Pontici Virunnii viri doctissimi Britannicæ historiæ libri sex magna et fide et diligentia conscripti: ad Britannici codicis fidem correcti, & ab infinitis mendis liberati: quibus præfixus est catalogus regum Britanniæ: per Dauidem Pouelum, S. Theolog. professorem.

LIBER TERTIVS.

EXin duo filij eius, Belinus videlicet, austera facie, & supercilio altero de∣misso, & Brennus, in regnum succe∣dere volentes, maxima contriti sunt discordia: contendebant enim quis{que} eorum, vt diademate regni insignire∣tur, saepe arma deposuerunt, consilia∣rijs demulc entibus: censuerunt enim regnum inter eos ea conditione diuidendum esse, vt Be linus diadema insulae cum Loegria, at{que} Cambria, necnon & Cornu∣bia possideret. Erat enim primogenitus, petebat Troia∣na consuetudo, vt dignitas hereditatis ei perueniret. At Brennus quoniā iunior fuerat, fratri subditus Northū∣briam ab Humbro vs{que} ad Catanesia adeptus est. Con∣firmato igitur super his pactionibus foedere, tractaue∣runt patriam per quinquennium cum pace & iustitia: Sed quia discordia sese prosperis rebus miscere cona∣tur, affuerunt quidam fabricatores mendacij, qui Bren∣num accesserunt, dicentes, eum esse subditum fratri, cū tamen disciplina militari esset insignis, qui toties Ceul∣fum ducem Morinorum profligasset ex prouincia sua. Te defendens rumpe foedus, & duc filiam Elsingij regis Noruegiensium, vt ipsius auxilio amissam dignitatem recuperes. Quod factum audiens Belinus frater, pri∣mus petiuit Northumbriam, cepít{que} prouincialiū ciui∣tates quas custodibus suis muniuit. Porrò Brennus eo audito adducit secum magnas copiàs Noruegiensi∣um, paratáque classe redijt in Britanniam, cúmque ae∣quora securiùs & prospero vento sulcaret, obuiauit ei Guthlacus rex Dacorum, qui ipsi insidiatus fuerat, ae∣stuanerat námque amore puellae, quam Brennus duxe∣rat; vnde vltra modum dolens, classem parauerat & ex∣ercitum, ipsúmque citissimis velis sequebatur: nauali ergo aggressu facto, cepit fortè nauem, in qua prae∣dicta puella fuerat, illatisque vncis, illam inter con∣socios

attraxit, illis autem hinc, & illinc in pro∣fundo congredientibus, ruunt ex improuiso venti a∣uersi, factoque turbine naues dissipantur, dissipa∣tas verò dissipata littora compellunt. Rex igitur Da∣ciae mirata vi impulsus, peracto 5. dierum cursu cum ventorum timore applicuit cum puella in Nor∣thumbriam, nesciens quam patriam inopinabilis e∣uentus obtulisset: cum id à pagensibus compertum esset, ceperunt illos, duxerúntque ad Belinum, qui supra maritima, aduentum fratris expectabat, erant ibi cum naui Guthlaci, tres aliae naues, quarum vna fuit ex Brenni nauigio, pòst autem qui essent, regi indicauerunt, admodum gauisus est id sibi con∣tigisse, dum••ese in fratrem vindicare captaret. E∣mensis deinde aliquot diebus, ecce Brennus refectis nauibus in Albaniam applicuit. Exinde cùm captiui∣tas vxoris, caeterorúmque notificata fuisset, & quòd frater regnum Northumbriae, dum aberat, surripuisset, misit nuntios suos ad eum, mandans vt regnum, & spō∣sam redderet, sin minùs protestans totam insulam se à mari ad mare vastaturum, ipsum etiam fratrem inter∣fecturum, si copia congrediendi praestaretur. Quod cum Belinus audisset, negauit planè quod petebat, collectóque milite contra illum venit in Albaniam. At Brennus ei obuiauit in nemore, quod vocatur Ca∣laterium vt cum eo congrederetur. Vt igitur eum lo∣cum nacti, ordinarunt quisque acies, cominúsque accedentes, praelium caeperunt, asperriméque pug∣natum est: concidebant inter corruentes cohortes, vulnerati quemadmodum segetes, cum à falcatoribus aggrediuntur, denique praeualentibus Britonibus, dif∣fugiunt Noruegienses, Belinus insequitur, quinde∣cim ceciderunt, vulnerati multi, pauci sani. At Brennus vix vnam nauim nactus, vt fortuna tulit, Gallica littora petiuit, alij quò sors tulisset, fugerunt. Belinus autem habita victoria conuocatis regni pro∣ceribus infra Eboracum consultat, quid de rege Da∣corum faceret: mandauerat enim sibi ex carcere quod

se & regnum Daciae submitteret, tributúmque sin∣gulis annis exhiberet, si cum amica sua liberè ab∣ire sineret, & pactum iuramento, & obsidibus firma∣ret. Proceres procurant vt hac condicione Belinus, Guthlacum regem Dacorum emitteret, & sic actum est. Videns autem Belinus quod iam haberet totius Britanniae dominium sine timore, paternas leges con∣firmauit, & vias ad templa, ne essent ambiguae, quales fuerant, lapidibus strauit per longitudinem insulae; illas leges statuit quas Gildas historicus & poëta nobilissi∣mus conuertit in latinum: Rex verò Aluredus de lati∣no in anglicum sermonem tran stulit. Brennus autem sic fatigatus, decreuit ire ad principes Galliarum, duo∣decim militibus solūmodò comitantibus cùm autem nemo ei succurreret, venit tandem ad Seginum ducem Allobrogum, & ab eo honorificè suscipitur: cui Bren∣nus ita charus fuit, vt nemo ei praeferretur, ita vt om∣nia, vel pace, vel bello Brenni cura gererentur: erat e∣nim pulcher aspectu, procera & gracilia membra ha∣bens. Cum ita esset amabilis, dux ei vnicam filiam de∣sponsatam habere voluit, hac tamen condicione, si masculis careret, post obitum Brenni regnum cederet Allobrogibus, qui nunc dicuntur Sauoini, si autē filium haberet, promittit auxilium, vt fieret rex Britanniae, non solùm autem id à duce, sed ab omnibus heroibus appetebatur, quia charus aequè omnibus erat. Despon∣sata igitur filia Brenno statim donat regnum, nam eo anno moritur dux. Dux constitutus Brennus thesau∣rum auorum, & atauorum ducis erogat principibus Al∣lobrogum, cum eis omnibus communia habens omni∣a, & publica conuiuia eis faciens. Proceres igitur illecti eo modo proponunt, vt Brennus vlciscatur fratrem Be∣linum, íd{que} publico consilio confirmatum est: nec mo∣ra; collecto grandi exercitu foedus cum Gallis iniuit, vt per Gallorum prouincias tutò ire cum exercitu in Bri∣tanniam sineretur. Exinde parata in littore Neustrien∣sium classe, in insulam Britanniam prosperis ventis ve∣nit. Belinus facto quàm magno potuit exercitu contra

Brennum fratrem venit conflicturus; sed cùm hinc in∣de statutae cohortes ferè commisceri coepissent, acce∣lerauit mater amborum quae adhuc viuebat,* 1.1 & per dis∣positas turmas incedens, (erat autem nomen eius Conuenna) ae stuabat filium videre, quoniam tam diu non viderat: vt proximauit, brachia collo iniecit, desiderata basia ingeminans, nudatis quoque vberibus illum affabatur multis lachrimis;

Memento fili, me∣mento vberum istorum, quae suxisti, matrísque tuae v∣teri, quem Deus creauit angustijs mea viscera cruci∣antibus, fratri tuo veniam concede, iram tuam com∣pesce, in eum nullam habere debes contumeliam, qui tibi nullam intulerit: nam quod causaris ob te eum à patrio solo expulsum, si euentum rei intuearis diligen∣ter, conqueri non poteris, non enim fugauit te, vt dete∣rius tibi contingeret, sed coëgit deteriora postponere, vt ad potiora sublimareris; subditus námque illi partem regni possidebas, quam amisisti, par illi factus es Allo∣brogum regnum adeptus. Quid igitur fecit? nisi de pau∣pere regulo, magnum regem promouit, & clariorem sponsam: adde, dissidium inter vos ortum non propter ipsum, sed per te incoeptum fuit, qui auxilio regis Nor∣uegiae fretus insurrexisti.

Quibus verbis matris delini∣tus, deposita galea cum matre ad fratrem perrexit. Be∣linus videns inermem, vultu pacis eum amplexus est, & facta magna pace, vrbem Trinouantum venerunt: ibi consilio inito quid agendum esset, pararunt mag∣num exercitum in Galliarum prouincias, vt eas supera∣••ent. Emenso anno in Gallias transfretarunt, & Galli multis asperrimís{que} cons••ictibus attriti, Belino & Bren∣••o concesserunt. Mox Britones & Allobroges victores, Gallos prosequuntur, donec captis regibus ipsos sub∣mittere sese coëgerunt. In eo anno totas Gallias acqui∣siuerunt multis viribus euersis: pacatis ibi regni Gallia∣rum rebus, Romam petere deliberāt, & Italiam pessun∣flare; ingenti itaque apparatu Britannorum & Gallo∣rum, vrbes & prouincias Italiae statim depopulantur. Erant tunc Romae duo Consules,* 1.2 Gabius & Porsenna,

quorum regimini patria commissa fuerat, qui cùm resi∣stere non possent, assensu Senatorum venerunt ad illos concordiam & amicitiam petentes, obtulerunt etiam plurima dona auri & argenti, singulis annis tributum, vt sua cum pace possidere sinerentur, sumptis ergo ob∣sidibus veniam reges donauere, cohortésque suas in Germaniam duxerunt, instaurato priùs Rhegio Ligu∣stico, quòd immanitate Brennus everterat, ad com∣moditatem rei gerendae, vbi per biennium immoratus Germanos subegit, & Brennonam condidit de nomine ipsius quae nunc corruptè dicitur Verona; cúmque po∣pulos infestare coepissent, piguit Romanos initi foede∣ris, & reuocata amicitia Germanis in auxilium proces∣serunt. Deinde reges habito consilio, vt vtros{que} & Ger∣manos & Italos vlciscerentur: Belinus remanet contra Germanos, Brennus cum Gallis & suis, Romam con∣tendit ruptum foedus vlturus. Romani id videntes iter praeoccupant, vt obstarent furori Barbarorum. Belinus id audiens, reuocato exercitu acceleravit; vallem quan∣dam nactus, qua hostes praeterituri erant, in illa delituit, sequenti die adueniunt Itali, visis hostibus attoniti, ar∣bitrati vtique sunt Brennum, & Gallos, & Senones ad∣esse. Belinus acriter Italos inuadit, de improuiso iner∣mes, & sine ordine aduenientes. Romani facilè profli∣gantur, & sine pietate caeduntur, sed nocte superuenien∣te incoeptam stragem perficere nequiuit Belinus. Ro∣mam Belinus etiam ipse contendit, & Brenno iungitur, qui iata triduo antea Romam obsidere coeperat. Ro∣mam igitur ambo oppugnant, ante portas furcas eri∣gunt, & obsessis mandant, quòd obsides quos dederant, in pa••ibulo suspenderent, nisi sese dederent. Roman autem despecta pietate fratrum, filiorum, & nepotum, in proposito permanent, & sese defendere intendunt, hinc inde à moenibus pugnatur, iratus Brennus 24. obsi∣dum nobiliorum statim crucifigit, & alij multi suspen∣duntur in conspectu parentum suorum. Romani pro∣teruiores, & freti legatione Gabij, & Porsennae consu∣lum, qui ipsis mandauerunt, vt in auxilium eorum se∣quenti

die venirent, vrbem egredi statuerunt, & cum hostibus praelia committere, & cùm turmas suas sapi∣enter distribuerent, ecce consules refectis socijs adsunt, densísque agminibus inuadunt Allobroges & Britonas, & ciues Roma egressi stragem non minimam fecerunt. Porrò fratres cùm cladem commilitonum tam subitò illatam conspexissent, admodum anxiati socios hortan∣tur turmas reficere, & crebras irruptiones facientes hostes retrocedere coëgerunt: tandem multis millibus caesis, victores sunt fratres interfecto Gabio, captóque Porsenna, vrbem ceperunt, & absconditas ciuium opes commilitonibus tradiderunt. Habita ergo victoria, re∣mansit Brennus in Italia inaudita tyrannide incolas af∣ficiens, tandem in Graeciam perrexit; vbi tegula templi Apollinis occiditur: exercitus eius ad huc Galatae no∣minantur. Caeteros autem actus ipsius, & hominum, quoniam Graecorum, & multae Romanae historiae de∣clarant, tractare non curaui, cùm nimiam prolixitatem huic operi ingessissem, & id replicans, quod etiam alij tradunt, satis est quae non habent Latinae historiae per∣currere. Belinus autem in Britanniam reuersus vixit. Vrbes vetustate collapsas recuperavit, nouas condidit multas, & inter alias vnam super Oscam fluuium prope Sabrinum mare, quae multis temporibus Caerusc dicta est & Metropolis Demetiae fuerat. Postquam autem Romani venerunt, deleto nomine priore vocata est vrbs legionum, vocabulum trahens à Romanis legioni∣bus, quae ibi hiemare solebant, fecit etiam in vrbe Tri∣••ouantum ianuam mirae fabricae super ripam Tamesis, quae de nomine suo ciues temporibus istis Belinesga∣••am appellant: iustitiam maximè obseruauit, in e∣••us diebus tot, ac tantae diuitiae fuerunt, quantas vi∣lerit vnquam vlla aetas. Mortuus autem combustus est, & cinis in aureo cado reconditus in turris ca∣••umine portae praedictae, quam fecerat supra por∣tam naualem. Huic filius successit, nomine Barb∣truch, vir prudentissimus, grossis & cruentis ocu∣lis notandus. Cui cùm rex Daciae tributum ne∣garet,

quod patri tribuere solitus esset, parata clas∣se in Daciam nauigat, regem interficit, regionem subiugauit pristino iugo, in patriam autem remeans per Orcadas insulas veniebat, ibi 30 naues inuênit, vi∣ris & mulieribus plenas: istarum autem nauium dux, Bartolinus nomine, venit obuiam, & adorato eo, veni∣am & pacem rogauit, dicebát{que} se ex Hispania pulsum, loca, nouás{que} sedes quaerere: petijt portiunculam Bri∣tanniae inhabitandam, ne maris odiosum iter de caetero peragraret. Vt igitur audiuit Gurguint Barbtruch, eos Bassalenses vocatos esse, misit homines cum eo ad in∣sulam Hiberniae, quae tunc omni incola carebat, e∣ámque illis concessit, quam multiplicati vsque in hodi∣ernum diem tenent. Gurguint autem Barbtruch mori∣ens, in vrbe legionū sepultus est. Post illum Guitellinus successit, vir prudentissimus, iustissimús{que}, & facie hu∣mana, habuit vxorem Martiam nomine, lacte candidi∣orem, omnibus artibus eruditam: haec inter multa, & in∣audita, quae proprio ingenio repererat, inuenit legem, quam Britones Martianam appellarunt, hanc rex Alu∣redus inter caetera transtulit in Saxonicam linguam, & Mercheanlegen vocauit. Mortuo Guitellino regnauit Martia, & filius puer, qui Sisyllus vocabatur, septennis. Quo mortuo successit Cimarus; quo mortuo successit Elanius; quo defuncto successit ex Tangustela cōcubina Morindus semper per lineam regalem, formosissimus & fortissimus, cuius prouinciam cùm inuasisset quidam rex Morinorum, hic eum profligauit, nec viuus dimis∣sus fuit vllus, iubebat enim vnum post alium ante se ad∣duci, vt quem{que} perimens crudelitatem suam propria manu satiaret. Et cùm fatigatus paulisper cessasset ag∣geribus occisorum: praecipiebat ipsos viuos excoriari, & excoriatos comburi: ingentes pirae erāt, & spectaculum horrendum. Cùm ergo crudelissimè imperaret, ac∣cidit infortunium, quod nequitiam suam domuit, quo∣niam ex partibus Hibernici maris, inauditae feritatis, & formae monstrosissimae bellua aduenit, quae incolas iux∣ta maritimas oras sine intermissione deuorabat. Quod

cùm Morindus audisset, accessit ad belluam paucis co∣mitantibus, & solus cum ea voluit certare, sed cum tela hausisset, accelerat monstrum aduersus Morindū, & a∣pertis faucibus ipsum veluti pisciculū deuorauit. Huius filius successit Gorbonianus, sanctissimus rex, post cu∣us mortē regno fuit haeres Archigallo frater, vir pessi∣mus in omni genere vitiorum, scurris erogabat, bonos insectabatur, quid mos, vel virtus, nesciebat ipse, sed vē∣••rosus, & facie tanquam simij posticum, vnde fuit dimis∣us facta populi conspiratione, qui erexerunt Helidurum eius fratrem, qui pius cognominatus est ob eius in om∣nes misericordiam. Hic autem post quinquenniū frater neminem auxiliatorem, vt in regnum remitteretur ha∣bens, venit in Britanniam incognitus, decem socijs comitatus, & paupertate vltima aggrauatus transibat Calaterium nemus, vbi frater obuiauit Helidurus ve∣nationi regaliter intentus, cognito autem fratri basia infinita iungens, calamitatē miseratus, clandestina via eum reduxit in vrbem Alclud, quamiuis corpore & ani∣mo monstrosum: acciuit autem proceres omnes & principes, vt se aegrotum viserent, (simulauerat enim ••e valida aegritudine correptum de regni rebus velle eos consulere) eo audito cum venissent, singulos stric∣to gladio armatis satellitibus iuramento coëgit fra∣••rem in regnum pristinum resumere. Quo facto Heli∣••urus ipsum regnum fratri pientissimè praebuit, coro∣nam de suo capite accipiens fratris capiti collocauit. taque meliore via reformatus imperauit, denique lan∣••uore obijt eueniente, & in vrbe Caerlier sepelitur. Eri∣gitur Helidurus iterum, qui moesto aspectu erat; sed eum Gorbonianum primogenitum sequitur in omni ••onitate, duo residui fratres insurgunt, & capiunt He∣••durum, & in turri in carceribus custoditur, regnum di∣••••dunt ipsi, pars enim Britanniae versus Occasum datur Ingenio (ita enim dicebatur) ab Humbro flumine; alte∣ra verò cum tota Albania Pereduro; post septē annos ••bijt Ingenius & totum regnum cessit Pereduro, sed ci∣•••• morte correptus, iterum erigitur Helidurus; eo

mortuo, cum omni solita vita sanctissima, successit Gorboniani filius, qui sanctitatem exercuit supremam. Post illum regnauit Marganus Archigallonis filius, qui etiam exemplo parentū serenatus, gentem Britonum cum tranquillitate tractauit. Huic successit Ennianus frater suus, qui cum esset monstrosus corpore & mori∣bus, septimo anno seditione regni depositus est, ea enim tyrannide, qua vsus fuerat, populū concitauerat, in cu∣ius loco frater eius Eduallo nomine sublimatus est In∣genij filius. Huic successit Runo Pereduri filius cui Ge∣runcius Heliduri filius. Post illum Catellus eius filius, post Catellum, Coëlus, post Coëlum Porex, post Pore∣cem Cherin, huic tres filij fuerunt, Fulgenius videlicet, & Eldadus, & Androgius, qui omnes alter post alterum regnauerunt. Exinde successit Vrianus Androgij filius, cui Eluidius, Eluidio autem Cledaucus, cui Cletenus, cui Gurguntius, cui Marianus, cui Bleidutus, cui Ca∣phus, cui Oenus, cui Sisyllus, cui Bledgabret hilari vul∣tu. Hic omnes cantores quos retro aetas habuerat, & in modulis, & in omnibus musicis instrumētis ita, vt deus Ioculatorius appellaretur, post illum regnauit Arch∣mael frater suus, post Heldol, post Redion, cui Rodori∣cus, cui Samuel Penisel, cui Pir; cui Capoir, deinde suc∣cessit Gilquellus Capoiri filius, vir optimus, post illum, Heli filius eius successit per 40.* 1.3 annos, hic generauit tres filios, Lud, Cassibellaunum, Nennium, quorū Lud, maior natu, & amplis membris successit, aedificiorum renouator, muros vibis Trinouantum renouauit, in dandis epulis profusus, & quoniam ibi prae alijs vrbibus immoraretur, Trinouantum dicta est Caer Lud, id est ciuitas Lud, & deinde per corruptionem nominis Caer Lunda, à succedente tempore per cōmutationem lin∣guarum dicta fuit Londone, & postea Lundres, vnde & panni de Lundra dicuntur optimi. Mortuus autem in dicta vrbe fuit, sepultus iuxta portam illam, quae adhuc de nomine suo Porthlud Britannicè, Saxonicè verò Ludesgate nuncupatur, nati fuerunt ei duo filij, An∣drogeus, & Theomantius, qui cum pueri imperium

regere nequirent, Cassibellaunus frater suus loco illo∣rum sublimatur, pius & sanctissimus fuit ita vt pueros sine portione regni esse noluerit, nam magnam partem eis tribuit, Trinovantum cum Ducatu Cantiae largitus est Androgeo, Ducatum vero Cornubiae Theomantio, ipse autem regni Diademate illis maior habitus est.

Notes

• * 1.1

  Mater arbi∣ter filiorum.
• * 1.2

  Gabinius.
• * 1.3

  Hunc Beli∣num mag∣nnm vocant scriptores Britannici.