The journal of Monsr. de Saint Amour doctor of Sorbonne,: containing a full account of all the transactions both in France and at Rome, concerning the five famous propositions controverted between the Jansenists and the Molinists, from the beginning of that affair till the Popes decision. / Faithfully rendred out of French. ; A like display of the Romish state, court, interests, policies, &c. and the mighty influences of the Jesuites in that church, and many other Christian states, being not hitherto extant.

SECTIO TERTIA.

Sensus compositi & divisi germana intelligentia, & ad concordiam gratiae cum libero arbitrio applicatio.

NE errari contingat in explicatione sensus com∣positi & divisi, aperienda est spontanea Mo∣•…•…starum hallucinatio, qui in suam & olim Pela∣gianorum laesae libertatis querelam possint probabi∣liter ingerere, aliter hos sensus intelligere se fin∣gun•• quam sint intelligendi. Dicunt enim 1 1.1 hanc Thomistarum propositionem, Liberum arbi∣trium mot••m a Deo potest dissentire in sensu diviso, & non potest d••ssentire in sensu composito, sic esse in∣teligendam, quod quandiu motio divinae gratiae est in nomine, ille nequeat dissentire, sed necessario converratur: ab••ata vero motione illa efficaci, tunc po••e••it dissentire & non converti. Non, inquam, est iste verus sensus hujus propositionis, sed sensus a Molinistis egregie confictus, & tanquam haereti∣cus ac humanae libertatis penitus destructivus, falso adscrip••us Divi Augustini & Thomae Discipulis, cum tamen ab eorum mente sit alienissimus.

Certe tam clare & tam frequenter se isti expli∣cant 2 1.2 , ut nullus in eos supetsit calumniae locus. Supponunt doctrinam probatissimam & per se ma∣nifestam Aristotelis & D. Thomae 9. Metaph. lect. 10; quod in causa contingenti & libera simul est potentia ad utrumque oppositorum, quamvis ho∣rum altero actu efficiatur: non tamen est potentia ad opposita simul habenda. Sic enim in homine, quamvis actualiter aut sedente aut ambulante, est simultas potentiae ad sedendum aut ambulandum, non tamen est potentia simultatis, hoc est, potentia ad ambulandum & fedendum simul. Et similiter in patiete est simul potentia ad esse nigrum & ad esse album, quae non ab eo tollitur per actualem albe∣dinem aut nigredinem, non tamen est potentia ad esse simul album & nigrum, Et ratio est, quia po∣tentia ad unum actum non repugnat potentia ad actum contrarium; nec etiam repugnat actui con∣trario: Sed tota repugnantia & incompatibilitas est solum in ipsis actibus contrariis, qui simul & se∣mel reperiri nequeunt in eodem subjecto. Itaque juxta hanc doctrinam facillime explicant Thomistae

suam propositionem, liberum arbitrium efficaciter a Deo motum non posse dissentire in sensu composito; dum dicunt non componi aut combinari in hac propositione auxilium efficax cum sola voluntate creata aut sola potentia ad resistendum, sed cum ipso actuali dissensu & resistentia voluntatis. Nec enim hujusmodi auxilium habet repugnantiam & incompossibilitatem cum potentia & libertate dis∣sensus aut resistentiae voluntatis, sed cum solo ejus dissensu aut resistentia actuali.

Igitur si haec propositio, Petrus sedens non po∣test ambulare in sensu composito, non significat quod quando Petrus sedet amiserit aut potentiam progressivam aut libertatem ambulandi. Cum vero non sedebit, jam & potentiam & libertatem ambulandi recuperabit; sed significat ambulatio∣nem & sessionem esse actus simul incompossibiles in Petro. Ita & haec propositio, liberum arbitrium motum a Deo auxilio efficaci, non potest dissentire in sensu composito, non significat quod quando motio est efficax in homine, non posset dissentire si velit; ablata vero motione efficaci, tunc possit dissentire; sed significat motionem actualem auxilii efficacis & dissensum & resistentiam voluntatis in homine esse incompossib••lia, nec minus inter se pugnare quam pugnent in Petro sedere simul & ambulare, vel se∣dere & non sedere. Itaque sicut Petrus dum sedet, ideo liberrime sedere intelligitur, quia potest sur∣gere, potest non sedere, potest ambulare, quamvis ipsam ambulationem nequeat componere cum a∣ctuali sessione. Ita liberum arbirrium dum a Deo efficaciter movetur, ideo libertime moveri seu con∣sentire intelligitur, quia ad dissentiendum & quid∣vis aliud operandum, liberrimam retinet potesta∣tem, quamvis actum dissensus aut resistentiae non possit componere cum ipsa motione divina actu∣ali.

Omnem, si quae superest, difficultatem tollent quae superius diximus in examine secundae proposi∣tionis controversae c. 2 & 3, ubi ostendimus ex Di∣vo Augustino, motionem gratiae efficacis & bonam operationem nostram se inseparabiliter comitari. Ostendimus ex Divo Thoma, impossibile esse eum non moveri, quem Spiritus Sanctus movere velit. Osten∣dimus ex Thomistis & Bellarmino implicare contra∣dictionem, nec ab homine sanae mentis concipi posse, quomodo Deus actualiter moveat animam, & anima non moveatur actualiter, cum movens & motum sint correlativa. Haec enim omnia mani∣feste probant, motionem gratiae efficacis in volun∣tate non importare aliquam prioritatem temporis ante consensum ipsius voluntatis, sed solam priori∣tatem naturae, et quidem talem, quae dici nequeat prioritas existentiae, quasi in uno signo naturae ex∣istat motio efficax, et in alio signo existat consen∣sus voluntatis; ut enim diximus, movere et moveri correlativa sunt. Nec potest concipi Deus in ali∣quo instanti naturae seu existentiae movere, quin in eodem voluntas concipiatur mota seu consentiens. Tota ergo haec prioritas naturae consistit in depen∣dentia actus seu consensus voluntatis a gratiae pro∣motione. Caeterum in eodem instanti nedum temporis, sed et naturae, in quo verum est dicere, voluntas praemovetur per gratiae efficacis auxilium ad Dei amorem, in eodem verum est dicere, volun∣tas nunc libere elicit actum amoris: unde fit, quod ponere tale auxilium efficax in voluntate, est etiam ponere, quod eadem voluntas libere consentiat. Sicut ergo repugnat, quod Petrus sedens possit am∣bulare in sensu composito (quamvis alioquin, ut ostendimus, liberrime se••eat), quia nimirum in∣compossibiles sunt in Petro simul et semel sedere et non sedere: ita repugnat quod liberum arbitri∣um motum a Deo, et simul consentiens possit dis∣sentire in sensu composito (quamvis alioquin li∣berrime consentiat), quia nimirum incompossibiles sunt actualis consensus & actualis dissensus liberi ar∣bitrii.

His ita positis et explicatis, ingeminent Molini∣stae suas de laesa per gratiam hominis libertate que∣relas. Massilienses dicunt libertatem consistere in hoc quod, positis omnibus ad agendum requisitis, pos∣sit agere & non agere. Una hae distinctio sensus compositi et divisi ab Augustino et Thoma nobis porrecta, omnia erum argumenta retundet. Non enim necesse est, ut cum omnibus illis ad agendum requisitis, inter quae etiam caelestis delectatio seu gratia est, stet simul, ut non agat voluntas, sed solum ut possit non agere. In libero enim arbitrio quantumcumque ad agendum praeparato, imo de∣terminato et actu operante, requiritur, ut diximus, simultas potentiae ad operandum et non operandum, non potentia simultatis, ut videlicet simul agat et non agat, hoc est, ut clarius exposuimus, in libero arbitrio est potestas ad opposita, non tamen pote∣stas simul in se habenda: hoc enim nemo nisi insul∣sus dixerit. Hoc ergo sensu admittimus Molinistis, libertatem intelligendam, ut nimirum positis om∣nibus ad agendum requisitis, etiam caelesti quacum∣que dulcedine, praedeterminatione et auxilio gratiae efficacis praemoventis, stet simul, ut possit non velle, non autem ut simul non velit. Potentia e∣nim non volendi non repugnat omnibus illis ad volendum requisitis, sed solus actualis dissensus, quo actualiter non velit. Itaque in sensu diviso po∣test voluntas non facere id quod Deus per gratiam efficacem in ea operatur, in sensu vero composito nequaquam.

Horum utrumque insinuat Divus Augustinus, dum infirmitatem voluntatis humanae quae potest in pec∣catum deflectere, passim copulat cum indeclinabili gratiae firmitate, qua fit, ut invictissime nolit a bono, ad quod excitatur, averti. Lib. de corrept. et grat. cap. 12. Subventum est igitur infirmitati voluntatis humanae, ut divina gratia indeclinabiliter & insuperabiliter ageretur. Rursum: Et ideo quamvis infirma, non tamem deficeret, neque adver∣sitate aliqua vinceretur. Rursum: Infirmis serva∣vit ut, ipso donante, invictissime quod bonum est vel∣lent, & hoc diserere invictissime nollent. Ubi infir∣mitatem voluntatis allegat, ostendit ejus liberta∣tem absolutam, & in sensu diviso, quae etiam sub gtatia constitura, potest gratiae dissentire. Ubi in∣victissimam, indeclinabilem & insuperabilem gratiae actionem nominat, ostendit infallibilitatis seu sen∣sus compositi necessitatem, qua non possit voluntas ab opere bono ulla tentatione ita declinari, ulla ad∣versitate ita superari, ut actualis declina••io & supe∣ratio voluntatis una cum Dei gratia conjungatur. Id ipsum D. Thomas 1 2. q. 10. a. 4 ad 3: Si Deus movet voluntatem ad aliquid, impossibile est huic posi∣tioni quod voluntas ad illud non moveaetur (en neces∣sitatem sensus compositi & condionatam) non ta∣men est impossibile simpliciter (en libertatem sensus divisi & absolutam) unde non sequitur quod voluntas ex necessitate moveatur, simplici scilicet & absoluta,

quae sola cum libertate pugnat. Sic & in Boetium lib. 5 de consolatione, prosa ult. per ea•…•…dem di∣stinctionem sensus compositi & divi•…•… concordat Dei praescientiam cum rerum continge•…•… ••cens, Quae praevisa sunt a Deo necessario evenire in sensu composito, contingenter vero in sensu divise. S•…•…nt ipse ibi exponit necessario necessitate conditionata, non necessitatet absoluta. Vel, ut ipsemet lib. 1 cont. gent. cap. 67, neccessario necessitate consequentiae, non neces∣sitate consequentis.

Igitur necessitatem hanc sensus compositi in libero arbitrio sub gratiae motione constituto, tanquam ipsius libertatis humanae inimicam velle criminari, non aliud est, quam aut terminos non capere, aut manifeste delirare? sed nec delirio, nec terminorum ignorantia laborant qui eam criminantur, imo con∣sultissimo astu tentant, quod viribus nequeunt, & suppresso callidius apud Sedem Apostolicam tum hu∣jus necessitatis sic explicatae, tum gratiae efficacis nomine, quasi neutri immineant, & de neutra co∣gitent; propositionem controversam tanquam ma∣le sanam, Baianam, Jansenisticam, Calvinisticam, Turcicam, & diabolicam, simplici veritatis & Re∣ligionis zelo ementito damnari deflagitant, ut mox sub necessitatis nomine universaliter & aequivoce in damnata propositione expresso, damnatam etiam ipsam sensus compositi necessitatem, de qua Sedes A∣postolica ne quidem cogitaverit, stabilitam sensus compositi indifferentiam, proscriptam victricem Christi gratiam, & consecratam demum Massilien∣sem Molinae sufficientiam audacissime mentiantur, nequissime glorientur.

Haec bona eorum fides, quae, quia modo cognita, non eis quidquam proderit. Quamvis enim mil∣lies damnarerur propositio, quam damnari percu∣piunt, si non adhibita distinctione, sublata aequi∣vocatione, restricta universalitate, & semota omni ambiguitate damnatur, & in ipso damnationis de∣creto specialissimam censurae notam in necessitatem hanc conditionatam intorquet: non haec, inquam, in damnatione comprehensa reputabitur adeo libertati innocua, adeo vindex libertaris a Christo liberatae.

Meminerint Molinistae sibi per hanc ipsam allega∣tam sensus compositi necessitatem a P. Thoma Le∣mos & P. Didaco Alvarez obstructa saepius ora co∣ram summis Pontificibus Clemente VIII. & Paulo V. dum ad nauseam usque in variis Congregationi∣bus de Auxiliis pro libero hominis arbitrio contra Christi gratiam egregii bellatores caput quintum et canonem quartum sessionis sextae Concilii Triden∣tini pro sua causa adducerent, in quo definit sanctum Concilium, Hominem a Deo motum posse inspira∣tionem abjicere, eique, si velit, dissentire. Consu∣lant acta Congregationum, et videant contra reco∣ctam hanc crambem, quam jugiter recoquebant, assignatam sibi hanc distinctionem sensus compositi & divisi; admissam in libero arbitrio necessitatem conditionatam, seu in sensu composito, ut moventi gratiae consentiat; assertam libertatem absolutam & in sensu diviso ut dissentiat, & de hac explicatum tam fuse, et tam saepe, & tam luculenter Concilii locum, ut nec Judices, nec Consultores iam pati possent, quod inermis Bastida et prope exanimis pro sua saltem defensione, et ne inultus moreretur, ad excussum sibi pluries e manibus hoc pilum rursum vellet recurrere.

Igitur ut Conciliilocus, quem pro se tam expres∣sum mentiebantur, & tam ferociter intorquebant, hihil eis profuit quin causa caderent, sic nec quid∣quam proderit controversae propositionis obtenta proscriptio, ni ea nominatim hanc sensus compositi necessitatem profliget & confodiat. Profligabit autem (sic sperem securissime) cum Sedes Ro∣mana fiet Pelagiana, & adversus eam inferi portae praevaluerint, cum defecerit fides Petri, pro qua Christus rogavit ne deficiat, & cum suam Spiritus Sanctus deseruerit Ecclesiam, quam spopondit se nunquam desertutum.

Ut vero distinctius intelligant quid sint ab hac veritatis Sede reportaturi, quoties non per fraudem circuitus, non per aequivocationum labyrinthos, non per sensus propositionum ambiguos et imple∣xos, sed exerte, clare et distincte aliquid contra gra∣tiam Christi efficacem, aliquid in favorem gratiae Fausti Molinisticae definiri postulaverint; Audiant explicatissimam mentem Consultorum Congrega∣tionis de Auxiliis circa sequentes articulos, qui om∣nes ad rem nostram.

Ex actis Congregationis de Auxiliis.

QUi dixerit, gratiam qua Deus operatur in nobis velle & perficere, non sic movere volun∣tatem, nostram, ut ex virtute motionis Dei per eam operantis sit infallibile quod actu consentia∣mus & operemur, errat.

Qui dixerit, gratiam istam ad volendum & o∣perandum quae pertinent ad salutem, aut non esse ita efficacem, ut praeveniendo voluntatem nostram, ipsam vera & reali efficientia praemo∣veat, & faciat velle atque operari, aut sine ea posse aliquem actu velle & operari, errat.

Qui dixerit gratiam efficacem excitare, alli∣cere, invitare & suadere voluntatem, non tamen ita ut Deus efficaciter moveat voluntatem ipsam ad consentiendum: sed ipsa jam consentiente et cooperante, simul cum ea influat tantum in a∣ctum, errat.

1 2.1 Qui dixerit, efficaciam gratiae Dei, seu hoc quod est, auxilium gratiae esse efficax, pen∣dere a consensu et cooperatione liberi arbitrii hominis: aut liberum hominis arbitrium suo consensu et cooperatione efficere auxilium gra∣tiae efficax, adversatur doctrinae qua ab Ecclesia Dei definitum est, Deum etiam in illis quos vocat gratis, non expectare eorum voluntates seu consensum ad ipsos gratia sua adjuvandam, quasi ab ipsorum libero arbitrio sic penderet, quod consentiant vocationi, aut velint id ad quod sunt vocati, ut Deus hoc in iis non operetur efficaci sua gratia, sed ab iis expectet pro innata ipsis vo∣luntate, errat.

• Ita sentio Petrus Lombardus Archiepiscopus Ard∣macanus.
• Ita sentio Archiepiscopus Fr. Jo. de Rada Episco∣pus Pactensis, &c.
• Ita sentio Laelius Landus Episcopus Neritonensis.
• Ita sentio Fr. Hieronymus Pallantius Episcopus Bisontinus.
• Ita sentio Anastatius Abbas Farfensis Secreta∣rius.

• Ita sentio Fr. Io. Bapt. de Plumbino Ord. S. Aug. Procurator Generalis.
• Ita sentio Fr. Gregorius Nunnius Coronel Secre∣tatius.
• Ita sentio Fr. Iacobus le Bossu Doctor Sorbonicus, Religiosus S. Dionysii in Francia.

Notes

• 1 1.1

  Ita imponunt Thomistis Suarez lib. de concursu Dei c. 10. n. 5. & lib. 3. c. 9. n. 4.

  Molina 1 p. q. 14. a. 13. disp. 18. m. 2.

  Vasquez 14 p. q. 1. a. 13. disp. 68. c. 3 & 5.

  Coninc. de actib. supernatural. l. 1. disp. 2. dub. 3.

  Lessius de gratia efficaci, c. 3. n. 19.

  Meratius de grat. disp. 6. sect. 1. & alii communiter.
• 2 1.2

  Ita se explicant Capreolus in 1. disp. 38. q. 1 ad 2. art. 1. Ferrariensis lib. 1. cont. Gentl c. 67.

  Dominicus Soto de grat. & lib. arb. lib. 1. c. 16.

  Bannez 1 p. q. 14. a. 13. dub. ult. & 2 2. q. 10. a. 1. dub. 2. docum. 3. ad 4.

  Alvarez de auxil. disp. 25. n. 19. & disp. 92. num. 5 & 6.

  Ledesma q. unica de auxil. a. 12.

  Cabrera, Cumel, Salmanticenses, Gaspar & omnes passim Tho∣mistae.
• 1 2.1

  Ez Conc. Araus. can. 4 & 5.

  Aug. ep. 107. Petro Diacano, c. 9.

  Fulgentio de incarnat, & grat. c. 18, 28, 29, & 30.