Pub. Terentii Afri Comœdiæ sex

HECYRA TERENTII.

Acta ludis Romanis. Ser. Julio Caesare, Cn. Cornelio Dolabella. Aedil. Curul. non pla∣cuit. Iterum data, Cn. Octavio, T. Manlio Coss. L. Aemili Pauli, Ludis Funebribus. non est placita. Tertio relata, Q. Fulvio. L. Mar∣tio. Aedilib Curul. Egit. L. Ambivius Tur∣pio. placuit.

PROLOGUS.

HECYRA est huic nomen fabulae, haec cum data Est nova, novum intervenit vitium, & calamitas: Ut neque spectari haec, neque cognosci potuerit: Ita populus studio stupidus in funambulo Animum occuparat, nunc haec plane est pro nova: Et is, qui scripsit hanc, ob eam rem noluit Iterum referre, ut iterum possit vendere. Alias cognostis ejus: quaeso hanc noscite.

ALTER PROLOGUS.

ORator ad vos venio, ornatu prologi, Sinite exerator sim, eodem ut jure uti senem Liceat, quo jure sum usus adolescentior. Novas qui exactas feci ut inveterascerent, Ne cum poëta scriptura evanesceret, In his, quas primum Caecili didici novas, Partim sum earum exactus, partim vix steti. Quia sciebam dubiam fortunam esse scenicam, Spe incerta, certum mihi laborem sustuli. Easdem agere coepi, ut ab eodem alias discerem Novas studiose, ne illum ab studio abducerem, Perfeci ut spectarentur, ubi sunt cognitae, Placitae sunt, ita poetam restitui in locum,

Prope jam remotum injuria advorsariûm Ab studio, atque ab labore, atque arte musica. Quod si scripturam sprevissem in praesentia, & In deterrendo voluissem operam sumere, Ut in otio esset, potius quam in negotio: D••terruissem facile ne alias scriberet. Nunc quid petam, mea causa, aequo animo attendite. Hecyram ad vos refero quam mihi persilentium Nunquam agere licitum est, ita eam oppressit calamitas. Eam calamitatem vostra intelligentia Sedabit, si erit adjutrix nostrae industriae. Cum primum eam agere coepi, pugilum gloria, Funambuli eodem acceslit exspectatio: Comitum conventus, strepitus: clamor mulierum Fecere, ut ante tempus exirem foras: Vetere in nova coepi uti consuetudine, In experiundo ut essem: refero denuo: Primo actu placeo: cum interea rumor venit, Datum iri gladiatores: populus convolat, Tumultuantur, clamant, pugnant de loco. Interea ego meum non potui tutari locum: Nunc turba nulla est, otium, & silentium est. Agendi tempus mihi datum est: vobis datut Potestas condecorandi Iudos scenicos. Nolite sinere per vos artem musicam Recidere ad paucos: facite, ut vestra auctoritas Meae auctoritati fautrix, adjutrixque sit. Si nunquam avare statui pretium arti meae, Et eum esse quaestum in animum induxi maxumum, Quam maxume servire vostris commodis: Sinite impetrare me, qui in tutelam meam, Studium suum, & se in vostram commisit fidem. Ne eum circumventum inique iniqui irrideant. Mea causa causam hanc recipite, & silentium Date. ut lubeat, scribere aliis, mihique ut discere Novas expediat, posthac pretio emptas meo.

ACTVS I.

SCENA I.

• Philotis,
• Syra.

PErpol quam paucos reperias meretricibus Fideleis evenire amatores Syra, Vel hic Pamphilus jurabat quoties Bacchidi. Quam sancte, ut quivis facile posset credere, Numquam illa viva ducturum uxorem domum, Hem, duxit.

S.

ergo propterea te sedulo Et moneo, & hortor, ne cujusquam misereat, Quin spolies, mutiles, laceres, quem que nacta sis.

P.

Utin' eximium neminem habeam?

S.

Neminem: Nam nemo illorum quisquam, scito, ad te venit, Quin ita paret sese, abs te ut blanditiis suis Quam minimo pretio suam voluptatem expleat. Hiscine tu amabo non contra insid iabere?

P.

Tamen pol eandem esse omnibus, injurium est,

S.

Injurium autem est ulcisci advorsarios? Aut qua via captent te illi, eadem ipsos capi? Eheu, me miseram, cur non aut istaec mihi Aetas & forma est, aut tibi haec sententia?

ACTUS I.

SCENA II.

• Parmeno,
• Philotis,
• Syra.

SEnexsi quaeret me, modo isse dicito Ad portum percunctatum adventum Pamphili. Audin, quid dicam, Scirte? si quaeret me, uti Tum dicas si non quaeret, nullus dixeris, Alias ut uti possim caussa hac integra. Sedvideon'ego Philotium; unde haec advenit? Philotis salve multum.

Ph.

ò salve Parmeno.

Sy.

Salue mecastor, Parmeno.

Ph.

& tu aedepol, Syra. Dic mihi, Philoti, ubi te oblectasti tam diu?

Ph.

Minime, equidem me oblectavi, quae cum milite Corinthum hinc sum profecta inhumanissumo: Biennium ibi perpetuum misera illum tuli.

Pa.

Aedepol te desiderium Athenarum arbitror, Philotium, cepisse saepe, & te tuum Consilium contempsisse.

P.

non dici potest

Quam cupida eram huc redeundi, abeundi à milite, Vosque hic videndi, antiqua ut consuetudine Agitarem inter vos liberè convivium: Nam illi haud licebat nisi praefinito loqui Quae illi placerent.

Pa.

haud opinor commode Finem statuisse orationi militem.

Ph.

Sed quid hoc negoti est? modo quae narravit mihi Hic intus Bacchis? cuod ego numqam credidi, Fore, ut ille viva hac posset animum inducere Uxorem habere.

Pa.

habere autem.

P.

eho tu, an non habet?

Pa.

Habet, sed firmae hae vereor ut sint nuptiae.

Ph.

Ita dii deaeque faxint, si in rem est Bacchidis. Sed qui istuc credam ita esse? dic mihi Parmeno.

Pa.

non est opus prolate: hoc percunctarier Desiste.

Ph.

nempe ea causa ut ne id fiat palam. Ita me dii bene amabunt, haud propterea te rogo, ut Hoc proferam, sed tacita ut mecum gaudeam.

Pa.

Numquam dices tam commodè, ut tergum meum•• Tuam in fidem committam.

Ph.

ah, noli Parmeno: Quasi non tu multo malis narrare hoc mihi, Quam ego, quae percunctor, scire.

Pa.

veral••aec Praedicas, Et mihi illud vitium maxumum est. si mihi fidem Das te tacituram, dicam.

Ph.

ad ingenium redis: Fidem do, soquere.

Pa.

ausculta.

Ph.

istic sum.

Pa.

hanc Bacchidem Amabat, ut cum maxumè, tum Pamphilus, Cum pater uxorem ut ducat, orare occipit, Et haec, communia omnium quae sunt patrum, Senem se dicere esse, illum autem esse unicum, Praesidium velle se senect uti suae. Illè primò se negare: sed, postquam acrius Pater instat, fecit animi ut incertus foret, Pudorine anne amori obsequeretur magis. Tundendo atque odio denique effecit senex: Despondit ei gnatam hujus vicini proxumi, Vsque illud visum est Pamphilo neutiquam grave, Donec jam in ipsis nuptiis, postquam videt

Paratas, nec moram ullam, quin ducat, dari: Ibi demum ita aegre tulit, ut ipsam Bacchidem, Si adesset, credo ibi ejus commiseresceret: Ubicumque datum erat spatium solitudinis. Ut colloqui mecum una posset: Parmeno, Peri, quid ego egi? in quod me conjeci malum? Non potero hoc ferre Parmeno: perii miser.

Ph.

At te dii deaeque perduint; cum istoc odio Laches,

Pa.

Ad pauca ut redeam, uxorem deducit domum: Nocte illa prima virginem non attigit: Cuae consecuta est nox, eam nihilo magis.

Ph.

Quid ais? cum virgine una adolescens cubuerit, Plus potus, illa se abstinere ut potuerit? Non verisimile dicis: nec verum arbitror.

Pa.

Credo ita videri tibi: nam nemo ad te venir, Nisi cupiens tui: ille invitus illam duxerat.

Ph.

Quid deinde fit?

Pa.

diebus sane pauculis Post, Pamphilus me solum seducit foras: Narratque ut virgo à se integra etiam tum siet: Seque ante, quam eam uxorem duxisset domum, Sperasse, eas tolerare posse nuptias. Sed, quam decrêrim me non posse diutius Habere, eam ludibrio haberi Parmeno, Quin integram itidem reddam, ut accepi á suis, Neque honestum mihi, neque utile ipsi virgini est.

Ph.

Pium, ac pudicum ingenium narras Pamphili.

Pa.

Hoc ego proferre, in commodum esse mihi arbitror: Reddi patri autem, cui tu nihil dicas vitii, Superbum est: sed illam spero, ubi hoc cognoverit, Non posse se mecum esse, abituram denique.

Ph.

Quid interea? ibatne ad Bac chidem?

Pa.

quotidie. Sed, ut fit, postquam hunc alienum ab sese videt, Maligna multo, & magis procax facta illico est.

Ph.

Non edepol mirum.

Pa.

Atqui ea res multo maxumè Disjunxit illum ab illa, postquam & ipse sese, Et illam, & hanc quae domi erat, cognovit satis: Ad exemplum ambarum mores earum existumans,

Haec, ita uti liberali esse ingenio decet, Pudens, modesta, incommoda, atque injurias Viri omnes ferre, & tegere contumelias. Hic animus partim uxoris misericordia Devictus, partim victus hujusce injuriis, Paulatim elapsu'st Bacchidi, atque huic transtulit Amorem, postquam par ingenium nactus est. Interea in Imbro moritur cognatus senex Horum: ea ad hos redibat lege haereditas. Eo amantem invitum Pamphilum extrudit pater. Reliquit cum matre hic uxorem: nam senex Rus abdidit se: huc rarô in urbem commeat,

P.

Quid adhuc habent infirmitatis nuptiae?

Pa.

Nunc audies, primum dies complusculos Bene conveniebat sane inter eas: interim. Miris modis odisse coepit Sostratam, Neque lites ullae inter eas: postulatio Numquā.

Ph.

quid igitur?

Pa.

si quando ad eā accesserat••▪ Confabulatum, fuge e è conspectu illico, Videre nolle: denique, ubi non quit pati, Simulat se a matre accersi ad rem divi〈…〉〈…〉m, abiit. Ubi illic dies est complures, accersi jubet, Dixere causam tunc nescio quam: iterum jubet: Nemo remisit. postquam accersunt saepius, Aegram esse simulant mulierum nostra illico It visere ad eam, admisit nemo. hoc ubi senex: Rescivit, heri ea causa rure huc advenit: Patrem continuo convenit Philumenae. Quid egeriut inter se nondum etiam scio: Nisi sanè curae est quorsum eventurum hoc siet. Habe omnem rem. pergam, quo coepi hoc iter.

Ph.

Et quidem ego: nam constitui cum quodam hospite Me esse illum conventuram.

Pa.

dii vortant bene Quod agas.

Ph.

vale

P.

tu bene vale, Philotium.

ACTUS II.

SCENA I.

• Laches,
• Sostrata,

PRo Deum at{que} hominum fidem! quod hoc genus est, quae haec conju••atio?

Ut omnes mulieres eadē aeque studeant, nolintque omnia Neque declinatam quidquam ab alterarum ingenio ullam reperias: ••••à{que} adeo uno animo omnes socrus oderunt nurus: viris Esse advorsas, aeque studium est, similis est pertinacia. In eodē omnes mihi vidētur ludo doctae ad malitiam: & Ei ludo, si ullus est, magistram hanc esse satis certo scio.

So.

Me miseram, quae nunc, quamobrem accuser, nescio.

La.

hem! Tu nescis.

So.

non, ita me Dii bene ament? mi Laches. Itaque una inter nos agere aetatem liceat.

L,

Dii mala∣prohibeant.

S.

Meque abs te immerito esse accusatam, post modo rescisces.

La.

scio. Te immerito? an quidquam pro istis factis dignum te dici potest, Quae me, & te, & familiā dedecoras, filio luctum paras? Tum autem, ex amicis inimici ut sint nobis affines, facis, Qui illum decrèrunt dignū, suos cui liberos cōmitterent, Tu sola exorere quae perturbes haec tua impudentia.

S,

Egone?

L.

tu inquam mulier, quae me omnino lapi∣dem, haud hominem, putas. An, quia ruri esse crebro soleo, nescire arbitramini, Quo quisque pacto, hic vitam vostrarum exigat? Multo melius hic quae fiūt, quā illic, ubi sū assidue, scio: Ideo quia ut vos mihi domi eritis, proinde ego ero fa∣ma foris. Jamprid•• equidem audivi cepisse odium tui Philumenam: Minime{que} adeo mirū: & ni id fecisset, magis mirū foret. Sed non credidi adeò, ut etiam totam hanc odisset domum Quod si scissem, illa hic maneret potius, tu hinc isses foras, At vide, quam immeritô aegritudo haec oritur mihi abs te, Sostrata. Rus habitatum abii, concedens vobis, & rei serviens: Sumptus vostros, otiumque ut nostra res posset pati, Meo labori haud parcens, praeter aequō at{que} aetatē meam. Non te pro his curasse rebus, nequid aegrè esset mihi?

S.

Nō mea opera, ne{que} pol culpa evenit.

L.

immo maxum▪ Sola hic fuisti. in te omnis haeret culpa sola, Sostrata. Quae hic erant, curares, cum ego vos solvi curis caeteris. Cum puella anum suscepisse inimicitias non pudet? Illius dices culpa factum.

S.

haud equidem dico Laches.

L.

Gaudeo, Ita me dii ament, gnati causa: nā de te quidē Satis scio. peccando detrimenti nil fieri potest.

S.

Qui scis, an ea causa, mi vir, me odisse assimulaverit, Ut cum matre unà plus esset?

L.

quid ais? non signi hoc sat est, Quod heri nemo voluit visentem te ad cam intromittere?

S.

Enim lassām oppido tum ajebant, eò ad cam non ad∣missa sum.

L.

Tuos esse illi mores morbum magis; quam ullam ali∣am rem, arbitror: Et merito adeo: nā vostrarū nulla est, quin gnatum velit Ducere uxorem, &, quae vobis placita est conditio, datur. Ubi duxere impulsu vostro, vostro impulsu easdē exigūt.

ACTUS II.

SCENA II.

• Phidippus,
• Laches,
• Sostrata.

ETsi scio, Philumena, meum jus esse, ut te cogam, Quae ego imperem, facere: ego tamen patrio animo victus, faciam Ut tibi concedam, neque tuae libidini advorsabor.

L.

Atque eccum Phidippum optume video: ex hoc jam scibo, quid sit. Phidippe, etsi ego meis omnibus scio me esse apprime obse∣quentem: Sed non adeo, ut facilitas mea illorum corrumpat animos. Quod si tu idem faceres, magis in rem & nostram, & vo∣stram id esset. Nunc video in illarum potestate esse te.

P.

eia verò.

L.

Adii te heri de filia: ut veni, itidem incertum amisti. Haud ita decet, si perpetuam vis esse affinitatem hanc, Celare te iras. si quid est peccatum à nobis, profer: Aut ea, refellendo, aut purgando vobis corrigemus, Te judice ipso, sin ea est causa retinendi apud vos,

Quia aegra est: te mihi injuriam facere arbitror, Phidippe, Si metuis, satis ut meae domi curetur diligenter: At ita me Dii ament, haud tibi hoc concedo, etsi illi pater es, Ut tu illā salvā magis velis, quā ego: id adeo gnati causa, Quem ego intellexi illam haud minus, quam se ipsum magnificare: Ne{que} adeo me clā est, quā esse eum graviter laturū credā, Hoc si rescierit, eo domum, studeo haec prius, quam ille, huc redeat.

P.

Laches, & diligentiam vostram, & benignitatem Novi; &, quae dicis, omnia esse ut dicis, animum induco, ••t te hoc mihi cupio credere: illam ad vos redire studeo, Si facere possim ullo modo.

L.

quae res te facere id prohibet Eho, numquidnam accusat virum?

P.

Minimè, nam, postquam attendi Magis, & vi coepi cogere ut rediret, sanctè adjurat, Non posse apud vos Pamphilo se absente perdurare. Aliud fortasse aliis vitii est. leni ego animo sum natus: Non possum advorsari meis.

L.

hē, Sostrata.

S.

me miserā.

L.

Certumne est istuc?

P.

nunc quidem, ut videtur. sed numquid vis? Nam, est, quod me transire ad forum jam oporteat.

L.

eo tecum una.

ACTUS II.

SCENA III.

Sostrata.

EDepol nae nos sumus milieres ini{que} aequè invisaeviris Propter paucas, quae omnes faciunt, dignae ut videa∣mur malo. Nam ita dii me ament, quod me accusat nunc vir, sum ex∣tra noxiam. Sed non facile est expurgatu: ita animū induxerūt, focrus Omnes esse iniquas, haud pol me equidem; nam num∣quam secus Habui illam, ac si ex me esset nata: nec, quî hoc mihi eve∣niat, 〈◊〉〈◊〉. Nisi pol filiū multimodis jam expecto, ut redeat domū.

ACTUS III.

SCENA I.

• Pamphilus,
• Parmeno,
• Mir••hina.

NEmini ego plura acerba esse credo, ex amore homini umquam oblata, Quam mihi, heu me infelicem! hanccine ego vitam parsi perdere? Haccine ego causa erā tantopere cupidus redeundi domū? Cui quāto fuerat praestabilius, ubi vis gentiū aetatē agere Quā huc redire; at{que} haec ita esse, miserum me resciscere. Nā nos omnes, quibus alicūde aliquis objectus est labos, Omne quod est interea tēpus, prius quam id rescitum est, lucro est.

Par.

At sic, citius qui te expedias his aerumnis, reperies. Si non rediisses, hae irae factae essent multo ampliores: Sed nunc adventū tuum ambas, Pāphile, scio reverituras. Rem cognosces, iram expedies: restitues rursum in gratiā. Levia sunt haec, quae tu pergravia esse in animum induxti tuum.

Pam.

Quid consolare me? an quisquam usquam gentium est aeque miser? Prius, quam hanc uxorem duxi, habebam alibi animum, amori deditum: Jam in hac re ut taceam, cuivis facile scitu est, quam fue∣rim miser. Tamen nunquam ausus sum recusare eam, quam mihi ob∣trudit pater. Vix me illinc abstraxi, atque impeditum in ea expedivi animum meum: Vixque huc contuleram, hem nova res orta est, porro ab hac quae me abstrahat. Tum matrem ex ea re me, aut uxorem in culpa inventu∣rum arbitror: Quod cum ita esse invenero, quid restat, nisi porro ut si∣am miser. Nam mat•• is ferre injurias me, Parmeno, pietas jubet. Tū uxori obnoxius sū ita olim suo me ingenio pertulit, Tot meas injurias, quae numquam in ullo patefecit loco. Sed magnum, nescio quid, necesse est, evenisse, Parmeno,

Unde ira inter eas interc••ssit, quae tam permansit diu.

Par.

Hoc quidem hercle parvum est: si vis vero veram rationem exsequi. Non maxumas, quae maxumae sunt interdū irae, injurias Faciunt: nam saepe est, quibus in rebus alius ne iratus quidem est, Cum de eadem causa est iracundus factus inimicissimus. Pueri inter se••e quam pro levibus noxiis iras gerunt: Qua propter? quia enim, qui eos gubernat animus, in∣firmum ger••nt? Itidem illae mulieres sunt ferme, ut pueri, levi sententia? Fortasse unum aliquod verbū hanc inter cas irā cōciverit

Pam.

Abi Parmeno intro, ac me venisse, nuncia.

Par.

hem, quid hoc?

Pam.

tace. Trepida••i sentio, cursar•• sursum prorsum: agedū ad fores Accede propius,

Par.

Hem, sensistin?

Pam.

noli fabularier. Pro Jupiter, audio clamorem?

Par.

tute ••oqu••ris, me vetas?

M.

••ace ••bsecro, mea gnata.

Pa.

Matris vox visa est Philumenae. Nullus sum.

Par.

qui dum?

Pa.

perii.

Par.

quamobrem?

Pa.

nescio quod magnum malum Profecto, Parmeno, me celant.

Par.

Uxorem Philumenam Pavitare ne••••io quid, dixerunt: id si forte est, nescio.

Pa.

Interii, cur mihi id non dixti;

Par.

quia non poteram una omnia.

Pa.

Quid morbi est?

Par.

nescio.

Pa.

quid? nemone, me∣dicum adduxit?

Par.

nescio:

Pa.

C••sso hinc ire intro, ut hoc quam primum, quidquid est, certô sciam?

Pa.

qu••nam modo, Philumena mea, nunc te offendam affectam? Nam si periculum ullum in te est, periisse me una, haud dubium est.

Par.

Non usus facto est mihi nunc, hunc intró sequi, Nam invisos omnes nos esse illis sent o: Heri nemo voluit Sostratam intro admittere, Si fortè morbus amplior factus fie?

Quod sanè nolim, maxume heri causa mei, Servom illico introiisse dicen▪ Sostratae, Aliquid tulisse comminiscentur mali Capiti, atque aetati illorum, morbus quî auctus sit. Hera in crimen veniet, ego vero in magnum malum.

ACTUS III.

SCENA II.

• Sostrata,
• Parmeno
• Pampbilus.

NEscio, quid jam dudum hic audio tumultuari misera? Male metuo, ne Pl••l••menae magis morbus aggra∣vescat: Quod te Aesculapi, & te Salus, ne quid sit hujus oro. Nunc ad eam visam.

Par.

heus Sostrata.

S.

eho.

Par.

ite∣rum istinc excludere.

S.

Ehem Parmeno; tu ne hic eras? perii, quid faciā misera! Non visam uxorē Pāphili, cum in proxumo hic sit aegra?

Par,

Non visas, nec mittas quidē videndi causa quenquā. Nam, qui amat, cui odio ipsus est, bis facere stulte duco: Laborem inanem ipsus capit, & illi molestiam affert. Tum autem filius tuus introiit ve••ere, ut venit, quid agat

S.

Quid ais? an venit Pamphilus?

Par.

Venit.

S.

Diis gratiam habeo. Hem, istoc verbo animus mihi rediit, & cura ex corde excessit.

Pa.

Jam ea te causa maxumè huc nuncintroire nolo: Nam, 〈◊〉〈◊〉 remittent quippiam Philumenam dolores, Omnem rem narrabit, scio continuo sola soli; Quae inter vos intervenit, unde ortum est initium irae. Atque eccum video ipsum egredi: quam tristis est!

S.

〈◊〉〈◊〉 mi gnate!

Pa.

Mea mater salve.

S.

gaudeo venisse salvom: salvan' Phi••umena est?

Pa.

meliuscula est:

S.

utinam istuc ita ii faxint? Quid tu igitur lacrumas? aut quid es tam tristis?

Pa.

recte mater.

S.

Quid fuit tumulti? dic mihi. an dolor repentè invasit?

Pa.

Ita factum est.

S.

quid morb•• est?

Pa.

febris.

S.

quo∣tidiana?

Pa.

ita aiunt.

I sodes intro, consequar jam te, mea mater.

So.

fiat;

Pa.

Tu pueris curre, Parmeno, obviā, at{que} jis onera adjuta

Par.

Quid? non sciuut ipsi viam, domum qua redeant?

Pa.

cessas?

ACTUS III.

SCENA III.

Pampb••lus.

NEqueo mearum rerū initium ullū invenire idoneum. Unde exordiar narrare, quae nec opinanti accidunt. Partim quae prespexi his oculis, partim quae accepi auribus Qua me propter exanimatum citius eduxi foras: Nam, modo me intro, ut corripui timidus, a••io suspicans Morbo me visurū affectam, ac sensi esse, uxorē: hei mihi! Postquam me adspexere ancillae advenisse, illico omnes simul, Laetae exclamant, venit, id quod me repente adspexerant. Sed continuo voltum earum sensi immutari omnium; Quia tam incommode illis fors obtulerat adventum meū. Forte una illarum interea propere praecurrit, nuncians Me venisse: ego ejus viden••i cupidus, recta consequot: Posteaquā introii, ex••ēplo ejus morbum cognovi miser. Nam neque, ut celari posset, tempus spatium ullum dabat. Neque voce alia, ac ••es monebat, ipsa poterat conqueri. Postquam adspexi, ô facinus indignum, inquam, sic cor∣ripui illico. Me inde, sacrumans, incredibili re, atque atroci percitus. Mater consequitur: jam ut limen exi••ē, ad genua accidit Lacrumans misera, miseritum est. profecto hoc sic est ut puto: Omnibus nobis ut res dant sese, ita magni atque humiles sumus: Hanc habere orationem mecum à principio institit: Omi Pāphile abs te quamob••ē haec abie••it, causam vides: Nam vitium est oblatum virgi••i olim ab ne••••••o quo im∣probo: Nunc huc confugit, te atc; alios partum ut ••••laret suum. Sed cū ora••a ejus remi〈…〉〈…〉co, nequ••o quin lac•• un ē miser. Quae••••fers ••ortuna est, inquit, nobis quae te ho••ie obt••lit,

Per eam te obsecramus ambae, si jus, si fas est, uti Advorsa ejus per te tecta tacitaque apud omnes sient: Si umquā erga te animo esse amico sens••sti eā, mi Pāphile; Sine labore hanc gratiā, te, uti sibi des pro il••a nunc rogat Caeterum de reducenda id facias, quod, in rem sit tuam. Parturire eam, ne{que} gravidam esse ex te, solus conscius: Nam ajunt, tecum post duobus cōcubuisse eam mensibus: Tum post quā ad te venit, mē••is hic agi••ur jam septimus: Quod te scire, ipsa indicat res. nunc 〈◊〉〈◊〉 potis es, Pamphile, Maxume vo••o, do{que} operā, ut clam partus eveniat patrē, At{que} adeo omnes, sed, si fieri id non potest, quin sentiant: Dicam abortum esse: scio nemini ali••••r suspectum fore, Quin, quod verisimile est, ex te recte eum natum putent: Continuo exponetur: hic tibi nihil est quidquam incom∣modi, & Illi miserae indigne factam injuriam contexeris. Pollicitus sum, & servare in eo certum est, quod dixi fidē. Nā de reducenda, id vero neutiquā honestū esse arbitror. Nec faciā: etsi amor me graviter, consu••tudo{que} ejus tenet. Lacrumo, quae post hac futura est vita, cū in men••ē venit, Solitudoque, ô fortuna, ut nunquam perpetuo es bona? Sed jam prior amor me ad hanc rem exercitatum reddidit. Quē ego cōsilio missum feci, idem nunc huic operā dabo. Adest Parmeno cum pueris, hunc minime est opus, In hac re adesse: nam olim soli credidi, Ea me abstinuisse in principio, cum data est. V••reor si clamorem ejus hic crebo exaudiat, Ne partur••re eam intelligat: aliquo mihi est Hinc ablegandus, dum parit Philumena.

ACTUS III.

SCENA IV.

• Parmeno.
• Sofia,
• Pamphilus.

Par.

AIn'tu tibi hoc incomodum evenisse iter?

S.

Non hercle, Parmeno, ve••bis dici potest Tantum, quam re ipsa navigare incommodum est.

Par.

Itane est?

S.

ô fortunate, nescis, quid mali Praeterieris, qui numquam es ingressus mare, Nam, al••as ut omittam miserias, unam hanc vide:

Dies triginta, aut plus eo, in navi fui, Cum interea, semper mortem exspectabam, miser: Ita usque advo: sa tempestate usi sumus.

Par.

Odiosum.

S.

haud clā me est: deni{que} hercle aufugeri•••• Potius, quam redeam, si eo mihi redeundum sciam.

Par.

Olim quidem te causae impellebant leves, Quod nunc minitare facere, ut faceres Sosia. Sed Pamphilum ipsum video, stare ante ostium: Ite intro: hu〈…〉〈…〉 ego adibo, si quid me velit, Here, etiam tu hic stas?

Pa.

Equidem te exspecto.

Par.

quid est?

Pa.

In arcem transcurso opus est.

Par.

cui homini.

Pa.

tibi.

Par.

in arcem? quid eo?

Pa.

Callidemidem hospitem Myconium, qui mecum uná advectu••st, conveni.

Par.

Perii: vovisle hunc dicam, si salvus domum Redisset umquam, ut me ambulando rumperet.

Pa.

Quid cessas?

Par.

quid vis nunciem? an conveniam modo?

Pa.

Immo, quod constitui me hodie conventurum eum, Non posse, ne me fru••tra illic exspectet: vola:

Par.

At non novi hominis faciem.

Pa.

At faciam noveris? Magnus, rubicundus, crispus, crassus, caesius.

Par.

Cadaverosa facies, dii illum perdant. Quid si non veniet? maneamne usque ad vesperum?

Pa.

Maneto, curre.

Par.

Non queo: ita defessus sum.

Pa.

Ille abiit, quid ••gam, infelix? prorsus nescio Quo pacto hoc celem, quod me oravit Myrrhina, Suae gnatae partum: nam me miseret mulieris: Quod potero faciam: ••amen ut pietatem colam: Nam me parenti potius, quam amori obsequi Oportet. at at eccum Phidippum, & patrem Video, horsum pergunt, quid dicam hisce incertus sum.

ACTUS III.

SCENA V.

• Laches,
• ••h••dippus,
• Pamph••lus.

L.

DIxtin dudum dixisse illam se expect are filium?

Ph.

Factum.

L.

venisse aiunt: redeat.

P.

quam cau∣sam dicam patri. Quamobrem non reducam, nescio.

L.

quem ego hic au∣divi loqui?

Pa.

Certum obfirmare est viam me, quā decrevi persequi.

L.

Ipsus est, de quo hoc agebam tecum.

Pa.

salve mi pater.

L.

Gnate mi, salve.

Ph.

benefactum, te advenisse Pamphile: Atque adeo, quod maxumum est, salvum atque validum.

Pa.

creditur.

L.

Advenis modo?

Pa.

admodum.

La.

cedo, quid reli∣quit Phania Consobrinus noster?

Pa.

sane hercle homo voluptati obse∣quens Fuit, dum vixit. &, qui sic sunt, haud multum haeredem adjuvant: Sibi vero hanc laudem relinquunt: vixit dum vixit bene.

L.

Tum tu igitur nihil attulisti huc plus una sententia?

Pa.

Quidquid est id quod reliquit, profui••.

L.

immo obfuit: Nam illum vivom & salvom vellem.

Pa.

imp••ue optare istuc licet. Ille reviviscet jam nunquam, & tamen, utrum malis, scio.

L.

Heri Philumenam ad••se accersi hic jussit, dic jusisse te,

Ph.

Noli fodere, jussi. Sed jam eam remittet.

Ph.

scilicet.

Pa.

Omnem rem scio, ut sit gesta: adveniens audivi omnia.

L.

at Istos invidos dii perdant, qui haec libenter nunciant.

Pa.

Ego me scio cavisse, ne ulla merito contumelia Fieri á vobis posset, idque si nunc memorare hic velim, Quam fideli a••mo & benigno in illam & clementi fui, Vere possim: ni te ex ipsa id magis velim resciscere: Namque eo pacto maxume apud te meo erit ingenio fides Cum illa, quae nunc in me iniqua est, aequa de me dixerit. Neque culpa hoc mea evenisse dissidium, id testor Deos. Sed quando sese esse indignam deputat matri meae, Cui concedat, cujusque mores toleret sua modestia: Neque alio pacto potest componi inter eas gratia: Segreganda aut mater â me est, Phidippe, aut Philumena, Nune me pietas, matris pot••us commodum suadet sequi.

L.

Pāphile, ad aures haud invito sermo mihi accessit tuus Cum te post putasse omnes res prae parente intelligo. Ve••um vide, ne impulsus ira, prave insistas, Pamphile.

Pa.

Quibus iris impulsus nunc in illam iniquus sim? Quae numquam quidquam erga me commerita est, pater, Quod nollem: & saepe quod vellem, meritam scio: Amoque, & laudo, & vehem••nter desidero: Nam fuisse erga me miro ing••nio, expertus sum: Illique exopto, ut reliquam vitam exigat Cum eo viro, me qui sit fortunatior: Quandoquidem illam á me distrah••t necessitas.

Ph.

Tibi id in manu est, ne fiat.

La.

si s••nus sies Jube illam redire,

Pa.

non est consilium, pater: Matris servibo commodis.

La.

quo abis? mane, Mane inquam: quo abis?

Ph.

quae haec est pertinacia?

L.

Dixin 'Phidippe hanc rem aegre laturum esse eum? Quamobrem te orabam, ut filiam remitteres.

Ph.

Non credidi edepol, adeo inhumanum fore: Ita nunc is sibi me supplicaturum putat? Si est, ut velit reducere uxorem, licet: Sin alio est animo, renumeret dotem huc: eat.

L.

Ecce autem, tu quoque, proterve iracundus es.

Ph.

Percontumax redisti huc nobis, Pamphile.

L.

Decedet jam ira haec, etsi merito iratus est.

Ph.

Quia paululum vobis accessit pecuniae, Sublati animi sunt.

L.

etiam mecum litigas?

Ph:

Deliberet, renuncietque hodie mihi, Ve••itne an non, ut alii, si huic non sit, siet.

L.

Phidippe, ades, audi paucis, abiit: quid mea? Postremo inter se transigant ipsi, ut lubet; Quando nec gnatus, neque hic, mihi quid quâ obtēperan•• Quae dico, parvipendunt porto hoc jurgium ad Uxorem; cujus fiunt consilio omnia haec. Atque in eam hoc omne, quod mihi agre est, evomam.

ACTUS IV.

SCENA I.

• Myrrhina,
• Phidippus.

M.

PErii, quid agam? quò me vertam? quid meo re∣spondebo virò, Misera? nam audisse vocem pueri visu'st vagientis; Ita corripuit derepente tacitus sese ad filiam.

Quod si rescierit peperisse eā, id qua causa clā habuisse me. Dicam, non edepo•• scio. Sed ostiū concrepuit: credo ipsum ad me exire nulla sum.

Ph.

Uxor ubi me ad filiam ire sensit, se subduxit foras. Atque eccam video, quid agis Myrrhina? heus tibi dico.

M.

mihine, Mi vir,?

P.

vir ego tuus sum? tu virum me, aut homi∣nem adeò esse deputas? Nam si utrumvis horum, mulier, unquam tibi visus forē, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem.

M.

quibus?

P.

at rogas? Peperit filia? hem taces? ex quo?

M.

istuc rogare ae∣quom est patrem? Perii, ex quo cēses, nisi ex illo, cui data est nuptū obsecro?

P.

Credo: ne{que} ••deo arbitrari patris est ali••er, sed demiror, Quid sit, quamobrem tantopere hunc omnes nos celare volueris Partum, praesertim cum & recte, & suo peperit tempore. Adeone pervicaci esse animo, ut puerū praeoptares petire, Ex quo inter nos scires posthac amicitiam fore firmiorē: Potius, quā esset cū illo nupta adversus animi lubidinem Tui? ego etiam illorum esse hanc culpam credidi, quae te est penes.

M.

Misera sum.

P.

utinam sciam ita esse istuc? sed nunc mihi in mentem venit, De hac re quod locuta es olim, cum illum generū cepimus Nam nuptam filiam negabas posse te pati tuam Cum co, qui meretrices amaret, qui pernoctaret foris.

M.

Quamvis causam hunc suspicari, quam ipsam veram, mavolo.

P

Multo prius seivi, quā tu, illū habere amicā Myrrhina: Verum id vitium ego nunquam decreviesse adolescentiae: Nam id omnibus innatum est, at pol jam aderit, cum se quoque oderit. Sed, ut olim te ostendisti eandem esse, nihil cessasti usque adhuc. Ut filiā ab eo abduceres, neu, quod egoegissem, esset ratū:

Id nunc res indiciū haec facit, quo pacto factum volueris.

M.

Adeon' me esse pervicacem censes, cui mater siem, Ut eo essem animo, si ex usu esset nostro hoc matrimoniū?

P.

Tun prospicere, aut judicare, nostram in rem quod sit, potes? Audisti ex aliquo fortasse, qui vidisse eum diceret Exeuntem, aut introeuntem ad amicam, quid tum postea Si modeste ac rarò•• oc fecit, nonne ea dissimulare nos Magis humanūest, quā dare operā id scire, qui nos oderit? Nam si is posset ab ea sese derepente aveilere, Quicum tot consuesset annos, non eum hominem ducerē, Nec virum satis firmum gnatae.

M.

mitte adolescentem obsecro, Et quae me peccasse ais: abi solus solum conveni: Roga, volitne, an non, uxorem: si est, ut dicat velle se, Redde: sin est autem, ut nolit, recte consului meae.

P.

Siquidē ille ipse nō volt, & tu sēsti esse in eo Myrrhina Peccatum: aderam, cujus consilio ea par fuerat prospici. Quamobrem incendor ira, te esse ausam haec facere injus∣su meo. Interdico, ne extulisse extra aedes puerum usquam velis. Sed ego stultior, meis dictis parere hanc qui postulem: Ibo intro, atque edicam servis, ne quoquā esterri sinant.

M

Nullam pol credo mulierem me miseriorem vivere. Nam ut hic laturus hoc sit, si ipsam rem, ut siet, resciverit, Non aedepol clam me est: ••••m hoc, quod levius est, tam animo irac••ndo tulit. Nec, qua via sententia ejus possit mutari, scio, Hoc mihi unum ex plurimis miseris reliquumfuerat malū Si, puerum ut tollam, cogit, cujus qui sit, nescimus, pater: Nam cum compressa est gnata, forma in tenebris nosci non quita est: Neque detractum ei tum quidquam est, quî post possit nosci, qui siet: Ipse eripuit vi, in digito quē habuit, virgini abiēs ānulū; Simul vereor Pamphilum, ne orata nostra nequeat diutius Celare, cum sciet alienum puerum tolli pro suo.

ACTUS IV.

SCENA II.

• Sostrata,
• Pamphili••.

NOn clam me est, mi gnate, tibi me esse suspectam, uxorem tuam Propter meos mores hinc abiisse: etsi ea dissimulas sedulo, Verum ita me dii ament, itaque obtingant ex te, quae ex∣opto, mihi, ut Nunquam sciens commerui, merito ut caperet odium il∣lam mei: Teque ante quam me amare rebar, ei rei firmasti fidem: Nam mihi intus tuus pater narravit modo, quo pacto me habueris Praepositam amori tuo: nunc tibi me certum est contrà gratiam Referre, ut a pud me praemium esse positum pietatis scias. Mi Pamphile, & hoc vobis, & meae commodum famae arbitror: Ego rus abiturā hinc cum tuo me esse, certo decrevi, patre, Ne mea praesentia obster, neu causa ulla restet reliqua, Quin tua Philumnea ad te redeat.

P.

quaeso, quid istuc consilî est? Illius stultitia victa, ex urbe ut rus habitatum migres? Haud facies: neque sinam, ut qui nobis, mater, maledi∣ctum velit, Mea pertinacia dicat esse factum, haud tua modestia. Tum, tuas amicas te, & cognatas deserere, & festos dies: Mea causa nolo.

S.

nihil pol jam mihi istaec res volupta∣tis ferunt: Dum aetas, tēpus tulit, perfuncta satis su••satietas jā tenet. Studiorum istorum: haec mihi nunc cura est maxuma, ut ne cui meae Long inquitas aetatis obstet, mortemve exspectet meam. Hic video me esse invisam immerito, tēpus est concedere: Sic optime, ut ego opinor, omne is causas praecidā omnibus Et me hac suspicione exsolvam, & illis morem gessero. Sine me obsecro, hoc effugere, volgus quod malè audi•• mulierum.

P.

Quā fortunatus caeteris sum rebus, abs{que} una hac forer.

Hanc matrem habens talem, illam autem uxorem.

S.

ob∣secro, mi Pamphile, Non tute incommodam rem, quaeque est, in animum in∣ducas pati. Si caetera sunt ita, ut tu vis, ita{que} ut esse ego illa existumo, Mi gnate, da veniam hanc mihi, reduc illam.

P.

vae misero mihi!

S.

Et mihi quidem: nam haec res non minus me male ha∣bet, quam te gnate mi.

ACTUS IV.

SCENA III.

• Laches,
• Sostra••a,
• Pamphilus.

QUem cum istoc sermonem habueris, procul hinc stans accepi, ux or: Istuc est sapere, qui ubicu{que} opus sit, animú possit flectere, Quod facium dum fortasse ••••t post, idem hoc nunc si feceris.

S.

Fors pol fuat.

L.

abi rus ergo hinc: ibi ego te, & tu me feres.

S.

Spero aecastor.

L.

i ergo intro, & compone, quae tecum simul Ferantur: dixi.

S.

ita, ut jubes, faciam.

P.

pater.

L.

Quid vis Pamphile?

P.

Abire hinc matrem? minime.

L.

quid ita istuc vis?

P.

Quia de uxore incertus sum etiam, quid facturus siem.

L.

quid est? Quid vis, nisi reducere?

P.

equidem, cupio, & vix cōtineo: Sed non minuam meum consilium: ex usi quod est, id persequar, Credo, si non reducam, ea gratia concordes magis fore.

L.

Nescias verum tua refert nihil, utrum illae fecerint. Quando haec abierit•• odiosa haec est aetas adolescentulis: Emedio aequom excedere est, postremô, jam nos fabulae Sumus, Pamphile, senex, atque anus. Sed video Phidippum per tempus egredi; accedamus.

ACTUS IV.

SCENA IV.

• Phidippus,
• Laches,
• Pamphilus.

Ph.

TIbi quo que aedepol sum iratus, Philumena, Graviter quidé; nam hercle abs te factum turpiter:

Et, si tibi causa est de hac re: mater te impulit: Huic v••ro nulla est.

L.

oportune te mihi, Phidippe, in ipso tempore ostendis.

Ph,

quid est?

Pa.

Quid respondebo his? aut quo pacto hoc operiam?

L.

Dic filiae, rus concessuram hinc Sostratam: Ne revereatur, minus jam quo redea: domum.

Ph.

Ah! Nullam de his rebus culpam commeruit tua: A Myrrhina haec sunt mea uxore exorta omnia.

Pa.

Mutatio sit.

Ph.

ea nos perturbat, Laches.

Pa.

Dum ne reducam, turbent porro, quam velint.

Ph.

Ego, Pamphile esse inter nos, si fieri potest, Affinitatem hanc sane perpetuam volo: Sin est, ut aliter tua siet sententia, Accipias puerum.

Pa.

sensit peperisse: occidi.

L.

Puerum? quem puerum!

Ph.

n tus est nobis nepos? Nam abducta a vobis pregnans fuerat filia, Neque fuisse praegnantem umquam ante hunc scivi diem.

L.

Bene ita me Dii ament, nuncias, & gaudeo. Natum illum, & tibi illam salvam: sed quid mulieris. Uxorem habes? aut quibus moratam moribus? Nosne hoc celatos tamdiu? nequeo satis, Quam hoc mihi videtur factum prave, proloqui.

Ph.

Non tibi illud factum minus placet, quâ mihi Lach••••

Pa.

Et si jam dudum fuerat ambiguum hoc mihi, Nunc non est, cum eam consequitur alienus puer.

L.

Nulla tibi, Pamphile, hic jam consultatio est.

Pam.

Perii.

L.

Hunc videre saepe optabamus diem, Cum ex te esset aliquis, qui te appellaret patrem: Evenit: habeo gratiam diis.

Pa.

nullus sum.

L.

Reduc uxorem, ac noli advorsari mihi.

Pa.

Pater, si illa ex me liberos vellet sibi, Aut se esse mecum nuptam, satis certo scio, Non me clam habere, quae celasse intelligo. Nunc, cum ejus alienum esse à me animum sentiam. Nec conventuru a inter nos post hac arbitrer, Quamobrem reducam?

L.

Mater quod suasit sua, Adolescens mulier fecit: mirandumne id est?

Censen'te posse reperire ullam mulierem, Quae careat culpa? an quia non delinquunt, viri?

Ph.

Vosmet videte jam Lache, & tu Pamphile, Remissam opus sit vobis, an reductam domum: Uxor quid faciat, in manu non est mea: Neutra in re vobis difficultas à me erit. Sed quid faciemus puero?

L.

ridicule rogas. Quid quid futurum est, huic reddas suum scilicet. Ut alamus nostrum,

Pa.

quem ipsa neglexit, pater, Ego alam?

L.

quid dixti? eho, an non alemus, Pamphile? Prodemus, queso potius, quae haec amentia est? Enimvero prorsus jam tacere non queo. Nam cogis, ea, quae nolo ut praesente hoc loquar. Ignarum censes tuarum lacrumarum esse me? Aut, quid sit id, quod solicitet te ad hunc modum? Primum hanc ubi dixti causam, te propter tuam Matrem non posse habere hanc uxorem domi, Polliciia est ea, se concessuram ex aedibus. Nunc, postquam ademptam hanc quo{que} tibi causam vides, Puer quia clam te est natus, nactus asteram es. Earras, tui animi si me esse ignarum putas, Aliquando tandem huc animum ut adjungas tuum, Quam longum spatium amandi amicam tibi dedi? Sumptus, quos fecisti in eam, quam animo aequo tuli? Egi atque oravi tecum, uxorem ut duceres: Tempus dixi esse: impulsu duxisti meo. Quae tum, obsecutus mihi, fecisti ut decuerat. Nunc animum rursum ad meretricem induxti tuum: Cui tu obsecutus, facis huic adeo injuriam. Nam in eandem vitam te revolutum denuo Video esse:

P.

mene.

L.

te ipsum; & facis injuriam. Cum fingis falsas causas ad discordiam. Ut cum illa vivas, testem hanc cum abs te amoveris. Sensitque adeo uxor; nam ei causa alia quae fuit. Quamobrem abs te abiret?

P.

plane hic divinat, nam id est.

P.

Dabo jusjurando nihil esse istorum tibi.

L.

Ah. ••••du•• uxorem, aut quamobrem non opus sit, cedo.

P.

Non est nunc tempus.

L.

puerum accipias; nam is quidem. In culpa non est, post de matre videro.

P.

Omnibus modis miser sum; nec, quid a gam, scio. Tot nunc me rebus miserum concludit pater. Abibo hinc, praesens quando promoveo parum: Nam puerum, credo injussu non tollent meo. Praesertim in ea re cum sit mihi ad jutrix socrus.

L.

Fugis? hem, nec quidquam certi respondes mihi? Num tibi videtur esse apud sese? sine? Puerum Phidippe mihi cedo, ego alam.

Ph

Maxumè Non mirum fecit uxor mea, si hoc aegrè tulit: Amarae mulieres sunt, non facile haec ferunt. Propterea haec ira est: nam ipsa narravit mihi. Id ego praesente hoc tibi nolebam dicere: Neque ei credebam primo: nunc vero palam est. Nam omnino abhorrere animum huic video á nuptiis.

L.

Quid ergo agam, Phidippe? quid das consili?

Ph.

Quid agas? me etricem hanc primum adeundā censeo: Oremus: accusemus gravius: denique adeundam censeo: Mini••••mur, si cum illo habuerit rempostea.

L.

Faciam, ut mones, eho pu••r, curre ad Bacchidem hanc. Vicinam nostram: huc evoca verbis meis. Et te oro porro, in hac re adjutor sis mihi.

Ph.

Ah, Jam dudum dixi, itidemque nunc dico, Lache, Manere affinitatem hanc inter nos volo: Si ullo modo est, ut possit, quod spero fore: Sed visne adesse me una, dum istam convenis?

L.

Immo vero abi, aliquam puero nutricem para.

ACTUS V.

SCENA I.

• Bachis,
• Laches.

NOn hoc de nihilo est, quod Laches nunc me conven∣tam esse expetit: Nec pol me multum fallit, quin, quod suspicor, sit quod vilit.

L.

Videndum est, ne minus propter iram hanc, impetrem, quam possim, Aut ne quid faciam plus, quod me post minus fecisse sati∣tius sit. Aggrediar, Bacchis, salve.

B.

Salve, Lache.

L.

credo aedepol, te non nihil mirari, Bacchis, Quid sit qua propter te huc foras puerum evocare jussi.

B.

Ego pol quoque etiam timida sum, cum venit mihi in mentem, quae sim, Ne nomen mihi quaesti obstet apud te: nam mores fa∣cile tutor.

L.

Si vera dicis, nihil tibi pericli à me est: mulier: nam. Jam aetate ea sum, ut non siet peccato mihi ignosci aequō. Quo magis, omnes res cautius ne temere faciam, accuro: Nam, si id nunc facis, facturave es, bonas quod par est facere: Inscitum offerre injuriam tibi me immerenti, iniquom est.

〈◊〉〈◊〉.

Est magna ecastor gratia de hac re quam tibi habeam, nam qui Post factam injuriam se expurget, mihi parum prosit' sed Quid istuc est?

L.

Meum receptas filium ad te Pamphi∣lum.

B.

Ah.

L.

Sine dicam. uxorem hanc prius quam duxit, vostrum amorem pertuli: Mane, non dum etiam dixi id, quod volui, nunc hic ux∣orem habet, Quaere alium firmiorem a micum tibi, dum consulendi tempus est. Nam neque ille hoc animo erit aetatem, neque pol ea∣dem ista aetate tu.

B.

Quis id ait?

L.

socrus.

B.

menè.

L.

te ipsam: & fi∣liam abduxit suam, Puerumque ob eam rem clam voluit, natus qui est, ex∣tinguere.

B.

Aliud si scirem, qui firmare meam apud vos possem fi∣dem

Sanctius quam jusjurandum, id pollicerer tibi, Lache Me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, à me Pamphi∣lum.

L.

Lepida es, sed scin', quid volo potius sodes facias?

B.

quid? cedo.

L.

Eas ad mulieres huc intro, at{que} istuc jus jurandū idem. Polliceare illis, exple animum iis, te{que} hoc crimine expei.

B.

Faciam quod pol, si esset alia ex hoc quaestu, haud face∣ret, scio, Ut de tali causa nuptae mulieri se ostenderet: Sed falsa fama esse nolo gnatum suspectum tuum: Nec leviorem vobis, quibus est minimè aequom, viderier Immerito: nam meritus de me est, quod queam, illi ut commodem.

L.

Facilem, benevolum{que} lingua tua jam tibi me reddidit: Nam non sunt solae arbitratae hae: ego quoque hoc etiam credidi. Nunc, cum ego te esse praeter nostram opinionē comperi, Fac eadem ut sis porro: nostra utere amicitia, ut voles: Aliter si facis: sed reprimam me, ne aegre quidquam ex me audias. Verum te hoc moneo unum, qualis sim amicus, aut quid possiem; Potius quam inimicus, periclum facias.

B.

faciam sedulo.

ACTUS V.

SCENA II.

• Phidippus,
• Laches,
• Bacchis.

NIhil apud me tibi defieri patiar, quin, quod opus fit, Benigne praebeatur. Sed cum tu satura, at{que} ebria eris, puer ut satur sit facito.

L.

Noster socer, video venit: puero nutricem adduxit. Phidippe, Bacchis deierat persanctè.

P.

haeccine ea est?

L.

haec est.

P.

Nec pol istae metuunt Deos: neque has respicere De∣os opinor.

B.

Ancillas dedo: quo lubet cruciatu per me exquire. Lic et. haec res hic agitur: me facere Páphilo ut uxor rede〈…〉〈…〉▪

Oportet, quod si perficio: non poenitet me famae, Solam fecisse id, quod aliae meretrices facere fugitant.

L.

Phidippe, nostras mulieres suspectas fuisse falsò nobis In re ipsa invenimus: porro hanc nunc experiamur: nam si Compererit falso crimini tua se uxor credidisse. Missam iram faciet: sin autē est ob eam rem iratus gnatus, Quod peperit uxor clam, id leve est: cito abs eo haec ira abscedet. Profectò in hac re nihil mali est, quod sit discidio dignum.

P.

Vesim quidem hercle.

L.

exquire: adest: quod satis sit, faciet.

B.

faciam.

P.

Quid ist aec mihi narras? an quia non tute is audisti dudum; De hac re animus meus ut sit, Laches? illis explete mo∣dò animum.

L.

Quaeso aedepol, Bacchis, quod mihi es pollicita tute, ut serves.

B.

Ob eam rem vin ergo introeam?

L.

i, atque exple a∣nimum iis ut credant.

B.

Eho, etsi scio pol, his fore meum conspectum invisum hodie: Nam nupta meretrici hostis est, ā virò ubi segregata est.

L.

At hae amicae erunt, ubi, quamobrem adveneris rescis∣cent.

P.

at Easdem amicas fore tibi promitto, rem ubi cognorint: Nam illas errore, & te simul suspicione exsolves.

B.

Perii pudet Philumenae: sequimini me intro huc ambae.

L.

Quid est, quod mihi malim, quam quod huic intelligo evenire, Ut gratiam ineat sine suo dispendio, & mihi unà prosit? Nam si est ut haec nunc Pamphilum vere ab se segregarit? Scit sibi nobilitatem ex eo, & rem natam, & gloriam esse. Referet{que} gratiam ei una{que} opera nos sibi imicos junget.

ACTUS V.

SCENA III.

• Parmeno,
• Bacchis.

AEDepol nae esse meam herus operam deputat parvi preti.

Qui ob rem nullam misit: frustra ubi totum desedi diem, Myconium hospitem dum exspecto in arce Callidemidem Itaque ineptus hodie dum illic sedeo, ut quisque venerat; Accedebam, adolescens, dic dum quaeso tun'es Myconius Non sum, at Callidemides? non, hospitem ecquem Pamphilum Hic habes? omnes negabant: neque enim quemquam esse arbitror: Denique hercle jam pudebat: abii. sed, quid Bacchidem Ab nostro affine exeuntem video? quid huic hic rei est?

B.

Parmeno, opportunè te offers: properè curre ad Pam∣philum.

P.

Quid eo?

B.

dic me orare, ut veniat.

P.

ad te?

B.

immo ad Philumenam.

P.

Quid rei est?

B.

tua quod nil refert, percunctari desinas.

P.

Nil aliud dicam?

B.

etiam; cognosse annulum illum Myrrhinam. Gnatae suae fuisse, quem ipsus olim mihi dederat.

P.

scio Tant umne est?

B.

tantum; aderit continuo, haec ubi ex te audiverit. Sed cessas?

P.

minimè equidem? nam hodie mihi po∣testas haud data est; Ita cursando, atque ambulando totum hunc contrivi diem.

B.

Quantam obtuli adventu meo laetitiam Pamphilo ho∣die? Quot commodas res attuli, quot autem ademi curas? Gnatum ei restituo, qui pene harum, ipsiusque opera periit. Uxorem, quam numquam est ratus post hac se habiturum reddo; Qua re suspectus suo patri, & Phidippo fuit, exsolvi. Hic adeo his rebus annulus fuit initium inveniundis. Nam memini, ab hinc menses decem fere ad me nocte prima. Confugere anhelantem domum, sine comite, vini plenum, Cum hoc annulo, extimui illico; mi Pamphile, inquā, amabo.

Quid exanimatus es obsecro? aut unde annulum istum nactus: Dic mihi. ille alias res agere se simulare, postquam id video, Nescio quid suspicarier, magis coepi instare, ut dicat. Homo se fatetur vi, in via, nescio quam compressisse: Dicit que sese illi annulum, dum luctat, detraxisse: Eum haec cognovit Myrrhina in digito modo me haben∣tem: Rogat, unde sit narro omnia: haec inde est cognitio facta Philumenam esse compressam ab eo, & filium inde hunc natum. Haec tot propter me gaudia illi contigisse laetor: Et si hoc meretrices aliae nolunt: neque enim est in rem nostram, Ut quisquam amator nuptiis laetetur, verum ecastor Numquam animum quaesti gratia ad malas adducā partes Ego, dum illo licitum est, usa sum benigno, & lepido, & comi. Incommode mihi nuptiis evenit: factum fateor; At pol me fecisse arbitror, ne id merito mihi eveniret. Multa ex quo fuerint commoda, ejus incommoda aequom est ferre.

ACTUS V.

SCENA IV.

• Pamphilus,
• Parmeno,
• Bacchis.

VIde, mi Parmeno, etiam sodes, ut mihi certa & cla∣ra attuleris, Ne me in breve hoc conjicias tempus, gaudio hoc falso frui.

Par.

Visum est.

Pa.

Certone?

P.

Certè.

Pa.

Deus sum, si hoc ita est. Verum reperies.

Pa.

Manedum, sodes: timeo ne aliud esse credam, atque aliud nuncies.

Par.

Maneo,

Pa.

Sic te dixisse opinor inveniste Myrrhi∣nam, Suum annlum habere Bacchidem.

Par.

Factum.

Pa.

eum, quem ego olim ei dedi:

Eaque hoc te mihi nunciare jussit: Itane factum?

Pa.

Ita inquam.

Pa.

Quis me est fortunatior, venustatisque adeo plenior? egon' Pro hoc nuncio quid te donem? quid? quid? nescio.

Par.

At ego scio.

Pa.

quid?

Par.

Nihil: nam neque etiam in nuncio, neque in me ipso tibi quod sit boni scio,

Pa.

Egone, qui ab Orco mortuum me reducem in lucem feceris, Sinam sine munere à me abire? ah, nimium me ingra∣tum putas. Sed Bacchidem eccam video stare ante ostium: Me expectat, credo: adibo.

Ba.

Salve, Pamphise.

Pa.

O Bacchis, ô mea Bacchis, servatrix mea.

B.

Bene factum, & volupe est.

Pa.

Factis, ut credam, facis: Antiquamque adeo tuam venustatem obtines: Ut voluptati obitus, sermo, adventus tuus, quocumque adveneris, Semper siet.

B.

At tu ecastor morem antiquum, atque in∣genium obtines. Ut unus hominum homo te vivat numquam quisquam blandior.

Pa.

Ha, ha, hae, tun mihi istuc?

B.

Rectè amasti, Pam∣phile, uxorem tuam: Nam numquam ante hunc diem meis oculis eam, quod nossem, videram: Perliberalis visa est.

Pa.

Dic verum,

B.

ita me dii ament Pamphile,

Pa.

Dic mihi harum rerum numquid dixti jam patri?

B.

Nihil.

Pa.

Neque opus est: Adeo mutito, placet hoc non fieri, itidem, ut in comoediis Omnia ubi omnes resciscunt, hic quos par fuerat resciscere Sciunt; quos non autem scire aequom est, neque rescis∣cent, neque scient.

Ba.

Immo etiam, qui hoc occultari posse facilius credas, dabo:

Myrrhina ita Phidippo dixit, jure jurando se meo Fidem habuisse, & propterea te sibi purgatum.

Par.

op∣tume est: Speroque rem hanc esse eventuram nobis ex sententia.

Par.

Here, licet ne scire ex te, hodie quid sit quod feci boni? Aut quid istuc est, quod vos agitis?

Pa.

Non licet.

Par.

suspicor tamen. gone ab Orco hunc mortuam? quo pacto?

Pa.

nescis Parmeno, Quantum hodie pro fueris mihi, & ex quanta aerumna me extraxeris.

Par.

Immo verò scio, neque hoc imprudens feci.

Pa.

ego istuc satis scio.

Par.

An. Temere quidquam Parmenonem praetereat, quod facto usus sit?

Pa.

Sequere me intro, Parmeno.

Par.

sequor, equidem plus hodie boni Feci imprudens, quam sciens ante hunc diem umquam, plaudite.

FINIS.