Selected parts of Horace, prince of lyricks; and of all the Latin poets the fullest fraught with excellent morality. Concluding with a piece out of Ausonius. and another out of Virgil. Now newly put into English.

Q. HORATII FLACCI LIBER III. SERMONVM. (Book 3)

EPIST. I. Ad MAECENATEM.

Se ludicra sua studia missa facere dicit, & ea, quae ad virtu∣tem ducunt amplecti: Sic tamen ut in nullius Magi∣stri verba juret. Hujusmodi autem esse haec studia ut ne∣••o sit qui non illis excoli possit, si modò patientem aurem commodet. Tandem pravum hominum judici∣um virtutem opibus & honoribus postponentium, & quae corporis sunt, n••n quae sunt animi, curantium, repre∣hendit.

PRima dicte mihi, summa dicende Camoena, Spectatum satis, & donatum jam rude, quaeris, Maecenas, iterum antiquo me includere ludo. Non eadem est aetas, non mens. Vejanius, armis Hercules ad postem fixis, latet abditus agro, Ne populum extrema toties exoret arena. Est mihi purgatam crebro qui personet aurem, Solve senescentem maturè sanus equum, ne Peccet ad extremum ridendus, & itia ducat. Nunc itáque & versus & caetera ludicra pono: Quid verū, at{que} decens, curo, & rogo, & omnis inhoc sum, Condo, & comp••no, quae mox depromere possim. Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter: Nullius addictus jurare in verba magistri,

Quo me cunque rapit tempestas, deferor hospes. Nunc agilis fio, & mersor civilibus undis, Virtutis verae custos rigidusque satelles: Nunc in Aristippi furtim praecepta relabor, Et mihi res, non me rebus submittere conor. Vt nox longa quibus mentitur amica, diesque Longa videtur opus debentibus: ut piger annus Pupillis, quos dura premit custodia matrum: Sic mihi tarda fluunt ingrataque tempora, quae spem Consiliumque morantur agendi gnaviter id quod Aequè pauperibus prodest, locupletibus aequè, Aequè neglectum pueris senibusque nocebit. Restat ut his ego me ipse regam solerque elementis. Non possis oculo quantum contendere Lynceus, Non tamen idcirco contemnas lippus iuungi: Nec, quia desperes invicti membra Glyconis, Nodosa corpus nolis prohibere chiragra. Efl quoddam prodire tenus, fi non datur ultra. Fervet avaritia miseroque cupidine pectus? Sunt verba & voces, quibus hunc lenire dolorem Possis, & magnam, morbi deponere partem. Laudis amore tumes? sunt certa piacula, quae te Ter purè lecto poterunt recreare libello. Invidus, iracundus, iners, vinosus, amator: Nemo adeo ferus est ut non mitescere possit, Si modo culturae patientem commodet aurem. Virtus est, vitium fugere: & sapientia prima, Stultitia caruisse; vides, quae maxima credis. Esse mala, exiguum censum, turpemque repulsam, Quanto devites animi, capitisque labore. Impiger extremos curris mercator ad Indos, Per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignes: Ne cures ea, quae stultè miraris & optas; Discere, & audire, & meliori credere non vis? Quis circum pages & circum compita pugnax, Magna coronari contemnat Olympia; cui spes,

Cui sit conditio dulcis sine pulvere palmae? Vilius argentum est auro, virtutibus aurum. O cives, cives, quaerenda pecunia primum est, Virtus post nummos. haec Janus summus ab imo Perdocet: haec recinunt juvenes dictata senésque, Laevo suspensi loculos, tabulámque lacerto. Si quadringentis, sex, septem millia desunt, Est animus tibi, sunt mores, & lingua, fidésque; Plebs eris: at pueri ludentes, rex eris, ajunt, Si recte facies. HIC MURUS aheneus esto, Nil conscire sibi, nulla pallescere culpa. Roscia, (dic sodes) melior l••x, an puerorum Naenia, quae recte regnum facientibus offert, Et maribus Curiis, & decantata Camillis? Isne tibi melius suadet, qui ut rem facias, rem, Si possis, recte: si non, quocúnque modo rem: Ʋt propius spectes lachrymosa poëmata Puppi: An qui Fortunae te responsare superbae Liberum & erectum praesens hortatur, & optat? Quod si me populus Romanus forte roget, cur Non, ut porticibus, sic judiciis fruar iisdem, Nec sequar, aut fugiam, quae diligit ipse, vel edit: Olim quod vulpes aegroto cauta leoni Respondit, referam: Quia me vestigia terrent, Omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum. Bellua multorū es capitū. nam quid sequar? aut quē. Pars hominum gestit conducere publica: sunt qui Frustis & pomis viduas venentur avaras, Excipiántque senes, quos in vivaria mittant. Multis occulto crescit res foenore. verum Esto, aliis alios rebus studiisque teneri: Iidem eadem possunt horam durare probantes? Nullus in orbe sinus Bajis praelucet amoenis, Si dixit dives, lacus & mare sentit amorem Festinantis heri, cui si vitiosa libido Fecerit auspicium, cras ferramenta Theanum

Tolletis fabri. lectus genialis in au••a est? Nil uit esse prius, meliu•• nil coelibe vita: Si non est, jurat bene solis esse maritis Quo ••eneam vultùs mustantem Protea nodo? Quid pauper? ride: mutat coenàcula, lectos, Balnea, ••onsores: conducto navigio, aeque Nauseat ac locuples, quem ducit prima triremis. Si curtatus inaquali tonsore capillos Occurrit, rides: si forte subucula pexae Trita subest tunicae, vel si toga dissidet impar Rides: quid, mea cum pugnat sententia secum? Quod petiit, spernit: repetit, quod nuper omisit? Aestuat, & vitae disconvenit ordine toto? Diruit, aedificat, mutat quadrata rotundis? Insanire putas solennia me, néque rides, Nec medici credis, nec curatoris egere A praetore dati, rerum tutela mearum Quum sis, & prave sectum stomacheris ob unguem De te pendentis, te respicientis amici. Ad summam, sapiens uno minor est Jove, dives, Liber, honoratus, pulcher, rex denique regum: Praecipuè sanus, nisi quum pituita molesta est.

EPIST. V. AD TORQUATUM.

Torquatum ad coenam invitat, quam frugalem fore dicit. Hortatur ut curis & cupiditati divitiarum valedicen•••• hilaritati se tradat, & laudes ebrietatis addit. Tria esse dicit, quorum studiosus sit in apparatu convivii; pri∣mam autem ponit munditiem.

SI potes Archaicis conviva recumbere lectis, Nec modica coenare times olus omne pa••ella:

Supremo te Sole domi Torquate manebo. Vina bibes iterum Tauro diffusa, palustres Inter Minturnas Sinuessanúmque Petrinum. Sin melius quid habes, arcesse, vel imperium fer. Jamdudum splendet focus, & tibi munda supellex. Mitte leves spes, & certamina divitiarum, Et Moschi causam. cras nato Caesare festus Dat veniam somúmque dies, impune licebit Aestivam sermone benigno tendere noctem. Quo mihi fortunas, si non conceditur uti? Parcus ob haeredis curam, nimiúmque severus, Assidet insano, potare & spargere flores Incipiam, patiárque vel inconsultus haberi. Quid non ebrietas designat? operta recludit, Spes jubet esse ratas: in praelia trudit inermem. Sollicitis animis onus eximit: addocet artes. Foecund•• calices quem non fecere disertum? Contracta quem non in paupertate solutum? Haec ego procurare & idoneus imperor, & non Invitus: ne turpe toral, ne sordida mappa Corruget nares: ne non & cantharus & lanx Ostendat tibi te: ne fidos inter amicos Sit qui dicta foras eliminet: ut coë at par Jungatúrque pari. Brutum tibi, Septimiúmque, Et nisi coena prior potiórque puella Sabinum Detinet, assumam. locus est & pluribus umbris. Sed nimis arcta premunt olidae convivia caprae. Tu, quotus esse velis, rescribe: & rebus omissis, Atria servantem postico falle clientem.

EPIST. X. Ad FUSCUM ARISTIUM.

Fusco Aristio urbis ama••ori vitam rusticam, qua ipse dele∣ctabatur, laudat, & varia eius commoda recenset. Simul autem ab ambitione (quae vitam urbanam non rustica•• comitatur) eum deterret.

VRbis amatorem Fuscum salvere jubemus Ruris amatores: hac in re scilicet una, Multum dissimiles, ad caetera penè gemelli. Fraternis animis, quicquid negat alter, & alter, Annuimus pariter vetuli, not••que colum••i. Tu nidum servas: ego laudo ruris amoeni Rivo••, & musco circumlita saxa, nemúsque. Quid quaeris? vivo, & regno, simul ista reliqui, Quae vos ad coelum effertis rumore secundo. Ʋtque sacerdotis fugitivus, liba recuso: Pane egeo, jam mellitis potiore placentis. Vivere naturae si convenienter oportet, Ponendaeque domo quaerenda est area primum; Novistine locum potiorem rure beato? Est ubi plus tepeant hyemes? ubi gratior aura Leniat & rabiem Canis, & momenta Leonis, Quum semel accepit solem furibundus acutum? Est ubi divellat somnos minus invida cura? Deterius Libycis olet aut nitet herba lapillis? Purior in vicis aqua tendit rumpere plumbum, Quam, quae per pronum trepidat cum murmure r••∣vum•• Nempe inter varias nutritur sylva columnas, Lauda••úrque domus, longos quae prospicit agros. Naturam expellas furca, tamen usque recurret, Et mala perrumpet furtim fastidia victrix. Non, qui Sidonió contendere callidus ostro Nescit Aquinatem potantia vellera fucum, Certius accipiet damnum, propiusve medullis, Quam, qui non poterit vero distinguere falsum. Quem res plus nimio delectavere secundae,

Mutatae quatient. si quid mirabere, pones Invitus. fuge magna; licet sub paupere tecto Reges, & regum vita praecurrere amicos. Cervus equum pugna melior, communibus herbis Pellebat, donec minor in certamine longo Imploravit opes hominis, fraenúmque recepit: Sed postquam victor violens discessit ab hoste, Non equitem dorso, non fraenum depulit ore. Sic, qui pauperiem veritus, potiore metallis Libertate caret: dominum vehet improbus, at que Serviet aeternum, quia parvo neseiat uti. Cui non conveniet sua res, ut calceus olim, Si pede major erit, subvertet: si minor, uret. Laetus sorte tua vives sapionter Aristi: Nec me dimittes incastigatum, ubi plura Cogere, quam satis est, ac non cessare videbor. Imperat, aut servit collecta pecunia cuique, Tortum digna sequi potius, quam ducere funem. Haec tibi dictabam post fanum putre Vacunae: Excepto, quod non simul esses, caetera laetus.

EPIST. II. Ad LOLLIUM.

Homerum in suis poematis pleniùs ac meliùs quàm quos∣dam philosophos, quid honestum sit, docere dicit: am∣borum afferens argumenta; Iliade quidem quales sunt in stultis regibus & populis animi motus describi: in Odyssea autem, Ulyssis exemplo quid virtus & sa∣pientia possint, estendi. Deinde ad studium sapientiae hortatur, utpote quos recenset animi morbos, sanaturae. Sed à teneris assu••scendum hujusmodi praeceptis esse docet.

TRojani belli scriptorem, maxime Lolli, Dum tu declamas Romae, Praeneste relegi: Qui, quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non, Plenius ac melius Chrysippo & Crantore dicit. Cur ita crediderim, (nisi quid te detinet) audi. Fabula, qua Paridis propter narratur amorem Graecia Barbariae lento collisa duello, Stultorum regum, & populorum continet aestus. Antenor censet belli praecidere causam. Quid Paris? ut salvus regnet, vivaetque beatus, Cogi posse negat. Nestor componere lites Inter Peleiden festinat & inter Atreiden: Hunc amor, ira quidem communiter urit utrúmque. Quicquid delirant reges, plectuntur Achivi. Seditione, dolis, scelere, atque libidine, & ira Iliacos intra muros peccatur, & extra. Rursus, quid virtus, & quid sapientia possit, Ʋtile proposuit nobis exemplar Ʋlyssem: Qui domitor Trojae, multorum providus urbes Et mores hominum inspexit: latúmque per aequor, Dum sibi, dum socus reditum parat, aspera multa Pertulit, adversis rerum immersabilis undis.

Sirenum voces & Circes pocula nosti: Quae si cum sociis stultus, cupidúsque bibisset, Sub domina meretrice fuisset turpis & excors: Vixesset canis immundus, vel amica luto sus. Nos numerus sumus, & fruges consumere nati, Sponsi Penelopes, nebulones, Alcinoique, In cute curanda plus aequo operata juventus: Cui pulchrum fuit in medios dormire dies, & Ad strepitum citharae cessatum ducere curam. Ʋt jugulent homines, surgunt de nocte latrones: Ʋt teipsum serves, non expergisceris? atqui Si noles sanus, curres hydropicus: & ni Posces ante diem librum cum lumine, si non Intendes animum studiis, & rebus honestis; Invidia, vel amore vigil torquebere. nam cur Quae laedunt oculos, festinas demere; si quid Est animum, differs curandi tempus in annum? Dimidium facti, qui coepit, habet sapere aude: Incipe. qui recte vivendi prorogat horam, Rusticus expectat dum defluat amnis: at ille Labitur, & labetur in omne volubilis aevum. Quaeritur argentum, puerisque beata creandis Ʋxor, & incultae pacantur vomere sylvae. Quod satis est, cui contigit, hic nihil amplius optet. Non domus & fundus, non aeris acervus, & auri, Aegroto domini deduxit corpore febres, Non animo curas. valeat possessor oportet, Si comportatis rebus bene cogitat uti. Qui cupit, aut metuit, juvat illum sic domus, aut res, Ʋt lippum pictae tabulae, fomenta podagram, Auriculas citharae collecta sorde'dolentes. Sincerum est nisi vas, quodcunque infundis, acescit.

Sperne voluptates: nocet empta dolore voluptas. Semper avarus eget: certum voto pete finem. Invidus alterius macrescit rebus opimis. Invidia Siculi non invenere Tyranni Majus tormentum. qui non moderabitur irae, Infectum volet esse, dolor quod suaserit, & mens, Dum poenas odio per vim festinat inulto. Ira furor brevis est. animum rege, qui nisi paret, Imperat; hunc fraenis, hunc tu compesce catena. Fingit equum tenera docilem cervice magister Ire viam, quam monstret eques: venaticus, ex quo Tempore cervinam pellem latravit in aula, Militat in sylvis catulus. nunc adbibe puro Pectore verba puer, nunc te melioribus offer. QƲO semel est imbuta recens, servabit odorem Testa diu. quod si cessas, aut strenuus anteis, Nec tardum opperior, nec praecedentibus insto.

EDYL. XIV. Ausonii ROSAE.

VEr erat: & blando mordentia frigora sensu Spirabat croceo mane revecta dies. Strictior Eoos praecesserat aura jugales, Aestiferum suadens anticipare diem. Errabam riguis per quadrua compita in hortis, Maturo cupiens me vegetare die. Vidi concretas per gramina flexa pruinas Pendere, aut olerum stare cacuminibus:

Caulibus & patulis teretes colludere guttas, Et caelestis aquae pondere tunc gravidas, Vidi Paestano gaudere rosaria cultu, Exoriente novo roscida Lucifero. Rara pruinosis canebat gemma frutetis, Ad primi radios interitura die. Ambigeres, raperet ne rosis aurora ruborem, An daret: & flores tingeret orta dies. Ros unus, color unus, & unum mane duorum: Sideris, & floris, nam domina una Venus. Forsan & unus odor: sed celsior ille per auras Difflatur: spirat proximus iste magis. Communis Paphie dea sideris, & dea f••oris, Praecipit unius muricis esse habitum. Momentum intererat: quo se nascentia florum Germina comparibus dividerent spatiis. Haec viret angusto foliorum tecta galero: Hanc tenui folio purpura rubra notat. Haec aperit primi fastigia celsa obelisci, Mucronem absolvens purpurei capitis. Vertice collectos illa exsinuabat amictus, Jam meditans foliis se numerare suis: Nec mora, ridentis calathi patefecit honorem, Prodens inclusi semina densa croci. Haec modo quae toto rutilaverat igne comarum, Pallida collapsis deseritur foliis. Mirabar celerem fugitiva aetate rapinam, Et dum nascuntur, consenuisse rosas. Ecce & defluxit rutili coma punica floris, Dum loquor: & tellus tecta rubore micat. Tot species, tantósque ortus, variósque novatus Ʋna dies aperit: conficit una dies. Conquerimur, Natura, brevis quod gratia florū est: Ostentata oculis illico dona rapis. Quam longa una dies: aetas tam longa rosarum, Quas pubescenteis juncta senecta premit.

Quam longa una dies, aetas tam longa rosarum, Quas pubescenteis juncta senecta premit. Quam modo nascentem rutilus conspexit Eous, Hanc rediens sero vespere vidit anum. Sed bene, quod paucis licet interitura diebus, Succedens aevum prorogat ipsa suum. Collige virgo rosas, dum flos novus, & nova pubes, Et memor esto aevum sic properare tuum.

Taurus Virgilianus. GEOR. Lib. 3.

PAscitur in magna sylva formosa juvenca: Illi alternantes multa vi praelia miscent Ʋulneribus crebris. lavit ater corpora sanguis: Ʋersáque in obnixos urgentur cornua, vasto Cū gemitu▪ reboant sylvae{que} & magnus Olympus. Nec mos bellantes unà stabulare: sed alter Ʋictus abit, longéque ignotis exulat oris, Multa gemens ignominiam, plagásque su∣perbi Ʋictoris, tum quos amisit inultus amores: Et stabula aspectans regnis excessit avitis. Ergo omni cura vires exercet, & inter Dura jacet perni•• instrato saxa cubili: Frondibus hirsutis & carice pastus acuta: Et tentat sese: atque irasci in cornua discit Arboris obnixus trunc••: ventósque lacessit Ictibus, & sparsa ad pugnam proludit arena.

Post, ubi collectum robur, virésque receptae, Signa mo••••t, pr••cepsque oblitum fertur in hostem, Fluctus ut in medi••••coepit cum albescere ponto, Longius ex alt••que sinum trahit: vtque volutus Ad torras, immune sonat per saxa, nec ipso Monte minor procu••bit: at i••a ex••stuat-vnda Vorticibus, nigrámque altè subjectat arenam.

FINIS.