The journal of Monsr. de Saint Amour doctor of Sorbonne,: containing a full account of all the transactions both in France and at Rome, concerning the five famous propositions controverted between the Jansenists and the Molinists, from the beginning of that affair till the Popes decision. / Faithfully rendred out of French. ; A like display of the Romish state, court, interests, policies, &c. and the mighty influences of the Jesuites in that church, and many other Christian states, being not hitherto extant.

CAPUT. IV.

Stare posse meritum sine indifferentia & cum ipsa agendi necessitate.

QUae de libertate probavimus, nunc de merito lubet ostendere, quanquam unum ex altero probatum maneat, et qui primum admiserit, nequeat de posteriori dubitare.

Imprimis praeter Auctores superius allegatos et loca ex iis adducta Divi Thomae suffragium habe∣mus manifestum, dum is in 1 p. docet, Angelos meruisse in primo suae creationis instanti, et simul definit non eos aliquam habuisse indifferentiam ad primam illam operationem quae erat ad unum de∣terminata et necessario bona.

Rursum idem statuit dum docet necessitatem a∣moris in Beatis nequaquam obstare merito, si sta∣tus ipse beatitudinis huic non repugnaret. Sic e∣nim 2 2. q. 4, a. 4 0. dicit. Quod voluntas vi∣dentis Dei essentiam ex necessitate amat, quicquid a∣mat sub ordine ad Deum. Et postea 2, 2, q. 182, a. 2, ad 2. asse••it illum ipsum amorem a quo remo∣verat indifferentiam et adstruxerat necessitatem, esse per se meritorium, nisi conditio ipsius status perfectae beatitudinis, ulterioris progressus meritum excluderet. In statu (inquit) felicitatis futurae homo pervenit ad perfectum, & ideo non relinquitur locus proficie di per meritum; si tamen relinquere∣tur, esset efficacius meritum propter majorem chari∣tatem. Similiter 3 p. q. 19, a. 3, ad 1, negat D. Tbomas posse Christum in caelo quidpiam me∣reri, non ex agendi necessitate ad unum determi∣nante, sed ex ipsa ratione status. Christus (in∣quit) meruit per charitatem, in quantum erat cha∣ritas non comprehensoris sed viatoris; & ideo quia nunc non est viator, non est in statu merendi.

Adhuc in 3. dist. 18. a. 2 ad 5. dicit, quod e∣tiamsi liberum arbitrium Christi esset determinatum ad unum numero, sicut ad diligendum Deum, quod non facere non potest, tamen non ex hoc amittit liber∣tatem aut rationem laudis sive meriti, quia in illud non coacte sed sponte tendit, & ita est actus sui dominus. Nimirum perstat D. Thomas in suo illo centies re∣petito principio, quod sola necessitas coactionis tollit libertatem & facit involuntarium, & ideo excludit rationem laudis & meriti, non autem necessitas immu∣tabilitatis, complacentiae, aut firmatae voluntatis in benum. Ita 2 2. q. 88. a. 3 ad 3, et q. 186, a. 2, ad 2. et 1. p. q. 62, a. 8 ad 3. et in 3. dist. 12, q. 3, a. 1 ad 3. et alibi passim.

Addo his Divi Thomae et superius adductis Pa∣trum et Scholasticorum auctoritatibus ponderatio∣nem argumenti efficacissime a summo Christianae fi∣dei mysterio deprompti et a praefatis Auctoribus sae∣pe insinuati ad ostendendam libertatis et meriti cum ipsa agendi necessitate concordiam.

Petitur hoc argumentum e libertate et merito Christi Domini dum esset in hac vita: negari siqui∣dem non potest absque everso Religionis funda∣mento, quin Christus Dominus liber fuerit, et me∣ruerit in iis ipsis actibus, in quibus nullam potuit habere indifferentiam. Sumo hujus rei exemplum in ea morte quam ex Patris praescripto debuit per∣ferre: haec enim quamvis in se esset objectum in∣differens voluntati Christi, at ut jussa a Patre non poterat non acceptari a Christo, quia quamvis in sensu diviso posset Christus non mori, ut et caetera opera ei per praeceptum imposita non implere: at in sensu composito jam nullus remanebat locus in∣differentiae: Cum qui non poterat habere indifferen∣tiam ad peccandum vel non peccandum, non etiam poterat esse indifferens ad obediendum vel non o¦bediendum. Q••omodo ergo fuit liber circa hoc praeceptum formaliter sumptum, si non habuit fa∣cultatem indifferentem ad utrumlibet? Quomod•• libere obedivit, qui non obedire non potuit? Li∣bere quidem obedivisse in morte appetenda certissi∣ma res est, cum ex communi omnium consensu, ubi non est libertas, nullus sit locus merito; nec per consequens potuisset Christus promereri salu∣tem nostram in ea oblatione, si non in ea offeren∣da liber extitisser. At quomodo liber, si non est li∣bertas sine indifferentia, nec libere fit, nisi quod omitti aut non fieri potest? Tenebatur Christus praecepto Patris mortem imperantis, Ioann. 6. Non veni ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem Patris qui misit me. Ioann. 10. Nemo tollit animam meam, sed ego pono eam, & iterum resumo eam: hoc mandatum didit mihi Pater. Ioann. 18. Calicem quem dedit mihi Pater, non vis ut bibam illum? Phi∣lipp. 2. Factus obediens usque ad mortem. Erat Christus ut peccati aut criminis, sic & cujuscumque vel levis imperfectionis incapax, ut posset se sub∣trahere nedum ab imperio & praecepto Patris, sed nec a quibuscumque vel levissimis quae ei quomodo∣cumque placita intellexisset; quomodo ergo indif∣ferens in morte appetenda? Mori debuit sub prae∣cepto, non potuit non velle obedire: ergo non indifferens ad mortem. Si non indifferens, quo∣modo liber? Sed si non liber in obediendo, quo∣modo salutem nostram potuit mereri per hunc a∣ctum obedientiae? & quomodo dicit Paulus, Factus obediens usque ad mortem, propter quod & Deus exal∣tavit illum, &c.

Variis effugiis eludunt hoc argumentum indiffe∣rentiae protectores, dum dicunt, non fuisse mortem Christo imperatam secundum omnes circumstanti∣as, nec ex motivo diversarum virtutum, in quibus e∣ligendis & exercendis libertatem habuerit. Verum non tangitur, ne dicam evacuatur per has evasio∣nes difficultatis nervus, qui in eo est, ut ostendatur libertas Christi in observatione praeceptorum; sive legis naturalis, sive legis positivae & paternae, in qua quia praefati Auctores feu recentiores Theologi non vident indifferentiam, sic nec admittunt liber∣tatem. Ideoque cum pernegent Christum fuisse liberum circa praecepta, recurrunt ad nescio quas circumstantias & virtutes non jussas ex praecep∣to, in quibus vel aliquam saltem libertatis umbram Christo condonant, removentes con∣sequenter

omne meritum & laudem ab ipsius obe∣dientia & praeceptorum observatione: cui nihilo∣minus Paulus Apostolus omne meritum adscribit, Factus obediens usque ad mortem, propter quod & Deus exaltavit illum, &c.

Non ergo est quaestio de salvanda Christi liberta∣te in his quae justa non erant, sed de ea comproban∣da in o•…•…i••e ad praecepta, cum obedientia essentia∣liter p•…•…e•…•… tum respiciat, asseratque deinde Apo∣stolus C•…•…um in obediendo fuisse liberum, dum eum •…•…i in obediendo meruisse, cum tamen non poster non ob•…•…ite. Difficultatem in hoc in∣v••niu•…•… ••raefati recentiores; sed certe vel haec sola difficultas qua se torquent, in salvanda in his acti∣bus alioquin nec••s••ariis, Christi libertate, per∣magnum mihi est argumentum, quod notio quam habent de libertate, non sit vera nec adaequata, cum eos impediat ne eam agnoscant ubi supreme eminet. Fatentur ut fateri debent, potentiam peccan∣di necesse libertatem, nec partem libertatis, quod∣que e contrario summa libertas sit, non posse pecca∣re, ut expresse cum Divo Augustino & Divo Tho∣ma universa docet Theologia; & tamen dum inqui∣runt quomodo Christus potuerit esse liber, in hoc uno haerent, quod peccare nequiverit, sicque, ve∣lint nolint, ideo vix eum audent tueri liberum, quia norunt summe & supreme liberum. Ridiculam prorsus contradictionem! & illi plane similem qua quis admisso quod claudicatio nec fit ambulatio, nec pars ambulationis, sed turpissimus in ambulance de∣fectus, mox ideo negate vellet Patrum ambulare, quod videret Petrum non claudicate. Si Christus obnoxius fuisset pecc••co ut caeteri hominum, nihil laborassent in a••noscenda ejus libertate: at quia non in eo vide•• q••od ad libertatem non confert, sed libertati multum detrahit (posse peccare) jam li∣ber non est, utque aliqualem in eo salvent liberta∣rem, quaerunt aliquam in eo potestatem si non pec∣candi, at saltem minus perfecte & divine operandi, multa agendo absque expectato Patris sui nutu, in quibus, inquiunt, non fuisset liber, si ea Pater ei jussisset, quia jubenti Patri non obedire non potu∣isset. Intricatam plane Philosophiam & quae seip∣sam turpiter collidit!

Spinas nimirum repetiunt & punguntur, ubi ro∣sas colligerent si non ab antiqua & Patrum & Scho∣lasticorum doctrina recessissent: haec ipsa quippe non peccandi necessitas, quae eos absterret ne liber∣tatem discernant in actionibus Christi perfectoribus, eas ipsas actiones supreme liberas eis ostendisset, eo∣que liberiores quo magis n••cessarias. Audissent e∣nim dicentes Divum August num, Thomam, Bo∣naventuram & alios supra allegatos, quod necessi∣tas coactionis repugnat libertati arbitrii, non autem necessitas immutabilitatis; & quod necessitas coacti∣onis tollit rationem meriti, necessitas autem immuta∣bilitatis ex interiori voluntatis inclinatione & virtu∣osi habitus perfectione procedens, non laudem, non me∣ritum virtuosi actus tollit, sed perficit, auget, non minuit.

Talis omnino fuit Christi necessitas felicissima, secundum quam non poterat non obedire Patri. Num enim in hac illatam aliquam vim externam putas, quae eum ad obedientiam cogeret? Num de∣terminationem aliquam servilem, qualis reperitur in brutis, quae non tam agunt quam aguntur ex prae∣sentia objecti & apprehensione phantasiae? Nec hoc delilaret ipsa impietas. Unde ergo ipsi tam arcta necessitas ad paternas leges, nisi ex ipsissima ejus voluntate tam firmiter bono cohaerente & tam immobiliter Deo adfixa, ut non posset vel minimum ab ejus nutibus recessisse. Augustinus lib. de corr. & grat. cap. 11.

Neque enim metuendum erat ne isto ineffabili modo in unitatem personae a Verbo Deo natura humana suscepta, per liberum voluntatis peccaret arbitrium, cum ipsa susceptio talis esset, ut natura hominis ita a Deo suscepta, nullum in se motum malae voluntatis admitteret. Et lib. de praedest. Sanct. cap. 15: An ideo in illo non libe∣ra voluntas erat et non tanto magis erat, quanto minus servire peccato non poterat?

Demum ad hujus lucidissimae veritatis plenam intelligentiam deponendae anticipatae opiniones, quae mentem praeoccupant, e•• con••ulendum rationis naturalis vel solum lumen, a quo prorsus abhorret, ut dic••m••r nos liberi in obedientia ad Deum, quia obedimus nutanti voluntare et ad singula momenta pene defectura. Christus vero, quia forti, quia plena, quia infracta voluntate obedivit, non ei libere obediverit, obedivit ex amore et consummata illa charitate qua in Patrem aestuabat: nihil autem amo∣re liberius, nec quidquam tam libere fit, quam quod fit ex amore.

Num, quaeso, risu et sibilis foret dignus qui suc∣censeret puero quod non libere Patri suo obediat, quia tam impense Patrem diligit, ut prae amoris magnitudine nequeat vel minimum ejus praeterisse mandatum? Quis tam insulse philosophatur, ut dicat, mulietem parum sui viri amantem, libere magis aegro assidere quam quae tota erga virum in amores colliquatur: quod quae parum diligit, ple∣nam habeat sui operis indifferentiam, et tam sit patata deserere quam assidere: quae vero ferventer amat, toto sui amoris pondere quasi suavi simul et ineluctabili necessitate trahitur, ut in aegri solatia se totam impendat? Quis dicat generosum mili∣tem, ad defectionem et proditionem in suum Prin∣cipem magna praemiorum spe sollicitatum, parum aut nihil apud Principem meruisse dum non consen∣tit, quod innata animi nobilitate adstrictus, et sum∣mo in Principem amore quasi religatus, nequiverit fidem suam prodere, quam forte prodidisset, si minus sui Principis amans, aut minus animo nobi∣lis extitisset? Mentem exuerit qui hoc dicat, nec potius videat quod quo arctiori necessitate adstrin∣gitur puer ut Patri obediat, mulier ut viro assideat, subditus ut Principi serviat: eo et magis libere a∣gunt, et plus laudis merentur, ex quo ista necessitas non est necessitas coactionis aut violentiae quae minuit laudem actus virtuosi, quia opponitur voluntario (ait Divus Thomas) sed est necessitas complacentiae ex interiori voluntatis inclinatione procedens, hoc est, ex ardentissimo affectu filii in patrem, conjugis in virum, et subditi in Principem. Haec enim ne∣cessitas (addit D. Thomas) laudem virtuosi actus non minuit, sed auget, quia facit voluntatem magis intense tendere in actum virtutis, & minus ab eo de∣ficere. Et ideo quo magis augetur necessitas, eo et libertas: cumque summum suae perfectionis at∣tigerit, ut in Christo & Beatis, qui Deum amant immobiliter, eique obsequuntur immutabili necessi∣tate, tunc quoque & libertas perfecta est ac plane consummata.

Igitur Christi erga Patrem praestita toto vitae de∣cursu obedientia, er maxime in sui ipsius offerendo per crucem sacrificio, ut fuit actio supremi meriti,

ita & fuit supremae libertatis, quamvis simul & se∣mel fuerit supremae necessitatis, ex quo impossibile erat, quod dilectus hic Filius dilecto Patri non obe∣diret. Nec vero ad haec concilianda opus est falsis subtilitatibus cerebrum implicare, sed solum me∣minisse illius quod ait D. Bernardus, Ideo in obedi∣entia libero non caruisse arbitrio, quoniam quod non posset non obedire, non infirma faciebat necessitas, sed firma in bono voluntas & voluntaria firmitas.

Stat er••o quod in hoc & superiori capite proban∣dum assumpsimus, indifferentiam non esse essentia∣lem libertati aut merito, nec simplicem necessita∣tem, qualis est complacentiae & immutabilitatis, libertati aut me••ito repugnare.