Rhan o waith Mr. Rees Prichard, Gynt Ficcar LLan-ddyfri yn shir gaer-fyrddyn, a osodwyd allan er Daioni'r Cymru.: Some part of the works of Mr. Rees Prichard, sometimes Vicker of Llandyfri in the County of Carmarthen.

Y Rhag-ymadrodd at y Cymru.

RHyfeddol yw cariad Duw tuag-at blant dynion; yr hyn ymddengys yn enwe∣digol fel yn anfoniad ei vnig anedig fab Ghrist Jesu i baratoi jechadwriaeth idd∣ynt, felly hefyd yn ei waith ef yn cyfodi, ag yn cymhwy so rhai oi mysc, ym-mhob gwlad (gan mwy a) i gyhoeddi 'r jechawdwriaeth honno iddynt, ag i gwahodd, trwy ffydd i derbyn hi, ag i edifarhau, a gwneuthur gweithredoedd add∣as i edifeirwch,* 1.1 heb yr hon edifeirwch a ffyd ••n Ghrist, nis gallwn ddisgwyl ond am ddestryw tragwyddol.

Ym-mysc eraill o'r cenhedloedd, rhyngodd bodd, ir Arglwydd (mewn trugaredd) i ymwe∣led a ni'r Cymru, gan gyfodi rhai o'n gwlad,* 1.2 i arferu moddion, i oleuo'n tywllwch, i'n dwyn o feddiant Satan (ym meddiant pa vn mae pawb sy'n gwasanaethu pechod) at Dduw, ag i gyfei∣rio'n traed i ffyrdd dangneddyff.

Pan oeddyd yn newydd add papyddiaeth yn y wlad, gosododd Duw ar galonnau rhai o'n cyd∣wladwyr, i gyficithu'r Bibl yn Cymraeg. Oh! na ddeallem ni fawredd y trugaredd i feddiannu Gair Duw yn ein jaith yn hunain. Onid yw'r Gair yn fodd i wneuthur y gwirion yn ddoeth? (sef mewn pethau a perthynant i ogoniant Duw a thragwyddol ddedwyddwch dyn,* 1.3 ir hon ddoethineb, nid yw pob doethineb arall ond

ffolineb) ag onid yw'y Gair yn fodd i droi enei∣d au at Dduw, i lawenhau calonnau cystyddiedig ag i adeiliadu 'r duwiol yn ei ffydd Sanctaidd. Ni phrissiasau Job Air Duw tu-hwnt ei ymborth angenrheidiol,* 1.4 na Dafydd tu hwnt i filoedd o Aur ag Arian, ni ddwedassau i fod yn felusach na'r mel, ie na diferiad diliau mel. na Jeremy i fod e'n llawenydd ag hyfrydwch iw galon ef, oni bassau fod llawer o ddaioni ysbrydol iw gaffel trwy jawn arfer y Gair, yr hwn pa nis cyfieithastit yn ein jaith, beth faussem ni'r Cymru (sef y rhai o honom ni ddeallant jaith arall) well erddo? ond och! pwy sy'n ystyried maw∣redd y trugaredd hyn.

Gosododd Duw ar galonnau rhai, i gyf jeithu lly••rau saesneg yn gymraeg, megis, y LLwybyr Hyffordd, yr Ymarfer o Dduwioldeb, Catechizm, Mr. Perkins, &c. ag ar galonnau eraill i osod allan yn ein, jaith. lyfrau bychain o'i gwaith ei hun megis Carwr y Cymru, Drych i dri Maetho bobl, Cordiaid y Scrythyrau, a Chanwyll Christ, trwy ddarlleniad pa rai, y cafwyd daioni nid ychydig fel yr wyf yn gobeithio y ceir, wrth ddarllen y Cywir ddychwelwr, a Chatechizm, E∣scob Ʋsher, a gifiethwyd yn hwyr yn gymraeg.

Cyfodod d Duw hefyd rhai pregethwyr pwe∣rus yn ein gwlad, a bendithiodd ei gwaith yn rhyfeddol, mewn amryw leodd, yn enwedig pregethiad Mr. Wroth o shir Fonwey ag eraill or amser hynny.

Nid allwn ni ddwedyd llai befyd, nad y ga∣riad i'n gwlad, y derchafodd Duw Mr. Rees Prichard (gynt Vicker Llan-ddyfri) i fod yn gan wyll yn lloscu ag yn goleuo yn ei amser. Ei

fawr boen ef ym-mrhegethiad y Gair, ei Siampl dda mewn ymarweddiad, a'i ymostyngiad, i osod allan ar fessurau (gan gymmeryd poen an∣feidrol yn hynny) y pethau ganlynant, (gida llawer o pethau da eraill, y rhai allwn ei printio rhag-llaw os bendithia Duw y gwaith presenol a eglurant amcan y Gwr da ymma, i wneuthur daioni yn ei genhedleth,

Ond yn gymmaint a phrintio hyn o'i waith ef, ystyriwch, taw un peth am hannogodd i hyn∣ny, yw, y tybygoliaeth mawr (o herwydd ys∣brydolrwydd y pethau, yr hawsder i deall hwynt, ar Son mawr am, ar cyfryf y wneir o waith Mr. Prichayd yng-hymru) y gallant (trwy fendith Duw) argyoeddu pechaduriaid yn ein gwlad,* 1.5 a'i dihuno o'r cwsc marwol y maent yn∣ddo, yn i stad naturiol, i ofalu am jechawdw∣riaeth ei heneidiau, ag y gallant adeiliadu'r du∣wiol (ar ylleia y rhai sy'n dechrau ymlusco yn ffordd yr Arglwydd) yn ei ffydd sanctaidd.

Os yn graffys y darllenir y llyfyr hwn, gellir gweled egluro ynddo, hwnt ag ymma, er nid yn y drefn y ganlyn y pethau hyn.

1. Amryw o bechodau ein gwlad.

2. Embeidus gyflwr y neb fy'n byw mewn pechod.

3. Amryw o ddychmygion, trwy ba rai y twy∣llyr pobl, gan dybied ei cyflwr yn dda ag yntau 'n ddrwg.

4. Nad oes Jechawdwriaeth ond trwy ffydd yn Ghrist.

5. Nad oes ffydd yn lleshau i jechawdwriaeth ond yr hon sy'n tynnu rhinwedd oddiwrth Ghrist, i sancteiddio 'r enaid ar corph i wa∣fanaethu

Duw trwy gadw ei orchmynnion.

6 Pwy leshad sydd iw cael o dderbyn Christ, a pha fodd y mae i dderbyn ef.

7. Pa fodd mewn meddwl, gair, a gweithred y dylem ymddwyn yn hun, yn naiilltuol, yn ein teulu, yn y byd, ag yn y gynnulleidfa wrth addo∣li Duw.

8. Pa foddion sydd iw harfer (ar ffordd iw jawn harfer) megis pregethiad a darlleniad y gair, gweddi a swpper yr Arglwydd, i gaffel daioni ysbrydol oddiwrth Dduw trwyddynt.

9. Pa fodd mae gochelid amryw profedigae∣thau Sathan.

10. Pwy mor ferred yw'n heinioes, pwy mor ofer yw gweddio dros y marw, pwy mor siccred y bydd dydd barn, pa fodd y bernir y byd, a phwy mor dda yw glynu wrth yr Arglwydd hyd y diwedd.

Ag oni ellir cael lleshad wrth ddarllain y cy∣friw bethau? nid allaf dybied llai; ag yn enwe∣dig, o herwydd darostwng or Awdwr, i ddeall∣twriaeth y cyffredin bobl yn y rhain, fel yn eraill o'i scrifennadau.

Peth arall am hannogodd i brintio 'r pethau ymma, yw, y tybygoliaeth mawr, y cynhyrfir wrth hyn laweroedd ni fedrant ddarllain, i ddys∣cu ddarllain cymareg. Awyddys yw bobl at bethau newyddion, a'r rhain yn ptintiedig yd∣ynt newydd i'n gwlad: ag odid, na bydd llawer (er ys-catfydd nid ag amcan i gael lleshad i he∣neidiau, etto o ran ei dyfyrwch) yn ymdynnu, i ddyscu darllain gwaith Vickar Landdyfri. Ag ar ol dyscu ddarllain hwn, pa rwystir fydd i ddarllain llyfrau cymareg eraill, trwy ba rai-

(oni chesglyr trwy hwn) y gellir casglu daioni mawr; ag felly os yw'r llyfyr hwn mewrn rhyw fodd (pa bae ond trwy ddigwyddiad) dybygol i wneuthur lles, gobeithio fod genym resswm cryf am ei brintio.

Nag anfodloned neb, am ymdrechu lleshau'r bobl, trwy'r pethau hyn,* 1.6 a osodwyd allan ar fessur, yn gym-maint a Scryfennu rhan or Scry∣thur, yn yr Hebra-aec felly (megis, y Caniadau, Psalmau, rhan o Job, &c.) ag yn gymmaint i Paul, allan o waith y Poetau cenhedlig (y rhai oeddent yn Scryfennu ar fessur) ymdrechu gynt argyhoeddu 'r bobl yn Athens, ag eraill mewn rhai o'i lythyrau, os Paul y wnaeth ddenfydd o boetau cenhed lig, mwy o lawer y gallwn ni wneuthur denfydd o boetau Christnogaidd ir pwrpas ymma.

Na ddigied neb hefyd o herwydd y gweddiau canis, nid iw gweddio, ond i darllain, fel y caffei'r gwann gyfarwyddeb, pa fodd y mae iddynt we∣ddio, y printiwyd y rhai sy'n y llyfyr ymma.

Ond fel y caffoch leshad wrth ddarllain y lly∣fyr, yn gyntaf, daisyfwch ar yr Arglwydd, ariddo wneuthur i chwi ddaioni trwyddo.* 1.7 Arfer dda yw, cyn ddarllain llyfyr, ble crybwyllir am bethau Duw, derchafu 'r galon ar llygaid at yr Arglwydd, gan ddwedid fel hyn. Arglwydd agor sy Llygaid i weled dy wirioneddau, paratoa fyng-halon i derbyn hwynt, a chadw fi rag am∣ryfysseddau.

Yn ail darllenwch ag ysbryd gostyngedig, er cymmaint yw eich gwybodaeth, bernwch fod yn rhaid i chwi wrth ragor; tybiwch eich hun yn ffyliaid, fel y bo i Dduw'ch gwneuthur chwi

'n ddoeth.* 1.8 Mae ef yn dal sylw gidag hyfrydwch, ar y gostyngedig, ag yn addaw dyscu ei ffyrdd i'r cyfriw.

Yn drydydd, gochelwch yscawnder wrth ddar∣llain, nid gwirion gan yr Arglwydd y sawl a gymmero ei enw ef yn ofer. Gwybyddwch, mae pa peth by nnag sy'n gwneuthur Dnw'n gydnabyddys, ei Enw ef yw hynny ag os yn rhygil, ag yn yscawn gida chwerthinad, y dar∣llenwch hwn, neu vn llyfyr arall, sy'n gwneu∣thur Duyw'n gydnabyddys, dyna chwi'n cym∣merid ei Enw ef yn ofer. Darllenwch gan hynny mewn parch ag ofn (can ys iw darllain, ag nid iw canu y printiwy dy pethau ymma, y sawl y gano,* 1.9 caned Psalmau Dasydd, neu araill o'r Seintiau, y rhai ydynt Scrifennedig yn y Scry∣thur) a phan ddarllenoch felly: bydd daioni i chwi.

Yn bedwaredd, gochelwch, o herwydd rhiw airiau tramcwydds sy'n Sathredig yn y llyfyr (megis ble gelwir y llann yn Eglwys, y gweni∣dogion yn offeiriaid, addoliad Duw y borau yn wasanaeth pryd, ag addoliad Duw y Pryd nhawn yn osber, &c.) ddibrisio 'r cwbl sydd yn do. Ystriwch, mae ymmadroddion arfer∣edig, a chymeradw y yn amser yr Awdwr, oedd y rhain, ir cyfriw: ag os manwl chwlier hwnt, nid oes cymmaint achos tramcwydd ynddynt, ag y bo rhaid i'r rhan fwyaf o'n zel ni fyned all∣an, i ymrafaelio o'i plegit. pan ddylit i stofi, i ymdrechu ym mhlaid y nydd (sef yr athrawi aeth aghenrheidioliw chredu i jechawdwriaeth) yr hon a rodded vn waith i'r Sainct, ag y sigl∣wyd yn dost,* 1.10 ag y siglir fyth, yn yr amseroedd

diweddaf ymma, gan Ranters, Quakers, ar cy∣friw.

Er cymmaint o ofal y gymmerwyd, i ddywy∣gio 'r papyrau, cyn ag wrth ei printio, etto mae rhai beiau (er nid ydynt ond ychydig, a rhai hynny (gan mwya) yn feiau llythrenol, ag a ellir yn hawdd i argyweirio a phin wrth ei dar∣llain) wedi diangc yn y llyfyr, trwy anghyfa∣rwydd-deb y Scrysennydd a dywygiwr y pres, i spelian cymraeg: nid allaf ddwedid llai hefyd, nad oes ynddo amriw eiriau dierth i'n jaith, ag agos jawn i saesneg: ond yn hyn, rhaid dio∣ddef peth gan * 1.11 Boetau: ag ni ellir disgwyl cym∣maint gwybodaeth, a manylrywydd yh y 'aith, oddi-wrthm ni o Ddebau barth, ag oddi-wrth ein brodyr o Weunedd, o herwydd i llygru hi'n fwy gida ni, er ys talm o amser, na chida hwynt,

Y Cymru Annwyl, na welwch yn fawr draelo ychydig arian i brynu'r Bibl, ag eraill lyfrau da, sydd all••n yn eich jaith. Llawer o amser, a golud, (nid ich gwradwyddo (Duw sydd dyst) ond ich hannog i traelo'n well rhag-llaw yr wyf yn dwedid hyn) y draelodd bagad o honoch ar ddiod, a chardiau, ar ddillad tu-hwnti'ch ga∣lwad, ar eraill bethau brwnt i hadrodd (anwe∣ddys i henwi ym mysc Sainct) ag i gynnal mat∣terion drwg mewncyfraith, o herwydd pa weith∣redoed ar cifriw (onid edisarhewch) colledig fyddwch yn dragwyddol. Och!* 1.12 mae'r enaid yn werthfawroccach, na'-holl fyd; ag a drael∣assom ni lawer o Amser ag Arian, i nafu'r enaid ag a draelwn ni ddim, yn y moddion, trwy jawn arferiad pa rai, y gallwn ddyfod at Ghrist, i gaffel yn jachau a'n cadw? Na atto Duw onid

Anniolchgarwch mawr, yw dibrissio'r moddion, y bwyntiod Duw o'i drugaredd i ni harfer, er daioni tragwyddol i'n heneidiau? ag onid ydym yn ei gyffroi ef trwy hynny, i fyned ar modd∣ion at erail, a'n gadel ni 'n ddifoddion? Mat. 21.43. Ag oni ellwn ni ddisgwyl am farn echry∣dys, os 'llyn y gwnawn? Mat. 11.20, 22. Heb. 2.2, 3. Atolwg ystiriwch hyn ag na fyddwch byw rhag-llaw, fel rhai na wyddant, neu na feddyliant, fod ganddynt, pob yr vn, enaid gwerthfawr iw gadw, neu golli: fel rhai ni wyddant, i ba bwrpas y daethont i'r bŷd, na p'le'r ant pan elont or byd, tost sydd cyflwr y cyfriw ar ol hyn. Niscant, (fwy na Difes) pan criant am ychydig ddwfr ar flaen bys vn, cym∣maint argronyn, i oeri ei tafod yn y flam vffer∣nol,* 1.13 ni wna Duw ond chwerthyn am ei dialedd. deellwch hyn yn awr y rhai y dych yn angofio Duw, rhag iddo eich rhwygo ag na byddo gwa∣redudd. Ag felly byddwch wych.

Y pedwarydd dydd o fis Mawrth 1657.

S. H.

Notes

• * 1.1

  Luck 13.31, Joan 3.36.
• * 1.2

  Acts 26.18. 1 Joan 3.8
• * 1.3

  1 Cor. 1.10
• * 1.4

  Psal. 19.7, 8 10.

  Acts 20.32 Job 23.12 Psal 119 2 Jèr 15.16
• * 1.5

  Epb. 5.14
• * 1.6

  Acts 17.18 Tit. 1.12. 1 Cor. 15.33
• * 1.7

  Psal. 3••.10. Psal. 119.18.
• * 1.8

  1 Cor. 3.18 Psal. 138.6 Psal. 25.9
• * 1.9

  Psal. ••4.9 Esay 66.2
• * 1.10

  〈◊〉〈◊〉 2
• * 1.11

  Magna est Poetica ••icen∣tia,
• * 1.12

  Da••c. 21.8 Rhuf. ••.23. Mar. 1••.29
• * 1.13

  Luc. 16.24, 26 Dihar. 1.26.