Pontici Virunnii viri doctissimi Britannicæ historiæ libri sex magna et fide et diligentia conscripti: ad Britannici codicis fidem correcti, & ab infinitis mendis liberati: quibus præfixus est catalogus regum Britanniæ: per Dauidem Pouelum, S. Theolog. professorem.

Annotationes in Cap. 1.

1 DVbritius Demetus, ad Vagae conflu∣entis ripam ex Eurdila nobili iuuencu∣la, ignoto patre natus, magnum apud Britannos doctrinae & probitatis iuuenilibus annis obtinuit nomen. Hic ad Vagam fluuium scholas erexit, multósque discipulos in omni literarum ge∣nere percelebres habuit, Pelagiana dogmata ve∣hementer & solidè refutauit. Vnde primùm Ta∣uensis episcopus & posteà legionum vrbis (quae Cambrorum Metropolis erat) Archiepiscopus sub Aurelio Ambrosio rege constitutus est: Ʋtherium Pendragonem, & post eum Arthu∣rum eius filium Nothum, regni Britannici dia∣demate insigniuit: contra Saxones acerrimum se aduersarium opposuit, quos pro suae gentis Repub∣lica multis inuectiuis eleganter scriptis lacessiuit. Resignato tandem Archipraesulatu Dauidi, reli∣quum temporis inter discipulos manuum suarum laboribus viuentes, priuatìm & quietè transegit. Obijt 18. Cale. Decembris, Anno, verbi incarnati 522. De hac sedis translatione vide plura in Annotationibus suprà lib. 1. cap. 5. Annotat. 6. Hac in re foedè errauit Robertus Caenalis lib. 2. Perioche 6. non intelligens statum Britan∣niae ante aduentum Augustini Monachi in insu∣lam.

2 Giraldus alibi vocat hanc regionem totius Cambriae amoenissimam supra li. 1. ca. 12. Verùm

ibi iuxta illud Ouidij

Nescio qua natale solum dulcedine cunctos ducit, & immemores non sinit esse sui,

patriam suam & geniale territorium profusioribus laudum titulis prosequitur: Hìc verò ipsam rei veritatem (sicuti est) respicit: Nam in vniuersa Cambria multa loca inuenias, longè multúmque huic anteponenda, siue aëris salubritatem, siue regionis amoenitatem, siue soli ipsius fertilitatem, aliá{que} humanae vitae commoda respicias.

3 Quod ad plenam hanc Cambriae subactionem per Henricum primum factam attinet, intelligen∣dus author est, vel de Rossensis regionis (in qua sedes Meneuensis existit) subiectione: vel de pro∣uincia Demetica, quae tunc maxima ex parte in Normannorum & Flandrorum manus deuenerat, vt in Historia Cambriae manifestū est. Nam Ve∣nedotia eo tempore possessio fuit Gruffini filij Co∣nani principis Northwalliae: Et Powisia à filijs Bel∣thini Principis tanquam supremis eius prouinciae dominis tenebatur. Nec fuit plenè subacta Cam∣bria, vs{que} ad annum 12. Eduardi primi cum inter∣fecto Leolino Gruffini filio, vltimo Cambrorum principe, vniuersa Camb••••a in manus regis An∣gliae deuenit.

4 Gregorius primus Rom. episcopus An. 596. misit Augustinum monachum ad Anglos, qui Ro∣manā religionem hominū mandatis & traditioni∣bus refertā illis obtrusit: Nam Britanni puriorem Christi doctrinam longè antè à Iosepho Arama∣thensi & Asiaticis ecclesijs susceperant. Apud illos

igitur vigebat veritatis praedicatio, doctrina sin∣cera, viuificatrix fides, & purus dei cultus, qualis ab ipsis Apostolis mandato diuino Chri∣stianorum ecclesijs traditus erat. Vnde Gal∣fridus Monumethensis lib. 8. cap. 4. De ge∣stis Britannorum, In patria (inquit) Bryto∣tonum adhuc vigebat Christianitas, quae ab A∣postolorum tempore nunquam inter eos defece∣rat. Postquam ergo venerat Augustinus à Gregorio vt dictum est missus, & ab Ethel∣berto Rege receptus, in Ʋigorniensi pro∣uincia Anno. 602. synodum celebrauit, in hunc finem vt Britanniae clerum sibi subde∣ret & Romanae ecclesiae obsequentem redde∣ret. Ad hanc synodum vocati venerunt Britan∣norum episcopi septem. Nam illis diebus sub Meneuensi metropolitano ad eum numerum, Asiaticorum more principales ecclesias cum ordinationibus habebant, quorum tunc haec erant nomina, Henfordensis, Tauensis, Paternen∣sis, Banchorensis, Elueinsis, Ʋiccensis ac Mor∣ganensis. Ʋenerunt & doctores ad eandem sy∣nodum, inter quos, Dinotus coenobiarcha Ban∣chorensis omnium primus, grauiter & doctè de non approbanda apud eos Romanorum auctori∣tate disputabat: fortiter praeterea tuebatur Me∣neuensis Archiepiscopi, in ecclesiarum suarum gubernatione ratam iurisdictionem: vehemen∣ter contendens non esse in Britannorom commo∣dum futurum, vel Romanorum fastum, vel cog∣nitam Anglosaxonum tyrannidem in communi∣onem

admittere: Affirmans etiam debuisse Gregorium admonere Saxones gentem perfi∣dam, vt si sincerè Christianismum admittere vellent, Britanniae imperium, quod contra sacra∣mentum militiae per tyrannidem occupauerant, iustis dominis & possessoribus quamprimum re∣stituerent. Cùm ergo ad Augustini colloquium ituri essent, solitarium quendam & prudentem virum priùs consuluerunt: An eius mandata sequi, suásque à patribus sumptas traditiones deserere liceret? Si homo dei est (inquit) se∣quimini illum. Et vnde id probabimus? inter∣rogant. Scitis (ait) dominum praecepisse, tollite iugum meum super vos & discite à me, quia mitis sum & humilis corde, si talis ergo sit Au∣gustinus ille, credibile est quod Christi iugum & ipse portet, ac vobis portandum offerat: Si autem & immitis fuerit, constat quia non est à deo, neque vobis est eius sermo curandus: Et vnde id sciemus? inquiunt; permittite, ait, vt ipse prior cum suis ad synodi locum veniat, & si aduentantibus assurrexerit, scitote quia Christi seruus est, & obtemperate illi: at si vos spreuerit aut parui aestimauerit, & nullum benignitatis signum ostenderit in vultu, cum numero plures sitis, spernatur à vobis & ipse. Cùm itaque venissent & Augustinum in cella ambitiosè sedentem, nec eis amicitiae signum aliquod praebentem vidissent, in iram mox con∣uersi, eumque superbiae notantes, cunctis quae illis proposuit contradicebant. Exprobrabat e∣eim

eis quòd vniuersalis ecclesiae consuetudini contraria in multis gererent, praesertim in cele∣bratione Paschatis, in ministerio baptismi, & in praedicationis officio, & quòd Romanas traditio∣nes non curarent, mandabátque vt in his atque a∣lijs Romanae ecclesiae mores & ritus obseruarent, arroganter & contumeliosè cuncta praecipiendo: At illi nihil horum se facturos, neque illum pro Archiepiscopo habituros esse respondebant. Quibus ille futura bella promisit, ac mortis vlti∣onem (quae mox sequebatur) ferociter minita∣batur. Vide Bedam in sua Historia ecclesiasti∣ca gentis Anglorum lib. 2. cap. 2. Et praedic∣tum Galfridum. De his ita scribit Mantuanus in Fastis.

Adde quòd & patres ausi taxare Latinos: Causabantur eos stultè, imprudenter & aequo Durius, ad ritum Romae voluisse Britannos Cogere, & antiquum tam praecipitanter amorem Tam stolido temerasse ausu. Concedere Roma Debuit, aiebant, potiùs quàm rumpere pacem, Humani quae iuris erant, modò salua maneret Lex diuina, fides, Christi doctrina, senatus Quam primus tulit ore suo, quìa tradita ab ipso Christo erat, humanae doctore & lumine vitae, &c.