Actes and monuments of matters most speciall and memorable, happenyng in the Church. [vol. 1] with an vniuersall history of the same, wherein is set forth at large the whole race and course of the Church, from the primitiue age to these latter tymes of ours, with the bloudy times, horrible troubles, and great persecutions agaynst the true martyrs of Christ, sought and wrought as well by heathen emperours, as nowe lately practised by Romish prelates, especially in this realme of England and Scotland. Newly reuised and recognised, partly also augmented, and now the fourth time agayne published and recommended to the studious reader, by the author (through the helpe of Christ our Lord) Iohn Foxe, which desireth thee good reader to helpe him with thy prayer.

In Martyrologium Ioan. Foxi, Laurentius Humfredus.

TRistes Iliadas docti miramur Homeri: Quas scite studuit texere 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Deflentur tragico multorum fata cothurno, Haec madidis spectant maesta theatra genis. Multa dolenda quidem, sed vatum somnia multa, Fictis intexunt vera probata nothis. Sunt quos delectant vanae commenta Legendae, Quam stabulum Augeae rite vocare queas. Dum vitam & mortem Sanctorum naerrat, vt errat? Vt pingit, fingit, Plumbeus ille liber? Aurea nunc tandem prodit, noua, vera Legenda: Egregium Chronicon, lugubris historia. Authorem commendat opus, sic rursus adornat Author opus: simul haec vtra{que} felle carent. Authorem specta: pius est, & tersus, & amplus, Iudicio clarus, dexteritate, fide. Si rem consideras, casus, caedes{que} bonorum Tractat, & immeritae stigmata saeua crucis. Illudant alij, carpant, at Zoilus olim Dum perijt, quid sit rodere iam docuit. Hic discas Lector, quam sit furiosa tyrannis Romanae caulae cornigeri{que} gregis: Vt lupus innocuos semper grassetur in agnos: Vt fremat, atque auidis faucibus ossa voret. Nonne satis fuerat Christi pia membra cremare? Et viuos flammis perdere, nonne satis? Nonne satis damnasse senes, pueros{que}, viros{que}, Faemellas, omni ex ordine, nonne satis? Cur iuuat, heu, Manesscriptis lacerare iacentes, Et Diuos Foxi dicere stercoreos? Ah miser, ah Christi teneros compungis ocellos, Pupillam tangis, quisquis es, ergo saepe. Haec est progenies cuius stolalota cruore Agni, per Christum candida tota nitet. Illa sub altari querulatur, Christe quous{que}? Christe veni propere, Christe quousque feres? Extra tela tua est, & praedicat illa Tonantem: Mors pretiosa fuit, vita perennis erit. Quid furis ô rabiose Sathan? quid spicula torques? Quid reges acuis? quid laniásque pios? Frustra carnifices, carcer tormenta, faces{que}. In Coelo regnant membra caput{que} simul. Corpora sanctorum mundus consumpsit, in altum Migrarunt auimae, nomina Foxus habet. Nomina Foxus habet totum celebranda per orbem, Nomina iam nullo contumulanda die. Nam cum Martyribus Foxus, cum numine viuent Nomina, cum{que} suo stirps generosa deo. Monstra, Christe, tuis portum, compescito fluctus Iactatae naui sit sua, Christe, quies. Sanguine Fraterno posthaec ne terra madescat: Ne pergat Foxus scribere Martyria. Perdita decurtes sceleratae tempora vitae, Tandem mortiferus transeat iste calix. Sit finis, veniat{que} tuum, pater optime, regnum: Sit tibi sit Christo, Spiritui{que} decus.

In Sanct. Martyrum historiam, Abrah. Hartwelus.

ELoquio, venerande, tuo non 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ipsi Sed nos: non Coelum, Foxe, sed orbis eget. Illorum creuisse malis laetho{que} putatum est Quos nunc ipse vides degenerare greges. Illorum, crede, historia velut ignibus antè Calsiet quod nunc friget Euangelium. Certabit{que} aetas veniens millesima, quorum Fortia facta leget, fortia facta sequi. Et calamo seruata tuo tot flagra, tot ignes, Funera tot, lacrymas, damna, pericla, neces, Nulla dies tollet, non qui malus intulit hostis: Non quamuis omni cum Phlegetone velit. Non renuente deo, quondam qui saeuijt hostis, Non, renuente deo, bis violentus erit. Bis fremat: innocuo rapietur cum grege pastor, Grex cadet & pastor, spes{que} futura gregis. Nullus restabit laceris in ouilibus agnus, Nulla, deus, recta simplicitate pecus. Omnia victa malis bona cedent omnibus: alma Simplicitas fuco, perfidiae{que} fides: Iniusto, falso, scelerato, sanguineo{que} Virtutum sacer Euangelium{que} chorus. Quid facient disce exfactis: ventura probantur praeteritis. Ni tua de coelo veniat Clementia, cuius tolluntur digito parua, superba cadunt. Et venias aeterne, potens, inuicte, triumphans: Sic, vt in Aegypto vel Babylone, veni. Non tanti Babylone Draco Belus{que} fuere, Cultus{que} insani, & foeda superstitio. Et licet Aegypti crudelia facta legentur, Aegyptus non tam saeua minax{que} fuit. Vtra{que}, nec satis est, monstrum concreuit in vnum. Et si qua ambabus tetrior hydra fuit. Quid contra fidus praeco, styliue magister? Doctae quid poterunt veriparae{que} scholae? Quid mitis toto laniatus corpore Martyr? Martyre quid plenus sanguifluus{que} liber? Qui truculenta liber, qui viuos vndi{que} testes, Factores viuos, & modò gesta canit? Scilicet vt monstret sanctorum Ecclesia qualis, Collecti quales ex Acheronte lupi. Vt doceat, firmet, soletur cordapiorum: Dedoceat, vincat, excrucietue malos. Vt tibi parta, deus, stet semper gloria, nati Vt possit teoum gloria stare tui: Sanguinis vt sacri, non occultanda trophaea. Vtra{que} posteritas, sancta, maligna, sciat. Haec, venerande, tibi tanto quaesita labore, Tot votis optata, & tot vigilata modis, Noctibus exant lata tot, & sudata diebus, Tot placitura bonis, obruitura malos. Christi, non hominum, laudes sparsuraper orbem Facta{que} (credo) aetas qualiarara feret: Haec, oro, tibi Summipotens nobis{que} secundet, Numinis in laudem perpetuum{que} decus. Inuideat Sathanas, & Zoilus iliarumpat, Obtrectet mendax cum grege Roma suo.

In idem argumentum. Rob. R.

EN iterum in magnos noua commentaria vates: Auctius & plus est, quàm fuit antè decus. Sanctorum historias, & nostri perfida secli Tempora, lector habes, terrificum{que} scelus. Dignum certè opus est, quamuis sit grande volumen, Quod pia turba legat posteritas{que} probet. Surgit opus (fateor) maius: numerosa sophorum est Littera, sed similis pondere & arte stylus. Crede mihi historiam hanc quondam lectura vetustase Suspiciet genium (Foxe diserte) tuum. Non tamen insani sinit haec dementia vulgi, Hei mihi nec doctos fert patitur ve viros. Histrio, scurra dicax, parasitus, hypocrita, mimus, Vappamage arrident, leno, papista placent. Nescis adulari, nec verum (Foxe) silere: Scripta{que} miraris non placuisse tua?

Eiusdem.

QVis{que} bonus te (Foxe) colit, tua scripta celebrat, Dant decus hoc studij tot Monumenta tui. Te pia vita ornat, doctorum concio laudat, Vnde ergo in libros inuidia ista tuos? Vnde Papizantis subita haec conuersio sectae: Nunc audire pudet, quod facere haud puduit. Vnde tot Harpyae, nempe Hardyngi{que} Copi{que}. Vnde haec Louanij garrula turba scholae? Causa patet: furiae Musas, nec sacra Papismus, Nec Christi athletas rasafarina probat. Nec te adeò oderunt puto, sed verum{que} fidem{que}, Heu bene nulla potest lingua maligna loqui.

In Acta Martyrum, Carmen, Thom. Drant.

[unspec a.] ERgone sic Papae potuit vox improba iussu Tam dirum mandare nefas? tot corpora tantis Contumulasse rogis, cineres sine honore sepulchri? Quod genus hoc hominum? quaeue hunc tam barbara morem Permittit gens vlla, pios sine lege necari, Tot{que} simul mactare viros meretricis ob iram? Papa refer, qu•• te rapuit rabies{que} furor{que} Corpora tam diris sanctorum addicere flammis, Funera tot miscere hominum, tot plectere ciues, Vastare & toto diuisos orbe Britannos? Dic quid nostrates in te committere tantum? Illi quid potuere, quibus tot maxima passis Vix pars vlla manet terrae qui panditur orbis? An tua quod nobis taxata est fraus{que} dolus{que}, Et 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, & amor sceleratus habendi? An tua quod nobis vox non hominem sonat: ergo Rite putabamus papam cacadaemone natum? An quod cum Christo nos conspirare delebas? Quod te cum Christo non conspirare videmus? Quòd te Romanam crebris cum cornibus hydram Prodimus, vt sceleris magni, vitij{que} ministrum? Hinc illud quod se versat diris{que} minis{que}, Hinc illud quòd & hos facibus fumantibus assit. * 1.1Sis miser & nulli cuiquam miserabilis Huius Tu cladis tantae pars magna Bonere fuisti: Mactator pecudum Christi, dispersor ouilis, Triste malum stabulis, & nil nisi pessima clades. Vos quoque vos omnes Ihouae tetigisse prophetas, Et calcasse pios, numen spreuisse benignum Quêis ioculare fuit, crudeles ponite mentes. Iam satis est (proh) plus satis est, resipiscite sero, Ser animis non vlla dies, nunc discite tandem, Discite vel tandem moniti non temnere Christum.* 1.2 Oscula libetis gnato, ne saeuiat vltor, Et male vos spersos deturbet tramite vitae At vos qui laeti quidujs superastis acerbum, Coelicolae, quibus aeternum licet esse beatis, Dulce decus{que} Dei, Christum quia morte decora Ornastis, clari superi, coetus{que} triumphans. Non caro, non mundus, non vos turcae, papa, daemon, Non phoebe pernox vexabit, sol vè diurnus. Et vos ô cuncti, scanso qui culmine coeli, Vaditis ad patrem, terrena mole relicta: Quid carcer, colaphi, compes: tormenta, cachinni, Vultus quid nocuere truces? quid tale? quid ignes? Scilicet vt fuluum spectatur in ignibus aurum: Sic vos mactarunt spectata holocaumata Christo. Interitus vester Domini, preciosus ocellis, Horum (Foxe) pijs, dum tu sic nomina scriptis. Et mortem, & mores longum diffundis in aeuum, Omnia dum vera repetens ab origine pandis, Es bonus, & merito multum memorabilis ipso. Ergo tu doctis pergis palles••ere chartis Nocturna versando manu, versando diurna, Athlas clarorum gnauus, gnarus{que} laborum Et studijs, dum magna cohors sua commoda captans (Auspice non Christo) mundi venatur honores. Vel tu Romano, vel tu sermone Britanno Scribito, praeteriti vel produc temporis acta, Patre Deo monstrante viam, data fata secutus: Omne feres punctum, simisces vtile dulci. Magne Deus, Coeli{que} sator, mundi{que} monarcha, Quem nos terrarum tempestatum{que} potentem* 1.3 Credimus, & solum scimus venerabile numen, Aspicis insano vexari cuncta tumultu, Et penitus mundum pacis de cardine volui? Parce gregiparuo, pacem te poscimus omnes. Sis bonus (ô) Foelix{que} tuis, vel parcito Christo, Cuius membra nimis ia•• mundus laedit & odit. per tibi dilectam sponsam promissa{que} pacta, per passum Christum, per dulcia pignora passi, per te, te petimus, dentes confringe malorum.

Contra Papistas incen∣diarios.

SIfas caedendo coelestia scandere cuique est, Papicolis coeli maxima porta patet.

I. F.

¶In idem argumentum Aegidius Fletcher Cantabrigiensis.

I Am tua ter magnum spatijs emensalaborem Aequora lustrauit puppis, ter littor a vidit, Foxe. Dum{que} fugas, enses{que} canis, consumpta{que} flammis Corpora, consumptum corpus tibi, pallida languent Membra, sed vtilior nobis tibi noxia soli Indefessamanet virtus. Quin otia carpis Mollia, iam solare tuos (diuine) labores. Non potes, & semper mentem tibi numinis ingens Ardor agit, reparat{que} nouas inpectore vires. Ergo age quandoquidem nobis memoranda piorum Facta canis sacro properans indulge labori.

Iam veniet magni seriem dum colligit aeui Posteritas, quam longa tenet custodia famae, Dum{que} tui monumenta legit (venerande) laboris, Magnanimós{que} duces, medios{que} petita per ignes Sydera, te ventura simul mirabitur aetas, Et veterum sacras imitabitur aemula laudes. Scilicet aethereas ardentia pectora flammas, Non ignes alij, non ipsa potentia Regum, Nec vis vlla domat ferri, non tela, nec enses. Qualis vbi Aurora veniens è montibus Ales Exequiale refert munus, cinerés{que} paternos, Dúm{que} rogum, flammás{que} parat sibi, maior ab igne Egreditur, qua{que} illa nouis volitauerit alis, Indigenae volucres laeto clamore sequuntur: Foelices animae vobis super alta beatis Sydera calcatur quicquid mortalia tangit Pectora, nec iam noster honor, nec praemia curae: Nec quid agat tantis virtutibus inuida tellus. Ecce tamen, quales poterit, persoluet honores Posteritas, dum facta legens ingentia, vires Miratur, plausu{que} fidem super astra sequetur Victricem. (Hoc siquid debent mortalibus) ipsi Sanctorum cineres tibi se debere fatentur, Foxe. Tempus erit, cum tu post fata, piósque labores, Aucturus superos foelix super alta videbis Sydera, iam quorum transcribis nomina famae, Insignes heroas, & ipse videberis illis. Iam{que} patres superans mundo labente sequetur Progenies, Coelo se clarior exeret alto Relligio, humani generis decus, optima custos Imperij, quam sancta fides comitatur euntem, Et circum laetis crescet pax aurea terris, Tum quoque diuini passim monumenta laboris, Et sacrum florebitopus, fructú{que} beabit, Et populum, & populi per secula longa nepotes.

In idem argumentum Tho. Ridley Cantabrigiensis.

COrpora quae quondam iusto caruere sepulchro Ossá{que} per campos vndi{que} sparsapia Collegit magna cum sedulitate peritus Foxus, & in vnum conglomerauit opus. At cum gens mendax atque importuna Papistae, Frustra tam sanctum persequerentur opus. Auxit, & ex vno, idem bina volumina fecit, Obstruxít{que} suis hostibus ora pius. Nec sic contentus, rursus limauit & ••uctum Arctauit, populi commoditate sui: Nequaquam veritus stolidae conuitia linguae, Dum vestra ô sancti fortia facta sonet. O vos foelices animae, quae sanguine vestro Coelestes nobis testificastis opes. Et tu qui tali decorasti funere sanctas Relliquias, peragens triste ministerium: Sed tibi praeclarum, nobis{que} nec inutile, vt istu Exemplis fortes possumus esse fide.

M. M. S.

PErlege, quae fastis signata fidelibus acta Pandimus Angligeûm & feruida fata virúm. Admiranda tibi gemini spectacula coetus, Pugnantés{que} suo dispare marte greges. Hinc quibus incumbus saeuo ferus impete Sathan Tartare as praefert in suaregnafaces. Illinc Rex superûm, trans flammas, trans{que} cruentas Mille neces, Christus sternit ad astra viam. Illinc arma, preces, lacrymae, i••iunia templis Iussus honos summi iussá{que} sacra patris. Concilium hoc Cyclopum rabies, fera corda fatigant Eumenides, tristi pectora senta situ. Missa volat flammis, & sanguinis ebria riui•• Ante, gradum retrò Roma maligna premit. Talia dum memorat Foxus certamina longi Temporis, & libro tot monumenta legit. Intereà veri vis stat sata tempore virgo Ardua calcato iam Phlegetonte super. Post alios foetus, alios post deinde labores Haec extrema subit vindicis ira manus, Tertia{que} ista patri suspendimus arma Quirino Parua prius iam nunc qualia, quanta, vides. Qualia fatalis iam tum miracula saxi Prodidit Assyriaregius exul humo. Exiguus lapis hic, sed qui se attollcre in auras Iussus Atlantaeos aequiparare sinus. Nunc quoque qui impleuit sinuoso fragmine m••ndum Aetherio{que} ingens occupat ire polo. Hoc pater ipse to••ans flagranti distulit axe Imperia, & vertit Regna superba solo. Saeua Silex quià nam flammantibus incita fundis Vrbium & elatis peruiciosaminis. Coctilibus muris Romana Semiramis audax Prospice, iam Bobylon iam ruit illatua. Saxeaiam rupes quantas dabit acta ruinas? Quas strages miseris horrida Romulidis Vltimus hic labor est montis rapientis auari Puppicolas{que} papas papicolas{que} popas. At vos foelices animae, quibus aurea cordi Saecla, pias puro funditis ore preces. Aligerae{que} ac••es, ciues stellantis Olympi: Plaudite: Roma fuit Babela, papa fuit.

In sanguisugas Papistas, Philippus Stubbes.

QVi sacrum Christi satagit conuellere verbum, Vulnificum contrà calcitrat hic stimulum. Florida quae nimio compressa est pondere palma, Fortius exurgit viribus aucta suis. Auricomans{que} crocus quo calcatur magis, ex•••• Hoc magis, excrescit, floret, eo{que} magis. Sic 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quantumuis turba papalis Conspuat, exurat, crescit vbi{que} tamen.

FINIS.

Notes

• * 1.1

  erus.
• * 1.2

  Ad Marty∣res.
• * 1.3

  Ad deum de inun∣dantibus bellorum procellis.