An essay on the first book of T. Lucretius Carus De rerum natura. Interpreted and made English verse by J. Evelyn Esq;

T. LƲCRETII CARI DE RERUM NATURA. LIBER PRIMUS.

Lib. I.

AeNeadum genetrix, hominum Divûm{que} voluptas, Alma Venus, coeli subter labentia signa Quae mare navigerum, quae terras frugiferentis Concelebras; per te quoniam genus omne animantū Concipitur, visit{que} exortum lumina Solis; Te dea, te fugiunt venti, te nubila coeli, Adventum{que} tuum; tibi suavis daed••la tellus Summittit flores; tibi rident aequora ponti Placatum{que} nites diffuso lumine coelum.

Nam simul ac species patefacta est verna diei; Et re••erata riget genitalis a••ra Favon I, Aeriae primum volucres te, DIVA, tuum{que} Significant initium percussae corda tuâ vi; Indè ferae pecudes persultant pabula laeta; Et rapidōs tranant amnis; ita capta lepore, Te sequitur cupidè, qùo quam{que} inducere pergis. Denique per maria, ac montis, fluviosq, rapaci••, F••ondiferas{que} domos a••ium, campos{que} virentis, Omnibus in••••tiens blandum per pectora amore••, Efficis, ut cupidè generatim saecla propagent. Quae quoniam rerum naturam sola gubernas, Nec sine te quidquam dias in luminis oras Exoritur▪ neque sit laetum, nec amabile quidquam, Te sociam studio scribendis versibus esse, Quos ••go De Rerum Natura pangere conor Memmiadae nostro; quem tu DEA tempore in omni Omnibus ornatum voluisti excellere rebus. Quò magis aeternum da dictis diva lepôrem Effice, ut interea fera moenera militiai Per maria, ac terras omnis sopita quiescant. Nam tu sola potes tranquillâ pace juvare Mortalis: quoniam belli fera moenia Mavors Armipotens regit: in gremium qui saepe tuum s•• Reficit aeterno devinctus volnere amoris. A••que ita suspiciens tereti cervice reposta, Pascit amore avidos inhians inte dea, visus; Eque tuo pendit resupini spiritus ore. Hunc tu diva, tuo recubantem corpore sancto Circumfusa super, suavis ex ore loquelas Funde, petens placidam Romanis incluta pac••m: Nam neque nos agere hoc patriai tempore iniquo Possumus aequo animo: nec Memmi clara propago Talibus in rebus, communi deesse saluti.

Quod superest, vacuas auris mihi Memmius & te Semotum à curis adhibe veram ad rationem, Nec mea dona tibi studio dispôsta fideli, Intellecta priùs quàm sint, contempta relidquas. Nam tibi de summa Coeli ratione, deûmque Disserere incipiam; & rerum primordia pandam: Ʋnde omnis natura creet res, auctet, alat{que} Quóve eadem rursum natura perempta resolvat: Quae nos materie••m, & genitalia corpora rebus Reddunda in ratione vo••are; & semina verum Adpellare suemus & haec eadem usurpare Corpora prima quod ex illis sunt omnia primis. Omnis enim per se Divûm natura necesse est Immortali aevo summa cum pace fruatur. Semota à nostris rebus, sejunctáque longè. Nam privata dolore omni privata periclis. Ipsa suis pollens opibus: nihil indiga nostri, Nec bene promeritis capitur, nec tangitur irâ. Humana ante oculos foedè cum vita jaceret Interris oppressa gravi sub Religione: Quae caput à coeli regionibus ostendebat, Horribili super adspect•• mortalibus instans: Primum Graius homo mortalis tollere contrà Est oculos ausus, primusque obsistere contrà; Quem nec fama Deûm nec fulmina nec minitant•• Murmure compressit coelum: sedeò magis acr•••• Virtutem irritât animi, confringere ut arta Naturae primus portarum claustra cupiret. Ergo Vivida vis animi pervicit, & extra Processit longè flammantia moenia mundi: Atque omne immensum peragravit men••e, animó{que} Ʋnde refert nobis Victor quid possit oriri Quid nequeat; finita potestus deni{que} cui{que} Quanam sit ratione; utque altè terminus hereât. Quars Religio pedibus subjecta vicissim Obteritur; nos exaequat victoria coelo.

Illud in his rebus vereor, ne forte rearis Impia te rationis inire elementa, viám{que} Endogredi sceleris: quod contrae saepius olim Relligio peperi•• scelerosa, atque impia facta: Aulide quo pacto Triviai virginis aram, Iphianassai turparunt sanguine foedè Ductores Danaûm delecti, prima virorum: Cui simul infula virgineos circumdata comptus Ex utraque pari malarum parte profusa est; Et maestum simul ante aras adstare parentem Sensit, & hunc propter ferrum caelare ministros; Adspectúque suo lacrumas effundere cives; Muta metu, terram genibus summissa petebat. Nec miserae prodesse in tali tempore quibat, Quòd patrio princeps donarat nomine regem: Nam sublata virûm m••nibus, tremebūdá{que} ad aras Deducta est, non ut sollemni more sacrorum Perfecto, posset claro comitari hymenaeo; Sed casta incestè nubendi tempore in ipso Hostia concideret mactatu maesta parentis: Exitus ut classi felix, faustúsque daretur. Tantum relligio potuit suadere malorum. Tutemet à nobis jam quovis tempore vatum Terriloquis victus dictis desciscere quaeres. Quippe etenim quàm multa tibi me fingere possum Somnia, qu••e vitae rationes vertere possint; Fortunas que tuas omnes turbare timore? Et meritò, nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines; aliqua ratione valerent Relligionibus, atque minis obsistere vatum: Nunc ratio nulla est restandi, nulla facultas, Aeternas quoniam poenas in morte timendum: Ignoratur enim, quae sit natura animai: Nata sit; an contrà, nascentibus insinuetur: Et simul intereat nobiscum morte dirempta; An tenebras Orci visat, vastasque lacunas:

An pecudes alias divinitus insinuet se; Ennius ut noster cecinit, qui primus amoeno Detulit ex Helicone perenni frunde coronam; Per gentis Italas omnium quae clara clueret. Et si praeterea tamen esse Acherusia templa Ennius aeternis exponit versibus edens; Quò neque permanent animae, neque corpora nostra; Sed quaedam simulacra modis pallentia miris. Ʋnde sibi exortam semper florentis Homeri Commemorat speciem, lacrumas & fundere salsas Coepisse, & rerum naturam expandere dictis: Quapropter bene cùm superis de rebus habenda Nobis est ratio; solis, lunaeque meatus Qua siant ratione; & qua vi quaeque gerantur: In terris; tum cumprimis ratione sagaci, Ʋnde anima, at{que} animi constet natura, videndum Et quae res nobis vigilantibus obvia, mentes Terrificent, morbo adfectis, somnóque sepultis: Cernere uti videamur ••os, audiréque coràm, Morte obita qnorum tellus amplectitur ossa. Nec me animus fallit Graiorum obscura reperta Difficile inlustrare Latinis versibus esse: Multa novis verbis praesertim cum sit agendum, Propter egestatem linguae, & rerum novitatem. Sed tua me virtus tamen, & sperata voluptas Suavis amicitiae, quemvis efferre laborem Suadet, & inducit noctes vigilare serenas, Quaerentem dictis quibus, & quo carmine demum Clara tuae possim praepandere lumina menti; Res quibus occultas penitus, convisere possis. Hunc igitur terrorem animi, tenebràsque necesse est Non radii solis, neque lucida tela diei

Discutiant, sed naturae species, ratióque; Principium ••inc cujus nobis exordia sumet, Nullam rem è nihilo gigni divinitus umquam. Quippe ita formido mortalis continet omnis, Quòd multa in terris fieri, coelóque tuentur: Quòrum operum caussas nulla ratione videre Possunt; ac fieri divino numine rentur. Quas ob res, ubi viderimus, nihil posse creari De nihilo: Tum, quòd sequimur, jam rectiùs inde Perspiciemus, & unde queat-res quaeque creari; Et quo quaeque modo fiant opera sine divûm. Nam si de nihilo fierent, ex omnibus rebus Omne genus nasci posset: Nihil semine egeret. E mare primùm homines, è terr a posset oriri Squamig erum genus, & volucres, erumpere caelo Armenta, atque aliae pecudes: Genus omne ferarum Incerto partu culta, ac deserta teneret. Nec fructus iidem arboribus constare solerent, Sed mutarentur: ferre omnes omnia possent. Quippe ubi non essent genitalia corpora cuique, Qui posset mater rebus consistere certa? At nunc seminibus quia certis quaeque creantur: Inde enascitur, atque oras in luminis exit. Materies ubi inest cujusque & corpora prima. Atque hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni, Quòd certis in rebus inest secreta facultas. Praeterea, cur vere rosam, frumenta calore, Vites auctumno fundi sudante videmus: Si non, certa suo quia tempore semina rerum Cum confluxerunt, patefit quodcumque creatur, Dum tempestates adsunt; & vivida tellus Tutò res teneras effert in luminis oras? Quòd si de nihilo sierent; subitò exorerentur Incerto spatio, atque alienis partibus anni:

Quippe ubi nulla forent primordia, quae genitali Concilio possent arceri tempore iniquo. Nec porrò augendis rebus, spatio foret usus Seminis ad coitum, è nihilo si crescere possent. Nam fierent juvenes subito ex infantibus parvis: E terráque exorta repente arbusta salirent. Quorum nihil fieri manifestum est; omnia quando Paulatim crescunt, ut par est, semine certo: Crescendóque genus servant, ut noscere possis Quaeque sua de materia grandescere, alíque. Huc accidet, uti sine certis imbribus anni Laetificos nequeat fetus summittere tellus: Nec porrò secreta cibo natura animantum Propagare genus possit, vitámque tueri. Ʋt potius multis communia corpora rebus Multa putes esse, ut verbis elementa videmus, Quàm sine principiis ullam rem existere posse. Denique cur homines tantos natura parare Non potuit, pedibus qui pontum per vada possent Transire, & magnos manibus divellere montes, Multáque vivendo vitalia vincere saecla: Si non materies quia rebus reddita certa est Gignundis, è qua constat quid possit oriri? Nil igitur fieri de nihilo posse fatendum est: Semine quando opus est rebus, quo quaeque creatae Aeris in teneras possint proferrier auras, Postremò, quoniam incultis praestare videmus Culta loca, & manibus meliores reddier fetus; Esse videlicet in terris primordia rerum: Quae nos fecundas vertentes vomere glebas, Terraïque solum subigentes, cimus ad ortus. Quòd si nulla forent; nostro sine quaeque labore Sponte sua multo fieri meliora videres:

Huc accedit, uti quaeque in sua corpora rursum Dissolvat natura, neque ad nihilum interimat res. Nam si quid mortale è cunctis partibus esset; Ex oculis res quaeque repentè erepta periret: Nulla vi foret usus ei, quae partibus ejus Discidium parere, & nexus exsolvere posset. Quod nunc, aeterno quia constat semine quaeque, Donec vis obiit, quae res diverberet ictu, Aut intus penetret per inania, dissolvátque; Nullius exitium patitur natura videri. Praeterea, quaecunque vetustate amovet aetas, Si penitus perimit, consumens materiem omnem, Ʋnde animale genus generatim in lumina vitae Reducit Venus? aut reductum daedala tellus Ʋnde alit, atque auget, generatim pabula praebens? Ʋnde mare, ingenui fontes, externáque longè Flumina suppeditant? unde aether sidera pascit? Omnia enim debet, mortali corpore quae sunt, Infinita aetas consumse anteacta, diesque. Quòd si in eo spatio, anteacta aetate fuere, E quibus haec rerum consistit summa refecta Immortali sunt natura praedita certè. Haud igitur possunt ad nihilum quaeque reverti Denique res omnis eadem vis, causaque volgò Conficeret, nisi materies aeterna teneret Inter se nexus, minus aut magis endopedita. Tactus enim, leti satis esset caussa profectò: Quippe ubi nulla forent aeterno corpore: eorum Contextum vis deberet dissolvere quaeque. At nunc, inter se quia nexus principiorum Dissimiles constant; aeternaque materies est: Incolumi remanent res corpore: dum satis acris Vis obeat pro textura cujusque reperta: Haud igitur redit ad nihilum res ulla: sed omnes Discidio redeunt in corpora materiaï.

Postremò pereunt imbres, ubi eos pater aether In gremium matris terraï praecipitavit: At nitidae surgunt fruges, ramique virescunt Arboribus; crescunt ipsae, fetúque gravantur. Hinc alitur porrò nostrum genus, atque ferarum: Hinc laetas urbes pueris florere videmus; Frundifer ásque novis avibus canere undi{que} silvas. Hinc fessae pecudes pingues per pabula laeta Corpora deponunt: & candens lacteus humor Ʋberibus manat distentis: hinc nova proles Artibus infirmis teneras lasciva per herbas Ludit, lacte mero mentis percussa novellas. Haud igitur penitus pereunt quaecum{que} videntur; Quando aliud ex alioreficit natura; nec ullam Rem gigni patitur, nisi morte adjuta aliena. Nunc agesis, quoniam docui nihil posse creari De nihilo, neque item genita ad nihilum revocari: Ne qua forte tamen coeptes diffidere dictis; Quòd nequeunt oculis rerum primor dia cerni; Accipe praeterea, quae corpora tute necesse est Confiteare esse in rebus, nec posse videri. Principio venti vis verberat incita portus, Ingentísque ruit navis, & nubila differt: Interdum rapido percurrens turbine campos Arboribus magnis sternit, montísqne supremos Silvifragis vexat flabris: ita perfurit acri Cum fremitu, saevítque minaci murmure pontus. Sunt igitur venti nimirum corpora caeca; Quae mare, quae terras, quae denique nubila coeli Verrunt, ac subito vexantia turbine raptant. Nec ratione fluunt alia, stragémque propagant; Quàm cum mollis aquae fertur natura repente Flumine abundanti, quod largis imbribus auget Montibus ex altis magnus de••ursus aquaï Fragmina coniciens silvarum, arbustáque tota:

Nec validi possunt pontes venientis aquai Vim subitam tolerare, ita magno turbidus imbrï Molibus incurrit validis cum viribus amnis: Dat sonitu magno stragem, voluitquè sub undis Grandia saxa, ruit quà quidquid fluctibus obstat▪ Sic igitur debent venti quoque flumina ferri; Quae, veluti validum flumen, cùm procubuere: Quamlibet in partem trudunt res ante, ruúntque Impetibus cr••bris: interdum vertice torto Conripiunt, rapidíque rotanti turbine portant. Quare etiam atque etiam sunt venti corpora caeca: Quandoquidem factis, ac moribus, aemula magnis Amnibus inveniuntur, aperto corpore qui sunt. Tum porrò varios rerum sentimus odores; Nec tamen ad nares, venientes cernimus umquam: Nec calidos aestus tuimur, nec frigora quimus Ʋsurpare oculis; nec voces cernere suemus: Quae tamen omnia corporea constare necesse est Natura; quoniam sensus impellere possunt. Tangere enim & tangi, nisi corpus, nulla potest res Denique fluctifrago suspensae in litore vestes Ʋvescunt: eaedem dispansae in sole serescunt. Ʋt neque quo pacto persederit humor aquaï, Visum est, nec rursum, quo pacto fugerit aestu. In parvas igitur partes dispergitur humor; Quas oculi nulla possunt ratione videre. Quinetiam multis solis redeuntibus annis Anulus in digito subterten••atur habendo: Stillicid I casus lapidem cavat: uncus aratri Ferreus occultè decrescit vomer in arvis: Stratáque jam volgi pedibus detrita viarum Saxea conspicimus: tum portas propter ahena Signa manus dixtras obstendunt attenuari

Saepe salutantum tactu, praetérque meantum: Haec igitur minui, cum sunt detrita, videmus: Sed quae corpora decodant in tempore quoque, Invida praeclusit speciem natura videndi. Postremò, quaecunque dies, naturáque rebus Paulatim tribuit, moderatim crescere cogens; Nulla potest oculorum acies contenta tueri. Nec porrò quaecunque aevo maciéque senescunt: Nec, mare qu••e impendent vesco sale saxa peresae, Quid qu••que admittant in tempore cernere possis. Corporibus caecis igitur natura gerit res. Nec tamen undique corporea stipata tenentur Omnia natura; uamque est in rebus inane: Quod tibi cognosse in multis erit utile rebus; Nec sinet errantem dubitare, & quaerere semper De summa rerum, & nostris diffidere dictis. Quapropter locus est intactus, inane, vacánsque. Quod si non esset, nulla ratione moveri Res possent: namque officium quod corporum exstat, Officere, atque obstare, id in omni tempore adesset Omnibus: haud igitur quidquam procedere posset▪ Principium qua••iam cedendi nulla daret res. At nunc per maria, ac terras, sublimáque caeli, Multa modis multis varia ratione moveri Cernimus ante oculos; quae, si non esset inane, Non tam sollicito motis privata carerent, Quàm genita omnino nulla ratione fuissent: Ʋndique materies quoniam stipata quiesset: Praeterea quamvis solidae res esse putentur; Hinc tamen esse licet raro cum corpore cernas: In saxis ac speluncis permanat aquarum Liquidus humor, & uberibus flent omnia guttis: Dissupat in corpus sese cibus ••mne animantum: Crescunt arbusta, & fetus in tempore fundunt, Quod cibus in tota usque vel ab radicibus imis Per truncos, ac per ramos diffunditur omnis:

Inter saepta meant voces, & clausa domorum Transvolitant: rigidum permanat frigus ad ossa: Quod, nisi inania sint, quà possent corpore quaeque Transire, haud ulla fieri ratione videres. Denique cur alias aliis prestare videmus Pondere res rebus, nihilo majore figura? Nam si tantumdem est in lanae glomere, quantum Corporum in plumbo est; tantundem pendere par est: Corporū officium est quoniā premere omnia deorsum: Contrà autem natura manet sine pondere, inanis. Ergo quod magnum est aeque, leviúsque videtur, Nimirum plus esse sibi declarat inanis. At contà gravius, plus in se corporum esse Dedicat, & multo vacui minus intus habere. Est igitur nimirum, id quod ratione sagaci Quaerimus, admistum rebus quod inane vocamus. Illud in his rebus ne te deducere vero Possit, quod quidem ••••ngunt, praecurrere cogor Cedere squamigeris latices nitentibus aiunt; Et liquidas aperire vias: quia pòst loca pisces Linquant quò possint cedentes confluere undae: Sic alias quoque res inter se posse moveri, Et mutare locum, quamvis sint omnia plena. Scilicet id falsa totum ratione receptum est: Nam quò squamigeri poterunt procedere tandem, Ni spatium dederint latices? concedere porrò Quò poterunt undae, cum pisces ire nequibunt? Aut igitur motu privandum est corpora quaeque: Aut esse admistum dicendum est rebus inane; Ʋnde initium primum capiat res quaeque movendi. Postremò duo de concursu corpora lata Si cita dissiliant; nempe dër omne necesse est Inter corpora quod fiat, possidat inane:

Is porrò, quamvis circùm celerantibus auris Confluat; haud poterit tamen uno tempore totum Complere spatium: nam primum quem{que} necesse est Occupet ille locum, deinde omnia possideantur. Quòd si forte aliquis, cum corpora dissiluere, Tum putat id fieri, quia se condenseat aër, Errat; nam vacuum tunc fit, quod non fuit antè; Et repletur item, vacuum quod constitit antè. Nec tali ratione potest denserier aër; Nec si jam posset, sine inani posset, opinor, Se ipse in se trahere, & partis conducere in unum. Qua propter quamvis caussando multa moreris, Esse in rebus inane tamen fateare necesse est. Multáque praetereà tibi possum commemorando Argumenta, fidem dictis contradere nostris: Verùm animo satis haec vestigia parvi sagaci Sunt, perque possis cognoscere cetera tute. Namque canes ut montivagae persaepe feraî Naribus inveniunt intectas frunde quietes Cum semel institerunt vestigia certa viaï: Sic aliud ex alio per te tute ipse videre Talibus in rebus poteris, caecásque laterbras Insinuare omnis, & verum protrahere inde. Quòd nisi pigraris, paullúmve recesseris ab re; Hoc tibi de plano possum promittere Memmi, Ʋsque adeo largos haustus de fontibus magnis Lingua meo suavis diti de pectore fundet; Vt verear, ne tarda prius per membra senectus Serpat & in nobis vitaî claustra resolvat, Quàm tibi de quavis una re versibus omnis Argumentorum sit copia missa per auris. Sed nunc jam repetam coeptum pertexere dictis: Omnis ut est igitur per se natura, duabus Consistit rebus nam corpora sunt, & inane, Haec in quo sita sunt, & quà diversa moventur. Corpus enim per se communis dedicat esse

Sensus: quo nisi prima fides fundata valebi••, Haud erit occultis de rebus quò referent••s Confirmare animi quidquam ratione queamus. Tum porrò locus, ac spatium, quod inane vocamus, Si nullum foret; haud usquam sita corpora possent Esse, neque omnino quaquam diversa meare: Id quod jam suprà tibi paullo ostendimus antè. Praeterea nihil est, quod possis dicere ab omni Corpore sejunctum, secret umque esse ab inani, Quod quasi tertia sit numero natura reperta. Nam quodcun{que} erit, esse aliquid debebit id ipsum Augmine vel grandi, vel par 〈◊〉〈◊〉 denique, dum sit: Cui si tactus ••rit quamvis levis, exiguúsque; Corporum augebit numerum, summ••m{que} sequetur: Sin intactile erit, nulla de parte quod ullam Rem prohibere queat per se transire meantem; Scilicet hoc id erit, vacuum quod inane vocamus. Praeterea per se quodcunque erit, aut faciet quid, Aut aliis fungi debebit agentibus ipsum; Aut erit, ut possint in eo res esse, geríque. At facere & fungi sine corpore nulla potest res: Nec praebere locum porrô, nisi inane, vacánsque. Ergo praeter inane, & corpora, tertia per se Nulla potest•• erum in numero natura relinqui, Nec quae sub sensus cadat ullo tempore nostros; Nec, ratione animi quam quisquam possit apisci. Nam quaecumque cluent, aut his conjuncta duabus Rebus ea invenies; aut horum eventa videbis. Conjunctum est id, quod nunquàm sine perniciali Discidio potis est sejungi, séque gregari: Pondus uti saxis, oalor ignibus, liquor aquaï, Tactus corporibus cunctis intactus inani. Servitium contrà, libertas; divitneque, Paupertas, bellum, concordia; cetera, quorum Adventis manet incolumis natura, abitúque; Haec soliti sumus, ut par est, eventa vocare.

Tempus item per se non est; sed rebus ab ipsis Consequitur sensus, transactum quid sit in aevo; Tum quae res instet; quid porrò deinde sequatur: Nec per se quenquam tempus sentire fatendum est, Semotum ab rerum motu, placidáque quiete. Denique Tyndaridem raeptaem, bellóque subactas Trojugenas gentis cum dicunt esse, videndum est, Ne forté haec per se cogant nos esse fateri, Quandò & saecla hominum, quorū haec eventa fuere, In revocabilis abstulerit jam praeterita aetas. Namque aliud rebus, aeliud regionibus ipsis Eventum dici poterit, quodcunque erit actum: Denique materies si rerum nulla•• fuisset; Nec locus ad spatium res in quo quaequo geruntur; Numquam Tindaridis formae conflatus amore Ignis Alexandri Phrygio sub pectore gliscens Clara accendisset saevi certamina belli. Nec clàm durateus Troianis Pergama partu Inflammasset equus nocturno Grajugenarum, Perspicere ut possis res gestas funditus omnis, Non ita uti corpus per se constare neque esse, Nec ratione cluere eadem, qua constat inane: Sed magis ut merito possis eventa vocare Corporum, atque loci, res in quo quaeque gerantur. Copora sunt porrò partim primordia rerum; Partim concilio quae constant principiorum. Sed quae sunt rerum primordia, nulla potest vis Stringere; nam solido vincunt ea corpore demum, Etsi difficile esse videtur credere quidquam In ••ebus solido reperiri corpore posse: Transit enim fulmen caeli per caepta domorum; Clamor ut, ac voces: ferrum candescit in igne;

Dissiliúntque fero, ferventi saxa vapore: Quin labefactatus rigor auri solvitur aestu: Tum glacies aeris flammae devicta liquescit: Permanat calor argentum, penetraléque frigus, Quando utrumque, manu retinentes pocula ritè, Sensimus infuso lympharum rore supernè. Ʋsqueadeò in rebus solidi nihil esse videtur. Sed quia vera tamen ratio, naturáque rerum Cogit, ades, paucis dum versibus expediamus, Esse ea, quae solido, atque aeterno corpore constent, Semina quae rerum, primordiáque esse docemus; Ʋnde omnis rerum nunc constes summa creata. Principio quoniam duplex natura duarum Dissimiles rerum longè constare repertae est, Corporum, atque loci, res in quo quaeque geruntur: Esse utramque sibi per se, pur••mque necesse est. Nam quacum{que} vacat spatium, quod inane vocamus Corpus eà non est quà porrò cumque tenet se Corpus, eà vacuum nequaquam constat inane. Sunt igitur solida, ac sine inani corpora prima. Praetereà quoniam genit is in rebus inane est, Materiam circùm solidam constare necesse est: Nec res ulla potest vera ratione probari Corpore inane suo celare, atque intus habere, Si non, quod cohibet, solidum constare relinquas. Id ponrò nihil esse potest, nisi materiaï Concilium, quod inane queat rerum cohibere. Materies igitur, solido quae corpore constat, Esse aeterna potest, cum cetera dissoluantur. Tum porrò si nihil esset, quod inane vacaret; Omne foret solidum: nisi contra corpora certa Essent, quae loca complerent, quaecunque tenerent; Omne quodest spacium, vaouum constare inane. Alternis igitur nimirum corpus inani

Distinctum est; quoniam nec plenum navitur exstat: Nec porrò vacuum. sunt ergo corpora certa, Quae spatium pleno possint distinguere inane. Haec neque dissolvi plagis extrinsecus icta Possunt, nec porrò penitus penetrata retexi; Nec ratione queunt alia tentata labare: Id quod jam supera tibi paullo ostendimus antè. Nam neque conlidi sine inani posse videtur Quidquam, nec frangi, nec findi in bina secando: Nec capere humorem, neque item manabile frigus, Nec penetralem ignem, quibus omnia conficiuntur: Et quo quaeque magis cohibet res intus inane, Tam magis his rebus penitus tentata labascit. Ergo si solida, ac sine inani corpora prima Sunt, ita uti docui, sint haec aeterna, necesse est. Praeterea, nisi materies aeterna fuisset, Ante hac ac nihilum penitus res quaeque redissent: De nihilo quoque nata forent, quaecumque videmus. At quoniam suprà docui nihil posse creari De nihilo; neque quod genitum est, ad nihil revocari: Esse immortali primordia corpore debent, Dissolvi quò quaeque supremo tempore possint, Materies ut suppeditet rebus reparandis. Sunt igitur solida primordia simplicitate; Nec ratione queunt alia servata per aevum, Ex infinito jam tempore res reparare. Denique si nullam finem natura parasset Frangendis rebus; jam corpora materiaï Ʋsque redacta forent, aevo frangente priore, Ʋt nihil ex illis à certo tempore posset Conceptum, summum aetatis pervadere finem. Nam quidvis citius dissolvi posse videmus, Qnàm rursus refici: quapropter, longa diei Infinitae aetus anteacti temporis omnis Quod fregisset adhuc disturbans, dissolvénsque,

Numquam reliqüo reparari tempore posset. Ac nunc nimirum frangendi reddita finis Certa manet, quoniam reficirem quamque videmus, Et finita simul generatim tempora rebus Stare, quibus possint aevi contingere florem. Hôc accedit, uti, solidissima materiaï Corpora quom constant, possint tamen omnia reddi Mollia, quae fiant aër, aqua, terra, vapores, Quo pacto fiant, & qua vi cumque gerantur: Admistum quoniam simul est in rebus inane. At contrà si mollia sint primordia rerum▪ Ʋnde queant vallidi silices, ferrumque creari, Non poterit ratio reddi: nam funditus omnis Principio fundamenti natura carebit: Sunt igitur solida pollentia simplicitate; Quorum condenso magis omnia conciliatu Artari possunt, validásque ostendere vires. Denique jam quoniam generatim reddita finis Crescendi rebus constat, vitámque tuendi: Et quid quaeque queant per foedera naturaï, Quid porrò nequeant, sancitū quandoquidē exstat: Nec commutatur quidquam, quando omnia constat; Ʋsqueadeò, variae volucres ut in ordine cunctae Ostendunt maculas generales corpori inesse: Immutabile materiae quoque corpus habere Debent nimirum nam si primordia rerum Commutari aliqua possent ratione revicta: Incertum quoque jam constet, quid possit oriri, Quid nequeat; finita potestas denique cuique Qua nam sit ratione, utque altè terminus hereat; Nec toties possent, generatim saecla referre Naturam, motus, victum, morésque parentum. Tum porrò, quoniam extremum quojusque cacumen Corporis est aliquod, nostri quod cernere sensus Jam nequeant, id nimirum sine partibus exstat

Et minima constat natura: nec fuit umquam Per se secretum, neque post hac esse valebit; Alterius quoniam est ipsum pars: primáque & ima, Inde aliae atque alïae similes ex ordine partes, Agmine condenso naturam corporis explent. Quae quoniam per se nequeunt constare; necesse est Herere, unde queant nulla ratione revelli. Sunt igitur solida primordia simplicitate: Quae minimis stipata coherent partibus artè, Non ex ullorum conventu conciliata, Sed magis aeterna pollentia simplicitate: Ʋnde neque avelli quidquam, neque diminui jam Concedit natura, reservans semina rebus. Praeterea nisi erit minimum; parvissuma quaeque Corpora constabunt ex partibus infinitis. Quippe ubi dimidiae partis pars semper habebit Dimidiam partem, nec res perfiniet ulla; Ergo rerum inter summam minimám{que} quid escit? Non erit, ut distent. nam quamvis funditus omnis Summa sit infinita; tamen, parvissuma quae sunt, Ex infinitis constabunt partibus aequè. Quoi quoniam ratio reclamat vera, negátque Credere posse animum, victus fateare necesse est Esse ea, quae nullis jam praedita partibus exstent, Et minima constet natura: quae quoniam sunt; Illa quoque esse tibi solida, atque aeterna fatendum, Denique ni minimas in partis cuncta resolvi Cogere consuesset rerum natura creatrix; Jam nihil ex illis eadem reparare valeret: Propterea, quia quae multis sunt partibus aucta, Non possunt ea; quae debet genitalis habere Materies, varios connexus, pondera, plagas,

Concursus, motus; per quae res quaeque geruntur. Porrò si nulla est frangendis reddita finis Corporibus, tamen ex aeterno tempore quaedam Nunc etiam superare necesse est corpora rebus; Quae nondum clueant ull•• tentata periclo: At quoniam fragili natura praedita constant; Discrepat, aeternum tempus potuisse manere Innumerabilibus plagis vexata per aevum. Quapropter, qui materiem rerum esse putarunt Ignam, atque ex igni summum consistere solo: Magnopere à vera lapsi ratione videntur: Heraclitus init quorum dux proelia primus, Clarus ob obscùram linguam magis inter inanes, Quamde gravis inter Graios, qui vera requirunt. Omnia enim St••lidi magis admirantur, amántque, Inversis quae sub verbis latitantia cernunt; Veráque constituunt, quae bellè tangere possunt Aures, & lepido quae sunt fucata sonore. Nam cur tam variae res possent esse, requiro, Ex vero si sunt igni, puroque creatae. Nihil prodesset enim calidum denserier ignem. Nec rarefieri, si partis ignis eandem Naturam, quam totus habet super ignis, haberent. Acrior ardor enim conductis partibus esset; Languidior porrò disjectis, dísque supatis. Amplius hoc fieri nihil est, quod posse rearis Talibus in caussis: nedum variantia rerum Tanta queat densis, rarísque ex ignibus esse. Atque hi si faciant admistum rebus inane, Denseri poterunt ignes, raríque relinqui: Sed quia multa sibi cernunt contraria esse: Et fugitant in rebus inane relinquere purum; Ardua dum metuunt, amittunt vera viaï.

Nec rursum cernunt exempto rebus inani Omnia denseri, fieríque ex omnibus unum Corpus nihil ab se quod possit mittere raptim; Aestifer ignis utì lumen jacit, atque vaporem: Ʋt videas non è stipatis partibus esse. Quòd si forte ullâ credunt ratione potesse Ignis in coetu stingui, mutaréque corpus; Scilicet ex ulla facere id si parte reporcent, Occidet ad nihilum nimirum funditus ardor Omnis; & ex nihilo fient quaecumque creantur. Nam quodcumque suis mutatum finibus exit, Continuò hoc mors est illius, quod fuit antè. Proinde aliquid superare necesse est incolume ollis, Ne tibi res redeant ad nihilum funditus omnes; De nihilóque renata virescat copia rerum. Nunc igitur, quoniam certissima corpora quaedam Sunt, quae conservant naturam semper eandem; Quorum abitu aut aditu, mutató{que} ordine, mutant Naturam res, & convertunt corpora sese: Scire licet non esse haec ignea corpora rerum. Nihil referret enim quaedam decedere, abire, Atque alia attribui mutaríque ordine quaedam, Si tamen ardoris naturam cuncta tenerent: Ignis enim foret omnimodis quodcumque crearet. Verùm, ut opinor, ita est: sunt quaedam corpora quorū Concursus, motus, ordo positura, figurae Efficiunt ignis; mutatóque ordine mutant Naturam, neque sunt igni simulata; neque ullae Praeterea reii, quae corpora mittere possit Sensibus; & nostros adjectu tangere tactus. Dicere porrò ignem res omnis esse, neque ullam Rem veram in numero rerum constare, nisi ignem, Quod facit hic idem; perdelirum esse videtur. Nam contra sensus ab sensibus ipse repugnat:

Et labefactat eos, unde omnia credita pendent: Ʋnde hic cognitus est ipsi, quem nominat ignem. Credit enim sensus ignem cognoscere verè: Cete••a non credit, nihilo quae clara minus sunt: Quod mihi cùm vanum, tùm delirum esse videtur. Quò referemus enim? quid nobis certius ipsis Sensimus esse potest, quo vera, ac falsa notemus? Praeterea quare quisquam magis omnia tollat, Et velit ardoris naturam linquere solam; Quàm neget esse ignis, summam tamen esse relin∣quat? Aequa videtur enim dementia dicere utrumque. Quapropter qui materiem rernm esse putarunt Ignem; atque ex igni summam consistere posse. Et qui principium gignundis aëra rebus Constituêre: aut hum••rem quicumque putarunt Fingere res ipsum per se: terrámve creare Omnia & in rerum naturas vertier omnis; Magnopere à vero, longéque errasse videntur. Adde etiam, qui conduplicant primordia rerum, Aëra jungentes igni terrámque liquori: Et qui quattuor ex rebus posse omnia rentur, Ex igni, terra, atque anima procrescere, & imbri: Quorum Agrigentinus comprimis Empedocles est; Insula quem triquetris terrarum gessit in oris: Quam fluitans circùm magnis amfractibus aequor Ionium, glaucis adspergit littus ab undis: Angustóque fretu rapidum mare dividit undis: Italiae terraï oras à finibus ejus. Hic est vasta Charybdis; & hic Aetnaea minantur Murmura flammarum rursum se conligere iras: Faucibus eruptos iterum ut vis evomat ignis: Ad caelumque ferant flammaï folgura rursum. Quae cum magna modis multis miranda videtur Gentibus humanis regio, visendáque fertur, Rebus opima bonis, multâ munita virûm vi: Nihil tamen hoc habuisse viro praeclarius inse,

Nec sanctum magis, & mirum, clarúm{que} videtur Carmina quin etiam divini pectoris ejus Vociferantur, & exponunt praeclara reperta: Ʋt vix humanâ videatur stirpe creatus. Hic tamen, & suprà quos diximus, inferiores Partibus egregiè multis, multóque minores, Quamquam multa bene, ac divinitus invenientes Ex adyto tanquam cordis responsa dedêre Sanctiùs, ut multo certa ratione magis, quàm, Pythia quae tripide ex Phoebi, lauròque profatur; Principiis tamen in rerum fecere ruinas; Et graviter magni magno cecidere ibi casu: Primùm quòd motus exempto rebus inani Constituunt; & res mollis rarásque relinquunt. Aëra, solem, ignem, terras, animalia, fruges; Nec tamen admiscent in eorum corpus inane: Deinde quòd omnino finem non esse secandis Corporibus faciunt, neque pausam stare fragori; Nec prorsum in rebus minimum consistere quidquā: Cum videamus id extremum cujusque cacumen Esse, quod ad sensus nostros minimum esse videtur. Conicere ut possis ex hoc, qùod cernere non quis, Extremum quod habent, minimum consistere rebus: Huc accedit item, quoniam primordia rerum Mollia constituunt, quae nos nativa videmus Esse, & mortali cum corpore funditus. atqui Debéat ad nihilum jam rerum summa reverti; De nihilóque renata vigescere copia rerum. Quorum utrum{que} quid à vero, jam, distet, habebas. Deinde inimica modis multis sunt, atque venena Ipsa sibi inter se. quare aut congressa peribunt; Aut ita diffugient, ut tempestate coorta Fulmina diffugere, atque imbres, ventós{que} videmus

Denique quattuor ex rebus si cuncta creantur, Atque in eas rursum res omnia dissolüuntur: Quî magis illa queunt rerum primordia dici, Quàm contrà res illorum, retr••que putari? Alternis gignuntur enim mutántque colorem, Et totam inter se naturam tempore ab omni. Sin ita forte putas, ignis, terraeque coïre Corpus, & aërias auras, rorémque liquorum, Nihil in concilio naturam ut mutet eorum: Nulla tibi ex illis poterit res esse creata; Non animans; non exanimo cum corpore, ut arbos. Quippe suam quidque in coetu variantis acervi Naturam ostendet: mistúsque videbitur aër Cum terra simul, atque ardor cum rore manere. At primordia gignundis in rebus oportet Naturam clamdestinam, caecámque adhibere: Emineat ne quid, quod contrà pugnet, & obstet, Quo minus est queat propriè quodcumque creatur. Quin etiam repetunt à coelo, atque ignibus ejus: Et primum faciunt ignem se vertere in auras Aëris; hinc imbrem gigni, terrámque creari Ex imbri, retróque à terra cuncta reverti; Humorem primùm, post aëra, deinde calorem: Nec cessare haec inter se mutare, meare De caelo ad terram, de terra ad sidera mundi: Quod facere haud ullo debent primordia pacto. Immutabile enim quiddam superare necesse est; Ne res ad nihilum redigantur funditus omnes. Nam quodcumque suis mutatum finibus exit, Continuò hoc mors est illius, quòd fuit antè. Quapropter quoniam, quae paullo diximus antè, In commutatum veniunt; constare necesse est Ex aliis ea, quae nequeant convertier umquam: Ne tibi res redeant ad nihilum funditus omnes: Quin potius tali natura praedita quaedam Corpora constituas, ignem si sorte crearint,

Posse eadem demptis paucis paucísque tributis, Ordine mutato, & motu, facere aëris auras: Sic alias aliis rebus mutarier omnis. Et manifesta palàm res indicat, inquis, in auras Aëris è terra res omnis crescere alíque: Et nisi tempestas indulget tempore fausto Imbribus, & tabe nimborum arbusta vacillant: Sólque sua pro parte fovet, tribuítque calorem: Crescere ne possint fruges, arbusta, animantes: Scilicet & nisi nos cibus aridus, & tener humor Adjuvat; amisso jam corpore, vita quoque omnis Omnibus è nervis, atque ossibus exsolüatur. Adjutamur enim dubio procul, atque alimur nos Certis ab rebus; certis aliae atque aliae res. Nimirum quia multa modis communia multis Multarum rerum in rebus primordia mista Sunt, ideò variis variae res rebus aluntur. Atque eadem magni refert primordia saepe, Cum quibus, & quali positura contineantur: Et quos inter se dent motus, accipiántque. Namque eadem coelum, mare, terras, flumina, solem Constituunt: eadem fruges, arbusta, animantis. Verùm aliis, alióque modo commista moventur. Quin etiam passim nostris in versibus ipsis Multa elementa vides multis communia verbis: Cùm tamen inter se vorsus, ac verba necesse est Confiteare & re, & sonitu distare sonanti. Tantum elementa queunt permutato ordine solo. At rerum quae sunt primordia, plura adhibere Possunt unde queant variae res quaeque creari. Nunc & Anaxagorae scrutemur homoeomerian, Quam Graeci memorant, nec nostra dicere lingua Concedit nobis patrii sermonis egestas.

Sed tamen ipsam rem facile est exponere verbis, Principium rerum quam dicit homoeomerian: Ossa videlicet è pauxillis, atque minutis Ossibus, sic & de pauxillis, atque minutis Visceribus viscus gigni, sanguénque creari, Sanguinis inter se multis coëuntibus guttis: Ex auríque putat micis consistere posse Aurum; & de terris terram concrescere parvis; Ignibus ex ignem; humorem, ex humoribus esse: Cetera consimili fingit ratione putátque. Nec tamen esse ulla parte idem in rebus inane Concedit; neque corporibus finem esse secandis. Quare in utraque mihi pariter ratio ne videtur Errare, atque illi, suprà quos diximus antè. Adde quòd imbecilla nimis primordia fingit: Si primordia sunt, simili quae praedita constant Natura, atque ipsae res sunt; aequéque laborant Et pereunt: neque ab initio res ulla refrenat. Nam quid in oppressu valido durabit eorum, Ʋt mortem effugiat, leti sub dentibus ipsis? Ignis, an humor? an aura? quid horū? sanguísne, án ne ••s? Nihil, ut opinor: ubi ex aequo res funditus omnis Tam mortalis erit, quàm quae manifesta videmus Ex oculis nostris aliqua vi victa perire. At neque recidere ad nihilum res posse, neque autem Crescere de nihilo, testor res antè probatas. Praeterea quoniam cibus auget corpus, alítque; Scire licet nobis venas, & sanguen, & ossa, Et nervos alienigenis ex partibus esse: Sive cibos omnis commisto corpore dicent Esse, & habere in se nervorum corpora parva. Ossáque, & omnino venas, partísque cruoris; Fiet, uti cibus omnis & ardus, & liqu••r ipse, Ex alienigenis rebus constare putetur,

Ossibus, & nervis, venìsque, & sanguine misto. Praeterea quaecumque è terra corpora crescunt, Si sunt in terris; terras constare necesse est Ex alienigenis, quae terris exoriuntur. Transfer item; totidem verbis utare licebit: In lignis si flamma latet, fumúsque, cinísque: Ex alienigenis consistant ligna, necesse est Linquitur hic tenuis latitandi copia quaedam: Id quod Anaxagoras sibi sumit, ut omnibus omnis Res putet immistas rebus latitare; sed illud Apparêre unum, cujus sint pluria mista, Et magis in promptu, primáque in fronte locata: Quod tamen à vera longe ratione repulsum est. Conveniebat enim fruges quoque saepe minutas, Robore cum saxi franguntur, mittere signum Sanguinis: aut aliquid, nostra quo corpora aluntur, Cum lapidi lapidem terimus, manare cruorem. Consimili ratione herbas quoque saepe decebat, Et latices dulcis guttas, similique sapore Mittere, lanigerae quali sunt ubera lactis: Scilicet & glebis terrarum saepe friatis Herbarum genera, & fruges, frundêsque videri Dispertita, ac in terris latitare minutè: Postremo in lignis, cinerem, fumúmque videri, Cum praefracta forent, ignísque latêre minutos: Quorum nihil fieri quoniam manifesta docet res; Scire licet non esse in rebus res ita mistas: Verùm semina multimodis immista latere Multarum rerum in rebus communia debent. At saepe in magnis fit montibus, (inquis) ut altis Arboribus vicina cacumina summa terantur Inter se, validis facere id cogentibus austris;

Donec fiammai fulserunt flore coorto, Scilicet & non est lignis tamen insitus ignis; Verùm semina sunt ardoris multa: terendo Quae cum confluxere, creant incendia silvis. Quòd si tanta foret silvis abscondita flamma: Non possent ullum tempus celarier ignes: Conficerent volgo silvas, arbusta cremarent. Jám ne vides igitur, paull•• quod diximus anté, Permagni referre eadem primordia saepe, Cum quibus, & quali positura contineantur; Et quos inter se dent motus, accipiántque? Atque eadem paullo inter se mutata creare Ignis è lignis? quo pacto verba quoque ipsa Inter se paullo mutatis sunt elementis, Cum ligna, atque ignis distincta voce notemus. Denique jam quaecumque in rebus cernis apertis, Si fieri non posse putas, quin materaï Corpora consimili natura praedita fingas: Hae ratione tibi pereunt primordia rerum: Fiet, uti risu tremulo concussa cachinnent, Et lachrumis salsis humectent ora, genásque. Nunc age, quod superest, cognosce & clarius audi. Nec me animi fallit, quàm sint obscura: sed acri Percussit thyrso laudis spes magna meum cor: Et simul incussit suavem mi in pectus amorem Musarum; quo nunc instinctus, mente vigenti Avia Pieridum peragro loca, nullius antè Trita solo: juvat integros accedere fontis, Atque haurire: juvátque novos decerpere flores; Insignémque meo capiti petere inde coronam, Ʋnde prius nulli velarint tempora Musae: Primùm quòd magnis doceo de rebus; & artis Relligionum animos nodis exsolvere porgo:

Deinde quod obscura de re tam lucida pango Carmina, musaeo continguens cuncta lepôre. Id quoque enim non ab nulla ratione videtur: Sed veluti pueris absynthia tetra medentes Cum dare conantur, prius oras pocula circùm Continguunt mellis dulci flavôque liquore, Ʋt puerorum aetas improvida ludificetur Labrorum tenus; interea perpotet amarum Absynth▪ laticem, deceptáque non capiatur, Sed potius tali facto recreata valescat: Sic ego nunc, quoniam haec ratio plerumque videtur Tristior esse, quibus non est tractata; retróque Volgus abhorret ab hac; volui tibi suaviloquenti Carmine Pierio rationem exponere nostram; Et quasi muosëo, dulci continguere melle: Si tibi forte animum tali ratione tenere Versibus in nostris possem: dum perspicis omnem Naturam rerum, qua constet compta figura. Sed quoniam docui solidissima materiaï Corpora perpetuò volitare invicta per aevum: Nunc age summaï ecquaenam sit finis eorum, Nec sit, evolvamus: item, quod inane repertum est, Seu locus, ac spatium, res in quo quaeque gerantur, Pervideamus utrum finitum funditus omne Constet; an immensum pateat vel adus{que} profundū. Omne quod est igitur nulla regione viarum Finitum est: namque extremum debebat habere. Extremum porrò nullius posse videtur Esse, nisi ultrà sit, quod finiat: ut videatur, Quo non longius haec sensus natura sequatur: Nunc, extra summam quoniam nihil esse fatendū est, Non habet extremum: caret ergo fine, modóque. Nec refert quibus adsistas regionibus ejus. Ʋsqueadeo quem quisque locum possedit, in omnis Tantumdem partis infinitum omne relinqui••. Praeterea, si jam finitum constituatur

Omne quod est spatium: si quis procurrat ad orat Ʋltimus extremas, jaciátque volatile telum; Invalidis utrum contortum viribus ire, Quo fuerit missum mavis, longéque volare: An prohibere aliquid censes, obstaréque posse? Alter utrum fatearis enim, sumásque necesse est; Quorum utrum{que} tibi effugium praecludit, & omne, Cogit, ut exempta concedas fine patere. Nam sive est aliquid, quod prohibeat, officiátque, Quo minus, quo missum est, veniat, finíque locet se; Sive foras fertur: non est ea finis profectò: Hoc pacto sequar, atque oras ubicumque locaris Extremas, quaeram, quid telo denique fiat. Fiet, uti nusquam possit consistere finis; Effugiùmque fugae prolatet copia semper. Praeterea, spatium summaï totius omne Ʋndique si inclusum certis consisteret oris, Finitúmque foret; jam copia materiaï Ʋndique ponderibus solidis confluxet ad imum: Nec res ulla geri sub caeli tegmine posset: Nec foret omnino caelum, neque lumina solis; Quippe ubi materies omnis cumulata jaceret Ex infinito jam tempore subsidendo. At nunc nimirum requies data principiorum Corporibus nulla est quia nihil est funditus imum, Quò quasi confluere, & sedes ubi ponere possint: Semper & assiduo motu res quaeque geruntur Partibus in cunctis, aeternáque suppeditantur Ex infinito cita corpora materiaï. Postremò ante oculos rem res finire videtur: Aër dissepit collis, atque aëra montes. Terra mare, & contrà mare terras terminat omnis. Omne quidem verò nihil est quod finiat, extrà. Est igitur natura lo••i, spatiúmque profundi; Quod neque claraesuo precurrere fluminae cursu Perpeti••o possint aevi labentia tractu:

Nec prorsum facere, ut restet minus ire meando Ʋsqueadeo passim patet ingens copia rebus Finibus exemptis in cunctas undique partis. Ipsa modum porrò sibi rerum summa parare Ne possit natura tenet: quia corpus inani, Et quod inane autem est, finiri corpore cogit: Ʋt sic alternis infinita omnia reddat. Aut etiam, alterutrum nisi terminet alterum eorū, Simplice natura pateat tamen immoderatum: Nec mare, nec tellus, nec caeli lucida templa, Nec mortale genus, nec divûm corpora sancta Exiguum possent horaï, sistere tempus. Nam dispulsa sue de coetu materiaï Copia ferretur magnum per inane soluta: Sive adeò potius numquam concreta creasset Ʋllam rem, quoniam cogi disjecta nequisset. Nam certè neque concilio primordia rerum Ordine se quaeque, atque sagaci mente locarunt: Nec quos quaeque darent motus pepigere profectò: Sed quia multa modis multis mutataper omne Ex infinito vexantur percita plagis, Omne genus motus, & coetus experiundo; Tandem deveniunt in talis disposituras; Qualibus haec rebus consistit summa creata: Et multos etiam magnos servata per annos, Ʋt semel in motus conjecta est convenientis, Efficit, ut largis avidum mare fluminis undis Integrent amnes, & solis terra vapore Fota novet fetus, summissáque gens animantum Floreat, & vivant labentes aetheris ignes. Quod nullo facerent pacto, nisi materiaï

Ex infinito suboriri copîa posset, Ʋnde amissa solent reparari in tempore quoque. Nam veluti privata cibo natura animantum Diffluit amittens corpus: sic omnia debent Dissolvi, simul ac defecit suppeditare Materies resta regione aversa viaï. Nec plagae possent intrinsecus undique summam Conservare omnem, quaecumque est conciliata. Cudere enim crebrò possunt, partémque morari, Dum veniant aliae, ac suppleri summa queatur: Interdum resilire tamen coguntur & unà Principiis rerum spatium, tempúsque fugaï Largiri, ut possint à coetu libera ferri. Quare etiam atque etiam suboriri multa necesse est. Et tamen ut plagae quoque possint suppetere ipsae, Infinita opus est vis undique materiaï. Illud in his rebus longè fuge credere, Memmi, In medium summae quod dicunt omnia niti, Atque ideo mundi naturam stare sine ullis Ictibus externis; neque quoquam posse resolvi Summa at{que} ima, quòd in medium sint omnia nixa; (Ipsum si quidquam posse in se sistere credis) Et quae pondera sunt sub terris, omnia sursum Nitier, in terrámque retrò requiescere posta: Ʋt per aquas quae nunc rerum simulacra videmus. Et simili ratione animalia subtus vagari Contendunt neque posse è terris in loca caeli Recidere inferiora magis, quàm corpora nostra Sponte sua possint in caeli templa volare: Illi cùm videant solem, nos sidera noctis Cernere, & alternis nobiscum tempora caeli Dividere, & noctes parilis agitare diebus.

Sed vanus stolidis haec omnia finxerit error; Amplexi quod habent perversè prima viaï: Nam medium nihil esse potest, ubi inane, locúsque Infinita: neque omnino, si jam medium sit, Possit ibi quidquam hac potius consistere caussa, Quàm quavis alia longè regione manere. Omnis enim locus, ac spatium, quod inane vocamus, Per medium, per non medium concedat oportet Aeque ponderibus, motus quacumque feruntur, Nec quisquam locus est, quò corpora cum venêre, Ponderis amissa vi possint stare inani. Nec quod inane autem est, illis subsistere debet, Quin, sua quod natura petit, concedere pergat. Haud igitur possunt tali ratione teneri Res in concilio medii cuppedine victae. Praeterea, quoniam non omnia corpora fingunt In medium niti, sed terrarum atque liquoris, Humorem ponti magnisque è montibus undas, Et quasi terreno quae corpora contineantur: At contra tenuis exponunt aëris auras, Et calidos simul à medio differrier ignis, Atque ideò totum circumtremere aethera signis; Et solis flammam per caeli caerula pasci, Quòd calor à medio fugiens ibi conligat ignis: Quippe etiam vesci è terra mortalia saecla; Nec prorsum arboribus summos frundescere ramos Posse, nisi à terris paullatim quodque cibatur. Ne volucrum ritu flammarum, moenia mundi Diffugiant subitò magnum per inane soluta.

Et ne cetera consimili ratione sequantur: Néve ruant caeli tonitralia templa supernè, Terráque se pedibus raptim subducat, & omnes Inter permixtas terrae, caelíque ruinas Corpora solventes, abeant per inane profundum; Temporis ut puncto nihil extat relliquiarum, Desertum praeter spatium, & primordia caeca: Nam quacumque prius de parti corpora cesse Constitues, haec rebus erit pars janua leti: Hàc se turba foras dabit omnis materiaî.

Haec si pernosces parva perductus opella; (Namque aliud ex alio clarescet,) non tibi caeca Nox iter eripiet, quin ultima naturaï Pervideas. Ita res accendunt lumina rebus.

Finis Libri Primi.