Æsop's fables with his life in English, French & Latin / the English by Tho. Philipott Esq. ; the French and Latin by Rob. Codrington M.A. ; illustrated with one hundred and twelve sculptures by Francis Barlow.

AESOPI, Philosophice Fabulantis, VITA.

MUlti, et magni Nominis, viri, rerum humanarum Naturam assecuti sunt, & Posteritati commendârunt, Aesopus verò, non sine Numine, videtur multis parasangis superâsse omnes in eâ Philosophiae parte quae ad Ethicam, seu moralem disciplinam, pertinet; nam neque definiendo, nec ratiocinando secundum Aristotelem, neque ex Historiâ admo∣nendo, secundum Socratem, & Platonem, sed fabulis prorsùs erudiendo, pro statu illius temporis, sic audientium animos aucupatus est, ut pudeat homines ratione praeditos facere, aut sentire quidem, quae bruta animalia deliberatè evitâsse singuntur, ex quibus aliqua, pericula imminentia diverterunt, altera maximam utilitatem opportunè consecuta sunt. Aesopus igitur, qui vitam suam, Idaeam Reipublicae Philo∣sophicae, constituerat, & qui rebus, magis quàm v••rbis, Philosophum egit, Natione fuit Phryx, ex Ammorio oppido Phrygiae cognomento Magnae, sed Conditione fuit Servus: Quàm pulchrè igitur & quàm verè fuit illud Platonis Dictum, in suo Gorgia, Plerunque inter se sunt contraria, Lex et Natura.

Aesopi animum Natura liberum praestabat, sed Fortunae lex in servitium tradidit; At ne sic quidem Animi libertatem potuit corrumpere, sed quamvis ad res varias, & ad incerta loca, corpus transtulerat, à propriâ tamen sede animum movere non potuit. Aesopus enim non solùm servus fuit, sed & omnium hominum, in aetate quâ degebat, de∣formosissimus, nam obstipo fuit & acuto capite, depressis naribus, collo reclivi, labris prominentibus, colore niger, unde & nomen adeptus est (Idem enim Aesopus signi∣ficat quod Aethiops;) praeterea ventrosus fuit, valgus, & incurvus, forsitan & Thersiten in Homero turpitudine formae superavit; sed quod pessimum omnium in eo fuit tardiloquentia, & vox blaesa, & inarticulate, Quae omnia videntur servitutem Aesopo destinâsse; mirum etenim fuisset si tam inhabili & indecenti corpore servitutis jugum aufugere potuisset: sed quamvis corpore tali, animo solertissimo naturâ extitit, & ad omne figmentum faelicissimus.

Magister ipsius, tanquam ad nullum domesticum opus utilem, ad fodiendum in agris emisit; Aesopus egressus alacriter operi incumbebat, profecto ad agros Hero ut laborantes observaret, unus ex agricolis egregias ex arbore decerptas ficus dono tulit; Ille verò fructûs delectatus pulchritudine Agathopo Ministro (hoc enim erat Puero no∣men) transferri jussit, ut sibi a balneo revertenti apponeret: Quùm verò sic evenisset, ut Aesopus ob quandam necessitatem Heri Domum ingrederetur, Agathopus occa∣sione captâ consilium tale conservo cuidam obtulit, Impleamur, dixit, si placeat, ficubus, ac si Herus noster forsan requisierit, nos contra Aesopum testes crimus, quod, in Domum ingressus, ficus clàm comederit, & huic figmento multa alia mendacia super∣struemus; Nihil, crede mihi, unus ad duos valebit, praesertim quùm sine ullis probationibus quicquam diducere conabitur.

Hoc consilio inito, ad opus accesserunt, & ficus devorantes, dicebant singuli cum risu, Vae tibi infaelix Aesope! Quùm igitur Herus à Balneo rediisset, & sicus petiisset, audivissetque quod Aesopus eas comederat, irâ excandescens Aesopum ad se vocari

jussit, & vocato ait, Itáne (O execrande) me contempsisti, ut in penu non dubitaveris ingredi, & paratas mihi ficus comedere? Aesopus audiebat quidem & intelligebat, sed ob linguae tarditatem nullo modo respondere poterat: Quum jam ad verbera trahe∣retur, & delatores vehementer instarent, procumbens ad heri pedes, ut paululum morae sibi indulgeret, petivit; quo concesso, tepidam aquam attulit, & quum bibisset, digitis in os demissis, rursus aquam tepidam solùm ejecit, nondum enim per totum illum diem cibum attigerat. Rogabat, igitur, ut idem & accusatores facerent, ut manifestum fieret quisnam fuit qui ficus devorâsset: Herus, ingenium hominis admiratus, sic facere alios pepulit; Illi autem deliberaverunt bibere quidem aquam, sed non in guttur demittere digitos, at per obliqua tantum maxillarum, huc, illuc, circumferre. Vixdum autem biberant, quum, per tepidam illam aquam nauseâ potantibus inductâ, sicus comesas redderent: Tunc igitur & maleficio Delatorum & calumniâ ante oculos positâ, Herus jussit servos flagro vapulare, qui moesti dictum illud agnoverunt, Qui in alterum dolos struit sibi inscius malum fabricat.

Sequenti die, Hero in urbem revecto, Aesopo verò, quemadmodum jussus fu∣erat, in agris fodiente, Sacerdotes Dianae, five alii quidam homines in viâ erran∣tes, in Aesopum inciderunt, & per Jovem Hospitalem efflagitabant, ut viam osten∣deret quae in urbem duceret: Ille, quum sub Arboris umbram viros priùs adduxisset, frugalem{que} apposuisset coenam, in viam quam quaerebant induxit; Viatores itaque tum ob hospitalitatem, tum ob conductum, mirum in modum, viro devincti, manus in coelum elevârunt, et multis precibus benefactorem remunerati sunt.

Aesopus reversus, et in somnum lapsus, prae assiduo labore, & torrido solis aestu, visus est fortunam sibi astantem videre, & solutionem linguae, & sermonis habilita∣tem, & Fabularum Sapientiam l••••gientem, & non longo post tempore excitatus, Papae, exclamavit, ut suaviter dormivi, et quàm pulchrum somnium videre mihi visus sum, & ecce expeditè loquor, Bos, Asinus, Rastrum, et omnia alia verba, facilè pronuntiare possum; & benè intelligo unde mihi Bonum hoc accesserit, quia enim pius in hospites fui, propitium mihi Numen consecutus sum: Ergo benefacere bonâ plenùm est spe. Sic Aesopus facto laetatus rursum coepit fodere. Sed Praefecto, agri, cui Zenas nomen erat, ad operarios profecto, horum unum, quoniam erraverat in opere, fuste punivit; Aesopus autem exclamavit, Cur sic verberas eum qui nullâ inju∣riâ te affecit? Cur omnibus tam temerè plagas quotidie ingeris? Renunciabo Hero pro∣fectò. Quae quum Zenas accepisset, non mediocriter obstupuit, & secum ait, Quod Aesopus loqui coeperit nihil mihi emolumenti foret; Praeveniens igitur, ipsum coram Domino accusabo, antequam ipse hoc idem faciat, & me Herus procuratione privet. Haec secum murmurans, ad urbem conversus, domi illius se contulit: Caeterum quum turbatus & fronte parum laetâ accessisset, Salve, inquit, Here; cui Ille, Quid perturbatus ades, Zenas respondebat? Res quaedam miranda in agro accidit: Et Herus, Nunquid Arbor ante tempus abortivum fructum tulit? An Jumentum aliquod praeter Naturam genuit? Et ille, Non, Non, Sed Aesopus, qui antea penè mutus erat, nunc loqui coepit; Et Herus, Sic tibi nihil boni eveniat existimanti hoc monstrum esse: Et ille, Mitto opprobria quae in me Aesopus contumeliosè dixit; In te autem, & in Deos ipsos horrendè conviciatur. His Herus percitus, Zena, ait, tibi Aesopum tra∣do, vende, dona, quod vis de eo facito.

Quum Zenas in potestate sua Aesopum accepisset, & in eum absolutum imperium haberet, Aesopo renuntiavit; cui Aesopus placidè dixit, Quodcun{que} volueris effice. Fortè verò quum Mercator quidam Jumenta quaereret emere, & propterea per agrum illum ubi Aesopus laboravit iter faceret, & Zenam pro Jumentis rogavit; Ze∣nas respondit, Jumenta non habeo, sed si masculum mancipium emere vis in promptu habeo. Quum verò mercator ostendi sibi servulum petiisset, et Zenas Aesopum ac∣cersisset, mercator eum intuens, & cachinnatus, dixit, Ʋnde tibi haec olla? Ʋtrunt truncus est arboris, an Homo? Hic, nisi vocem haberet, plane mihi videretur esse uter inflatus; Quare mihi Iter rupisti hujus Piaculi gratia? Haec dicens abivit. Aesopus

autem insecutus ipsum; Mane, inquit: cui Mercator conversus, Abi, inquit, à me sordidissime canis: Et Aesopus, Dic mihi, cujus rei gratia huc venisti? Et Merca∣tor, Sceleste, ut aliquid boni emerem, tui non egeo, quod tam inutilis es: Et Aesopus, Eme me, & si qua est fides, plurimum te juvare possum: & ille, Quâ in re, quum penitùs mihi odium sis, utilis esse potes? Et Aesopus, Nonne domi habes pueros stentes & turbulentos? His praefice me Paedagogum, & omnino eis pro larvâ ero; Ridens igitur Mercator, Zenae dixit, Quanti, malum hoc vendis? cui Zenas, tribus obolis; Mercator statim tres obolos solvens, Nihil, dixit, exposui, & Nihil emi.

Quum igitur iter fecissent, ac pervenissent in suam Domum, pueruli duo qui ad∣huc materna sugebant ubera, Aesopo viso, perturbati exclamaverunt, Et Aesopus statim Mercatori dixit, Habes jam mei promissi probationem: Ille verò ridens; In∣gressus, inquit, saluta conservos tuos? Introgressum autem ac salutantem quùm vi∣derunt illi, Quodnam malum, inquiunt, Hero nostro contigit, ut servulum tam de∣formem emerit? sed ut videtur prosascino Domus, ad avertendum omne malum, hunc adeptus est. Non multò verò pòst Mercator, apparari res ad iter servis mandavit, quòd postridiè in Asiam profecturus esset. Illi igitur statim vasa distribuebant; Aesopus autem providè rogavit, levissimum onus sibi concedi, utpote nuper empto, & nondum ad haec ministeria exercitato; His autem, & si nihil portare velit, ve∣niam praebentibus; Ille, non oportere, dixit, omnibus laborantibus se solum in∣utilem esse: His igitur, quod portare vellet permittentibus, quum hùc, & illùc circumspexisset, & vasa diversa congregâsset, unà cum saccis, stramentis, & ca∣nistris, unum canistrum panis plenum quem duo portare debebant sibi imponi posce∣bat; Illi autem ridentes, & nihil stultius esse Aesopo affirmantes, qui paulò anteà levissimum rogabat portare onus, & nunc omnium gravissimum elegerat, oportere tamen desiderio ejus satisfacere dicentes, sublatum canistrum Aesopo imponebant: Aesopus, humeris onere gravatis, hùc & illùc dimovebatur; Hunc videns Mercator, admiratus est, & inquit, Aesopus est ad laborandum promptus, & jam suum pretium persolvit, jumenti enim onus, misellus portat. Quum autem in Horâ prandii diver∣tissent, Aesopus, qui jussus fuit panes unicui{que} distribuere, semivacuum canistrum, multis comedentibus, fecit, unde post prandium leviore onere facto, alacrius in∣cedebat; Verùm vespere quo{que} pane illic quo diverterant distributo, posterâ die, vacuo humeris sublato canistro, primus omnium ibat, ita ut conservis hunc praecur∣rentem videntibus, dubium esset, utrum deformis esset Aesopus, an quispiam alius; Et quum propius accedentes cognovissent eundem esse, admirabantur quod nigellus homuncio solertius omnibus fecerit, quoniam qui facilè consumerentur panes sustu∣lit, quum illi stramenta & reliquam supellectilem bajularent.

Mercator quum esset Ephesi, alia quidem mancipia cum lucro vendidit, remanse∣runt autem tria, Grammaticus, Cantor, & Aesopus: Quum verò quidam ex fami∣liaribus Mercatori suasisset ut in Samum navigaret, tanquam ibi cum majori lucro vendituro servulos, quum illic pervenisset, Grammaticum, & Cantorem utrún{que} novâ veste indutum in foro statuebat; sed Aesopum, quoniam totus erat mendosus, & deformis, veste ex sacco ei circumpositâ medium inter utrún{que} constituit, ut & videntes stuperent, dicentes, Ʋnde haec abhominatio quae & alios obscurat? Aesopus autem, quamvis à multis morderetur, constanter tamen stetit, ad ipsos intuens.

Xanthus Philosophus, qui tunc habitabat Sami, profectus in forum, & cernens duos pueros bellè ornatos in foro astantes, & in medio illorum Aesopum, admiratus est Mercatoris Commentum, quod turpem in medio collocaverat, ut appositione deformis, pulchriores quam re verâ erant, alteri adolescentuli apparerent; Et pro∣pius accedens percontatus est Cantorem, cujas esset? Et is, Cappadox; Tum Xan∣thus, Quid igitur scis facere? Omnia respondebat Cantor; Ad haec Aesopus risit: Sed Discipuli qui cum Xantho unà erant, ut viderunt ipsum ridentem, dentes{que} ostendentem, statim monstrum aliquod se videre arbitrabantur, & corum uno, Certe Hernia est, habens dentes, dicente; & alio, Quidnam videns risit? Alio,

non risisse sed rugisse: Omnibus autem volentibus cognoscere cur risisset, unus illorum accedens Aesopo, inquit, Cujus rei gratiâ risisti? Et is, Abscede marina Ovis: Illo verò, eo sermone funditùs confuso, repenté{que} secedente, Xanthus in∣quit Mercatori; Quanti pretii est Cantor? Illo autem, mille obolorum, respondente, ad alterum ivit, insolito vexatus pretio; At{que} & hunc rogitante Philosopho, Cujusnam foret, & audito Lydum esse, rursús{que} rogante, Quid ergo scis facere? Et illo respondente, Omnia; iterum risit Aesopus: Ex Scholasticis autem quodam scisci∣tante, Quidnam hîc ad omnes ridet? alius ei dixit, Si & vis tu marinus vocari Hircus, roga, quaeso. Interea Xanthus rursus rogavit Mercatorem, Quanti pretii Grammaticus; & illo tribus millibus obolorum respondente, Philosophus aegrè tulit tam immensum pretium, & domi se ferebat. Discipulis autem petentibus, An non placuerint ei servuli? Placent, respondebat, sed non in animo est emere Mancipium pretiosum. Uno autem dicente, Sed quid impedit, ne turpis hic ematur? qui idem obsequium, idem ministerium afferet, quod & alii; nos ergo pretium illius expo∣nemus. Xanthus respondet, Absurdum & ridiculum prorsùs erit vos solvisse pretium pro servulo, & me emisse: Praetereà & uxor mea, munditiae studiosissima, nunquam feret à tam deformi serviri mancipio. Scholasticis rursùs dicentibus, sed nobilis est Sententia quae docet, quod, Foeminae non sunt parendae; Xanthus dixit, Faciamus priùs periculum, An sciat aliquid? ne pretium incassum pereat. Accedens igitur ad Aesopum, Gaude, inquit; Cui statim Aesopus, Numnam tristabar? Xanthus proce∣dit, Saluto te: Et Aesopus, Et ego te. Xanthus unà cum aliis stupefactus inexpectato responso, rogavit, Cujas es? Ille respondet, Niger. Xanthus iterùm, Non hoc peto, sed unde natus es? Et is, Ex ventre Matris meae. Et Xanthus rursùs, Non hoc dico, sed in quo loco natus es? Et ille, Non renunciavit mihi mater mea, Ʋtrum in loco sublimi, an in humili. Et Philosophus, Quid autem facere nôsti? Et ille, Nihil. Et Xanthus, Quomodo? Aesopus respondet, Quoniam Hi duo se omnia novisse professi sunt, & mihi nihil reliquerunt. Ad quae Scholastici vehementer admirantes, Per Deos dixe∣runt optimè respondet: Nullus enim Homo est qui omnia novit, & ob hanc Causam etiam & ridebat. Rursùs Xanthus inquit, Vis ut te emam? Cui Aesopus, Non hac in re me consultore eges: Ʋtrum tibi melius esse videbitur, aut emere, aut non emere, facias; Nemo enim quicquam vi facit; Hoc in tua positum est Voluntate: Et si volu∣eris, crumenae Januam aperi, & argentum numera; sin verò minimè, Nè mihi vitio vertas. Rursùs igitur Discipuli inter se dixerunt, Per Deos nostrum Prae∣ceptorem antecellit. Xanthus verò quùm dixisset, Si te emero, an non à me ausu∣gies? Aesopus ridens respondebat, Hoc si vellem facere nullo modo utar tuo consilio, ut & tu, paulò antè, meo. Et Xanthus, Benè dicis, sed deformis es. Cui Aesopus, Mentem inspicere oportet, O Philosophe, & non gibbosum, non deforme Corpus. Ad Mercatorem igitur accedens, Xanthus dixit ei, Quanti hunc vendis? Cui Mercator, Cur tali modo vituperas meas merces? formosis etenim pueris omissis deformem hunc elegisti: Alterum horum eme, & in illorum Gratiam, Hunc autem Auctarium accipe. Non certes, respondit Xanthus, Deformem hunc solum modò emam, praetereà Neminem. Habeas igitur, dixit Mercator, pro sexaginta obolis: Et Discipuli, qui ad Xanthum pertinebant, obulos confestim collatos liberaliter exposuerunt.

Aesopo, in Xanthi ministerium tralato, Publicani ingruentes aderant, & ven∣ditione cognitâ, sciscitantur, Quis vendiderit, & quis emerit? At quùm utrum{que} puderet notos esse propter vilitatem pretii, Aesopus in medio stans (sicut amictum ex∣posuimus) exclamavit, Qui venditus est, Ego sum; Qui me emit, hic est; Qui me vendidit, Ille est; Si verò ipsi prorsùs tacuissent, quid obstat, quo minùs ipse liber sim? Publicani, diffusi risu, abierunt, donato Xantho Vectigali. Aesopus igitur seque∣batur Xanthum domi proficiscentem: Quùm autem meridianus Sol aestuabat, Xanthus inter ambulandum pallium attollens mingebat; quod Aesopus observans, vestibus illius prensis, retrò ad seipsum Philosophum traxit, & inquit: Quàm celerrimè ut me vendas velim, aliter pocul dubiò aufugiam. Cui Xanthus, Quam ob

rem? Quoniam, inquit, gravissimum est taliservire Hero; si enim tu qui Herus es, & neminem times, non relaxationem Naturae praebes, sed eundo mingis, si obtigerit me servum tuum ad aliquod mitti ministerium, & inter eundum tale quid Natura exigat, necesse omninò fuerit (turpe quidem dictu) currendo cacare. Et Xanthus, Hoc te turbat? Rationem tibi quia sic feci, reddam; Stanti mihi Sol perussisset caput, & pedes torridum terrae Solum, & urinae acrimonia olfactum offendisset. Et Aesopus, Vadè igitur, persuasisti mihi. Postquàm autem us{que} ad domum Xanthi profecti sunt; Xanthus jubens Aesopum manere ante vestibulum, quoniam elegantiusculam sibi uxorem noverat, ne{que} illicò debere talem turpitudinem illi ostendi, antequàm aliquis illi urbaniora diceret: Ipse ingressus dixit, Domina, non etiam posthâc reji∣cies ministerium quod tibi meae pedissequae praestant; Jam enim ego Puerum tibi emi, in quo videbis pulchritudinem qualem nunquam vidisti, qui & jam ante vestibulum stat. Famulae Xanthi vera existimantes quae dicta fuerant inter se non mediocri gaudio contendebant, cuinam ipsarum Sponsus destinatus sit. Xanthus interea novum mancipium intus vocari jussit, una ex illis magis accelerans &, ut arrha∣bonem, mandatum arripiens Aesopum forìs quaesivit, & non inventum, nomine vocavit; cui Aesopus confestim, Coram, quem quaeritis, adsum. Ancilla autem stupefacta; Túne, inquit, es Aesopus? Et ille; Aesopus sum. Ne ingrediaris, dixit Ancilla, sin facies, omnes illicò fugiemus: Illâ haec dicente, egreditur & altera Ancilla, ac ut Aesopum vidit, Caedatur tua, dixit, facies, & ingredere, sed ne ap∣propinques mihi.

Aesopus autem Ingressus stetit coram Dominâ, quae ut eum vidisset, oculos aver∣tens ad Virum, Ʋndè hoc monstrum mihi attulisti, dixit, abjice ipsum à facie meâ: Et Xanthus, Satis tibi Domina, Ne nimiùm mordaciter succenseas servo meo: Et illa, Videris mihi Xanthe jam me odisse, & causam quaerere uxorem ducendi alteram, & forsan dùm pudebat tibi apertè mihi dicere, Discede â Domo meâ, Canicipitem hunc apportâsti, ut ejus aegrè latura ministerium, à Domo tuâ fugiam; Retribuas igitur mihi Dotem meam, ut abscedam.

Haec quùm Xanthus audivisset, Aesopum objurgavit, quod nullum Responsum Uxori dedit, quùm inter eundum in Itinere faceta quaedam de mictu locutus fuerat: Aesopus tandem iracundè protulit, Projice ipsam in Barathrum. Cui Xanthus, Tace scelus! An nescis me illam ut meipsum amare? Et Aesopus, Pulchrè sapientiam profiteris, An Philosophus amat mulierculam? Et ille, Admodum quidem; Ad quae Aesopus pulsato pede exclamavit, Xanthus Philosophus Ʋxorius est: Et versus deinde ad Dominam, ait, Tu velles, O Domina, quod Dominus meus emisset tibi servum Juvenem, bono habitu, & vigentem, qui te nudam in Balneo spectaret, & tecum luderet in dedecus mariti. O Euripides, ut veneror te & aureum os tuum talia dicentem; Multi sunt impetus fluctuum marinorum, multi fluminum & Ignis calidi flatus; Dura est res paupertas, & Dura alia Infinita, tamen nihil aequè durum ut mulier mala. Tu verò Domina, Philosophi quùm sis Ʋxor, serviri tibi noli à ve∣nustis adolescentulis, nè quo pacto contumeliam aliquam viro tuo inflixeris.

Xanthi Uxor quùm haec audîsset, & nihil contradicere potuisset: Unde secum aiebat, Vir meus pulchritudinem hanc venatus est; Nihilominùs quamvis sordidissimè se gerit, & loquax nebulo est, & facetus, Reconciliabor ei: Tum Xanthus, Aesope, reconciliata est tibi tua Hera; Et Aesopus, Ironicè loquens, Magna est res, inquit, placare mulierem. Et Xanthus, Cave, posthâc ut taceas, emi etenim te ad serviendum, non ad contradicendum.

Posterâ Die Xanthus, Aesopo sequi jusso, ad hortum quendam ivit, empturus olera; Quùm verò Olitor fasciculum olerum messuisset, Aesopus in manum acce∣pit, & Xantho soluturo Hortulano Pecuniam; Pace, inquit Hortulanus, tuâ, Domine, Problema unum à te desidero: Et Xanthus, Quidnam est? Tum Ille; Quae∣nam est Causa quod quae à me plantantur olera, quamvis & diligenter fodiantur, & quotidiè irrigantur, tardum tamen accipiunt Incrementum, quùm illa quibus sponta∣nea

est à terrâ germinatio, & si nulla cura adhibetur, iis tamen celerior germi∣natio? Xanthus, licèt ad Philosophum quaestio pertinebat, quùm nihil aliud sciret dicere, & hoc etiam ut caetera omnia à Divinâ Providentiâ gubernari, inquit. Ad haec verba Aesopus risit; Ad quem Philosophus, Ridésne? an derides? Et Aesopus, Derideo, inquit, sed non te, sed qui te docuit; Quae enim à Divinâ Providentiâ fiunt, à sapientibus viris solutionem sortiuntur; Si mihi permittas, ego hoc solvam problema: Xanthus ergò conversus Olitori dixit; Dedecus mihi foret, qui in tantis Auditoriis disputaverim, nunc apud hortulanos solvere problemata: Si autem Puero huic meo, qui rerum multarum consecutiones callet, sophisma tuum proposueris, so∣lutionem habebis quaesiti. Et statim Hortulanus; Hiccinè tàm turpis literas novit? O Infaelicitatem nusquàm credendam! Sed narra, O amice, si quaesiti sensum nôsti? Et Aesopus, Mulier, inquit, quùm ad secundas nuptias iverit, liberis ex priore viro susceptis, si virum quo{que} invenerit filios ex priorè Ʋxore genuîsse, quos ipsa filios eduxit, horum mater est, quos autem inven•• penes virum, Horum est Noverea. Multam igitur in utris{que} ostendit differentiam: Nam quos ex se genuit, amanter & accu∣ratè nutrire perseverat, alienos verò partus odit, & invidiâ utens illorum cibum diminuit, suis{que} filiis addit; Illos enim, quasi Naturâ proprios, amat, odio autem habet qui ••iri sunt, quasi alienos. Eodem modo & terra eorum quae ipsa ex se genuit mater est, quae autem tu plantas, corum est Noverca; cujus rei gratia, quae sua sunt, ut legitima, nutrit ac sovet, à te autem plantatis, ut spuriis, non tantum alimenti tribuit. Hoc responso delectatus Hortulanus, Crede mihi, inquit, mag∣nâ me sollicitudine & meditatione levâsti; Abeas igitur, & gratis capias tecum tua olera, & quotiès tibi illis opus est, tanquam in proprium Hortum vadens accipe.

Paucis diebus praeterlapsis, Xantho iterùm in Balneum profecto, quibusdam amicis ibi inventis, Aesopum mittit, ut lentem in ollam ejectam coqueret; ille, ut jussus erat, unum lentis granum in ollam jecit, quo cocto Xanthus unà cum amicis ad prandium venit, praefatus tamen quod tenuè admodùm esset futurum pran∣dium, utpote ex lente solummodò, quodque non oporteret varietate fer∣culorum amicos judicare, sed probare voluntatem: Amicis annuentibus, & in domum ingressis; Xanthus inquit, Da nobis à Balneo bibere, Aesope: Illo verò ex defluxu balnei accipiente, & tradente; Xanthus faetore repletus, Hem, quid hoc, inquit, Aesope? Et ille, à Balneo at jussisti. Xantho autem prae∣sentiâ amicorum iram compescente, & pelvim sibi apponi jubente; Aesopus pelvi appositâ stabat; & Xanthus, Ʋbinam est Aqua? Tum ille; Quae jussisti facere effeci; Tu non dixisti injice aquam in pelvim, & lava pedes meos, & pone soleas, & quaecún{que} deinceps? Quo audito, Xanthus amicis ait, Non Servum emi sed Ma∣gistrum: Discumbentibus itá{que} ipsis, & Xantho Aesopum rogante, An cocta sit lens? cochleari acceptum lentis granum tradidit; Xanthus accipiens, & ratus gratiâ faciendi periculum coctionis, lentem accepisse, digitis conterens, ait, Benè cocta est, Affer: Illo aquam solum vacuante in scutellas, & apponente, Xanthus rogat, Ʋbi est lens? Et Aesopus, accepisti ipsam. Itáne verò, inquit Xanthus, an unum saltem granum coxisti? Tum Aesopus, Maximè, lentem etiam in singulari nu∣mero dixisti, non lentes in plurali, quod plures significat. Xanthus ergò prorsùs consilii inops, Viri socii, ait, Vilis hic Homuncio prorsùs ad Insaniam me rediget: Conversus deindè ad Aesopum, dixit, Sed improbe, & ommum petulantissime, nè videar amicis injuriosus, abiens eme quatuor porcinos pedes, & perceleriter coctos appone.

Dum pedes coquerentur, Xanthus causam quaerens ut Aesopum flagris caedat, quùm Aesopus fuit in re aliquâ occupatus, unum ex pedibus, ex ollâ clanculùm auferens, occuluit; Paulò pòst Aesopus veniens, & ollam perscrutatus, ut tres solos pedes vidit, cognovit statim sibi aliquas insidias esse factas, & in stabu∣lum cucurrit, & saginati Porci unum ex pedibus cultro amputans, & pilis nu∣dans,

in ollam jecit, & cum caeteris concoxit; Xanthus verò veritus ne Aesopus subreptum pedem non inveniens fugeret, rursùs in ollam ipsum injecit: Aesopo autem pedes in patinam evacuante, & quinque pedibus apparentibus; Xanthus, Quid hoc, inquit, Aesope? quomodò quinque? Aesopus dein interrogavit Xanthum, Quot pedes habent duo Porci? Xanthus respondebat, octo. Tum Aesopus, Sunt ergò in hâc patinâ quinque, & saginatus Porcus inferiùs tripes pascitur. Quod Xanthus admodùm molestè ferens, amicis inquit, An non paulò dixi quod celerrimè hic me ad Insaniam rediget? Et Aesopus, Here, An non nôsti id quod ex additione, & sub∣ductione, in quantitatem secundum rationalem summam colligitur, non esse errorem? Xanthus igitur, nullam honestam inveniens causam verberandi Aesopum, quievit.

Postridiè autem unus ex Scholasticis sumptuosam apparans coenam, cum aliis Discipulis & praeceptorem Xanthum invitavit: Coenantibus igitur, Xanthus electa accepit fercula, & Aesopo penè stanti dedit, & Dilectae meae, haec, inquit, trade. Ille verò discedens haec secum cogitabat, Nunc occasio mihi oblata est ulcisci meam Dominam, proptereà, quòd me, quùm novitius veni, scommatibus multis lacessivit; Videbo igitur an Hero meo benè velit: Profectus ita{que} domum, & sedens in vestibulo, & Herâ accitâ sportulam ferculorum coram ipsâ posuit, ac inquit ei, Hera, Dominus haec omnia misit, non tibi, sed Dilectae; & cane vocatâ, at{que} dicto, Veni Lycaena, veni, comede, tibi enim Herus haec jussit dari, particu∣latim, cani omnia projecit: Et post hoc ad Herum regreslus, & rogatus, An Dilectae dedit omnia; Omnia respondebat Aesopus, & coram me omnia comedebat: Illo verò iterum interrogante, Et quid dixit inter edendum? Et Aesopus, Mihi quidem nihil dixit, sed secum tibi (ut puto) gratias habebat. Uxor intereà Xanthi calamitosum esse arbitrans se Cani esse posthabitam, concludebat, se in posterum non ampliùs cum eo cohabitaturam, & ingresso cubiculo ploravit. Poculis autem vicissim sese alternantibus, & quaestionibus propositis: Quando futura esset ingens inter Homines turbatio? Aesopus ponè stans ait, Quùm resurrexe∣rint mortui, repetentes ea bona quae possederint; Scholastici ridendo dixerunt, Inge∣niosus est Hic novitius: Alio verò rursùs proponente, Quamobrem ovis ad caedem tracta non exclamat, Sus autem miserrimè vociferatur? Aesopus interponens rursùs, ait, Quoniam ovis assueta mulgeri, aut velleris gratum onus deponere, tacitè sequi∣tur; Ideò etiam, quamvis pedibus arrepta, & grande pedum videns, nihil grave suspicatur, sed illa familiaria solùm sibi videtur passura; Sus autem qui neque mulgetur, neque tondetur, neque novit ad Bonum aliquid trahi, sed carnes suas tantum usui esse, meritò vociferatur; His sic dictis, Discipuli rursùs laudaverint eum.

Finito verò convivio, & Xantho in domum reverso, & uxorem, pro more, aggresso alloqui, illa ipsum aversata, inquit, Ne propinquiùs ad me accedas; Da mihi dotem meam, & abibo, non enim ulteriùs tecum mansero: Tu autem abiens cani adulare, cui dapes misisti. Ad haec verba Xanthus stupefactus dixit, Non contra me majus malum machinari Aesopus potuit; Et Uxori inquit, Domina, númne poto tu ebria es? Cui dapes misi? Nónne tibi? Non per Jovem, inquit illa, sed cani. Xanthus accito Aesopo dixit ei, Cuinam Aesope dedisti dapes quas Ʋxori misi; Aesopus respondebat, Dilectae tuae. Xanthus ad Uxorem conversus dixit, Et tu nihil accepisti? Et illa, Nihil omninò. Aesopus interponens dixit, Cui, Here, jussisti partes dari? Et ille, Dilectae meae: Aesopus, cane vocatâ, Haec, inquit, te Here diligit, nam mulier etsi videtur tibi benè velle, tamen pro minimâ quâ{que} offensâ contradicet, convitiabitur, & abibit; Canem verò verberato, aut à domo expellito, non tamen discedet; sed oblita omnium, benignè statim blan∣ditur, ut cum Hero gratiam ineat: oportebat igitur dicere, Here, Ʋxori has partes ferto, & non Dilectae. Tum Xanthus, Vides Domina non meam esse culpam, sed ejus qui tibi dapes ferre jussus erat; Patienter fer igitur, non deerit mihi occasio quâ eum verberem. Illâ verò non credente, ad parentes suos clàm regressa est; qua∣propter

Aesopus Xantho dixit, An non rectè tibi, Here, dixi, Canem tibi magis benè velle quam Heram meam?

Diebus aliquot praeteritis, & uxore irreconciliatâ manente, & Xantho affines quosdam ad ipsam ut reverteretur domum mittente; Illa verò quùm credere nollet, & Xanthus plenus moeroris erat. Aesopus adiens, ad eum dicebat, Ne te affligas, cràs enim spontè & citissimè etiam faciam venire adte; Et acceptâ pecuniâ, in forum ivit, ac emptis anseribus & gallinis, & aliis quibusdam ad convivium idoneis, ambulans domos circumibat: Transibat igitur, & ante Domum parentum Herae fuae, ignorans simulans Domum illorum esse, & in eâ Heram manere; Et quùm in quendam ex domo illâ incidisset, rogabat, An aliquid ad nuptias utile Domestici habuissent vendere: Illo autem, & cui opus est? Rogitanti & Aesopo, Xantho Philosopho, respondente, cràs enim uxori ducendus est: Servulus statim penetralia ascendit, & Uxori Xanthi, quae audivisset, renuntiavit. Xanthi Uxor commotavaldè tam turbido Nuntio & propero pede ad Xanthum ivit, & contra ipsum clamavit, dicens inter alia, & haec petulantioris animi scommata; Non me vivente, O Xanthe, alteri faemellae tibi nubere dabitur; Et sic mansit in Domo, honesto Ingenii figmento, quemadmodùm propter Aesopum à Domo discesserat.

Post dies rursùs aliquot, Xanthus invitavit Discipulos ad prandium; Et Aesopo inquiebat; Ito, Eme optimum quod{que} & quod tibi praestantissimum videtur; Aesopus inter eundum, secum dicebat; Ego docebo Herum meum, non tam stulta mihi commit∣tere mandata; Quùm linguas igitur suillas solùm emisset, & apparâsset discumben∣tibus linguam assatam singulis cum condimento apposuit.

Discipulis laudantibus, ut Philosophicum, in Incipio, ferculum, propter linguae ad loquutionem ministerium; rursùs in secundo ministerii cursu, elixas iterum Aesopus apposuit linguas, at{que} iterum etiam cursu alio, at{que} alio petito, Aesopus nihil aliud nisi linguas apposuit: Discipulis autem eodem repetito cibo indignan∣tibus, & quaerentibus, Quoús{que} linguas? An non & nos per totum prandium, nostras linguas edendo doluimus? Xanthus iratus fatur, Nihil aliud in praesto est, Aesope? Et is, Non certes: Xanthus dixit, Nónne, sordidissime Homuncio tibi mandavi, opti∣mum quod{que} & praestantissimum obsonari? Cui Aesopus, Multas tibi gratias habeó∣increpanti me coram Philosophos omnes qui hîc adsunt; Nam quid est linguâ melius aut in tot â hominum vitâ praestantius? Omnis Doctrina, Omnis Philosophiaper ipsam arti∣culatè monstratur & traditur; Per ipsam celebratur Largitiones omnes, Acceptiones, Fora salutationes, Benedicentiae, Musa omnis; Per ipsam celebrantur Nuptiae, civitates eriguntur, Homines servantur, & ut breviter dicam, per ipsam tota vita nostra consistit; Nihil ergò linguâ melius. Ob haec Aesopum rectè loqui Discipulis pronuntiantibus, Xanthum verò errâsse, singuli in suas abiêre domos.

Postridiè verò, Ipsis Xanthum accusantibus, quod in hesterno prandio non tam generosè se hospitibus commendaverat; Xanthus respondebat, Non secundùm suam voluntatem haec facta fuisse, sed inutilis tantùm servi petulantiâ, suggessit{que} Hodiè prandium permutaturum, & ipse praesentibus vobis cum eo colloquar: Aesopo statirn vocato, vilissimum unumquód{que} & pessimum opsonari jubet, quoniam Discipulos quos in hesternum prandium invitâsset, secum hodiè pransuros expectâsset; Aesopus autem nihil mutatus, rursùs linguas emit, & apparatus discumbentibus apposuit; Hi autem inter se obmurmurabant, Porcinis iterum linguis pascimur? Aesopus autem rursùs alias, post alias, linguas apposuit, & rursùs, iterum, iterúmque. Xanthus autem hoc iniquè ferente, & Aesopo accersito, quùm increpâsset illum dicens, Et quid nobis cum Crambe tuâ tam saepè coctâ? An tibi hodierno mandavi die optimum quod{que} & quod lantissimum est mercari? an non potius quod est pessimum, & vilissimi pretii & ante omnia nauseandum? Aesopus, sine ullâ deliberantis animi morâ, statim respon∣debat; Et quid, O Here, est pejus linguâ, An non urbes per ipsam corruunt? An non homines per ipsam quotidiè interficiuntur? An non maledicta omnia & Mendacia? An non omnia perjuria per ipsam perficiuntur? An non Nuptiae, Principatus, & Regna

per ipsam evertuntur? Et, ut summatim dicam, An non per ipsam vita omnis infinitis erroribus referta est? Aesopo in haec verba Philosophante, quidam ex discumbentibus cum Xantho dicebat, Hic nisi multâ Providentiae & Patientiae cautelâ uteris, non dubia erit tibi Insaniae Causa, Mores enim Animi sequuntur temperamentum Corporis: Et Aesopus conversus ad eum dixit, Tu mihi videris, O Homo, pravus quidem & curiosus esse, quia Herum irritas contra servum! Cui Xanthus, occasionem quaerens verberandi Aesopum, Fugitive, quoniam curiosum dixisti amicum, ostendas velim, Incuriosum Hominem. Aesopus igitur, quùm sequenti die in heriles agros egressus erat, & omnes qui praeteribant circumspexerat, observavit hominem sub umbrâ diù sedentem, quem judicans otiosum & simplicem esse, accedens propiùs, inquit, Heus tu Bone, Herus meus invitat te hodiè secum prandere.

Rusticus nihil aliud sciscitatus, ne{que} quis esset à quo invitaretur, cum Aesopo ingrestus est Xanthi domum, & cum ipsis calceis, ut essent putridi, discubuit: Rogante autem Xantho, Quis est hic? Aesopus statim in aurem susurravit, Incuriosus Homo est; Xanthus interea, quùm Uxori tacitè persuasit, ut sibi inter prandendum obsequeretur, & quod ipse jussit faceret, ut honesta causa plagas Aesopo inferret, coram omnibus convivis dixit, Domina aquam in pelvim injice, & Hospitis pedes lava; Cogitabat enim secum, Hospitem recusaturum, Aesopum verò, illo Curio∣sum esse apparente, verberibus caesum iri; Illa igitur jactâ in pelvim aquâ, pedes ibat Hospitis lotura: At Ille, cognoscens hanc esse Domůs dominam, secum loque∣batur, Multo me Honore prosequi vult, at{que} hujus Rei gratiâ suis Manibus pedes meos lavare vult, quùm Ancillis hoc officium mandare queat; Extensis igitur pedi∣bus, Lava, inquit, Pedes, Hera: ac pedibus lotis discubuit.

Xantho paulò pòst jubente, vinum hospiti dari ad appetitum provocandum, rursùs ille secum considerabat, Ipsos anteà oportere bibere, sed quia ipsis sic visum fuerit, non opus mihi haec inquirere; Accipiens igitur, liberaliter bibebat. Inter pran∣dendum verò, & ferculo quodam Hospiti apposito, & illo suaviter comedente; Xanthus coquum quòd malè condivisset criminabatur, & nudum in conspectu hospitis flagellabat: Rusticus autem secum dicebat, Ferculum quidem optimè est conditum, & nihil deest quo minùs rectè paratum sit; si autem abs{que} causâ suum velit flagellare servum, quid ad me attinet? Xantho autem aegrè ferente, neque jucundè affecto, quod Hospes nihil curiosè inquirebat, tandem placentae allatae sunt; Hospes verò, ut nunquàm anteà placentam gustâsset, convolvens & accipiens ipsas, ut panes comedebat; Xantho autem pistorem accusante, & Cur, O execrande, dicente, absque melle & pipere has placentas praeparâsti? Pistor respondebat, Sieruda est, O Here, placenta, me verbera, sin verò ut oportebat praeparata est, non me sed heram accusa; Et Xanthus, Si a meâ hoc factum est Ʋxore, vivam ipsam comburam, at{que} iterum Ʋxori innuit ut sibi obsequeretur propter Aesopum; Sarmentis igitùr jussis in medium afferri pyram succendit, & arreptam uxorem propè pyram secum tulit, ut expectaretur ipsam in ignem mittere; Differebat autem aliquantisper & circum∣spiciebat Rusticum, si quo modo assurgens à tali facinore prohibere ipsum moli∣retur: Sed Rusticus rursùs secum considerabat, Nulla est Causa, ut mihi videtur, quod sic irascitur; Deinde, ad Xanthum conversus, dixit, Si hoc, O Pater-familias judicas oportere sieri, exspecta me parumper dum digressus adducam & ipse meam ex agro uxorem, ut ambas simul comburas.

Quùm Xanthus haec à Rustico audivisset, sinceritatem & generositatem Viri admiratus, Aesopo inquit; Ecce verè homo incuriosus, habeas accepta praemia Victo∣riae, Libertatem tuam assequeris: Postridiè autem Xanthus jussit Aesopo in balneas ire & scrutari an multa adesset turba, velle enim in Balneum discendere; Abeunti Praetor occurrens, & Xanthi servum esse cognoscens, interrogavit quò iret; Quod quùm is se negâsset scire, Prator, iratus quod tam flocci penderetur, Aesopum in Carcerem conjecit; Quùm igitur Aesopus abduceretur, clamavit, Vides Praetor quemadmodùm reciè responderim, quae enim non expectavi, & occurri tibi, & in

Carcerem jam trahor; Tum Praetor, attonitus Responsi promptitudine, perm isit abire: Aesopus autem profectus in Balneas, multam turbam in ipsis intuitus est, sed & lapidem videbat in medio Ingressu positum, in quem singuli ingredientes & egredi∣entes pedem offendebant; Hunc autem unus quidam ingrediens ut lavaretur subla∣tum transposuit: Reversus igitur ad Herum, Si vis, inquit, Here, lavari unum hominem tantùm in balneis vidi; Xantho autem profectò, & multitudinem lavan∣tium vidente, dixit ad Aesopum, Quid hoc sibi vult, nónne unum solummodò hominem dixisti te vidisse; Et Aesopus, Ità, inquit; nam lapidem illum, manu ostendens, ante Ingressum positum repperi, in quem ingredientes omnes, & exeuntes, offendebant; unus verò quidam, antequam illideret, elevatum transposuit; Illum igitur unum Homi∣nem dixi vidisse, pluris faciens quàm alios; Tum Xanthus, Nihil apud Aesopum tardum est ad Responsionem.

Aliquando Xantho ex latrinâ redeunte, & interrogante Aesopum, Quaenam est Causa quod homines, post purgationem ventris, excrementa intuentur? Aesopus respon∣det, Antiquis temporibus, Vir quidam, delicatiùs vivens, multo tempore prae delitiis in latrinâ sedebat, ut & sua, diutiùs illic immorans, expurgaverit viscera; Ex illo igitur tempore timentes caeteri homines ventris inspiciunt sordes, nè quo modo & ipsi hoc patiantur; Sed tu, Here, ne time, non enim sunt tibi praecordia. Die autem quo∣dam celebrato convivio, & Xantho cum aliis discumbente, & potu jam invalescente, crebrae questiones inter hos versabantur; Atque Xantho incipiente turbari Aesopus astans ait, Here, Bacchus tria possidet temperamenta; Primum, Voluptatis; Secundum, Ebri∣etatis; Tertium, Contumeliae; Et vos igitur poti, & laetati, quae reliqua sunt omittite: Tum Xanthus jam ebrius ait, Tace; Inferis Consule: Cui Aesopus, Igitur & in Inferos distrahere. Ex Discipulis autem quidam Xanthum jam ebrium videns, &, ut in universum dicam, temulentum, O Praeceptor, inquit, potéstne aliquis ebibere Mare Homo? Et ille, Admodùm quidem, Ego enim ipse ebibam: Et Discipulus, Ac si non poteris quam tibi mulctam irrogabo? Tum Xanthus, Domum meam depono totam. At{que} interim depositis annulis pacta firmaverunt, & discesserunt.

Postridiè diluculò excitato Xantho, ac faciem manús{que} lavante, & annulum inter lavandum non vidente, & Aesopum de eo interrogante: Nescio, inquit Aesopus, quidnam factum fuerit; Hoc unum scio tantùm, quod à Domo decideris tuâ. Tum Xanthus, Quam ob rem. Cui Aesopus, Quoniam herì ebrius pepigisti Mare ebibere, at{que} in pactis annulum deposuisti: Et is, Quomodo fidem persolvam quae ante omnia observanda est; Verùm te rogo, si quod Commentum, si quae Versutia, si quae experi∣entia, praesto sis, ac opem porrige ut aut vincam, aut certes pacta dissolvam: Cui Aesopus, Vincere quidem haud licet, sed ut solvas pacta efficiam; Quùm hodiè rursùs in unum conveneritis, nullo modo videaris timere, verum quae hesterno die pactus es benè potus, eadem nunc sobrius dic; Jubeas ita{que} stramenta, & mensam in littore poni, & pueros paratos cum poculis porrigere tibi marinam aquam; Quùm autem omnem videritis turbam concurrisse, ad spectaculum, ipse discumbens, jube ex Mari impleri Poculum, at{que} hoc accepto, dic elatâ voce ut omnes audiant; Quaenam apud nos foedera inivimus? At{que} is respondebit tibi, Pepigisti Mare ebibere: Conversus igitur tu ad omnes sic dicito; Viri Samii, Scitis & vos omnes, quod plurimi sunt fluvii qui in Mare se exonerant; Ego autem pactus sum Mare solum ebibere, & non exeuntia in ipsum flumina; Hic ita{que} Scholasticus eat priùs retenturus flumina omnia, deinde Mar•• solum ebibam. Xanthus autem futuram ex hoc pacti solutionem cognoscens, vehementer laetatus est; Populo igitùr confluente ad Spectaculum, quùm Xanthus quod edoctus fuerat ab Aesopo fecisset, ac dixisset; Samii acclamârunt laudantes ipsum, & admi∣rantes; Sed Scholasticus ad Xanthi pedes provolutus, & victum sese fatebatur, & pacta rogabat dissolvi, quod Xanthus fecit exorante Populo.

Profectis autem ipsis in Domum, Aesopus adiens Xanthum inquit, Per omnem Vitam tibi gratificatus sum, & indignus tibi videor libertatem consequi? Sed Xanthus objurgavit illum, dicens; Nolo facere, sed exi ante vestibulum, & si duas cor∣nices

videris, renuncia mihi; nam pulchrum est augurium, quòd si unam videas, hoc malum est. Abiens ergò Aesopus, & quùm fortè duas Cornices super quadam arbore sedentes vidisset, accedens Xantho renuntiavit: Exeunte autem Xantho, altera Cornicum evolavit, & Xanthus alteram solam videns, ait, Nónne dixisti, Execrande, duas te Cornices vidisse? Ità, dixit Aesopus, sed altera evolavit: Tum Xanthus, Reli∣quum er at tibi, Fugitive, ut derideres mihi? Et jubet eum denudatum verberari. At dum Aesopus verberabatur, Praefectus quidam invitavit Xanthum ad coenam, ac Aesopus inter verbera exclamavit; Hei Misèro mihi! Ego enim qui duas vidi Cornices verberor; Tu verò qui unam tantum, in convivium abis: Tum Xanthus solertiam ejus admiratus, cessare jussit verbera. Non multis autem pòst Diebus, Philoso∣phos & Rhetores quùm invitâsset Xanthus, jussit Aesopo ante vestibulum stare, & nullum Idiotam ingredi sinere, sed sapientes solos: Horâ autem prandii, clauso vestibulo, Aesopus intùs sedebat; Ex invitatis autem quodam profecto, & januam pulsante, Aesopus intùs ait, Quid movet Canis? Ille putans se Canem vocari iratus discedit, & sic unusquisque veniens redibat iratus, credens se injuriâ affici; Aesopo eadem omnes interrogante. Quùm autem unus eorum pulsâsset, & Aesopo ut priùs interrogante, Quid movet Canis? Caudam, & aures, respondit: Aesopus ipsum rectè judicans respondisse, apertâ januâ, ad Herum duxit; ac inquit, Nullus Philoso∣phus ad Convivium tuum venit, O Philosophe, praeter hunc solum; Et Xanthus valdè dolebat, deceptum se existimans ab illis quos ad Coenam invitavit.

Postridiè, quùm venissent invitati ad Ludum literarium, accusabant Xanthum, dicentes, Ʋt nobis, videtur, cupiebas quidem contemnere nos, & pro hac causa putridum illum in vestibulo constituisti Aesopum, ut nos injuriâ afficeret, & canes vocaret: Quibus Xanthus, Somniúmne id est, an res vera? Tum illi, nisi omnes stertimus, verum est. Quapropter celeriter vocatus Aesopus, & rogatus cujus rei gratiâ amicos Xanthi tam ignominiosè amolitus esset, respondet, An non tu mandâsti, Here, ut nullum vulgarem aut indoctum permitterem in tuum venire Convivium, sed solos sapientes? Tum Xanthus, Et quales Hi? An non Sapientes? Cui Aesopus, Nullo pacto; Ipsis etenim pulsantibus Januam, & me intùs rogitante, Quidnam moveat Canis? Non quisquam eorum intellexit Sermonem: Ego igitur, quùm indocti omnes vi∣derentur, nullum ipsorum introduxi, nisi hunc qui sapienter respondebat. Sic igitur quùm Aesopus respondisset, re intellectâ, rectè omnes ipsum dicere confirmâ∣runt.

Rursùm, post dies aliquot, Xanthus, sequente Aesopo, ad monumenta accessit, & quae in hâc vel illâ Arcâ erant Epigrammata cum delectatione legebat: Aesopus in quâdam ex ipsis, quùm has literas insculptas vidisset, R. P. Q. F. I. T. A. Xantho ostendebat, rogavít{que} An noscet quid intelligerent? Diligenter ille scrutatus, non potuit illarum invenire declarationem, ac fassus est se omnino dubitare: Tum Aesopus, Si per hanc columnulam, O Here, Thesaurum ostendam tibi, quâ re me remunerabis? Cui Xanthus, Confide mihi; Accipies libertatem tuam at{que} Dimidium Auri: Tunc Aesopus abiens à cippo passus quatuor, & fodiens, accepit aurum, & tulit Hero dicens, Da mihi promissum, cujus causâ inveni Thesaurum: Et Xanthus, Non ego, si sapiam, nisi & sensum literarum mihi exposueris, nam seire hoc multò re inventâ est mihi pretiosius: Tum Aesopus, Qui Thesaurum infodit hîc, ut vir sapiens, literas has insculpsit, quae & inquiunt, Recedens Passus Quatuor, Fodiens Invenies Thesaurum Aureum. Et Xanthus, Quoniam it à solers es, & astutus, non accipies tuam liberta∣tem. Et Aesopus, Renuntiabo hoc, O Domine, Regi Byzantinorum cui aurum dan∣dum est, nam{que} illi est reconditum. Cui Xanthus, Ʋnde hoc nosti? Et ille, Ex literis hisce, R. R. D. Q. I. T. quae hoc significant, Redde Regi Dionysio Quem Invenisti Thesaurum. Xanthus, quùm audivisset Regis esse Thesaurum, Aesopo ait, Accepto dimidio lucri taceto: Et ille, Non tu mihi hoc praebes, sed qui aurum hic inso∣diebat, & sic ex aliis literis juxta positis agnoscas; literas intuere, A. E. D. Q. I. T. A, quae hoc inquiunt, Acceptum Euntes Dividite Quem Invenistis Thesaurum Auri.

Et Xanthus, Veni ergo, inquit, in domum, ut & Thesaurum dividamus, & tu liber∣tatem accipias. Quùm à Monumentis abierunt, Xanthus timens Aesopi loquacitatem, in carcerem ipsum jussit trahi; Et Aesopus inter abducendum, Haeccine sunt, inquit, Promissa Philosophorum? Non solùm enim non accipio libertatem, sed in carcerem jubes me injici.

Xanthus igitur jussit ipsum solvi; & ait, Nimirùm puto, ut, partâ libertate, vehementior fias contra me accusator; Aesopus dixit, Quodeun{que} malum mihi potes facere, facito, omninò vel invitus liberabis me. In illa tempestate hujusmodi Res Sami obtigit, Quùm publicè Festum celebraretur, repentè Aquila devolans, & publicum rapi∣ens annulum in Servi sinum demisit; Ita{que} Samii perterriti, & in plurimum ob hoc prodigium quùm incidissent moerorem, in unum coacti, coepissent rogare Xanthum, quoniam primus Civium esset, & Philosophus, ut sibi judicium prodigii manifesta∣ret: At ille omninò ambigens, tempus petiit; Et profectus domum, multùm erat tristis & variis sollicitudinibus immersus, ut qui nihil certi judicare possit; Sed Aesopus, moerore Xanthi cognito, adiens ad eum, aiebat, Quâ ratione, Here, tanto dolori, crudelis tibi-met ipsi, indulgeas? Dic mihi, obsecro, & melancholicam tyrannidem dis∣cute? Cras igitur in Forum profectus Xanthus dic tu Samiis, Equidem neque ego pro∣digia solvere didici, ne{que} augurari; sed puerum domi habeo multarum rerum peritum, ipse vobis quaesitum solvet: Et si ipse consecutus fuero solutionem, Here, tu gloriam reportabis tali utens servo; sin minùs fuero consecutus, mihi soli erit dedecus. Persuasus igitur Xanthus, & postero die in Theatrum profectus, & secundum Aesopi admonitionem, stans in medio, concionatus est iis qui convenerant: Illi verò statim rogabant Aesopum acciri, qui quùm venisset, & in medio positus staret; Samii fa∣cie illius observatâ deridentes clamabant, Haeccine est facies quae prodigium solvet? Ex deformi hoc quid unquam boni audiemus? at{que} ridere coeperunt. At Aesopus extentâ manu, & silentio facto, Viri Samii (inquit) quidfaciem meam cavillami∣ni? Non faciem, sed Mentem respicere debitis; Saepe etenim in turpi formâ bonum ani∣mum Natura imposuit: An vos exteriorem testarum formam solùm consideratis, & non potiùs interiorem vini gustum? Haec quum ab Aesopo audivissent, omnes dixe∣runt, Aesope, si quid potes dic Civitati. Tum ille audacter ait, Viri Samii, quoniam Fortuna quae studiosa contentionis est, gloriae certamen proposuit Domino, & Servo; & si Servus inferior videatur Domino verberibus coesus abibit, sin autem praestantior nihilo∣minùs & verberibus lacerabitur; si vos per libertatem loquendi fiduciam mihi indul∣seritis, Ego nunc vobis intrepidè quaesitum narrabo. Ad haec, Populus uno ore clamabat ad Xanthum, Da libertatem Aesopo, obtempera Samiis, & largire libertatem ejus Civitati. At Xanthus non annuebat; Et Praetor ait, Xanthe, Si tibi non placeat auscultare Populo; Ego hâc horâ libertate donabo Aesopum, & tunc tibi aequalis fuerit: Tum demum Xantho libertatem largire Aesopo placuit; Et Praeco cla∣mavit, Xanthus Philosophus liberum Aesopum facit; Atque interim fidem sermo Aesopi accepit dicentis Xantho, Vel invitus me libertate donabis. Aesopus itaque libertatem consecutus, stans in medio eorum, dixit, Viri Samii, Aquila, ut scitis, Regina avium est, quoniam autem Imperatorium annulum haec raptim demisit in Servi sinum, hoc significat, Regem quendam velle vestram libertatem in servitutem redigere, at{que} sancitas leges irritas facere. His auditis, Samii moerore repleti sunt, sed non multo pòst tempore, Literae à Croeso Lydorum Rege venerunt ad Samios, jubentes eis, ab illo tempore tributa sibi pendere, quod si non obtemperaverint, ut ad Bellum se parent: Consultabant igitur Universi, timuerunt enim subditi fieri Craeso, conducibile tamen esse Aesopo consulere; Et ille consultus ait, Quùm Principes vestri jamdudum dixerint, obtemperandum esse Regi, consilium jam nullum, sed nar∣rationem vobis afferam, ut sciatis quid conducat; Fortuna duas vias ostendit in vitâ; unam Libertatis, cujus principium accessu difficilè, sed fims planus; alteram Servitutis, cujus principium facile, & accessibile, finis autem laboriosus. His auditis, Samii exclamaverunt, Nos quùm sumus liberi, servi esse gratis nolumus, & Oratorem re infectâ demiserunt.

His rebus cognitis, Croesus decrevit bellum in Samios movere; Sed Legatus Regi rettulit, Non potes Samios debellare, quandiù Aesopus est apud eos, & Consilia suggerit; Potes autem magis, ait, O Rex, legatis missis petere ab ipsis Aesopum, pollicitus eis pro eo & gratias aliàs relaturum, & solutionem ipsorum Tributorum, & tunc fortè poteris eos superare: Croesus his persuasus, Legato misso, dedi sibi Aesopum petebat: Samii autem hunc decreverunt tradere. Quo cognito, Aesopus in mediâ concione stetit, ac inquit, Viri Samii, & ego permulti facio, ad Regis pedes proficisci, sed volo vobis unam Fabulam tradere; Quo tempore ani∣malia inter se loquebantur, Lupi bellum Ovibus intulerunt; sed Canibus pro Ovibus praeliantibus, Lupi legato misso dixerunt Ovibus, si voluerint in pace vivere, & nullum suspicari bellum, Canes sibi traderent; Oves verò quùm obstultitiam persuasae essent, & Canes tradidissent, Lupi nullo Negotio & Canes dilaceràrunt, & Oves voraverunt. Samii, Fabulae hujus sensu percepto, decreverunt apud se detinere Aesopum: Ille verò non permisit, sed cum Legato unà solvit, & ad Croesum Regem se conferebat. Profectis itá{que} iis in Lydiam, Rex ante se stantem Aesopum videns, indignatus est, dicens; Vide qualis Homuncio obstitit mihi ad tantam In∣sulam subjugandam! Tum Aesopus, Maxime Rex, non vi, ne{que} egestate coactus ad pedes tuos me prosterno, sed sponte adsum; Sustine autem parumper me audire; Vir quidem quùm locustas caperet, occiderétque, cepit & cicadam; quùm & illam vellet occidere, Cicada pro se veniam petebat, dicens, Obsecro nè me innocentem occi∣das; Ego enim neque Spicam laedo, neque in aliâ re quâpiam injuriâ te afficio, motu verò membranularum quae in me sunt suaviter canto delectans viatores, praeter vocem in me nihil invenies; Et ille, quùm haec dixisset permisit, abire: Et ego itá{que} O Rex, tuos pedes attingo, Nè me sine causâ occidas, non enim possum injuriâ quem∣quam afficere, sed in vili corpore generosum loquor sermonem. Rex autem & mira∣tus, simul & miseratus ipsum, ait, Aesope, Non ego solum vitam tibi largior, sed potentiam habe quicquid à me vis petendi; Ergo quod vis, pete, & accipies: Et ille, Rogo te, O Rex, reconciliari Samiis: Quúm{que} Rex dixisset, Reconciliatus sum; Aesopus, procidens in terram, gratias agebat Regi.

Post haec suas conscripsit Fabulas quas in hunc usque diem exstantes apud Regem reliquit. Acceptis demum ab ipso literis ad Samios, quod Aesopi gratiâ reconciliatus illis fuerat, & multis oneratus muneribus, in Samum navigavit. Samii igitur hunc videntes, coronas ei intulerunt, & tripudia ejus gratiâ con∣stituerunt; Ille autem & Regis literas quas illis mittebat, legit, & ostendit quod sibi donatam à Populo libertatem, libertate rursùs remuneratus fuerit.

Post haec ab Insulâ decedens circumibat orbem, ubique cum Philosophis dispu∣tando. Profectus autem in Babilonem & suam ipsius doctrinam demonstrando, magnus apud Regem Lycerum evasit; Illis enim temporibus Reges invicem pacem habentes, delectationis gratiâ quaestiones Sophistarum vicissim scribendo mittebant, quas qui solverent, tributa pacta à mittentibus accipiebant, qui verò non solverent aequalia praebebant; Aesopus autem problemata quae mittebantur Lycero Regi intelligens dissolvebat, & illius Sapientiâ clarum reddebat Regem, & ipse Lyceri Nomine altera itidem Regibus remittebat, quae quùm remanerent insoluta, tributa Rex quàm plurima exigebat.

Aesopus, quùm non genuisset silios, nobilem quendam, Ennum Nomine, adopta∣vit, at{que} ut legitimum filium Regi allatum commendavit: Non multo autem pòst tempore, cum Aesopi Concubinâ rem habuit; Hoc sciens Aesopus expulsurus erat domo Ennum; qui correptus irâ, epistolam fictam ut ab Aesopo, missám{que} ad eos qui problematibus cum Lycero certabant, quòd ipsis paratus esset magis quàm Lycero adhaerere, Regi dedit: Ficta haec epistola, majorem dolis incutere fidem, signata erat Aesopi annulo; Rex sigillo credens, at{que} inexorabili irâ per∣citus, confestim Hermippo mandavit, ut nullâ Examinatione factâ proditorem occideret Aesopum: At Hermippus fuerat Amicus Aesopi, & in illo temporis arti∣culo

amicum se esse ostendebat; In sepulchro enim quodam, nemine sciente, occultavit Hominem, & secretò nutrivit: Ennus autem Regis jussu omnem Aesopi administrationem suscepit. Sed quodam pòst tempore Nectenabo, Rex Aegyptiorum, audiens Aesopum occidisse, mittit Lycero statim Epistolam, jubentem Architectos sibi mittere qui Turrim aedificent, ne{que} Coelum, ne{que} Terram attingentem, & responsurum semper Aliquem ad omnia quaecun{que} rogaverint; Quod si fecisset, Tributa exigeret, sin minùs solveret: His lectis, Lycerus moerore affectus, quùm nullus ex amicis quaestionem potuit de turri intelligere, Rex columnam sui Regni Aesopum dicebat interiisse.

Hermippus autem dolori Regis ob Aesopum intellecto, adiit Regem, & vivere illum affirmavit, addidît{que} ipsius Causâ se non interimisse Aesopum, sciens quod aliquando Regem sententiae poentieret. Rege autem non mediocriter super hisce exhilarato; Aesopus, totus sordidus, & squallens, adductus est: Quúm{que} Rex, ut eum vidit, illachrymâsset, at{que} ut lavaretur, & aliis vestibus indueretur, jussisset; Aesopus ante Regem de quibus accusatus fuerat causas confutavit, ob quae quùm Rex Ennum esset occisurus, Aesopus ei veniam petiit.

Post haec autem Rex Aegypti Regis Epistolam Aesopo legendam dedit; At ille solutione quaestionis statim cognitâ risit, ac rescribere jussit, ut quùm Hyerns praeteriisset, se missurum & qui Turrim essent aedificaturi, & responsurum ali∣quem ad Rogata; Rex igitur Legatos Aegyptios remisit: Aesopo autem tradidit omnem pristinam Administrationem, & Ennum etiam in suas manus tradidit. Aesopus acceptum Ennum nullâ Injuriâ affecit, sed ut filio rursùs recepto, aliis at{que} hisce admonuit verbis; Fili, ante omnia Deum cole, Regem Honora, Inimi∣cis tuis terribilem te praebe ne te contemnant, amicis facilem, & communicabilem, quo longè benevolentiores tibi sint; Item precare ut Inimici tui malè se habeant, & ut gravi paupertatis onere opprimantur, nè te possint offendere; At amicos in om∣nibus benè valere velis: Ʋxori tuae semper adhaere, nè alterius viri periculum facere velit, leve est etenim mulierum genus, ac adulatum minus malum cogitat; Velocem ad Sermones nè praebeas aurem; Linguae ante omnia continens esto; Benè agentibus nè invide, sed congratulare potiùs; Invidens enim seipsum offendit: Do∣mesticorum tuorum satage, ut te non solùm ut Dominum timeant, sed etiam ut Benefactorem venerentur; Nè pudeat semper discere meliora; Mulieri non unquam secreta credas, sic enim semper armata erit ut tibi dominetur; Quotidiè in diem crastinum reconde, melius enim est mortuum Inimicis relinqui quam viventem ami∣cis indigere; Salutes facilè qui tibi occurrunt, sciens & catulo caudam panem com∣parare; Bonum esse nè poeniteat; Susurronem Virum ejice Domo tuâ; nam quae à te vel dicuntur, aut fiunt, aliis communicabit; Fac quae te non moestum facient; Contingentibus nè tristare, ne{que} prava consulas unquam, ne{que} mores malorum imi∣teris. His ab Aesopo Ennus admonitus, tum sermone, tum suâ conscientiâ, ut sagittâ quâdam, percussum habens animum, paucis pòst diebus è vitâ discessit.

Aesopus intereà Aucupes omnes accersivit, at{que} ut caperent quatuor Aqui∣larum pullos mandavit; Sic ita{que} captos nutrivit, & quotidiè sic instruxit (cui Rei non magnam fidem adhibemus) ut pueros in sportis appensos gestando in altum tollerent, at{que} ità morigeri pueris essent, ut quocun{que} illi vellent, volarent, sive in altum, in aëre, sive in terram, humi.

Praeterito verò hyemali tempore, & vere jam ridente, quùm ad iter om∣nia Aesopus paravisset, & pueros accepisset & Aquilas, in Aegyptum discessit, multâ Imaginatione & opinione ad stupefactionem illorum Hominum usus; Sed Nectenabo, audito adesse Aesopum, Insidiis circumventus sum, amicis dixit, quià intellexeram Aesopum mortuum esse: Postridiè autem jussit Rex ut omnes Magi∣stratus candidis amicirentur vestibus, ipse purpuream induebat, & coronam habuit gemmis & smaragdis gravem; quúm{que} sedens in alto solio Aesopum intro∣duci jussisset, Cui me assimilas, ingredienti dixit Aesopo, & cos qui mecum sunt?

Et Ille, Te quidem Soli verno, qui verò te circumstant maturis Aristis. Rex Aesopum admiratus, donis eum pluribus prosecutus est. Postero die Rex candidâ indutus veste, amicis autem purpureas accipere jussis; Ingredientem Aesopum iterum Rex rogavit, & iisdem verbis quibus die praecedenti usus est; Te, inquit Aesopus, comparo Soli, & hos qui te circumstant radiis Solaribus. Nectenabo sub∣junxit, Existimo nihil esse Lycerum prae meo Regno; Aesopus subridens, Nè facilè de eo sic loquere, O Rex; nam genti vestrae, vestrum Regnum collatum instar Solis lucet; at si Lycero comparetur, nihil aberit quin splendor hic tenebrae appareant: Nectenabo appositâ verborum responsione stupefactus, Attulisti nobis, ait, qui Turrim aedificent? Et ille, Parati sunt, si modò locum ostendas.

Posteà, Rex egressus extra urbem, in planitiem demonstrat dimensum locum; Aesopus ita{que} quatuor Aquilis adductis ad quatuor demonstratos loci Angulos, unà cum pueris in sportulis stantibus, ac Puerorum manibus Fabrorum datis In∣strumentis, jussit Aquilas evolare; Pueri autem, qui per Aquilas evecti, in sub∣limiorem Aeris Regionem tollebantur, clamaverunt, Date nobis lapides, date calcem, date ligna, & alia quae ad aedificationem apta sunt: Sed Nectenabo, visis Pueris ab Aquilis in altum sublatis, dixit, Ʋnde mihi Volucres Homines? Et Aesopus, sed Lycerus habet; Tu autem quùm Homo sis, vis cum Rege Diis aequali contendere? Et Nectenabo dixit, Aesope, victus sum; quaestionem autem tibi pro∣ponam; Et ait, Sunt mihi foeminae hic equae, quae quùm audiverint eos equos qui in Babylone sunt hinnire, confestim concipiunt; Si tibi ad hoc est Doctrina, ostendas causam: Et Aesopus, Respondebo tibi cras, O Rex.

Profectus verò ubi hospitabatur, jubet pueris Felem comprehendere, & captum publicè circumduci verberando: Aegyptii autem illud animal colentes, & sic malè tractari ipsum videntes, concurrerunt, & Felem è manibus verberantium eripuerunt, ac rem celeriter Regi renuntiant; qui vocato Aesopo, Nesciebas, in∣quit, Aesope, tanquam Deum à nobis Felem coli? Quare igitur hoc fecisti? Et ille, Lycerum Regem injuriâ affecit praeteritâ nocte hic Felis, Gallum enim ejus occidit pugnacem, & generosum, & quâlibet nocte, horas noctis, cantando, ei nuntion∣tem. Et Rex, Non pudet te mentiri, Aesope? Quonam enim modo in unâ nocte Felis ab Aegypto ivit in Babylonem. Tum ille subridens, inquit, Et quomodo, O Rex, Babyloniae Equis hinnientibus hîc Equae Foeminae concipiunt? Rex autem, his auditis, prudentiam Aesopi foelicem esse dixit.

Posthaec autem quùm accivisset ex Heliopoli viros quaestionum Sophisticarum peritos, at{que} invitavit eos unà cum Aesopo ad Convivium; Discumbentibus om∣nibus, quidam Heliopolita dixit Aesopo, Missus sum à Deo meo quaestionem quandam te rogare, ut ipsam solveres. Cui Aesopus, Mentiris, Deo enim ab homine nihil opus est discere; Tu autem non solùm teipsum accusas, sed & Deum tuum. Alius rursùs ait, Est Templum ingens, & in eo Columna duodecim Ʋrbes continens, qua∣rum singulae triginta trabibus fulcuntur, quas circumcurrunt duae Mulieres; Tum Aesopus ait, Hanc quaestionem apud nos solvent Pueri; Templum enim est Mundus, Columna Annus, Ʋrbes Menses, & Trabes Dies; Dies autem & Nox, duae Muli∣eres quae vicissim sibi succedunt. Postridiè convocatis amicis omnibus, Nectenabo inquit, Propter hunc Aesopum tributa debebimus Regi Lycero; At ex his unus ait, Jubebimus ei quaestiones nobis proponere quae ne{que} scimus, ne{que} audivimus; Et ille, Cras hâc de re vobis respondebo: Decedens igitur Aesopus, quùm scrip∣tum composuisset in quo continebatur, Nectenabo confitetur se mille Talenta Lycero debere, manè reversus Regi Scriptum reddidit; Regis autem Amici, priusquam charta aperiretur, dixerunt unâ Voce Omnes, Et scimus hoc, & audi∣vimus & verè scimus; Tum Aesopus laetabundus, Habeo vobis Gratiam: At Nectenabo, confessione lectâ mille Talentorum quae Lycero debebantur, dixit, Vos Omnes Testes estis quod nihil Lycero debeo; Et amici Regis, animis mutatis, omnes subitò acclamaverunt, Neque seimus, neque audivimus; Tum Aesopus,

Responsis illorum, ut optabat, compositis, repentè suggessit, Si ita haec se habent solutum est quaesitum. Nectenabo ad haec, Foelix est Lycerus qui talem Virum in Regno suo possidet; Tributa ergo pacta tradidit Aesopo, at{que} in Pace remisit.

Aesopus verò in Babylonem profectus narravit Lycero omnia quae in Aegypto transacta fuerant, & tributa reddidit; Lycerus autem jussit statuam auream Aesopo erigi. Non multo pòst tempore, Aesopus in Graeciam decrevit navigare, at{que} Rege concedente discessit, juratus ei priùs, proculdubiò se rediturum in Babylonem, at{que} in illâ Civitate reliquum vitae acturum: Peragratis autem Grae∣ciae Civitatibus, & suâ Doctrinâ omnibus manifestatâ, profectus est ad Del∣phos; Et Delphi disserentem quidem libenter audierunt, sed nullo hono∣re eum affecerunt; Quod Aesopus sinistrè ferens, Viri Delphi, inquit, In animo mihi est vos ligno comparare quod in mari fertur; Illud enim remotum ab oculis videntes, dum sluctibus, huc, illuc, agitatur, magni pretii esse existimamus; Postquam autem proximè advenerit, vilissimum apparet: Eodem modo, & Ego, quùm procùl essem ab Ʋrbe vestrâ, vos admirabar ut admiratione dignos, nunc autem ad vos profectus, omnibus aliis quoscunque vidi, ut ità dixerim, inveni vos inutiliores ad Philosophiae Doctrinam capessendam, & sic deceptus sum. Quum haec Delphi audivissent, & formidabant, nè aliquo modo Aesopus, & ad alias Urbes accedens, malè de se diceret, decreverunt hominem dolo interficere, & auream Phialam ex Sacello Apollinis accipientes, clàm in Aesopi absconde∣runt stragulis: Quùm verò Aesopus in Phocidem iturus erat, prorsùs ignorans quae ab ipsis dolo machinata fuerant, Delphi aggressi detinebant eum, & per∣contabantur ut Sacrilegum; Illo autem vehementer negante se aliquid fecisse ejusmodi, Delphi, vi stragulis evolutis, auream invenerunt Phialam, quam, non sine magno tumultu, omnibus Civibus ostenderunt: Aesopus igitur, cognitis illorum Insidiis, rogabat eos ut solveretur; Delphi autem non solùm non solve∣runt, sed ut Sacrilegum in carcerem injecerunt, morte ejus suffragiis decretâ. Aesopus quùm nullâ astutiâ à malâ hâc Fortunâ liberari posset, seipsum solus in Carcere lugebat: Unus autem ex ipsius Familiaribus, Damas nomine, ad ipsum ingressus, & videns eum tanto moerore affligi, quaesivit Causam; Et Ille, Mulier quaedam quùm recenter suum virum sepelisset, quotidiè profecta ad tumulum ploravit; Arator autem quidam non procul à Sepulchro, amore captus mulieris, derelictis bobus, ivit & ipse ad tumulum, ac sedens unà cum muliere plorabat; Cum illa parumper à Lachrymis desiisset, quaesivítque, Cur nam & ipse sic luge∣ret? Quoniam & ego, inquit, decentem mulierem sepelivi, & posteaquam plora∣vero, moestitiâ levor: Illa autem, Idipsum & mihi accidit; Et Ille, Si igitur in eadem incidimus mala, cur nam invicem non conjungimur? Ego etenim amabo te ut illam, & tu rursùs me ut tuum virum. His persuasit mulieri, & convenerunt. Intereà fur ad Aratrum proficiscens, solvebat boves, abegítque; Ille autem reversus, non inventis bobus, lugere vehementer coepit; Mulier lamentantem iterum inveniens, inquit, Dic, quaeso, Cur rursum ploras? Et Ille, nunc, ait, verè ploro, & multis evitatis periculis, totus sum in lachrymis, quod solutionem hujus mali nusquam invenire possum.

Post haec affuerunt Delphi, & extrahentes Aesopum à Carcere violenter duce∣bant in Praecipitium; Ille autem, quamvis moriens, hanc Fabellam illis tradidit, Quùm bruta Animalia colloquebantur, Mus Ranae amicus factus, ad Coenam eam invitavit, & quùm in penuarium Divitis abduxisset, ubi multa erant esculenta, Co∣mede, inquit, amica Rana: Post Epulationem, & Rana Murem in suam invita∣vit Coenationem, & Ne fatigatus sis natando, inquit, silo tenui tuum pedem meo alligabo, Atque hoc facto saltavit in paludem; Ranâ autem natante, in profundum Mus suffocatur, & moriens ait, Ego quidem per te morior, sed mox alter aderit qui me vindicabit; Supernatante igitur mortuo Mure in palude, devolans Aquila

hunc arripuit, & unà etiam cum eo appensam ranam, & s••c ambos devoravit: Et ego etiam qui per vos morior habebo ultorem; Babylon enim & Graecia omnis meam à vobis exigent mortem. Delphi nihilominùs in Malitiâ obstinatè perseve∣rantes, ne sic Fabulanti pepercerunt; Ille autem in Apollinis confugit Sacellum, sed & illinc extraxerunt irati, & in praecipitium rursùs traxerunt: Aesopus quùm abduceretur, dicebat, Audite me Delphi; Lepus, Aquilâ insectante, in Scarabei domicilium consugit, obnixè petens ut ab eo servaretur; Scarabeus autem rogabat Aquilam nè occideret supplicem, obtestando ipsum per maximum Jovem nè despiceret parvitatem suam; Aquila verò irata percutiens Scarabeum alâ, Leporem raptum est depasta; Scarabeus autem quùm Aquila avolavit, tacitè sequebatur, ut nidum ejus disceret, & loco invento, ova ejus devoluta disrupit; Illa autem gravè existimans quod quis hoc ausus fuisset, in altiore loco nidum suum erexit; Et illic rursùs Scarabeus ova rupit, disjecitque; Sed Aquila, prorsùs inops Consilii, ascen∣dit ad Jovem (in ejus enim tutela esse dicitur) & in ipsius genibus tertiam foeturam ovorum deposuit, Jovi ipsa commendans & supplicans ut custodiret. Sed Scarabeus, pilis è stercore compositis, ascendit, & in sinus Jovis eas demisit; Ju∣piter exsurgens ut fimum excuteret, etiam & ova oblitus disjecit, contrivitque: Sed quùm didicisset à Scarabeo, quod haec fecisset ut Aquilam ulcisceretur, non enim in Scarabeum tantùm injuriosa fuisset, sed in Jovem ipsum impia, consuluit Aquilae, ut Scarabeo reconciliaretur: Quùm autem Scarabeus consentire recusavit; Jupiter in aliud tempus transposuit Aquilarum partum, quùm propter inertiam fri∣goris, Scarabei non apparent. Vos igitur O Viri Delphi, inquit Aesopus, nè despicite hunc Deum ad quem profugi, etsi parvum apud vos sortitus est Delubrum,

Magnum etenim capit Ira Jovem, Memores{que} Malorum Sollicitat Vindicta Deos.—

Delphi verò, parùm curantes quae Aesopus praedixerat, rectà ad mortem itidem agebant; Aesopus quùm nullâ ratione flecti & inexorabiles prorsùs observavit, rursùs ait, Viri crudeles & Intersectores, Audite; Agricola quidem in agro con∣senuit, & quùm nunquam ingressus esset in Ʋrbem, precabatur domesticos, ut, ante mortem Ʋrbem saltem videre liceat; Murmurantes illi, junctis asellis, at{que} Hero in curru imposito, solum jusserunt, currum agere; Eunti autem Procellis cum tur∣bine aërem occupantibus, & tenebris factis, aselli à viâ aberrantes in quoddam Praecipitium deduxerunt senem; At Ille jam praecipitandus, O Jupiter, inquit, quâ in re Injuriâ te affeci, quod sic iniquè occidor; praesertim neque ab equis generosis, ne{que} à bonis mulis, sed ab asellis vilissimis. Et ego eodem planè modo nunc doleo, quod non ab honoratis Viris, aut elegantibus, verùm ab inutilibus & pessimis intersicior.

Jámque praecipitandus supremam hanc dixit Fabulam; Vir quidem suam perditè amans filiam, in agros Ʋxorem misit, & filiam solam domi manentem violavit, Illa autem, Pater, scelestè facis, mallem etenim à multis viris dedecore hoc affici, quam à te qui me genuisti: Hoc nunc & in vos, O iniqui Delphi, dico, quod eligerem potiùs in Scyllam aut Charybdim incidere, aut in Africae Syrtes, quam per vos injustè & indignè mori; In Patriam vestram Diras mitto, & moriens Deos omnes testor, qui me ulciscentur exauditum, me, nullâ ratione, vel legibus humanis vel divinis, habitâ, injuriosissimam subire mortem. Praecipitârunt autem Delphi Aesopum de Rupe, & mortuus est; sed aderant ultores Dei; Non multò enim post tempore, pestilentiâ laborantes, ab Oraculo acceperunt expiandam esse Aesopi mortem, quod & fecerunt, & conscii quam injustè eum interimerunt, etiam Cippum in Aesopi Memo∣riam erexerunt. Primates autem Graeciae, & Sapientissimi quique, quum quae in Aesopum patrata fuissent intellexerunt, in Delphos profecti, severâ Inquisitione habitâ, & ipsi ultores Aesopi mortis extiterunt.

Finis Aesopi Vitae, Graecè à Maximo Planude conscriptae, & Version•• Latinâ à multis quibus anteà abundaverat mendis castigatâ.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉