A nievve herball, or historie of plantes wherin is contayned the vvhole discourse and perfect description of all sortes of herbes and plantes: their diuers [and] sundry kindes: their straunge figures, fashions, and shapes: their names, natures, operations, and vertues: and that not onely of those whiche are here growyng in this our countrie of Englande, but of all others also of forrayne realmes, commonly vsed in physicke. First set foorth in the Doutche or Almaigne tongue, by that learned D. Rembert Dodoens, physition to the Emperour: and nowe first translated out of French into English, by Henry Lyte Esquyer.

EPISTOLA AD LECTOREM. REMBERTI DODONAEI DE RECOGNITIONE SVORVM COMMEN∣TARIORVM AD LECTORES EPISTOLA CVM imaginum eius parte altera olim edita.

FVTV. RVM omnino auguror candide Lector, vt simul ac nasutiores & morosiores aliqui, nostros de re Herbaria commentarios aut imagines viderint, studium sta∣tim nostrum sint suggillaturi: quod post tam multos doctos viros, in hoc studij genere summa cum diligētia versatos, melius me aliquid inuenire, & eorum in∣uentis superaddere, posse sperauerim. Vbi vero in annotationes inciderint, quas hoc loco adiecimus, & in ijs quaedam retractata, nonnulla in dubium reuocata à nobis offenderint, multo magis temeritatem nostram sint damnāturi: vt qui mox ab editione, aliam sententiam in nonnullis sequar, vel non satis perspecta atque comperta in publicum dare voluerim. His responsum cupio, huic studio hoc vnicè proprium esse multorum operam atque laborem desi∣derare: nempe in quo non exigua sit difficultas, nec minor varietas, quae summam etiam diligen∣tissimorum industriam fatigent. Infinita enim sunt stirpium quę vel sine nominibus, vel cum bar∣baris & peregrinis nobis sese offerunt genera, quibus vetera & antiqua reddere nomina instituti nostri praecipua & maxima pars est. Quarum etsi veteres Herbariae rei & stirpium historiae scripto∣res, differentias ac notas omnes, summa diligentia descriptas nobis reliquissent, impossibile tamen foret, de omnibus facile aut citra summum laborem & indefessum studium, veritatem assequi, cum non vno loco, sed per vniuersum orbem spersas requirere & cognoscere oporteret. Non vno enim loco aut eadem in regione omnes plurésue, sed aliae alijs vel regionibus vel locis addictae sunt. Dictamnum Cretae proprium est. Rha supra Bosphorum regiones & paucae alię suppeditant. Thus Sabaeorum gignit prouincia. Balsamum sola Palestina producit. Et vt plures tales regionibus qui∣busdam solis proprias praetereamus, ex his quę in pluribus terris inueniuntur, nonnullae nisi in cō∣ualibus proueniunt: sunt aliae montibus familiares & propriae. Amant hae aprica loca: illa vmbrosa aut densas syluas. Inter saxa, lapidosis locis aut in praeruptis rupibus reperiuntur quaedam: aliae in∣arborum caudicibus nascuntur. Laetum pinguaeq́ue solum desiderant nonnullae: in sterili agro magis proficiunt aliae. Delectant quasdam arua: alias vineta: illas horti: istas prata: nonnullae in vliginosis & riguis oriuntur. Sunt quas temerè alio loco quam in maris littoribus requiras. Ad quas omnes cognoscendas & perquirendas cum pręter diligentem veterum lectionem, diuturna & longi temporis per infinita loca, per omnes ferè orbis partes peregrinatione opus sit, multi labo∣res sudoresq́ue perferendi, infinita pericula subeunda, fieri non potest, vt vna hominis vita his om∣bus satis sit, vt interim omittamus quam multa superueniunt incommoda, quae peregrinandi occa∣sionem aut adimunt aut multum impediunt, veluti bella incogniti diuersarum gentium, ritus, mo∣res & lingua, horridę, incultae, squalidae regiones, & ad haec maximè rerū vel publicarū, vel priuata∣rum & domesticarum curatio, aut ferendis maximis sumptibus impar fortuna. Nunc autem cum his omnibus grauissimis impedimentis, accedat etiam, quod veteres multarum stirpium veluti vulgo cognitarum formas non expresserint: aliarum tam leuiter descripserint: vel attigerint, vt non videantur tradidisse: iam & in nonnullarum descriptionibus non vulgares sed maximi auctores varient, veluti in Asphodelo & alijs quibusdam, quis non summam in hac disciplina difficultatem esse affirmet, quae multorum quantumuis industriorum & studiosorum indefessos labores & maxi∣mam diligentiam requirat? nec solum requirat verum etiam superet? Cum igitur tam infinita stir∣pium sunt genera, singulorumq́ue multiplices differentiae, tam diuersa & natura & situ dissidentia in quibus gignuntur loca, quę adire omnia non solum difficilè verum etiam impossibile fuerit, & ad haec mutilę, imperfectae ac confusae veterum descriptiones, vt propter haec grauissima impedi∣menta, de absoluta stirpium cognitione desperandum videatur. Nulla certè pręsentior via, commo∣dior ratio, aut expeditius consilium, quo hoc studium, haec scientia in lucem reuocari & crescere possit, quam vt multorum laboribus & lucubrationibus adiuuetur. Plurimorum enim poterit in∣dustria quod paucorum nequit praestare opera. Dum enim hic quaedam in lucem adfert, alij quae∣dam adijciunt, nonnulla corrigunt, alia supplent, non exiguum herbarum studium & simplicis me∣dicinae cognitio incrementem capit Hanc rationem videntur mihi insequuti Leonicenus, Manar∣dus, Ruellius, Cordus vterque, Musa, Tragus, Fuchsius, & quotquot in hac disciplina non omnino infoeliciter hac ętate versantur, Neque enim quisquam istorum, aut stirpium historiam absoluit, aut perfectam sibi eius cognitionem vendicat: cum multas etiam de industria prętereant. Sed quod quisque sibi suo labore, sua industria per ocium peperit peregrinatione inuenit, aut alia ratione co∣gnouit, hoc in commune proferre, & veritatis amatoribus communicare studet, & quo quisque

posterior hoc maiorem huic scientiae accessionem facit, dum antecessorum opera ac laboribus etiā adiuuatur. Mouit certe nos & hęc ratio, cum enim multas stirpes in omnibus recentioribus deside∣rari animaduertissem, in quibusdam deceptos eos obseruassem, & non paucas me supplere & alio∣rum inuentis adijcere, nec non in quibus erratum videbatur, veritatem aperire posse sperassem, vo∣lui vt post multorum doctorum virorum qui in Stirpium historia versati sunt commentarios, mei quoque labores, mei conatus, in publicum prodirent, non quod laudem ac gloriam mihi hinc ali∣quam postulem, sed vt nostris inuentis & studijs aliquo etiam modo, stirpium herbarumq́ue cogni∣tio & simplicis medicine studium promoueatur. Desinant igitur morosi censores, frustra aut teme∣re hunc laborem à nobis susceptum criminari, quando nostra industria & opera huic scientiae non mediocris plantarum, fruticum ac arborum numerus accesserit, antea à nemine quod sciam, recen∣tiorum traditarum, praeter omnes quę ab errore vindicatae sunt quarum non exiguus quoque nu∣merus est. Quod verò paucula quaedam, post editos commentarios à nobis retractentur, facit sum∣ma huius scientiae & maxima, vt diximus, difficultas, quae nos ita tenet Cimmerijs quasi tenebris immersos, vt vix etiam summo studio, & frequenti ipsarum plantarum collatione, veritatem quea∣mus inuenire. Si enim in ijs scientijs aut artibus (vt Socrates alicubi inquit) errores etiam subinde committantur, quae vel ex naturalium rationum fontibus deducuntur, vel certis praeceptionibus, regulis aut methodo constant, quo non tandem modo, in Herbaria disciplina, nullis regulis, nulla methodo firmata, ex naturalibus rationibus minimum, imo pene nullum subsidium admittente, saepius & nolentibus, & non sentientibus nobis errores irrepent? Docēt id scripta Leoniceni, Her∣molai, Manardi, Cordi, Ruellij, Musae, Tragi, Fuchsij & aliorum recentiorum, quorum iudicia vel à seipsis saepius reuocata, vel ab alijs retractata & correcta sunt. Non reputo me his diuiniorem, & ego homo sum, decipi & errare possum, praesertim in re tam multis de causis difficili ac obscura, vt si alicubi ferendus aut dissimilandus est error, hic dissimulari & tolerari debeat. Quamobrem non tam pudet nos horum errorum, quàm poenitet. Quando igitur mihi hoc commune cum alijs est, vt in quibusdam minus veritatem assequutus fuerim, non habeo aliud praesentius remedium, quàm vt mihi ipsi medear meosq́ue errores ipse è medio sustollam. Et praestat sanè me mei ipsius corre∣ctorem esse, quouis alio, quamuis & aliorum animaduersiones non nisi aequissimo animo acceptu∣rus sum. Cùm enim publicae vtilitatis causa hunc laborem susceperim, & eiusdem intersit sicubi à me erratum, idipsum corrigi ac notari, nulla in re magis mihi gratificari poterunt veritatis studiosi, quàm si nostra omnia ad examen ducant, cum{que} veterum descriptionibus diligenter conferant, ac vbi me veritatem minus assequutum deprehenderint, amicè & synceriter admoneant. Atqui sic morosis & seueris istis censoribus responsum esto, quos optauerim ab ista calumniandi tentigine, & doctorum huius seculi scriptorum, suggillandi & reprehendi studio, ad meliorem frugem, & bo∣narum artium ac scientiarum studia conuersos in hoc totos esse, & omnibus ingenij viribus certare, vt, vel mediocris eruditionis viros, doctrina aequent, si superare se posse diffidant. Caeterum quod ad annotationes istas attinet, sequuti in his sumus, secundam commentariorum nostrorum editio∣nem, quam ob causam quaedam retract••uimus, de nonnullis videlicet aliter iudicantes, de alijs vel nostram vel aliorum huius aetatis doctorum virorum coniecturam indicantes: vnum aut alterum Dioscoridis locum aut vitiosum aut confusum ostendimus: figuras complures adiecimus, omnes videlicet quae secundae ac posteriori aeditioni accesserunt. Sunt autem ex his non paucae quidem nouae, id est, antea aut prius non depictę: nonnullae infeliciter prius expressae, nunc aedificiosius & elegantius formatae paucissimę ex Doctiss. Pet. And. Matthioli commentarijs translatae, quas nem∣pe cognatio vel similitudo cùm alijs à nobis descriptis, non sinebat praetermitti, vt etiam in commentariorum nostrorum praefatione scripsimus, Nam à reliquis, quas forte alius in suos commentarios traduxisset propterea abstinuimus, quòd in conspectum nostrum non venissent. Illud enim nobis in primis curę fuit, vt quam pau∣cissimas describeremus, quas non aliquando oculis coram cernere contigit, & maxima nouarum figurarum pars ad viuarum plantarum imitationem depingeretur, vt ipsae stir∣pium descriptiones, & imagines alię nec aliorum similes facile testabuntur.

Vale, atque pręsentibus fruere, dum succisiuis horis ocium nacti, alia, his locupletiora, meditamur. (∴)