Pontici Virunnii viri doctissimi Britannicæ historiæ libri sex magna et fide et diligentia conscripti: ad Britannici codicis fidem correcti, & ab infinitis mendis liberati: quibus præfixus est catalogus regum Britanniæ: per Dauidem Pouelum, S. Theolog. professorem.

Annotationes in Cap. 2.

1 HAy, Coryletum, Britannicè Trekelhi. Hic eruuntur Romanorū numismata, quae vrbis antiquitatem facilè indi∣cant. Leland.

2 Habetur integra historia de exterminatione fi∣liorum Iestini per Robertum filium Hamonis, & suos duodecim auratae militae viros nobiles, in Hi∣storia Cambriae, nostro labore nuper aedita: & in Breuiario Brytannicae descriptionis, H. Llhuyd, vnde huius loci explanatio petenda est.

3 De vastatione per Hoelū filiū Meredythi, mē∣dosus planè locus est, qui, per Hoelum & Meredy∣thum, emendari debet: fuerunt enim fratres, filij Edvini filij Aeneae filij Oeni filij Hoeli Dha: qui cum contenderēt cum Leolino filio Sisylli pro De∣metico principatu, ingentem Dacorum & Anglo∣rū copiam, sub ductu Edvini fratris Leofrici Mer∣ciorum reguli ad suum auxilium parantes & Bre∣cheinen sem prouinciam hostilem in modum intran∣tes, eam miserè deturbarunt & vastarunt incen∣dio. Verum à Gruffino dicti Leolini filio victi atque caesi sunt, praeter Hoelum qui fuga vitaui•• mor∣tem, sed postea ad confluentem Tywy inito cum eo∣dem

Gruffino conflictu cū magna parte suorum ce∣cidit, vide Hist. Camb. Illi qui linguam Brytanni∣cam norunt, facilè perspiciunt, vnde hic error ema∣nauerit. Howel am Meredyth, pro Howel à Mere∣dyth interpretatum esse Giraldum quis non videt?

4 Ioaennes Rex Angliae generali totius regni in∣terdicto pressus, & veritus ne pontifex Rom. aut ip∣sum nominatim excommunicādo, aut suos subditos à fidelitatis sacramento absoluēdo, maiores illi cre∣aret molestias: mandat regni sui magnatibus (quos iniquiore in se animo esse sentiebat) vt obsides illi darent, quibus posset eos in officio continere, si forte per pontificem à sua fidelitate absoluerentur. Cum ergo inter alios ab hoc Gulielmo Brusio obsides pe∣teret, Brusij vxor procacitate quadā muliebri, vi∣ro suo verba praeripiens, nuncijs respondit: nolle se eorum domino filios suos credere, qui Arthurum nepotem suum, quem honorificè tueri & defende∣re debuisset, turpiter interfecerat. Rex, hoc re∣sponso grauiter offensus, milites quosdam armatos secretò misit, qui ipsum Brusium vnà cū vxore & liberis & vniuersa familia cōprehenderent at{que} ad se deducerēt: verū ille ab amicis priuatim praemo∣nitus, cū vxore & liberis fugit in Hyberniam: vbi, regis in illam regionem aduentu. praefata Matildis cum filio suo & eius vxore capta est, quae vnà cum illo in Angliam missa, iubente rege fame necati sunt. Maritus autem in Galliam fugiens apud E∣bulam anno sequenti excessit è vita. Haec ex Mat. Paris. deprompta Giraldi mentem explanant.

5 Qua ratione Cambri post verā Catholicae re∣ligionis

cognitionem ad superstitiones desciuerint, ita vt campanas, baculos, & mortuorum hominum pannicularia vetustate & putredine ferè cōsumpta coluerint & venerarentur: & quid praecipuè eos in errore & ignorātia nūc detinet, hìc interserendum putani, vt causa cognita remedia faciliùs parentur. Quicun{que} semel à syncera pietatis professione ad superstitiosas vanitates transilierint, in omnes nu∣gas & aniles fabulas facilè dilabuntur, eas{que} mor∣dicus retinēt. Cū Augustinus monachus Romanā religionē ad Saxones inueheret, Britanni (qui lon∣ge antè Christianā, Iosephi Aramathensis & socio∣rū praedicatione susceperāt) illius religionis formā admittere penitus recusarunt, eo quòd esset huma∣nis traditionibus at{que} friuolis ceremonijs plena. At verò cū temporis diuturnitate & docentium neg∣ligētia histrionicā illam religionem admisissent, at{que} traditiones & ceremonias amplexi essent, reliquos regni incolas, reliquiarum veneratione, peregrina∣tionum longinquitate, & miraculosarū fabularum varietate longe superarunt. Et tamet si sanioris iu∣dicij homines, reliquorum insaniae semper relucta∣ti sint, multitudo tamē verbi ignorātia seducta, il∣las vanitates sequebatur: adeo vt loca quaedā pere∣grinationibus assueta, in hac euang elij luce, vs{que} in hodiernum diem, ingēti peregrinantiū multitudine singulis annis superstitiosè frequententur: vt fons diuae Venefredae sacer: fons Dyfnoci in strat a cluy∣densi: fanū Aenae regis in aruonia: fanum Dauidis in Demetia &c. At{que} haec omnia veritatis igno∣rātia & euāgelicae praedicationis inopia cōtingunt.

Nam populus ipse praestantis cuiusdā naturae bene∣ficio, semper est ad audiendum promptus, ad discen∣dum aptus, & ad obediendum paratissimus: ita vt quic quid hac in re peccatum sit, illud totum pasto∣rum paucitati, qui populum assiduè docere debent, ascribendum est, ad quorum sustentationem satis ampla stipēdia & redditus ecclesiastici in Cambria habentur: quae iam in alium vsum conuertuntur. Nam omnia ferè opima sacerdotia & dignitates ecclesiasticae totius Cambriae, aut in generosorum quorundā manibus sunt, quae eorum voto & deuo∣tione mutis conferuntur canibus, qui latrare nesci∣unt, & malunt potius actores esse in fabula pro exi∣guo, quàm specatores pro nihilo: at{que} hanc ob cau∣sam aduocationum beneficiorum nundinationes fi∣unt, quae et si communi decreto non ita pridem abro∣gatae sint, vbi{que} tamen vaenales prostant, tanquam praeciosissimae merces, & ita artificiosè à peritis mercatoribus distrahuntur, vt si Simon ipse hodie viueret, habita cum illis comparatione in sua fa∣cultate haberetur indoctus: aut ab illis possidentur, qui non in Cambria sed in alijs regni partibus vitā degunt, quorū quidam sunt in religione tepidi, qui∣da boni socij, & quidam suo sensu euangelici feruē∣tes. Hi ne{que} animas ne{que} corporapascunt: modò ipsi lanā habeant, id est, suos redditus statis temporibus domi sibi solutos, nihil omniuo de ouibus sunt solli∣citi, quae interim in arduis Cambriae montanis dis∣persae & palantes, spiritualis cibi inaedia pereunt. Hi tamen in hoc vno scripturas suo more sequuntur, colligunt enim vbi non sparserunt, & metunt vbi

non seminarunt. Cum reuera communi iuris regu∣la onus honorem sequi debeat, & qui in agro domini non laborat ex illius agri fructibus non manducet. Omnibus Sacerdotijs imperiti homines & indocti curati sacramenta & sacramētalia (vt loquuntur) administrant: vbi hospitalitas omnis exulauit, con∣ciones aut rarae aut prorsus nullae habentur. At{que} sic decimae & oblationes, quae in eum finē à maiori∣bus nostris institutae sunt, vt illi ipsi qui eas soluunt, in vera Christi doctrina rectè instituantur, ministri qui in verbo & doctrina laborant sustententur, & parochiae pauperes cibo reficiantur, à recto vsu pe∣nitus transferuntur in alium: adeo vt pauperes a∣limentis defraudentur, parochiani ignorantia se∣ducti pro vera Christi religione superstitiones & aniles fabulas amplexentur, atque in omnes ido∣lolatricos cultus suo quodam impetu ruant. Sub∣lato enim stipendio tollitur doctrina: nam quis pro∣prijs stipendijs militabit, alio interim ordinarium stipendium intercipiente? Subductione verae do∣ctrinae ignorantia inducitur: Ignorantia autem su∣perstitionem parit. Nulla enim natio tam fera & agrestis est, quae non aliquo diuini numinis sen∣su afficiatur. Hinc voluntarius cultus: hinc su∣perstitiosa deuotio, cuius matrem ignorantiam esse certum est: Hinc haec ipsa campanarum ba∣culorum & reliquiarum reuerentia, de qua, lo∣quitur Giraldus: Hinc etiam hodiernae peregri∣nationes de quibus suprà dixi originem habent. Praetereà hic ecclesiasticorum reddituum abusus alia etiam offendicula secum trahit. Nam hinc

vera religio malè audit apud ignaros & simpli∣ces, qui eam propter hos abusus minùs probant, ita vt saepissimè audias viros probos ea de causa conqueri & pontificiam religionem laudibus ex∣tollere, quia viderant olim vt asserunt cum ea publicè doceretur, plurimis in locis rectores eccle∣siarum, domus habere perhospitales & apertas, vbi pauperes & peregrini refici & curari sole∣bant, in quibus nunc tempore euangelij propter praedictas causas non datur pauperibus poculum aquae frigidae. Et sic vera doctrina propter insatia∣bilem quorundam auaritiam blasphematur: quasi hoc ex euāgelio manauerit, aut hic siet eius doctri∣nae fructus, & non potius hypocritarum quorundam qui quaestum pro religione habent insatiabilis cu∣piditas. Haec si vera non sint, conuincar erroris, sin autem vera sint, (vt sunt verissima) Deus tem∣pore opportuno ecclesiae suae meliùs prouidebit. De reliquijs vide ea quae scripta sunt à venerando se∣ne domino Io. Foxo in sua respōsione ad Osorium li. 3. pag. 373.

6 Ego eorum opinioni accedo qui hanc Nestam filiam Gruffini aut illam ipsam aut illius soroē fu∣isse affirmant, ex qua Fleanchus Banchonis filius Gualterum Stuardum genuit, à qua Scotiae reges qui hodie regnant originem traxerunt. Sunt qui affirmāt Ranulphi Cantabrigiae comitis matrē (cu∣ius apud authores mentio fit) huius etiam principis fuisse filiam, quam ego potius Gruffini filij Roderici filiam fuisse affirmauerim, sororem scilicet Ca∣radoci de quo scribit Florilegus lib. 1. Sed vbi

coniecturis & circumstātijs proceditur, suum cui{que} iudicium liberum esto.

7 Hic Brachanus natus erat patre Haulapho Hybernorum rege & matre Britannica nimirùm Marcella filia Theodorici filij Tethphalti reguli de Garthmathrin, illius nempe regionis, quae ab hoc Brachano nomen accepit & hodie Brechonia vel Brechinia dicitur, Britannicè Brecheinoc. Huius Brachani filia nomine Tydvael vxor fuit Congeni filij Cadelli Powisiae reguli, & maeter Brochmaeli cognomento Scithroc, qui Ethelfredum Northum∣brorum regem, ad Deuam fluuium interfecit, e∣ius{que} copias fudit, circa Annum domini 603.

Notes

• In illis oībus.
• Mat. Par.