Pontici Virunnii viri doctissimi Britannicæ historiæ libri sex magna et fide et diligentia conscripti: ad Britannici codicis fidem correcti, & ab infinitis mendis liberati: quibus præfixus est catalogus regum Britanniæ: per Dauidem Pouelum, S. Theolog. professorem.

De antiqua fidei fundatione, Christianitatis amore & de∣utione. Cap. 18.

PRAETEREA olim longèque ante excidium Britannicum, quia per annos circiter ducentos per Faganum & Damianum ad petitionem Lu∣cij Regis ab Eleutherio Papa in infulam trans∣missos, in fide fundati sunt & solidati.* 1.1 Vnde & à tem∣pore quo Germanus Altisiodorēsis & Lupus Trecensis propter corruptionem quae Paganorum Saxonum ir∣ruptionibus iam irrepserat, & praecipuè ad expellen∣dam haeresin Pclagianam in insulā missi sunt, nihil hae∣reticum, nihil rectae fidei contrarium sensere. Ab eorun∣dem quoque doctrina haec, vt fertur, vsque in hodiernū documenta tenuerunt¹.* 1.2 De quolibet pane apposito primum fractionis angulum pauperibus donant. Terni quoque in Trinitatis memoriam ad prandium sedent. Viro cuilibet religioso monacho vel clerico, vel cuicun∣que religionis habitum praefercnti, statim proiectis ar∣mis cernuo capite benedictionem petunt. Episcopa∣lem verò confirmationem & chrismatis (qua gratia spiritus datur) inunctionem, prae alia gente totus po∣pulus magnopere petit. Omnium quoque rerum quas possident, animalium, pecorum, & pecudum interdum decimas donant, quando videlicet vel vxores sibi mar∣tiali copula iungunt, vel peregrinationis iter arripiunt, aut quamlibet vitae suae,* 1.3 ecclesiae consilio, correctionem assumunt. Hanc autem rerum suarum partitionem de∣cimam magnam vocant, cuius duas partes ecclesiae suae baptismali tertiam verò episcopo diocesano dare solēt. Prae omni autem peregrino labore,* 1.4 Romam peregrè

libentiùs eundo, deuotis mentibus Apostolorum limi∣na propensiùs adorant. Ecclesijs autem & ecclesiasticis viris,* 1.5 sanctorum quoque reliquijs, & campanis baiulis, libris textis & cruci, deuotam reuerentiam exhibere, longéque magis quàm vllam gentem his omnibus ho∣norem deferre videmus: vnde & ecclesiae istorum lon∣gè maiorem quàm alibi pacem habent. Non etenim in coemiterijs solùm, verumetiam extrà proculper metas & fossas vlteriores ab episcopis causa pacis impositas & constitutas, animalibus ad pascua pax seruatur. Ec∣clesiae verò maiores quibus maiorem antiquitas reue∣rentiam exihibuit: quatenus armenta mane ad pascua exire & vesperi redire possunt, pacem praebent. Vnde si cum Principe capitales quis inimicitias incurrerit, si ecclesiae refugium quaesierit, eadem sibi & suis pace gaudebit: adeò vt hac immunitatis indemnitate, lon∣gè Canonum indulgentiam excedente, (qui corpori solùm & membris tali in casu salutem praestant) multi abutentes, audaciùs ob hanc impunitatem hostiliter excedūt, & ab his etiam refugij locis, tam patriam vn∣dique totam quàm principem ipsum grauiter infestan∣do molestant. Heremitas & Anachoritas abstinentiae maioris magísque spirituales alibi non videas. Gens etenim haec omni vehemens est intentione. Vnde & Sicut malis nusquam peiores, sic bonis meliores non repe∣ries.

Foelix itaque gens & fortunata, Gens verè, vtra∣que sorte beata, Si Praelatos haberent bonos & Pa∣stores, vnóque gauderent Principe & illo bono.

Annotationes in Cap. 18.

DƲAe res, teste Giraldo, Remp. foelicem & fortunatam reddunt; quarum altera in vnius boni principis moderata gubernatio∣ne consistit: altera in fidelis diligentisque pastoris sana doctrina & disciplina salubri. Priorem nobis his nostris diebus largita est Dei clementia vt videremus ipsi: Cambriae enim principatu An∣gliae regno vnito, & antiqua ciuium liberatate inco∣lis restituta, vnius Principis boni pacifico modera∣mine fruimur, veteri inimicitia inter Anglicam gentem & Cambricam iam pridem sopita & peni∣tus extincta. In posteriore vero non ita foelices & fortunati sumus. Nam etsi summi pastores viri boni & moderati sint, est tamen tàm in doctrinae penuria, quàm in disciplinae executione, (in Cam∣bria) defectus. Etenim sicuti ecclesiasticorum sa∣cerdotiorum cauponatio & abusus, (de quibus su∣prà Itinerarij li. 1. cap. 2. Annot. 5. memini) euan∣gelicae praedicationis cursum impedit, & veritatis doctrinam à populo auertit: ita & publicae poenitē∣tiae redemptio pecuniaria, (quam commutationem vocant) vsurpata abijs qui pecuniae magis quàm pietati student, impuros mores & omnē vitae turpi∣tudinem inducit, nec quicquā aliud adeò fenestrā omnem scortationibus atque adulterijs patefacit, atque haec criminum vel animarum potiùs nundi∣natio, nullo poenitentiae indicio (quo illis, qui homi∣nis improbitate offenduntur satisfieret) edito. Et

siquis excipiat, illam pecuniam, quae hoc modo, ex poenitentiae publicae redemptione conflatur, in pios vsus, videlicet, aut in vijs publicis & pontibus re∣ficiendis, aut in reparandis ecclesiarum ruinis, aut in subleuandis pauperum necessitatibus erogari: Audio quod dicitur, & video quod fit. Quod si hoc quod asseritur, cum externa delinquentis submissi∣one ijs in locis fieret in quibus admissum crimen est, ita vt laesae congregationi innote sceret, non om∣nino quorerer. Sin verò in priuatos querundam v∣sus mulcta illa pecuniaria redundet, omnes pij re∣dargutionem iustam esse fatebuntur. Nam quid turpius & à Christiana professione magis alienum excogitari potest, quàm ex scortationibus, stupris & adulterijs (more Romanorum pontificum) quae∣stum facere? Sed de his & alijs peruersae in Cambria disciplinae naeuis, cum multis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 fusius àme in eo li∣bro, quem de grauioribus Cam∣briae incommodis conscripsi tractatum est.

Notes

• * 1.1

  Religio.
• * 1.2

  Cerimonia.
• * 1.3

  Decima magna.
• * 1.4

  Peregtinati∣ones.
• * 1.5

  Superstitio∣ones.