Purchas his pilgrimes. part 3 In fiue bookes. The first, contayning the voyages and peregrinations made by ancient kings, patriarkes, apostles, philosophers, and others, to and thorow the remoter parts of the knowne world: enquiries also of languages and religions, especially of the moderne diuersified professions of Christianitie. The second, a description of all the circum-nauigations of the globe. The third, nauigations and voyages of English-men, alongst the coasts of Africa ... The fourth, English voyages beyond the East Indies, to the ilands of Iapan, China, Cauchinchina, the Philippinæ with others ... The fifth, nauigations, voyages, traffiques, discoueries, of the English nation in the easterne parts of the world ... The first part.

The Tombe and Epitaph of Sir Iohn Mandevile, in the Citie of Leege, spoken of by Ortelius, in his Booke called Itinerarium Belgiae, in this sort. [ 40]

MAgna & populosa Leodij suburbia, ad collium radices, in quorum iugis multa sunt, & pulcher∣rima Monasteria, inter quae magnificum illud, ac nobile D. Laurentio dicatum, ab Raginardo Episcopo. Est in hac quo{que} Regione, vel suburbijs Leodij, Guilielmitarum Coenobium, in quo Epita∣phium hoc Ioannis à Mandeville, excepimus.

* 1.1Hic jacet vir nobilis, D. Ioannes de Mandeville, aliter dictus ad Barbam, Miles, Dominus de Campdi, natus de Anglia, Medicinae Professor, deuotissimus, orator, & bonorum largissimus pauperibus erogator, qui toto quasi orbe lustrato, Leodij diem vitae suae clausit extremum. Anno Dom. 1371. Mensis Nouembris, die 17.

Haec in lapide: in quo caelata viri armati imago, Leonem calcantis, barba bifurcata, ad caput manus [ 50] benedicens, & vernacula haec verba: Vo•• qui paseis sor mi, pour l'amour deix pr••ïes por mi. Cli∣peus erat vacuus, in quo olim fuisse dicebant laminam aeream, & eius in ea itidem caelata insignia, Leo∣nem videlicet argenteum, cui ad pectus lunula rubea in campo caeruleo, quem L••mbus ambiret denticu∣latus ex auro. Eius nobis ostendebant, & cultros, ephipia{que}, & calcaria quibus vsum fuisse asserebant, in peragrando toto fere terrarum orbe, vt clariùs testatur eius Itinerarium, quod typis etiam excusum passim habetur.

* 1.2PRincipi Excellentissimo, prae cunctis mortalibus praecipue venerando, Domino Edwardo ejus nominis Tertio, diuina prouidentia, Francorum & Anglorum Regi Serenissimo, Hi∣berniae Domino, Aquitaniae Duci, mari ac eius Insulis Occidentalibus dominanti, Christianorum [ 60] encomio & ornatui vniuers••rum{que} arma gerentium Tutori, ac Probitatis & strenuitatis exem∣plo Principi quoq▪ inuicto, mirabilis Alexandri Sequaci, ac vniuerso Orbi tremendo, cum reue∣rentia non qua decet, cum ad talem, & tantam reuerentiam minus sufficientes extiterint, sed qua paruitas, & possibilitas mittentis ac offerentis se extendunt, contenta tradantur.

CVm terra Hierosolymitana, terra promissionis filiorum Dei,* 1.3 dignior cunctis mundi terris sit ha∣bend•• multis ex causis, & praecipuè illa, quod Deus conditor coeli & mundi, ipsam tanti dignatus fuit aestimare, vt in eo proprium filium Saluatorem mundi Christum exhibuerit geueri humano per incar∣nationem ex intemerata Virgine, & per eius conuersationem humillimam in eadem,* 1.4 ac per dolorosam mortis suae consummationem ibidem, at{que} indè per eius admirandam Resurrectionem, ac Ascensionem in coelum, & postremo quia creditur illic in fine saeculi reuersurus, & omnia iudicaturus: certum est, quòd ab omnibus qui Christiano nomine à Christo dicuntur, sit tanquam à suis proprijs haeredibus diligenda, & pro cuius{que} potestate ac modulo honoranda. Verum quia iam nostris temporibus verius quàm olim dici potest, Virtus, Ecclesia, Clerus, Daemon, Simonia, Cessat, calcatur, errat, regnat, dominatur, ecce iusto Dei iudicio, credita est terra tam inclyta, & Sacrosancta impiorum manibus Saracenorum, [ 10] quod non est abs{que} dolore pijs mentibus audiendum, & recolendum. Ego Ioannes Mandeuil militaris ordinis saltem gerens nomen, natus & educatus in terra Angliae, in Villa Sancti Albani, ducebar in Adolescentiamea tali inspiratione, vt quamuis non per potentiam, nec per vires proprias possem praefatam terram suis haeredibus recuperare, irem tamen per aliquod temporis spacium peregrinari ibidem, & sa∣lutarem aliquantulum de propinquo.* 1.5 Vnde in Anno ab Incarnatione Domini 1322. imposui me naui∣gations Marsiliensis mar••s & vs{que} in hoc temporis, Anni 1355. scilicet, per 33. annos in transmarinis partibus mansi, peregrinatus sum, ambulaui, & circuiui multas, ac diuersas Patria••, Regiones, Prouin∣cias, & Insulas, Turciam, Armeniam maiorem & minorem, Aegyptum, Lybiam bassam & altam, Syriam, Arabiam, Persiam, Chaldaeam, Aethiopiae partem magnam, Tartariam, Amazoniam, In∣diam [ 20] minorem, & mediam, ac partem magnam de maiori, & in istis, & circum istas Regiones, multas Insulas, Ciuitates, Vrbes, Castra, Villas, & loca, vbi habitant variae gentes, aspectuum, morum, legum acrituum diuersorum: Attamen quia summo desiderio in terra promissionis eram, ipsam diligentius, per loca vestigiorum filij Dei perlustrare curaui, & diutius in illa steti. Quapropter & in hac prima parte huius operis iter tam peregrinandi, quam nauigandi, à partibus Angliae ad ipsam describo, & loca notabiliter sancta, quae intra eandem sunt breuiter commemoro & diligenter, quatenus peregrinis tam in itinere quamin prouentione valeat haec descriptio in aliquo deseruire.

Qui de Hibernia, Anglia, Scotia, Noruegia,* 1.6 aut Gallia iter arripit ad partes Hierosolymitanas potest saltem vs{que} ad Imperialem Greciae Ciuitatem Constantinopolim eligere sibi modum proficis∣cendi, siue per Terras, siue per Aquas. Et si peregrinando eligit transigere viam, tendat per Coloniam Agrippinam, & sic per Almaniam in Hungariam ad Montlusant Ciuitatem, sedem Regni Hungariae. [ 30] Et est Rex Hungariae multum potens istis temporibus. Nam tenet & Sclauoniam, & magnam partem Regni Comannorum, & Hungariam, & partem Regni Russiae. Oportet vt peregrinus in finibus Hungariae transeat magnum Danubij flumen, & vadat in Belgradum; Hoc flumen oritur inter Mon∣tana Almaniae, & currens versus Orientem, recipit in se 40. flumina antequam finiatur in mare. De Belgrade intratur terra Bulgariae, & transitur per Pontem petrinum fluuij Marroy, & per terram Pyncenars, & tunc intratur Graecia, in Ciuitates Sternes, Asmopape, & Andrinopolis, & sic in Constantinopolim, vbi communiter est sedes Imperatoris Greciae. Qui autem viam eligit per aquas versus Constantinopolim nauigare, accipiat sibi portum, prout voluerit, propinquum siue remotum, Marsiliae, Pisi, Ianuae, Venetijs, Romae, Neapoli, vel alibi: sic{que} transeat Tusciam, Campaniam, [ 40] Italiam, Corsicam, Sardiniam, vsque in Siciliam, quae diuiditur ab Italia per brachium maris non magnum. In Sicilia est Mons Aetna iugiter ardens, qui ibidem appellatur Mons Gibelle,* 1.7 & praeter illum habentur ibi loca Golthan vbi sunt septem lencae quasi semper ignem spirantes: secundum diuersi∣tatem colorum harum flammarum estimant Incolae annum fertilem fore, vel sterilem, siccum vel humi∣dum, calidum, vel frigidum: haec loca vocant caminos Infernales,* 1.8 & à finibus Italiae vs{que} ad ista loca sunt 25. miliaria. Sunt autem in Sicilia aliqua Pomeria in quibus inueniuntur frondes, flores, & fru∣ctus per totum annum, etiam in profunda hyeme. Regnum Siciliae est bona,* 1.9 & grandis Insula habens in circuitu ferè leucas 300. Et ne quis erret, vel de facili reprehendat quoties scribo leucam, intelligendum est de leuca Lombardica, quae aliquanto maior est Geometrica; & quoties pono numerum, sub intelli∣gatur fere, vel circiter, siue citra, & dietam intendo ponere, de 10. Lombardicis leucis:* 1.10 Geometrica [ 50] autem leuca describitur, vt notum est, per hos versus.

Quinque pedes passum faciunt, passus quoque centum Viginti quinque stadium, si millia des que Octo facis stadia, duplicatum dat tibi leuca.

Constantinopolis pulchra est Ciuitas, & nobilis, triangularis in forma, firmiter{que} murata,* 1.11 cuius duae partes includuntur mari Hellespont••, quòd plurimi modò appellant brachium Sancti Georgij, & ali∣qui Buke, Troia vetus. Versus locum vbi hoc brachium ex••t de mari est lata terrae planities, in quà an∣tiquitus stetit Troia Ciuitas de qua apud Poetas mira leguntur, sed nunc valdè modica apparent vesti∣gia Ciuitatis. In Constantinopoli habentur multa mirabilia, ac insuper multae Sanctorum venerandae reliquiae, ac super omnia, preciosissima Crux Christi, seu maior pars illius, & tunica inconsutilis, cum [ 60] spongia & arundine, & vno clauorum, & dimidia parte Coronae spineae. cuius altera medietas seruatur in Capella Regis Franciae, Parisijs. Nam & ego indignus diligenter pluribus vicibus respexi partem v∣tram{que}: dabatur quo{que} mihi de illa Parisijs vnica spina, quam vs{que} nunc preciose conseruo, & est ipsa spina non lignea sed velut de iuncis marines rigida, & pungitiua. Ecclesia Constantinopolitana in ho∣norem Sanctae Sophiae, id est, ineffabilis Dei sapientiae dedicata dicitur,* 1.12 & nobilissima vniuersarum

mundi Ecclesiarum, tam in schemate artificiosi operis, quàm in seruatis ibi Sacrosanctis Relliquijs: nam & continet corpus Sanctae Annae Matris nostrae Dominae translatum illuc per Reginam Helenam ab Hierosolymis:* 1.13 & corpus Sanctae Lucae Euangelistae translatum de Bethania Iudeae; Et corpus Beati Ioannis Chrysostomi ipsius Ciuitatis Episcopi, cum multis alijs Reliquijs preciosis; quoniam est ibi vas grande cum huiusmodi reliquijs velut marmoreum de Petra Enhydros; quod iugiter de seipso de∣sudans aquam, semel in anno inuenitur suo sudore repletum. Ante hanc Ecclesiam, super columnam marmoream habetur de aere aurato opere fusorio,* 1.14 magna Imago Iustiniani quondam Imperatoris super Equum sedentis. De praedicta terra Thraciae fuit Philosophus Aristoteles oriundus in Ciuitate Stage∣res, & est ibi in loco tumba eius velut altare, vbi & singulis annis certo die celebratur à populo festum illius, ac si fuisset Sanctus. Temporibus ergo magnorum confiliorum conueniunt illuc sapientes terrae, reputantes sibi per inspirationem immitti consilium optimum de agendis. Item ad diuisionem Thraciae & [ 10] Macedoniae sunt duo mirabiliter alti Montes, vnus Olympus, alter Athos, cuius vltimi vmbra O∣riente sole apparet ad 76. miliaria, vs{que} in Insulam Lemnon. In horum cacumine montium ventus non currit, nec aer mouetur, &c.

* 1.15Priù•• dictum est de reuerentia Soldani, quando ad ipsum intratur exhibenda. Sciendum ergo, cum ab eo petitur securus conductus, nemini denegare consueuit, sed datur petentibus communiter sigillum eius, in appenditione absque literis: hoc sigillum, pro vexillo in virga aut hasta dum peregrini ferunt, omnes Saraceni videntes illud flexis genibus in terram se reuerenter inclinant, & portantibus omnem exhibent humanitatem. Verumtamen satis maior fit reuerentia literis Soldani sigillatis, quod & Admi∣rabiles, & quicun{que} alij Domini, quando eis monstrantur, antequam recipiant, se multum inclinant: [ 20] Deinde ambabus manibus eas capientes ponunt super propria capita, posteà osculantur, & tandem legunt inclinati cum magna veneratione, quibus semel aut bis perlectis, offerunt se promptos ad explendum quicquid ibi iubetur, ac insuper exhibent deferenti, quicquid possint commodi, vel honoris: sed talem conductum per literas Soldani vix quisquam perigrinorum accipit, qui non in Curia illius stetit, vel noti∣tiam apud illum habuerit.* 1.16 Ego autem habui in recessu mec, in quibus etiam continebatur ad om∣nes sibi subièctos speciale mandatum, vt me permitterent intrare, & respicere singula loca, pro meae placito voluntatis, & mihi exponerent quorumcun{que} locorum mysteria distincte & absque vllo velamine veritatis, ac me cum omni sodalitate mea benigne reciperent, & in cunctis rationa∣libus audirent, requisiti autem si necesse foret de ciuitate conducerent in ciuitatem. Habito ita{que} peregrinis conductu, ad Montem Sinay, &c. [ 30]

* 1.17Mons Sinay appellatur ibi desertum Syn: quasi in radice Montis istius habetur Coenobium Mo∣nachorum pergrande, cuius clausura in circuitu est firmata muris altis, & portis ferreis, pro metu be∣stiarum deserti. Hi Monachi sunt Arabes, & Graeci, & in magno conuentu, multum Deo deuoti. O∣stendere solent & caput ipsius Catherinae cum inuolumento sanguinolento, & multas perterea sanctas, & venerabiles reliquias, quae omnia intuitus sum diligenter & saepè, oculis indignis, &c.

Ierusalem cum tota terra Promissionis, est quasi vna de quin{que} Prouincijs vel pluribus, quibus Reg∣num Syriae distinguitur. Iungitur autem Iudaea ad Orientem Regno Arabiae, ad meridiem Aegypto, ad Occidentem mari magno,* 1.18 & ad Aquilonem Regno Syriae. Iudeae terra per diuersa tempora à diuer∣sis possessa fuit Nationibus, Cananaeorum, Iudaeorum, Assyriorum, Persarum, Medorum, Macedo∣num, Graecorum, Romanorum, Christianorum, Saracenorum, Barbarorum, Turcorum, & Tar∣tarorum. [ 40] Cuius rei causa merito potest aestimari, quod non sustinuit Deus magnos peccatores longo tempore permanere in terra sibi tam placita, & tam sancta.

Itaque peregrinus venient in Ierusalem primo expleat suam peregrinationem, ad reuerendum & Sa∣crosanctum Domini nostri Iesu Christi Sepulchrum:* 1.19 cuius Ecclesia est in vltima ciuitatis extremitate, ad partem Aquilonarem, cum proprio sui ambitus muro ipsi ciuitati adiuncto. Ipsa vero Ecclesia est pul∣chra & rotundae formae cooperta desuper cum tegulis plumbeis, habens in Occidente turrim altam & fir∣mam, in pauimenti Ecclesiae medio ad figuram dimidij compassi habetur nobili opere Latonico aedificatum paruum Tabernaculum quasi 15. pedum tam longitudinis quàm latitudinis, & altitudinis miro artifi∣cio intus extra{que} compositum, ac multum diligenter diuersis coloribus ornatum. Hoc ita{que} in Taberna∣culo seu Capella, ad latus dextrum, continetur incomparabilis thesaurus gloriosissimi Sepulchri, haben∣tis [ 50] octo pedes longitudinis, & quinque latitudinis. Et quoniam in toto habitaculo nulla est apertura prae∣ter paruum ostium, illustratur accedentibus peregrinis pluribus lampadibus, (quarum ad minus vna co∣ram sepulchro iugiter ardere solet) ingressus.

Sciendum, quod ante breue tempus solebat sepulchrum esse ingressis peregrinis accessibile, ad tangen∣dum & osculandum: sed quia multi vel effringebant, vel conabantur sibi effringere aliquid de petra se∣pulchri,* 1.20 iste Soldanus Melech Mandybron fecit illud confabricari, vt nec osculari valeat, nec adiri, sed tantummodo intueri. Et ob illam cansam in sinistro pariete in altitudine quinque pedum immurari effracturam petrae sepulchri ad quantitatem capitis humani, quod tanquam pro sepulchro ibi ab omni∣bus veneratur, tangitur, & osculatur.

Dicitur ibi quo{que} communiter praefatam lampadem coram sepulchro singulis annis in die Sanctae Pa∣rascheues,* 1.21 [ 60] hora nona extingui, & in media nocte Paschae sine humano studio reaccendi. Quod (si ita est) euidens diuini beneficij miraculum est. Et quamuis id plurimi Christians simpliciter in magno pietatis merito credant, pleris{que} tamen est in suspicione. Fortè talia Saraceni custodes sepulchri fingen∣tes divulgauerunt, pro augendo emolumenta tributi, quod inde resultaret, sen oblationum quae dantur.

Singulis autem annis in die Coenae Domini in Parascheue, & in vigilia Paschae, tribus his diebus manet Tabernaculum hoc apertum continuè, & patet omnibus Christianis gentibus accessus,* 1.22 alias vero non per annum sine redditione tributi. Intra Ecclesiam, propè parietem dextrum, est Caluariae locus, vbi crucifixus pependit Christus Dominus. Per gradus ascenditur in hunc locum, & est rupis velut albi coloris, cum aliqua rubedine per loca commixta, habens scissuram, quam dicunt Golgotha, in qua maior pars preciosi sanguinis Christi dicitur influxisse: vbi & habetur Altare constructum, ante quod consistunt tumbae Godefridi de Bullion, &c.

Vltrà duo stadia ab Ecclesia ad Meridiem sancti Sepulchri habetur magnum hospitale sancti Ioan∣nis Hierosolymitani,* 1.23 qui caput & fundamentum esse dignoscitur ordinis Hospitaliorum modò tenen∣tium Rhodum Insulam: in quo recipi possunt omnes Christiani peregrini cuiuscunque sint conditionis, [ 10] seu status, vel dignitatis. Nam Saraceni pro leui cura anxij rumoris, prohibent ne apud quenquam suorum Christianus pernoctet. Ad sustentationem aedificij huius hospitalis, habentur in eo 124. co∣lumnae marmoreae, & in parietibus distincti 54. pilarij. Satis propè hunc locum in Orientem, est Ecclesia quae dicitur, de Domina nostra magna: & inde non remotè alia, quae dicitur nostrae Dominae Latinorum, aedificata super locum, vbi Maria Magdalene, & Maria Cleophae cum alijs pluribus, dum Christus cruci affigebatur, flebant & dolores lamentabiles exercebant.

Item ab Ecclesia sancti Sepulchri in Orientem ad stadium cum dimidio habetur aedificium mirabile, ac pulchrum valdè, quod Templum Domini nominatur, quod constructum est in forma rotunda, cuius cir∣cumferentiae Diameter habet 64. cubitos, & altitudo eius 126. & intrinsecus pro sustentatione aedificij, multi pilarij. In medio autem Templi est locus altior 14. gradibus, qui & ipse columnis vndi{que} est sti∣patus: [ 20] & secundum quatuor mundi plagas habet Templum quatuor introitus per portas Cypressinas arti∣ficiosè compositas, nobiliter{que} sculptas, & excisas. Et ante portam Aquilonarem intra Templum fons est aquae mundae, qui quamuis olim exundabat, tamen nunc minimè fluit. In toto circuitu aedificij ex∣trinsecus est valdè pro atrio latum spacium loci, stratum per totum pauimentum marmoribus. Hoc Tem∣plum non ducitur stare in eodem loco vbi Templum Dei stetit in tempore Christi, quo post Resurrectionem à Romanis destructo, istud longo post tempore Adrianus Imperator extruxit, sed non ad formam Templi prioris: praedictum tamen excelsum in medio Templi locum vocant Iudaei Sanctum Sanctorum.

Sciatis ita{que} quòd Saraceni magnam exhibent huic Templo reuerentiam, & honorem, saepius illud dis∣calceati intrantes, & positis genibus deuotè Deum Omnipotentem exorantes, nulla enim ibidem habetur imago, sed multae lampades relucentes. Neminem Christianorum seu Iudaeorum ingredi sinunt hoc [ 30] Templum, reputantes eos indignos ad hoc, & nimium immundos,* 1.24 vndè nisi virtute literarum quas habui à Soldano, nec ego fuissem ingressus. Ingrediens autem cum meis sodalibus deposuimus calciamenta, recogitantes cum multa cordis deuotione, nos magis id facere debere, quàm incredulos Saracenos.

Porrò in eo loco vbi statuerat idem Rex ante Templum Altare holocausti, videlicet extra portam Templi Occidentalem, habetur & nunc Altare, sed non ad instar, nec ad vsum primi: Nam Saraceni, quasi nihil curantes, traxerunt in eo lineas tanquam in Astrolabio figentes in linearum centro batel∣lum, ad cuius vmbram per lineas discernuntur diei horae.

Viaturo ad dextram satis de propinquo habetur & alia Ecclesia, quae nunc appllatur schola Salomonis: rursus{que} ad Meridiem est & aliud Templum siue Ecclesia, quae vocatur Templum Salomonis,* 1.25 quòd [ 40] olim fuit caput, & fundamentum totius ordinis Templariorum, &c.

Dominus Soldanus quodam die in Castro, expulsis omnibus de camera sua, me solùm retinuit secum tanquam pro secreto habendo colloquio. Consuetum enim est ijs eijcere omnes tempore secretorum: qui diligenter à me interrogauit qualis esset gubernatio vitae in terra nostra, breuiter respondebam, bona,* 1.26 per Dei gratiam, qui recepto hoc verbo dixit ita non esse. Sacerdotes (inquit) vestri, qui seipsos exhi∣bere deberent alijs in exemplum, in malis iacent actibus, parum curant de Templi seruitio: ha∣bitu & studijs se conformant mundo: se inebriant vino, continentiam infringentes, cum fraude negotiantes, ac praua principibus consilia ingerentes. Communis quoque populus, dum festis diebus intendere deberent deuotioni in Templo, currit in hortis, in spectaculis,* 1.27 in Tabernis vsque ad crapulam, & ebrietatem, & pinguia manducans & bibens, ac in bestiarum morem, luxuriam [ 50] prauam exercens. In vsura, dolo, rapina, furto, detractione, mendatio & periurio viuunt plures eo∣rum euidenter, ac si qui talia non agant, vt fatui reputantur, & pro nimia cordis superbia nesciunt ad libitum excogitare, qualiter se velint habere, mutando sibi indumenta, nunc longa,* 1.28 nunc curta nimis, quandoque ampla, quandoque stricta vltra modum, vt in his singulis appareant derisi po∣tius quam vestiti: pyleos quoque, calceos, calligas, corrigias sibi fabricant exquisitas, cùm etiam è contra deberent secundùm Christi sui doctrinam simplices, Deo deuoti, humiles, veraces, inui∣cem diligentes, inuicem concordantes, & iniuriam de facili remittentes. Scimus etiam eos prop∣ter peccata sua perdidisse hanc terram optimam quam tenemus, nec timemus eam amittere, quam∣diu se taliter gubernant. Attamen non dubitamus, quin in futurum per meliorem vitae conuer∣sationem merebuntur de nostris eam manibus recuperare.

[ 60] Ad hoc ego vltra confusus & stupefactas, nequiui inuenire responsum; verebar enim obloqui veritati, quamuis ab Infidelis ore prolatae, & vultu prae rubore demisso percunctatus sum, Domine, salua reue∣rentia, qualiter potestis ita plenè hoc noscere? De hominibus (ait) meis interdum mitto ad modum Mercatorum per terras & Regiones Christianorum, cum Balsamo, Gemmis, Sericis, ac Aromatibus,

ac per illos singula exploro, tam de statu Imperatoris, ac Pontificum Principum, ac Sacerdotum, quam Praelatorum, nec non Aequora, Prouincias, ac distinctiones earum.

Igitur peracta collocutione nostra satis producta, egressos Principes in cameram reuocauit ex quibus quatuor de maioribus iuxta nos aduocans, fecit eos expresse ac debite, per singulas diuisiones in lingua Gal∣licana destinguere per partes, & singularum nomina partium, omnem Regionem terrae Angliae, ac alias Christianorum terrras multas, acsi inter nostros fuissent nati, vel multo tempore conuersati. Nam & ipsum Soldanum audiui cumijs bene & directè loquentem idioma Francorum. Itaque in omnibus his mente consternatus obmutui, cogitans, & dolens de peccatis singulis, rem taliter se habere, &c.

* 1.29AEthiopia consistit à terra Chaldaeorum in Austrum, quae distinguitur in Orientalem Aethiopiam, [ 10] & Meridionalem,* 1.30 quarum prima in illis partibus vocatur Cush, propter hominum nigredinem, altera Mauritania.

De Aethiopia intratur in Indiam mediam, nam triplex est, videlicet Infima, quae in quibusdam suis partibus est nimis frigida ad inhabitandum: Media quae satis temperata est, & Superior, quae nimi•• calida, &c.

* 1.31Hinin Meridiem pluribus exactis Insulis per viam decem dietarum venitur in Regnum Mabron. Illic in ciuitate Calamiae, seruatur in magno Templo corpus beatissim•• Thomae Apostoli Domini noster Iesu Christi in capsa honorificata. In quo loco & martirizatus fuit, licet dicunt quidam, quod in E∣dissa ciuitate. Iste populus non est multum tempus transactum, quin fuit totus in fidei religione, sed nunc est ad pessimos Gentilium ritus peruersus. [ 20]

Per certas historias habetur Ducem Danorum Ogerum conquisiuisse has terras, & in exaltatione sanctarum Apostoli relliquiarum fecisse fieri praefatam spectactilem Ecclesiam, &c.

In hac ipsa beati Thomae Ecclesia statuerunt multa mirae magnitudinis simulachra, ex quibus vnum quòd maius est multò alijs, apparet sedens homo in alto solio adoperto aureis sericis, & lapidibus praetiosis, habens{que} ad collum suspensa pro ornatu multa cinctoria pretiose gemmis, & auro contexta. Ad hoc au∣tem Idolum adorandum confluunt peregrini à remotis partibus, & propinquis, in satis maiori copia, & valde feruentiori deuotione quàm Christiani, ad sanctuum Iacobum in Galizia, quia multi eorum per totum peregrinationis iter, non audent erigere palpebras oculorum, ne fortè propter hoc deuotio in∣termittatur.

Alij de propè venientes superaddunt labori itinerandi, vt ad tertium vel ad quartum passum semper [ 30] cadant in genibus. Nonnulli quoque Demoniaca inspiratione semetipsos per viam peregrinationis lan∣ceolis, & cultellis nunc minoribus, nunc maioribus sauciant vulneribus per singula corporis loca, & dum ante Idolum perueniunt, excisum frustum de carne propria proijciunt ad Idolum pro offerenda, ac plagis durioribus se castigant, & quandoque spontaneè penitus se occidunt: in solemnitatibus verò, sicut in de∣dicatione, & sicut in thronizatione simulachrorum, fit conuentus populi, quasi totius Regni. Et ducitur cum processione maius Idolum per circuitum ciuitatis, in curru preciosissimo, modis omnibus perornato, & praecedunt in numero magno puellae cantantes binae, & binae, ordinatissimè; succedit{que} pluralitas Musi∣corum cum instrmentis varijs simphonizantes, quos continuè subsequitur currus cuius lateribus coniun∣git se peregrinorum exercitus, qui & venerunt de remotis.

Ibique cernitur miserabilis actus vltrà modum. Nam aliqui victi vltrà modum diabolica deuotione [ 40] proijciunt se sub rotis currus praecedentis, vt frangantur sibi crura, brachia, latera, dorsa, nec non & colla in reuerentiam Dei sui (vt dicunt) à quo remunerationem sperant, venire ad Paradisum terrestrem.

Et post processionem postquàm statuerunt Idolum in Templo suo loco, multiplicatur coram simula∣chris numerus saepè plangentium, & Occidentium vltrà quam credi sit facile. Ita quod quando{que} in illa vnica solemnitate inueniuntur ducenta corpora,* 1.32 vel plura occisorum. Etassistentes propin qui amici talium Diaboli martyrum, cum magna musicorum melodia decantantes in sua lingua offerun Idolis corpora, ac demum accenso rogo omnia corpora comburunt in honorem Idolorum, assumentes sibi singuli aliquid de ossibas aut cineribus pro reliquijs, quas putant sibi valituras contra quaelibet infortunia, & tempestates. Et habetur ante Templum, aquae lacus, velut seruatorium piscium, in quo proijcit populus largissimè [ 50] suas oblationes, Argentum, Aurum, Gemmas, Cyphos, & similia, quibus ministri certis temporibus exhibentes prouident Ecclesia, ac simulachro, ac sibi ipsis abundantèr.

* 1.33Inde vlterius procedendo in Austrum per multas & mirabiles terras quinquaginta duarum diaetarum spacio, habetur magna Insula Lamori. Illic omnes nudi incedunt, & ferè omnia sunt singulis communia; nec vtuntur priuatis clauibus siue seris, imo & omnes mulieres sunt communes omnibus & singulis viris, dummodo violentia non inferatur: sed & peior est ijs consuetudo, quod libentèr comedunt teneras carnes humanas; vnde & negotiatores adferunt eis crassos infantes venales: quod si non satis pingues afferun∣tur eos saginant sicut nos Vitulum, siue Porcum.

* 1.34Hic apparet in bona altitudine Polus Antarcticus & incipit modò apperere in alta Lybia, ita quod in alta Aethiopa, eleuatur octodecem gradibus, prout ipse probaui Astrolabio. [ 60]

Et est valde grandis Regio Iaua, habens in circuitu ambitum leucarum duarum millium. Huius Rex est valde potens, & imperans septem Insularum vicinarum Regibus. Terra ista est populosa, valdè, & cres∣cunt in ea Species, & abundantia Gingiberis, Canella, Gariofoli, Nuces Muscatae, & Mastix, cum

Aromatibus multis. Sed & quod ibi nascatur vinum, non habent: Aurum & Argentum est ibi in copia immensa, quòd patet in Regis Iauae palatio, cuius palatij nobilitas non est facilè scribenda.

Cuncti gradus ascendentes ad palatij aulas, & aularum cameras, & ad thalamos camerarum sunt solids de argento vel auro, sed & omnis statura pauimentorum in alijs habetur ad similitudinem scacarij, vnam quadratam argenti, alteram auri, laminis valdè crassis, & in ipsis pauimentis, sunt ex sculpta ge∣sta, & historiae diuersae. In principali verò aula, est plenariè expressa Dani Ducis Ogeri historia, à na∣tiuitate ipsius, quousque in Franciam fantasticè dicatur reuersus, cum tempore Caroli Magni Regis Franciae, ipse Ogerus armata manu conquisiuit Christianitati ferè omnes partes transmarinas à Iero∣solymis vsque ad arbores Solis & Lunae, ac propè Paradisum terrestrem.

Pro hac Regione Iaua, (quae tangit fines Imperij Tartariae) sibi subiuganda, Imperator Grand Can [ 10] multoties pugnanit, sed nunquam valuit expugnare. Hinc per mare venitur ad regnum * 1.35 Thalamas∣sae, quòd & * 1.36 Pachon dicitur, in quo habetur magnus numerus bonarum ciuitatum. Intra hanc Insu∣lam, quatuor sunt genera arborum, de quarum vna accipitur farina ad panem, de secunda mel, de ter∣tia vinum, & de quarta pessimum venenum. Extrahitur autem farina de suis arboribus isto modo.* 1.37

Certo tempore anni percutitur stipes arboris vndique prope terram cum securi, & cortex in locis plu∣ribus vulneratur, de quibus recipitur liquor spissus, qui desiccatus ad solis aestum & contritus reddit fari∣nam albam, ac si de srumento esset confectus, attamen hic panis non est triticei saporic, sed alterius valde boni. Simili modo de suis arboribus mel elicitur, & vinum * 1.38 liquitur: excepto quod illa non sicut gra∣mina prima desiccantur. Fertur quoque ibidem extractionem huius farinae, mellis, & vini, per Angelum [ 20] primitus fuisse ostensam praedicto Danorum Duci, ill••c fame cum suo exercitu laboranti. Contra vene∣num quod de quarto arboris genere stillat, solum est intoxicato remedium, vt de proprio fimo per puram aquam distemperato bibat.

In littore maris Calanoch miraculose veniunt semel in anno, per tres continuos dies,* 1.39 quasi de omni ge∣nere piscium marinorum, in maxima abundantia: & praebent se omnibus liberè capiendos ad manum. Nam & ego ipse cepi quamplures. Vnde notandum, quod eodem tempore anni quo super dicta extra∣hitur farina, mel, & vinum, conueniunt in hoc isti pisces: quae ambo mirabilia fecit vno tempore Deus olim pro Duce suo Ogero, quae & in memoria illius, vsque nunc, singulis annis innouantur.

Et sunt in hoc territorio testudines terribilis quantitatis,* 1.40 fit{que} de maioribus Regi ac Nobilibus delica∣tus ac preciosus cibus: mentior, si non quasdam ibidem viderim testudinum conchas, in quarum vna [ 30] se tres homines occultarent, sunt{que} omnes multum albi coloris. Si hic vir vxoratus moritur, sepelitur & vxor vna cum eo, quatenus, sicut ibi credunt, habeant eam statim sociam in seculo altero.

In istis autem meridionalibus partibus apparebat mihi eleuatio poli Antarctici 33. graduum,* 1.41 cum 16. minutis. Et sciendum quod in Bohemia, similiter & in Anglia eleuatur polus Arcticus 52. gra∣dibus vel citra: Et in partibus magis septentrionalibus, vbi sunt Scoti 62. gradibus cum 4. minutis. Ex quo patet respiciendo ad latitudinem coeli, quae est de polo ad polum, itinerario mea fuit per quartum Horizontis spherae terrae, & vltra per 5. gradus, cum 20. minutis. Cum ergo secundum Astrologos, totus terrae circuitus sit 31500. milliarium, octo stadijs pro milliario computatis,* 1.42 & septinginta stadia respondeant ad vnum gradum, quod patet ad latitudinem terrae, perambulaui 66733. stadia cum vno tertio, quae faciunt 4170. leucas Geometricas cum dimidia vel propè.

[ 40] Cum igitur tot & talia in istis Insulis vidimus monstra (quae si explicarem scribendo vix à legenti∣bus omnia crederentur) non curauimus vlterius procedere sub polo Australi,* 1.43 ne in maiora pericula inci∣deremus: sed propter auditam & inuisam nobis famositatem potentiae, nobilitatis, & gloriae Imperatoris Tartarorum, vertebam faciem cum socijs nauigare magis versus Orientem. Cum{que} per multas dietas sustinuissemus multa pericula maris, peruenimus in Regnum Manchus, quod est in confinibus superioris Indiae, & iungitur ab vna parte Tartariae. Haec Regio Manchus pro sua quantitate reputatur melior, delectabilior, & omnium bonorum abundantior de cunctis ibi propè Regionibus. Nam & homines, be∣stiae, & volucres maiores & corpulentiores sunt alijs, & prae vbertate vix inuenirentur in vna ciuitate decem mendici. Formosi sunt viri, sed foeminae formosiores. Sed viri loco barbae, habent perpaucos pilos, rigidos, & longos ab vtraque oris parte, quemadmodum nostros videmus cattos habere.

[ 50] Prima quam ingrediamur ciuitas est Lachori, distans vna dieta à mari, & mirabamur, & gauisi sumus nos inuenisse integram ciuitatem Christianae fidei. Nam & maior pars Regni credit in Christum.* 1.44 Ibi habetur in leui precio copia rerum omnium, & praecipuè victualium: vnum genus est ibi serpentum in abundantia quod manducant ad omne conuiuium, & nisi pro finali ferculo ministrarctur de illis ser∣pentibus, conuiuium quàm modicum diceretur.

Sunt{que} per hoc regnum pleraeque ciuitates & Ecclesiae, & religiones quas instituit Dux Ogerus, quia hoc est vnum de quindecim regnis quae quaesiuit, sicut infra dicetur. Illic sunt elegantes albae gallinae, quae non vestiuntur plumis vt nostrae, sed optima lana. Canes aquatici, quos nos lutras nominamus, sunt ibi multi edomiti, quòd quoties mittuntur in flumen, exportant domino piscem.* 1.45

Ab hoc loco per aliquas dietas, venitur ad huius regionis maximam vrbem Cansay, hoc est dicere, [ 60] Ciuitatem Coeli, imo de vniuerso orbe terrarum putatur haec maxima ciuitatum; nam eius circuitus 50. leucis est mensus, nec est facile dicere, quàm compresse à quamplurimis populis inhabitatur. Haec sedet in lacu maris, quemadmodum, & Venetiae: & habentur in ea plures quàm mille ducenti pon∣tes, & in quolibet turres mirae magnitudinis, ac fortitudinis, munitae peruigili custodia & pro vrbe tuen∣da contra Imperatorem Grand Can. Multi sunt ibi Christiani, & multae Religiones Christianorum,

sed & de ordinibus Minorum, & Praedicatorum, qui tamen ibi non mendicant; est magna pluralitas ex diuersis Nationibus Mercatorum. Per Regionem nascitur vinum valdè bonum, quod appellatur Bi∣gon. Et ad leutam extra Ciuitatem; Abbatia magna est, non de Religione Christiana sed Pagana: & in ea forrestum, siue hortus magnus vndi{que} circu••••clusus, consitus arboribus, & arbustis in cuius etiam medio mons altus simul & latus, habens hortum vbi solum inhabitant bestiolae mirabiles••, sicut Simiae, marmotae, Lanbon, papionès, foreti & huiusmodi ad varia & multa genera, & ad numerum infinitum.

* 1.46Omni autem die post refectionem conuentus Abbatiae, qui est valdè Monachosus, deferuntur reliquiae ciborum cum magno additamento, in vasis auro lucentibus ad hunc hortum: & ad sonitum Campanae argenteae, quam Eleemo syuarius manu gestat descendentes, & occurrentes de bestiolis duo millia aut plures sese componuut residere ad circulum more pauperum mendicorum, & traditur singulis per seruos, ali∣quid de his cibarijs, ac denuò audita campana segregando recurrunt: Cumque nos tanquam redarguen∣tes, [ 10] diceremus, cur haec non darentur egenis, responderunt, illic pauperes non habentur, quod si inueniren∣tur, potius tamen dari deberent bestiolis. Habet enim eorum perfidia, & Paganismus, anima•• nobilium hominum post mortem ingredi corpora nobilium bestiarum, & animas ignobilium corpora bestiarum ig∣nobilium & vilium, ad luendae videlicet crimina, donec peracta poenitentia transcant in Paradisum: ideo∣que nutriunt, prout dicunt, has nobiliores bestias, fiue bestiolas, quòd à quibusdam nobilibus fundaba∣tur in principio haec Abbatia. Multa sunt alia mira in hac Ciuitate, de quibus sciatis, quod non om∣nia vobis recitabo.

* 1.47Insula Pygmaeorum non est protensa, sed fortè 12. Ciuitatum. Quarum vna est grandis, & bene mu∣nita, & quam Grand Can facit cum fortibus armaturis curiosè seruari, contra Regem Mangi.

Hinc proceditur per Imperium Grand Can, ad multas Ciuitates, & Villas morum mirabiliter diuer∣sorum, [ 20] vs{que} in Regnum Iamcham, quod est vnum de 12. Prouincijs maximis, quibus distinguitur to∣tum Imperium Tartarorum.* 1.48 Nobilior Ciuitas huius Regni seu Prouinciae dicitur Iamchan, abundans mercimonijs, & diuitijs infinitis, & multa praestans proprio Regi tributa, quoniam sicut illi de Ciuitate fatentur, valet annue Regi quinquaginta milia * 1.49 Cuman Florenorum auri. Nota. In Iamchan Ci∣uitate est Conuentus fratrum Minorum: in hac sunt tres Ecclesiae Monasteriorum: reditus simul as∣cendit ad 12. Cuman. Odericus. Vnus Cuman est decem millium. Summa tributi annui, quinquagin∣ta millia millium Florenorum. In illis nam{que} partibus magnas numerorum summas estimant per Cu∣man,* 1.50 numerum 10 millium qui & in Flamingo dicitur laste. Ad quinque leucas ab hac Ciuitate est alia dicta Meke, in qua fiunt de quodam albissimi genere ligni Naues maximae cum Aulis & Thalamis, ac multis aedificijs, tanquam Palatium tellure fundatum. [ 30]

Inde per idem Regnum ad viam octo diaetarum per aquam dulcem, multas per Ciuitates, & bonas Villas, venimus a 1.51 Laucherim, (Odericus appellat Leuyim) vrbem formosam opum{que} magnarum, fi∣tam super flumen magnum b 1.52 Cacameran. Hoc flumen transit per medium Cathay, cui aqua infert damnum, quando nimis inundat, sicut Padus in Ferraria, Mogus in Herbipoli: & illud sequentes in∣trauimus principalem Prouinciam Imperij Tartariae, dictam Cathay Calay: & ista Prouincia est mul∣tum distenta, ac plena Ciuitatibus, & Oppidis bonis, & magnis omnibus{que} referta mercimonijs, maxi∣mè Sericosis operibus, & Aromaticis sp••••••ebus.

Nauigando per dictum flumen versus Orientem, & itinerando per hanc Cathay Prouinciam ad multas dietas per plurimas Vrbes & Villas, venitur in Ciuitatem c 1.53 Sugarmago, abundantiorem omni∣bus in mercemonijs antedictis: quando sericum est hic vilissimum quadragintae librae habentur ibi pro de∣cem [ 40] Florenis. Ab hac Ciuitate, multis Ciuitatibus peragratis versus Orientem, veni ad Ciuitatem Cambalu, quae est antiqua in Prouincia Cathay: Hanc postquam Tartari ceperunt, ad dimidium mi∣liare fecerunt vnam Ciuitatem nomine Caydo, & habet duodecim portas, & à porta in portam duo sunt grossa miliaria Lombardica, spacium inter medium istarum Ciuitatum habitatoribus plenum est & cir∣cuitus cuiuslibet istarum ambit 60. miliaria Lombardica,* 1.54 quae faciunt octo Teutonica. In hac Ciuita∣te Cambalu residet Imperator Magnus Can, Rex Regum terrestrium, & Dominus Dominorum ter∣restrium. At{que} indè vlterius in Orientem intratur vetus vrbs Caydo, vbi communiter tenet suam se∣dem Imperialem Grand Can in suo Palatio. Ambitus autem vrbis Caydo, est viginti ferè leucarum, duodecim habens portas à se distantes amplius quàm stadia 24.

* 1.55Palatium Imperatoris Grand Can, quod est in Caydo Ciuitate, continet in circuitu proprij muralis [ 50] vltrà duas leucas & sunt in eo aulae quàm plures, in forma nobiles, & in materia nobiliores. Aula autem sedis, quae est maxima caeterarum, habet intrinsecus pro sui sustentatione 24. aereas columnas factas opere fusorio, de auro puro, & omnes parietes ab intus opertas pellibus quorundam animalium, quae vocantur Pantheres: hae sanguinei sunt coloris, & ita remicantes, vt Sole desuper relucente, vix oculus valeat hu∣manus sufferre splendorem, tantae{que} fragrantia vt illi approximare non posset aer infectus, vnde & ista oper∣tura parietum appreciatur super tegmen aurearum laminarum, &c.

Istius autem ostia aulae▪ dum in ea residet, aut deambulat Imperator, multi Barones ingressum seruant intentè & ne limen tangatur, quod hoc haberent pro augurio: & benè verberaretur, quia imperatore prae∣sente, nemo nisi adductus in quacunque camera, vel habitatione intromittitur, donec interrogatus iusserit [ 60] Imperator.* 1.56 Latitudinem huius Basilicae aestimo ad spacium de meis pedibus centum & longitudinem vl∣trà quatuor centum.

Praeterea, iuxta Palatij ambitum, habetur grandis parci spaciamentum, diuersi generis arboribus repletum, fructus ferentibus varios, & nobis inuisos, & in parte media, aula super excelsum collem de

tam mira & pulchra structura, vt eius nobilitas de facili ad praesens non possit describi. Et vndi{que}, per collis gyrum aquae fossatum profundum, & latum, vltrà quod pons vnicus ducit ad collem. At{que} ex duo∣bus montis lateribus, stagnum cum diuersorum copia Piscium, & volucrum indomitarum, vt aucarum, annatum, cignorum, ciconiarum, ardearum, & collectorum in magna pluralitate: nec non & per parcum, multae syluestres bestiae, & bestiolae quatenùs per aulae fenestras possit Dominus pro solatio respicere volu∣crum aucupationes, bestiarum venationes, & piscium captiones.

Praeter palatium hoc in Caydo, habet Imperator similitèr tria: vnum in ciuitate Sadus, versus Sep∣tentrionem, vbi competens est frigus, ibi moratur in aestate. Cambalu, vbi competens c••lor, ibi moratur hyeme. Tertium in ciu••tate Iongh, in quo & in isto Caydo, vt saepiùs seruat sedem,* 1.57 eò quòd in istis est [ 10] aër magis temperatus, quamuis semper calidus videtur Nostratibus.

Sciatis quòd ego, mei{que} sodales, pro fama magnificentiae huius Imperatoris,* 1.58 tradidimus nos stipen∣diarios esse in guerris, contra Regem Mangi praenominatum. Et fuimus apud ipsum 15. mensibus, & certè inuenimus multò maiorem partem hominum, in mediam partem nobis non fuisse relatam: hòminum (exceptis custodibus bestiarum & volucrum) qui intra palatium certa gerunt ministeria est numerus decem cuman.

Nota. Traxi moram in Cambalu tribus annis: fratres nostri locum habent in Curia sua speciali∣ter, & festis diebus statutis dant benedictionem. Odericus.* 1.59 Et quoniam Imperator habet satis plures quàm decem mille Elephantes edomitos, & velut vltrà numerum alias bestias (quarum quaedam tene••∣tur in caueis, stabulis mirabilibus, vel catenis) nec non & aues rapaces, & Accipitres, Falcones, Ostro∣nes, Gryfandos gentiles, Laueroys, & Satyros▪ sed & Auiculas loquentes, & Papingos, & similes, a∣lias{que} [ 20] cantantes: reputatur numerus hominum de istis curam & laborem gerentium, vltrà sex cuman, & praetereà iugiter ad Curiam equi••es cum plenarijs armaturis, quin{que} cuman,* 1.60 & de peditibus cum proe∣liandi armaturis, cuman decem. Sed & omnes de natione quacun{que} mundi venientes, qui petunt de∣scribi pro Curia, recipiuntur. Sic enim iussit Imperator. Habet & medicos Paganos viginti, & totidem Physicos, atque sine his Medicos Christianos ducentos, & totidem Physicos, quoniam iste Grand Can maiorem gerit confidentiam in Medicis Christianis, quàm in suae propriae nationis medicis.

Hoc ergò firmiter scias, quod de Curia Regis accipiunt necessaria sua ingitèr vltrà triginta cuman hominum, praeter expensas animalium & volucrum, cùm tamen in festis maioribus sint homines propè in duplo tanti. Nec valet hic Dominus defectum vllum pati pecuniae, eò quòd in terra sua non currit moneta [ 30] de argento, vel auro, aliòne metallo, sed tantùm de corio vel papyro: horum enim forma denariorum signo Imperatoris impressorum preciatur minoris aut maioris valoris, secundùm diuersitatem impressio∣nis, qui per visitationem, detriti vel rupti, cùm ad Regis thesaurarios deferuntur, protinùs dantur pro illis noui.

Quater in anno celebrat Imperator sestiuitates solennes. Prinam de die propriae Natiuitatis.* 1.61 Se∣cundam, de die suae prima praesentationis in eorum Templo, quod appellant Moseath, vbi & fit ijs, ne∣scio quod genus circumcisionis. Tertiam, in throniz ti••ne sui Idoli in Templo. Quartam, de die quo Idolum coepit dare responsum, seu facere diabolica mira. Plures enim in anno non tenet solennitates,* 1.62 nisi si quando nuptias filij aut filiae celebrat. Ita{que} in istis solennitatibus est populi multitudo abs{que} nu∣mero, &c.

[ 40] Celebrato post hoc prandio satis morosè, quia nunquam est vltrà semel edendum in die,* 1.63 de quo & eius administratione nunc longum est scribere, adsunt gesticulatores, mira visu, suauia{que} auditu pedibus, ma∣uibus, brachijs, humeris, capitibus, & toto corpore, ac ad singulos gestus, correspondentes debito vocis so∣no. Et semper finem horum mirabilium cantilena subsequitur musicorum. Ex hoc ioculatores praestò sunt, & Magi, qui suis incant••tionibus praestant praestigia multa.

Certum est illic homines esse subtiles ad quasdam huma••as artes, & ingeniosos ad fraudes super om∣nes, quas noui mundi partes, vnde & inter se dicunt prouerbium, se solos videre duobus oculis, & Chri∣stianos vno, caeteros autem homines caecos▪ sed mentitur iniquitas sibi, quoniam ipsi vident solo oculo ter∣rena & transitoria, & nos Christiani duobus, quia cum terrenis videmus spiritualia, & mansura:* 1.64 percus∣sit enim Naas, id est, humani generis hostis cum illis foedus, vt erueret omnibus oculos dextros, scili∣cet [ 50] spirituales.

Post annos Christi 1100. prima Tartaria fuit nimis oppressa seruitute sub Regibus circumiacentium sibi nationum. Quando autem Deo placuit,* 1.65 maiores illius Tartariae eleuauerunt de seipsis sibi Regem dictum Guis Can, cui & promiserunt subiectissimam obedientiam. Idem cùm esset prudens & strenuus 12. viriles habens filios, debellauit cum ijs & populo suo, & vicit, ac subiecit cunctos in circuitu Reges, quibus terra indebitè diù subiacuerat. Quin etiam apparente sibi in visione Argelo Dei velut milite in albo equo, & candidis armis, & hortante se, vt transiret Alpes, per montem Beliam, & per brachium maris, ad terram Cathay, & ad alias illic plurimas regiones transiuit, & coepit cum filijs suis aliquas ex illis debellare, & subijcere, Deo in omnibus adiuuante potentèr. Et quoniam in equo albo ei Angelus apparuit, qui etiam antè passum praedicti maris nouem orationes Deo facere iussit, ideò successores vsque [ 60] hodiè diligunt equos albos, & nouenarium numerum habent prae caeteris in gratia. Dun{que} Guis Can morti prae senio appropinquaret, conuocatos ante se filios hortabatur, & mouebat exemplo 12. telorum in simul colligatorum▪ quae à nullo filiorum pariter frangi potuerant, sed dissoluta vnumquod{que} per se facile frangebatur: sic filij (inquit) dilectissimi, si per concordiam vos inuicem dilexeritis, & vixeritis seniori fratri obedientes, confido in Deo iuxta promissionem mihi ab Angelo factam, quòd omnem latissmam

istam terram, & optimam illius imperio subijcietis, quod & post patris discessum strenuissimè, ac fidelis∣sime (Deo sibi prosperante) perfecerunt. Et quia cum proprijs nominibus habebant cognomen Can, pri∣mogenitus pro differentia obtinuit nomen Grand Can,* 1.66 id est, Magnus Can, videlicet supra caeteros fra∣tres, qui sibi in omnibus obediebant.

* 1.67Ita{que} iste secundus Imperator vocabatur Ochoto Can. Post quem filius eius regnauit dictus Gui Can. Quartus autem, qui Mango Can baptizabatur, permansit{que} fidelis Christianus, qui etiam misso magno exercitu cum fratre suo Hallaon in partes Arabiae & Aegypti mandauit destrui in toto Maho∣me•• superstitionem, & terram poni in manibus Christianorum. Et fratre tum procedente, accepit ru∣mores de fratris sui Imperatoris morte inopinata▪ quapropter & redijt negotio imperfecto.* 1.68 Quintus Co∣bila Can, qui etiam fuit Christianus, & regnauit 42. annis, & aedificauit magnam ciuitatem Iong, [ 10] maiorem satis vrbe Roma, in qua & continetur valdè nobile palatium Imperiale. Hinc vs{que} hodie om∣nes successores Paganismo foedantur.

* 1.69Tempore autem meo erat nomen Imperatoris Echiant Can, & primogenitus eius Cosue Can, praeter quem & alios filios habuit 12. de quorum nominibus conscribendis non est curae praesentis.

Prima vxorum suorum vocabatur Serochan, quae & est filia Presbyteri Ioannis, scilicet Impera∣toris Indiae. Secunda Verouchan. Tertia Caranth Can.

Istis duobus Imperatoribus non creditur inueniri maior Dominus sub firmamento Coeli. In literis quae huius Imperatoris Tartariae scribuntur nomine ponitur semper iste Titulus. Can filius Dei excel∣••i, omnium vniuersam terram colentium summus Imperator, & Dominus dominantium omnium. Circumferentia magni sui sigilli, continet hoc scriptum. Deus in Coelo, Can super terram, eius for∣titudo. [ 20] Omnium hominum Imperatoris sigillum. Sciendum quo{que} quod quamuis populi ibi dicun∣tur, & sunt Pagani, tamen & Rex & omnes credunt in Deum immortalem, & Omnipotentem, & iu∣rant per ipsum appellantes,* 1.70 Yroga, id est, Deum Naturae. Sed nihilominus colunt & adorant Idola, & simulachra aurea, & argentea, lapidea, lignea, filtria, lanea, & linea.

* 1.71Totum Imperium Imperatoris Grand Can distinctum est in 12. magnas Prouincias, iuxta numerum duodecim filiorum primi Genitoris Can. Harum Prouinciarum maior, & nobilior dicitur Cathay, quae consistit in Asia profunda. Tres enim sunt Asiae, scilicet quae profunda dicitur, & Asia dicta maior quae nobis est satis propinquior & tertia minor intra quam est Ephesus beati Ioannis Euangelistae sepul∣tura, de qua habes in praecedentibus.

Omnes tam viri quam feminae similibus in forma vestibus inducuntur, videlicet valdè latis, & breui∣bus [ 30] vs{que} ad genua cum apertura in lateribus quam firmant (dum volunt) ansis quibusdam, nam vter{que} sexus est brachijs seu femoralibus plenè tectus. Nunquam vtuntur toga aut collobio, sed nec caputio, vnde nec per aspectum indumentorum potest haberi differentia inter virum & mulierem innuptam. Sed nupta gestat per aliquod tegumentum in capite formam pedis viri. Nubit illic vir quotquot placet mulie∣ribus, vt nonnulli habeant decem vel duodecim vxores aut plures. Nam quis{que} maritus iungitur licenter euilibet mulieri, exceptis matre, & amita, sorore, & filia. Sicut viri equitant, tendunt, & currunt per patriam pro negotijs sic & mulieres, quoniam & ipsae operantur omnia ferè artificia mechanica sicut pan∣nos & quicquid efficitur de panno, corio, serico{que}, minant{que} carrucas, & vehicula, sed viri fabricant de ferro & de omni metallo lapidibus at{que} ligno, nec vir nec mulier nobilis aut degener comedit vltra semel in die communiter.* 1.72 Multa nutriunt pecora sed nullos porcos, parum comeditur ibi de pane exceptis ma∣gnatibus [ 40] & diuitibus, sed carnes edunt pecorum, bestiarum, & bestiolarum vtpote Boum, Ouium, Ca∣prarum, Equorum, Asinorum, Canum, Cattorum, Murium, & Rattorum, ius carnium sorbentes, & omnis generis lac bibentes.

Nobiles autem bibunt lac Equarum, seu inmentorum, pro nobilissimo potu & pauperes aquam bulli∣tam cum modico mellis, quia nec vinum ibi habetur, nec ceruisia conficitur: & multi ac plurimi fontes consulunt in sua siti,* 1.73 per villas, & rura. Domus, & habitacula rotundae sunt formae, compositae & con∣textae paruis lignis, & flexilibus virgulis, ad modum cauearum quas nos facimus pro auiculis, habentes rotundam in culmine aperturam praestantem duo beneficia habitationi, quoniam & ignis quem in medio domus constituunt fumum emittit, & pro aspiciendo lumen immittit. Intrinsecus sunt parietes vndi{que} de filtro, sed & tectum filtrum est: has domus, dum locum habitandi mutare volunt, vel dum in diutina [ 50] expeditione procedunt, ducunt secum in plaust••is quasi tentoria.

* 1.74Multas superuacuas obseruant ceremonias, quia respiciunt in vanitates & insanias falsas: solem & lunam praecipuè adorant, eis{que} frequenter genua curuant, & ad nouilunium, quicquid est magni esti∣mant inchoandum. Nullus omnino vtitur calcaribus in equitando, sed cogunt equum flagello scorpione, reputantes peccatum non leue, si quis ad hoc flagellum appodiat, aut iumentum percuteret suo fraeno: plera∣que similia, quae parum aut nihil nocent, ponderant vt grauia, sicut imponere cultellum in igne, os osse confringere, lac seu aliud potabile in terram effundere, nec non & huiusmodi multa. Sed super haec, tenent pro grauiori admisso mingere intra domum quae inhabitatur, & qui de tanto crimine proclamare∣tur assuetus, mitteretur ad mortem. Et de singulis necesse est vt confite••tur peccator Flamini suae legis, & soluat summam pecuniarum delicti. Et si peccatum deturpationis habitaculi venerit in publicum, o∣portebit [ 60] reconciliari domum per Sacerdotem, priusquam vllus audebit intrare. Insuper & peccatorem necesse erit pertransire ignem, semel, bis, aut ter iuxta iudicium Flaminis, quatenus per ignis acrimo∣niam purgetur à tanti inquinatione peccati.

Neminem hominum probibent inter se habitare, sed indifferenter receptant, Iudaeos, Christianos,

Saracenos, & homines cuiuscun{que} nationis, vel legis, dicentes se satis putare suum ritum non ita secu∣rum ad salutem, nisi quando{que} traherentur ad ritum magis salutarem, quem tamen determinate nunc ignorant, imò multi de nobilibus sunt iam in Christianitate baptizati.

Porrò Tartari in praecincto expeditionis habent singuli duos arcus, cum magna pluralitate telorum:* 1.75 Nam omnes sunt sagittarij ad manum & cum rigida & longa lancea. Nobiles autem in equis preciose phaleratis ferunt, gladios, vel spatas breues & latas, scindentes pro vno latere, & in capitibus galoas de corio cocto, non altas, sed ad capitis formàm depressas. Quicun{que} de suis fugerit de praelio, ipso facto conscriptus est, vt siquando inuentus fuerit occidatur.* 1.76 Si castrum vel ciuitas obsessa se illis reddere vo∣luerit, nullam acceptant conditionem nisi cum morte omnium inimicorum, vel si quis homo singularis se [ 10] dederit victum nihilominus abs{que} vlla miseratione occidunt, detruncantes illi protinus aures, quas postea coquentes, & in aceto (dum habuerint) ponentes mittunt inuicem ad conuiuia pro extremo ferculo: dum∣que ipsi in bellis arte fugam simulant, periculosum est eos insequi, quoniam iaciunt sagittas à tergo, qui∣bus equos & homines occidere norunt. Et quando in prima acie comparant ad bellandum, mirabilitèr sese constringunt, vt media pars numeri eorum vix credatur.

Generaliter noueritis, omnes Tartaros habere paruos oculos, & modicam vel raram barbam:* 1.77 In pro∣prijs locis rarò inter se litigant, contendunt, aut pugnant, timentes legum pergraues emendas. Et inue∣nitur ibi rarius vispilio, latro, fur, homicida, iniurians, adulter, aut fornicarius, quia tales criminatores inuestigatione sollicita requiruntur, & sine redemptione aliqua perimuntur. Dum quis decumbit infir∣mus figitur lancea iuxta illum in terra, & cum appropinquauerit morti, nullus remanet iuxta ipsum, [ 20] cum verò mortuus esse scitur, confestim in campis, & cum lancea sepelitur.

Imperator Grand Can postquam eius cognita fuerit defunctio,* 1.78 defertur mox à paucis viris in parco palatij, ad praeuisum locum vbi debeat s••peliri. Et nudato prius toto illo loco à graminibus cum cespite figitur ibi tentorium, in quo velut in solio regali de ligno corpus defuncti residens collocatur, paratur{que} mensa plena coram eo cibarijs preciosis, & potu de lacte iumentorum. Instabulatur ibi & equa cum suo pullo, sed & ipse albus, nobiliter phaleratus, & onustatus certo pondere auri & argenti. Et est totum Tentorij pauimentum de mundo stramine stratum.

Tunc{que} effodiunt in circuitu fossam latam valdè, & profundam vt totum tentorium cum omnibus con∣tentis descendat in illam. Eo{que} facto ita equalitèr terram planificantes adoperiunt graminibus, vt in omni tempore locus sepulturae non vaeleat apparere. Et quoniam ignorantiae nubilo turpiter excaecati pu∣tant [ 30] in alio saeculo homines delectationibus frui, dicunt quod tentorium erit et pro hospitio, cibi ad eden∣dum, lac ad potandum, equus ad equitandum, aurum & argentum ad respiciendum, sed & equa lac sem∣per praestabit, & pullos equinos successiue generabit.

Post has ita{que} Imperatoris defuncti miseras exequias, nullus omnino audebit de ipso loqui coram vx••∣ribus & filijs, & propinquis, sed nec nominare, quia per hoc putarent derogari paci, & quieti illius, qua non dubitant cum dominari, in maiori satis gloria Paradisi quam hic stetit.

Breuiter & nunc intendo cursum describere aliquarum magnarum Regionum & Insularum Imperij Tartariae. Et primo illas quae descendunt â prouincia Cathay per septentrionalem plagam,* 1.79 vs{que} ad fines Christianitatis Prussiae, & Russiae.

Ergo prouincia Cathay descendens in sui Oriente à regno Tharsis iungitur ab Occidente regno Tur∣quescen, [ 40] in quo & sunt plurimae ciuitates, quarum formosior dicitur Octopar. Ipsum autem Turques∣cen regnum iungitur ad Occidentem sui regno seu Imperio Persiae, & ad Septentrionem regno Cora••inae, quod spacio sum est valde, habens versus Orientem sui vltra centum diaetas deserti: hoc regnum est mul∣tis bonis abundans, & appellatur eius melior ciuitas etiam Corasine.

Isti quo{que} regno iungitur in Occidente versus partes nostras regnum Commanorum, quod & simili∣ter longum est, & latum, sed in paucis sui locis inhabitatum: Nam in quibusdam est frigus nimium, in alijs nimius calor, & in nonnullis nimia muscarum multitudo.

Sunt autem in Persia duae regiones: vna altae Persiae, quae à regno Turquescen descendens, iungitur ad Occidentem sui fluuio Pyson. In ista habentur renominatae ciuitates, quarum meliores duae dicuntur Bocura & Seonargant, quam aliqui appellant Samarkand: Et altera Regio Baslae Persiae, descendens [ 50] à flumine Pyson, qui ad sui Occidentem iungitur regno Mediae, & terrae minoris Armeniae,* 1.80 & ad A∣quilonem mari Caspio, & ad Austrum terrae minoris Indiae. In hac bassa Persia tres principaliores ciuitates sunt Aessabor, Saphaon, Sarmasaule, &c.

A finibus regni Bachariae supradicti vbi contiguatur Imperio Indiae, eundo per multas diaetas in∣tratur in regnum Pentoxyriae quod est magnae latitudinis, & abundantiae in multis bonis: huius nomi∣natior ciuitas, dicitur Nyse, & in ea habet Imperator palatium Imperiale, in quo residet dum sibi placet. Imperator iste semper vocitatus est Presbyter Ioannes, cuius nominis causam audieram quando{que} non veram: sed in i••lis partibus accep•• rationem indubitatam, quam breuiter hic enarro. Circa annum ab Incarnatione Domini Octingentessimum, Dux Ogerus de Danemarchia, cum quindecim cognationis suae Baronibus, & armatis viginti milibus transiuit mare Greciae, & fauente sibi Deo conquisiuit Chri∣stianitati [ 60] per multa pr••lia penè omnes Terras, Regiones, & Insulas, quas esse de potestate Grand Can praedixi, nec non & omnes, quae sunt de potestate Imperij huius Imperatoris Indiae. Erat{que} inter Barones vnus denominatus Ioannes filius Goudebucf, Regis Frisonum: qui dictus Ioannes Deo deuotus fuit, & dum licuit Ecclesiarum limina iniuit, vnde & Barones ei dabant quasi per iocum Presbyter Ioannes vocabulum. Dum ergo Ogerus dictas regiones expugnatas d••uideret in hus quindecim suis cognatis,

& quemlibet eorum in suo loco constitueret Regem, quatenus Christiana religio in illa Orbis superficie semper stabilis permaneret, tradidit isti Presbytero Ioanni superiorem Indiam, cum 4000. Insulis, Re∣gionibus,* 1.81 & ipsum praefecit Imperatorem super reliquos cognatos, vt ei certa tributa impenderent, & in omnibus obedirent, at{que} ex nunc omnes successores Indiae sunt vocati Presbyter Ioannes, & vs{que} in hodiernum tempus boni manserunt Christiani, & Religionis aemulatores, &c.

Notes

• * 1.1

  Epitaphium.
• * 1.2

  Epistola.
• * 1.3

  Pars prima, continens ca∣pita 23.
• * 1.4

  Cap. 1. Commendatio breuis terrae Hierosolymi∣tanae.
• * 1.5

  Ioannis Mand••∣villi peregri∣nati••, per tres & triginta an∣nos continua∣••a.
• * 1.6

  Cap. 2. Iter ab Anglia tam per terras quam per a∣quas vique in Constantino∣polim.

  Regis Hunga∣riae olim po∣tentia.
• * 1.7

  Mons Aetna.
• * 1.8

  Aeolides In∣sulae.
• * 1.9

  Temperies Siciliae Insulae.
• * 1.10

  Leuea Lom∣bardica. Quid sit dieta.
• * 1.11

  Cap. 3. De vrbe Con∣stantinopoli, & reliquijs ibi∣dem contentis
• * 1.12

  Ecclesia San∣ctae Sophiae.
• * 1.13

  Regina Helena Britanna.
• * 1.14

  Imago Iusti∣niani.

  Aristotelis tum∣ba & festum.
• * 1.15

  Cap. 10. De conductu Soldani, & via v••que in Sinai.
• * 1.16

  Literae Solda∣ni in gratiam Mandevilli concessae.
• * 1.17

  Cap. 11. De Monaste∣rio Sinay, & reliquijs bea∣rae Catherina. Omittuntur seqq. vid. supr. l. 8. c. 13.
• * 1.18

  Cap. 14. De Ecclesia gloriosi Sepul∣chri Domini in vrbe Ieru∣salem.
• * 1.19

  Templum Se∣pulchri.
• * 1.20

  Melech Mandy∣bron Soldanus.
• * 1.21

  Mandevillus de hoc dubitat. vid. sup. l. 3. c. 2.
• * 1.22

  Tumba Gode∣fridi de Bollion.
• * 1.23

  Cap. 15. De tribus alijs Ecclesijs, & specialiter de Templo Do∣mini.
• * 1.24

  Literae Soldani traditae Mandi∣uillo.
• * 1.25

  Cap. 16. De pluribus lo∣cis sacris iuxta vrbem.
• * 1.26

  Colloquium Soldani cum Mandeuillo. Reprehensio Sacerdotum.
• * 1.27

  Reprehensio vulgi iust••ssima
• * 1.28

  Vestimento∣rum varietas reprehensa.
• * 1.29

  Secunda pars.
• * 1.30

  Cap. 26. De Aethiopia, & Diamanti∣bus▪ & de infi∣ma India. India triplex.
• * 1.31

  Cap. 28. De Ecclesia & corpore sanctae Thomae Apo∣stoli.

  Regio Mabron vel Malaber. Calami••, vel Calumè. Idolum in Templo sancti Apostoli ere∣ctum.
• * 1.32

  Occidunt se in honorem Idoli
• * 1.33

  Cap. 29. De Iaua, & quibu••dam a∣lijs meridiona∣libus Insulis.
• * 1.34

  Mandeuil••us v∣sus ast••olabio. Iaua Insula, grandis.

  Multa Aroma∣ta in Iaua.
• * 1.35

  Vel Tholo∣maffi.
• * 1.36

  Vel Paten.
• * 1.37

  Farina ex ar∣bore.
• * 1.38

  Taddie.
• * 1.39

  Calanoch.
• * 1.40

  Testitudines grandissimae.
• * 1.41

  Australis lati∣tudo 33. grad. 16. minut.
• * 1.42

  Haec erat Era∣tosthenis com∣putatio.
• * 1.43

  Cap. 32. De bona Re∣gione Man∣chus (forte Mangi.)
• * 1.44

  Christiani.
• * 1.45

  Sunt huiusmo∣di etiam cane•• in India occi∣dental••, teste Petro Martyre, in Decadibus. Cansay, vel Quinsay, & eius descriptio
• * 1.46

  E••dem narrat Odericus.
• * 1.47

  Cap. 33.
• * 1.48

  Iamchan.
• * 1.49

  Cuman.
• * 1.50

  Ciuitas Meke. Ma••imae na∣ues, quales ho∣die ostentat China.
• a 1.51

  Siue Lante∣rin.
• b 1.52

  Vel Care∣moron. Cathay Calay.
• c 1.53

  Engarmago. Vilitas serici. Vel Camba∣leck.
• * 1.54

  Caydo Ciui∣tas.
• * 1.55

  Cap. 34. De Palatio Imperatoris Grand Can.
• * 1.56

  Mandeuillus suis pedibus mensurauit aulum Impe∣ratoris.
• * 1.57

  Haitonus me∣minit long.
• * 1.58

  Cap. 35. De quatuor solennitati∣bus, quas Mag∣nus Can cele∣brat in anno.
• * 1.59

  Vixit in Cam∣balu tribus annis.
• * 1.60

  Sex cuman fae∣mulorum. Quinque Cu∣man equitum. Decem Cu∣man pèditum. Medici Chri∣stiani, 200. in aula Grand Can. Vnus Cuman continet de∣cem millia, vt in cap. 33. Moneta de co∣rio vel papyro.
• * 1.61

  Quatuor festa.
• * 1.62

  Circumcisio quaedam.
• * 1.63

  Cap. 36. De ludis & praestigijs in suo ••esto, & de suo comitatu. Semel in die comedunt. Magi insignes.
• * 1.64

  Insignis sen∣tentia. 1. Sam. 11.2.
• * 1.65

  Cap. 37. Qua de causa dicitur Grand Can.

  Vera ratio hu∣ius nominis Can.

  Guis Can. Vel Belgiam. Cur albi equi, & nouenarius numerus Tar∣taris sint in pretio.
• * 1.66

  Grand Can.
• * 1.67

  Ochoto Can. Gui Can. Mango Can.
• * 1.68

  Cobila Can.
• * 1.69

  Echiant Can, Imperator Tartarorum tempore Man∣deuilli.

  Serochan vxor Grand Can.
• * 1.70

  Yroga, Deus Naturae.
• * 1.71

  Cap. 38. De Territorio Cathay & mo∣ribus Tartaro∣rum.

  12. Prouinciae Chinae. Cathay.

  Asia triplex. Vestitus Tar∣tarorum.
• * 1.72

  Porcus & pa∣nis rariss.
• * 1.73

  Formae domo∣rum.
• * 1.74

  Tartari Ha∣maxouij, 1. in plaust••is vi∣uentes.

  Nouilunium in precio. Ceremoniae Tartarorum, & peccara.
• * 1.75

  Arma Tarta∣rorum.
• * 1.76

  Tartari retr•• sagittantes.
• * 1.77

  Tartari habent par••os oculos & raram bar∣bam.

  Mos sepultu∣rae.
• * 1.78

  Cap. 39. De sepultura Imperatoris Grand Can, & creatione suc∣cessoris.
• * 1.79

  Cap. 40. De multis re∣gionibus Im∣perio Tartariae subiectis. Turquestan. Octopar. Corasine. Regnum Com∣manorum. Bocura, vel Bohare. Samarkand. Seu Nessabon & Spahan Sarmasane. Tertia Pars.
• * 1.80

  Cap. 41. De magnifi∣centia Impera∣toris Indiae & preciositate Palatij. S••u Pentoxo∣ria.

  Ciuitas Nyse Fabula de re∣bus gestis Oge∣ri Ducis D••∣niae, quales de Orlando▪ Gui∣done 〈◊〉〈◊〉 &c. Vnde Presbyte•• Ioannes sit di∣ctus.
• * 1.81

  4000. ••nsulae.