De causis errorum. Pars prima Opus Edoardi Baronis Herbert de Cherbury et Castri de Kerry.

Pars prima.

VEritatis causa multiplex: Erroris non nisi quaedam: Ignorantiae autem nulla: Quin cum nil per se innuat Ignorantia, frustra ad comminiscendam ejus causam ingeniosus fueris. Superiora igitur ex∣plicanda; Plurima autem ad Veritatem consummatam postulari, Libro nostro de Veritate do∣cuimus, Scilicet Veritatem rei, Veritatem apparentiae rei, Veritatem conceptus circa apparentiam illam, & Veritatem Intellectus. Veritas autem Rei ejus existen∣tiam veram denotat, eámque a non Re, ficto, & falso, distinguit. Hoc igitur primò in q••aestione An Investi∣gandum. Nisi enim revera sit, quod sese diffundere queat, neque ulla effluxerit ejus apparentia: Sequitur Veritas apparentiae in quaestione Quale & Quanto-quid praecipuè respondens, à priori prorsus disparata. Rei enim quae vera fuerit, falsa dari potest apparentia, con∣ditiones nisi intercedant debitae: Sua nihilosecius Ve∣ritas apparentiae falsae inerit. Verè enim ita apparebit, vera tamen ex veritate rei non erit, ut falsa igitur Ap∣parentia objectum novum constituat, quod suam uti∣que sortiatur disquisitionem, ab Intellectu solo, citra sensuum ministerium, novissimè ventilandam; Appa∣rentiae autem verae ea lex est, ut ubi conditiones con∣venerint mediae, Vera objecti species, tanquam forma rei vicaria emanet. Quaenam verò sint illae conditiones, tum Libro nostro de Veritate videre licet, tum mox,

ubi, de Erroribus ex eorum defectu vel ineptâ usurpati∣one emergentibus, erit sermo. Sed neque hîc cunctae insumuntur conditiones ad veritatem Intellectus compa∣randam. Plurima enim ex parte Conceptus circa Appa∣rentiam illam postulantur. Quapropter, circa rem quae sub conditionibus suis veram exhibet apparentiam, falsus dari potest Conceptus, nisi sensoria suo defungan∣tur munere, Organáque interna sint probè disposita, Unde etiam fit ut sanus & integer aliter atque insanus, & sui malè compos, aliter porrò sapiens animóque at∣tentus, ac improvidus incautúsque de rebus statuat. Quapropter quae apparentias veras aliquibus annunci∣ant, aliis non ita, utpotè qui illas ex pravo conceptu vitient. Veritas autem Conceptus in quaestione Ad∣quid respondet. Ita tamen ut haud ultra facultates ex∣ternas & prodromas ferri relationem per se animadver∣tas. Ultima igitur veritatis causa, altiùs, tum ex ipso intellectu petenda est. Quum enim ea insit Intellectui vis, ut veras apparentias, à falsis, conceptus adaequatè veros demum, a mutilis depravatísque distinguere va∣leat, illuc tandem rei summa redit: Dum ex notitiis quibusdam communibus menti insitis ingenitísque de rerum apparentiis aequè ac de earum conformatione cum conceptu, judicat. Et num Apparentia, rei sive ob∣jecto, Conceptus, apparentiae demum responderit, om∣ninò decernit. Fundamentum igitur Veritatis appa∣rentiae ex re ipsà, sive objecto, fundamentum Veritatis Intellectus, tum ex apparentia, tum ex conceptu ritè conformatis desumendum est, Solus enim errata corri∣gere potest Intellectus; Ex quibus patet, mediâ inter Rem, & Intellectum viâ, omnem erroris dari causam, ne∣que enim vel res falsa esse potest, ubi objecti veri condi∣tionem induit, vel Intellectus, ubi praemissa constiterint.

Latere igitur ut possit res nisi vera ejus diffundatur ap∣parentia, Inscius demum, sive ignarus ut esse queat Intel∣lectus (Conceptus si sit pravè dispositus supinúsve) ubi tamen verae conditiones accesserint, & vera utique exhibetur species, nunquam frustratur Intellectus. Cu∣jus idcirco munus est, ut ad conditiones regrediens, er∣rorem ex quacunque parte castiget, & hanc defuisse, illam fortasse redundasse animadvertat; Sed non ad incomplexas tantum, & (ut ita dicam) monogrammas veritates, ex usu est distinctio nostra, Sed ad complexas etiam cum-primis facit. Ideo ubi propositio aliqua af∣fertur, videndum primò, An sit; & ex qua demum facul∣tate probatio adducatur, ut rei veritas ita affirmetur; Deinde in quaestione Quale Quid, & Quanto Quid, num distincta miniméque ambigua fuerit enunciatio, ut veri∣tas apparentiae ita constat. Postea, in quaestione Ad∣quid, num ex terminis ritè intellectis & cōcinnè, tum in seipsis, tum in foro interiori dispositis, verus fuerit Con∣ceptus, ut ex hjsce probè inter se conformatis, Intel∣lectus Veritas tandem exurgat. Praemissa enim nisi sint falsa, nunquam hallucinatur Intellectus. Porrò, ubi plures inter se committuntur propositiones, neque ista tantum advertenda, sed in qua quaestione enunciati∣ones quaeque respondeant, ex quibus demum facul∣tatibus Probatio adducitur, putà notitia communi, sensu interno, externo, vel discursu, ut tandem in judicium de∣veniatur. Sed de istis obiter, donec pleniorem hujus argumenti tractationem aggrediamur. Primas simpli∣cissimásque errorum causas, in praesens excutiemus, quo∣rum ansa (uti diximus) inter conditiones ad confor∣mitatem Objecti & Intellectus postulatas praebetur, adeout vel in Apparentia falsa, vel Conceptu deprava∣to, vel hiisce saltem compositis toti errores vertantur.