The exposition of Dionysius Syrus written above 900 years since on the evangelist St. Mark / translated by Dudley Loftus ... anno 1672 ; wherewith are bound up several other tracts of the same authour, and an ancient Syriack scholia on the four evangelists, as also some Persian, Armenian, and Greek antiquities, translated as aforesaid : the titles whereof are set down immediately after the Epistle to the reader, with refereuce [sic] to the several pages where they are.

Virtute quidem & auxilio sanctae Trinita∣tis in essentia aequalis, Patris & Filii ac Spiritus sancti, unius veri Dei, exorsi sumus scribere explicationem Evangelii colendi & sancti è quatuor sanctis E∣vangelistis Matthaeo, Marco, Luca & Johanne collecti, quam edidit sanctus Dominus Dionysius (viz.) Jacobus filius Crucis, qui secernens eam quasi in Sectiones, ab omnibus libris Exposito∣rum ad instar flabelliferi divenit.

Caput primum ipsius Sancti praenominati.

ABsolutâ explicatione Legis antiquae & Pro∣phetarum (Frater noster) prout expe∣dire visum est, breviter stiloque quem po∣tui adhibere simpliciore, novam aggressi¦sumus (i.e.) Evangelium, Actus Aposto∣lorum, necnon Pauli Epistolas, ea mente, ut eandem si∣mili modo tractemus, de propriis tamen nostris nihil dicturi, sed Expositorum innitentes fundamento aedifi∣cium spirituale & animae proficiens struximus. Cum autem intuiti fuerimus & exploraverimus explicatio∣nem Evangelii, quam ediderunt ipsi quorum nomina sum recitaturus (viz.) Dominus Ephraim, & Domi∣nus

Johannes & Cyrillus insuper etiam Moses Bar Cepha & Johannes de Dara, cum non modica aliorum Docto∣rum Caterva, & nobis videatur omnino impossibile om∣nes eorum Expositiones in uno libro coacervare, nè ita ultra justam produceretur mensuram hujusmodi Tra∣ctatus ut ei non sufficeret librorum & Schedarum multi∣tudo, Nobis visum est omnium istorum Expositorum sensum in Compendium deducere, nec non longitudi∣nem & latitudinem verborum, quibus usi sunt, in quan∣tum poterimus contrahere; & haec est instituti nostri ratio, nè auditores nimis longa gravet oratio, non ali∣ter ac repletio & nimia cibi quantitas ventrem, & ut pigri & negligentes expergiscantur ad studium & lecti∣onem moderatam & ad auditionem contractam & bre∣vem, tu verò, horum diligens, cum auditoribus & aus∣cultantibus preces fundito assiduas pro Dionysio Alieni∣gena, Jacobo (scilicet) Exiguo & servo Dei, ut per potentiam ejus id faciam, quod fuerit requisitum, & non respondeam interroganti vel roganti confusus, & in principio quidem minutè Scripturi sumus potestatem & sensum absconditum secundum Capitula quae ordinâ∣runt Doctores qui olim Expositiones ediderunt.

Caput Secundum.

DUobus modis constat hominibus esse Deum, è na∣tura & è Scriptura: è natura, quia insitum est hominibus, quòd sit Deus & quòd sit omnium rerum Creator, probationibus etiam rationalibus & naturali∣bus innotescit quòd sit Deus. Duo sunt nomina unum aeternum, alterum temporale, aeternum significat illud quod incipit & non desinit sicut Angeli: aut id quod non incipit sed desinit sicut cogitatio Dei de Creaturis:

aut id quod nec incipit nec desinit, quod est Deus. No∣men verò temporale significat id quod incipit & desinit; propterea notum est Deum esse ex hoc, quod h••c mun∣dus sit temporalis & creatus, hic mundus est corpus & corpus non est aeternum, ergo hic mundus non est aeter∣nus, praeterea, mundus circumseptus est & habet ter∣minos, est etiam compositus & sensibilis & in partes di∣visibilis, & incidunt ei mutationes, capax est etiam ac∣cidentium & in se habet contrarietates, & circumscri∣bitur spatio & loco, illud verò cui haec omnia impug∣nant non est aeternum, & illud quod non est aeternum temporaneum est & creatum, & habet Creatorem qui est aeternus, & hic est Deus qui nec incipit nec desinet, dein dicimus quòd est Deus, sicut quando aspicimus do∣mum intelligimus fuisse Machinatorem qui condidit eam, etiamsi non adsit, similiter dicendum est de Cathe∣dra & de navi, sic etiam nos aspicientes Creaturas intel∣ligimus Deum qui eas creavit, iterum ex eo quòd mun∣dus conservatur & permanet, non obstantibus quae ei insunt contrarietatibus, intelligimus quòd sit Deus qui eum conservat & cujus potestate fulcitur mundus.

Caput Tertium.

VNicus est Deus & non plures secundum Ethnico∣rum stoliditatem: & constat ex hoc quòd unum non dividitur, duo verò aut plura dividuntur, Deus igi∣tur non dividitur: Unum igitur quatenùs unum non est divisibile, iterùm unum non cadit sub numero duo verò aut plura sub numero cadunt, Deus non eadit sub nu∣mero ergo est unus, Notumest porrò quod Deus unus est & non plures, ex eo, quòd completus & perfectus est in potestate in bonitate & justitia, ubi enim non est

mutatio, unum est quod cognoscitur, ubi verò est muta∣tio plura esse dicuntur.

Caput Quartum.

INtroductio ad hoc, ut dicatur, quod hic Deus unus sit tres personae: & hoc inde constat quò Creatu∣ra ex doubus suppositis sit constituta, uno simplice, al∣tero composito (i. e.) ex materia & forma; Et Deus non est una persona, nè sit diminutior Creaturis, neque duae personae solùm, nè adaequetur Creaturis, est verò tres personae ut sit superior Creaturis, quatuor non est, nè daretur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 seu Deorum multitudo, dein verò de Angelis aut hominibus quorum unusquisque est vi∣vens & loquens (i. e.) cui sit verbum, & Spiritus, etiamsi sit persona, non dicitur quod verbum unius vel Spiritus alterius sit persona, Pater est causa, & Spiritus causatum, causa verò tripliciter dicitur, est enim natura∣lis, opificialis & materialis, homo est causa naturalis filii qui genitus est, opificialis qui conficit vel fabricat ar∣cam, Deus verò est causa naturalis filii qui ab eo aeternè genitus est, & Spiritùs qui ab eo processit, est insuper causa opificialis scilicet efficiens (i. e.) Creaturarum quas creavit, si verò pater sit causa naturalis filii & Spi∣ritûs proptereà tres est personae.

Caput Quintum.

COntra dicentes, quò Deus non generatur, dici∣mus, quòd non referimus humanam generationem ad Deum, sed Deus generavit filium & protulit Spiri∣tum ab aeterno, citra tempus, passionem & decretum,

prout nascitur verbum ab intellectu & prodeunt radii à Caelo, cum generatio ejus longè sit eminentior gene∣ratione Creaturarum.

Caput Sextum.

VErbum porrò Dei non simile est nostri: nostrum enim est corruptibile, Deus verò est aeternus, & verbum etiam ejus aeternum est, in aeternum es tu Do∣mine & verbum tuum stabilitur in Caelo. Spiritus apud Deum, persona seu subsistentia est vivens & operativa, & non se habet ut Spiritus & halitus noster qui exit fo∣ras & cum verbo perit, neque est persona, sed dissolvi∣tur, insuper verbum nostrum exit cum lingua & voce & dissolvitur in aërem, verbum verò Deus stabile est secundum hoc, per verbum Domini facti sunt Coeli, Spiri∣tus noster aër est, sed Spiritus Dei non est hujusmodi, sed est persona stabilis (sicuti dicitur) per Spiritum oris sui facta sunt miracula.

Caput Septimum.

DE lapsu Satanae. Sicut enim unà cum saxo sepa∣rato à summitate montis, & è pondere suo in profundum projecto, cum alia casu suo pertigerit, saxa descendunt multa, quae ei non compinguntur sic & virtutes aliae (Daemones scilicet) quia non fundatae fue∣runt per earum voluntatem in bono, ex libertate earum una cum Diabolo descenderunt in peccati profundita∣tem.

Caput Octavum.

QƲapropter fuit homo creatus? Dicimus minimè convenisse fieri lumen, absque spectatore, vel gloriam sine testimonio, vel bonitatem absque deliciis, & propterea creatus fuit homo ut gauderet iis, & fecit eum Deus ad suam similitudinem, quia fecit eum ratio∣nalem & Dominatorem Creaturarum, sapientem, & quia libertate donatus fuit: imò ad similitudinem suam quia diligebat bona & virtutem misericordiae cole∣bat.

Caput Nonum.

CƲR Satanas invidit Adamo? Invidit ei quia ob∣servasset pulverem honorari cum imagine Dei, & cum eum destruere non potuerat, obtulit ei consilium non aliter ac ille qui lampada prae flammae suae validita∣te extinguere non potest, immiscendo oleo aquam, lucem ejus extinguit, sic per consilium Serpentis extinxit sedu∣ctor beatitudinem, & vice justitiae ortum est pecca∣tum.

Caput Decimum.

CƲR homo mutatus est à bono in malum? Dicimus ex voluntate sua, similis est enim ei cujus oculi clauduntur, qui tempore meridiano invenitur in tene∣bris,

oculum enim fecit Deus, & non caecitatem, visum quidem creavit, non tamen, ut videamus vel non videa∣mus, sic etiam monstravit virtutem & monuit nos de elongatione à malo.

Caput Ʋndecimum.

SED quum noverat quidem Deus hominem casurum, quare creavit eum? Respondemus quod Deus in beatitudinem creavit eum, id verò quòd cecidit, infir∣mitas & iniquitas, & mors è voluntate sua fuit, & postea exortae sunt decidui rebelliones contra rectitudinem per am voluntatem: sicut radices decoctae sanum reddunt corpus & quemadmodum vasis figulini plumbo comple∣ti & postea fracti creta, de novo reficitur quando libe∣ratur plumbo, sic suscitat in resurrectione Deus corpus quod corruptum est quando liberatur à plumbo, scilicet à peccato, & quum noverat eum casurum noverat etiam ab aeterno seipsum venturum & liberaturum eum & in∣spiraturum eum ut priùs.

Perscrutatio Duodecima.

QƲare incarnatus fuit filius & ne{que} Pater ne{que} Spiritus? Respondemus ne vitiarentur proprietates perso∣narum: Pater ipse genuit, Filius natus fuit, Spiritus verò prodiit: Filius cui proprium fuit generari ipse natus fuit & incarnatus, verbum insuper natum fuit à Patre sicut verbum nostrum ab intellectu, & sicut verbum ne∣strum obsignatur & incorporatur in Charta, non ta∣men intellectus qui protulit illud, neque halitus

iste à quo prodiit, sic etiam & verbum incorporatur, non tamen intellectus, pater, neque Spiritus iste qui à patre prodiit.

Caput Decimum tertium.

NON voluntas Dei permansit in virgine, sed ver∣bum Deus, dicit enim Johannes quòd verbum caro factum est, & habitavit in nobis, & Paulus etiam, misit Deus filium suum & factus erat ex muliere. Iterum de filio ejus (loquitur) qui natus fuit in carne; dum per illud quod natus fuit in carne, monstrat quòd aliam generati∣onem habuit aeternam: & Gabriel etiam virtus excelsi habitabit super te (i. e.) verbum Deus, erubescant igi∣tur Haeretici dicentes quòd voluntas ejus solummodò habitavit in Virgine.

Caput Decimum quartum.

QƲomodo dicit Scriptura quòd descendit verbum, & habitavit in Virgine, & misit Deus filium suum & factus est? Dicimus non quasi migravit è loco in locum vel quòd reliquit locum unum & accessit alterum quod proprium est corporibus & rebus definitis, sed quòd ip∣se qui fuit absconditus revelatus fuit in carne, & invisi∣bilis visus fuit, & sicut radii solis ingrediuntur fenestram domûs quae repletur iis, sunt tamen in Coelo in mari & in domo quam ingressi sunt & in omni loco, sic & ver∣bum, quando habitavit in Virgine erat in Coelo, & in Virgine, & in omni loco sed vocebulum Ʋbi competit corporibus non verò Deo.

Investigatio Caput Decimum quintum.

QƲomodo unitum fuit verbum carni absque eo quod inquinaretur vel reciperet turpitudinem? Dicimus quòd sicut hodiè contingit omnibus infantibus qui eduntur utero hominum & brutorum, formamque ha∣bent & non inquinantur ab eo, similiter & verbum quando habitabat in Virgine. Dicimus insuper quod Deus aequè appropinquat & distat à Coelo & Terra omnibusque creaturis, & si aliquibus appropinquando expolitus, aliisque inquinatus esset, potestas & natura ejus videretur composita, spiritualia etiam superiora sunt sordibus corporalibus, Angelus enim quando acce∣dit sordes putridas, non inquinatur neque anima offen∣ditur ex inquinatione corporis, nequè sol faedatur dum transit per turpitudines, neque ignis recipit à pabulo qualemcunque inquinationem, si vero spiritualia & vi∣sibilia ita se habent quanto magis non inficitur è sordi∣bus Creator, imo sanctificat & purgat uterum.

Objectio Caput Decimum sextum.

SI unitum fuit carni nostrae, passum est mutationem: Respondemus, Quemadmodum Sol non mutatur quando ministrat hominibus aestate & hieme, neque mi∣nuitur; nec mutatur Doctoris scientia balbutiendo cum pueris, nec anima, quando unitur corpori, nec ignis ferro conjunctus mutatur è sua natura, ita etiam non mutatum fuit verbum quando carni fuit unitum.

Objectio Caput Decimum septimum.

QƲare non salvavit nos per Angelum vel Legatum? sed per seipsum. Dicimus quòd non fuit pos∣sibile ut per creaturas servaretur humana natu∣ra, sed per Creatorem, sicut vas vitreum, quando fran∣gitur, non accommodatur per Architectum vel fabrum, sed per Vitriarium qui id confecit, sic etiam & nos quan∣do incidimus in peccatum, impossibile est ut alius quis∣quam nos restauret, nisi Deus qui nos creavit, iterum neque redemptionem per Legatum effecit, ne adora∣rent errantes nuncium Prophetam vel Angelum qui fu∣erat mittendus.

Caput Decimum octavum.

QƲare ab utero exiit verbum per Nativitatem? Di∣cimus uterum esse membrum praestantissimum, etenim res est certa, quod omnis homo in eo figitur, quia quotidie morimur, & uter contra mortem contendit, propterea fuit congruum ut ex utero, qui contendit cum morte Deus prodiret; & quemadmo∣dum qui vas à sordibus vult completè absolvere, totum abluit, similiter fecit Christus, quia principium eorum qui nascuntur à ventre & utero est, finis vero est mors, medium vero inter principium & finem intercedens, est vita: per ista tria transiit verbum, per uterum scilicet per vitam & per mortem, ut auferret maledictionem propter transgressionem mandati denique non est in hominibus membrum abominabile, sed omnia aequè sunt honoranda.

Caput Decimum nonum.

QƲare incarnatum fuit verbum? Respondemus, In gratia sua creavit hominem, & quando pecca∣vit, per gratiam suam eum servavit, descendit enim & fuit incarnatum ut eum redimeret: quomodo verò factum est homo, monstrat Apostolus, Quia filii participes fuerunt sanguinis & carnis, ipse quoque simili∣ter, filios vocat animas, quod pro more Scripturae est hominem à parte denominantis; secundum hoc descen∣dit cum septuaginta quinque animabus, & sicut unitur anima corpori & facta est una cum eo naturâ & personâ, sic verbum unitum fuit carni animatae, ideo factum est homo ut per mortem ejus destrueret Diabolum: insu∣per hoc velamine colluctatus est cum Satana, & super∣avit eum, quia ipse operculo Serpentis vicerat homi∣nem.

Caput Vicesimum.

QƲomodo non laesum fuit per Incarnationem? Re∣spondemus, quia hujusmodi habuit virtutem ut majestate sua remanens, fuerit incarnatum, absque eo quod perderet propriam suam majestatem, & sicut Rex quando dignatur consuetudinem habere cum suis Mini∣stris non laedit suam auctoritatem, neque vir si se tradi∣derit ligandum debilioribus, dicitur, quòd virtus ejus defecerit, sic quidem non laesus fuit Deus per exinani∣tionem sed superavit passiones per ejus exinanitionem, fuit etiam in inferno, non tamen laesus per tristitiam, in Sepulchro etiam & non passus est corruptionem, in Ge∣henna etiam fuit, non tamen abaestu ejus fuit consump∣tus.

Objectio Caput Vicesimum primum.

QƲare cum incarnatum fuerat verbum, per mortem servavit hominem & non ex authoritate & manda∣to? Dicimus quòd justum fuit verbum, & quatenùs justum, non vi ducturum erat hominem, potuit quidem vi convertere omnes homines, sed non defraudaturum erat libertatem, neque vi ducturum proprium arbitri∣um, propterea non imperio servavit; sed per verbum justitiae, quum enim ausus fuerat Satanas objicere con∣tra Christum qui fuit peccati expers, injustitiam, ipse servavit totum genus humanum & quando sanabat, par∣tem aegrotantem tangebat & non sanam, sic genus quod aegrotum erat in peccato induit verbum ut ejus aufer∣ret passiones.

Caput Vicesimum secundum.

SED quare à principio non venit Christus? Dicimus quòd sicuti infanti primo loco carnem non porri∣gunt comedendam, usque dum maturiorem attingat ae∣tatem, ita quando genus nostrum erat perficiendum, ad∣venit medicus, posteaquam enim excreverat in cumu∣lum omnium peccatorum mensura, & nulla species ini∣quitatis restabat inter homines, quae non fuerat perim∣pleta, tunc venit medicus ejus in salutem.

Caput Vicesimum tertium.

SED quomodo posteaquam accommodata fuerit cura, immersi sumus adhuc in peccatis? Dicimus quòd sicut Serpens capite conoulcatus non repentè moritur, sed adhuc caudam suam vibrat, sic, etiamsi Dominus no∣ster fortiter superaverit & destruxerit iniquitatem, reli∣quiis tamen suis mundo adhuc nocet.

Caput Vicesimum quártum.

QƲare non vi adduxit homines ad bonum? Dicimus quod nihil proficiunt ex fide coacta, sed magis rei fiunt, sicut homo coactè existens apud eum quem odio habet.

Caput Vicesimum quintum.

QƲare non fecit Deus hominem ut ex natura cultum ejus diligeret? Dicimus, si hoc fecisset, volunta∣tem & libertatem defraudâsset, & hae defuissent homi∣ni, & naturâ ligari inveniretur sicut ignis qui non sua sponte urit, & etiamsi circumdaretur multitudine Cre∣aturarum mandato suo subjugatarum, & non haberent libertatem, neque beatitudinem, neque operarum sua∣rum mercedem haberent.

Caput Vicesimum sextum.

QƲomodo occisus fuit Satan, irritum factum fuit pec∣catum & mortua est mors? Dicimus quòd tribus modis mortuus est Satan, primò ratione cruciatus & perturbationis suae. Secundum hoc quòd anima quae peccaverit morietur, cum satis sit notum quod mors animae est ejus cruciatus, sic mortuus est Satanas quate∣nus cruciatus fuit ob perditam suam eminentiam, & quia contempta fuit Idololatria. Secundò mortuus est Sa∣tanas quatenus potentiam ejus promovendi iniquitatem trucidavit Christus, & revelavit peccatum, & monstra∣vit id esse, & fugiant homines ab eo, Sin verò mortuus est Satanas quomodo tentationibus suis homines cola∣phizat? Dicimus quòd hoc fieri permittit Deus ali∣quando apparenter, aliquando re verâ, sicuti in Sanctis & vincentibus, prout apud Jobum fecit, praeterea irri∣tum factum est peccatum, quia deletum est, dixit enim gaudium est nobis quia mortua est iniquitas nostra & pro∣jiciet in mare peccata nostra, & Pharmaca purgativa pec∣cati sunt poenitentia & mysteria vivifica, mors verò mortua est, per mortem Christi cujus vis soluta est ad instar Serpentis iniquae, cujus dentes franguntur, & Serpentis caudam vibrantis, etiamsi capite sit contritus, dein mortuum est peccatum quia suscitavit Christus corpus suum ad incorruptibilitatem, prout nos etiam suscitaturus est.

Caput Vicesimum septimum.

QƲare dedit nobis Baptismum? Respondemus ut nos mitteret in vitam & beatitudines aeternas, carnais generatio ad mortem misit, sed spiritualis scilicet bap∣tismi ad vitam. Id vero quòd tribus vicibus absorpti sumus in baptismo innuit mysticè descensum Domini nostri in Sepulchrum trid••ò, & ascensus noster è bapti∣sterio innuit ejus resurrectionem. Ipse sepultus fuit in terra, & nos in aqua, similia enim sibi invicem imo in∣tertexta sunt elementa aquae & terrae quia simul sunt commixta.

Caput Vicesimum octavum.

QƲare sumimus corpus & sanguinem? Dicimus quod sicut ignis ferro unitus acqu••rit ei efficentiam, adeo ut splendeat & urat non aliter ac ipse ignis, sic etiam & Christus, quando accepit panem & vinum ea fecit cor∣pus & sanguinem suum verè, & acquisivit iis virtutem & sanctitatem adeo ut quando ea suscipimus è nobis fa∣ciunt evanescere mortem, & possidere nos faciunt vitam immortatem, & sicut fermentum totam massam ad se attrahit, sic & mysteria sancta immortalitatem ad nos attrahunt, Deus enim verbum quando carni unitus fuit eam fecit Deum, non per naturam sed per efficaciam: sic & corpus quod manducamus, dicitur quòd è Virgi∣ne natus fuit, & fuit non per naturam, sed per unionem cum verbo, Deus.

Caput Vicesimum nonum contra Gentiles.

OBjiciunt contra nos Mahumet ani, quod nonnihil mu∣tavimus in Evangelio: ad quos dicimus aut vos habetis producere testes de hujusmodi mutatione per nos facta; aut nos habemus jurare, quòd nihil mutavimus; qùia ut vos dicitis testes spectant ad allegantem, & jura∣mentum ad negantem, vos quidem adversarii nostri estis, propterea testimonium vestrum contra nos non erit accipi∣endum, & si dixeritis; quod in Scriptura vestra scriptum est, quòd nos rogavimus ad supplendum ex loco ejus. Res∣pondendum erit, quod hoc de nobis dictum non fuit, sed de Judaeis, quod constat ex verbis istum locum praeceden∣tibus. Monstrate nobis quis in eo mutavit aliquid, quo tempore, qua causa, & quaenam verba mutavimus: si dixeritis Apostoli, eccè Scriptura vestra perhibet de iis testimonium quòd homines fuerunt virtute praediti: & in quo tempore? An antè exortam ditionem vestram vel postea, utrùm pro lucro corporali mutavimus in eo aliquid, ecce enim scriptum est in eo ut vendamus quic∣quid nobis sit & demus pauperibus: si vero pro causa spirituali quomodo permiserat Deus ut mutarent Scri∣pturas, & ut essent contra voluntatem ejus? Et quae verba mutarunt? Mandata difficilia non mutârunt quia in eo restant adhuc hujusmodi, qui te percusserit super maxillam tuam, &c. Sin vero verba abjecta & vilia, ecce in eo reperiuntur in eo hujusmodi, oravit & lachrima∣vit Jesus, constat igitur nihil in eo mutatum esse. Et eccè in Scriptura vestra scriptum est, si vobis aliqua occurre∣rit ambiguit as vel dubitatio, interrogate eos qui lege∣runt Scripturas antiquas, considerate quomodo per nos

mittit vobis Scripturaram vestram, dein tradit Prophe∣ta vester, dixisse Deum, quòd datum est Jesu Evange∣lium cui inest lumen & vita & directio & via veritatis, si igitur in eo sit lumen & vita, quis fugit à luce nisi cae∣cus, à vita nisi mortuus à via nisi latro, & à veritate ni∣si mendax, propterea firmum est nostrum Evangelium, & eò magis, quia à vobis ipsis recipit testimonium, & superat Phantasias, & mandata ejus curant peccata & morbos ánimae, & hoc praenunciat nobis de futuris, & ii qui hoc receperunt non prae timore aut vi gladii co∣acti consenserunt ei, sed quia viderunt divina miracula.

Caput Tricesimum contra Judaeos.

JUdaei etiam nobis objiciunt quòd Moses dixit, neque addas legi nec minuas Evangelium verò est addita∣mentum: iis respondemus, ecce etiam vos addidistis Le∣gi, libros Prophetarum & Sapientiam, sin vero dixeritis quod isti etiam libri concordes sunt Legi ecce etiam Evangelium convenit legi eamque complet: si verò Piscatores fuerunt Apostoli, Prophetae etiam fuerunt Pastores, & quia non sufficiebat Lex ad perficiendum homines in justitia opus fuit Evangelii. Dicunt insuper quòd ei insunt mendacia quia in eo habentur contradi∣ctiones; propterea respondemus quòd inventitur additio & diminutio narrationum sed non contrarietas, & ecce in lege scriptum est quòd quacunque die comederis ex ar∣bore morieris attamen post annos noningintos & triginta annos obiit, & non addam maledicendum terrae, attamen scriptum est quòd in maledictione comedes.

Caput Tricesimum primum.

QƲot modis dicatur Lex? Lex sex modis dieitur, prima est Lex illa naturalis quae est discretio & Curia conscientiae quae data est iis, qui è progenie funt Adami, & impressa est eorum cordibus. Secunda est Lex scripta per Mosen (exempli gratiâ) non commit∣tes Adulterium, &c. Tertia est illa Christi, qui te per∣cusserit super maxillam tuam, quarta est illud quod gratiâ servabimur, quinta est illa quae residet in mem∣bris scilicet peccatum. Sexta quae est ipse Spiritus san∣ctus, Vetus Testamentum datum fuit in monte Sinai, post exitum populi ex Aegypto, cum fumo, vapore & ig∣ne propter duritiem populi. Novum verò datum fuit in Caenaculo post exitum Gentium è peccato, tertiâ ho∣râ primi diei Sabbathi: Testamentum exponitur statu∣tum & mandatum, & post mortem confirmatur, per mortem filii confirmatur, Evangelium verò exponitur Nunciatio, nuntiamus enim quòd Deus descendit in ter∣ram, quòd mors soluta est, quòd regnum revelatum est, & Prophetae clamârunt Deum daturum verbum annun∣ciationis. Evangelista Nuncius. Evangelium verò est narratio humanationis verbi, & scripta Pauli & Aposto∣lorum docent occasionem humanationis & bona inde profluentia.

Caput Tricesimum secundum.

PHiloxenus dicit quòd Baptismus fuit principium E∣vangelii, è Nativitate enim Baptismum usque, se∣cundum legem mores suos instituit, propterea baptis∣mus est principium Evangelii, & Basilius in Sermone fuo contra Eumonium dicit quò principium Evangelii

est praedicatio Johannis, quod & Marcus vocat principi∣um Evangelii, illa enim quae spectabant ad conceptio∣nem ejus non pro Evangelio habentur. Idiotas elegit Dominus noster ne personarum dignitati attribueretur miraculorum stupor, sic & Pater in Testamento veteri, inferioris conditionis homines elegit, Mosen linguâ im∣peditum, Davidem Pastorem, Amos Pastorem, Ehurmanu mutilum, in veteri quidem Pastores elegit, quia gregi determinatae in terra Judaeorum praefecti erant, in novo piscatores quia in tota Terra piscati sunt indefinitè, quasi in rete cujuscunque generis venientes.

Caput Tricesimum tertium.

PER quatuor Evangelistas scriptum fuit Evangeli∣um quia in quatuor mundi plagas erat propagan∣dum, quatuor etiam sunt Elementa, & quatuor flumina, & quatuor ventos vidit Daniel, & quatuor equos, & quatuor currus vidit Zacharia, & quatuor Candelabra, & quatuor fuerunt Cumuli, & currus quem vidit E∣zechiel eique juncta quatuor animalia mysticè innuunt quatuor Evangelistas, Leo propter audaciam, & dispo∣sitionem eorum ad erroris contritionem, Aquila verò quia per eos capiuntur Daemones, sicut per aquilas ani∣malia, apprehendunt etiam abscondita sicut vident aqui∣lae & prospiciunt longè, Bos etiam quia subjugant mun∣dum per eorum Doctrinam, Homo quia homines fue∣runt, Alae significant eminentiam Evangelii, & in quan∣tum manus hominis habuerunt animalia, auxilium Chri∣sti Evangelistis praestitum innuitur, Rota in medio rotae typus est Testamentorum, oculi mysticè significant per∣fectam scientiam quam seminârunt Apostoli in mundo: Homo in curru significat verbum quod homo faciendum erat.

Caput Tricesimum quartum.

DUO Apostolorum scripserunt & duo Discipulo∣rum Marous erat Petri Discipulus, & Lucas Jo∣hannis: Non scripserunt quatuor Apostolorum, tum quia nihil egerunt gloriae captandae gratiâ, tum etiam nè parvi penderentur Discipuli, & nè dicerent homines quòd non fuerunt participes cum Apostolis in praedica∣tione & Scripturâ, Quis coegit quatuor Evangelia, ea∣demque in uno libro ordinavit? Nonnulli dicunt quòd Eusebius Caesariensis quando observâsset Eumonium A∣lexandrinum confecisse Evangelium 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vocatum, (hoc est) è quatuor & adhaerentiam verborum mu∣tâsse, similiter etiam fecisse Titianum Graecum Haereti∣cum, ipse coegit ista quatuor & eorum singula seorsim scripsit, A lii dicunt, quòd Johannes Evangelista ordina∣vit eadem in unum librum quando ad eum tria allata fuerant quae suo adjunxit.

Caput Tricesimum quintum.

POstquam Paulus electus fuerat & necesse erat ut A∣postoli abirent in Regiones ad praedicandum in∣ceperunt tres Evangelistae scribere Evangelium, Mat∣thaeus antequam sparsi erant Apostoli, postea verò Mar∣cus & Lucas, & quando scripta Matthaei ad fideles in E∣pheso pervenerant Johanni persuadebant ut scriberet ipse etiam de his quae desiderabantur.

Caput Tricesimum sextum. Occasio Scripturae Matthaei in particulari.

ORta jam persecutione contra Apostolos, lapidato Stephano, occisoque Jacobo, factum est ut disper∣gerentur Apostoli, & ut praedicarent Evangelium gen∣tibus; Hebraei verò qui crediderunt, hoc observato, Matthaeum accesserunt rogâruntque ab eo, ut quicquid iis verbo tenùs dixisset, ipsis in scriptis traderet, quod etiam praestitit: tres Evangelistae ea solummodò quae in uno anno egerat Dominus noster scriptis mandâ∣runt, ab incarceratione scilicet Johannis usque ad ascen∣sionem, exceptis Nativitate, Baptismo & Tentatione, aliisque nonnullis sine quibus fieri vix potuit ut Narra∣tionum suarum caperent exordium, Johannes verò scri∣psit de Divinitate & de hujusmodi rebus quae duobus praecedentibus annis gesserat Christus à tempore quo incepit Johannes praedicare usque ad tempus quo in car∣cerem inciderat scopus verò suarum Scriptionum fuit adventus Domini nostri in carne, beatitudinesque no∣bis ab eo profluentes.

Caput Tricesimum septimum.

MAtthaeus in Regione Palestinae scripsit haebraicè, & Marcus Romae lingua Romana (i. e.) lingua Franeorum, Dominus tamen Juunis dicit quòd Marcus scripsit in Aegypto; Lucas scripsit Graecè in Alexandria,

Johannes scripsit Graecè in Epheso, tribus linguis scriptum fuit Evangelium, quia tres hae linguae supra Crucem Christi fuerunt scriptae, Haebraicè, Graecè, & Latinè, Hebraicè ratione Judaeorum, Graecè ratione Pilati, Latinè ratione Herodis, & in ipsissimis linguis quibus usi sunt in accusatione ejus hostes ejus, Evangelium praedicârunt Evangelistae.

Caput Tricesimum octavum.

LƲcas processit secundum rerum ordinem, & omnia suo ordine disposuit, & prout gesta erant à Domi∣no nostro scripsit, Johannes etiam similiter fecit, salvt eo, quòd nonnulla in medio reliquit, quia dicta fuerano per socios suos; Matthaeus verò non eodem processit mo∣do sed usus est Doctrinae methodo, cohaerentia insimul collocando, leges enim quas instituit Dominus noster in uno capite ord••navit, alteri verò Evangelistae sparsim eas tradiderunt, & Marcus sequitur dispositionem Mat∣thaei: multi verò non intell gentes modum quo quisque eorum scripsit respectivè, existimarunt se fuisse fibi in∣vicem contrarios.

Caput Tricesimum nonum.

QUia principium Evangelii fuit Baptismus Chri∣sti, prout supra diximus, propterea inde exor∣sus est Marcus, Matthaeus enim altiùs ingressum fecit apud Genealogiam Familiarum ut monstraret He∣braeis quòd sicuti praedixissent Prophetae, Christus ortus

est. Lucas verò altiùs orditur & pertingit usque ad na∣tivitatem Johannis ut subaccuseret eos, qui praefatione omissa, aggressi fuerant scriptionem historiae Christi: Johannes ascendit usque ad sermonem divinum, ut mon∣straret, quòd etiamsi socii sui scripsissent Christum homi∣nem fuisse quatenus incarnatum, erat, tamen Deus & cum patre fuerat, & postea incarnatus & homo factus fuit. Doctrina eorum medio platearum, & alta voce fuit praedicata, ipsis dicentibus Deus revelatus est in corpore & toleravit passiones in carne, mortuus fuit & resurrexit & confirmata fuit eorum praedicatio per mi∣racula quae fecerunt.

Caput Quadragesimum.

JOhannes loquutus est de sublimibus, & socii sui de inferioribus, Matthaeus quidem quia ad Judaeos scripsit, ei curae fuit, ut narraret ejus generationem & consuetudinem in carne, Marcus vero sollicitus fuit ut scriberet contra Simonem, qui praedicaverat filium dispensationem suam egisse per Phantasiam, quapropter confirmavit ea quae ad corporationem spectabant, dici∣tur quòd ei dedit in mandatis Petrus ut scriberet vice sua, & hac ratione (ut nonnulli existimant) ne propter Petri eminentiam sociorum suorum Scripturae parvi ha∣berentur, ipse mandavit ei ut scriberet de ejus abnega∣tione accuratè, similiter Lucae mandavit Paulus ut scri∣beret, in cujus imitationem extensè ad modum Oratoris loquitur in confirmationem Theophili.

Caput Quadragesimum primum.

JOhannes cum vidisset quòd ea quae spectabant ad ejus humanitatem, ex illis quae scripserant socii sui fue∣rant confirmata, scripsit ipse de Divinitate, humilia lo∣quutus est Dominus noster, tam propter infirmitatem and torum, quàm in confirmationem humanationis, & ut doceret humilitatem, & ut crederetur quòd à Deo missus fuit. Licet personae eminenti loqui humilia (e g.) Ʋbi es tu Adame? Et Ʋbi est Abel frater tuus? Humili verò personae non licet grandia de se loqui, ne existi∣maretur inverecunda occasio loquendi de Christo, fuit, ut monstraret naturae suae majestatem, dicimus insuper quòd dupliciter de Deo loquuntur Scripturae vel secun∣dum id quod est, hunc in modum quòd aeternus est, & Pater & Filius & Spiritus sanctus, vel secundum id quod eo inferius est, sicuti ignis est, irascitur, indignatus est & quòd poenituit eum de hominibus: tribus modis lo∣quuntur Scripturae de hominibus, primò secundum id quod est (i. e.) homo vivens, rationalis, mortalis se∣cundò, supra id quod est, scilicet Deus & filii Dei, tertiò infra id quod est quemadmodum vocatur tinea, ver∣mis, lupus, vulpes; multis insuper modis loquuntur, adeo ut necesse erit de quocunque Scripturae verbo haec quatuor intelligere scilicet occasionem, scopum, tempus, & personam, quae referuntur ad hujusmodi ver∣bum, si verò hoc non fecerimus in errandi periculo con∣stituti sumus, aliter quomodo potest consistere haec sen∣tentia qui non odio habet patrem suum cum ista, filii aus∣cultate parentibus vestris.

Caput Quadragesimum secundum.

SEptem sunt Capita praestituenda omni libro, Scopus scopus verò est Evangelii ut lucrifaciamus homini∣bus vitam in Deo scilicet per Verbum fidem in Trini∣tate, & per operam, mores Virtute praeditos. Secundò, Ʋtilitas ejus, prodest Evangelium ad salutem animae. Tertiò, Ordo (i. e.) ordo legendi Evangelium post legem & Prophetas, quia in eo perimplentur quae in Scriptura praefigurata sunt. Quartò Occasio editionis & hoc est Evangelium (i. e.) enunciatio bona. Quintò, Divisio in Capita, Evangelium verò dividitur in cogni∣tionem Dei unius scilicet trium personarum, & in praxim morum Virtute praeditorum, & in cognitionem Virtutum caelestium, quae gaudent in conversionem peccatorum, & in mandata in commemorationem ju∣dicii, & in remunerationem bonorum. Sextò, Cujus est Liber? Liber est Christi qui praedicatus fuit per duos Apostolos & duos Discipulos. Septimò, Sub qua notione res erit tractanda, id est consideratur respectu Theoriae (i. e.) quatenus discursus est Divinitatis, vel praxeôs (i. e.) ratione morum sanctorum, Matthaeus vero ex∣ponitur versatus in Commercio, praedicatio vocatur E∣vangelium quia non occultè sed manifestè narratum fuit.

Caput Quadragesimum tertium.

EƲsebius Caesariensis sollicitus fuit ut constitueret Canones Evangelii, quod constat ex Epistola ejus ad Carpianum, & in iis monstrat harmoniam Evangeli∣starum, scripserat etiam Eumonius & Titianus etiam E∣vangelium vocatum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (i. e.) quatuor prout supra diximus, & quando venerant ad historiam resurrectionis & observaverant variationem abstinuerunt ab ista ope∣ra, sed Eusebio curae erat, ut hujusmodi Canones confi∣ceret, & ut iis ostenderet Evangelistarum inter se con∣venientiam per modum concordantiae hujusmodi; Olaph est primus Canon & per eum docet quatuor Evangeli∣stas idem dixisse, ecce enim monstrat hanc narrationem (viz.) Hic est filius meus dilectus in quo complacui esse in primo Canone, positamque esse in Matthaeo Sect. 18. in Marco' 14. in Luca 16. in Johanne 18. Canones quos ordinavit sunt decem, & in primo omnes quatuor conveniunt. Iterum verò ubi scripta est in Matthaeo in Canonibus duabus vicibus aut tribus una litera, prout res est, & in Canonibus sociorum suorum non ita, scire debes alios Evangelistas bis fecisse mentionem narratio∣nis, in duobus scilicet locis & voluit Canonum Disposi∣tor ut istam literam ordinaret ad significandum narra∣tionem saepiùs repetitam fuisse apud alios, Litera 〈◊〉〈◊〉 in principio Canonis Matthaei bis scribitur, & in Canone Marci similiter, quia Johannes duobus in locis narratio∣nem repetit, Matthaeus etiam & Marcus, itidem, necesse habuit Canonum Dispositor ut eandem literam bis scri∣beret ut adaequaret Canonem ei qui bis narrationem scripsisset.

In Canone verò secundo tres conveniunt Matthaeus, Marcus & Lucas. In tertio tres conveniunt Matthaeus, Lucas & Jo∣hannes. In quarto tres conveniunt Matthaeus, Marcus & Jo∣hannes. In quinto duo conveniunt Matthaeus & Lucas. In sexto duo conveniunt Matthaeus, Marcus. In septimo duo Matthaeus, Johannes. In octavo duo Marcus, Lucas. In nono duo Lucas, Johannes.

In decimo ubi singulariter scripsit unusquisque (e.g.) Paragraphus Samaritanae cujus facit mentionem nullus alius Evangelistarum praeter Johannem.

Caput Quadragesimum quartum.

DEcem constituit Canones, quia numerus denarius è quatuor nascitur, quia ita computatur, scilicet quatuor, tres, duo, unus, ecce coeunt in decem.

In Canone primo quatuor conveniunt. In Canone secundo, tertio & quarto tres conveni∣unt. In quinto, sexto & septimo conveniunt duo, pariter ac in octavo & nono.

In decimo unusquisque secundum quod sibi propri∣um est, prout diximus, clarum est tamen quod in aliquo uno associatur, prout in Canone primo ponitur historia earum quae unxerunt Dominum nostrum, cum fuerint tres differentes, ob id enim solummodo quòd unxerunt scribuntur in Canone primo, historia insuper Paralytici cum apud Matthaeum & Marcum idem fuit, apud Johan∣nem tamen alius & alius fuit verùm in uno Canone dis∣ponuntur, sciendum est quòd in singulis Evangelistis sunt numeri procedentes respectivè, & sub numero pro∣greditur numerus Canonum, & in quocunque Canone inveniatur narratio, noveris tu quot Evangelistae conve∣niunt in eadem, in Canone primo incipit à convenientia Narrationum Evangelistarum ut os obthuraret iis, qui dicunt quod sibi invicem sunt contradicentes: E Ca∣none secundo exit Johannes quia multa separata habet, à Marco, à Johanne tria, à Marco septemdecem.

Caput Quadragesimum quintum.

DIximus insuper quot numeros habent singuli Evan∣gelistae Matthaeus habet in Canone primo nume∣ros 426. habet cum Marco, Luca & Johanne numeros 64.

• In Canone secundo habet cum Marco & Luca 101.
• In Canone tertio habet cum Luca & Johanne nume∣ros 8.
• In Canone quarto habet cum Marco & Johanne nu∣meros 17.
• In quinto cum Luca 87.
• In sexto cum Marco numeros 17.
• In septimo cum Johanne 9. sibi propria habet 76.

• inest ipse octo Canonibus à primo scilicet in septimum, & decimo.

Marcus habet 290. numeros in Canone primo habet cum Matthaeo, Luca & Johanne numeros 65. in secundo cum Matthaeo & Luca 101. in quarto cum Matthaeo & Johanne 17. in sexto cum Matthaeo 17. in octavo cum Luca 23. in decimo sibi habet propria 27. Versatur in sex Canonibus in primo in secundo in quarto in sexto in octavo & decimo.

Lucas habet numeros 402. in Canone primo cum so∣ciis suis 64. in secundo cum Matthaeo & Marco & Jo∣hanne numeros 8. in quinto cum Matthaeo 109. in 8. cum Marco 23. in decimo sibi habet propria 86. Ver∣satur in septem Canonibus in primo, secundo, tertio in quinto in octavo (in nono) & decimo.

Johannes habet numeros 171. in Canone primo cum tribus sociis suis habet numeros 26. in tertio cum Mat∣thaeo & Marco 24. in septimo cum Matthaeo 17. in nono cum Luca 9. in decimo propria habet 23. Versatur in sex Canonibus in primo & tertio & quarto & septimo & nono & decimo, sunt in Matthaeo Canones 62. signa 28. numerus Canonum 360. Testimonia 32. Miracula 26. quae computavit Theologus verbis extensis parabo∣lae 17.

Non probandus est numerus Canonum quia sibi non con∣venit numerus.

FINIS.