Actes and monuments of matters most speciall and memorable, happenyng in the Church. [vol. 2, part 2] with an vniuersall history of the same, wherein is set forth at large the whole race and course of the Church, from the primitiue age to these latter tymes of ours, with the bloudy times, horrible troubles, and great persecutions agaynst the true martyrs of Christ, sought and wrought as well by heathen emperours, as nowe lately practised by Romish prelates, especially in this realme of England and Scotland. Newly reuised and recognised, partly also augmented, and now the fourth time agayne published and recommended to the studious reader, by the author (through the helpe of Christ our Lord) Iohn Foxe, which desireth thee good reader to helpe him with thy prayer.

¶An Epistle of Bishop Hooper in Latine sent to the conuocation house touching matters of Religion.

*Episcopis, Decanis, Archidiaconis, & ceteris Cleri ordinibus in Synodo Londinensi congregatis: Gra∣tiam & Pacem á Domino.

NOn vos latet (Viri doctissimi) in rebus arduis, ambiguis,* 1.1 & causis difficili oribus, iudicium apud veteres (iuxta manda∣tum dei) delatum fuisse semper ad sacerdotes Leuitas, & ad prae∣sidem, qui pro tempore, iudicis munere fungebatur: vt omnes hi causas & lites difficiliores explicarent, ex praescripto legis dei. Ita qualescun{que} controuersiae fuerunt: ex sententia sacerdotū- & praesidis, ad normam & praescriptum legis Dei lata, compone∣bantur. Et ab eo quod iudices, partibus litigantibus statuissent: nullo modo erat declinandum. Quod si quis contumatius sacer∣doti aut praesidi non paruisset, iuxta legem Dei sententiam pro∣nuncianti: poenas contumaciae morte tuebat, quo populus hac vltione & contumaciae vindicta admonitus, metueret: & de∣inceps insolescere desisteret. Quam difficiles, imò quàm peri∣culosae, inter nos & vos de re Eucharistica, lites agantur: vestrae conciones, scripta, & libelli testantur: nos veró qui meliorem, veriorem, & antiqui ssimam fidē sustinemus, confiscatione om∣nium bonorum nostrorum, dura & inhumana carceris seruitute sentimus. Quare mei ipsius nomine, ac omnium fratrum qui me∣cum eandem Catholicae ac sanctae religionis veritatem profiten∣tur: vos omnes in Christo Iesu obtestor, vt causam hanc, vel a∣liquam quamcum{que} ob religionem ortam, inter nos & vos, de∣ferre dignemini ad supremam, curiam parliamenti: vt ibi vtra{que} pars coram sacro & excelso senatu sese religiose, & animo sub∣misso, iudicio, & autoritati verbi Dei subijciat. Et si vestram reli∣gionem quam sanctam, orthodoxam, ac Catholicam esse contē∣ditis, ex verbo dei asserere potestis, illam & nos libenter amplex∣abimur: Nostram quam modo pro sacrosancta defendimus, repu∣diantes. Gratias item Deo & vobis agentes quam maximas, {quod} per vos ab erroribus liberati, ad veritatis cognitionem reuoce∣m••r. Non solum aut hoc a vobis obtestamur, vt vos vestram{que} causam iudicio verbi dei coram summo parliamento deferatis: verum etiam vt nobis commodum detur tempus, quó veterum scripta & sacras literas euoluam{us}, á sancto senatu impetrare dig∣nemini. Et si ibi iustas ac legitimas rationes fidei nostrae, non red∣diderimus: iudicio magistratus nos ipsos submittimus, vt debi∣tam vltionem nostri sceleris & impietatis nobis infligat. Si haec facere non recusaueritis, religio quam castam, illibatam, & sal∣uam, ac ab omnibus amplectandam esse contenditis: gloriosius de vestra fide & religione, ac de nobis ipsis (qui illam impiam esse & falsam contestamus) victoriam reportabit. Nam si vestra religio & cultus in causa Eucharistiae, fontem & originem du∣cunt ex verbo dei: procul dubio sanctam, & sempiternam esse oportet. Et scitis quod res sancta & vera quo magis examinatur, & per verbum Dei exploratur: eo fit illustrior & purior. Et quā∣to purior & illustrior fit: tanto magis ab omnibus desideratur, & obuijs vlnis excipitur. Quis enim non desidararet & ample∣cteretur religionem & cultum, á Deo mandatum, & ab illius verbo sancitum ac confirmatum? Quare si vestra religio & cul∣tus dei res sit adeo vera, sancta, & á Deo mundo exhibita: non est quod ei metuatis. Nam quod varijs modis temptatur ac pro∣batur, modó pium ac sanctum fuerit: iacturam ab hostibus nul∣lam sentit, sed potius hostes conculcat ac interficit. Solis radij sterquiliniorum sordibus, non coinquinantur: verita••{que} diuini verbi, errorum tenebris & caligine, non offunditur. Nec est quod vobis ipsis metuatis: modó re ipsa id praestetis, quod v∣bi{que} iactatis. Nam quotquot vestras partes non sequūtur, aliquo grauissimo ignominiae genere, nimis superbé afficitis: nos

omnes omnino indoctos esse praedicatis, aut plane dementatos affirmatis. Vobis autem plusquam diuinam vendicatis prudenti∣am: nobis veró plusquám beluinam stoliditatem tribuitis. Iam quám facilé erit doctis indoctos, hominibus sanae mentis insani∣a percitos, ingenio & prudentia, flagrantibus stolidos & ignaros vincere: sacer parliamenti conuentus, nullo negocio intelliget. Ideo si omnino ob Christū & illius causae gloriam quam nos de∣fendimus, aut ob salutem nostram, vt vestra prudentia nos stul∣titiae arguamur, vestra{que} doctrina & eruditione nos ignorantiae accusemur, hoc facere non vultis: tamen vt publicé impietatis conuincamur, coram summo senatu, hoc praestate. Et si istis ra∣tionibus nihil moueamini: tamen vestra ipsorum causa certé postulat, vt palam eae lites inter nos componantur, id{que} coram competenti iudice: né apud omnes pios malé audiat: & fortassis hac suspitione laboret, quasi lucem & publicum examen fugiat, né impietatis, & idololatriae per verbum Dei depraehendatur. Et vos qui malam causam, imó pessimam, ferro & igne defenditis, non tam docti nec pij, vt omnino videri & haberi vultis, inue∣niamini: sed potius ignorantiae & stultitiae, quas nobis impin∣gitis, redarguamini. Non vos fugit quomodo publicé, palam, & in facie ac in praesentia omnium statuum huius regni, in sum∣ma curia parliamenti, veritas verbi Dei per fidos, doctos, & pi∣os ministros, de vestra impia missa, gloriosé victoriam repor∣tauit: quamuis per trecentos annos non solum locum & tem∣plum Dei occupauerit, verum etiam corda hominum (tan quám Deus) inhabitauerit. Sed quocun{que} titulo, nomine, honore, re∣uerentia, sanctitate, tempore, patronis, vniuersalitate splenduit, vbi per sanctiss. Regé Edouardū sextū sanctiss. memoriae, ad vi∣uum lapidē lydeum verbi Dei examinari per proceres, heroes, ac doctos huius regni erat mandatum: statim euanuit, & nihil aliud apparuit, quám spurcissimum & immundissimum idolū sub pal∣lio, & nomine Dei impie contectum: Aequa & iusta petimus, vt palam & publicé: lites inter nos componantur. Si igitur ve∣strae causae & vobis ipsis non diffidatis, vná nobiscum apud san∣ctum senatum agere dignemini: vt coramillo, autoritate verbi dei, quis nostram veriorem partem defenderit, dignoscatur. Nul∣lis enim legibus sanctis & iustis vnquám fuit permissum, vt vna pars litigans, de altera parte iudex constitueretur. Nam in om∣nibus controuersijs & causis deficilioribus (maxime in religio∣ne) medius aliquis, & neutra litigantium pars, in iudicem eligen∣da est. Nec Christus ipse (quamuis ipsa veritas) aeterni pa∣tris filius, hanc potestatem & imperium iudicandi sibi vindeca∣uit: quandocun{que} lites de eius doctrina inter illum & pharise∣os, vel quoscun{que} alios contigerunt. Sed semper ad legem ap∣pellauit, aduersarios{que} suos vt legis praescripto & sententia sta∣rent, rogauit: scrutamini (inquiens) scripturas. Nos etiam a vo∣bis nihil aliud in nomine domini nostri Iesu Christi, supplices petimus & rogamus, nisi vt causa de qua inter nos litigatur, sen∣tentia & autoritate verbi dei decidatur ac finiatur. Et si per ver∣bum dei fidem nostram parum candidam & ••iam, ostendere valeti••: porregemus vobis herbam, dabim us{que} dextras. Nec in impios Arrianos pij & sancti, patres, hanc iudicandi potestatē sibi assumpserunt: sed adfuit disputationi pius princeps Con∣stantinus imperator, qui rationes partium litigantium, diligen∣ter perpendit: & sententiam at{que} iudicium causae, soli autoritati verbi dei detulit. Quid hoc est igitur? quo iure contenditis? vul∣tis & nostri & causae nostrae, testes, accusatores, & iudices esse? nos tantum legem & euangelium Dei in causa religionis, iudicē competentem agnoscimus: illius iudicio stet vel cadat nostra causa. Tantum (iterumat{que} iterum) petimus, vt coram competē∣ti iudice detur nobis qui vincula & carceres sustinemus, amicū Christianum{que} auditorium: vim haud dubitamus, quin nostras rationes, & argumenta autoritate verbi diuini sum{us} stabilituri, ac vestra plané subuerturi. Hactenus praeiudicio iniusté gra∣uamur: nec mirum, cum vna pars litigantium iudex alterius par∣tis constituatur. Quapropter ad verbum dei, tanquam vnicum & solum competentem in causa religionis, iudicem appellamus. Si praeter & contra hanc legem dei, falsa & impia (vt coepistis) vi & dolo promouere non desistetis, sed fratres vestros truculen∣ter persequendo pergetis: nos in tantis periculis constituti, ad misericordiam dei confugiemus, qui solus & possit & velit nos á vestris erroribus, incolumes & saluos conseruare. Praeterea, vt olim aliqui ex nobis, pro salute & incolumitate aliquot vestrum, apud magistratum ciuilem intercessimus: sic & nunc pro omni∣um vestrum salute in Christo Iesu, apud patrem coelestem inter∣cedere non desistemus, vt tandem ad meliorem & sinceriorem mentem reuersi, vnicum Christum Iesum quem praecinuerunt prophetae, praedicauerunt Apostoli, quem{que} omnes pij agnoscūt (iam quo ad humanitatem, sedentem ad dextram patris in coelis amp••ectamini, & exosculemini: repudiato conficto, & ementito illo Christo ex pane confecto: quem nō solum iuuenes, virgines, & se••es, verum etiam oues & boues, pecora{que} campi, volucres coeli & pisces maris panem agnoscunt ac sentiunt, & non deum. Desistite rogamus igitur enixé vlterius oculos piorum perstrin∣gere. Verus enim Christus quatenus homo, iam amplius sursum ac deorsum per manus sacerdotū, agitari & immolari nō potest. In••ernum vicit, peccata vestra in cruce perlitauit, mortem de∣struxit, & iam astra te••e••: quem olim videbitis venientem in nu∣bibus coeli cum potestate magna & gloria, sempiternis{que} poenis vos plangetis, nisi hic poenitētiam falsae & impiae vestrae doctri∣nae egeritis. Si deus autem pro sua inexhausta bonitate & cle∣mētia, per verbum suum lites istas inter nos componi dignetur: non dubito quin oculos vestros ita sit aperturus, vt quám horri∣biliter, & impié dei ac hominum testimonio & scriptis abuti vi∣deatis. Sed si furioso, & ex candescenti spiritu, vestras partes ci∣tra autoritatem verbi dei, defēdere velitis: actum est omnino de vestra aeterna salute: {quod} dominus propter filiū suum vnicū auer∣tat. Cogitate etiā apud vos ipsos an hoc sit piorū ministrorū ec∣clesiae officiū, vi, metu, & pauore corda hominū in vestras partes cōpellere? Profectô Christ{us} nō ignē, non gladiū, nō carceres, nō vincula, nō violentiā, nō confiscationē bonorū, nō regineae ma∣iestatis terrorē, media organa constituit, quibus veritas sui ver∣bi mundo promulgaretur: sed miti ac diligenti praedicatione euā∣gelij sui, mundū ab errore & idololatria conuerti praecepit. Vos nō Christi sed Antichristi armis vtimini, quibus populū inuitum ad vestra sacra cōpellitis: & non vol••••tē, & instructū verbo dei trahitis. Sed quám malus custos 〈…〉〈…〉 sit timor, non ig∣noratis. Certé qui timet nisi dei spiritu ••••per reuocetur, odit. Tra dite igitur saluberrima praecepta legis & euangelij populo dei vt pro Christi ministris per verbum Christi, ab omnibus agnosca∣mini. Ideó enim ministri ecclesiae Christi estis constituti, vt tan∣tum Christi doctrinam populum dei doceretis▪ & non vt nouā, & á Christo alienam obtruderetis. Quae iam vos in ecclesia agi∣tis, si coram aequoiudice, amicam ac Christianam disputationē, non recusaueritis: ex verbo dei ostendemus, vel á lege Mosaica mutuata: vel per Antichristum, & pseudoministros in ecclesiā fuisse introducta vt hoc breui tractatu exelsae parliamenti curiae facilé constabit. Scio inter vos esse tam turgido, & iniquo spiri∣tu praeditos, qui putant nos tantū inanis gloriae, superbiae, arro∣gantiae, & famae nostrae fumo duci, & ideo velle potius semper malé currere: qúam admoniti de errore bené recurrere. Sed hoc Deus nouit, quod tantum illius gloriam, nostram{que} salutem in Christo quaerim{us} dicant aduersarij quid velint. Meminerint autē nostri aduersarij & cogitēt: quāqúam apud illos nec pro doctis, nec pijs hominib{us} habeamur (& haud dubié nos ipsos omnis im∣pietatis & peccati apud deum quotidié accusam{us}) tamē homines sumus ratione prediti. Et quis (nisi insanus) iactura & amissione omniū bonorū suorum, vxoris, liberorum, libertatis & vitae: re∣dimeret, famae aut inanis gloriae titulum? Profecto tanti poenitere (vt dicitur) non emerimus. Igitur illius verbi veritatem nostris bonis omnibus ac vitae ipsi praeterimus: Et si centies (Deo nos adiuuante) moriendum nobis fuerit: ad idololatriam & im∣pium cultū Dei, quae Dei misericordia hactenus reliquimus, non reuertemur. Domini sumus siué viuimus siue morimur: eius igi∣tur voluntas in vobis & in nobis, cum misericordia fiat, Amen.

Vestrae salutis in Christo studio∣sisimus. Ioh. Hoperus.

Notes

• * 1.1

  Referre this to the pag. 1512.