A comfortable ayde for scholers full of varietie of sentences, gathered out of an Italian authour, by Dauid Rowland.

A Comfortable ayde for Scholars.

I was Honorably intertained.

Qua debui veneratione fui exceptus. Magna me veneratione prosecuti sunt. Multis affectus fui honorum cumulis. Multa me exceperunt veneratione. Summo honore fui ab eis acceptus.

I doo accept your excuse.

Accipio excusationem qua vsus es, quod occupationibus impeditus, ad me scribere non potueris, Quod scribis propter occupationes, te ad me scribere non voluisse, admitto excusationem tuam.

I intertained Cesar willingly which for thy cause came vnto me.

Caesarem tuo ad me nomine profectum vidi per libenter. Caesarem tuis mihi literis comendatum libenter suscepi. Caesarem qui tuo ad me nomine venit libentissime recepi.

Thou haste gotten great prayse.

Maximam ex hominū opinione existimationē adeptus es. Tui quidem nominis existimatio, apud plurimos celeberrima est. Amplissima ex constanti hominum sententia, tibi est virtutum laus attributa.

I am no flatterer.

Facessat à me assentationis suspitio. Assentari nescio. Non sum palpo dolosus. Assentationis sum expers. Non vtor gnatonismis. Non soleo gnatonizare. Nullus apud me fucis est locus. Non aliud fronte simulo, nec aliud in pectore gesto. Ab adulanti studio semper, tanquam intestino morbo abhorreo. Adulationes graeculas semper odi.

I will applie all my force to this matter.

Conabor, Adnitar, Totis adnitar neruis. Totis viribus ad hoc inuigilabo. Ad hoc animo connitar, & labore contendam. Velis, Remis, eo contendam. Velis, Remisq́ue, eò festinabo. In hac re, ad extremum desudabo sudorem. Plurimum laboris, in hac re exhauriam. Adlaborabo pro virili parte. Quoad potero enitar. Quanto pote ro studio enitar. Destinabo huc omnes meos conatus. Manibus, pedibusqúe, connitar. Totis neruis adlaborabo.

Thou haste much labour.

Laboribus propemodum obrueris.

Ingenti laborum difficultate, tuus premitur animus. Multis laboribus te exerces. Innumeris te frangis laboribus. Multis iugis, curis, vigilijsqúe, tuus angitur animus. Laborum stimulis, nō sanē paucis, tuus excutitur animus, Te laborum onera propemodum opprimunt. Te ipsum penè laboribus enecas.

Trauell for me as it were thine owne matter.

Pro me tibi elaborandum est, periode ac res tua ageretur. Inuigila, & causam meam suscipe, perinde ac si negotium tuum tractares. Non minori cura, tem meam complectere, ac si negotium tuum ageres.

He doth helpe alwaies those that are learned.

Fauet studiossis, & doctos, quoad potest, adiuuat. Homo est propensa in viros literatos beneuolentia. Bonas arteis, earumque professores, plurimi estimat. Exactissimas, politiores{que} literas adamat, veneratur, suscipi•• Est cultioris literaturae, per quàm studiossus. Virorum eruditorum genus, illi quàm plurimum placet. Est magnificus studiosorum Maecenas: Suum pectus, iuuandis studiosorum rebus, natum videtur. Benignitate non vulgari studiosos omnes sibi distrinxit. Nullo officiorum genere, studiosos, non prosequitur. Melioribus literis apud eum non modò est locus verum etiam eximia dignitas. Toto pectore bonas literas, & earum cultores, tuetur, fouet, Alit, ornat{que}. Eruditorum omnium est studiosissimus.

Cultioris theologiae professoribus impense fauet. Est precipuus bonarum literarum fautor. Est literarum amator magnificus.

Healpe me with thy vertue.

Adiuua me tua virtute. Suscipe me totum tuo patrocinio. Defende me sapientia tua. Subueni mihi consilio tuo. Subleua me opera tua.

It is vnpossible to tell how glad I am.

Magnopere laetatus sum. Totus in laetitiam fusus sum. Prae gaudio mihi visus sum desipere. Gestiebam prae gaudio. Laetitia pene disipui. Incessit animo meo laetitia non mediocris. Inuasit animum meum ingens laetitia. Fui gaudio suffusus, perfusus, delibutus, delinitus, illectus. Noua mihi quaedam laetitia orta est. Summum mihi gaudium ex hoc allatum est. Ineffabili gaudio hoc me perfudit. Ex hoc nuntio singularis laetitia profecta est. Effecerunt nuntij vt gaudio prorsus exilirem. Fui expletus laetitia. Nouo fui correptus gaudio. Animum meum caepit incredibilis laetitia. Vix eram apud me pre gaudio. Totus laetitia exultaui. Vix possum sermone consequi, quantum gaudij ex hoc

mihi natum sit. Maiorem mihi attulisti laetitiā, quam vt explicare possim. Hoc mihi attulit incraedibile gaudium.

I haue taken great pleasure in thy letters.

Literae tuae magnam mihi voluptatem attulerunt. Literae tuae mihi gratissimae fuerunt. Literae tuae me non mediocri voluptate affecerunt. Literae tuae mihi mirum in modum iucundae extiterunt. Ex tuis literis non mediocrem laetitiam percepi. Literis tuis nihil mihi accidere iucundius potuisset. Literis tuis nihil poterat gratius afferri. Literae tuae singulari me letitia affecerunt. Literae tuae amplum mihi gaudij cumulum attulerunt. Ex tuis literis profecto magnam voluptatem accepi.

I haue put away all sorowe.

Omne taedium deuoraui. Quae perferunt tedia negligo. Omnem deposui molestiam. Omnia fero moderate.

I doo reioyse to heare the fame of thy vertues.

Ego tuarum virtutum celebritate plurimum gaudeo. Ego tuarum virtutum existimatione summopere laetor. Tuarum virtutum praedicatio maxima me letitia afficit.

I am glad that thou art returnd safe vnto vs.

Gaudeo te ad nos superstitem recepisse.

Magne est mihi voluptati, te ad nos incolumem redisse. Plurimum laetor, te ad nos saluum reuersum esse.

I am glad thou hast so good opinion of me.

Gaudeo plurimum, te de me rectè sentire. Maximo afficior gaudio, ea, quae presto, tibi iucundissima esse. Maximè laetor, meam opinionem tibi probabilem videri.

He abstaineth from sinne.

Abstinet se à peccato. Lubricum adolescentiae iter, integrè, & puriter agit. Semper à vitijs quàm longissime rec••ssit. Remotus est ab omni criminis suspicione. A Nequitia, & corruptelis est alienissimus. Aetatem agit non ignauia marcescentem, non abiectissimis scortis, non alcae, non luxuriae deditam, non ventri somnoq́ue indulgentem, non alijs illecebris irretitam, quae generosos animos frangunt, & encruant.

I haue borne thée great loue from a childe.

Vsque à teneris annis te plurimum dilexi. Vsque à pueritia magna sum te beneuolentia complexus. Vsque ab infantia te mihi in amore coniunxi. Vsque ab incunabulis te charissimum habui. Vsque à teneris vnguiculis te amare coepi.

I haue loued Cesar for his vertues from a childe.

Caesarem omni virtute praeditū, vs{que} ab adolescentia, summoperè dilexi.

Caesarem omni virtute ornatum, maxima temper sum beneuolentia complexus. Caesarem omni virtute insignitum, summo amore ab incunte aetate, prosecutus sum.

Many doo loue thée.

Diligeris effusissimè & non paucis. Sunt tibi amici complures. Multorum est in te non vulgaris benignitas.

He loueth thée singularly well.

Te vnicae diligit. Te habet carissimum. Admiranda te quadam charitate prosequitur. Te vno nihil habet antiquius. Te non amat modò, verum etiam obseruat. Te singulari beneuolentia prosequitur. Animo toto te complectitur. Flagrat amore tui. Est tui amantissimus. Ex animo tibi bene vult. Ex animo tibi bene cupit.

There hath alwaies bene great frendship betwéene him and I.

Mihi cum eo perpetua fuit necessitudo. Secum mihi intercedit necessitudo. Vir est mihi vnicè charus. Est mihi mea vita chariot. Est mihi luce magis dilectus. Me sibi benignitate non vulgari deuinxit.

Est mihi benignitate haud vulgari deuinctus. Est mihi proprijs oculis charior. Est mihi magna necessitudine coniunctus. Amor meus est in eum singularis. Eum summa beneuolentia complector. Est animae meae plusquam dimidium. Arctissimo amicitiae vinculo mihi est coniunctus. Tenaci quodam amicitiae glutino mihi est copulatus. Magna inter nos necessitudo incidit. Est mihi amicus coniunctissimus. Amore indissolubili coniungimur. Est mihi cum eo amicitia non vulgaris. Vix dici queat quanto amore eum prosequor.

I will shewe my selfe a good friende vnto thée.

Me tibi amicissimum demonstrabo. Amicum me tibi familiarissimum ostendam. Virum me tibi coniunctum omnibus patefaciam.

I will alwaies be thy frende.

Ero tibi semper amicus. Eadem erit & viuendi & te amandi meta. Eadem mihi & viuendi & te amandi mensura fuerit. Nulla aeui diuturnitas, tui apud me amicitiam obliterabit. Meum in te amorem, nulla vnquam aetas antiquabit. Amorem in te meum, perpetuo pariter cum ipsa vitae progressu producam. Expers huius vitae fuero, priusquam ab amore tui alienus. Omnia mihi citiùs acciderint in vita, quàm odium tui. Vita defur gar prius, quàm te amare cessabo. Diem obiero citiùs, quàm te odisse incipiam.

Ad ipsos vsque cineres pergam te amare. Per vniuersum vitae spatium, te amore prosequar. Quam longa dabitur vita, tam erit longa amicitia tui. Par nobis erit amoris tui, qui vitae modus. Inextinctum tui amorem semper tenebo. Absit vt breuior fuerit amor tui, quam vita.

He is a true fréende.

Verus est amicus. Nihil est in eo fuci. Praestigias nullis amicitijs facit.

Thou arte a false fréende.

Tua amicitia fucū habet, & quasdā beneuolētiae praestigias. Aliud habes in ore aliud in pectore. Ex eodem ore calidum simul efflas & frigidum. Tuis verbis amicum te praestas, cogitatione autem insidias struis. Palam beneuolentiam, occulte vero periculum intendas. Nunquam ex animo fuisti amicus.

Perswade thy selfe that I loue thée dearly.

Tibi etiam atque etiā persuadeas velim, nihil esse vno me tui amantius, nihil tibi deuotius. Certè quod ad animum meum attinet, vix in toto orbe esse puta, qui de te aut sentiat magnificentius, aut praedicet honorificentius. Animum erga me tuum, tam amātem ac propensum amplector, atque expostulor. Tacito quodam, & arcano, sensu mentis, ad te obseruandum

impellot. Nihil mihi tua cōsuetudine, in vita, cōtigit gratius, nihil{que} suauius. Hoc vnum tibi persuade, neminem viuere qui te magis ex animo amet quàm ego.

There is no spot in our frendship.

Non est fucata quae nos coniungit amicitia. In nostra amicitia nihil est fuci, nihil praestigiarum. Amicitiam nostram conciliarunt mores incorrupti, & vera inditia. Talia iccimus amicitiae fundamenta, vt ea nulla vnquam temporum iniuria possit abolere. Nullam amoris inter nos iacturam factum iri putes. Tecum nō temporariam, sed perpetuam amicitiam, statui.

We will alwaies be fréendes.

Semper erimus amici. Perpetuus erit nostrae amicitiae candor. Firmissimo amicitiae praesidio, sumus praecincti. Nullus omnino casus amicitiam nostram obliterabit. Nostra amicia radices egit altiùs, quam vt vnquam euelli possint. Donec superstites esse nos sinent superi, integra manebit amicitia. Non erit breuior amicitia, quàm ipsa vita. Non minus durabilis erit haec nostra amicitia, quam haec ipsa vita.

He goeth not about to winne good will.

Nullos perferre, ac pati potest, quibuscunque degit.

Aliorum sociorum studijs obsequi nescit. Est paucis non aduersus. Adeò est consortis impatiens, vt omnibus se proponat. Non potest amicitiam parare, adeo morosus est.

He fauoreth the learned.

Multa opera, ac benignitate, fauet bonis literis. Is non indoctus, tum ingenio acerrimo, palàm tuetur bonas literas. Fauet bonis literis, & harum rerum gratia, mihi quoque. Homo est musis ac gratijs natus.

He wente about to kill me.

Ad caedem, & interitum me vocauit. Mihi ad interitum, & necem, destinatus fuit & addictus. De meo interitu, ac exitio persepe cogitauit. Manu parauit, vt me interficeret. Voluit me ad mortem rapere. Parauit me summo mactari supplicio.

I doo loue thée.

Accepi te inter amicos, & quidem primi ordinis. Es inter amicos, & qui nostrā amplexi sunt familiaritatē. Tuam in me beneuolentiam, & tam graue testimonium pluris facio. Lubens amplector, tuum in me animum.

I make no ende of louyng thée.

Finem nullum facio tui amandi.

Amori nostro nullum finem impono. Amor noster nullo fine terminatur.

I doo loue thée greatly.

Amo te plurimum. Amo te multum. Amo te valde. Amo te plus, quam dici potest. Incredibilis est meus erga te amor. Incredibilis te beneuolentia complector. Exprimere non possem quantus est meus erga te amor. Ardentissimo amore te prosequor. Dici non potest quanto tui amore conflagrem. Nemo vnquam vehementius aliquem amauit, quam ego te amo.

I doo loue thée muche as well for thy vertues, and for the loue whiche thou bearest me, as also for thy merites.

Ego tum propter insigneis virtutes, tū propter eximium tuum erga me amorem, tum etiā propter maxima tua in me merita, te mirifice diligo. Ego te tum preclaris virtutibus, tum summo tuo erga me amore, tum etiam amplissimis tuis in me officijs, summopere amo.

It is néedefull to departe.

Eundum est Maturandum est. Suscipiendum censeo. Ad iter accingimur.

Properandum censeo. Est statim à prandio equitandum.

He hath taken his iourney by lande.

Iter illuc fecit terrestre. Terra illuc concessit. Itinere Terrestri illuc profectus est. Terra illuc iter quaesiuit.

I will shewe when that I may my good minde towardes thee.

Dum licuerit meum in te animum ostendam. Simul atque dabitur opportunitas, declarabo si nihil aliud certè propensum in te animum.

I am scarce able to with holde my selfe from cominge to thée.

Ego vix me contineo, quin ad te aduolem. Ego pene me contineo, quin ad te curram. Ego vix teneor, quin me ad te quam primum transferam.

I am ready to doo you good in your affayres.

Paratus sum ad omnia. Testor me ad omnem nutum paratum esse. Sum ad tua vota paratus. Si quid excogitasti, habebis me ad istud facillimum.

I giue eare to this with a willyng minde.

Libens istud audio. Audire istud ex animo gaudeo.

Istud est mihi auditu, perquàm iucundum. Haud istud inuitus audio.

Heare what my iudgement is of this matter.

Audi meam opinionem. Paucis super hac re meam accipe sententiam. Quid de hac re sententiam paucis accipe.

Taryinge for thy letters Cesar certified me that thou couldst not write.

Expectanti mihi literas tuas, Caesar nunciauit, te nihil scribere posse. Cupiēti mihi tuas videre literas, Caesar significauit, te nihil literarum missurum.

I doo looke for your letters dayly.

Expecto tuas literas quotidiae. Incredibile me tenet desiderium videndi literas tuaes. Cupio tuas literas quàm primum videre. Expecto in dies, vt tuae mihi literae deferantur. Non potes existimare, quantopere literas tuas desiderem.

I doo looke for you mediatly after the sight of my letters.

Visis meis literis, te quamprimum expecto. Lectis meis literis, statim te opperior.

Haue regarde to thy health.

Cura, vt valeas. Cura valitudinem tuam.

Curae sit tibi valetudo tua. Curam habeas valetudinis tuae. Da operam, vt valeas. Fac, vt optime valeas.

He is not apte to folowe vertue.

Non est idoneus ad virtutem. Illotis pedibus virtutem aggreditur. Confidenter, atque imperitè, virtutem aggreditur. Haudqua{quam} lotis (vt aiunt) manibus ad virtutem aduolat.

His vnsatiable desire of riches can neuer be satisfied.

Est auri sitientissimus. Lucris, & opibus, inhiat. Mira diuitiarum fames habet hominem. Feruet auaritia, miseraq́ue cupidine pectus. Est auidissimus lucri. Aurum immodicè sitit. Illi, nullus satis est thesaurus. Ab ipsis etiam statuis exigeret farinas. A mortuo tributum extorqueret. Aurum auidissimè esurit. Retia, vtique tendit, ad nummos. Querendae vndique pecuniae se dedit. Ipse minus quàm luscinia dormit, vt aurum expungnet, ducatq́ue captiuum. Immoritur lucris, & amore senescit habendi.

He is to much a neigharde.

Est nimis parcus.

Impendio parcus. Parcus ac propemodum sordidus. Est Cumini Sector. Cupit seuisse Cuminum. Ob nimiam parsimoniam male audit. Homo est vehementer parcus. Ficos etiam deuideret.

To dispise riches is most commendable.

Contemnere diuitias, abunde generosum, magnificū{que} est. Mirari pecuniam cum vitio est coniunctum. Nihil tam extra nos est, tam{que} exiguam comoditatem affert, quam pecunia. Hoc Titulo vel infelicissimus est diues, quod amicum ne dignoscere quidem potest. Pecuniae amor studium{que}, omnem animi tranquillitatem mille curis dilaniant. In omne nephas praecipites nos adeunt nummi. Quisquis admirator est auri, odit virtutis indolem, odit & omneis honestas artes.

Bolde, rashe, without shame.

Effreni audacia insignis. Herculea audacia admirandus. Impudentis audaciae satelles. Audacia plusquam herculana praeditus. Impudenter audax. Nimio plus audax. Audax plus satis. Nimia audacia solutus. Audaciae est non tolerandae.

If any newes happe I will certifie th•••• therof.

Tibi nuntiabo quicquid noui fiet. Quicquid interim nouorum orietur, tibi scribam. Audies post hac ex me noua quaecunque hic gerantur. Si quid interea noui emerserit, faciam te quàmprimum certiorem. Curabo, ne quid rerum nostrarum ignores. Quae hic gerentur, ex me accipies. De toto statu rerum comunium, quae & quales sint ex me cognosces. Scribam ad te omnibus de rebus, quae hic agentur. Si quid existat noui, tibi por lireras indicabo.

She is a maide of great vertue.

Virgo est haud deformis. Facie venusta virgo. Virgo electae pulchritudinis. Virgo formae dotibus insignita. Virgo est eleganti forma. Virgo est eximiae formae. Forma est, & aetate florens. Virgo est mira specie. Est decora, & egregia forma. Nihil ea ipsa formosius venustius, pulchrius, speciossus. Virgo est insignitae pulchritudinis. Egregia forma, atque aetate integra. Virgo est exuperanti forma.

Although I haue not at this time, whereof to write, yet would I not suffer my fréende to departe emptie awaie.

Etsi nihil habeo, quod ad te scribam, volui tamen amico

ad te profici••enti aliquid literarum dare. Quamquam, quid ad te scribam, non habeo, curaui tamen ne amicus meis literis vacuus ad te proficisceretur. Tametsi nihil noui, quod tibi significem occurrit, volui tamen meas potius literas inanes, quàm nullas esse.

Thou haste done me many good turnes.

Multa in me contulisti beneficia. Obruisti me tot beneficijs, vt me pudeat toties gratias agere. Maximis me beneficijs pro tua humanitate, singulariqùe fauore, semper es prosecutus. Multis me officijs cumulasti, nullis à me studijs lacessitus.

Thou shalt receiue blame by this.

Hoc tibi dabitur vituperio. Hoc tibi vitio assignabitur. Hoc tibi in culpam cadet. In te recudetur faba. Vitu perationem subibis. Tibi hoc culpae vertetur. Io te hoc vitium transferetur, torquebitur. Id tibi passim magni probri vice obijcietur.

Slander me not.

Ne detrahas. Verte stimulos tuae linguae. Comprime linguam, ne quid velit, loquatur. Necessum est frena tuae linguae concutere. Sunt tuae frena linguae cohibenda.

Reprimenda est petulantia tuae linguae.

We haue néede of thy healpe.

Tua autoritate nobis opus est. Tuo consilio indigemus. Gratia tua nobis necessaria. Tua nobis virtus est plurimum oportuna.

It is requesite that thou study.

Opus est, tu literis inuigiles. Necesse est, vt literis incumbas. Necessitas postulat, vt praeclaris disciplinis inuigiles.

This must be all tolde from the beginnyng.

Sunt huiusmodi primordia aperienda. Hoc altiùs, & à prima origine repetendum. Ab ipso rei primordio omnis retrò memoria repetēda est.

He is an honest man.

Genuina est bonitate praeditus. Est vir probus. Genuina ei inest probitas. Multa est probitate conspicuus. Nihil suo genio melius, suauius, mellitius. Egregia vitae sinceritate clarus. Vir recti semper conscius. Vir ipsa probitate melior. Est candidis moribus formatus. Tam Sancta tamqúe sincera est eius vitae integritas, vt credatur

ab omn•• fece terrena igne diuini amoris exoctus. In eo precaeteris peculiariter, elucet mellita quaedam morum suauitas, summa cum dignitate copulata.

Good morowe.

Bona dies. Precor vt hic dies tibi candidus illuxerit. Precor vt hic dies tibi foelix surrexerit. Sit foelix exortus huius diei, & sit vtrique nostrum.

Good nighte.

Opto tibi noctem prosperam. Praecor tibi noctem placidam. Contingat tibi foelix somnus. Det deus tibi placidam quietem. Det deus tibi somnum absque somnijs. Faxit deus vt aut placide dormias, aut feliciter somnies. Sit tibi fausta nox.

Much good may it doo you.

Sit foelix conuiuium. Bene sit vniuerso caetui. Praecor omnia laeta vobis omnibus. Deus bene fortunet vestrum conuiuium.

Your briefnesse in writyng causeth me to be so briefe,

Tuarum ad me literarum breuitas praestat, vt ego quoqúe in scribendo breuior esse debeam. Breues tuae ad me literae demonstrant, vt breuius & tibi respondeam.

Cum te in scribendo breuem esse videā, breuiorem etiam me, quàm soleam, esse constitui.

He is a lier.

Mendax est. Ipso mendacio mendax magis. Parthis & cretensibus longè mendacior. Suum est impudens mendacium. Vir impudentissimè mendax. Sua verba tantum distant à vero, quantsi cignus à coruo. Est testis cretensis. Est testis graeca fide praeditus.

I am not able to tell how ioyfull I would be at my fréendes deliuery.

Haud scribere possem, quàm mihi erit gratum, si amicum quietum reddideris. Verbis explicare minime possem, quàm mihi erit iucundum, si amicum à molestijs liberum praestiteris. Nullo satis possem dicendi genere declarare quam mihi erit acceptum si à molestijs amicum liberaueris.

I doo loue thée euery day better and better.

Ego te indies cariorem habeo. Nemo est, quem magis, quàm te, cariorem habeam. Familiaritas tua est mihi indies acceptior. Nemo est, quem maiori, quàm te beneuolentia cōplectar.

It is thy duetie to séeke no such thinge.

Hoc indagare tua non interest.

Huc tuae coniectura mentis non capit. Hoc inquirere non debes.

Séekinge what I might write, Cesar gaue me matter.

Quaerenti mihi quid at te scriberem, Caesar vtriusqúe nostrum familiaris idoneam mihi ad te scribendi opportunitatem praestitit. Perscrutandi mihi quid tibi literis declararem, Caesar necessarius noster materiam scribendi aperuit.

I doo watche diligently to doo thée a pleasure.

Ego beneuolentia impulsus, semper quaero tibi rem gratam agere. Ego amore adductus, quaerito tibi morem gerere. Ego dilectione, & chartitate compulsus, exquiro tibi obtemperare.

I haue sought this matter with all diligence.

Curiosis oculis omnia perscrutor, contemplor. Scriptores illustres properantiùs euolui. Libros sanè quàm multos volutaui. Exactiùs perpendi. Curiosiùs hoc introspexi. Satis inquisitè satisqúe solicitè hoc quaesiui. Ad amussim solertique industria hoc inuestigaui.

I doo séeke by all meanes to render vnto thée, the like benefite as thou haste bestowed vpon mée.

Omnes rationes perscrutor, vt pro tua erga me merita

tibi gratificer. Omnes vias perscrutor, vt pro tuis in me officijs virum me beneficiorum memorem cognoscas.

This matter is not yet knowen.

Hoc non est satis certum. Hoc incertum est & vacillans. Pendet adhuc fides veri. Hoc est parum adhuc exploratum.

Cesar is mindefull of benefites.

Caesar est beneficiorum memor. Caesar mutuis officijs respondet. Caesar beneficiorum nunquam obliuiscitur. Caesar officiorum vicissitudinem reddit.

Cesar hath indeuoreth to disturbe the common wealth.

Caesar conatus est Rempub. perturbare. Caesar tentauit Rempub. turpiter impedire. Caesar communem salutem vsurpare enixus est.

What néedeth it, thée thus to recommende thy matter vnto me, seing I doo ex∣stéeme it as mine owne.

Quid est, quòd tuam causam tantopere commendas cum eam communem esse existimem. Non expedit vt rem tuam mihi tantum commendes, cum eam propriam esse cognoscam. Non est opus vt hac de re tantopere me obtundas, cum eam ad me spectare arbitrer.

What wante is there in our fréendship.

Quid familiaritati nostrae adiungi potest. Nihil deest beneuolentiae nostrae coniunctionis.

What wilt thou say if these thinges be false.

Quid, si quae dicta sunt falsa sunt omnia. Quid, si ostendam haec omnia esse mania. Quid, si haec omnia nulla esse demonstrem. Quid, si haec omnia simulata confirmem.

I am glad that thou louest me.

Quòd me amas, est mihi pergratum. Declaratio amoris, quē erga me habes, est mihi periucūda. Optima tuierga me amoris cōiūctio, mihi gratissima est.

Who is more diligent then Cesar.

Quis est in agendis rebus magis impiger, quàm Caesar. Quis est in negotijs Caesare curiosior. Quis est in spectandis rebus magis diligens, quàm Caesar.

He is a brabler of triflinge matters.

Prodigiosa figmenta sunt sua. Se••••les sunt fabellae. Pueriles sunt nugae. A•• sorum excogitata haec omnia. Haec sunt indigna auditu. Videtur mihi cum matre Euandri fabulare. Haec commentitia sunt.

Haec sunt ab omni virtutis tramite exorbitantia.

He is alwaies in hande with triflynge tales.

Semper garrit & fabulatur. Perpetuò nugatur. Perpetuas agitat nugas. Assiduum congerronem agit. Bonam temporis partem in nugis collocat, rebusqúe nihil perdit.

He is a vaine talker.

Garrulus est. Est impendio loquacior. Est homo non loquacissimus, sed ipsa loquacitas. Est ipsa loquacitate loquacior. Sua verba in ore nascuntur, non in pectore. Et innata est verborum petulantia, & loquendi temerit••••. Stultitia ei inest, & inanis dicendi copia. Est Thersites alter. Loquitur fine iudicio. Est homo linguax, loquax, futilis. Quicquid in linguam venit, eloquitur. Vir improbae loquacitatis. Coruus est apoli••••is. Sibi est proprium nugas sectari.

Thou pratest thou canst not tell what.

Garris, & nescis quid dicas. Obstrepis inaniter. Ne graculo quidem cedis loquacitate. Superas & turturem.

As it is reported.

Vt aiunt. Vt dicunt. Vt tradunt. Vt fertur.

As Virgill maketh mention.

Vt est apud Virgilium. Vt Virgilij est sententia. Vt Virgilius sentit. Vt inquit Virgilius. Vt testatur Virgilius.

As I ought.

Vt debeo. Vt teneor. Vt ius postulat. Vt nostra expostulat amicitia.

As here tofore I haue written.

Vt Paulo antè scripsi. Vt Paulo antè perstrinxi. Vt est à nobis Paulo antè commemoratum. Vt non multum antea dixi. Cuius rei antea mentionem foeci.

As it séemeth vnto me.

Vt mea fert opinio. Vt mihi videtur. Vt arbitrari possum. Vt coniecturari possum.

As the matter requireth.

Vt res postulat. Vt causa desiderat. Vt negotium requirit.

How the matter hath gone forwarde, thou shalte vnderstande by others.

Quo modo res se habuerit, ex aliorum literis, intelliges. Vt euenerit in causa, alij tibi significabunt.

A fayre and an Honorable companie.

Celebris hominum conuentus. Praeclara ista hominum frequentia. Concursus hominum doctissimorum. Caetus hominum. concio.

An euill comparison.

Ista non sunt illis comparanda. Diomedis, Herclè arma, & Glauci non dispari magis praecio aestimata, quàm haec duo sunt inter se disparia.

Thy Oration, or Epistle is very lear∣ned and eloquent.

In tua oratione, maiestas quaedam linguae continetur, & sanctitas. Inueni in tua epistola, nō sellulariam ac triuialem, doctrinam sed qualem marci catonis. Tua scripta incorruptae vetustatis indole censentur.

Thy Epistle is most vnlearned.

Est tua epistola incondita, indiscussa.

Sunt tua dicta sanè, quàm frigidissima. Est tua tortuossa oratio & tergiuersans. Epistola tua caret pene viribus & vita, caret affectu, caret indole, iacet, dormit, stertit. Epistola tua neque domi, neque foris prodest.

I doo now confesse that thy opinion is true.

Fateor, sententiam tuam esse veram. Assentior, tuam sententiam esse ratam. Concedo, sententiam tuam laudabilem esse.

My trust is onely in thée.

Fixi in te spem meam. Tuo innitor auxilio. Locaui in te, spes meas omnes. Meae in te spes recumbunt. Tu es scopus meae spei. In te vno, omnes opes, spesqúe meae, sitae sunt. Sum tuo solius auxilio addictus. Tu mihi es velut ancora quaedam sacra. Non tuae constantiae, sapientiaeq́ue, diffido. In te vno sunt spes omnes opesq́ue.

I trust by thy healpe to obtaine my desire.

Mihi optimè persuadeo, opera, & studio tuo, quod desidero, me faciliter obtenturum. Confido, cura, & diligentia tua, quod cupio, me faciliter impetraturum. Spero tua prudentia, atque consilio, me omnia consecuturum.

Thy letters gaue me to vnderstande that thou hadst a good witte.

Cognoui ex scriptis tuis, te habere optimum ingenium. Tua scripta mihi specimen acris, vegetiqúe ingenij praebuerunt.

I doo right well know thy good will towardes me.

Cognosco tuam in me beneuolentiam. Ingratissimus sim mortalium omnium, si tuum in me animum, tuumque erga me studium, non agnoscam. Equidem multiplici argumento, tuam in me beneuolentiam agnosco.

I doo know that thou louest mée.

Cognosco quòd me amas. Veterem tuum in nos animū, non sine voluptate agnosco. Expertus sum mirum tuum in me studium. Non ignorabam antea, benignitatis tuae in me fauorem, tamen, id plenius hodie cognoui.

Thou canst healpe and comforte me at my néede, or thou only hast reme∣died my griefes.

Mihi non mediocri beneficio, fuit tua tā amica cōsolatio. Rebus meis tam afflictis mederi potes. Tu non solis verbis dolorem meum lenire, sed animum meum, consolando, subleuare soles. Vulnus animi mei semper mitigas. Tam tempestiua consolatione, veluti valido quodam pharmaco, animi mei aegritudinem expulisti.

Te consolatore, mihi magnoperè est opus. Quum me acerbus animi dolor totum possideret, tempestiuus affuisti consolator. Tu ad consolandum non parum idoneus, quoties animo angor, me validissimè confirmas. Aegritudini, qua animus meus afflictabatur, praesentissimum medicamentum adhibuisti. Nihil aequè dolorem meum leuauit, quàm tua per amica consolatio. A te persepè fui in luctu meo, amantissimè confirmatus.

He is choosen a Counseler.

Consulatum adeptus est. Ad consulatum euectus est. Consularis dignitatis fastigium conscendit. Ad consularem maiestatem est prouectus.

Beinge constrained by the loue whiche thou bearest me, I séeke to doo thée a good turne.

Ego beneuolentia impulsus, semper quaero tibi rem gratam facere. Ego amore adductus, quaero tibi morem gerere. Ego dilectione, & charitate compulsus, exquiro tibi obtemperare.

He is a man of great continencie.

Vir est nomine continentiae satis spectatus. Magnum praebet continentiae exemplum.

I doo agrée or yéelde to thée.

Assentior tibi.

Tecum sentio. Tibi accedo. In tuam sententiam pedibus eo. Accedo tuae sententiae. Tuo iudicio subscribo. Idem sentio, quòd tu. Omnia mihi tecum constant. Sumus eiusdem seutentiae, eiusdem suffragij, eiusdem opinionis, eiusdem sectae. Hoc omnes vno ore confirmant.

Beware that y^u spend not thy time in triflyng.

Caue in huiusmodi nugis seriam operam ponas. Molestum est bonas literas in his nugis collocare. Indecorum est, huiusmodi ineptijs, bonam temporis partem insumere.

These thinges séeme contrary one to another.

Haec sibi contrarietate aduersantur. Haec aduersis frontibus pugnant. Haec virtutibus inter se contrarijs sunt designata. Haec magna contrarietate dissident.

The banket is ready.

Conuiuium est paratum. Instaurata est comessatio. Instructa est epularum magnificentia. Sumptuosa coena parata est. Coena est opipare instructa. Lautissima est coena. Ingens curatur epularum apparatus.

He hath corrupted him.

Corrupit eum & deprauauit. Suarum corruptelarum illecebris, eum iretiuit. Integellos adolescentuli mores, sua pernicie, corrupit. Luxum illi suasit. Eum sua nequitia perdidit prorsus, & labefactauit.

He is curteous and gentle.

Mira est in eo benignitas. Omnibus sua est humanitas cognita, & explorata facilitas. Nihil humani ab eo alienum puto. Eo vno nihil habetur humani{us}, nihil eruditius, nec melius. Eo nihil candidius, nihil benignius. Hic homo gratijs natus, humanitate sua mortales omnes deuincit.

Suche is the custome and manner.

Moris est, est consuetudinis. Peruulgati moris est. Hoc est publica consuetudine receptum. Priscis temporibus hoc consuetum est. Est solemnis consuetudo. Ad haec vsque tempora haec consuetudo penetrauit.

He is well manered.

Bene moratus est. Inculpate viuit. Moribus est vndecunque integris, & incontaminatis. Est moribus insignis.

I can not beleue this.

Non possum hoc credere. Vix animum ad hoc queo inducere.

Thou beleuest all thinges rashly.

Credulus es nimis. Propelle illā tuae salutis nouercam facillimā credulitatē. Caue ne cui temerè credas. Noli nebulonibus istis, quicquàm istiusmodi credere. Ne tam facile credas vel laudatoribus istis, vel obtrectatoribus.

Doest thou iudge me to be so rude, that I wil not loue thee as thou louest me.

Existimas ne me adeo inurbanum, vt mutuo non diligam? Existimas ne me adeo ingratum, vt pari tibi amore non respondeam? Sum ne adeo humanitatis expers, vt tibi amoris vicissitudinem non attribuam? Adeò me inhumanum iudicas, vt eandem tibi amoris retributionem non praestem?

Thou art very cruell vnto me.

In me nimis acerbus es, nimis difficilis, nimis inhumanus, nimis seuerus.

I exsteeme it not a whitte.

Nihil mea interest. Nihil mea refert. Parui mea interest. Non magni mea refert. Nihil laboro. Non veterim. Susq́ue, deq́ue fero.

I haue committed the custodie of my money vnto thee.

Meae pecuniae custodiam tibi credidi.

Pecuniae tibi custodiam commisi. Meum argentum tuae curae traditum est. Credita tibi est pecunia mea asseruanda. Commissa tibi est meorum numorum custodia.

Thou geuest light to darke thinges.

Obscuris rebus das intorem. Ornas quae vilia sunt. Trita omnia per te noua splenpidaq́ue redduntur.

Euen from his infancie.

Ab infantia. Ab ineunte aetate. A paruulo. A Rudibus annis. A Prima puertia. A ipso vitae exordio. Ab ipso vitae limine. Ab incunabulis. Ab ipsis crepundijs. A tenera aetate.

I haue no money.

Pecunias non habeo. Exhausi loculos omnes. Effudi pecunias omnes. Laxissimi sunt mihi loculi.

This shalbe a great damage vnto thee.

Hoc tibi grandi iacturae erit. Graui tibi erit exitio. Grauem ex hac re accepturus es calamitatem. Non iacturam solum facies, sed & naufragium. Haec res plurimum tibi detrementi, magnamq́ue perniciem allatura est. Multum detrementi ex hoc capies. In hoc grauem facies iacturam.

Afficiet te hoc iactura non mediocri.

Thou hast many debters.

Debes multa. Multum aeris alieni conflauisti. Es multo aere alieno obstrictus. Debitorum mole pergrauatus es. Tuis non dum satisfecisti debitis, quae ingentia sunt.

He is woorthy of longe life.

Dignus est, qui quàm diutissimè viuat. Dignus est, qui annos Nestoris vincat. Dignus, cui perpetuos annos concedant superi. Dignus est, qui sit cornice viuacior. Dignus est, cui perpetui decernantur honores. Meretur aeternitatem.

I haue not as yet bene able to doo any thinge in thy matter, or I am diligent in thy matter.

De re tua nihil adhuc perficere potui. De negotio tuo ita sum curiosus, vt nihil aliud curem. De causa tua optimum me spero finem consecuturum.

Of whiche thinges the one is to be praysed, and the other to be blamed.

Quorum alter plurimum laudandus est, alter summopere vituperandus. Quorum alterum laude prosequimur, alterum ignominia insectamur. Quorum alteri summa laus, alteri summa vituperatio attribuitur.

I haue determined to doo this.

Decreui hoc facere. Hoc apud me facere decretum est. Hoc deliberatum est.

Hoc certum est. Hoc in animo habeo. Hoc mihi est in animo. Haec mea est sententia. Hoc est mei consilij. Hoc statui in animo. Hoc mecum statui, constitui. Hoc est animo fixum immotumque.

He is desirous of glory and fame.

Laudis est auidus. Est amans gloriae. Sitit famam. Est laudis humanae cupidissimus. Nullius rei quàm laudis ambitiosior. Est laudis appeteus.

I do greatly desire frendship.

Maximè expeto amicitias. Nemo me viuit amicitiae cupidor. Omnium proborum amicitiam sinceriter amplector. In amicitiam multorum insinuari vehementer ardeo. Ego non solum oblatas amicitias diligenter colo, verum & sponte mea alias ad mutuum amorem prouoco. Sum pertinacissimus amicorum cultor.

I couet much to haue this.

Hoc magnopere cupio. Hoc summopere exopto. Hoc Maxime velim. Nihil est mihi magis in votis, quàm vt hoc fiat. Summopere hoc à me expetitur. Hoc est mihi in votis.

All men desire riches.

Omnes optant diuitias. Ad aurum congerendum certatim itut ab omnibus.

Complures modicè aut etiam minus quàm luscinia dor∣miunt, vt aurum suis viribus expugnent. Nullum est hominum genus, quòd auri habendi cupiditate, non intabescat.

I am desirous to keepe my countrey in safetie.

Eximia ardeo cupiditate patriam illaesam seruare. Maximo afficior desiderio, ciuitati statum augere. Incredibile me tenet desiderium remp. saluam esse.

Many thinges haue bene saide of me.

Multa dicuntur di me. Non sum ignarus, varios rumores de me spargi. In me faeda, & capitalia, dicuntur comitia.

He hath spoken briefly.

Hanc sententiam mira verborum parsimonia perstrinxit, Breuiter enarauit. Laconica vsus est breuitate. Laconismo delectatur. Laconicam imitatur breuiloquentiam. Aemulatur Laconismum. Paucis hoc exponit. Summatim hoc expressit. Rem paucis explicat.

I do wishe that the common wealth be safe.

Meum desiderium est, vt communis reipub. salus, illesa conseruetur. Tenet me desiderium, vt respub. salua sit. Praegestit animus, vt reipub. rationibus rectè consulatur.

I am desirous that we may haue peace.

Exopto vt tranquilla pace fruamur. Summo cum desiderio expecto, vt quietā pacē habeamus. Cupio maximè, vt aliquando libertate fruamur.

Thou speakest euill of me.

Detrahis mihi.

Canina facundia me insequeris. Caninè mimis, & inuidè me persequeris. Me tua non mediocriter onerat inuidia. Euaginata lingua me prosequeris. Me mordicus laceras. Me mordicus arripis.

All men doo know that this is true.

Nemo est tam improbus, qui hoc non fateatur. In vno ore dicunt omnes. Quis tam stultus, qui hoc non dicat. Nemo tam perditus, tamq́ue flagitiossus, inueniri potest, qui id non Iurè factum fateatur.

I haue defendeth thee.

Defendi te. Ego à tuis aduersarijs steti. Ego ab aliorum calumnijs te defendi. Tuas partes accerimè tutatus sum.

This is a harde matter.

Hoc difficile est. Hoc est admodum difficile. Hoc opus, hic labor est. Hoc est operosum, & laboris immodici. Hoc multum est negotij. Ardua molietur, quisquis hoc audebit. Atlante hic opus est. Herculanas vires hoc opus desiderat.

I haue taken in hande a harde enterprice.

Durum profectò suscepi negotium. Rem prorsus magnam animi, & corporis, aggressus sum. Audax facinus subiui.

I do delite much in thy kinde of writinge.

Nullius stilo magis, quàm tuo capior. Tuus stilus est castissimus.

Delector stilo tuo.

I delight much in thy conuersation.

Tua familiaritate delector. Dispereā, si quid in vita mihi est tua cōsuetudine mollitius Nihil post deum immortalem mihi est in vita, tua consuetudine suauius.

He is diligent in his doynges.

Satagit rerum suarum. Ea curat, quae ad se attinent. Suis rebus optimè consulit.

He is diligent in other mens matters.

Satagit rerum alienarum. Quòd sua non interest, id non desinit percontari. Ea curat, quae nihil ad eum attinent. Aliena magis, quàm sua, curat.

God prosper thy doinges.

Incoepta secundat deus. Dij bene vertant quod agis. Sit faustum, ac foelix, quod aggrederis. Bene fortunet deus tuos labores. Faueant superi tuis conatibus. Benè fortunet deus quod tibi in manibus est. Foeliciter cedat, quod instituisti. Prosperè succedat, quod auspicatus es. Bonis auibus ceptae res, melioribus exeant.

God keepe thee.

Seruet te Deus. Te ad meliora prouehat. Te nobis Deus incolumen reddat.

I will speake briefly.

Breuibus me expediam. Dicam summatim. Omnia compendiosè narrabo.

I will declare longe matters briefly.

Quae maiora sunt breuibus exponam. Quae sequuntur breuibus perstringam. Quae maiorem orationem desiderant, ab his me breuibus expediam.

Discordes please me not.

Odi discordias. Factiones omnes perhorresco. A seditiosis factio••••bus, sum quam alienissimus. Ab omnibus dissidijs, auersus sum si quis alius est. Nihil mihi commune cum dissidiosis seditionibus.

He disputeth valiantly.

In arena, & stadio literario, digladiatur. Doctissime disceptat. Descendit in arenam audacter. Ab eo diligentissime disputatur. Relucet in homine, anxietas quaedam disputationis.

This is most pleasant and sweete.

Hoc est quonis melle dulcius. Haec est mera suauitas. Hoc est merum mel atticum. Hoc sua suauitate, mel atticum, & saccarum, omne Nectar, Ambrosiam, superat.

I doo lament the death of Cesar.

Doleo mortem Caesaris. Caesaris mortem deploro. Maerorem mortis illius, mihi sola mors adimet.

I am sory for your discorde.

Dissidium istud, indies inter vos gl••scere, doleo. Dici non potest, quàm ace••bissime feram hoc dissidij, inter vos incidisse, quorum vtrius{que} & ingeniū adamo, & gloriae faueo. Doleo ob vestram discordiam.

Doest thou demaunde what opinion I haue of the common wealth.

Petis quae sit mea de Repub. sententia. Scire cupis quid de Repub. sentiam. Quaeris quae sit mea de Repub. mens.

I doo dayly indeuour to maintaine our frendshippe.

Insudo indies, ne quid de nostra coniunctione, remissum putes. Ago sedulo, ne optimam meam erga te voluntatem, aliqua ex parte diminutam censeas. Inuigilo assidue, ne quicquam de tuo, meae erga te beneuolentiae iudicio, diminutum credas. Do operam quotidie, ne quid de meo erga te amore minuatur.

Seyng thou art so willinge, I will doo euery thyng for thy sake.

Quoniam ita vis omnia tuo amore perficiam. Quandoquidem ita cupis omnia tua causa efficiam. Quod quia ita placet in omnibus desiderio tuo satisfaciā. Quoniam ita mens tua est voto tuo sum cumulatissimo responsurus.

He beginneth to sleepe.

Caepit dormire. Inuasit eum sopor. Oculis suis irrepsit somnus. Obrepsit ei somnus.

Thou sleepest to muche.

Nimis dormis. Vltra Endimionem somno indulges. Dormis somnum Endimionis. Immodico somno te saginas. Epimenidis somnum sequeris, quem aiunt, quatriginta perpetuos

annos somnum continuasse.

There are many learned men in Bolognia.

Bononiae complures sunt docti. Nunc omni studiorum genere, Bononia florescit.

He is a man excellently learned.

Vir est non vulgariter eruditus. Vir est literis perpulchrè instructus. Homo est omnibus disciplinis exornatus. Homo est insigni meliorum artium peritia, spectatiss. Homo est doctus ac perpolitus. Inter eruditos, locum obtinet eminentiss. Est literarum fons abondantissimus. Homo est, in nullo doctrinae genere, non perfectus. Vir est neque à musis, neque à charitibus, abhorrens. Vir est in bonis disciplinis celebratus. Vir est omni bonarum literarū, artium{que} genere eruditus. Vir est praestanti literarum scientia conspicuus. Opulen tam habet doctrinae supellectilem. Vir est in literis magnae quidem celebritatis, atque authoritatis. Vir est in Latinis literis apprimè excultus. Est humanarum literarum longè peritissimus. Vir est bonarū literarum doctrina longè praestantissimus. Vir est mirae eruditionis. Primam in literis celebritatem, sibi suo quodam iure, vindicauit. Vir est exquisitissimae Doctrinae. Vir est mea sententia nostro aeuo, omnium literatissimus. Vir est ingenij excellentis, acerrimi{que} iudicij, & exquisitissimae Doctrinae. Est Eloquentia nulli secundus. Pectus habet musis, gratijs{que} omnibus natum. Est linguae delitium.

He is learned in Greeke.

Est Graeca facundia praeditus. Atticae linguae, angulos omnes penetrauit. Est in literis Graecis calentissimus. Est literarum Graecarum longè peritissimus. Est Graecae linguae haud omnino imperitus. Est Graecarum literatum peritia clarissimus. Est singulari Graecae literaturae peritia admirandus.

He hath good knowledge, both in Greeke and in Latine.

Vir est Graecè, & Latinè doctus. Graecum simul, & Latinum spirat eloquium. Vtramque dicendi genere valet. Vtramque linguam colit, & fouet. Est vtriusque linguae quasi cignus. Est vtroque dicendi genere, praestantissimus. Est tam Graecis, quàm Latinis literis ornatissimus

He is learned and good.

Est vir tum eruditus, tum probus. Est vir Doctus, pariter & probus. Est vir tam doctus, quam bonus. Est vir non minus probus, quam literatus. Vir est non inferior literis, quàm moribus. Vir est aeque probus, atque doctus. Vir est nō minori morū probitate, quam doctrina praeditus Vir est & doctus, & integer. Vir est optimus, idemque doctissimus. Vir est non modo doctus, verum etiam probus. Vir est praeter summam eruditionem, etiam optimus. Vir est cuius eruditioni, respondet morum integritas. Vir est pari vel doctrina, vel probitate praeditus. Vir est omnium & optimus, & doctissimus. Vir est Doctissimorū optimus, & optimorū doctissimus.

He is well learned in the lawe.

Est legum ciuilium consultissimus. Est peritissimus iuris. Est legum peritia insignis. Hic Iuris nodos, & legum Aenigmata, soluit. Est vtriusque Iuris cognitione clarus. Est vtriusque Iuris professor clarissimus.

I doubte nothinge of this.

De hoc nihil dubito. De hoc nihil addubito. De hoc controuersiam non facio. De hoc minimè haesito. Hoc nemo ambigit. In hoc anceps animi est nullus. Hoc mihi haud minus compertum est quàm exploratum.

Two thinges do constraine me to loue thee.

Duo sunt, quae me ad te amandum impellunt. Duo sunt, quae me commouent, vt te mihi charissimum habeam. Duo me plurimum adhortantur, vt summo te amore complectar. Duae sunt causae, quibus merito adducor, vt te amore, & beneuolentia prosequar.

He is excellent in diuerse disciplines.

Excellit in varijs disciplinis. Rhetorum flosculis abundat. Dialecticorum argutias callet. Phisices arcana peruestigauit. Theologorum abdita perspexit Poetarum omnium, omnes fabulas, mirè tener.

He is vnthankefull.

Est beneficiorum immemor. Officiorum facile obliuiscitur.

He hath neede of faithe and readinesse.

Fide, & celeritate opus est. Fidem, & maturitatem res postulat. Fidem, & celeritatem necessitas requirit.

There is great opinion and hope of thee.

Magna est de te hominum opinio. Magna est de tuis virtutibus existimatio. Summa in expectatione est nomen tuum. Magna est rerum tuarum gestarum memoria.

It was not as yet manifest.

Non dum exploratum erat. Non dum constabat. Nondum apparebat. Nondum erat planum.

It is manifest.

Clarum est. Non est dubium. Exploratum est. Omnibus palàm est. Omnibus constat. Est in omnium oculis positum.

Amende thy selfe.

Corige te. Redi in viam. Resipisce quaeso. Terrimos te tuos mores, in candidos, commuta.

He is exercised in learnyng.

Est palestrae literarie miles exercitatissimus. Homo est in militia literaria exercitatissimus. Homo est multae ac propè infinite lectionis. In musarum studio nulli est secundus. Est in musarum studio accuratissime exercitatus. Veteranus est pallidis miles, cōsumatissimus{que} palladis praesul.

In arenam pallidam descendit, vnde victor tandem rediit. In literarum certamine nusquam hastam abiecit. Certamine literarum acerrimus est.

Do as it please thee.

Fac vt voles. Tuo arbitratu facito. Vtcunque visum erit, facito. Animo tuo gerito morem. Pro animi tui sententia tractes rem. Vt animo libitum erit, ita facias. Vtcunque feret animus, ita facito. Age tuo more. Tuo more viuere te fino.

See that thy vertue be correspondent to the opinion of all men.

Fac, vt omnium opinioni tua virtus respondeat. Effice, vt quam spem apud omnes concitasti, eam vistute tua demonstres.

See that you be constante & of good mynde.

Fac, vt constanti animo persistas. Fac, vt te virum praebeas. Fac, vt in voluntate permaneas. Fac, ne quisquam te ab officio auferat.

Do as thou hast begonn.

Vt coepisti prosequere. Sequere, vt coepisti. Perge, vt coepisti. Incumbe, vt orsus es, vel exorsus es. Inuigila, vt instituisti.

Do that which is thy dutie.

Fac, quod tuum est. Fac. quod tua interest. Fac, quod virtus tua expostulat.

Keepe company with good men, and forsake the euill.

Neglecto improborum hominum commercio, fac te bonis adiungas. Spreta proteruorū hominū societate, probos cōplectere. Abiecta prauorum hominum consuetudine, fac te bonis & literatis vnias.

So doinge thou shalt do me singular pleasure.

Si feceris hoc, bene mecum agetur. Hoc si à te factum erit, & me diuino beneficio affeceris, & ipse aeternam gloriam consequêre. Te etiam atque etiam rogo, vt hanc rem faciendam cures.

Let vs make mery.

Lautissimè viuamus. Epicureos agamus. Viuamus nobis. Baccho sacrificemus. Bellos homunculos agamus. Exporrecta fronte vescamur.

I haue done euery thing to satisfye thy will.

Ego omnia curaui, vt desiderio satisfacerem tuo. Omnia feci, vt vota tua obtineres. Omnia quidem perlibenter suscepi, vt quod velles, consequi posses. Curaui diligenter, vt omnia pro voto succedant.

In puttinge me in remembrance of thy cause, thou dust as frendship requireth.

Quòd mihi causam tuam commemoras, facis quod nostram decet amicitiam. Quòd me mones, vt negotium curem, facis quod nostrae beneuolentiae interest. Agis quod nostra amicitia expostulat, cùm à me petis vt rebus tuis faueam.

I am no deceiuer.

Fallax non sum. Nullus apud me fucis locus est. Non soleo apud amicos fingere quicquam. Ego non aliud fronte simulo, & aliud premo pectore.

He is a famouse man.

Est fame celebritate conspicuus. Est famae in corruptae. Est famae celebritate etiam absentibus cognitus. Vir est famae celebratissimae. Vir est maximi nominis.

He would not doo this.

Noluit hoc facere. Acerimè recusauit. Se id facturum constanter negauit.

Thou shalt doo the matter with more prudency.

Efficies rem sapientius. Causam grauius tractabis. Probabilius rem curabis.

This may be easily done.

Hoc facile fiet. Hoc factu perfacile est. Hoc minimo negotio, fieri potest. Hoc nullo fermè negotio, fieri poterit. Ad hoc opus nihil, aut parum est negotij.

Thou shouldst doo all thinges to winne prayse and glorie.

Omnia sunt tibi toleranda, vt laudem, & gloriam compares. Nihil est, quod pro laude & gloria non libentissime facere debeas. Nihil est tam difficile quod pro honore facillimum non Videatur.

As I ought I will do thy comandiment.

Mandatum tuum curabo (vt debeo) diligenter. Tuum negotium agam (vt teneor) studiosissimè. Causam tuam (vt par est) omnibus viribus defendam.

I will do more then I speake.

Hac in re plura sum praestiturus, quàm polliceor. In hac causa laborabo magis, quàm ostendam. Hoc in negotio nullum laborem subterfugiam. Hac in re maiora sum acturus, quàm demonstrem.

I will not goe from thy commaundement.

A praeceptis tuis non discedam. Tibi semper obsequentissimus ero. Tibi semper obtemperabo. Nullam tuam vnquam admonitionem recusaturus sum.

I will do that which thou cōmandest me.

Ego faciam, quod iubes. Quod praecipis, diligenter curabo. Mandatum tuum exequendum suscipiam.

I will do euery thing for thee.

Omnia pro te agam sedulò. Nihil praetermittam, quod ad te pertinere arbitrabor. Nihil negligam, quod tibi conducere iudicabo.

I will do that which thou demaundest.

Faciam, quod rogas. Faciam, quod petis. Perficiam, vt iubes. Absoluam, quod desideras. Efficiam, quod expostulas.

I will do as thou counsellest me.

Vt admones, perficiam. Vt consulis, peragam. Vt consulis, absoluam. Vt praecipis, agam.

Faciam, vt suades.

I will so worke, that thou shalt be of my mynde.

Te facilè adducam vt meae subscribas sententiae. In meam sententiam non aegrè te deflectam. Te in meam opinionem transferam.

I will doo thy commaundement.

Faciam quod iussisti. Festinabo tua iussa. Properè tua exequar mandata. Nihil tua iussa morabor. Iussis confest••m obsequar tuis.

I will supply thy roome.

Fungar tuo officio. Tuas agam partes. Tuam vicem defendam. Non decio officio tuo. Faciam tuum officium.

Put away all care from thee.

Taedium hoc discuties. Excludes fastidium. Leuabis taedium risu & iucunditate.

He troubleth the Scollers.

Auditores taedio propè enecat. Auditorum aures afficit taedio.

Thou troublest all men.

Taedio afficis omnes. Omnium aures taedio enecant tua verba. Omnes verborum tuorum finem cupiunt. Omnes verbis tuis defatigantur.

I did this being angrye.

Iratus hoc feci. Calore iracundiae hoc egi.

Irarum stimuli me ad tantum facinus impulerunt. Subitario ardore ••ae hoc crimen impudenter ausus sum.

I haue done this by thy persuasion.

Te autore suscepi hoc negocium. Tuo impulsu hoc feci. Te suasore id egi. Te impulsore id egi. Tuo suasu id egi. Tuo consilio fretus id feci. Abs te persuasus id feci. Id feci te suadente. Id feci te consultore. Id feci tuo persuasu.

Thou hast done a thing worthie of our frendshippe.

Fecisti rem nostra necessitudine dignam. Rem praestitisti quae ab amicitia nostra non est aliena. Effecisti quod nostram decet amicitiam. Fecisti quod familiaritatis nostrae plurimum interest.

This is not done to my mynde.

Hoc à meis moribus abhorret. A meo more alienum est haec facere. Hoc facere minimè consueui. Hoc mecum non satis conuenit.

He hath done it aduisedly.

Fecit ex industria. Prudens fecit. Data opera fecit. Studiosè fecit. Consultò fecit. Dedita opera fecit.

Fortune will fauoure thee.

Fortuna fauebit tibi.

Non dubito, quin fortuna sit aliquando benignius etiam tuis praeclaris virtutibus responsura. Fortunam obsequiosam habebis.

Thou wast wonte to fauor me.

Solitus es rebus meis fauere. In me fuisti supra meritum indulgentior. Mirum est, quàm impensè mihi faueas. Fauorem tuum desideraui nunquam, quin mihi praestò semper fuisti.

I pray thee shewe me fauoure, or I pray thee deny me not thy healpe.

Fauorem mihi ne deneges tuum. Expecto, vt coeptis faueas nostris. Tuum studium mihi dicare velis. Adnitere, quaeso, mihi egerrimè laboranti suppetias ferre. Nostrae partes poterunt tua opera iuuari. Fauorem, ac tuum studium amplector, quo mihi nunc opus est aduersum quosdam odiosè coniuratos in bo∣nas literas, quorum magna est improbitas.

He is a faithfull man.

Vir est fidei inconcussae. Vir est fidei probatissimae. Laudanda est sua in omnes probatissima fides. Est ex Iouis tabulis testis. Omnibus gratissima est suae fidei integritas.

Thou hast allwaies ben faithfull and secret.

Semper intellexi in te esse fidem ac taciturnitatem. Nunquam non fuisti fidelis. Integritatem fidei taciturnitati semper adiunxisti. Fuisti semper fidelis, & taciturnus.

Thou art happie.

Omnia tibi ex animi decreto, tanquam Ioue nato, succedunt,

Tu es omnium homo foelicissimus. In gremio Iouis es. Omnia tibi ex voto cadunt.

He is soore hurte.

Graue vulnus accepit. Est lethaliter vulneratus. Lethali vulnere est penè affectus. Multis fuit vulneribus obrutus. Multa illi facta sunt vulnera. Est plagifer totus.

That hath happenid at the last, which I haue longe desyrid.

Illud mihi tandem euenit, quod semper maximè defideraui. Quod diu exoptaui, id mihi demùm fortuna detulit. Illud tandem mihi oblatum est, quod semper appetiui.

Make an ende of my businesse.

Negotium meum confice. Causam meam ad finem perducas velim.

He hath made an ende.

Perfecit. Absoluit. Finem imposuit. Ad vmbilicum duxit. Colophonem addidit. Supremam manum adiunxit. Extremum actum addidit. Ad metam vsque perduxit: Summum fastigium imposuit. Finem dicendi fecit.

He is both nymbell and stronge.

Vir est corporis viribus, & animi magnitudine pariter insignis. Vir est praeter caeteros magnanimus.

Vir est omni animi magnitudine & constantia praestantissimus. Vir est egregia animi claritate compositus. Est vnicum fortitudinis specimen. Est magnanimitatis norma. Est viribus pollens, & animi magnitudine clarus. Est vtraque fortitudine praestans. Est homo animi non ignaui, sed excellentis. Est vir supra humanū modū magnitudine animi praeditus. Huius vi••i fortia facta per vniuersum orbem iam clara celebrantur. Est vir fortis, & praepotentis animi. Est ipso Milone fortior.

I will indeuour by all meanes.

Conabor, adnitar, totis aduitat neruis. Id totis viribus agam. Totis viribus ad hoc inuigilabo. Velis & remis eò contendam. Nihil intentatum relinquam.

He hath escaped great perill.

Euasit multas poenas. Vitam suam multis suppliciis eripuit. Vita sua fuit multis poenis erepta. Innumeris periculis poenarum suam subduxit vitam.

The only remedy of ease, is y^e study of learninge.

Vnum est quieti profugium, literarum studium. Vnus est ad salutem po••tus, bonarum artium disciplina. Vnum est tranquillitatis remedium, bonarum scientia∣rum celebritas.

Those that are enuious, neuer cease to speake euill of vs.

Homines inuidi nunquam cessant nostram existimatio∣nem labesacere.

Homines maleuolētia suffusi nobis assiduè detrahere studēt. Homines maledici suis nos obtrectationibus coinquinare non desinunt.

Let vs now playe.

Da Musis sua ludicra. Misce otia nostris studiis. Da remissionem literis. Impartire relaxamentum literis. Da facultatem Indendi. Alternam requiem studiis nostris impartire.

This shalbe a great healpe vnto thee.

Non modicam ex hoc demetes frugem. Hoc praecipuam adferet vtilitatem. Hoc fecisse magnoperè iuuabit. Hoc multum adiumenti adferet. Multas ad res hoc conducet. Hoc non parum adferet momenti. Non erit hoc infrugiferum. Plurimum tibi hoc conferet. Vtilitatem immensam ex hac re accipies. Hoc tibi quam plurimùm proderit. Hoc non parum vtilitatis est tibi allaturum. Hoc tibi multo erit adiumento. Hoc tibi non mediocriter conducet. Commodum erit hoc, & salutare. Hoc commoditatis plurimum adferet. Hoc erit ex vsu tuo, è re tua. Ex hoc amplissimum fructum es consecuturus. Ex hoc vtilitatem incredibilem capies.

Thou doest healpe many, or thou maist thinke thy self happily borne, seing thou art so geuen to vertue.

Prodes multis.

Tu rectè natum te arbitraris omnium vtilitati, laudi, virtuti, non somno, non conuinijs. Tibi ratio omnis est cum virtute, non cum desidia, cum dignitate, non cum voluptate.

He is a yongeman of good behauiour.

Adolescens est bonae indolis. In puero hoc mirifica indoles virtutis apparet, & ingenij lumen lucessit. Nihil in hoc adolescente ineptum, nihil improbum, nihil immodestum, non proteruior lingua, non inconstans vultus, non aliquid postremò vel in facie, vel in gestu, vel in statu, vel in incessu est, quod offendat.

Thy true dealinge with others, causeth me to haue such confidence in thee.

Iustitia, qua apud omnes vteris, facit, vt de te optimè sperē. Iustitia, qua omnes complecteris, maximam mihi tuae pro∣bitatis spem impendit. Aequitas, qua omnes prosequeris, te mihi gratissimum praestat. Veritas, quam semper excoluisti, mihi suadet, vt in tegerrimam tibi fidem exhibeam.

He is now able to gouerne himselfe.

Potest iam seipsum regere. Suae vitae modum iam habere potest. Prudentior est quàm qui paedagogo indigeat.

Thou doest me great pleasure.

Rem mihi gratam facis. Quòd res meas tam officiosè curas, amo te, & gratiam habeo plurimam. Rem feceris mihi vehementer gratam. Rem feceris erga me non parùm officiosam. Istud mihi inter plurima tua in me beneficia non ingra∣tissimum fuit.

I doo meane to gratifie thee, or I will healpe thee by all meanes I can.

Adiuuabo te pro virili. Si qua re possim tibi gratificari, omnia polliceor. Te omni genere officiorum prosequar, quantū par fuerit. Si quid erit negotij, in quo seruuli infimi opera non graueris vti, mandes ac praecipias. Nullus est in orbe amicus, cui magis ex animo cupiā gratificari, quàm tibi. Si quid erit, in quo tibi queam gratificari, senties hominem ad obsequendum promptissimum. Si quid erit, in quo queam tibi gratificari facito periculum, an ex animo te diligam. Si quid me opus erit in tuo negotio, ipse aduolabo. Est apud me, quod putem tibi gratum fore.

Thou art in authoritie with the Prince.

Gratus es Principi. Vir es insigni vtriusque literaturae peritia praeditus, ob idq́ue apud Principem gratiosissimus. Vir es summae autoritatis apud Principem.

I am constrayned to crie.

Coactus sum clamare. Repentè magnis clamoribus intolerabilem cruciatum testari sum coactus.

Keepe well my money.

Meae pecuniae custodiam fideliter geras. Argentum meum mihi integrum reddendum enres.

He did beholde me with a louringe countināce.

Me truci vultu intuebatur. Me obliquo lumine, transuersis oculis aspexit. Inspexit me toruè. Cum truculentia oculorum me aspexit.

The warre doth waxe cruell.

Bellum saeuit. Difficillima sunt belli tempora. Saeuit toto Mars impius orbe. Afflictamur difficultate bellorum.

He hath a good wit, or he is of good towardnesse.

Est acrimonia ingenij praeditus. Est egregio ingenio praestans. Habet ingenium foelix. Est foelici foecundoq́ue natus ingenio. Nihil hoc adolescente ingeniosius. Nihil suo ingenio praestantius. Adolescens est non vulgari ingenij dexteritate conspicuus. Ingenij est excellentissimi. In••ata est illi claritudo ingenij. Solertia ingenij plurimum valet. Est ingenij dotibus cumulatissimus. Est optimo natus ingenio. Est fac••llimo ingenio natus. Ingenij gloria caeteris omnibus antecellit. Deum immortalem quàm foelix, quàm iucundum, quàm promptum hominis ingenium. Est bonae atque inculpatae indolis. Est egregia indole insignitus. Est spectatissima indole clarus. Facit sua indoles, vt de eo egregiam spem concipiamus. Magnam de eo expectationem sua indoles nobis promittit. Est iuuenis ex sua indole natus ad summam eruditionem. Indolem habet Musis Gratiisq́ue natam. Nihil adhuc vidi sua indole generosius, amabilius, foelicius. Nihil sua indole praestantius, clarius, insignius.

He hateth learninge.

Odit literas. Detestatur literas. Nauseat ad virtutem.

Thou medelst with one that can doo much.

Non habes negocium cum imbecilli. Experieris tibi cum homine nequaquam edentulo rem esse.

I had much a doo to gette this.

Vix hoc habui. Aegrè hanc rem obtinui. Hanc rem haud facilè consecutus sum. Vix dici queat, quàm molestè obtinuerim. Difficulter hac re sum potitus.

Wee haue ben very diligent, or carefull, in thy matter.

Summam pro rebus tuis curam adhibuimus. Nihil pro tua causa à nobis praetermissum est. Maxima est à nobis pro re tua adh••bita diligentia. Omnia pro causa tua officia praestitimus, quae ab officiosissimo praestari potuissent.

Now I haue good leasure to goe aboute thy busines.

Nunc rei tuae peragendae facultatem nactus sum. Est nunc mihi pertractandae rei tuae opportunitas attributa. Nunc perficiendae rei ruae facultatem habeo.

I haue prouided that, which I promised thee.

Quod tibi pollicitus sum, diligenter paraui. Quod tibi promisi, studiosè cutaui. Quod pro te facere institui, sedulò, diligenterq́: curaui.

I haue alwaies had good opinion of thy sonne.

Ego de filij tui sapientia graue iudicium semper feci.

Maximam mihi semper existimationem concepi de prae∣claris filij tui virtutibus. Eximiae filij tui virtutes fecerunt, vt de eo bene sentiam.

I am very soory that thou art sicke.

Valetudo tua me plurimùm sollicitat. Excruciat me nimium aduersa valetudo tua. Quòd malè te habeas, mirum in modum doleo. Aegritudo tua me valdè angit, perturbat, vexat, premit.

He liueth an honest and a perfect lyfe.

Vitam agit perhonestam. Cum summa integritate & elegantia morum vitam agit. Integram & elegantem vitam degit. Integrè ac sinceriter viuit. Honestè viuit.

He is a man not only most pure and vnspotted of lyfe, but also excellently learned, and well condicioned.

Vir est praeter summam vitae integritatem, doctrina quo{que} varia, ••econditaq́ue, tum animo minimè sordido, & ob has dotes in summo precio habitus. Homo integerrimae vitae. Mea sic est de tua integritate confirmata opinio, vt de me ipso sim plus, quàm de te dubitaturus. Is vir est vnus, cum quo sit nemo hac tempestate confe∣rendus, vel integritate vitae, vel eruditione, vel animi magnitudine. Vir est, non literis solùm, ac morum integritate, verùm etiam rara prudentia, miro{que} rerum vsu insignis.

There are many causes, why our loue shold continue still.

Complures sunt mihi causae, vt noster conseruetur amor. In conseruanda beneuolentia nostra complures causae intercedunt.

In nostra familiaritate amplex andae permultae sunt con∣diciones.

I haue many trobles and cares.

Discruciant animum curae. Haec res innumeris curis animū meum vehementer angit. Me mea cura coquit, versatq́ue in pectore fixa. Multis curis sum implicitus, districtus, impeditus, oppressus. Diuersis negotiis distringor. Variis detrahor curis. Tot me impediunt curae, quae animū meū diuerse trahunt.

I though it good to let thee vnderstande what hath happened heare with vs.

Quae apud nos exorta sunt, volui tibi nota esse. Quae nuper contigerunt, existimaui te scire oportere. Quae apud nos gesta sunt, tibi esse aperienda putaui. Quae hîc sunt constituta, duxi tibi declaranda esse.

I haue had a good profe of thy loue towards me,

Tuum erga me amorem expertus sum. Tuam erga me beneuolentiam cognitam, & exploratam habeo.

I haue proued many wayes.

Multa expertus sum. Plurimarum rerum experimentum tenui. Multarum rerum vsum habui.

Now shalt thou knowe what I haue done.

Nunc, quid egerim, facilè cognosces. Nunc, quid à me actum sit, apertissimè intelliges.

He is humble, sobre, and meeke.

Nihil est eo modestius. Modestiae specimen se praebet. Sese omnibus aequalem facit.

Nihil in vita vidi hoc homine modestius, suauius, benignius. Animum habet nulla in alios maleuolentia suffusum, sed admiranda modestia suffultum. Hic homo summae eruditioni summam modestiam adiunxit.

He is most vnlearned and ignorante.

Est literarum nescius, ignarus, expers, inscius. Est bonarum artium rudis. Nihil in eo est eruditionis. Est bonarum disciplinarum imperitus. Nihil bonarum disciplinarum attigit. Nihil scientiae habet. Est eloquentiae penitus expers. Neque natare nouit, neque literas. Est eloquij Latini ineps. Est rudis literarum. Nondum vltra primas literas est progressus. Nullius bonae literaturae est particeps. Est abecedarius, aut sanè elementarius. Est à Musis atque Gratiis multum alienus. Ne Aesopum quidem triuit. Hic ne Musas nouit quidem, nec nomen audiuit. Ne tantillum quidem habet cum Pallade commercij. Est planè impolitus, & literarum vestibulum vixdum ingressus. Est melioribus literis leuiter imbutus. Est ingenio tenui, & perquàm exigua doctrina praeditus.

He wanteth both, learning, & ciuilitie.

Homo est indoctus, & nihili. Est educatus in Scythicis agris. Pater sibi Scythia est.

Nihil à Vandalis differt. Non est alienus à Getis. Est rus merum. Homunculus ex Caria est. Est Arcadicum pecus. Est ridiculum caput. Est sus Boeotica, proiecta & vilior alga. Sua est Caria Musa. Rusticano est ingenio. Attem culinariam, non Grammaticam, imbibit. Literas vidit solùm per transsennam. Literas gustauit tanquam canis è Nilo, Est nouitius miles Palladis. Rudis est Apollinis tiro, Cimmeriis tenebris implicitus est. Obstrepit, veluti anser inter olores. Asinus est ad lyram.

I doo confesse, that I am vnlearned.

Indoctus sum, fateor. Multum absum ab eo, vt in re literaria meritò laudari possem. Nihil grande est in me. Ex tenebris inscitiae pedem non moui. Eorum, quae sunt in literis praecipua, nihil compertum habeo. Veras disciplinas per transsennam vidi.

Thou art most ignorant, & vnlearned.

Tibi sermo repugnat. Homo es tenuissimae fortunae, neque admodum lite∣raturae. Infoelici natus es Musarum partu, & adulterino. Es Musarum procul à limine. Homo es infimae classis.

In pernicioso Latinae linguae naufragio enatas. Noctuinos oculos, & in Sole caligantes habes. Es Latinae linguae sobrius imitator. Nullam habes phrasim, & linguam loquendi.

Now those that are ignorant, do keepe silence.

Rabulis omnibus impositum est silentium. Rabulis omnibus silentium est indictum. Indocti pudore obticescunt. Nunc tacent rabulae.

The rude & ignorant resist against the learned.

Indocti doctis reluctantur. Barbari saeu••unt adhuc, & liberè quoque grassantur, sed nihil aliud, quàm suam traducunt stultitiam. Indocti se non putant incolumes fore, nisi oppressis bonis literis.

Which yf thou marke well, thou shalt finde so.

Quod si animaduertis, ratum esse conspicies. Quod si animo volueris, ita vt affero, verum comperies. Quod si ponderaueris, ita constare videbis.

Thy Iust dealinge in thy office, causeth me to thinke thee a Iust & an vpright man.

Laudabilis tui officij gubernatio facit, vt virum te iustum existimem. Honorificum tui Magistratus regimen efficit, vt te virum rectum putem. Optima tui officij administratio praestat, vt hominem te purum & aequum iudicem.

Our olde & auncient loue deserueth this much.

Hoc, vt praestem, vetustissimus noster amor expostulat. Hoc, vt curem prisca beneuolentia nostra videtur exigere. Hoc, vt faciam, antiqua necessitudo nostra requirit.

The rest thou shalt vnderstand by the bearer hereof.

Caetera à tabellario cognosces. Caetera tecum aget tabellarius. Si qua supersunt, ex tabellario intelliges. Caetera tibi nuncius significabit.

Your graue counsell leadeth me to your opinion.

Tui consilij grauitas in tuam me sententiam adducit. Tuae deliberationis consultatio in eandem me voluntatem inducit. Graue tuae sapientiae consilium facit, vt in deliberando tibi obtemperem.

Thy counsell passeth all others.

Tuum consilium caeteris omnibus praeponendum est. Animi tui deliberatio est praeferenda. Nullius est consilium, quod tuo sit praestantius.

This is thy charge, or concerneth thy profit.

Tua interest. Tuum est onus. Res tua agitur. Tuum est negotium.

Thou makest thinges of no valewe faire, and good to see to.

Ornas quae vilia sunt. Obscuris rebus das splendorem. Trita omnia per te noua, splendidaq́ue redduntur.

He is a great drunkarde.

Est bibax, bibosus, bibulus, temulentus. Vino se obruit. Vini est intemperantissimus. Mero incalescit. Est ampulla bibacior. Est temulentiae nota infamis. Natus est ad vina perdenda.

He doth learne by herte.

Memoria complectitur. Mandat memoriae. Dicta percipit, & animo menti{que} penitus mandat. Dicta mente consequitur, infigitq́ue animo.

I will not hinder thee.

Non te impediam. Non te obturbabo. Nihil obsistam tibi. Tibi non ero impedimento. Non obstrepam tuis conatibus. Te oblectabor. Non te remorabor.

He being in loue with thy vertue, doth couet to pleasure thee.

Tuis accensus virtutibus tibi seruire desiderat. Caesar tuis cōcitatus virtutib, tibi soli obtēperare desiderat.

He is in loue.

Amore captus est. Amore nimio tabescit. Multo amoris contagio corruptus est. Eum Venus cruciante quadam libidine titillauit.

Thy wordes only persuaded me to study.

Tua verba me inuitarunt ad studia. Dedisti mihi ad literas non vulgare incitamentum. Tu mei studij faces incendisti.

I doo profecy that it shalbe so.

Euenire illud scio. Hoc penè oculis video. Praesagio hoc futurum. Scio, vaticinorq́ue, ac penè oculis video hoc euenturum. Auguror hoc propediem fore.

He hath put me out of fauour.

Me traxit in inuidiam.

In contemptionem me adduxit. Vocauit me in contemptum. Mihi inuidiam istam fecit. Mihi odium hominis concitauit.

He is a man of great infamy.

Est variis notis affectus, Est graui infamia affectus. Multum infamiae collegit. Multum contraxit ignominiae. Tetram infamiae notam contraxit. Est turpi infamiae macula notatus. Prolapsus est in dedecus. Contraxit notam infamiae. Homo est infamis.

Thou art vnhappie.

Vir es extremè infoelix. Aegestate extrema laboras. In aerumna vitam trahis. Miseriae omnis es socius. Infoelicitatis omnis es particeps. Ita fortunae ictibus expositus, vt miserrimus sis. Nihil est quod fortunae possis acceptum referre.

Thou thinkest to deceiue me.

Ab ipsa veritate me credis depellere. Mihi fucum facere niteris. Verborum praestigiis vis in me vti. Mihi verba dare tentas. Decipere me putas.

He hath deceiued vs.

Nos decepit. Imposuit nobis. Nobis verba dedit. Nobis fucum fecit.

Fecit imposturam. Nos fefellit, circumuenit, circumscripsit, circumduxit. Nos delusit, elusit. Nos in fraudem illexit. Arte nos tractauit. Dolo, fraude, technis, praestigiis, astutia nobiscum egit.

He hath gotten a great name by his excellent witte.

Mirifica sui ingenij praestantia summam apud omnes laudem comparauit. Praeclara suae virtutis institutio incredibilem nominis existimationem apud omnes concitauit. Sui ingenij praestantia maximam apud omnes gloriam adeptus est.

He hath done mee iniury with his wordes.

Iniuriis me afficit. Maledictis in me debacchatur. Conuitiis turpibus me lacessit. Impiè de me loquitur. Mordicus me insectatur. Aculeatis me verbis insequitur. Me Theonino den te corrodit. Satiricè me incessit. Me hostiliter obtrectat. Saeuit in me conuitiis. Nulla non sum ab eo lacessitus iniuria. Ab hoc homine mihi multa impendet inuidiae tempestas. Hic in hoc ipso maximè gloriatur, si doctissimo cuique maledixerit. In vnumquemque dementia blaterat. Infesto & acri animo me insectatur. Inuidiae incendio conflagrat.

Thou art most vnthankfull.

Tuam nulli tolerandam ingratitudinem quis non exprobraret. Cupiebam tuam ingratitudinem silentio dissimulare, sed meam modestiam vicit tua improbitas. Tu omnium ingratissime, pro summis officiis quantum potes maleficiorum reponis. Dic mihi, omnium quos Sol videt ingratissime, quic tuos mores vel vnum diem pati posset? Tu hominem abundè de te meritum non solùm non amas, sed odio graui prosequeris. Quid te vno ingratius, vt qui putida tua lingua eum insectaris, cuius tu linguam officiosissimam es expertus.

I doo not doubte, but thou wilt doo this thing wislier, then I counselled thee.

Neque vereor, quin tu sapientius agas, quàm ego te admoneam. Non dubito, quin tu prudentius efficias, quàm ego tibi literis committam. Non est dubium, quin tu grauius rem tractes, quàm ego tibi literis declarem.

I neuer doubted of thy loue towardes me.

Nulla apud me vnquam fuit dubitatio tui erga me amoris. Quanto me amore atque beneuolentia prosequere, nullo vnquam tempore veritus sum. Nunquam mihi animus dubius fuit, quin abs te plurimum diligerer.

Geue eare diligently.

Intellige. Feriatis aurium sedibus intellige. Non graueris dicenti aures praebere. Pone supercilium. Explica frontem.

I doo vnderstand, that thou makest account of mee.

Intelligo me à te plurimùm fieri. Quanti me facias facilè perspicio. Mihi exploratum est me abs te plurimùm amari.

Thou enuiest me.

Mihi inuides. Me degrauas inuidia. Me immefeniem lethali linguae veneno sine fine confodis.

I feare no enuiours.

Inuidos non timeo. Linguae saucinan tis susurros improbos negligo. Facilè contemno, semper{que} contempsi ineptias maleuolorū. Linguam nil timeo Timonianam.

Feare thou not such as doo enuy.

Ab omni inuidiae metu procul absis. Ne timeas inuidiam.

Many doo enuy thee.

Inuidos habes. Multi tuae soelicitati inuident. Sibilant nonnulli in te Zoili. Laudes, quas tibi quorundam studium & candor tribuit, non leui te onerant inuidia. Pro tuo officio summam inuidiam vndique contraxisti. Nunquam cessant sycophantae tui, vt noceant tibi.

I pray God destroy all enuiours.

Pereant inuidi. Vtinam magnus ille Iupiter vniuersum inuidorum genu•• fulmine adigat in tartara.

He is very angry.

Perquàm iratus est. In me planè succenset, excandescit, irascitur, stomachatur. Est mihi vehementer infensus. Vehementem in me iram collegit & contraxit. Itam suam in me conuertit.

I am alwaies myndfull of thy matter.

Res tua semper est mihi curae. Negotium tuum vsquequaque mihi animo residet. Causa tua est semper mihi memoriae affixa.

Our loue doth dayly increase.

Amor noster confirmatur indies vehementius. Nostrae beneuolētiae cōiunctio maiores indies vires suscipit. Nostra quidem amicitia quotidie magis augescit. Nostrae vnionis colligatio maius indies recipit incrementū.

Our frendship requireth that all things betwene vs be common.

Hoc nostra meretur amicitia, vt oīa inter nos sint cōmunia. Hoc nostrae beneuolentiae coniunctio expostulat, vt rebus nostris vterque communiter vtatur.

Thy frendship is most acceptable vnto me.

Nihil est tua mihi familiaritate iucundius. Nihil est tua mihi necessitudine acceptius. Nihil est tua mihi amicitia gratius. Nihil est tua mihi virtute carius.

The matter hath gone forwarde as I did desire.

Res successit ex animi mei sententia. Fortuna votis meis fauit. Plus impetraui quàm fuissem ausus petere, aut optare. Res omnis cecidit vt volebam. Cecidit negocium ex sententia. Nostra res beuè & prosperè cessit. Res gesta est vti volebam. In omnibus rebus meis optatis respondit fortuna.

The matter goeth well forwarde.

Res bene se habet. Bene se habent negotia. Optimo in statu res est. Meliore in statu res esse non potest.

The matter hath so gone forwarde.

Res sic se habuit. Res ita gesta est. Res ita peracta est.

The matter is brought to such passe, that if God healpe vs not, we are vndone.

Res in eum locum deducta est, vt nisi Deus nobis subueniat, maximis afficiemur incommodis. In eum statum negocium peruenit, vt, nisi Deus nobis opem praestiterit, actum sit de salute nostra. In eam conditionem res deuenit, vt, nisi Deus nos benignè respiciat, maximas simus calamitates perpessuri.

I doo knowe thy diligence by thy sundry letters.

Crebrae tuae ad me literae tuā mihi diligentiā demonstrant. Tuarum ad me literarum frequentia tuam meis in rebus diligentiam designat. Tuae literae, quae ad me crebrò deferuntur, magnum tuae vigilantiae argumentum declarant.

The diligence of the Master profiteth much the Scolers.

Praeceptoris solertia maximum discipulis fructum affert. Vigilans moderatoris cura summo discipulis est adiumēto. Ludi magistri studium maximum auditoribus confert emolumentum. Diligens praeceptoris cura incredibilem discipulis vtilitatem parit. Accurata moderatoris prudentia non parum discipulis fructum comparat.

I doo the more accept thy diligence, because it cometh of free will, & not forced.

Tua diligentia eò mihi iucundior est, quia voluntariam intelligo.

Tuum studium eò mihi gratius est, quòd spontaneū video. Tua sollicitudo & cura tantò mihi acceptior est, quòd tua sponte factam animaduerto.

The iniury is litle, but the angre is great.

Offensio parua est, sed animi indignatio maxima. Iniuria perexigua est, sed stomachi perturbatio acerrima. Iactura tenuis est, sed animi excandescentia summa.

Fortune hath brought me to this mishap.

In eum me casum fortuna impulit. In hoc infortunium me sors induxit.

Thy liberalitie, which was alwaies ready to healpe me, hath made me much bounde vnto thee.

Tua gratia, quae mihi nunquam defuit, me tibi obnoxium reddidit. Tua munificentia, quam mihi semper paratissimam inueni, me tibi deditum praestitit. Tua liberalitas, quae meis in rebus me nunquam deseruit, me tibi totum deuinctum effecit.

The highnesse of thy vertues causeth me to honour thee.

Magnitudo virtutum, quibus te praeditum esse video, impellit me, vt summo te honore prosequar. Amplitudo virtutum, quibus te exornatum perspicio, adducit me, vt te plurimum obseruem.

The liberty of good men is oppressed by the euill sorte.

Improbitate malorum oppressa est bonorum libertas. Perfidorum nequitia bonorum status est turpiter infectus. Proteruorum facinore extincta est proborum libertas. Iniquorum scelere perturbatus est proborum bene viuendi cursus.

The remembraunce of our auncient frendship is most deere vnto me.

Priscae nostrae necessitudinis commemoratio maximum mihi gaudium adfert. Nostrae vetustae familiaritatis memoria mihi gratissima est. Ex antiquae nostrae beneuolentiae commemoratione maximam voluptatem capio.

All men reioyce at thy comming.

Tua ad nos profectio omnibus voluptatem impendet. Summo studio ab omnibus expectaris. Tuus ad nos profectus omnibus erit pergratus.

Thy paciencie declareth what courage thou art of.

Tolerantia tua satis clarè ostendit, quàm forti animo sis. Patientia tua apertè declarat te virilem animum habere. Quàm strenuo & constanti animo existas, maxima tua tollerantia demonstrat.

Euery man doth praise this.

Probant hoc omnes. Non sententiis omniū modò, sed & studiis hoc cōprobatur. Omnium calculis hoc probatum est. Vno ore hoc probant omnes. Hoc reprobat nemo. Publico omnium suffragio hoc probatur.

All men doo both prayse & loue thee.

Laudant te omnes, & amant. Omnes magis atque magis exosculantur egregium ac prorsus heroicum animum tuum. Candorem illum tuum libenter, vt debent, amplectuntur omnes, venerantur, exosculantur. Te ob excellentem doctrinam omnes maximi faciunt, amant, honorant, obseruant. Habes virtutum tuarum praecones non parum multos.

Euery man prayseth thy opinion.

Omnes probant tuam sententiam. Omnes subscribunt tuae sententiae. Tuae sententiae suffragantur omnes. Tuae sententiae refragantur nulli.

I am not able to prayse thee as thou deseruest.

Dignis te efferre laudibus omnis mei ingenij vis nō posset. Maiori tubae debentur tuae laudes. Tuae laudes sunt plectro meliore canendae. Aeternum tuae laudis praeconium merito honore non valeo prosequi. Non efficere possem praeconio meo, vt claritati tuae maius quippiam splendoris addatur. Tanta est tua gloria, vt nullius laude crescat, nullius vituperatione minuatur. Vtinam par esset ingenium laudibus tuis, vt cupiditati meae satisfacerem.

Thy vertue shall continue for euer.

Durabit ad posteritatem tua virtus. Tuae virtutes in stopotem posteros deducent. Viues ipse, & per hominum ora volitabis. Tu vnus omnium laudes exhauries. Nemini dubiū est, qum tibi laudes ab omni praestanti viro, multi honores ••ampridem, dignitates{que} debeantur.

I will prayse thee.

Laudes in te multas ore vno congeram. Profiteor me identidem es••e praeconem & buccinatorem tuae singularis eruditionis. Ero acerrimus tuarum laudum propugnator. Homericam tuam Musam miris in coelum laudibus extollam. Tacere tuas laudes non possum. Implebo populum laudibus, ac meritis tuis.

Meum studium erit, tuas laudes encomiis celebrare. Tuas virtutes vbique locorum circumferam. Ego te semper mea quamlibet exigua praedicatione celebrabo. Tuam admirabilem doctrinam nunquam non extollam, & pro quodam numine adorandam iubebo. Te dicam non hominem esse terrenum, sed ignem de coelo sumptum.

I will praise thee, as thou hast praised me.

Te sic inuicē efferam laudibus, vt par pari relatū cognoscas. Vicissitudinariam tibi laudationem rependam.

He is woorthye of all praise.

Est nullo laudum genere non afficiendus. Dignis est celebrandus encomiis. Est publico praecone dignus. Dignus est, quē omni laudum genere prosequantur omnes. Dignus est, cui effusissimè tribuantur laudes. Dignus est, cuius encomia decantent omnes. Publicis encomiis praedicandae sunt suae virtutes. Dignus est, qui eximia laude ornetur. Amplissimis laudibus est honestandus. Eum certatim laudant omnes. Omnes de eo honorificè loquuntur. In eum laus omnis congeritur. Eo vno laus omnis inferior est.

He shalbe hereafter greatly praised.

Suis monimentis immortalitatē apud posteros sibi parauit. Exstruxit monimentum aere perennius. Reliquit, quo se vixisse testetur. Reliquit perpetuum suae gloriae monimentum. Suis praeclaris operibus posteritatem sibi deuinxit. Immortalitatem nominis sibi conciliauit. Nomen aeternum sibi peperit.

Memoriam sui nominis è situ & puluere vindicauit.

Thou praisest me more then I doo deserue.

Laudas me nimis, & plus quàm merui. Nimias laudes in me aceruatim effundis, sed quas nihil promeritus sum. Ex laudibus, quas in me glomeratim exaggeras, nihil omnino agnosco. Nimis magnificè de me meoq́ue ingenio sentis. Efficacissimas mihi tribuis laudes. Quas in me congeris laudes, ab humanitate magis, quàm à iudicio profectas esse scio. Totam illam laudationem, quam in me spargis, sic quidem accipio, vt illam non meis meritis, sed tuae humanitati assignem. Ex tuis in me laudibus irrideri me putarem, nisi persuasissimum haberem, te nimio amore falli, quem solere ait Plato, in iudiciis caecutire.

The vertue of Cesar is noted of all men.

Caesaris virtus omnibus est perspecta. Omnibus Caesaris virtutes notas esse arbitror. Omnibus etiam rudibus praestantem Caesaris virtutem cognitam esse censeo.

The life of honest men hath alwaies much delighted me.

Honesta proborum hominum vita me semper plurimum delectauit. Bonorum hominum vita summa me semper delectatione affecit. Bene viuendi ratio maximam mihi semper delectationem attulit.

The things which thou hast done for me, are most thankfull vnto me.

Quae pro me egisti, gratissima mihi exstiterunt.

Quae pro me pertractasti, acceptissima mihi fuerunt. Quae pro me curasti, mihi fuerunt probatissima.

I doo wante force, or power.

Vires mihi deficiunt. Vires mihi eneruantur. Animus mihi languet, cadit. Facultates mihi minuuntur.

He bestoweth the most parte of the daye in readinge.

Per magnam dici partem legit. Melior dici pars lectionibus variis ei teritur. Bonam dici partem in lectionibus bonotū autorū collocat.

Reade these when thou hast leysure.

Lege haec cùm fuerit ocium. Cùm à seriis occupationibus fueris feriatus, haec qualiacunque sunt, translegere ne spreueris. Cùm tibi à grauioribus studiis otium suppetit, haec legas.

I haue read thy letters much like thy vertue, both humane, courteous, and vertuous.

Literas tuas legi, similes tuae virtuti, humanas quidem, amabiles, & officio plenas. Tuas literas perlegi tuae virtuti accommodatas, honestas quidem, liberales, & religiosas. Literae tuae mihi delarae sunt tuae virtuti consimiles, erant enim plenae prudentiae, cōsilij, prouidentiae, & sapientiae.

I haue receiued no letters from thee.

Nullas à te recepi literas. Mihi nihil hactenus abs te redditum est literarum, neque tuo, neque patris nomine. Nullae ad me venerunt literae.

Thy letters are very well indyted.

Lepidè compositae sunt epistolae tuae. Literae tuae multiplici varietate respersae sunt.

Thy vertue deserueth more prayse then exhortacions.

Insignes virtutes tuae glotiam magis, quàm exhortatio∣nem, desiderant. Tuarum virtutum amplitudo laudibus potius est cele∣branda, quàm admonitionibus excitanda. Tuarum virtutum praestantia exigit, vt magis omnium voce extollatur, quàm exhortationibus inflammetur.

He is ouer liberall.

Prodigus est. Promus est magis, quàm condus. Patria omnia bona obligurit. Bonorum est obliguritor. Multas opes absorbuit. Rem vniuersam, seu patrimonium luxu perdit. Quotidianis comessationibus, alea, Iusu, nocturnisq́ue potationibus totam suam supellectilem absumit. Impensas facit immodicas. Fortunas suas omnes obliguriuit.

I am deliuered from all sorowe.

Liberatus sum à curis. E mediis curarum vndis emersi. Ex negotiis me extricaui, me expediui. Me exsolui tantis negotiorum tumultibus. E tantis occupationibus me excussi. Ab his curis iam discessi. Sum liberatus, leuatus, liber, solutus curis. Ex calamitatibus enataui.

A booke full of errours.

Liber erroribus plenus. Mendosus est liber. Liber hic exundat erratis, scatet mendis. Liber hic est pardo maculosior. Liber hic squallet maculis.

Liber est corruptus erroribus.

It is a booke woorthy of memory.

Liber est dignus memoria. Liber dignus est, qui posteritatis memoriam promereri videatur. Liber hic dignus est in Apollinis templo colloca••i.

He hath no ready tonge.

Est impeditioris linguae. Deest illi expeditae linguae promptitudo. Vinculo oris nondum solutus est. Planè ac articulatim nondum eloqui potest. Linguam non habet promptam.

He is allwaies in striffe.

Litigat semper. Nunquam non litigat. Num quando non litigat? Iurgiis scatet per diem, perq́ue noctem.

The honour which is acquised by learning ought to inflame thee to folowe vertue.

Honor qui ex scientiis comparatur, te plurimum prouocare deberet ad literarum studia. Maximus honor, qui ex bonarū artium disciplinis oririsolet, deberet te incitare, vt literarū studio operā ad hibeas. Honor, quem literarum studium affert, te plurimum accendere debet, vt illud velis diligenter excolere. Honoris praestantia, qua homines illustrantur, te plurimum cōpellere debet, vt virtutum disciplinis te totū exponas.

Thy singular witte causeth me to loue thee.

Tui ingenij praestantia facit, vt te mihi charissimū habeam. Ingenij tui sublimitas praestat, vt mihi charissimus sis. Ingenij tui acumē efficit, vt te in optatis praecipuū habeam.

He is luxurious.

Est solutus in luxuriam.

Libidine intemperatae cupiditatis exardescit. Eum inhonesta & perniciosa libido tenet. Vitam degit planè muliebrem. Est in luxuriam procliuis. Cum lacte voluptatem imbibit. Non potest fieri, vt à luxu perditissimo reuocetur, abducatur, auocetur. A rei Venereae proluuio non potest abduci. Corruptis moribus & perdito luxu viuit. Est domi foris{que} libidinosus, impurus, intemperans. Omne voluptatum genus vestigat, atque adorat. Est impurus scortator.

But to retorne to our purpose.

Caeterùm, vt ad rem ipsam reuertar. Verùm vt ad illud, vnde diuertimus, redeamus. Sed vt redeam ad id quod coepi.

Thou wast sadde and pensiue.

Tristitiam prae te ferebas. Eras vultu moestissimo. Tristitiam vultus testabatur. Videbaris moerore confici. Ex stygiis aquis vndam delibasse videbaris.

I doo greatly maruell.

Magnoperè demiror. Non possum non mirari. Vehementer admiror. Hoc admodum demirari non desino. Magna me tenet admiratio. Graui teneor admiratione. Incessit animo admiratio non mediocris. Inuasit me ingens admiratio.

Autours make mencion of this.

Autores meminerunt huius rei.

Vulgò & creditum & scriptum est. Tradunt hoc veteres annales. Hoc autores enarrant opulentius. Scriptis hoc reliquit Liuius. Hoc memoriae datum est. Hoc proditum est literarum monimentis. In hoc testis est vniuersa antiquitas. Innumeri propè auctores hoc testantur. In veterum libris obseruatum est hoc fieri. Hoc relatum est in veterum scriptis. Attentissima cura & praestanti facundia hoc tradiderunt illustres autores.

Thou doest lie falsly.

Quae protulisti verba, nullo ad veritatē confinio pertinent. Sicut ad Solem noctua, ita in veritate caligas. Sincerae veritatis non es studiosus. Parthis frequentissimè & Cretensibus mendacior inueniris. Hoc est merum mendacium. A ratione longè aberras.

She is a common strumpet.

Est publicum scortum. Pudicitiam prostrauit. Habet pudicitiam in propatulo. Venalem passim formam exhibet. Copiam sui corporis omnibus facit. Vulgatum corpore quaestum facit.

He is most modest and sober.

Hic nihil omnium quae Sol videt, sibi arrogat. Hic cedit omnibus. Hunc modestia sua nemini non gratum praestat.

He is maried.

Vxorem duxit. Vxorem in matrimonium recepit.

Alligauit collum capistro maritali. Intrusit se in compedes maritales. Hamum coniugalem vorauit.

Many thinges in thy letters are to be reprehended.

Multa tuis in literis sunt irridenda. Complu ra in epistola tua sunt reprehendenda. Complura in tuis literis sunt accusatione digna.

In this matter many thinges come in to my mynde.

Hac in re complura mihi occurrunt. In hac controuersia multa mihi veniunt in mentem. In hac causa varia mihi cogitanti se offerunt.

If I should die for thee, I should not satisfie thy desertes.

Si pro te vitam finirem, non tamen tuorum erga me meritorum satis memor essem. Si pro te vitam effunderem, nulli tamen parti tuorum in me officiorum satisfecisse viderer. Si pro te diem obirem, non tamen viderer vlli tuorum erga me beneficiorum fecisse satis.

I pray God I die, if I wolde displease thee.

Deum mihi iratum imprecor, si quid affecto, quod tibi displicere sciam. Emoriar, si vllo vn{quam} dicto aut facto fuisti lacessitus à me.

He died being but younge.

Primo aetatis suae flore est à nobis sublatus. Est immatura morte praereptus. Mors immatura eum nobis abstulit. In primo aetatis flore est extinctus.

He dyed miserably.

Miseram oppetiit mortem. Detestabili exitio interiit. Misero cruciabiliq́ue exitu periir.

Misera absumptus est morte. Miserrimè mortuus est.

He is vnfortunatly borne.

Infausto sub sydere natus. Quarta Luna natus est. Malis auibus natus est. Sinistro Hercule natus est. Parum foeliciter natus est. Est Diis aduersis natus, Genioq́ue sinistro. Natus est sydere non benigno.

I deny that I haue committeth this faute.

Nego me hoc commisisse. Deprecor hanc culpam. Depello à me hoc crimen. Hoc crimen abominor, reiicio, refello, profligo.

In the beginninge.

In principio. In ipsis primordiis. In primis rudimentis. In prima statim fronte. In ipso limine. In ipso quasi vestibulo. In initio operis. In ipsis foribus. In frontispicio.

In the ende.

In fine. In calce. In postrema parte. In extremo actu.

There is nothing more woorthy then vertue.

Nihil est virtute praestantius. Nihil est virtute laudabilius.

Nihil est virtute praestabilius, amabilius.

He is an enemye to Cesar.

Hostis est Caesari, Hunc non probat Caesar. Caesar non to vtitur amico. Eum Caesar hostiliter odit. Caesar est ei inimicissimus. Caesar inimico & hostili animo est in eum. Inimicus est Caesaris. Caesar habet cum illo grauem offensionem, acerbitatem. Caesar vehementes cum eo gerit inimicitias. Hi priuatis odiis dissident. Caesar odio illius exardet.

There is nothing more seemely to humane life, then vertue.

Nihil est profectò quod magis humano generi conducat, quàm virtus. Nihil est ad bene beateq́ue viuendum accommodatius, quàm ipsa virtus. Sola virtus est, quae hominum vitae apta decensq́ue est.

He is of noble bloude.

Est natalium claritudine conspicuus. Est claris natalibus ortus. Summo loco nobiliq́ue genere est ortus. Ingenuis parentibus est ortus. Illustri ortus est familia. Non humili loco natus est. Est apprimè nobilis. Est genere haud ignobili. Est generoso sanguine cretus. Suis natalibus nihil est nobilius. Nihil suo genere illustrius. Est vir splendore generis insignis.

He is made noble by his vertue.

Ex ignobili factus est sua virtute nobilis. Est nouus homo. Nunc quasi ex gregario milite sua virtus eum ad dignitatem prouexit. Est homo per se cognitus, nā sua virtute peperit nobilitatē. Nullo natalium splendore, sed sola virtutis opinione, eum ad tot honores euexit fortuna. Hic suae posteritati nobilitatis initium peperit. Hic suis maioribus virtute praeluxit. Est claritudinis suorum natalium origo.

Thou hast made thy parents noble.

Nobilitasti parentes tuos. Clarum stemma tuo generi addidisti. Familiam tuam claro stemmate donasti. Tu tuae genti plurimùm splendoris ac dignitatis adiccisti.

Thou hast done hurte to others.

Nocuisti aliis. Quod fecisti, multum sociorum negociis offecit. Tu alios laqueo (quod dicitur) implicuisti. Scriptis tuis dignitati aliorum nocuisti.

We are of this opinion.

Haec nostra est sententia. Haec est nostra consilij deliberatio. Nos hoc sentimus. In hac sententia sumus.

What is more woorthy, then vertue?

Quid virtute dignius, praestantius, laudabilius, praestabilius, amabilius?

I doo not care what is said of me.

Non curo quid de me dicatur. Aliorum de me opinionem negligo prorsus, & reijcio. Rumores plebeios negligo.

Aliorum de me cogitationem non extimesco. Quid de me opinentur mortales susq́ue deq́ue fero. Non verterim manum.

Be not angry.

Offensionis causam noli olfacere. Iram remitte. Iracundiam depone.

It is not in my power.

Non est in potestate mea. Non est in facultate mea.

I doo not knowe that there is any power in me.

Ego quid valeam, non intelligo. Quae meae sunt vires non cognosco. Ego quid possim nescio.

I will write no further, I will say no more at this tyme.

Plura non scribam. Plura non sunt literis committenda. Nil attinet plura scribere. Plura dicemus aliàs.

There is nothing that can profite thee more, then vertue.

Nihil est quod maiori tibi emolumento esse possit, quàm virtus. Nulla res est, quae maiorem tibi gloriam allatura sit, quàm literarum cognitio. Nihil est quod maiorem fructum adferre possit, {que} virtus.

There is nothing but it is done with diligence.

Nihil est quod studio confici non possit. Nihil est quod cura & diligentia perfici haud possit. Quid est quod vigilantia fieri non possit? Quid est quod sollicitudine non perficiatur?

There is nothing so harde, but for thy sake shall seeme very easy vnto me.

Nulla res est tam difficilis, quae tui amore mihi facillima non videatur. Nihil est tam arduum, quod tua causa me perficere posse non confidem. Nihil est tam laboriosum, quod pro mutuo inter nos amore mihi leue non videatur.

I fayne not with my frendes.

Fallax non sum. Non soleo apud amicos fingere quicquam. Nullus apud me fucis locus. Ego non aliud fronte simulo, & aliud premo pectore.

I knowe not which of these I loue best.

Horum vter mihi sit acceptior, non discerno. Horum vtrum magis velim, mihi incertum est. Horum vtrum potius desiderem nondum constitui.

Feare hindered me to doo this.

Metu prohibitus sum hoc facere. Fecissem, nisi metus obstitisset. Quò minus hoc fecerim, in causa fuit metus.

I was neuer wantinge to thine honour.

Honori tuo nunquam defui. Dignitatem tuam dies noctesq́ue tutatus sum. Honorem tuum haud vnquam deserui.

I will neuer cease to healpe thy sonne.

Filium tuum nunquam des••ram. Filij tui causam nunquam derelinquam. Filio tuo nullo vnquam tempore defuturus sum. Filium tuum nunquam destituam.

It shall neuer displease me, that I haue tra∣uailed for the common wealth.

Nunquā erit mihi graue, me pro Rep. plurimū elaborasse.

Nunquam dolore afficior, me pro communi patria vehementer infudasse. Nunquam me poenitebit patriam defendisse.

I can neuer reast in my mynde, because I can not satisfie thee in effecte.

Cùm ea quae tibi desidero, re ipsa consequi non valeam, non possum animo acquielcere. Nullo modo animo acquiesco, cùm tibi re ipsa minimè satisfacere possum. Non possum quieto ac tranquillo animo persistere, cùm nullam partem tuorū officiorum re ipsa sequi valeam.

I can not beleue it.

Non possum mihi persuadere. Adduci non possum vt credam. Nulla ratione in mentem venire potest.

I am not able to speake, how much I am desirous to satisfie thee.

Incredibile dicto quàm tibi satisfacere desiderem. Non possum tibi verbis exprimere, quanto afficiar desiderio vt tibi satisfaciam. Vix explicari potest, quàm cupiam me tibi gratissimū esse.

I can not render thee woorthy thankes.

Non habeo quas meritas tibi gratias age••e possim. Non reper••o quibus rebus parem tibi gratiam referam. Non mihi cōcessa est facultas, vt metiras tibi gratias habeā. Nulla est mihi oblata potestas, vt me tibi virum officiosissimum praestem.

Thou coldst neuer done wislier, then thou hast done.

Non potuisses sapientius facere, quàm egisti. Causa nostra non potuisset commodius confici, quàm confecta est. Quod perfecisti, accuratiori studio perfici non potuisset.

Non without cause.

Non sine causa. Non immeritò. Non iniuria. Non abs re. Ritè. Meritò. Optimo in••e.

I was not wonte to doo this.

Non confueui hoc facere. Hoc à meis moribus abhorret. A meo more alienum est hoc facere. Hoc facere minimè insuoui.

He doth not apply his mynde to study.

Non se applicat ad studium. Non animum ad literas adiunxit. Non se addicit literarum studiis. Non se tradit Musarum consostio.

This doth not become thy modesty.

Hoc tuae non conuenit modestiae. Hoc à tua conditione longissimè abhorret.

I will allwaies be ready to doo thee good.

Studium meum nunquam est tibi defuturum. Opera mea tibi erit semper paratissima. Ego nullum meum tibi vnquam officium denegabo. Mea fides nusquam est tibi defutura.

I doo not write these without cause.

Non scribo haec temerè. Non scribo haec sine causa. Haec literis frustrà non committo.

I durst not commit my letters to Cesar.

Non ausus sum Caesari literas meas committere. Non existimaui literas meas Caesari tutò committendas. Non mihi visum est Caesari rectè literas dare.

I ought not to trouble thee in thy great businesse.

Non deberem oneris tibi quicquam imponere, in summis praesertim occupationibus tuis. Laboris tibi quicquam committere non deberem, in ma∣ximis praecipuè occupationibus tuis. Non deberem te virum laboribus refertum retinere, praesertim cùm sis vehementissimè occupatus.

Ther coulde nothing be done pleasanter of thee.

Nihil abs te iucundius fieri poterat. Nihil abs te agi beneuolentius poterat. Maiorem in agenda causa rem praestare non poteras. Res maiori amore à te curari non poterat.

Doo not maruell if I be angry with Cesar.

Ne mireris si Caesari acriter succensco. Non est quòd mireris, si de Caesare indignor. Nulla erit apud te admiratio, si in Caesarem excandesco.

Thou bringest me euill newes.

De rebus nostris mihi parum laeta nuncias. De rebus nostris nihil mihi boni significas.

It is nedefull to obey the father.

Oportet obedire patri. Mos patri gerendus est. Morigerandum est patri. Obsequendum patri. Patri concedendum est. Obsequium dandum est. Patri inseruiendum est.

He obeieth no body, no not his father.

Neminem audit, ne patrem quidem. Non audit vel parentem. Nemini obsecundat, ne parenti quidem.

I am bounde vnto thee.

Deuinctus sum tibi.

Sum obnoxius tibi. Tibi tantum me debere intelligo, quantum nunquam sim persoluturus. Tantum debeo tuae humanitati, vt nullis officiis, nulla opera, labore, industria{que} mea, posse videar satisfacere.

If thou doest it, I shalbe bound vnto thee.

Si id feceris, me arctius deuincies. Si id egeris, mihi rem gratā facies, sed opus est festinatione. Antea me deditissimum habebas, nunc multò deuinctiorē.

I haue such earnest busines that I can not write vnto thee.

Ego summis occupationibus impeditus, vix ad te scribere potui. Ego familiaribus negotiis detentus, vix tibi has literas dedi. Ego maximis laboribus inuolutus, vix haec pauca exaraui.

He hateth me.

Me odio graui prosequitur. Me odio plus quàm Vatiniano insectatur. Odio capitali à me dissidet. Hostili animo in me saeuit. Acerbissimum in me odium concitauit. Agresti odio me prosequitur. Multo in me odio est permotus. Odit me cane peius & angue. Est mihi vehementer infensus.

All men hate thee.

Odio te omnes habent. Homo es omnibus adeò inuisus, vt nec à fratribus, aut liberis ameris. Odio apud omnes-neutiquam obscuro laboras.

I doo heare such newes of our affaires, as doth please me.

De cōmuniū rerū statu indies quae gratissima sunt intelligo.

De rerum nostrarum rationibus audio quotidie, quae summa me delectatione afficiu••t. De statu amicorum nostrorum quae iucundissima sunt semper percipio.

I doo heare daylie many thinges, which I wishe to be true.

Multa audio quotidie quae cupio esse vera. Complura mihi indies nunciantur, quae vtinam vera sint. Multa ad nos quotidie deferuntur, quae ita vt dicuntur esse cupio.

Euery thing that I can doo for thee, shall please me very much.

Omnia quae pro te suscipiam, gratissima mihi erunt. Omnia quae tui causa agam, erunt mihi periucunda. Quae pro te suscipiam, gratissima iudicabo. Quae pro te sustinebo, non erunt mihi molesta.

They talke dayly with vs of thy vertues.

Indies apud nos praedicantur incredibiles tuae in omni genere virtutes. Assiduo sermone apud nos defertur singularis tuarum in omni genere virtutum praestantia. Quo tidie apud nos incredibilis tuarum virtutum ampli∣tudo enarratur.

O most cruell man.

Homo est omnium quos terra sustinet impiissimus. O miserandae conditionis hominem. O feros animos. O crudeles cogitationes. O derelictum ab humanitate hominem.

Euery man loueth thee greatly.

Singularis est omnium in te amor. Incredibilis est omnium in te beneuolentia. Summa est omnium in te fides.

They will make peace.

Pacem component. Restituent concordiam. Pacem conciliabunt. Vitam ad concordiam munient.

I haue paied thy debtes.

Solui quod debebas. Propria impensa aes alienum exfolui. Distraxi omne aes alienum à te conflatum. Te mole debitorum liberaui. Tuis satisfeci debitis. Dissolui omne aes alienum, quo astringebaris.

He speaketh proudly.

Loquitur superbè. Folle premit ventos. Nescio quid secum graue cornicatur ineptè. Proiicit ampullas, & sesquipedalia verba. Efflat inanes gloriolas. Ampullosa imperitia, & ostentatione tumescit. Ampullosè respondet.

Thou hast not spoken of this.

Hoc sicco pede praeteriisti. Hoc silentio praetermisisti. Temerè hoc transeundum putasti. Hoc nube silentij obtexisti. Hoc silentio omisisti.

He can not speake.

Nescit loqui. Est rana quaedam Scriphia. Est homo planè mutus. Elinguem putares. Infantissimum iudicares. Parum à muto differt.

Est canendi dicendiq́ue prorsus imperitus. Ne vocem quidem vnam concinnè edit.

Thy speache is obscure and darke.

Obscurus est tuus sermo. Tuus sermo est implicitus. Tuus sermo est error verborum inextricabilis. Tuus sermo Gordianis nodis est obuinctus. Inexplicabili verborum circuitu obuolutus est tuus sermo. Nec planè nec dilucidè loqueris. Scire ac intelligere neminem vis, quae dicas. Inaudita & insolenti vteris oratione.

Suffer patiently the aduersary fortune.

In re tam acerba bono sis animo oportet. Multum iuuat animus in re mala bonus. Forti infractoq́ue sis animo. Quod sors fert citra culpam nostram, id aequo atque magno animo ferendum est.

I can not suffer such labour.

Pati hunc laborem non possum. Tanto fastigio laborum non sum par futurus. Intolerabili mole laborum premor. Succumbunt oneri vires. Cedere huic labori compellor.

I will suffer all the euill thou speakest of me.

Patiar quicquid in me sinistri dixeris.

I suffer all things paciently.

Sum laborum tolerantissimus. Patior quicquid accidit. Quae mea non sunt, sic demùm fieri velim, vt Dij volunt. Quicquid obtigerit, nec Deos culpabo vnquam, nec accusabo, nihil dolebo, nihil expostulabo. Seruire scio, vincere nescio. Pacato vultu aduersa, sicut prospera, accipiam.

Aduersis rebus minimè de••iciar, prosperis non insolescam.

I was greatly affraide.

Magno affectus fui timore. Formidine non mediocri captus sum. Obstupui, steteruntq́ue comae, & vox fausibus haesit. Gelidus per dura cucurrit ossa tremor. Metu propè sum consternatus. Fui penè exanimatus metu.

I am not affraide.

Non timeo. Sum omni metu liberatus. Ereptus est mihi timor omnis. Excussi de corde metum. Leuatus sum formidine non mediocri.

I am not affraid of thee.

Non timeo te. Omnem tuam mordationem edentulam non timeo. Tuas obtrectationes virulentas, & omnino ridiculas, ne pili quidem facio. Fumos inanes tuos cōtemno, nimiam{que} istam insolentiam.

He is a foole.

Stultus est. Est impos animi. Est rationis impotens. Est tanquam asilo syluestri actus. Est vitio mentis captus. Planè indiget helleboro. Dij sibi suam dent mentem. Non secum habitat. Non est apud se. Non est mentis compos.

He waxeth dayly worse.

Quotidie fit p••ior.

Indies deterior audit. Indies accrescit suorum scelerum immanitas. Indies flagitium flagitio adauget. Vitam Mandrabuli planè degit. Mandrabuli more viuit.

I haue many sorowes in my head.

Discruciant animum curae. Haec res innumetis curis animū meum vehementer angit. Multis curis sum implicitus. Diuersis negotiis distringor. Variis distrahor curis. Negotiorum mole obruor.

I doo thinke that thou hast harde this.

Puto id te audiuisse. Censeo te hoc intellexisse. Arbitror hoc tibi notum esse.

I doo thinke that thou doest knowe how diligent I am in thy matters.

Quae sit mea pro rebus tuis vigilātia, arbitror te intelligere. De meo studio erga te, censeo te cognoscere. Quantum pro te tuisq́ue rebus elaborauerim, haud vereor te intelligere.

I thinke thou knowest the wickednesse of our enemies.

Inimicorum nostrorum scelera tibi nota esse arbitror. Inimicorū nostrorum perfidiam censeo iam te cognoscere. Quanta sit inimicorum nostrotum improbitas, minimè te latere existimo.

I thought that I had nothing els to doo.

Id negotij mihi solùm dari credebam. Hoc negotium mihi solùm datum esse rebat. Putabam hunc esse mihi negotij scopum.

He repenteth that he hath done it.

Poenitet eum facti. Coepit eum pigere facti. In poenitentiam versus est.

Pardon me, I pray you.

Remitte mulctam. Hanc vnam ignosce culpam. Da veniam puerilibus erratis. Ad hoc vitium velis conniuere.

Pardon me, if I am briefe.

Ignosce festinationi literarum, Parce literarum celeritati. Da veniam, si breuiores ad te dedi literas.

Pardon me, if I be angry with iust cause.

Ignosce iracundiae meae, quae legitima est. Parce meis querelis, quae iustissimae sunt. Da veniam iracundiae, quae iustissima est.

Thou doest put thy life in great daunger.

Vitam tuam innumeris exponis periculis. Variis tete obiectas discriminibus. Periculis tete temerè offers. Versaris in multis periculis. Grauia tibi impendent vitae discrimina.

Because I doo vnderstande that thou louest vertue, therfore I make account of thee.

Quia accepi virtutem abs te plurimùm diligi, idcirco te magni facio. Quoniam bonarum artium disciplinas te adamare intellexi, ideo plurimi te facio. Quoniam virtutum insignia tibi semper grata animaduerti, idcirco te caeteris antepono. Quoniam exploratum habui, virtutem in precio apud te semper esse, ideo summa te obseruantia colo.

By the healpe of God we haue escaped daunger.

Dei clementia periculum euasimus. Dei immortalis beneficium ab imminentibus malis nos liberauit. Dei benignitate omnia discrimina subterfugimus.

Continue as thou hast begone.

Perge, obsecro, qua instituisti via. Coeptum iter, quaeso, prosequere. Si mihi credideris, coeptum continuabis iter.

I doo persuade my selfe that thou louest me.

Mihi persuadeo me tibi charissimum esse. Censeo maximo me abs te amore complecti. Confido me abs te plurimùm diligi.

By this reason thou oughtest to doo that which I counsell thee.

His rationibus sententiae meae acquiescere debes. His causis consilio meo parere debes. His de causis mihi obtemperare debes.

Fishe are noisome vnto thee.

Pisces tibi nocent. Pisces tibi obsunt. Piscium esus est stomacho tuo grauis. Pisces vale tudinem tuam offendunt. Esus piscium est tibi inimicus.

If it please God.

Si fata ferant. Deo optimo maximo auspice. Si superis collubitum fuerit. Si coepta Dij bene fortunent. Si suo numine dexter affuerit Deus. Deo fauente. Deo propitio.

It hath so pleased God.

Sic placitum est Deo optimo maximo. Sic visum est superis. Sic Deo placuit.

He begyns to weepe.

Flere coepit. Erupit in lachrimas. In lachrimas conuersus est. Prorupit in fletum. Nunc maduerunt oculi fletu.

Receuing great hatred in defending of my good name, thou hast shewed thy selfe to be a true frend.

Optimum te mihi amicum praestitisti, cùm multorum odium & maleuolentiam pro mea conseruanda dignitate susceperis. Iustum te mihi amicum ostendisti, cùm inimicitiam & hominum odium pro mea fama retinenda sustinueris.

I pray God I die, if that I loue thee not better, then thou louest me.

Moriar, nisi te amore superem. Peream, si te beneuolentia non vincam. Ne viuam, si tibi in amore concedam.

Thou hast great authoritie.

Habes magnam autoritatem. In te & autoritas & sapientia tanta viget, quanta vix in alto vnquam. Homo es summae dignitatis, autoritatis, gratiae, multumq́ue de nobis meritus. Tua autoritas nunquam vacillat. Summa est tua apud Principem autoritas.

He is very poore.

Eg••state laborat.

Laborat ex egestate, Est omnibus diuitiis nudatus. Est omnium rerum egenus. Magna egestate sordescit. Est Codro pauperior. Est nudior Leberide. Nudus est tanquam ex matre. Ad inopiam velis remisq́ue properat. Ne obolum quidem habet vnde sibi restim emat. Est nudior paxillo. Pedem vbi ponat non habet. Est omnibus opibus destitutus. Est clipeo simul & galea nudatus & hasta. Omnia secum portat. Exiguum cibum tremulo ore petit. Vitam duriter & miserè transigit. Est alieni auxilij egens. Est fortunis omnibus vacuus.

Thou shalt be sore punished.

Punieris grauiter. Non erit liberum neque impunitum tuum scelus. De te sumetur acre supplicium. Iust•• à te superi exigent supplicia. Debita exsolues supplicia. Non impunè id feceris. Acri supplicio plecteris.

He is now no more a boy.

Est iam adultus. Excessit ex ephebis. Pubertatem est egressus. Pubertatis annos reliquit. Est natu iam grandis. Puerilia reliquit.

He is a very good preacher.

Est bonus Theologus, & magnus Praedicator. Vir est rei Theologicae consultissimus.

I pray God prosper thy doinges.

Deum oro, vt quod constituisti tibi bene succedat. Deum exoto, vt res tuas secundet. Deum quaeso, vt tua vota secundet.

I pray thee apply thy mynde to folowe vertue.

Te obsecro, vt virtutibus inuigiles. Te hortor, vt virtutibus incumbas. Te non hortor solùm, sed etiam rogo, vt virtutibus operam adhibeas. Cura vt virtutibus inuigiles. Te rogo, vt omnes tuos neruos ad virtutis gloriā extendas. Te hortor, vt omni cura, studio, ac diligentia, virtutibus insudes.

I beseche thee, that thou wilt defende me, as our frendship requireth.

Te oro, vt me ita tuearis, que madmodum nostra expostulat amicitia. Te obsecro, vt rem meam ita defendas, vt nostra postulat necessitudo. Te obtestor, vt me, vitam{que}ue meam ita defendendam suscipias, sicut exigit mutuus inter nos amor.

I beseche thee, let not the hope which I haue of thee, be vaine.

Te rogo, ne opinionem meam fallas. Te oro, ne spes mea frustra & incassa remaneat. Te obsecro, ne spem meam decipias.

Thou hast not proued thy power.

Non satis vires tuas explorasti. Non consuluisti vires tuas.

Non satis librasti vires, an sufferendo huic oneri sint pares futurae. In suscipiendo onere vires animi tui non consuluisti.

He is a man of good forsight.

Est Prometheus alter. Est prouidentia nulli secundus. Est sua prouidentia perquàm insignis. In hoc homine prouidentiae aequalitas cum prudentia certat. Est futurorum neque incautus neque ignarus. Nihil est quod in sua prudentia desideres. Sic prouidus est, vt futuri semper praescius fuisse videatur. Nemo hoc homine altiori prouidentia praeditus est.

I promise that it shall come to passe.

Magnificè polliceor. Spondeo futurum. Promitto me id facturum. Do fidem futurum. Confirmo futurum.

God geue thee good successe.

Sit faustum ac foelix quod aggrederis. Deus bene vertat quod agis. Bono sit omnibus quod instituis. Bene fortunet Deus tuos labores.

I haue ben desired to doo it.

Rogatus sum vt hoc facerem. Rogatus hoc feci. Multis & assiduis precibus exoratus hoc feci. Permotus precibus hoc feci. Multiplici rogatu adductus sum, vt hoc â me fieret.

I doo desire thee as much as I may.

Te etiam atque etiam oro, obsecro, atque obtestor. Hoc vnum abs te peto & contendo.

Hoc te etiam atque etiam precor.

I pray God I may finde you all in health.

Precor vt vos omnes incolumes & rectè valentes offendam. Faxit Deus Opt. Max. vt vos omnes offendam incolumes.

In desiring me thou doest me iniury.

Magna me afficis iniuria cùm precibus officium meum postulas. Ingratam mihi rem facis, cùm aliquid precibus à me contendis. Iniuriam abs te mihi fieri puto, cùm à te rogor.

Thou prou••••sest, and doest not performe.

Te promissa non alligant. Credo te futilem, & nullius fidei. Pacta facis Locrensia. Es foedifragus.

When I consider the benefites which thou hast done me. I am forced to doo all thinges for thee most willingly.

Cùm tua erga me benemerita memoria repeto, impellor omnia pro te libentissimè facere. Cùm animaduerto quanta sit tuorum erga me officiorum magnitudo, compellor tibi in omnibus se ruire. Cùm mihi in mentem venit, quibus me beneficiis exornaueris, cogor omnia tolerare, modò tibi morem geram.

As much as I may.

Quantum in me erit. Quantum vires patientur. Quanto mihi conceditur. Quanto studio consequi potero, id omne ad arbitratum tuum libentissimè conferam.

As much as we may.

Quantum poterimus. Quo••d facultates ferent.

Quantum nostrae sese extendent vires. Quantum erit in nobis situm.

As fare as I can remember.

Quantum recordari possum. Quantum memoria repetere possum. Quantum cogitatione complecti possum.

That which I haue inuented for thee, shalbe profitable vnto thee.

Quod pro te excogitaui magnum est tibi lucrum allaturū. Quod mihi pro te in mentem venit, maximum est tibi emolumentum praestiturum. Quod pro te mente reuolui, maximos tibi fructus afferet.

That pleasure which thou doest to Cesar, thinke it done to me.

Quaecunque officia in Caesarem contuleris, ea omnia in me collocata arbitrare. Quibuscunque Caesarem beneficiis obstrinxeris, iisdem me obnoxium reddes. Quidquid studij ac diligentiae Caesaris causa exposueris, id ipsum in te te mea exposuisse existimes velim.

That is true prayse, which cometh from famouse men.

Ea est firmissima laus, quae prouenit ab his qui gloriosissimè vinunt. Ea est vera laus q̄ à celeberrimis viris plurimùm decātatur. Ea est vera laus, quae à viris laudatis proficiscitur.

That is true honour, which springeth through deedes

Is verus est honor, qui non ex ve••bis nascitur, sed ex re ipsa. Ea est vera hominis existimatio, quae non ex sermonibus, sed ex rebus ipsis deducitur.

Those which haue sene can witnesse of me.

Qui prospexerunt, de gestis meis testificari possunt.

Qui viderunt, firmam fidem praestare possunt, quo modo habuerim. Qui interfuerunt, testes sunt de his quae à me gesta sunt.

This pleaseth me much.

Hoc est mihi pergratum. Hoc me plurimùm delectat. Hoc mihi valdè placet. Hoc est mihi admodum iucundum.

This thing is most deare vnto me.

Haec res est plurimùm mihi cordi. Nihil est quod sit mihi maiori curae, quàm haec res. Id mihi maximè cogitationi est.

This apperteineth to me.

Hoc meum est onus. Hoc ad me attinet. Hoc ad me spectat. Hoc meum est negocium.

This thing shalbe very profitable vnto thee.

Hoc magno tibi erit adiumento. Hoc amplissimum tibi emolumentum praestabit. Hoc tibi multum vtilitatis afferet. Hoc maximos tibi comparabit fructus.

This matter is cleare.

Haec res nihil habet obscuritatis. Hac in re nulla est dubitatio. Hoc omnibus patet.

This ought not to be keapt close.

Hoc non est tacendum. Hoc minimè praetermittendum est. Hoc non est cum silentio relinquendum.

This thing is manifest.

Hoc palàm est.

Hoc est perspicuum. Hoc liquidò constat. Hoc luce clarius est. Hoc omnibus prorsus obuium est. Hoc nemo nisi caecus non discernit. Hoc expositione non indiget. Hoc pro comperto habetur.

This sillable is longe.

Syllaba haec est longa. Syllaba haec debet protendi. Haec syllaba producitur.

This hath happened by errour, and not through my faute.

Hoc errore & non culpa euenit. Hoc facilitate magis, quàm fraude factum est. Hoc credulitate potius quàm culpa obuenit.

This is it that I coueted to make thee priuie of.

Hoc est quod te scire desiderabam. Hoc est quod tibi notum esse volui. Hoc est quod te scire arbitratus sum.

This can not be done wiselye.

Hoc non potest sapienter fieri. Si postules hoc ratione certa facere, tu nihilò plus agas, quàm si des operam, vt cum ratione insanias. Haec res ne{que} consilium, ne{que} modum in se habet vllum.

I commit my businesse to thee.

Commendo tibi res meas. Res meas, quas apud te posui, tibi etiam atque etiam commendo.

I will speake with thee.

Volo parum te alloqui. Paucis te volo.

Paucis tecum agere velim. Lubet paucis tecum agere.

Reason requireth thus much.

Hoc verae rationes repertae monent. Suadet hoc ratio. Hoc est à ratione minimè alienum.

I am glad that thou art retourned saulfe.

Saluum te aduenisse gaudeo. Gratia sit superis quòd ad nos incolumis redieris. Gratulamur tibi & nobis, quòd viuus ac valens nobis restitutus es.

I am very glad that my benefites are acceptable vnto thee.

Gaudeo plurimùm mea tibi officia contigisse gratissima. Laetor sum moperè mea tibi benemerita fuisse pergrata. Est mihi periucundum, quicquid pro tuo nomine feci, tibi probatum iri. Magna afficior voluptate, meam operam abs te plurimùm approbari.

I am very glad, that thou hast keapt thy good name.

Non parua afficior laetitia, tui nominis existimationem te defendisse. Minimè dici posset quantum gaudij susceperim, te honorem tuum illaesum conseruasse. Laetor plutimùm, famam te integram conseruasse.

I am glad of thy prosperitie.

Gratulor fortunae tuae. Gratulor foelicitati tuae.

Thou hast recouered thy former estate.

Gradum pristinum recuperasti. Tu pristino fastigio es restitutus. Clari••r illustriorq́ue emersisti.

Es in integrum restitutus.

I doo thanke thee most hartely.

Amplissimas tibi gratias habeo. Immortales tibi gratias ago. Meritas tibi gratias habeo. Magnam tibi gratiam refero.

He is a ribaulde, and a vile persone.

Homo est omni sceleris genere inquinatus. Est omnis amentiae, omnisq́ue sceleris socius. Est omnium colluuione vitiorum contaminatus. Grauissimis quibusque criminibus est obnoxius. Nullus est suorum scelerum modus. Suis moribus nihil asperius. Est ipsa nequitia nequior.

I will recompence thy trauell.

Gratiam tibi referam. Reponam tibi meritum. Rependam tibi officia. Dispeream nisi beneficium tibi conduplicauero. Par ero beneficiis acceptis. Efficiam vt tuum in me officium ad te non sine foenore redeat.

I am not able to recompence thee.

Ego si amplissima planeq́ue regalia munera reponerem, fateor me tuis beneficiis imparem esse. Tanta sunt tua in me merita, vt quamuis dicendi copiam superent.

Thou counsellest well.

Mones rectè. Mones amicè. Placidè admones. Sincerè consulis. Obiurgas amanter.

I will alwaies be myndfull of thy benefites.

Tua in me merita nunquam mihi ex animo dilabentur. Immortalia tua erga me benemerita assidua memoria contemplabor. Tuorum erga me meritorum memoria nulla vnquam delebit obliuio. Dies ac noctes tuorum erga me officiorum memoriam teuebo. Tua erga me beneficia nunquam à memoria discedent.

Haue this alwaies in mynde.

Hoc tibi curae sit. Hoc memoria teneas velim. Cura ne obliuiscaris. Hoc sedulò in mentem habeas, velim. Hoc semper animo complectere.

This is a matter woorthy of laughter.

Hoc est risu dignum. Haec res est profectò iocosa. Quis in hac re se à cachinnis temperaret? Quis risui parceret? Quis risum cohiberet? Quis huc decem non euocet Democritos? Satis haberent decem Democriti quòd hîc riderent.

I begyn to laughe.

Solutus sum in risum. Iam Democritum ago. Vultum risu solui. In risum progressus sum.

Recreation & reast at sometymes is nedefull.

Omnia indigent recreatione. Omni vitae institutioni suos lusus concedimus. Danda est etiam literis ipsis remissio. S••nt etiam Musis sua ludicra.

He reprehendeth other mens vices.

Corrigit vitia aliena. Notat curuos mores. Vitia aliena Censoria nota perstringit. Alios carbone notat.

He is in no extimacion.

In aestimatione bonorum vilescit. Eum magis quàm Thersitae genus despiciunt.

Cause Cesare to awake.

Excita Cae••arem. Excute eum somno. Eius somnum excutias. Educ hominem è tenebris Morphei. Excita Caesarem à somno.

Let vs retourne to our purpose.

Redeamus ad rem. Vt illuc vnde abij redeam. Vt eò vnde digressa est nostra se referat oratio. Vt ad rem recurrat oratio.

Thou knowest nothing.

Nihil scis. Nondum proluisti labra Caballino fonte. Non tibi Gorgoneis mens fuit vncta vadis, Fonte nec Aonio pectora tincta lacu. Non tua Castalias coluêre Poëmata limphas, Nunquam Phocaicum nec tetigêre lacum.

It can not be healed.

In eius diluendis vulneribus Gorgonei fontis defluuia non sufficient, nec Chironia manus.

Knowe this of a certenty.

Hoc sic habeto. Hoc exploratum habeas. Hoc crede mihi.

Hoc ratum habeas. Hoc existimes velim. Hoc tibi persuadeas velim. Hoc vnum sic habero.

Thou mayst easely knowe how much I loue thee.

Quàm mihi charus sis, non obscurè intelligere potes. Quàm te gratum habeam, potes facilè cognoscere. Quàm mihi acceptus sis, clarè potes animaduertere.

He is a wyse man.

Homo est singulari sapientia praeditus. Homo est spectabilis sapientiae. Est perfectissimum sapientiae exemplat. Est ornatissimae sapientiae vir. Est nomine sapientiae admirandus. Est Catone sapientior.

He hath many Scolers.

Habet multos auditores. Est illi frequens auditorium. Est illi non infrequens auditorum turba. Th••atrum habet & conuentum quàm frequentissimum.

Our Master hath writen much.

Praeceptor scripsit multa. Multa ex secretarris doctrinarum abdita, eruere atque promere elaborauit Praeceptor. Praeceptor suo labore tam clarus est, vt scripta sua omnium manibus terantur.

I dare not write vnto thee.

Scribere ad te non audeo. Pudor me prohibet hominem tenuis fortunae, nullius{que} propemodum autoritatis, ad te literas dare. Ne{que} ego ad te scribere auderem, nisi incredibilis tua huma••itas literas mihi ex intimo corde quodam quasi suo iure extrudisset.

Nec fortuna mea, nec eruditio, nec vlla omnino virtus huiusmodi est, vt licitum mihi putem scribete ad te.

I will write at large, when I haue cōmoditie.

Pluribus ad te scribam, cùm plus ocij nactus fuero. Plura scribā, cùm cōmodiotem scribendi facultatē habuero. Longiori vtar epistola, cùm mihi maior temporis oppor∣tunitas fuerit oblata.

It is no newes vnto me, to heare that thou louest me.

Noui mihi nihil nuncias, cùm me abs te plurimùm amari significas. Nihil mihi noui declatas, cùm tuum erga me amorem beneuolentiamq́ue demonstras. Non est mihi nouum, me abs te mirum in modum diligi.

Write often vnto me.

Fac saepè ad me scribas. Fac vt saepius tuis me literis visites. Fac vt saepius tuae ad me literae deferantur. Fac vt saepius per literas mecum agas.

I haue writen this vnto thee, because thou shouldest knowe my mynde.

Haec ad te scripsi, vt animum meum agnosceres. His te admonui, vt mentem meam intelligeres. Haec tibi exaraui, vt voluntatem meam perspiceres. Haec tibi nota esse volui, vt consilium meum acciperes.

I will write briefly.

Breuibus me expediam. Scribam summatim. Omnia compendiosè narrabo.

I woulde haue writen more, but the carier hasted me.

Plura scripsissem, nisi tabellarij festinatio me impedisset. Lōgiorib. te literis visitassem, si tabellarij celeritas voluisset.

Plura literis cōmisissem, si tabellarij celeritas permisisset. Tabellarij properatio fuit causa quòd meae literae non sunt prolixiores.

I will folowe thee for thy vertue.

Virtutum copia, quibus te redundare video, fecit vt te plurimùm imiter. Virtutum tuarum vbertas suadet, vt à latere tuo nunquam discedam.

If thou happen to chaunge purpose, let me haue vnderstanding.

Quòd si sententiam mutaueris, fac vt me admoneas. Quòd si mea tibi opinio non placuerit, fac sentiam. Quòd si aliam habueris voluntatem, fac intelligam. Quòd si secus tibi videtur, fac me certiorem.

If thou wilt doo that which I desire, I will iudge thee to be my frende.

Si, quod desiderium meum est, praestiteris, te mihi amicissimum iudicabo. Si, quod cupio, perfeceris, te mihi studiosissimū arbitrabo.

If thou hadst ben presente, thou couldest neuer haue done better.

Neque si adfuisses, rem melius curare potuisses. Neque accuratius, si adfuisses, rem egisses. Neque maiori studio, neque maiori diligentia, si praesens fuisses, negocium pertractare potuisses.

If I had any doubte of thy loue, I woulde de∣sire thee to fauour me with more instancie.

Si de tua erga me voluntate dubitarem, pluribus ad te verbis scriberem, vt tuum mihi studium praestares. Si de tui erga me amoris coniunctione vererer, longiori oratione contenderem, vt causae meae faueres. Nisi rectam de te fidem tenerem, pluribus tecum agerem, vt rebus meis faueres.

When I shall haue vnderstanding what thy will is, I will satisfie thy desire.

Si intellexero voluntatē tuam, me desiderio tuo adiungā. Si sciuero quod desideras, faciam libenter quod cupis. Si quod cupis cognitione complecti potero, nulla tua mihi opus erit admonitione

If I had not proued thy liberalitie & faithe, I durst neuer commit my secrets vnto thee.

Nisi tua mihi fides explorata esset, non auderem mea ubi cordis arcana exprimere. Nisi tua mihi fides perspecta & nota esset, nequaquam confiderem mea tibi consilia exprimere.

If thou chaunge custome, thou shalt doo well.

Si mores correxeris, bene facies. Si vitam commutaueris, rem ages te dignam. Si meliorem viuendi rationem susceperis, in virum praestantiorem euades.

If that wee can not be together with our bo∣dies, we shalbe at the least with myndes.

Si corpore vnà esse non poterimus, animorum saltem coniunctione fruemur. Si vnà esse non valebimus, assidua tamen cogitatione alter alterum complectetur.

If neede require I will not refuse the labour.

Neque si dabitur facultas, vllum laborem subterfugiam. Si fuerit ne••esse, nullum onus recusabo. Si euenerit casus, nihil erit mihi arduum & difficile.

If these things are so as thou writest, of the reast we may hope well.

Si haec, vt scribis, vera sunt de reliquis optimè sperandū est. Haec si, vt admones, ita sunt, caetera ad vota succedent. Haec si, vt narras, certa sunt, caetera erunt faciliora.

If thou require any thing of me, I will see that thy request shall not be in vaine.

Si quid à me petieris, curabo ne tua petitio habeatur inanis. Si quid à me volueris, faciam ne tua petitio frustratoria videatur. Si quid à me postulaueris, dabo operam ne tu quidem frustra à me petiisse videaris.

If thou hast no businesse, or trouble.

Si nihil te pertuibat. Si nihil te impedit. Si nulla afficeris molestia. Si es occupationibus subleuatus.

That which I haue done for thee, is openly knowen.

Omnibus notum est, quid pro te praestiterim. Omnes facilè intelligunt, quo studio, qua cura, quáve dili∣gentia rem tuam tractauerim. Non est ignotum, quantum laboris pro te susceperim. Iam pervulgatum est, quo modo causam tuam egerim.

He is sober in his liuinge, no deuourer of meate.

Est cibi potusq́ue parcissimus. Est exactissima frugalitatis norma. Est Socrate Curioq́ue frugalior. Est vir frugi. Est osor lautitiarum. Est vir ciborum potusq́ue continentissimus. Frugalitatem accuratè obseruat, vt quae est bonae valetudinis custos. Est immicus luxuriosis epulis. Est ab omni immodico ciborum vsu auersus.

I doo knowe that this will come to passe.

Eueuire illud scio. Scio, vaticinor, ac penè oculis video hoc euenturum.

Hoc penè oculis video. Praesagio hoc futurum.

I doo knowe this.

Hoc scio. Hoc haud ignoro. Hoc non me fugit. Hoc non me latet. Hoc non me praeterit. Hoc non sum nescius. Hoc non me clam est. Hoc quis nescit? Hoc nemini dubium est. Hoc non me fallit. Hoc compertum habeo. Hoc non est mihi obscurum. Hoc teneo tanquam nomen, meosq́ue digitos. Nulli est hoc magis exploratum, quàm mihi.

He is a good souldiour.

Optimus est miles, dux, Rex, Imperator. Vir est rei bellicae gloria maximé strennuus. Vir est magnus gloria, magnisq́ue rebus gestis. Est bellator illustris. Nouit hic omnia quae ad militiam spectant. Vir est qui ob insignem fortitudinem animosus Achilles dici meretur. Est summus Imperator.

I knowe how much thou art able to healpe me.

Quantum me adiuuare possis, facilè intelligo. Quantum rebus meis prodesse possis, clarè cognosco. Quantum mihi rebus{que} meis opitulari possis, certissimum habeo. Quantum mihi nunc subuenire possis, non sum ignarus: Non me latet, quantum mihi patrocinij praestare valeas.

Non me praeterit, quantum valeas in auxiliis praestandis.

I doo knowe what apperteineth to me.

Scio quid me deceat. Scio quid mihi conducat. Certum habeo quid mihi conueniat. Non me fugit, quid mea intersit.

I am of the same opinion that I was.

In eadem sententia permaneo. Eiusdem sententiae sum. Maneo ••••••adem voluntate. Mea opinio non est mutata. In eadem nic sententia firmaui.

I am out of all daunger.

Extra periculum sum. In portu nauigo. Extra lutum pedes habeo. Praesenti periculo sum liberatus, ereptus. Emersi è periculo non mediocri. Enataui ex hoc discrimine.

There are many ignorants, which medle with o∣ther mens doings, & cā not gouerne ther owne.

Complures sunt insipientes, qui aliorum facta procurant, & sua regere haud sciunt. Plerique ex••stunt, qui alienis se implicant negociis, & sua minimè administrate curant. Permulti ••eper••untur inscientes, qui alienas res ineptè curant, & suas n••sciunt gubernare.

I was sore feared, or amased, with thy letters.

Exanimatus sum ruis literis. Pe••timui ex literarum tuarum recitatione. Percussus sum lectis literis tuis.

He is proude.

S••perbus est.

Fastuosus est. Arrogans est. Insolentissimus est. Fastu intumescit. Est laudato pauone superbior. Sibi plus blanditur, quàm Suffenus ille Catullianus. Aucta est illi superbia. Existimat se ad superbiam genitum, tanta est illi dementia. Vendicat se homo ineptè gloriosus. Sibi plus satis placet, ac blanditur. Sese miratur. Suo supercilio nihil est arrogantius.

Pride is an euill vice.

Perniciosissimus animae morbus est arrogantia. Nullum vitium Deo inuisius est arrogantia. Nihil omnino est supercilijs istis intolerabilius. Nullum aliud stoliditatis documentum, quàm si quis sibi vehementer placeat.

He is proude of his apparel.

Ex vestitu, caeteroq́ue corporis cultu superbit. Vestium luxu sibi nimis indulget.

He suffereth paciently aduersitie.

Aduersam fortunam patienter fert. Fortunae minaci audacter resistit. Fortunae tela forti infractoq́ue animo repellit.

I suffer paciently whatsoeuer happen.

Quicquid accidit, patienter fero. Aduersis rebus minimè deiicior.

He spendeth lawesly.

Censum multum profundit. Est verè prodigus. Nihil sibi reliquum facit.

Fortunas suas omnes obligurit. Ambabus profundit manibus.

I doo trust.

Spero. Venio in spem. Spero fore. Maximam spem teneo. Mihi arr••det spes, & blanditur.

I doo trust by thy diligence to wyn the victory in my matter.

Diligentia qua sine meis admonitionibus vteris, maximam mihi spem affert, vt in causa me victoriam obtenturum confidam. Vigilantia, qua sine literis meis semper vteris, me hortatur vt meis de rebus bene sperem. Studium, quod sponte tua meis in rebus ostendis, fecit vt causae meae optimè confidam.

I doo trust that this matter will yeld thee prayse.

Hanc rem maximam tibi laudem allaturam confido. Hanc rem amplissimum tibi honorem parituram confido. Spero hoc negocium non mediocre tibi praestaturum.

He is well, or he is in healthe.

Bene valer, Rectissimè, Bellissimè, Perbellè, Basilicè, Athleticè, Pancraticè. A quouis morbo liber est, immunis, alienus. Foeliciter valet, prosperè, perquàm faustè. Prosperrima valetudine fruitur. Inoffe••sa viuit valetudine. Pulchrè valet. Facies sua loquitur eum perbellè valere.

Fare well.

Vale. Vale Musarum Patrone. Vale literarum decus.

Vale humanitatis & probitatis exemplar. Vale omnium eruditarum Schola doctrinarum, & seminarium rectae vitae. Vale bonarum disciplinarum specimen, me{que} amare perge. Vale amice mortalium quos hactenus expertus sum candi∣dissime. Vale amicorum doctissime, & doctorum amicissime. Bene valebis ornatissime Praeceptor, & me clientulum tibi toto corde deditissimum, ita vt soles, amabis.

He is sicke.

Malè valet. Est valetudine non sanè commoda, incommoda, infoelici, parum prospera. Aduersa, infausta valetudine laborat. Malè se habet. Morbo graui laborat. Laborat febri. Vexatur qua••tana febri. Morbo cruciatur. Pessimè valet.

He is very sicke.

Grauiter aegrotat. Aegra valetudine oppressus decumbit. Graui vehementissimoq́ue morbo afflictatur. Morbus suus indies vehementius ingrauescit.

He is now amended.

Melius se habet. Vires recuperauit. Reualuit à morbo. Est omni morbo liberatus. Est pristinae saluti restitutus. Pristinam recuperau••t salutem.

He doth study earnestly.

Studet. Gratiis ac Musis sacra facit. Toto pectore in literis versatur. Dies vitae suae omnes in literis insumit. In studio literarum omnes conterit annos.

He studieth continually.

Nullum studij remittit tempus. A Musis nunquam discedit. Studendi nullum finem facit. A bonis disciplinis animum reuocat nunquam.

He will study no more.

Nuncium remisit studiis. Diuortium fecit cum Musis. Cum bonis literis repudium factitauit. Musarum arcana reliquit. Est abductus, auersus, alienatus, à melioribus Musis.

I will study all the tyme I remayne at Ferrara.

Quàm diu Ferrariae fuero, ad literarū studia me conferam. Quàm diu Ferrariae commorabor, non desinam literis i••sudare. Tam diu scientiarum disciplinis me dedam, quàm diu Ferratiae commorabor.

He is very slowe in his doings.

Est natura procrastinator maximus. Hand facilè ad diem soluit, quae pollicetur. Bellus est perendinator.

The tyme which we now lyue in, is wicked.

Summa temporum difficultate laboramus. In aspero ac difficili temporis articulo versamur. Difficilia sunt nostrae aetatis tempora. Temporis difficultate vrgemur. Iniquissima tempora nos premunt.

I will bringe thee good witnesse.

Tibi bona fide testes adducam. Non paucos testes, eosq́ue fide dignos, tibi citabo. Non surdis agam in hac re testimoniis.

I will tel thee, what I doo trust.

Quid sperem, tibi aperiam. Quid coniectem, tibi aperiam. Quid censeam, tibi significabo.

I haue writen this vnto thee, to make thee pryuie what loue I beare thee.

Haec scripsi, vt singularem meum erga te amorē patefaceré. Haec tibi significaui, vt ardentissimi mei erga te amoris vinculum apertius declararem. Haec omnia scripsi, vt quanta esset mea erga te beneuotia significarem.

Thou hast vnderstood what hath mo∣ued me to hate Cesar.

Accepisti quibus rebus adductus sum, vt Caesarem odio habeam. Intellexisti qua causa motus sum, vt cum Caesare bellum habeam. Explicaui quae inimicitiae me à Caesare abalienauerunt.

Thou doest vnderstand my opinion.

Habe•• meum consilium. Mei consilij rationem tenes. Habes quae mea sit sententia. Intelligis quis sit mens animus.

Thou hast done more for me, then I required.

Maiora mihi quidem benemerita contulisti, quàm postulauer••m. Multò amplius inueni, quod mihi contulisti, quàm quod abs te petietim.

Thou doest mocke me.

Sum tibi risui. Me planè rides. Naso me suspendis. Ludis me nunc. Habeor tibi loco morionis. Sum tibi ludibrio. Mihi, vel Me illudis. Me planè habes ludibrio.

Thou shalt leaue all matters a parte to doo myne.

Omnia praetermittes, cùm res mea auxilium tuū postulabit. Caetera relinques cùm negocium meū opera tua indigebit. Nihil aliud curabis, cùm tibi causam meā curare cōtigerit.

Thou hast no cause to reprehende me.

Nulla est causa, qua meritò repraehendi possim. Nihil habes quo me accuses. Nullam in me causam habes, qua me corrigere possis.

Thou knowest right well.

Non te fugit. Non te praeteriit. Non te latet. Non agnoras. Certissimum habes. Est tibi notum.

All that which thou hast writen to me, is most true.

Omnia quae scripsisti, iustissima sunt. Omnia quae tuis mihi literis significasti, probabilia sunt. Quae mihi scripsisti, verissima sunt.

All that which is thine doth delight me, much especially thy vertue.

Omnia me tua delectant, sed in primis tua singularis virtus.

Omnia tua mihi grata sunt, sed maximè tua inclita virtus. Omnia tua mihi delectationem afferunt, praesertim virtutis ruae praestantia.

All that which I haue, is at thy cōmaundement.

Quaecun{que} in me bona sunt, semper tibi paratissima sunt. Quantum in me est, tantum de me tibi polliceri potes. Quaecun{que} in me facultas est, ea arbitratu tuo semper vtere.

All thy counsells seeme vnto me both wyse and sage.

Omnia tua consilia mihi sapientia ac prudentia referta videntur. Omnes tuae mihi consultationes & prudentia & grauitate plenae videntur. Omnia tua instituta constat prudentia & cōsilio esse parata.

He is soone angry.

Irascitur citò. Procliuior est in iram quàm tigris. In iracundiam praeceps fertur.

Now I see that thou art wyse.

Nunc video te prudentem esse. Nunc video te intelligere. Nunc intelligo te sapere. Nunc certò scio te virum summa prudentia praeditum.

I came hither with great daunger.

Huc veni cum magno vitae discrimine. Huc veni cum magno vitae periculo.

He hath no shame in hym.

Eum depuduit. Dedidicit pudorem. Oblitus est pudoris. Nescit pudescere. Exuit pudorem. Perfricuit frontem.

Est homo perfricta facie.

I am ashamed to thanke thee with wordes, desirous to satisfie thee with deedes.

Ago tibi gratias cum pudore, cùm tua summa in me officia rem potius, quàm verba desiderent. Pudet me tibi gratias agere, cùm amplissima tua in me benemerita rerum effectum, non gratiarum actionem deposcant. Erubesco verborū munere tibi gratias agere, cùm immortalia tua erga me beneficia rem ipsam desiderent.

I haue wonne the game.

Mea est pila. Sum te superior. Victoria penes me est. Victoriam à te eripui. Factus sum compos victoriae.

Many doo blame thee.

Culpant te plurimi. Criminantur plerique hoc factum. Nonnulli hoc factum taxant, notant. Complures hoc atro notant calculo. Hoc factum nigriote lapillo signant.

He lyueth of his owne labour.

Viuit suo labore. Pertinaci labore victum sibi quaeritat.

He lyueth honestly.

Honestè viuit. Vitam agit perhonestam. Cum summa integritate & elegantia morum vitam agit. Integram & elegantem vitam agit. Integrè ac sinceriter viuit.

He lyueth miserably.

Parcè viuit.

Vitam parcè ac dur iter agit.

I loue thee better then all others.

Quem magis te diligam, habeo neminem. Nemo est cui maiorem {quam} tibi beneuolentiam praestem. Tanta est eximia mea erga te beneuolentia, vt tibi in amore praeponam neminem. Tanta est mei erga te amoris magnitudo, vt in te amando tibi anteponam neminem.

I will that thou knowne.

Scias velim. Nolo te ignorare. Volo vt exploratum habeas. Cupio vt certior fias.

I would that this thing were done in deede, and not in wordes.

Hoc fieri magis, quàm dici, vellem. Hoc fieri magis, quàm scribi, mallem. Hoc enim non sermone, sed re ipsa consequi desidero.

It is harde to deceiue those that are subtill and craftie.

Annosa vulpis haud facilè capitur laquco. Simia non facilè capitur laquco. Est lupus dormiens. Est vir duplex. Altera manu fert lapidem, altera panem. Melle litum gladium offert. Tragulam nouit iniicere.

He is a flatterer.

Inescat homines. Est palpo dolosus. Cauda blanditur. Oleum in auriculam instillat. Est Python formosus.

Demulcet caput verbis. Est benignior pellace vulpe.

He doth labour in vaine.

Asinum tondet. Aethiopem lauat. Mortuum flagellat. Nebulas diuerberat. In arena aedificat. Crib••o aquam haurit. In saxis seminat. Aranearum telas texit. Arat littus. Piscatur in aëre. Laterem lauat. Venatur in mari. Oleum perdit & operam. In aqua scribit.

Geue good eare to this.

Hoc purgatis auribus ausculta & perpende. Ceram auribus ne obijceas.

He is couetuouse out of all measure.

A mortuo tributum exigit. Exigeret & à statuis farinas. Lucri apud eum bonus est odor ex re qualibet. Lucrum pudori anteponit. Est Caribdis, & barathrum diuitiarum. Est dolium inexplebile.

He is a mocker.

Est derisor. Naso suspendit adunco. Postica vtitur sanna.

He is blamed.

Notatur vngu••.

Carbone no tatur. Calculo mordetur.

This matter must be done with all force.

Hoc est ambabus manibus sa ciendum. Cum hasta & scuto nitendum est. Hoc velis equisq́ue faciendum est. Manibus pedibusq́ue nitendum est. Vnguibus & calcibus enitendum est. Toto corpore nitendum est. Toto pectore nitendum est.

He is starke blinde.

Est Hysea caecior. Est talpa caecior. Est leberide caecior. Est Tiresia.

It is needfull to geue place to many. One man can not stryue against many.

Cedendum est multitudini. Plurimùm calculus vincit. Vnus vir, nullus vir. Ne Hercules quidem contra duos. Ne formica contra leonem.

He is corrupted.

Bouem portat in faucibus. Bouem portat in lingua. Malis est percussus. Pomis aureis est petitus. Muneribus vel Dij capiuntur. Fabas edit. Pecuniae obediunt omnia. Auro loquente nihil pollet quaenis oratio.

He is a cruell man.

Manlianum est cius imperium.

Est ara Busiridis. Nemini magis parcit quàm lupus. Efferatae faenitiae homo est.

He is woorthy of all honour.

Est dignus cedro. Est quauis re dignus. Est anchora domus. Vtramque facit paginam.

He is altogether delicate.

Abronis vitam agit. Calidis tenetur balneis. Digito scalpit vno caput. Summo digito caput scalpit. Est catulus Melitaeus.

I am vtterly vndone.

Actum est de me. Nullus sum. Mihi perierunt omnia. Omnibus aris praesidiisq́ue destitutus sum.

He giueth euery thing away.

Largitio sua non habet fundum. Scipsum non alens, canes alit. A perta donat arca. E dolio haurit.

He slepeth day and night.

Endymionis somnum dormit. Dormit vltra Epimenidem. Est gliribus somnolentior. Est papauere illitus.

He is greatly doubtefull.

Quid primum sit, aut vltimum, ignorat. A fronte habet praecipitium, à tergo lupos. Lupum tenet auribus.

Stat in triuio. Stat inter sacrum & saxum. Est inter malleum & incudem.

He maketh a rode for his own taile.

Suo se iugulat gladio. Suo ipsius indicio sorex perit. Mala ad se attrahit, vt Caecias nubes. In coelum expuit. Sibi malum reperit. Vt turdus ipse sibi malum cacat. Ipse sibi fontem mali inuenit.

He is eloquente.

Est Attica Musa. Est lepos Atticus. Est cygnea canno. Nestorea vtitur eloquentia. Nil ex agro dicit. In eo nunc ipsa floret facundia.

I will make a profe.

In arenam descendam. Vela ventis permittam. Omnem mouebo lapidem. Sacram anchoram soluam. Omnem mouebo talum.

He is fortunate and happy.

Est albae gallinae filius. Laureum gestat baculum. Omnia illi virgula diuina eueniunt. Semper illi foeliciter cadunt louis ••axilli. Omnia ex sententia habet. Gygis habet annulum. Coelum digito attingit. Est nullius indigens Deus.

Est citra arationem, citraq́ue sementem diues.

He hath made an ende.

Nodum soluit. Colophonem addidit. Summum fastigium imposuit. Summam manum addidit.

He is furious, and full of anger.

Foenum habet in cornu. Flagrat ira. Coelum territat armis. Buccas inflat. Frenum mordet. Mordet labrum. Supercilium contrahit.

He is a great pratler, & a brabler.

Est turture loquacior. Est lusciniae nugis insignis. Est Daelia cornix. Est cicada vocalior. Est Sarpedonio littore clamosior.

Thou art ignorant in iudgings.

Leonem aestimas ex vnguibus. De gestu coniicis. De facie nosti. Aethiopem ex vultu cognoscis. Prima facie diuinas. Crebrò diuinare soles. Ex fronte perspicis.

He is a iust man.

Est homo iustus. Clauum rectum tenet. Salem apponit sibi. Est Bocchiris alter.

Est trutina iustior. Iustitiae est oculus. Iustitia est iustior.

Bewray this talke to no man.

Hoc terra defodias. Caue nemini dicas. Hoc tecum habeto. Hoc mortuo dictum sit.

He is a great glutton.

Ad ambas vsque aures sese ingurgitat. Est planè gulosus. Est Butus gulosus. Est Milone voracior. Est Charybdis & barathrum epularum.

He hath small memory.

Per nebulam reminiscitur. Per caliginem recordatur. Per somnium meminit.

He is a man vnprofitable & nought.

Est homo tressis. Est homo trioboli. Est Siculus miles. Est inutilior blace. Fumi est vmbra.

He is both curtuous and gentle.

Est vir hospitalis. Est apio mollior. Est oleo tranquillior. Est mitior columba. Est sedens columba.

He is very wyse.

Acutum scit à se diuertere gladium. Scit seruire scenae.

Tacito pede progreditur. In se descendit. Secum habitat. Acetum habet in pectore. Est Ianus alter.

He is of lowe and base birth.

Est subdititius. Est terrae filius. Ne matrem quidem nouit.

He is ignorant and vnprofitable.

Neque natare nouit, neque literas. Est asinus ad lyram. Nec sibi nec aliis est vtilis. Est putrida cepa inutilior. Est indoctior Philonide. Est muta persona.

The good gouerner maketh a good subiect, and the good master a good scoler.

Bonus dux bonum reddit comitem. Episcopus piam agens vitam, piam efficit plebem. Prudens Magistratus probos reddit ciues. Doctus & diligens Praeceptor eruditum reddit discipulum.

He is apte to learne.

Sunt illi apertae Musarum ianuae. Est Musis Charitibusq́ue gratus. A Musarum amore non abhorret.

He learneth which much labour.

Sunt illi clausae Musarum ianuae. Est Musis Charitibusq́ue ingratus. A Musarum amore planè abhorret.

He is pure and vnspotted.

Est aurum igni probatum. Est aurum Colophonium.

He is a man vnstable.

Est chamaelconte magis varius. Est illi mulieris animus. Aliud stans, aliud sedens loquitur.

The matter is doubtfull.

Incertus est rei euentus. Anceps est negotij euentus. Multa cadunt inter calicem supremaq́ue labra. Messis est in herba.

Labor may doo any thing.

Exercitatio potest omnia. Cura potest omnia. Dij bona laboribus vendunt. Perrupit Acheronta Herculeus labor.

Our felicitie is past.

Fuimus Troes. Fuit Ilium, & ingens gloria Dardanidum. Fuimus quondam fortes Milesij.

He is liberall.

Ambabus dat manibus. Est promus magis quàm condus. Est communis Mercurius.

They striue for nothing.

De asini vmbra certant. De lana caprina digladiantur. De fumo disceptant.

He is alwaies full of strife.

Suem irritaret. Est crater litium. Sopitos suscitat ignes. In puteo cum cane pugnat.

He playeth no more such parts.

Nuces reliquit.

Fecit repudium. Lo••gum valere iussit. Vltimam dixit salutem.

He is noble.

Est Codro generosior. Est Tusce portu generosior.

Thou doest nothing that is good.

Ranis vinum praeministras. Machinas post bellum affers. Herculis cothurnos aptas infanti. Delphinum syluis appingis, fluctibus aprum. Humano capiti ceruicem iungis equinam. Extra chorum saltas. Saltas in tenebris. Lucernam in meridie accendis.

I doo not wey hym a rushe.

Eum pili non facio. Nauci non facio. Flocci non facio.

This shall neuer come to passe.

Prius lupus ouem ducet. Prius locusta bouem pariet. Prius aquilam testudo vincet. Hoc erit ad Graecas Calendas. Hoc erit cùm coelum ruet.

This can not be done without healpe.

Hoc cum ope diuina fiet. Non absque Theseo hoc fiet. Auxilio alieno oportet hoc fieri.

He doth resist, or he doth not suffer.

Iactat iugum. Mordet frenum. Contra stimulum calcitrat.

Contra stimulum calces iactat.

Trust no man before thou knowest hym.

Nemini fides, nisi quo cū prius modium salis absumpseris. Ama tanquam osurus. Modius salis comedendus prius quàm ames. Non fit amicus absque temporis mora. Homo homini lupus est.

He hateth me cruelly.

Odium in me habet agreste. Odium in me habet Vatinianum. Odit me cane peius & angue. Ne in via quidem mecum ambularet.

All giftes ought to be accepted.

Donum quodque samendum. Accipienda sunt quae offeruntur. Muncrum nihil est recusandum.

Like will alwaies to like.

Similitudo mater est beneuolentiae. Simile gaudet simili. Simile simili est amicum. Similitudo mater est amoris. Semper similem Deus ducit ad similem. Cicada cicadae chara est, & formica formicae. Accipiter placet accipitri.

He speaketh plainly.

Praemansum in os inserit. Crassa Minerua loquitur. Crassiore Musa loquitur. Rudius ac planius loquitur.

He speaketh seldome.

Est Pythagorae discipulus. Est statua taciturnior. Est Acanthia cicada.

Est homo elinguis. Magis est homo mutus, quàm piscis. Harpocratem fingit. Est caput fine lingua.

He speaketh without consideration.

Quicquid incidit in linguam loquitur. Temerè ac insulsè loquitur.

He speaketh sincerly.

Aperto pectore loquitur. Apertè simpliciterq́ue loquitur. Ad cribrum loquitur.

The banket was aboundant of all things.

Deorum illic erat cibus. Fuit illic Sybaritica mensa. Attica erant illic bellaria. Mensa erat illic Syracusana. Illic erat Iouis cerebrum.

He is very mad.

Est stultior terebintho. Indiget helleboro. Est stultior Coroebo. Dij tibi suam dent mentem. Est caput cerebro vacuum.

He is very fearefull.

Vmbram suam metuit. Fulgur ex vitro metuit. Pisandro est timidior. Trepidat in morem galli. Est vir ceruinus. Est lepus galeatus.

He is slothfull.

Compressis sedet manibus. Ignauis semper sunt feriae.

De fera comedit. Manum semper habet sub pallio. Muscas semper depellit. Salem vehens semper dormit.

The theif is taken.

In laqueos decidit lupus. Hydrus erat in dolio. Tempus omnia reuelat. In arca latebat. Medius tenetur.

This matter is most manifest.

Hoc est puero perspicuum. Hoc sus quiuis intelligeret. Res est intus & in cute nota. Hoc est Sole clarius. Hoc est perspicuum tanquam in speculo. Hoc est notum tanquam in tabula.

This is an obscure matter.

Hoc est nebula & caligine tectum. Hîc est opus Daelio natatore. Hoc est numeris Platonicis obscurins.

This matter is much intangled.

Errorum est Labyrinthus. Hoc est Vulcani vinculum. Nodus est Gordianus. Hoc est Prothagorae sophisma. Hoc est Theobusiae aenigma. Nodus est Herculanus.

This is a good similitude.

Non tam ouum ouo simile est. Non tam aqua similis aquae est. Ouo prognatus eodem est. Similes habent labra lactucas.

It is harde to bringe this matter to passe.

Ioui fulmen, Homeroq́ue carmen extorseris prius. Facilius est simul flare & sorbere. Ire per extentum funem est minus operosum.

This will come to passe without labour.

Hoc citra laborem, citra vllum negotium eueniet. Vltrò Deus hoc suppeditabit.

He is wicked and nought.

Est diagora deterior. Est bipedum nequissimus. Est malus, ac improbus. Est homo adulterinus.

He forgetteth euery thing.

Est Grillo obliuiosior. Est captus proprij nominis obliuione. Ventis omnia tradit. Omnia Letheis immergit aquis.

Euill gotten goods, are euill spente.

Malè parta, malè dilabuntur. Malè parrum, malè disperit.

There was wonderfull misery.

Fuit Sybaritica calamitas. Fuit mare malorum. Fuit Lerna malorum.

He can spie his tyme.

Scit seruire tempori. Scit seruire scenae. Scit vti foro. Est Spartam nactus. Est omnium horarum homo.

The matter is now sure.

Res est in vado. Res est in tranquillo.

Res nauigat in portu. Rem factam habes. In vtramuis aurem dormias. Extra lutum pedes habes. Es extra periculum.

All my hope is proued vaine.

Thesaurus meus carbones fuerunt. Bolus ereptus est è faucibus meis. In spem frustratam incidi. Nucleum amisi.

He is filthy and sluttishe.

Est planè sordidus. Lutum luto purgat. Cubito nasum emungit. Est ex aula Telemachi.

He is greatly exstemed.

Magni aestimatur. Magno habetur in precio. Monstratur digito. Eum mirantur omnes, vt pueri Iunonis auem.

He seeketh how to healp hymselfe, or he studieth for his owne profite.

Decorat se ipsum. Tunica pallio propior est. Omnes sibi melius esse malunt, quàm alteri. Sibi ipsi balneum ministrat. Sibi ipsi tantùm canit.

Thou doest repente to late.

Serò sapiunt Phryges. Cumani serò sapiunt. Malo accepto stultus sapit. Piscator ictus sapit. Factum stultus agnoscit.

Quae nocent, docent.

Keape my wordes in secret.

Hoc terra defodias. In aurem hoc tibi dictum sit. Hoc mortuo commissum sit.

Thou makest euill comparison.

Aquilam noctuae comparas. Cicadae apem comparas. Mineruae felem comparas. Culicem elephanti comparas. Tibiam tubae comparas. Cancrum lepori comparas. Congregas cum leonibus vulpe••. Formicam confers camelo. Coruum lusciniae comparas. Graculus est inter Musas. Anser est inter olores.

Goo with good lucke.

Abi dextro Hercule, Amico Hercule. Abi bonis auibus. Abi dextro Genio. Abi omine auspicato. Abi Diis hominibusq́ue plaudentibus.

Goo with euill lucke.

Abi sinistro Hercule. Abi sinistro Genio. Abi Diis aduersis. Abi malis auibus. Abi infausto omine.

He is so ould, that he is able to doo nothing.

Ad Tithoni senectam est prouectus. Ad annos Nestoreos peruenit.

Est viuum cadauer. Instat capulo. Viuit vltra pensum. Charonti naulum iam praeparat.

He is altogether rude & vnmanerly.

Est totus agrestis. Seruilem capillum prae se fert. Est camelus saltans. Est inelegantior Libethriis. Est auris Boeotica.

Willingly.

Libenter. Serena fronte. Laeta facie. Grato animo. Laero vultu.

He vseth much seueritie.

Ad vinum resecat. Radit vsque ad cutem. Summum ins, summa est iniuria.

He speaketh truly.

Folium Sibyllae recitat. Ex Tripode loquitur.

He is ouercomed, or he confesseth that he is ouercomed.

Herbam porrigit. Dat manus. Arena cedit. Marte sub aduerso patitur sua signa iācere.

DEO SOLI GLORIA, LAVS, ET HONOR.