Pontici Virunnii viri doctissimi Britannicæ historiæ libri sex magna et fide et diligentia conscripti: ad Britannici codicis fidem correcti, & ab infinitis mendis liberati: quibus præfixus est catalogus regum Britanniæ: per Dauidem Pouelum, S. Theolog. professorem.

De fluuio Teiui, Cardigan, & Emelyn, cum N. S. Cap. 3.

LAbitur autem hîc fluuius egregius, cui nomen Teiui, prae cunctis Cam∣briae fluuijs salmone praepingui foe∣cundissimus: habet & piscariam co∣piosam iuxta Cilgarran in summitate rupis cuiusdam, Sancti Ludoci mani∣bus olim excultam, in loco qui dici∣tur Canarch Mawr, per quam aqua praedicta transcurrēs, ab alto (vt assolet) cum strepitu magno ad ima ascen∣dit,* 1.1 vbi & salmones ab imis ad summam rupis conca∣uitatem, quantum hastae longissimae est altitudo saltu mirabili transferuntur, & (nisi piscis proprietas hoc exigeret) miraculoso. Hoc etenim piscium genus saltū appetit ex natura, vnde & à saltu salmo nomē accepit. Modus autem saliendi & proprietas sicut in Hybernica topographia descripsimus haec est. Pisces huiusmodi naturaliter aquae cursum contra intentantes, (sicut e∣nim auibus contra flatus, sic & piscibus contra fluctus mos est eniti) cùm obstaculum inueniunt praeruptum, caudam ad os replicant: interdum etiam ad maiorem saltus efficaciā caudam ipsam ore comprimunt, dū{que} à circulo huiusmodi se subitò resoluūt cum impetu quo∣dam tanquam virgae circulatae explicatione, se ab imis ad alta, cum intuentium admiratione, longè trans∣mittunt. Stant autem simul in angusto sc. terrae arpen∣to ecclesia sancti illius, molendinum, cum ponte & pis∣caria, & pomerium cum horto delectabili. Habet & aliud fluuius iste sua specialitate notabile. Inter vni∣uersos nám{que} Cambriae seu etiam Loegriae fluuios, so∣lus hic castores habet.* 1.2 In Albania quippe vt fertur, flu∣uio similiter vnico habentur, sed rari. De cuius bestiae natura, qualiter à siluis ad aquas materiam vehant:

Quanto artificio ex attracta materia medijs in flucti∣bus munimenta connectant: quam defensionis artem contra venatores in occidente praetendant, quam in oriente, De caudis quoque pisceis, pauca interserere non inutile reputaui.

Castores enim vt castra sibi in medijs fluuijs con∣struant, sui generis seruis pro rheda vtentes, à sil∣uis ad aquas ligena robora miro vecturae modo contrahunt & conducunt. Quidam enim ex his na∣turae imperio seruire parati, ligna ab alijs praecisa ventríque supino imposita quatuor pedibus complec∣tentes, lignóque in ore ex transuerso locato dentibus ab alijs hinc inde cohaerentibus, retrogradéque tra∣hentibus, non absque intuentium admiratione simul cum oneribus attrahuntur. Simili quoque naturae artificio in scrobium purgatione quas sibi pedibus in terram fodiendo scalpendóque conformant, melotae vtuntur. In aliquo verò profundissimo fluuij angulo & pacifico, in castrorum constructione tanto artificio ligna connectunt, vt ne aquae stillae de facili penetran∣do subintret, nec procellae vis labefactando concutiat, nec violentiam quamlibet praeter humanam, & hanc ferro munitam reformident. Ex salicum etiam ramis in castrorum constructione ligna connectunt, soliísque varijs in altum quantum aqua excrescere solet & vltra ostijs interiùs à solio in solium aptatis, machinam di∣stinguunt, vt iuxta fluminis incrementa fluctuantes vndas (cùm voluerint) ab alto despicere valeant. Ex salicibus autem, vt per annos crescendo salicum saltus, hispidum exterius siluescat arbustum tota interiùs arte latente.

Hoc animal in aquis ad libitum perdurat,* 1.3 & sub e∣isdem more Ranarum velutique Phocae pilosae, quae fluxum maris atque refluxum leuitate pilorum & his∣pitate declarant, halitum fouet. Sub aquis igitur, indifferenter & sub dio, tria haec animalium gene∣ra spiritum trahunt, súntque tibijs curtis, corpore la∣to, caudis nullis vel quasi mutilatis, & talpis quo∣dammodo

siue melotis in corporis compositione con∣formia. Notandum etiam quatuor haec solùm den∣tes bestia praefert, oris anteriori parte duos supra, & duos inferiùs è contra, eísque latis plurimum & acu∣tis tanquam dolabris vtitur ad secandum. Habent au∣tem in proxima castris ripa scrobes subterraneas la∣tibuláque in sicco munitissima: ad quae venator ex∣plorans dum praeacutis sudibus desuper transpenetra∣re molitur: ictum audiens & violentiam timens quàm citiùs ad castri munimenta se bestia confert: sed primò ad ipsum foraminis ingressum in ripa residens aquam exsuflat, pedibus scalpendo terram immis∣cet & ex limpida visuíque peruia turbidam reddit & coenulentam, vt sic hostis à ripa cum fuscina fer∣rea saltum obseruantis artem arte deludat. In eis autem regionibus, cum canes narium sagacitate se∣quaces se nullatenus effugere posse praesentit, vt damno partis totum redimat, partem quam appeti na∣turali industria nouit proijciendo, venatoris in con∣spectu se ipsam bestia castrat, vnde & à castrando Castor nomen accepit. Praeterea si bestiam praeca∣stratam canes iterum fortè prosequantur, ad emi∣nentem se statim conferens locum, coxa in altum eleuata partem venatori quā appetit praecisam ostēdit. De quibus Cicero in Scauriana, redimunt se ex illa parte corporis propter quam maximè expetuntur. Iuuenalis, Qui se Eunuchum ipse facit cupiens euadere damno testiculi. Et Bernardus:

Prodit item castor proprio de corpore velox reddere quas sequitur hostis auarus opes.

Sic igitur vt hinc pellem, quae in occidente quaeritur tueri valeat: illinc partis medicinalis quae in orien∣te diligitur, largitione, totum quamquam tamen non totum conseruet, mirabili (ne dicam ingenio) vi qua∣dam ingenita & quasi discretiua, venatoris astutiam vi∣tare molitur. Notandum quoque quòd Castores cau∣das habent latas & non longas in modum palmae hu∣manae spissas, quibus tanquam pro remigio natan∣do

funguntur, cúmque totum corpus reliquum pilo∣sum habeant, hanc partem omni pilositate caren∣tem in morem phocae marinae planam habent & le∣uigatam: vnde & in Germania Artoisque regioni∣bus vbi abundant Beuers, caudis huiusmodi piscium vt aiunt, naturam tam sapore quàm colore sortitis, viri etiam magni & religiosi, ieiuniorum tempore pro pisce vescuntur. Videtur tamen quod iuris in toto quoad totum, hoc in parte quoad partem, nec pars à toto tanta generis diuersitate distare consu∣euit. Transiuimus autem à castro praedicto versus pontem Stephani, Cruc Mawr. i. colle magno iuxta Aberteiui à sinistro latere relicto. Vbi Gruffinus fili∣us Resi filij Theodori post obitum Anglorum regis Henrici primi in bello publico, de Anglorum popu∣lo per necem nobilis viri Richardi Clarensis iuxta Abergeuenni (vt dictum est paulò antè) interempti, si∣ne capite relicto: & ob hoc in impetu primo statim confecto, stragem non modicam fecit, in summitate collis eiusdem tumulus reperitur, quem se cuilibet staturae praestare conformem incolae testantur. Et si arma quaecunque vespere ibidem integra relinquan∣tur, mane confracta vulgari assertione reperien∣tur.

Annotationes in Cap. 3.

1 CAstor, ab extremis amnium fibris, in quibus degit, Fiber latinè dicitur & Graecè 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quasi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quod ventrem magnum habeat, vt Etymologici tradunt. Hoc animal est ex ijs quae Graeci 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vel 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vo∣cant, admodum simile lutrae, nisi quòd cauda pis∣cis sit, vt refert Plinius lib. 8. capitulo 30.

cui mollior pluma pilus est. Effossis in ripa cunicu∣lis caudam intra aquas tenet, reliquo corpore in sicco habitat. Castor vt tradit Albertus Mag∣nus, pedes posteriores anserinos habet quibus fa∣ciliùs natet, anteriores vero caninos. Hic compre∣hensa hominis parte, non ante quam fracta concre∣puerint ossa, morsum resoluit. Huius generis ani∣malium gregatim in Ponto reperiuntur quamplu∣rimi: vnde Castor canis Ponticus à quibusdam vocatur, & Castorium Ponticum optimum ducunt medici. Hodie nullus Castor in Cambria reperitur, nec quale sit animal vulgus cognoscit. Vide Dios∣corid. & Plinium.

Notes

• * 1.1

  Salmonum saltus.
• * 1.2

  Castor.
• * 1.3

  Ranae, Phocae, Castores, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.