A short introduction of grammar compiled and set forth for the bringing up of all those that intend to attaine to the knowledge of the Latine tongue.

DE GRAMMATIGA & ejus partibus.

GRAMMATICA est rectè scribē∣di atque loquendi Ars.

GRAMMATICAE quatuorsunt partes:

Orthographia, Syntaxis, Etymologia, Prosodia.

DE ORTHOGRAPHIA.

ORTHOGRAPHIA est rectè scribēdi¦ratio; qua docemur, quibus quae{que} dictio¦sit formāda literis: ut, Lectio, non Lexio: ab 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, rectus, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, scriptu••a.

De literis.

EXviginti duabus literis quin{que} sunt vocales: a, e, i, o, u: nam y Grae ca est. Ex quibus variè disposi∣tis coale∣scunt di∣phthongi quinque;	ae	ut	Musae.	Reliquae literae con∣sonantes appellā∣tur: quarū novem sunt mutae: b, c, d, f, g k, p, q, l.
au	Audio.
oe	Coelum
ei	Hei.
eu	Euge.

Septe m autem semivocales; l, m, n, r, s, x, z. * 1.1

Ex quibus quatuor vocātur etiā liquidae; l, m, n, r. * 1.2

S verò suae cujusdam potestatis litera est; quae in∣terdum etiam liquescit. X & Z duplices sunt conso∣nantes, atque etiam I inter duas vocales. * 1.3

Adduntur etiam consonantibus I & V, quando sibi vel aliis vocalibus in eadem syllaba praeponun∣tur; ut, Iuno, Iovis, voluntas, vultus.

K, y, & z, latinis dictionibus nunquā admiscentur.

H, propriè quidem litera non est, sed aspirationis * 1.4 nota; Apud Poetas autem interdum consonantis vim obtinet.

Praeponitur autem vocalibus omnibus; ut, Hamus, hebenus, hiatus, homo, humus, hymnus; consonan∣tibus verò nullis; rectè ita que enuntiamus

Hiulcus,	trissyl∣laba:	Hieronymus,	pentasyl∣laba.
Hiacchus,		Hieremias,

At in latinis dictionibus interdum h postponitur h: ut Charus, charitas, pulcher, pulchritudo.

Bifariam pinguntur literae; maiusculis scilicet characteribus, & minusculis. Majusculis inchoan∣tur sententiae: ut, Deum time. Regem honora: & pro∣pria nomina: ut, Henricus, Anglia.

Diligēter observa••i oportebit, quae dictiones di∣phthongis scribātur; nā hae quidē vel scribi omnino vel signari debēt: ut, Musae praesunt, vel Musę pręsunt.

Litterae majusculae, cū solae ac paucae scribuntur, * 1.5 aliquando significāt praenomen, aliquādo numerū:

ut	A. Aulus.	P. C. Patres conscripti.
C. Caius.	Q. Quintus, Quaestor, Qui∣rites.
D. Decius.	R. P. Respublica.
G. Gaius.	Sp. Spurius.
L. Lucius.	Sex. Sextus.
M. Marcus.	S. P. Q. R. Senat. populus{que} Romanus.
P. Publius.	T. Titus.
P. R. Populus	T. C. Tua clementia. Et eius generis infi••ita.
Romanus.

In numeris verò significant,

I	1	Vnum,
V	5	Quinque,
IX	9	Novem,
X	10	Decem,
XL	40	Quadraginta,
L	50	Quinquaginta,
XC	90	Nonaginta,
C	100	Contum,
D	500	Quingenta,
M	1000	Mille.

De syllabarum distinctionibus.

REctè scripturo discendum est in primis, sylla∣bas inter scribendum aptâ distinguere atque connectere. In simplicibus vocibus bd, vocali se∣quenti adhaerent: ut, A-bdomen, A-bdera.

Quam quidem rationem sequuntur & ista;

ct	ut	Do-ctus;	gm	ut	A-gnien,
San-ctus;	gn	I-gnis;
ps	ut	Scri-psi;	st	ut	Ve-ster,
Sum-psi;	Magi-ster;
sc	ut	Pi-scis;	xi	ut	An-xius,
		Di-sco;	Di-xi: & similia.
tn	ut	Ae-tna;

Inter m & n non interseritur p. Malè igitur pin∣geretur Sōpnus, pro somnus; Colūpna, pro colūna.

Post x non scribitur s: ut, Excribo, exolvo; non exscribo, exsolvo. In compositis cum praepositione, auribus & euphoniae serviendum est:

ut	Occurro,	potiùs quàm	Obcurro
Officio,	Obficio.
Aufero,	Abfero.
Et contrà'	Abstineo,	non autem	Austineo
Obtineo,	Ottineo.
Obrepo,	Orrepo.

Atque hujus rei gratiâ, etiam consonantes in cō∣positione aliquando interseruntur: ut; Redamo, re∣deo, ambigo, ambio.

DE ORTHOEPIA.

ORthographiae affinis est Orthoepia, hoc est, emendatè rectéque loquēdi * 1.6 ratio: ab 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 rectus, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 verbū. Hîc in primis curandū est, ut prae∣ceptorestenera ac balbutientia pue∣rorum ora sic effingant & figurēt, nè vel cōtinuâ linguae volubilitate ità sermonē praeci∣pitent, ut nusquam, nisi ubi spiritus deficit, orationē claudāt: vel cōtrà, ad singulas qu••sque voces longâ interspiratione consilescant, ructu, risu, singultu, screatu, vel tussi, sermonis tenorē ineptè dirimētes.

Caeterùm ante omnia deterrēdi sunt puerî ab iis vitiis, quae nostro vulgo penè propria esse videntur: cujusmodi sunt Iotacismus, Lambdacismus, Ischno∣tes, Traulismus, Plateasmus, & similla.

Iotacismusdicitur, quando, (I) litera plenioresono * 1.7 & supra justum decorum extenditur, quo vitio ex nostratibus maximè labo••āt Angli septētrionales.

Lambdacismus est, ubi quis (L) nimis operosè * 1.8 sonat: ut, Ellucet, pro elucet, Sallvus, pro salvus.

Nostrati vulgo diversum vitium impingitur, nēpe quòd hanc literam pinguius justo pronuntiant, dum

pro	Multus,	auditur	Moultus.
Mollis,	Moolis,
Falsus,	Faulsus.

Ischnotes est quaedam loquendi exilitas, quoties syl••••bas aliquas exiliùs & graciliùs enuntiamus * 1.9 quàm par est: ut cum

pro	Nunc,	proferimus	Nync.
Tunc,	Tync.
Aliqui••	Eliquis.
Alius,	Elius.

Traulismus est haesitantia quaedam aut titubantia oris, quando eadem syllaba saepius repetitur: ut, * 1.10 Cacacanit, pro canit: Tututullius, pro Tullius.

Huic vitio ut foedissimo, ità periculosissimo, sic succurrendum putat Fabius: si exigatur à pueria ut nomina versus affectatae difficultatis, ac plu∣rimis & asperrimis inter se coeūtibus syllabis cōca∣tenatis, ac velut cōfragosis, quā citissimè volvāt: ut.

Arx, tridens, rostris, sphinx, praester, torrida, seps, strix, —postquam discordia tetra Belli serratos postes portasquerefregit.

Plateasmus est, quando crassius & voce plusquam virili loqui nitimur: ut cum * 1.11

pro	Montes,	efferimus	Mountes.
Fontes,	Fountes.
Pontes,	Pountes.
Vtetiam pro	Ergo,	efferimus	Argo.
Sperma	Sparma.
Perago,	Parago.

Sunt alibi apud nostrates, qui pro V consonan∣te * 1.12 sonant F. & è contra, V, pro F.

Vt	Folo,	pro	Volo.
Fis,	Vis.
Folui	Volui.
Felle	Velle.
Et rursum	Vero,	pro	Fero,
Vers,	Fers.
Verre	Ferre. * 1.13

S verò mediam inter duas vocales corruptè so∣nant nonnulli, * 1.14

pro	Laesus,	pronuntiantes	Laezus.
Visus,	Vizus.
Risus,	Rizus.

H, in initio dictionis leniùs, in medio asperiùs enuntiari volu•••••• Malè ergò * 1.15

pro	Homo,	Efferimus	Omo.
Hamus,	Amus.
Humus,	Vmus.
Christus,	Cristus.
Chrisma,	Crisma.
Chremes,	Cremes.
Thus,	Tus.
Diphthongus,	Diptongus.
Sphaera,	Spaera.

Foedè quoque erratur à nostrisubi t & d tanquā aspiratas pronuntiant.

ut	Amath,	pro	Amat.
Caputh	Caput.
Aputh,	Apud.

At innumera penè sunt hujus generis vitia, quae bonarum literarum candidatis, & praeceptorum di∣ligentiae emendanda relinquimus.

De sententiarum punctis.

NEque exigua Orthographiae pars in scriptura rectè distinguenda consistere videtur: Proinde de clausularum distinctionibus paucula anno∣tâsse non fuerit supervacaneum.

Puncta ergò sive notae, quibus in scribendo utun∣tur * 1.16 eruditi, Latinis dicuntur, Subdistinctio, Media distinctio, Plena ac perfecta distinctio: Graecis, Cō∣ma, Colon, Periodus.

Subdistinctio seu Cōma, est silentii nota, seu po∣tiùs * 1.17 respirādi locus: utpote quâ pronūtiationis ter∣minus, sensu manente, ità suspēditur, ut quod sequi∣tur, continuò succedere debeat. Notatur autē pun∣cto deorsum caudato, ad huncmodum(,)

Ovid. Vtendum est aetate: cito pede praeterit aetas: Nec bona tam sequitur, quàm bona primafuit▪

Hâc item notâ distinguuntur orationum singulae partes: ut.

Iuven. Grammaticus, rhetor, geometres, pictor, aliptes, Graeculus esuriens in coelum, jusseris, ibit.

Media distinctio, seu Colon, est ubi tantum fere de¦sententia * 1.18 restat, quantum jam dictum est: & est perfe∣cta Periodi pars, notatúr{que} duobus punctis, sic (:) ut, Quemadmodum horologii umbram progressam sentimus, * 1.19 progredientem non ceriumus: & fruticem aut herbam cre∣visse apparet, crescereaut••m nulli videtur: it•• & ingenio∣rum profectus, quoniam minutis constat auctibus, ex inter∣vallo sentitur.

Plena distinctio, quae & Periodus dicitur, ponitur * 1.20 post perfectam sententiam; quae & puncto plano nota∣tur, hoc modo (.) ut,

Dic mihi Musavirum, captae post tempora Trojae, Qui mores hominum multorum vidit, & urbes.

Huc annumerari solent Parenthesis & Interrogatio.

Parenthesis est sententia duabus semilunulis inclusa; quâ remotâ, sermo tamen manet integer: ut, * 1.21

—Princeps (quia bella minantur Hostes) militibus urbos praemunit, & armis.

Inte••rogatio signatur duobus punctis, ac superiore sursum caudato, sic (?) ut, * 1.22

Et quae tanta suit Romam tibi causa videndi?

DE ETYMOLOGIA.

ETymologia versatur in primis circa investigan∣das dictionum origines: ut, num Coelebs di∣eatur, quasi coelestem vitam agens, num Lepus, quasi levipes.

Caeterùm Etymologia (quatenus nos hoc loco de ca disserimus) est ratio cognoscendi casuum discri∣mina: ut, fortis, fortiter; lego, legit: omnésque oratio∣nis partes complectitur. Cicero Notationem, seu Veri∣loquium vocat. Componitur autem ab 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 verus, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 sermo.

DE OCTO PARTIBUS ORATIONIS.

PArtes oratio∣nis sunt octo.	Nomen,	declinabiles;	Adverbium,	indeclinabil.
Pronomen,	Conjunctio,
Verbum,	Praepositio,
Participium,	Interjectio.

NOMEN.

NOmen est pars orationis, quae rem signifi∣cat sine ulla temporis aut personae differen∣tia.

Nomen dupliciter dicitur: Substanti∣vum et Adjectivum.

Substantivum est, quod nihil addi postulat ad suam significationem exprimendam.

Est autem substan∣tivum duplex	Appellativum, et
Proprium.

Appellativum est, quod rem multis communem sig∣nificat: ut, Honm, lapis, justitia, bonitas.

Proprium est, quod rem uni individuo propriam sig∣nificat: ut, Jesus, Maria, Londinum, Thomesis.

Proprii nominis tria sunt genera.

Praenomen, quod vel differentiae causâ, vel veteriritu praeponitur: ut, Lucius, Publius, Aulus, Marcus.

Nomen, quod fuum est cuique: ut, Petrus, Paulus, Cato, Tullius.

Cognomen, quod vel à cognatione impositum est; ut, Gracchus, Fabius, Scipi••, Cicero: vel ab eventu alique; ut, Africanus, Macedonicus, Germanicus.

Adjectivum est, quod Substantivo indiget, cui in ora∣tione adhaereat: ut, Figer, alacris, candidus, clemens.

Adjectivum est duplex: commune et proprium.

Commune est, quod affectionem multis communem significat: ut, Bonus, malus, solers, satur.

Proprium est, quod affectionem uni individuo peculi∣arem significat: ut, Gradivus Marti: Quirinus Romul••.

DE ACCIDENTIBƲS NOMINI.

Nomini accidunt septem:

Species, Figura, Numerus, Casus, * 1.23 Genus, Declinatio, Comparatio.

DE SPECIE.

Species nominum est duplex:

Primitiva, & Derivativa. * 1.24

Primitiva est, quae aliunde non trahitur.

Derivativa est, quae aliunde formatur. * 1.25

Primitivae subjiciuntur haec quae sequuntur, & hujus∣modi;

Collectivum scilicet, quod singulari numero multitu∣dinem * 1.26 significat: ut Concio, coetus, plebs, turba, pecus, grex.

Fictitium, quod à sono fingitur: ut, Sibilus, tintinna∣bulum, * 1.27 stridor, clangor.

Interrogativum: ut, Quis, uter, qualis, quantus, quot, nunquis: Quae aliquando migrant in indefinita, aliquan∣do * 1.28 in relativa.

Redditivum, quod interrogativo respondet: ut Talis, Redditivum. tantus, tot.

Numerale, eujus species hae numerantur:

Cardinale à quo, c••u à fonte, alii numeri dimanant: * 1.29 ut, Ʋnus, duo, tres, quatuor.

Ordinale: ut Primus, secundus, tertius, quartus.

Distributivum: ut, Singuli, bini, terni, quaterni. * 1.30

Partitivum, quod significat vel multa singulatim; ut,

Quis{que}, unusquis{que}, uter{que}, neuter: vel unum è mul∣tis: ut, Alter, aliquis, caeteriae, reliquus.

Vniversale: ut, Omnis, canctus, nullus, nemo.

Particulare: ut, Aliquis, quisquam, ullus, quidam. * 1.31

Derivativa autem has species subjectas habet; nimirum * 1.32 Verbale: ut, Lectio, litura, au••itus, aratrum.

* 1.33 Patrium: ut, Eboracensis, Londinensis, Oxoniensis, Aeto∣nensis.

Gentile: ut, Graecus, Latinus, Hebraeus, Anglus.

Patronymicum, quod vel à p••rre, vel ab alia quapiam * 1.34 suae familiae persona derivatur:

ut	Aeacides, filius vel nepos Aeaci.
Nerine, filia vel neptis Nerei.
Latoīdes, filius Latonae.
Menelais, uxor Menelaī.

Diminutivum: ut, Regulus, popellus, majusculus, minus∣culus. * 1.35

Possessivum: ut, Herilis, servilis, regius, paternus.

Materiale: ut, Faginus, lapideus, gemmeus, aureus. * 1.36

Locale: ut, Hortensis, agrestis, marinus, montanus.

Adverbiale: ut Hodiernus, hesternus, crastinus, clande∣stinus. * 1.37

Participiale: ut, Amandus, docendus, videndus, scribendus.

* 1.38 Et quae in lis exeunt à verbis deducta: ut, Fictilis, cocti∣lis, flexilis, pensilis.

DE FIGƲRA.

Figura aut est simplex, ut Justus: aut composita, ut * 1.39 Injustus. Sunt qui huc addunt & decompositam; ut Irreparaebilis.

DE NƲMERO.

Numeris unt duo: Singularis de uno; ut Pater: Plu∣ralis * 1.40 de pluribus; ut Patres.

DE CASƲ.

Casus nominum sunt sex.

Nominativus, qui & rectus dicitur, est prima vox q́uâ rem aliquam nominamus. * 1.41

Genitivus, qui significat cujus sit res quaepiam; at{que} hic patrius, gignendi, aut interrogandi casus dici solet. * 1.42

Dativus, sive dandi casus dicitur, quo quid cuipiar•• attribuimus. Sub hac voce octavum etiam casum com∣prehen∣derunt: * 1.43

ut, It clamorcoelo, id est, in coelum.

Accusativus, qui & incus••tivus, vel causativus dici * 1.44 potest, qui verbum sequitur; utpote in quem actio verbi imm••••••atè transit: ut Amo patrem.

Vocativus, quem & salutatorium vocant, vocandis * 1.45 compellandisve personis accommodatur.

Ablativus, quo quippiam ab aliquo auferri significa∣mus. * 1.46 Hic sextus atque Latinus casus appellatur, nempe quòd Latinorum sit proprius.

DE GENERE.

Genus est sexûs discretio. Et sunt genera numero * 1.47 septem: Masculinum, cujus nota est Hic: foemininum, Haec: neutrum, Hoc: commune, Hic & haec: commune trium, Hic, haec, & hoc: dubium, Hic vel haec: epicoenum seu promiscuum, quum sub una generis nota utrumque sexum complectimur: ut, Hic anser, haec aquila. Quan∣quam hoc quidem genus ad praesens negotium non ità propriè spectare videtur; cùm hoc quidem loco non de natura rerumag••tur, sed de qualitate vocum.

Porrò, inter commune genus & dubium haec est diffe∣rentia: * 1.48 quòd ubi semel communis generis nomini adjectivum c••••••laveris, non jam integrum fuerit de eadem re loquenti, mutare genus adjectivi: ut, si dixeris, Dutus parens, aut Canisfoeta; quamdiu de eisdem ipsis individuis loquêris, non licebit mutato genere dicere, parentem iniquam, aut Canem foetum. At verò, dubii ge∣neris substantivo posito, etiamsi adjectivum masculmū addideris, nihilo tamen seciús de eadem re sermonem continuanti, licuerit pro tuo arbitratu mutare genus adjectivi: ut si dixeris, Durum corticem, poteris etiam de eodemloqui, pergens dicere, eandem corticem esse & a∣maram.

Ut autem genera nominum ad amussim calleas, hi se∣quentes canones tibi summâ diligentiâ imbibendi sunt, quos & Guliel. Lilio Anglo acceptos referre debes.

GUILIELMI LILII

Regulaegenerales propriorum.

PRopria quae maribus tribuuntur, mascula dicas: * 1.49 Ʋt sunt divorum; Mars, Bacchus, Apollo: virorum; Ʋt Cato, Virgilius: fluviorum; ut, Tybris, Orontes: Mensium, at October: ventorum, ut Libs, Notus, Auster.

De Foemininis.

PRopria foemineum referentia nomina sexum, Foemin••o generi tribuuntur: sive dearum * 1.50 Sunt; ut, Juno, Venus: mulierum; ceu, Am••a, Philotis: Ʋrbium; ut, Elis, Opus: regionum; ut, Graecia, Persis: Insulaeitem nomen, ceu, Creta, Britannia, Cyprus.

Excipienda tamen quaedam sunt urbium; ut ista Mascula, * 1.51 Sulmo, Agragas: quaedam neutralia, ut * 1.52 Argos, Tibur, Praeneste: & genus Anxur quod datutrum{que}.

Regulae generales Appellativorum.

APpellativa arborum erunt muliebria; ut, alnus, Cupressus, cedrus. Mas * 1.53 spinus, mas oleaster: * 1.54 Et sunt neutra, siler, suber, thus, robur, a••••r{que}.

Epicoena.

SƲnt etiam volucrum; ceu, passer, hirundo: ferarum; Ʋt, Tigris, Vulpes: & pisctum; ut, ostrea, cetus, * 1.55 Dicta epicoena: quibus vox ipsa genus feret aptum. Attamen ex * 1.56 cunctis quae diximus antè, notandum, Omne quod exit in um, seu Graecum sive Latinum, Esse genus neutrum; sic invariabile nomen.

Sed nunc deresiquis, quae Appellativa vocantur, Aut quae sunt tanquam Appellativa, ordine dicam:

Nam genus his semper dignoscitur ex genitivo, * 1.57 Infrâ ut monstrabit specialis regula triplex.

Prima regula specialis. * 1.58

NOmen non crescens genitivo, ceu, caro carnis, Capra caprae, nubes nubis, genus est muliebre.

Quoniam Lilius noster genus nominum appellativo∣rum ex genitivo dignoscendum docet, admonendi hoc loco sunt pueri, hanc primam regulam esse omnium no∣minum appellativorum non crescentium in genitivo; cu∣jus generis sunt omnia primae et quartae inslectionis; & secundae etiam, praeter paucula quaedam, quae infrà in tertia regula excepta reperies.

Pertinent etiam ad hanc classem plera{que} tertiae decli∣nationis: cujusmodi sunt, Labes, labis; pestes, pestis; vis, genitivo vis; mater, matris; caro, carnis.

Masculina excepta ex non crescentibus.

MAscula nomina in a dicuntur multa virorum: Ʋt scriba, assecla, scurra, & rabula, lixa, lanista. * 1.59 Mascula, Graecorum quot declinatio prima Fundit in as & in es; & ab illis quot per a fiunt: Ʋt, satrapas, satrapa; * 1.60 athletes, athleta. Legunt•••••• Mascida item, verres, natalis, aqualis: ab asse Nata, ut centussis: conjunge lienis, & orbis; Callis, caulis, sollis, collis, mensis, & ensis, Fustis, funis, panis, penis, crinis, & ignis, Cassis, fascis, torris, sentis, piscis, & unguis, Et vermis, vectis, postis; secietur & axis. Mascula in er, ceu venter: in os vel us, ut, logos, annus. * 1.61

Foeminina non crescentia.

FOeminei generis sunt mater, humas, domus, alvus, Et colus, & quartae profructu fious, acus{que}, * 1.62

Porticus, atque tribus, socrus, nurus, & manus, idus: Huc anus addenda est, huc mystica vannus Iacchi: His jungas os in us vertentia Graeca; papyrus, Antidotus, costus, diphthongus, byssus, abyssus, Chrystallus, synodus, sapphirus, eremus & Arctus, Cum multis aliis, quę nunc perscribere longum est. * 1.63

Neutra non crescentia.

NEutrum nomen in e, si gignit is, ut mare, rete: Et quotin on vel in um siunt; ut barbiton, ovum. Est neutrum hippomanes genus, & neutrum cacoēthes, Et virus, pelagus: neutrum modò, mas modò, vulgus.

Dubia non crescentia.

INcerti generis sunt talpa, & dama, canalis, Halcyonis, finis, clunis, restis, penus, amnis, Pampinus, et corbis, linter, torquis, specus, anguis, Pro morbo sicus fici dans, atque phaselus, Lecythus, ac atomus, grossus, pharus, et paradisus.

Communia non crescentia.

COmpositum à verbo dans a commune duorum est: Grajugena à gigno, agricola à colo, id advena monstrat A venio: adde s••nex, auriga, et verna, sodalis, Vates, extorris, patruelis, perque duellis, Affinis, juvenis, testis, civis, canis, hostis. * 1.64

Secunda regula specialis.

NOmen crefcentis penultimasi genitivi Syllaba acuta sonat, velut haec pietas pietatis, * 1.65 Virtus virtutis monstrant, genus est muliebre.

Huc spectant, quae accunt penultimā genitivi crescen∣tis: qualia sunt omnia quintae inflexionis, praeter Fides.

Omnia item monosyllaba, praeter Vis. Reliqua om∣nia sunt tertiae declinationis: ut sunt omnia desinentia

In	C	ut	Halec, halêcis.
In	Delphin,	înis,
An	Titan,	ânis,
Ans	ut	Infans.	antis.
Quadrans,
Ens	ut	Continens	entis.
	Triens,
Vns	Decuns, decuncis.

In er longum, quae Grae cis per 〈◊〉〈◊〉 scribuntur: ut, Cha∣racter, crater, stater, soter, êris.

La••ina in er ad tertiam regulam pertinent: quare mu∣lier haud recte in hac classecollocatur.

In	Inx	ut	Syr••nx, ingis.
Anx	Phalanx, angis.
Vnx	ut	Deunx,	uncis.
Septunx,
Ons	ut	Esfrons,	ontis.
Bifrons,
Ors	ut	Cohors,	ortis.
	Consors,

Praeterea in o Latina; quae ônis & ênis habent in geni∣tivo: ut, Lectio, ligo, spado, ônis; Anio, ênis.

Praeter paucula gentilia, quae ad tertiam regulam per∣tinent: ut, Macedo, Brito, Saxo, Vangio, Lingo, ŏnis.

In al neutra: ut, Vectigal, animal, âlis. Caetera in al sunt tertiae regulae.

In en, quae énis habent in genitivo: ut, Lien, Siren, ênis. Caetera sunt tertiae regulae.

In 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Graeca, quae retinent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in genitivo: ut, Damon, Ladon, Simon, Trion, ônis.

Quaedam variant: ut, Orion, Edon, Egeon, ônis & ŏnis. Caetera sunt tertiae regulae.

In ar Latina: ut, Laquear, exemplar, calcar, âris: praeter Jubar, nectar, ăris; hephar, hepătis.

In or Latina: ut, Amor, timor, uxor, ôris.

Praeter se quentia, quae ad tertiam regulam spectant:

ut Arbor, marmor, aequor, ador, robor, &c. ŏris. Et Grae∣ca quoque nonnulla: ut, Rhetor, Hector, Nestor, Sten∣tor, &c. ŏris.

In as Latina: ut, Majestas, lenitas, humilitas, huma∣nitas, &c. ātis. Excipe, Anas, an ătis; & Graeca quaedam: ut, Lampas, monas, trias, decas, ădis.

In es Latina aliquot: ut, Quies, magnes, locuples, ētis; Merces, haeres, cohaeres, ēdis.

Accedunt his etiam Graeca quaedam: ut, Lebes, tapes, Dares, Chremes, ētis.

In is, quae faciunt ītis, īnis, & īdis * 1.66 in genitivo: ut, Samnis, Quiris, ītis: Salamis, Trachis, īnis: Psophis, Crenis, īdis. Caetera sunt tertiae regulae.

In os Latina: ut, Custos, ōdis: Nepos, ōtis. Praeter Compos, impos, ŏris.

Et Graeca quae retinent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in penultima genitivi: ut, Heros, Minos, ōis: Rhinoceros, aegoceros, ōtis.

In us quae mittunt genitivum singularem in ūtis, ūdis ūris, untis: ut, Salus, palus, tellus, Opus. Praeter unam vocem, Pecus, petŭdis.

Huc pertinent et comparativa neutra in us: ut, San∣ctius, probius, melius, pejus, ōris.

In ax, tam Latina quam Graeca: ut, Limax, fornax, thorax, Phaeax, audax, bibax, ācis.

Excipe Graeca quaedam appellativa et gentilia: ut, Abax, storax, styrax, smil••x, colax, corax, dropax, Phar∣nax, Candax, ācis: Syphax tamen variat ācis, & ăcis.

In ex paucula quaedam: ut, Vervex, ēcis; Vibex, īcis; Exlex, ēgis; Alex, alēcis.

Reliqua in ex ad tertiam regulam referenda sunt.

In ix Latina & Graeca: ut, Lodix, radix, cornix, spa∣dix, foelix, phoenix, perdix, coturnix, &c. īcis. Et ver••••lia omnia in trix: ut, Victrix, nutrix, motrix, lotrix, &c. īcis. Caetera pertinent ad tertiam reguiam.

In ox substantiva & adjectiva: ut, Celox, velox, ōcis. praeter Cappadox, ŏcis; All••brox, ŏgis; & alia quaedam

In ux: ut, Pollux, pollucis. Caetera sunt tertiae regulae.

In yx: ut, Bombyx, bombycis: Bebryx autem variat Bebrycis. Caetera ad tertiam regulam relegari debent.

In s Graeca, praecedente p: ut, Hydrops, Cyclops, conops, Cercops, ôpis. Reliqua in ops ad tertiam regu∣lam referenda sunt.

Masculina excepta ex acutè crescentibus.

MAscula dicuntur monosyllaba nomi•••• quędam, * 1.67 Sal, sol, ren, & splen, Car, Ser, vir, vas vadis, as, mas, Bes, Cres, praes, & pes, glis, gliris habens genitivo: Mos, flos, ros, & Tros, mus, dens, mons, pons, simul & sons, Seps proserpente, grips, Thrax, rex, grex gregis, & Phryx. Mascula sunt etiam polysyllaba in n; ut, Acarnan, Lichen, & delphin: & in o signantia corpus; * 1.68 Ʋt leo, curculio: sic seni••, ternio, sermo.

Mascula in er, or, & os; ceu crater, conditor, heros: * 1.69 Sic torrens, nefrens, oriens, cum pluribus in dens: Quale bidens, quando pro instrumento reperitur: Adde gigas, elephas, adamas, Garamas{que}, tapes{que}, Atque lebes, Cures, magnes, unum{que} meridi▪ es nomen quintae: & quae componuntur ab asse; Ʋt dodrans, semis: jungantur mascula, Samnis, Hydrops, nycticorax, thorax, & mascula vervex, Phanyx, & bombyx pro vermiculo. Attamen ex his Sunt muliebre genus, Syr••n, mulier, soror, uxor.

Neutra excepta ex acutè crescentibus.

SƲnt neutralia & haec monosyllaba nomina, mel, fel, Lac, far, ver, cor, aes, vac vasis, os ossis & oris, * 1.70 Rus, thus, jus, crus, pus. Et in al polysyllaba in ar{que} Ʋt capital, laquear. Neutrum halec & muliebre.

Dubia acutè crescentia. * 1.71

SƲnt dubia haec Python, scrobs, serpens, bubo, rudens, grus, Perdix, lynx, lymax, stirps protrunco, pedis & calx: Adde dies numero tantùm mas esto secundo.

Communia acutè crescentia.

Sunt commune, Parens, autorque, infans, adolescens, Dux, illex, haeres, exlex; à fronte creata, Ʋt bifrons: custos, bos, * 1.72 fur, sus, atquesacerdos.

Tertia & ultima regula specialis.

NOmen, crescentis penultima si genitivi * 1.73 Sit gravis, ••••••enguis genitivo sanguinis, est mas.

Huc spectant penultimam genitivi crescentis gravan∣tia, cujus generis su••t paucula illa secundae declinatio∣nis, de quibus suprà meminimus; videlicet, Socer, gener, puer, ĕri; Adulter, adultĕri; Presbyter, ĕri.

Composita à vir viri: ut, Levir, Triumvir, Decemvir, Centumvir, ĭri.

Composita item á gero & fero: ut, Armiger, claviger, caducifer, lucifer, ĕri: et adjectiva quaedam: ut, Tener, dexter, prosper, ĕri; Satur, ŭri. Spectant huc et Graeca omnia neutrius generis in a: ut Poëma, dogma, sophis∣ma, aenigma, ătis.

In yr item Graeca: ut, Martyr, martyris; Psithyr, psi∣thyris.

Omniaitem in ur Latina: ut, Augur, murmur, furfur, cieur, ŭtis.

In ut etiam omnia: ut, caput, capitis; Occiput, oc∣cipĭtis.

Praeterea in o Latina omnia, praeter illa quae superiús excipiuntur: ut, Imago, sartago, ordo, cardo, ĭnis.

In l: ut, Annibal, ălis; mugil, ĭlis; Consul, Praesul, ŭlis.

In en: ut, Pecten, tibicen, carmen, crimen, ĭnis.

In on Graeca, quae sumunt o parvum in penultima ge∣nitivi singularis: ut, Canon, daemon, architecton, Phile∣mon, ŏn••s.

In or Latina et Graeca: ut, arbor, aequor, marmor, pantocrator, apator, ŏris.

In as: ut, Anas, anătis.

Et Graeca: ut, Arcas, chilias, hebdomas, enneas, ādis.

In es Latina: ut, F••mes, limes, ĭtis; praeses, deses, ĭdis.

In is Latina et Graeca: ut, Sanguis, pollis, ĭnis; Ty∣rannis, paropsis, ĭdis.

In ar Latina et Graeca: ut, Jubar, compar, nectar, bac∣char, ă••is.

In er Graeca: ut, A••r, aether, ĕris.

In s praecedente consonante, tam Latina, quam * 1.74 Grae∣ca: ut,

Princeps,	crpis;	Aethiops,	ŏpis;
Hyems,	ĕmis;	Arabs,	ăbis;
Inops,	ŏpis;	Chalybs,	ybis.

In os Latina: ut Compos, ŏtis..

In us Latina et Graeca: ut, Pecus, decus, ŏris; Vel∣lus, vulnus, ĕris; Tripus, Oedipus, ŏdis.

In ax Graeca: ut, Abax, storax, colax, climax, ăcis.

In ex Latina: ut, Index, vindex, carnifex, aruspex, ĭcis.

In ix Latina et Graeca: ut, Varix, fornix, calix, ĭcis; Mastix, ĭgis.

In ox Latina et Graeca: ut, Praecox, Cappadox, ŏcis; Allobrox, Polyphlox, ŏgis.

In ux Latina: ut, Conjux, conjugis, Redux, redŭcis.

Denique in yx Graeca: ut Onyx, Sardonyx, Ceryx, Eryx, ychis.

Femin, excepta ex graviter crescentibus.

FOem nei generis sit hyperdissyllabon in do, Quod dinis; atque in go quod dat ginis in genitivo. * 1.75 Idtibi dulcedo faciens dulcedinis, idque Monstrat compago compaginis: adjice virgo, Grando, fides, compes, teges; & seges, arbor, hyémsque: Sic Baccar, sindon, Gorgon, icon et Amazon.

Graecula in as vel in is finita: ut, Lampas, Iaspis, Cassis, cuspis; in us vox una pecus pecudis dans; * 1.76 His forfex, pellex, carex, simul atque supellex, Appendix, histrix, coxendix, addefilixque.

Neutra excepta ex graviter crescentibus.

ESt neutrale genus signans rem non animatam, Nomen in a; ut problema: en; ut omen: ar; ut jubar: ur dans; * 1.77 Ʋt jecur: us; ut onus: put; ut occiput. Attamen ex his Mascula sunt, pecten, fur••ur: sunt neutra, cadaver: Verber, iter, suber, pro fungo tuber, & uber, Gingiber, & laser, cicer, & piper, at{que} papaver, Et siser, at{que} siler. Neutra aequor, marmor, ader{que}; Atque pecus, quando ••••••oris facit in genitivo.

Dubia ex graviter crescentibus.

SƲnt dubii generis, cardo, margo, cinis, obex, Pulvis, adeps, forceps, pumex, ramex, anas, imbrex: Adde culex, natrix, & onyx cum prole, silex{que}: Quamvis haec meliùs vult mascula dicier usus.

Communia ex graviter crescentibus.

COmmunis generis sunt ista, vigil, pugil, exul, Praesul, homo, nemo, martyr, Ligur, augur, & Arcas, Antistes, miles, pedes, interpres, comes, hospes; Sic ales, praeses, princeps, auceps, eques, obses: Atque * 1.78 alia à verbis quae nomina multacreantur; Ʋt Conjux, judex, vindex, opifex, & aruspex.

Regula Adjectivorum generalis.

ADjectiva unam duntaxat habentia vocem, Ʋt foelix, audax, retinent genus omne sub una: Sub gemina si voce cadant, velut omnis & omne, Vox commune duûm prior est, vox altera neutrum: At si tres variant voces, sacer ut sacra sacrum: Vox prima est mas, altera foemina, tertia neutrum.

At sunt quae flexu propè substantiva vocares, Adjectiva tamen naturâ usu{que} reperta: Talia sunt pauper, puber, cum degener, uber, Et dives, locuples, sospes, comes, at{que} superstes; Cum paucis aliis, quae lectio justa d••cebit.

Haec proprium quendam sibi flexum asciscere gaudent, Campester, volucer, celeber, celer, at{que} saluber: Junge pedester, equester, & acer: junge paluster, Ac alacer, sylvester. At haec tu sic variabis; Hic celer, haec celeris, neutro hoc celere: Aut aliter sic; Hic at{que} haec celeris, rursum hoc celere est tili neutrum. Sunt quae deficiunt genere adjectiva notanda, De quibus at{que} aliis alibi tibi mentio fiet.

DE DECLINATIONE.

DEclinatio est variatio dictionis per casus. Sunt au∣tem * 1.79 declinationes numero quinque.

PRima declinatio complectitur quatuor terminati∣ones: * 1.80

A,	ut	Mensa;	Es,	ut	Anchises;
As,	Aeneas;	E,	Penelope;

Porrò Graeca sunt omnia quae in	As,	finiuntur: ut	Thomas.
Es,	Anchises.
E,	Phoebe.

Sunt qui huc addunt Hebraea quaedam in am: ut A∣dam, Adae; Abraham, Abrahae. Quae tamen meliùs ad Latinorum formam redacta, ad hunc modum inflexeris:

Adamus, Adami; Abrahamus, Abrahami.

As, accusativum in am et in an facit, ut, Aeneas, Aene∣am, * 1.81 vel Aenean: vocativum in a; ut Aeneas, Aenea.

Es, in accusativo en sumit; ut Anchises, Anchisen: in * 1.82 vocativo et ablativo e vel a: ut Anchise, vel Anchisa.

E, genitivum in es mittit, dativum in e, accusativum * 1.83 in en, vocativum et ablativum in e: ut,

Nom.	Penelope,	Acc.	Penelopen,
Gen.	Penelopes,	Voc.	Penelope,
Dat.	Penelope,	Abl.	Penelope.

As in genitivo nominum Latinorum interdum repe∣ritur ad Graecorum imitationem: ut, Pater-familiâs, * 1.84 Filius-familiâs. Id qúod veteres observabant in multis aliis. Ennius; Dux ipse viâs.

Livius Andronicus; Mercurius, cumque eo, f••ius La∣tonâs, pro Latonae. Sic Naevius; Filii terrâs, pro terrae. Virgilius; Nec aurâs, nec sonitûs memor.

Aulai, & Pictai, atque id genus alia, priscis relinquito.

Genitivus pluralis interdum Syncopen admitt it: ut, Aeneadûm, Grajugenûm; pro Aeneadarum, Grajuge∣narum.

Haec dativos et ablativos plurales mittunt in âbus: Dea, mula, equa, liberta, ambae, duae, âbus.

Haec verò tam in 〈◊〉〈◊〉 quàm in âbus: Filia, filiis vel fi∣liabus; Nata, natis vel natabus.

SECVNDA DECLINATIO.

SEcundae declinationis terminationes sunt a∣pud * 1.85 Latinos quinque;	Er,	ut	Aper.
Ir,	Vir.
Ur,	Satur.
Us,	Dominus.
Um,	Templum.
Et Graecorum,	Os,	ut	Delos.
On,	Ilion.
Eus,	Orph••us.

Attica in os genitivum in ó mittunt, accusativum in on: ut, Androgeos, Androgeô. Accus. Androgeôn.

Quaedam Graeca contracta in us, vocativum formant in û: ut, Panthus, ô Panthu: Oedipus, ô Oedipû.

Notabis et Latina quaedam, tam in us quam in e mit∣tere vocativum singularem: ut, Agnus, vulgus, lucus, fluvius, chorus, populus pro natione.

Eus, genitivum format in ēi vel eos, dativum in ëi, ac∣cusativum in ea, vocativum in eu: ut,

Nom.	Orpheus.	Acc.	Orphea. Ovid. Or∣pheon.
Gen.	Orphëi vel Or∣pheos.	Voc.	Orpheu
Dat.	Orphëi.	Abl.	Orpheo.

Notandae sunt deni{que} syncopationes illae,	Deûm,	pro	Deorum.
Virûm,	Virorum.

Item anomala illa Ambo & Duo; quas duas voces Po∣ëtae etiam in accusativo Masculinas usurpant: ut, Virg. Si duo praeterea tales Idaea tulisset Terra vir••s. Hor. Nè vos titillet gloria, jurejurando obstringam ambo. Cic. in Phi. secund. Praeter duo vos, nemo sic loquitur.

TERTIA DECLINATIO.

TErtia declinatio admodum varia est: cujus difficillo∣res duntaxat casus hoc loco ••••••ingemus.

Quorundam accusativi flectuntur tantum in im; ut, * 1.86 Vim, ravim, tussim, sitim, magudarim, amussim, Cha∣rybdim.

Sic & quorundam fluviorum accusativi: ut, Tybrim, Ararim.

Quaedam accusativos flectunt in im & in em commu∣niter: ut, Buris, pelvis, clavis, securis, puppis, tor∣quis, turris, restis, febris, navis, bipennis, aqualis, im vel em.

Ablativus regulariter in e desinit: ut, Pectus, salus: * 1.87 Ablativo Pectore, salute.

Proprianomina adjectivis similia, ablativos in e mit∣tunt: ut Felice, Clemente, Juvenale, Martiale, &c.

At neutra desinentia in al, ar, & e, ablativum magna

ex parte mit∣tunt in i: ut,	Vectigal,	Ablat.	Vectigali,
Calcar,	Calcari,
Mare,	Mari.

Ablativus rete a nominativo retis est: non à nomina∣tivo * 1.88 rete. Par, cum compositis, tam e quàm i habet: ut, Par, compar: ablativo pare, compare, velri.

Haec tamen e retinent, Far, hepar, jubar, nectar, gau∣sape, praesepe:

Ethaec propriá,	Soracte,	Ablat.	Soractê,
Praeneste,	Praenestê.
Reate,	Reatê.

Festorum nomina, quae tautúm pluralia sunt, geni∣tivum interdum in orum mittunt: ut, Agonalia, Vinalia: * 1.89 genitivo Agonaliorum, Vinaliorum.

Interdum autem in ium: ut Floralia, Feralia; geniti∣vo, Floralium, feralium.

Aliquando vero tam in orum quam in ium: ut Parenta∣lia, Sa••urnalia: genitivo Parentaliorum, Saturnaliorum vel ium.

Dativos verò & ablativos in bus: ut Saturnalibus, Bacchanalibus. Praeter Quinquatriis, quod juxta secun∣dam declinationem format praedictos casus.

Mensium nomina in er vel is, ablativum in i solùm mittunt: * 1.90 ut Septem•••• ••••prilis: ablativo Septembri, Aprili.

Quorum accusativus in im tantùm desinit, iis ablati∣vus exit in i: ut Sitim, tussim: ablativo Siti, tussi.

Adjectiva quae nominativum in is vel er & e neutrum faciunt, ablativum mittunt in i solùm: ut, Fortis, mol∣lis, dulcis; ablativo Forti, molli, dulci:

Sic Acer, acris, acre; ablativo acri.

Licet Poëtae, inter dum metricausa, e pro i usurpent.

Caetera adjectiva tàm in e quàm in i mittunt: ut Ca∣pax, * 1.91 duplex; ablativo capace, duplice vel ci.

Praeter pauper, degener, uber, sospes, hospes, quae in tantum faciunt ablativum.

Comparativa etîam bifariàm faciunt ablativum: ut Melior, doctior; ablativo Meliore, doctiore, vel ri. Si∣militer & substantiva quaedam: ut Ignis, amnis, an∣guis, supellex, unguis, vectis; ablativo e vel i.

Roriùs autem Civis,	Abla∣tivo	Cive vel civi.
Rarius etiam Arpinas,	Arpinâte vel ti.

Et sic de caeteris id genus gentilibus. Denique ad e∣undem modum ablativos formant, quorum accusativi per em & im finiunt: ut, Puppis, navis; ablativo Puppe, nave, vel vi. Et Verbalia item in trix: ut, Victrix, altrix; ablativo Victrice, altrice, vel ci.

Neutra quorum ablativus singularis exit in i tan∣tum, vel in e & i, nominativum pluralem mittunt in ia; ut Molli, duplice vel ci; nominativo plurali,

Mollia, duplicia. Praeter Ubera, plura vel pluria, aplustra vel aplustria: sic comparativa, ut, Meliora, fortiora, do∣ctiora, priora.

Ex ablativis in i tantùm, vel in e & i, fit pluraliter * 1.92 genitivus in ium: ut, Utili, utilium, puppe, vel pi, pup∣pium, praeter comparativa: ut

• Majorum,
• Meliorum.

Item praeter ista, Sup∣plicum, complicum, strigilum, ar••••••cum, vigilum, ve∣terum, memorum, pugilu••, i••••••pum. At Plus plurium format.

Sunt & quae Syncopen aliquando admittunt: cujus∣modi sunt, Sapientûm pro sapientium, serpentûm pro serpentium.

Quando nominativi singulares duabus consonanti∣bus finiuntur, genitivi plurales exeunt in ium: ut, Pars, urbs, falx, glans, trabs, merx; genitivo plurali Partium, urbium, falcium, glandium, trabium, mercium.

Excipe Hyemum, principum, participum, municl∣pum, forcipum, inopum, coelibum, clientum, &c.

Ubi in nominativis & genitivis singularibus reperiun∣tur pares syllabae, genitivus pluralis exit in ium:

ut	Collis,	in genitivo,	Collium,	Adde istis,
Mensis,	Mensium,
Auris,	Aurium.

Litium, ditium, virium, salium, manium, penatium.

Excipe tamen Canum, panum, vatum, juvenum, o∣pum, apum, &c.

As format assium: Mas marium: Vas, vadis, vadium: Nox noctium: Nix nivium: Os oslium: Faux faucium: Mus murium: Caro carnium: Cor cordium. Alituum ab ales, assumit u.

Boum anomalum est, ut etiam bobus vel bubus.

Quorum genitivi plurales desinunt in ium, accusati∣vum * 1.93 formant per es & eis diphthongum: ut, Partium, omnium; Partes, omnes vel eis.

Graeco fonte d••rivata pleraque, quando ju••ta linguae * 1.94

suae morem variantur, genitivum mittunt in os: ut, Ti∣tan, pan, Daphnis, Phyllis: genitivo Titânos, Panos, Daphnidos, Phyllidos: dativum verò in i breve: ut, Ti∣tani, Pani, Daphnidi, Phyllidi: accusativum in a, nisi sint neutrius generis in a non terminantia: ut, Pana, Phyllida, Amaryllida, Orphea.

Is tamen & ys per os purum declinata in genitivo, ac∣cusativum faciunt, nominativi mutatâ in n: ut,

Tethys, Tethyos,	Accusat.	Tethyn.
Decapolis, lios,	Decapolin.
Genesis, sios,	Genesin.
Metamorphôsis, sios,	Metamorphôsin.

Sunt quae duplicem genitivum faciunt: alterum in os non purum, alterum in os purum. Atque haec pro geni∣tivorum ratione duplicem quoque accusativum for∣mant; alterum in n, alterum in a: ut, Paris, genitivo Pa∣ridos & Parios, accusativo Parida & Parin: Themis, ge∣nitivo Themidos & Themios, accus. Themida & Themin.

Foeminina in ô, genitivum in ûs, & accusativum in ô mittunt:

ut,	Sapphô, Sapphûs,	hanc	Sapphô.
Mantô, Mantûs,	Mantô.
Cliô, Cliûs,	Cliô.

Vocativus nominativo magna ex parte similis est; in nonnullis tamen â nominativo abjicitur s: ut, Pallas, * 1.95 Pallantis; Theseus, Theseos; Tethys, Tethyos; voca∣tivo ô Palla, Theseu, Tethy.

Phyllis, Phyllidos,	Vocativo ô	Phylli.
Alexis, Alexios,	Alexi.
Achilles, Achilleos,	Achille.

Neutra singularia in a Graeca sunt: ut, Problema, po¦ēma: * 1.96 quae veteres juxta Latinam quoque formam decli∣nabant, additâsyllabâ tum: ut, Hoc Problematum, hoc poëmatum.

Quorum dativi & ablativi plurales adhuc in frequen∣tiore usu sunt: ut, Problematis, poëmatis.

QƲARTA DECLINATIO.

QUartae declinationi nihil ferè difficultatis in est; * 1.97 nam duas tantum sortitur terminationes in recto singulari; nempe us & u: ut, Manus, genu.

Veteres â nominativis Anus, tumultus, ornatus, di∣xerunt Anuis, tumulti, ornati, in genitivo: ut,

Teren. Ejus anuis causa. Idem. Nihilornati, nihiltumulti.

Dativus ui habet, & interdum••••iam u: ut, Fructui, * 1.98 concubitui: rarius fructu, concubitu.

Virgilius; Quòd neque concubitu indulgens.

Terent. Vestitu nimis indulges.

Currûm autem pro currunm Synaeresis est; ut & in aliis declinationibus fieri solet.

Iësus, in accusativo Iësum habet; in reliquis verò ca∣sibus * 1.99 ubique Iësu.

Haec dativum & ablativum pluralem in ubus formant; * 1.100 Acus, lacus, artus, arcus, tribus, ficus, specus, quercus, partus, portus, veru, ubus.

Caetera omnia in ibus: ut, Fructibus, foetibus, mani∣bus, motibus.

QƲINTA DECLINATIO.

QUinta declinatio genitivum, dativum, & ablativum * 1.101 pluralem in paucioribus sortita est, quemadmo∣dum infrâ in Heteroclitis fusiûs tradetur.

Olim juxta hanc declinationem flectebantur quaedam nomina tertiae inflectionis: ut, Plebes, plebei. * 1.102

Genitivus hujus declinationis olim etiam in es, ii, & e, exibat.

Cicero; Equites verò datur••s illius dies poenas.

Virgilius; Muneral••titiamque dii.

Salustius; Vix decimâ parte die reliquâ.

Caeterùm, praeterista quae jam diximus, notabis eti∣am diligenter ea nomina quae à Grammaticis Hetero∣clita dicuntur. Haec partim variâ probatorum autorum lectione, part••m à sequentibus regulis discere licebit.

DE NOMINIBUS HETEROCLITIS.

Rob. Robinson.

QƲae genus aut flexum variant, quaecunque novat•• 〈◊〉〈◊〉 deficiunt, superantve, Heteroclita sunto * 1.103

Variantia genus.

Haec genus ac partim flexum variantia cernis, Pergamus, inselix urbs Troum, Pergama gignit; * 1.104 Quod, nisi plurali careot, facit ipsa supellex: Singula foemineis, neutris pluralia gaudent.

Dat prior his numerus neutrum genus, alter utrumque, Rastrum cum fręno, filum, simul atque capistrum, * 1.105 Argos item & coelum sunt singula neutra: Sed audi, Mascula duntaxat coelos vocitabis & Argos; * 1.106 Fraena sed & fraenos, quo pacto & caeteraformant. Nundinum, & hinc epulum, quibus addito balneum▪ & haec sunt * 1.107 Neutra quidem primo, muliebria ritè secundo: Balnea plurali Juvenalem constat hab••re.

Haec maribus dantur singularia, plurima neutris, Maenalus, atque sacermons Dindymus, Ismarus, atque * 1.108 Tartara, Taygetus, sec Taenera, Massica, & altus Gargarus. At numerus genus his dabit alter utrumque, * 1.109 Sibilus, atque jocus, locus, & campanus Avernus.

Defectiva.

Quae sequitur manca est numero, casuve, propago.

Aptôta.

Quae nullum variant casum; ut, sas, nil, nihil, instar: Multa & in u simul i; ut sunt haec, cornuque, genuque: * 1.110 Si•• gummi, frugi; sic Tempe, tot, quot, & omnes A tribus ad centum numeres, Aptôta vocabis.

Monoptôta.

Estque Monopt••ton nomen, cui vox cadituna: Ceu noctu, natu, jussu, injussu, simul astu, * 1.111 Promptu, p••rmissu: plurali legimus astus; Legimus inficias, sed vox ea sola reperta est.

Diptôta.

Sunt Diptôta, quibus duplex 〈…〉〈…〉▪ * 1.112 Ʋt fors forte dabit sexto, spon••s quoque sponte; Sic plus pluris habet, repetundarum repetundis; Jugeris & sexto dat jugere, verberis autem Verbere, suppeti•• quarto quoque suppetias dant: Tantundem dat tantidem, simul impetis hoc dat Impete: junge vicem sexto vice; nec lego plura. Verberis atque vicem, sic plus, cum jugere, cunctos Quatuor haec numero casus tenuere secundo.

Triptôta.

Tres quibus inflectis casus, Triptôta vocantur: Ʋt, precis atque precem, petit & prece blandus amicam; * 1.113 Sic opis est nostrae, feropem legis, atque ope dignus: At tantùm recto frugis caret, & ditionis: Integra vox vis est, nisi desit fortè dativus: Omnibus his mutilus numerus prior, integer alter.

Quae referunt, ut qui: quae percontantur, ut ecquis: Et quę distribuunt; ut, nullus, neuter, & omnis: * 1.114 Infinita solent his jungi; ut, quilibet, alter: Quinto hęc sępe carent casu; & pronomina, praeter Quatuor haec infrà, noster, nostras, meus, & tu.

Propria cuncta notes, quibus est natura coërcens, * 1.115 Plurima nè fuerint: ut, Mars, Cato, Gallia, Roma, Ida, Tagus, Laelaps, Parnassus, Bucephalusque. His frumenta dabis, pensa, herbas, uda, metalla; In quibus authorum quę sint placita ipse requiras: Est ubi plura lem retinent h••c, est ubi spernunt.

Hordea, farra, forum, mel, mulsum, defruta, thusque, * 1.116 Trestantùm similes voces pluralia servant.

Hesperus & vesper, pontus, limusque, simusque, * 1.117 Sic penus, & sanguis, sicaether, nemo: sed ista Mascula sunt numerum vix excedentia primum.

Singula f••minei generis, pluralia rarò, I•• ••es atque salus, sic talio cum indole tussis, * 1.118 Pix, 〈…〉〈…〉, & fuga; junge quietem, Sic cholera atque fames, 〈◊〉〈◊〉, senecta, juventus: Sed tamen haec, soboles, labes, ut & omnia quintae, Treis similes casus plurali saepe tenebunt: * 1.119 Excipe res, species, facies, aciesque, diesqu••▪ Quas voces numero totas licet esse secund••. Istis multa solent muliebria nectere; ut haec sunt, St••ltitia, invidia, & sapientia, desidia, atque Id genus i••numerę voces, quas lectio prębet: Quam tibi praesixam ceu certum collige filum. Rariùs his numerum, quandoque sed adde secundum.

Nec licet his neutris numerum deferre secundum, * 1.120 Delicium, scnium, lethum, coenumque, salumque; Sic barathrum, virus, vitrum, viscumque, penumque, Justitum, nihilum, ver, lac, gluten, simul halec: Adde gelu, solium, jubar. Hîc quoque talia ponas, Quae tibi si observes, occurrent multa legenti.

Mascula sunt tantùm numero contenta secundo, * 1.121 Manes, majores, cancelli, liberi, & antes, Menses prosluvium, lemures, fasti, atque minores. Cùm genus assignant natales: adde penates, Et loca plurali, quales Gabiique, Locrique, Et quęcu••que legaspassim similis rationis.

Hęc sunt foeminei generis, numerique secundi, Exuviae, p••alerae, gratesque, manubiae, & idus. Antię, & inducię, fimulinsidięque, minęque, Excubia, non••, nugę, tricaeque, calendę.

Quisquiliae, thermae, cunae, dirae, exequiaeque, Feriae & inferiae; sic primitiaeque, plagaeque Retia signantes, & valvae, divitiaeque; Nuptiae item & lactes: addantur Thebae & Athenae: Quod genus invenias & nomina plura locorum.

Rariùs haec primo, plurali neutra leguntur, * 1.122 Moenia, cum tesquis, praecordia, lustraferarum, Arma, mapalia; sic bellaria, munia, castr Funus justa petit, petit & sponsalia 〈◊〉〈◊〉, Rostra disertus amat; puerique crepundia gestant; Infantésque colunt cunabula; consulit exta Augur: & absolvens su••••ris effata reca••tat. Festa Deûm poterunt, ceu Bacchanalia, jungi. Quòd si plura leges, licet hac quoque classerepenas.

Redundantia.

Haec quasi luxuriant, varias imitantia formas: Nam genus & vocem variant, tonitrus tonitrûque. * 1.123 Sic clypeus clypeum, baculus baculum, atque bacillum, Sensus & hoc sensum, ti gnustignumque, tapetum Atque tapete tapes, punctus punctumque; sinapi, Quod genus immutans fertur scelerata smapis; Sinus & hoc sinum vas lactis, mendaque mendum. Viscus & hoc viscum, sic cornu & flexile cornum, At Lucanus ait, Cornus tibi cura sinistri: Eventus simul eventum. Sed quid moror istis? Talia doctorum tibi lectio mille ministrat.

Sed tibi pręterea quaedam sunt Graeca notandae, * 1.124 Quae quarto casu foetum peperêre Latinum: Nam panther panther a creat, crateráque crater; Cassida cassishabet, sed & aether aetherafundit: Hinc cratera venit, venit aethera; sic caput ipsum Cassida magna tegit; nec vult panthera domaeri.

Vertitur his rectus, sensus manet, & genus unum: * 1.125 Gibbus & hicgibber, cucumis cucumer, stipis & stips;

Sic cinis atque ciner, vomis vomer, scobis & scobs, Pulvis item pulver, pubes puber: quibus addes Quae pariunt or & os, honor, & labor, arbor, odorque; His & apes & apis, plebs plebis: Sunt quoque multa Accepta à Graecis, geminani referentia formam; Vt delpin delphinus, & hic elephas elephantus, Sic congrus conger, Meleagrus sic Meleager, 〈…〉〈…〉 Dabis huc & caetera cuncta, Quae tibi par ratio 〈◊〉〈◊〉 & lectio casta.

Haec simul & quarti flexus sunt atque secundi: Laurus enim lauri facit, & laurus genitivo; * 1.126 Sic quercus, pinus, profructu ac 〈◊〉〈◊〉 ficus; Sic colus, atque penus, cornus quando arbor habetur; Sic lacus atque domus; licèt haec nec ubique recurrant: His quoque plura leges, quae priscis jure relinquas.

Et quae luxuriant sunt adjectiva notanda Multa, sed inprimis quot & haec tibi nomina fundunt, * 1.127 Arma, jugum, nervus, somnus, clivusque, animusque, Et quotlimus habet, quot fraenum, & cera ••acillum: A quibus us simul is formes; ut, inermus inermis. Rarior ast hilarus, vox est hilaris bene nota.

COMPARATIO NOMINUM.

COmparantur nomina, quorum significatio augeri minuive potest.

Gradus comparationis sunt tres: * 1.128

Positivus, qui rem sine excessu significat: ut, Albus, * 1.129 niger, probus, improbus.

Comparativus, quisignificationem sui positivi per ad∣verbium magis auget: ut, Albior, probior, id est, Magis * 1.130 albus, magis probus. Fit autem regulariter à primo po∣sitivi casu in i, addita syllaba or: ut, ab Amici, pudici, fit Amicior, pudicior.

Superlativus, quisupra positivum cum adverbio Valdè, vel Maximè significat: ut, * 1.131

Doctissimus,	id est, valdè	Doctus.
Justissimus,	vel maximè	Justus.

Fit autem regulariter à primo positivi casu in i, adje∣ctis s & simus: ut, à Candidi, prudenti, fit Candidissi∣mus, prudentissimus.

Quae verò positiva in r desinunt, adjecto rimus super∣lativum formant: ut, Pulcher, pulcherrimus; Niger, ni∣gerrimus. * 1.132

Excipiuntur, Dextimus à 〈◊〉〈◊〉, Maturimus sive Maturissimus ab antiquo Ma••••r.

Sex ista in lis, superlativum formant mutando lis in li∣mus: nempe, Facilis, f••••illimus: Docilis, docillimus: A∣gilis, * 1.133 agillimus: Gracilis, gracillimus: Humilis, humilli∣mus: Similis, simillimus.

Quae derivantur à Dico, loquor, volo, facio, ad hunc modum comparantur: Maledicus, maledicentior, male∣dicentissimus, * 1.134 à Dico: Magniloquus, magniloquentior, magniloquentissimus, à loquor.

Plautus tamen à mendaciloquus, & confidentilo∣quus, usurpat mendaciloquius, & confidentiloquius.

Benevolus,	à volo.	Magnificus,	à facio.
Benevolentior,	Magnificentior,
Benevolentissimus,	Magnificentissimus

Quoties vocalis praecedit us finale, comparatio fit per adverbia Magis & Maximè: ut, Idoneus, magis idone∣us, * 1.135 maximè idoneus. Arduus, magis arduus, maximè arduus.

COMPARATIO INƲSITATIOR.

Interim acre judicium adhibendum est, ut quae in le∣gendis authoribus rarò occurrunt, rarò itidem usurpen∣tur.

Cujusmodi sunt quae sequuntur.

Assiduior, strenuior, egregiissimus, mirificissimus, pien∣tissimus vel piissimus, ipsissimus.

Perpetuissimus,	Exiguissimus, apud Ovidium.
Tulssimus,	Multissimus, apud Cicerenem.

COMPARATIO ANOMALA.

Bonus, melior, optimus. Malus, pejor, pessimus. Magnus, major, maximus. Parvus, minor, minimus. Multus plurimus, multa plurima, multum plus pulri∣mum. Vetus, veterior, veterrimus. Deterior, deterri∣mus, ab antiquo deter. Nequam, nequior, nequissimus. 〈◊〉〈◊〉, citerior▪ citimus. Intrà, interior, intimus. Infrà, inferio••, 〈…〉〈…〉 extrà, exterior, extimus vel extre∣mus. Suprà, superior, su••remus vel summus. Pòst, po∣sterior, postremus. Ultrà, ulterior, ultimus. Propè, pro pior, proximus, à quo proximior, ••pud Ovidium▪ Pridem, prior, primus. Diu, diutior, diu••••••mus. Saepe, saepius, saepissime.

COMPARATIO DEFECTIVA.

Inclytus,		Meritus,
* 1.136 Inclytissimus.		Meritissimus.
Opimus,
Opimior.		Sinister,
Ocyor,	ab 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉	Sinisterior.
Ocyssimus.
Novus,		Juvenis,
Novissimus.		Junior.
Adolescens,
Adolescentior.		Senex,
Potior,		Senior,
Potissimu••.		Maximus nat•
Longinquus,		Antè,
Longinquior.		Anterior.
Penè,		Nuper,
Penissimus.		Nuperrimus.

Interdum autem à substantivis fit comparatio, sed abusivè: * 1.137

ut,	Nero••ior,	à	Nerone.
Cinaedior,	Cinaedo.
Poenior.	Poeno.

Comparationum Typus.

SINGULARITER.

	POSITIVƲS.	COMPA.	SƲPER.
	Doctus,	Tener.	Dulcis.	Felix.	P••••dens.
Nom.	us,	a	is			ior	mus
a	is	x	ns	ior	ma
um	e			ius	mum
Gen.	i		is	ioris	mi
ae		mae
i		mi
Dat.	o		i	iori	mo
ae		mae
••		mo
Accu.	um		em	em	em	iorem	mum
am		em	em	em	iorem	mam
um		e	x	ns	ius	mum
Voc.	e,	er	is	x	ns	ior	me
a	is	ior	mae
um	e	iu••	mum
Ablat.	••	i					mo
â			e	iore	mâ
••			i	iori	m••

Comparationum Typus.

PLURALITER.

	POSITIVƲS.	COMPA.	SƲPER
	Docti••••	Ten••r••••	Dul••••es,	Fel••ces,	P••••dentes.
Nom.	i	es	ior••s	mi
ae	es	iore	mae
a	ia	iora	mae
Gen.	orum	ium	iorum	morum
arum	marum
orum	morum
Dat.	i••	ibus	ioribus	mis
Accus.	os	es	iores	mos
as	es	iores	mas
a	ia	iora	ma
Vocat.	i	es	iores	mi
ae	••••	iores	mae
a	ia	iora	ma
Ablat.	is	ibus	ioribus	mis

¶ DE PRONOMINE

PRonomen est pars orationis, quâ in demonstran∣da aut repetenda re aliqua utimur.

Pronomina sunt quindecim; Ego, tu, sui, ille, ipse, iste, hic, is, meus, tuus, suus, noster, vester, nostras, vestras.

Quibus addi possunt & sua composita: ut, Egomet, tute, idem, & similia: ut etiam, Qui, quae, quod.

DE ACCIDENTIBƲS PRONOMINI

Accidunt Pronomini, Species▪ 〈…〉〈…〉, Ge∣nus, * 1.138 Declinatio, Persona, 〈◊〉〈◊〉.

Species Pronominum ••st duplex; Primitiva & Deri∣vativa.

Ad Primitivam s••••ctant ista; Ego, tu, sui, ille, ipse, * 1.139 iste, hic, is.

Ex Primitivis alia sunt Demonstrativa, alia Relativa.

Demonstrativa dicuntur eadem, quae & Primitiva; * 1.140 nimirum, Ego, tu, sui, ille, ipse, iste, hic, is.

Relativa autem sunt, Ille, ipse, iste, hic, is, idem, qui. * 1.141

Derivativa sunt, Meus, tuus, suus, noster, vester, no∣stras, vestras.

Derivativorum alia sunt Possessiva, alia Gentilia.

Possessiva sunt, Meus, tuus, suus, noster, vester. * 1.142

Gentilia ex eo dicuntur, quòd gentem aut nationem, vel partes & sectas significent: ut, Nostras, Vestras, & Cujas nomen.

DE NƲMERO.

Numerus pronominum duplex est; Singularis, ut, Ego; * 1.143 Pluralis, ut, Nos.

DE CASƲ.

Casus autem sunt sex, quemadmodum in nomine. * 1.144 Vocativo carent omnia pronomina, praeter haec quatu∣or, Tu, meus, noster, nostras. Martialis tamen pronomini Ipse vocativum tribuere videtur, quum ait,

Ʋt Martis revocetur amor, summique Tona••tis,

A te Juno petat ceston, & ipsa Venus.

DE GENERE.

Genera sunt in pronominibus, perinde ut in adjecti∣vis nominum. Alia enim ad tria genera referuntut; ut, * 1.145 Ego, tu, sui: alia per tria genera variantur; ut, Meus, mea, meum.

DE DECLINATIONE.

Declinationes pronominum sunt quatuor.

Genitivus autem primae declinationis exit in i: ut, * 1.146 〈…〉〈…〉 Mei, tui; & sui, quod recto caret in u∣troque numero.

Genitivus secundae 〈◊〉〈◊〉 in ius vel ••us: cujus formae sunt, Ille, ipse, iste: genitivo Illius, ipsius, istius: Hic, is, * 1.147 qui: genitivo Hujus, ejus, cujus.

Genitivus tertiae declinationis e••••tin i, ae, i, quemad∣modum nominum adjectivorum, qui per tres termina∣tiones * 1.148 variantur: cujus sortis sunt,

Nominativo	Meus, mea, meum,	Genitivo	Mei, meae, mei.
Tuus, tua, tuum,	Tui, tuae, tui.
Suus, sua, suum,	Sui, suae, sui.
Noster, nostra, nostrū,	Nostri, nostrae, nostri.
Vester, vestra, vestrū,	Vestri, vestrae, vestri.

Genitivus quartae habet âtis: ex quo ordine sunt,

Nostras,	Genitivo	Nostrâtis.
Vestras, * 1.149	Vestrâtis.
Cujas,	Cujâtis.

Caeteriobliqui in utroque numero ad formam nomi∣num tertiae declinationis inflectuntur.

DE PERSONA.

Personae pronom. sunt tres, * 1.150	Prima,	ut	Ego.
secunda,	Tu.
Tertia,	Ille.

DE FIGƲRA.

Figura est duplex: Simplex, ut Ego; Composita, ut * 1.151 Egomet.

Pronomina inter se componuntur: ut, Egoipse, tuip∣se, * 1.152 suiipsius, meiipsius.

Nom.	Istic,	Accus.	istunc,	Ablat.	istoc, * 1.153
istaec,	istanc,	istac,
istoc, vel istuc.	istoc, vel istuc.	istoc.

Pluraliter, Nominativo & Accusativo Istaec, Eo∣dem modo declinatur & illic, illaec, illoc.

Componuntur etiam cum nominibus: ut, Cujus∣modi, * 1.154 hujusmodi, illiusmodi, istiusmodi.

Componuntur & cum praepositionibus: ut, Mecū, tecum, secum, nobiscum, vobiscum, 〈…〉〈…〉 * 1.155 cum.

Cōponuntur etiam & cu•• adverbiis: ut, Singular.

Eccum,	ab Ec∣ce & is.	••••••um,	ab Ecce & ille. * 1.156
eccam,	ellam,	Ut & Idem
Eccos,	Ellos,	quoque, ab is & demum.
eccas,	ellas,

Cum conjunctione quoque componuntur: ut Nominativo Hiccine, haeccine, hoccine, Accusari∣vo, * 1.157 hunccine, hanccine, hoccine▪ Ablativo hoccine, haccine, hoccine Plural. Haeccine, neutrum.

Componuntur denique cum syllabicis adjectio∣nibus: ut, Met, te, ce, pte. * 1.158

Met adjicitur primae & secundae personae: ut Ego∣met, meimet, mihimet, memet, nosmet, &c. Sic Si∣bimet * 1.159 quoque, ac semet dicimus.

Tum••t autem in recto non dicimus, ne putetur esse verbum à tumeo, sed tuimet, tibimet, temet, nosmet &c.

Te adjicitur istis, Tu, ut, ture; te, ut tete.

Ce adjicitur obliquis hor••m pronominum, Hic, * 1.160 ille, iste, quoties in s desi••••nt; ut, Huiusce, hisce, illiusce, hosce, illosce.

Pte apponi∣tur istis abla∣tivis,	Meâ,	ut	Meapte: * 1.161
Tuâ,	Tuapte:
Suâ,	Suapte:
Nostrâ,	Nostrapte:
Vestrâ,	Vestrapte.

Interdum etiam masculinis & neutris adjici solet▪ ut, Meopte marte, tuopte labore, suopte jumento, nostropte damno, &c.

Quis & Qui ad hunc modum componuntur.

Quis, in cōpositione hisce particulis postponitur,

* 1.162 En,	ut	Ecquis,	Et haec tam in foemini∣nosingulari, quā in neu∣tro plurali, qua habent, non qua: ut, Siqua muli∣er, Nequa flagitia, &c.
Ne,	Nequis,
Alius,	Aliquis,
Num,	Nunquis,
〈◊〉〈◊〉	Siquis,

Praeter 〈…〉〈…〉 utrumque in foeminino ha∣bere reperitur, Ecquae & Ecqua. * 1.163

His autem particulis p••••••onitur Quis in com∣positione,

Nam,	ut	Quisnam,	E•• haec vbique (prae∣terquam in ablativo singulari) quae habent, non qua: ut, Quaenam doctrina? Negotia
Piam,	Quispiam,
Putas,	Quisputas,
Quam	Quisquam,
Que,	Quisque:

quaepiam, Optima quaeque.

Quis etiam cum seipso componitur; ut Quisquis, * 1.164 quod & in hunc modum variatur;

Nominativo Quisquis, quicquid, Accusativo Quicquid; Ablativo Quoquo, quaqua, quoquo.

Qui▪ in compositione praeponitur his particulis.

Dam, * 1.165	ut	Quidam,	Et haec vbique (prae∣terquam in ablativo singulari) qua reti∣nent, non qua: ut▪
Vis,	Quivis,
Libet,	Quilibet,
Cunq.	Quicun{que}

Quaedam puella, Quaecunque facinora.

¶ DE VERBO.

VErbum est pars orationis, quae modis & tem∣poribus inflexa, esse aliquid, ageréve, aut pa•••• significat: ut, Sum, existo: moveo, moveor: tan∣••o, tangor.

Verbum dividitur inprimis in personale, ut Do∣ceo: & impersonale, ut Oportet.

Personale est, quod certis personis distinguitut: * 1.166 ut, Ego lego, Tu legis, Hic legit, Illi legunt.

Contrà, Impersonale dicitur, quod diversarum personarum vocibus non distinguitur nec variatur: ut, Poenitet, taedet, miseret, oportet.

DE ACCIDENTIBVS VERBO.

Verbo quidē accidunt ista▪ Genus, modus, tempus▪ Figura, Species, Pe••sona, Numeru•• 〈◊〉〈◊〉

DE GEN••••E.

Quinque sunt ver∣borum genera.	Acti••um,	Deponens,
••assivum,
Neutrum,	Commune.

••CTIVVM.

Activum est, quod agere significat, & in o finitum, passivum in or formare potest: ut, Doceo, doceor; * 1.167 Lego, legor.

PASSIVVM.

Passivum est, quod 〈◊〉〈◊〉 significat, & in or finitum, activi formam, •• dempto, resumere potest: ut, Amor, amo▪ Afficior, asficio.

NEVTRVM.

Neutrum est, quod in o vel in m finitum, nec acti∣vam, nec passivam formam integrè induere potest: ut, Curro, ambulo, jaceo, sum.

Neutrorum tria sunt genera.

Nam aliud Substantivum dicitur; ut, Sum, es, est, su∣mus, &c. Aliud Absolutum; sic dictum quod ipsum * 1.168 per se sensum absolvat.

Atque hocrursum duplex est: Nam alterum actio∣nem completā in ipso verbo significat, nec in aliud transeunum; ut, Ambio, dormio, pluit, ningit; alte∣rum verò passionem in ipso completam indicat; ut, Illeo, rubeo, albesco, nigresco.

Est praeterea & aliud, cujus actio in rem cognatae * 1.169 significationis transit, ac tertiam personam passivae vocis usurpat: ut,

Bibo vinum,	Vinum bibitur,
Curro stadium,	Stadium curritur.
Vivo vitam,	Vita vivitur.

Sunt deni{que}, quae fimplicia quidem neutra sunt, composita verò agendi vim concipiunt: ut, Eo ••d••o, mingo, commingo.

••EPONENS.

Deponens, quo•• 〈◊〉〈◊〉 finitum, vel activi signifi∣cationem habet; ut 〈◊〉〈◊〉 verbum: vel neutri, ut * 1.170 Philosophor.

COMMVN

Commune, quod in or finitum, ••m activam quàm passivam significationem obtinet ut, Veneror, cri∣min••••, * 1.171 consolor, stipulor, speculor, osculor, adulor, frustror, dignor, testor, interpretor, amplector, me∣ditor, experior, ementior, multáque id genus alia, quae passim apud veteres reperias.

DE MODO.

Modi verborum sex enumerantur.

Indicativus, qui simpliciter aliquid fieri, aut non * 1.172 ••ieri definit: ut Probitas laudatur & alget. Hic modus aliquando per interrogationem usurpatur, ut, Qui•• legit haec? Aliquando per dubitationem; ut, Anin astu venit aliud ex alio malum?

Imperativus, quo inter imperandum utimur. Hic modus futurū nō habet, sed praesēs duplex: ut apud * 1.173 Propertium; Aut si es dura, nega; sin es non dura, venito. Virg. Tityre dum redeo (brevis est via) pasce capellas;

Et p••tum pastas age Tityre, & inter agendum

O••••ur sare capro (cornu ferit ille) caveto.

Praeteritum autem à Subjunctivo mutuatur.

Cic. Sed amabo te, nihil incommodo valetudinis tuae fecer••▪

Martial. Dic quotus es, quanti cupias caenare? nec ullum

Addideris verbum, coena parata tibi est.

Quin & illapassiva, Praeceptum sit, dictum ••it, ••eterminatum sit, praeteriti Imperativi esse fate∣tur Priscianus.

Hic modus etiam permissivus dicitur, quòd in∣terdum per hunc permissio significetur: ut,

Si sine pace tua, atque invito Numine, Troes

Italiam petiere, luant peccata, nec illos 〈…〉〈…〉.

Denique aliquando etiam ••••ppositivus, aut hor∣tativus appellatur: ut V••••gilius;

—eamus, & in 〈…〉〈…〉 arma ruamus.

Optativus, quo 〈…〉〈…〉 fieri rem aliquam; nec refert factáne sit, a fiat, an sit facienda: ut, Vtinam * 1.174 bonis literis suus 〈◊〉〈◊〉 honos.

Modus optativus, Potentialis, & Subjunctivus, quin{que} se parata eisdē vocibus tempora habere vi∣dentur; ut est author Linacrus. Praeterea notandū est, praesens hujus modi assumere quando{que} signi∣ficationem futuri: ut, Vtinam aliquando tecum loquar.

Potentialis, quo posse, velle, aut debere fieri ali∣qui•• * 1.175 significamus: ut, Expectes eadē â summo, minimo{que} poeta; pro potes expectare. Non expectes, ut statim gratias agat, qui sanatur invitus; pro non debes expectare▪ Quis e∣nim rē tam veterem pro certo affirmet? pro vult affirmare.

Graeci hunc modum nunc per Indicativum, nunc * 1.176 per Optativum & particulam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 exprimunt.

Subjunctivus, qui nisi alteri subjiciatur orationi, * 1.177 vel alteram sibi subjectam orationem habeat, per se sententiam non absolvit: ut,

Sifueris felix, multos numerabis amicos: Tempora si suerint nubila, solus eris. * 1.178

Temporū igitur vocibus hi tres modi per omma (sicut dictum est) conveniunt: discernuntur ver•• si∣gnificatu, & signis. Optativus enim semper adhaeret adverbio cuipiā optandi: ut, Ʋtinā veniat aliquando tempus. Potentialis verò ne{que} ullum adverbium ad∣junctū habet, nec conjunct on••m. Subjunctivus au∣tem

semper aliquam conjunctionem annexam ha∣bet: ut, Si venero, Vt taceas; Cùm coenavero.

Infinitivus, qui agere quidem aut pati significat, at * 1.179 citra certam numeri & personae differentiam: ut, Malim probus esse, quàm haberi.

DE TEMPORE.

〈…〉〈…〉.

Praesens, quo 〈…〉〈…〉 geri significatur; ut Scribo. * 1.180

Imperfectum, quo prius q••••dem aliquid in agen∣do fuisse significatur, non 〈◊〉〈◊〉 absolutam tunc * 1.181 temporis fuisse actionem: ut,

Virgil. Hic templum Iuneniingen•• Sidonia Dido Condebat: Erat enim adhuc in oper••.

Perfectum, quo praeterita absolutá{que} significatur actio. Hoc in passivis, deponentibus, & communi∣bus * 1.182 duplex est, & ob id duplici circuitione explica∣tum: Alterum, quo proximè praeteritū exprimitur: ut Pransus sum: Alterum, quo ulterius praeteritum indicatur, ut Pransus fui. Non enim, si modò pransus fis, pransus fui commodè aptéve dixeris.

Plusquam perfectum, quo actio jamdiu praeteri∣ta * 1.183 significatur.

Futurum, quo res in futuro gerenda significatur.

Hic Promissivus modus à nōnullis vocatur, qu••d videatur aliquid promittere, aut velle facere: ut Ovid. Jbimus ô Nymphae, monstrataque saxa petemus.

Hujus aliud genus est, quod Exactum vocant ut, Videro, abiero.

Ter. Si te aequo animo ferre accipiet, negligentem feceris.

Quod quidem exactum futurum etiam in sub∣junctivo modo reperitur: ut Plin. Erosecurior dum legam, statim{que} timebo cùmleger••.

DE FIGVRA.

Figura est duplex: Simplex, ut Facio; Composita, ut Calefacio.

Verba composita quorum simplicia exoleverunt, sunt, Defendo, offendo, aspicio, conspicio, adipiscor, experior, comperior, expedio, impedio, deleo, imbuo, compello, appello, incendo, accēdo, ingruo, congruo, infligo, instigo, impleo, compleo, & id genus alia.

Quaedam etiam videntur à Graecis nata: ut, Im∣pleo, à 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Percello, à 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

DE SPECI••

Species est duple••

Primitiva, quae est 〈◊〉〈◊〉 verbi positio: ut Ferveo. * 1.184

Derivativa, quae •• ••rimitiva deducitur, ut fervesco.

Derivativorum ••••nera sunt quinque.

Inchoativa, à Grammaticis appellata (quae Valla * 1.185 meditativa poti••s, & augmentativa appellat,) in sco desinūt: ut, Labasco, calesco, ingemisco, edormisco.

Haec autem inchoationem significant, ut Lucescit, d est, incipit lucere, aut certè gliscere & intendi: ut apud Virgil. Expleri mentem nequit, ardescit{que} tuendo: hoc est, magis magis{que} ard••t. Ex his pleraque pro thema∣tibus primariis usurpantur: ut, Timesco, hisco, conti∣cesco, id est, Timeo, hio, taceo.

Frequentativa desinunt int to, so, xo, aut tor: ut vi∣sito, * 1.186 affecto, scriptito, pulso, viso, quasso, nexo, texo, vexo, sector, scitor, sciscitor. Significant autem vel assiduitatem quandam; vel conatum: ut, Dictito, id est, frequenter dico; viso, id est, eo ad videndum.

Huc pertinent & illa, vellico, fodico, albico, et * 1.187 fimilia idgenus, quae à Grammaiicis etiam appara∣tiva appellari solent.

Desiderativa finiunt in urio: Ut, Lecturio, parturio, * 1.188 esurio, coenaturio. Haec ad significationem suorum Primitivorum studium, atque apperentiam quan∣dam adjiciunt: ut, Lecturio, id est, Legere cupio; Coe∣naturio, id est, cupio coenare.

Diminutiva, in lo, vel sso, exeunt: ut, Sorbillo, can∣tillo, pitisso, id est, parùm ac modicè sorbeo, canto, bib••. * 1.189

Imitativa sunt, quae imitationem significant: ut, Patrisso, Atticisso, Platonisso. At Latini hâc formâ * 1.190 non adeo delectati sunt: unde pro Graecisso, Grae∣cor usi sunt: ut Cornicor, à cornice; Vulpinor, à vulpe; Bacchor, à Baccho.

DE PERSONA.

Tres sunt ••••rbi personae: prima, ut Lego; Secun∣da, ut Legis; 〈…〉〈…〉 Legit.

DE NV••ERO.

Numeri sunt duo; Singula•••• ut Lego; Pluralis, ut Legimus.

DE CONJVGAT••ONE.

Quandoquidem de conjugan••••rum verborum tatione in rudimentis Anglicis traditum est, quae pu∣eritanquam ungues suos exactissime callere debent: proximum fuerit, ut hae Gulielmi Lilii de praeteritis & supinis regulae (lucidissimae quidem illae, com∣pendiosissimaeque, nec sane minùs utiles) pari avidita∣te imbibantur.

G. LIL. DE SIMPLICIUM Verborum primae Conjugationis communi Praeterito. * 1.191

A Sin praesenti perfectum format in avi; Vt, nonas navi, vocito vocitas vocitavi. Demelavo lavi, juvo juvi; nexóque nexui; * 1.192 Et seco quod secui, neco quod necui, mico verbum Quod micui, psico quod plicui, srico quod fricui dat. Sic domo quod domui, tono quod tonui, sono verbum Quod sonui, crepoquod crepui, veto quod vetui dat. Atque cubo cubui: rarò haec formantur in avi, Do das ritè dedi, sto stas formare steti vult.

Secundę Conjugationis commune Praeteritum.

ES in praesenti perfectum format ui dans; * 1.193 Vt nigreo nigres nigrui: jubeo excipe jussi; Sorbeo, sorbui habet, sorpsi quoque, mulceo mulsi; Luceo vult luxi, sedeo sedi, videóque Vult vidi; sed prandeo prandi, strideo stridi▪ Suadeo suasi, rideo risi, habet ardeo & ••rsi.

Quatuor his infrâ 〈◊〉〈◊〉 syllaba prima: Pendeo namque pependi, 〈…〉〈…〉 vúltque momordi, Spondeo habere spospon••••, tondeo vúltque totondi.

L vol R ante 〈…〉〈…〉, geo vertitur in si; Vrgeo ut ursi, 〈…〉〈…〉, dat quoque mulxi: * 1.194 Frigeo frixi, lugeo luxi, habet augeo & auxi.

Dat fleo fles flevi, leo les levi, indéque natum Deleo delevi, pleo ples plevi, neo nevi: A maneo mansiformatur: torqueo torsi, Haereo vult haesi. Veo fit vi; utferveo servi: Niveo, & indè satum poscit conniveo nivi * 1.195 Et nixi: cieo civi, vieóque vievi.

Tertia Conjugatio.

TErtia praeteritum formabit ut hîc manifestum. Bo fit bi, ut lambo lambi: scribo excipe scripsi, * 1.196 Et nubo nupsi; antiquum cumbo cubui dat. Co fit ci, ut vinco vici: vult parco peperci * 1.197 Et parsi, dico dixi, duco quoque duxi. Do fit di, ut mando mandi: sedscindo scidi dat, * 1.198 Findo fidi, fundo fudi, tundo tutudique; Pendo pependi, tendo tetendi, pedo pepédi: Iunge cado cecidi, pro verbero caedo oecidi. * 1.199 Cedo pro discedere, sive locum dare, cessi: Vado, rado, laedo, ludo, divido, lrudo, Claudo, plaudo, rodo, ex do semper faciunt ••i.

Go fit xi, ut jungo junxi: sed r ante go vult si; Vt spargo sparsi: lego legi, & ago facit egi; * 1.200 Dat tango tetigi, pungo punxi pupugique: Dat frango fregi: cùm signat pango pacisci, Vult pepigi; pro jungo, pegi; pro cano, panxi. Ho fit xi; trah•• ceu traxi docet, & veho vexi. * 1.201 Lo fit ui, colo ceu colui: psallo excipe cum p, 〈…〉〈…〉 salli format utrumque: Dat vello velli, vulsi 〈◊〉〈◊〉, fallo fef••lli, ello pro frango, ceculi; pello p••••••lique. Mo fit ui, vomo seu vomui: sea 〈◊〉〈◊〉 facit emi, ••mo petit compsi, promo prompsi: 〈◊〉〈◊〉 demo * 1.202 Quod formet dempsi, sumo sumpsi, prem•• pressi. No fit vi sino ceu sivi: temno exci••e t••••psi; * 1.203 Dat sterno stravi, sperno, sprevi, lino levi, Inter dum lini & livi; corno quoque crevi: Gigno, pono, cano, genui, posui, cecini dant. Po fit psi, ut scalpo scalpsi; rumpo exciperupi; * 1.204 Et strepo quod format strepui, crepo quod crepui dat. Quo fit qui, ut linquo liqui: coquo demito coxi. * 1.205 Ro fit vi, sero ceu pro planto & semino, sevi, Quod serui meliùs dat mutans significatum: Ʋult verro verri & versi, uro ussi, gero gessi, Quaero quaesivi, tero trivi, curro cucurri. So, velut accerso, arcesso, incesso, atque incesso, * 1.206 Formabit fivi: Sed tolle capesso capessi, Quodque capessivi facit, atque facesso facesso, Sic viso visi: sed pinso pinsui habebit. Sco fit vi, ut pasco pavi: vult posco poposci. * 1.207 Ʋult didici disco, quexi formare quinisco. To fit ti, ut verto verti: sed sisto notetur * 1.208 Pro facio stare activum, nam jure stiti dat, Dat mitto misi, petij peto sive petivi. Sterto stertui habet, meto messui: ab ecto fit exi, Ʋt, flecto flexi: pecto dat pexui, habetque Pexi; ••tiam necto dat nexui, habet quoque nexi.

Vo fit vi, ut volvo volvi: vivo excipe vixi. * 1.209 exo ut nexui facit, sic texo texui habebit. * 1.210 N Fit cio ci: ut, facio feci, jacio quoque jeci; * 1.211 ntiquum lacio lexi, specio quoque spexi. Fit dio di, ut fodio fodi. Gio, ceu sugio gi. * 1.212 Fit pio pi, ut capio c••pi: cupio excipe pivi, Et rapio rapui, sapio sapui atque sapivi. Fit rio ri, ut pario peperi. 〈◊〉〈◊〉, geminans ••▪ * 1.213 Ʋt quatio quassi, quod vix ••••••eritur in vsu. Denique uo fit ui, 〈◊〉〈◊〉 statui: luo pluvi * 1.214 Format, sive plui; 〈◊〉〈◊〉 struxi, fluo fluxi.

Q••arta Conjugatio.

QƲarta dat is ivi, ut monstrat scio scis tibi scivi: Excipias venio dans veni, cambio campsi, * 1.215 Raucio rausi, fartio farsi, sartio sarsi, Sepio sepsi, sentio sensi, fulcio fulsi, Hauric item hausi, sancio sanxi, vincio vinxi, Pro salto salio salui, * 1.216 & amicio amicui dat, Par••••ùs utemur cambivi, haurivi, amicivi, Sepivi, sanxivi, sarcivi, atque salivi.

De Compositorum Verborum Praeteritis.

PRaeteritum dat idem simplex & compositivum, Ʋt docui edocui monstrat. Sed syllaba semper, Quam simplex geminat, c••mposto non geminatur: Praeter quam tribus his, praecurro, excurro, repung••: Atque à do, disco, sto, posco, ritè creatis▪ A plico compositum cum sub, vel nomine, ut ista, * 1.217 Supplico, multiplico, gaudent sormareplicavi: Applico, complico, replico, & explico, ui vel in avi. Quamvis vult oleo simplex olui, tamen inde * 1.218 Quod vis compositum meliùs formabit olevi.: Simplicis at formam redolet sequitur, subolètque. Composita â pungo formabunt omnia punxi. * 1.219

Vult unum pupugi, interdúmque repungo repunxi. Natum â do, quando est inflexio tertia, ut addo, Credo, edo, dedo, reddo, perdo, abdo, vel obdo, * 1.220 Condo, indo, trado, prodo, vendo, didi: at unum Abscondo abscondi. Natum â sto stas stiti habebit. * 1.221

Mutantia primam vocalem in E.

〈…〉〈…〉 ••••mplicia praesentis, praeteritique, Si componantur, 〈◊〉〈◊〉 primam in e mutant: Damno, lacto, sacro, fallo, arce••, 〈◊〉〈◊〉, satiscor, Partio, carpo, patro, scando, spargo▪ ••arióque, Cujus nata peri duo comperit & 〈◊〉〈◊〉 dant: * 1.222 Caeterased perui; velut haec, aperire, verire.

A pasco, pavi: tantum compôsta notentur Haec duo, compesco, disp••sco, pescui habere: Caetera, ut epasco, servabunt simplicis usum. * 1.223

Mutantia primam vocalem in I.

HAec, * 1.224 habeo, lateo, salio, statuo, cado, laedo, Pango danspegi, cano, quaero, caedo, cecidi, Tango, egeo, teneo, taceo, sapio, rapióque, Si componantur, vocatem primamin i mutant: Vt rapio rapui, eripio eripui: â canonatum, Praeteritum per ui, ceu concino concinui dat. * 1.225

A placeo sic displiceo; sed simplicis usum Haec duo, complaceo cum perplaceo, bene servant. * 1.226

Composita â pangoretinent, a quatuor ista, Depango, oppango, circumpango atquerepango. * 1.227

A maneo, mansi, minui dant quatuor ista, * 1.228 Praemineo, emineo, cum promineo, immineóque: Simplicis at verbi servabunt caetera sormam.

Composita â scalpo, calco, saito, a per u mutant: * 1.229 Id tibi d••monstrant exculpo, inculco, resulto.

Composita â claudo, quatio, lavo, rejiciunt a: Id docet â claudo, occludo, excludo: â quatióque, * 1.230 Percutio, excutio: â lavo, proluo, diluo, nata.

Mutantia primam vocalem in I, praeterquam in Pręterito.

HAec si componas, Ago, emo, sedeo, rego, frango, * 1.231 Et capio, jacio, lacio, specio, premo, semper Vocalem primam praesentis in i sibi mutant, Praeteriti nunquam; ceu, frango refringo refregi: A ca••io incipio incepi Sed pauca notentur: Namque suum simplex perago sequitur, satagoque. Atque ab ago dego dat degi, cogo, coegi: * 1.232 A rego sic pergo perrexi, vult 〈◊〉〈◊〉 surgo Surrexi, media praesenti•• 〈◊〉〈◊〉 ademptâ.

Nil variat facio, nisi ••••aeposito praeeunte: * 1.233 Id docet olfacio, cum ••••fàcio, inficióque.

A lego nata, re, * s••••per, prae, sub, trans, praeeunte, * 1.234 Praesentis servant v••••alem; in icaetera neutant: De quibus haec, intelligo, diligo, negligo, tantùm Praeteritum lexi faciunt; reliqua omnia legi.

De simplicium verborum Supinis.

NVnc ex praeterito discas formare Supinum. Bi sibi tum format, sic namque bibi bibitum fit. * 1.235 Ci fit ctum; ut, vici victum, testatur & ici Dans ictum; feci factum, jeci quoque jactum.

Di fit sum, ut, vidi visum: quaedam geminant f; * 1.236 Vt pandi passum, sedi sessum: adde scidi quod Dat scissum, at que fidi fissum, fodi quoque sossum.

H••c etiam advertas, quòd syllaba prima supinis, Quam vult praeteritum geminari, non geminatur: Idque totondi dans tonsum docet, atque cecidi Quod caesum, & cecidi quod dat casum, atque tetendi Quod tensum & tentum, tutudi tumsum, atque pepédi Quod format peditum; adde dedi quod jure datum vult:

Gi fit ctum, ut legilectum: pegi pepigique * 1.237 Dat pactum, fregi fractum, tetigi quoque tactum, Egi actum, pupugi punctum, fugi, fugitum dat.

Li fit sum; ut salli, ftans pro sale condio, salsum•• Dat pepulipulsum, ceculi culsum, atque fefolli * 1.238 Falsum; dat velli vulsum: tuli habet quoquelatum,

Mi, ni, pi, qui, tum fiunt; velut hîc manifestum, * 1.239 Emi emptum, veni ventum, cecini à cano cantum, A capie cepi dans captum, à coepio coeptum, A rumpo rupi ruptum, liqui quoque lictum. Ri fit sum, ut verri versum: peperiexcipe partum. * 1.240

Si fit sum, ut visi visum: tamens geminato 〈…〉〈…〉: fulsi excipe fultum, Hausi hauftum, sarsi 〈◊〉〈◊〉, farsi quoque fartum, Ʋssi ustum, gesss gestum; 〈◊〉〈◊〉 tortum Et torsum, indulsiindultum 〈◊〉〈◊〉 requirit.

Psi fit ptum, ut scripsi scriptum. 〈◊〉〈◊〉 excipe campsum. * 1.241 Ti fit tum; â sto nam{que} steti,, â 〈…〉〈…〉 fit, Praeterito, commune statum: verti excip••versum.

Vi fit tum, ut flavi flatum: pavi excipe pastum; * 1.242 Dat lavi lotum, interdum lautum atque lavatum; Potavi potum, interdum facit & potatum: Sed favi fautum, cavi cautum; à sero sevi Formes ritè satum; livi linique litum dat; Solvi à salvo solutum, volvi á volvo volutum; Ʋult fingultivi singultum, veneo venis Ʋenivi venum, sepelivi rités••pultum.

Quod dat ui dat itum, ut domui domitū: excipe qu••••vi▪ Ʋerbumin uo, quia semper ui formabit in utum; * 1.243 Exui ut exutum: á ruo deme rui, ruitum dans. Ʋult secui sectum, necui nectum, fricuique Frictum, miscuiitem mistum, * 1.244 ac amicui dat amictum: Torrui habet tostum, docui doctum, tenui{que} Tentum, consului consultum, alui altum alitumque; Sic salui saltum, colui occului quoque cultum: Pinsui habet pistum, rapuiraptum; seruî{que} Asero vult sertum; sic texui habet quo{que} textum. Haec sed ui mutant in sum: nam censeo censum, Cellui habet celsum; meto messui habet quoque messum; * 1.245

Nex ui item nexum, sic pexui habet quoquepexum: Dat patui passum, ca••ui cassum caritumque.

Xi fit ctum, ut vinxi vinctum, quinque abiicium n: Nam finxi fictum, minxi mictum, inque supino Dat pinxi pictum, strinxi, rinxi quoque rictum. Xum, flexi, plexi, fixi dant; & fluo fluxum.

De Compositorum Verborum Supinis.

COmpsitum ut simplex formatur quodque supinum, * 1.246 Ouamvis non eadem st••t semper syl••aba utrique. Composita à tunsum, ••••mptâ n, tusum; à 〈…〉〈…〉, * 1.247 I mediâ dempta, rutum; & à 〈◊〉〈◊〉 quoque sultum: A sero, quando satum 〈◊〉〈◊〉, composta situm dant. Haec, captum, factum, 〈◊〉〈◊〉, raptum, a per e mutant; Et cantum, partum, 〈◊〉〈◊〉, carptum, quoque ••artum.

Verbum edo 〈◊〉〈◊〉, non estum, sed facit esum: * 1.248 Vnum duntaxat comedo, formabit utrumque. A nosco tantum duo cognitum & agnitum habentur; Caetera dant notum: nullo est iam noscitum in usu.

De Praeteritis Verborum in Or.

VErba in or, admittunt ex posteriore supino Praeteritum, verso ••per us, & sum consociato Vel fui: ut a lectu, lectus sum vel fui. At horum Nunc est deponens, nunc est commune notandum: Nam labor lapsus, pati••r dat passus, & eiu•• * 1.249 Nata; ut, compatior compassus, perpetiorque Formans perpessus, fate or quod fassus, & indè * 1.250 Nata; ut, confiteor confessus, diffiteorque * 1.251 F••rmans diffessus: gradior dat gressus, & indè Nata; ut igredior digressus. Iunge fatiscor Fessus sum, mensus sum metior, utor & usua. Pro tex•• orditus, pro incepto dat ordior orsus, Nitor nisus vel nixus sum, ulciscor & ultus: Irasc••r ••imul iratus, reor atque ratus sum, Obliviscor vult oblitus sum: fru••r optat

Fructus vel Fruitus, misererijunge misertus. * 1.252 Vult tuor & tueor non tutus sed tuitus sum, Quamvis & tutum & tuitum sit utrique supinum: A loquor adde locutus, & â sequor ad desecutus; Experior facit expertus: formare paciscor Gaudet pactus sum, nanciscor nactus: apiscor, * 1.253 Quod vetus est verbum, eptus sum; unde adipiscor adeptm Iunge queror questus, proficiscorjunge profectus; Expergiscor sum experrectus: & haec quoque, commi▪ 〈…〉〈…〉, nascornatus, moriórque Mortuus, atque orior 〈◊〉〈◊〉 ••raeteritum facit ortus:

De verbis geminum p••••teritum habenti∣bus, viz. Activae & Pa••••••vae vocis.

PRaeteritum activae & passivae 〈◊〉〈◊〉 habenthaec; Coeno coenavi & coenatus sum tib••••ormat, Iuro juravi & juratus, potoque potavi * 1.254 Et potus, titubo titubavivel titubatus: Sic careo carui & cassus sum, prandeo prandi Et pransus, pateo patui & passus, placeôque Dat placui & placitus, suesco suevi atque suetus; Veneo pro vendor; venivi venditus & sum, Nubo nupsi nuptâque sum, mereor meritus sum Vel merui: adde libet libuit libitum; & licetadde Quod licuit licitum, taedet quod taeduit & dat Pertaesum: adde pudet faciens puduit puditúmque; Atque piget, tibi quod format piguit pigitumque.

De Neutro-passivorum praeteritis.

NEutro passivum sic praeteritum tibi format, Gaudeo gavisus sum, fid•• fisus, & audeo * 1.255 Ausus sum, fio, factus, soleo solitus sum, Moereo sum moestus: sed Phocae nomen habetur.

De Verbis praeteritum mutuantibu••.

QVaedam praeteritum verba accipiunt aliundè: * 1.256 Inceptivum in sco, stans pro primario, ••doptat

Praeteritum ejusdem verbi: vult ergò tepesc•• A tepeo tepui, fervesco à serveo fervi; A video cerno vult vidi▪ à concutio vult Praeteritum quatio concussi; à percutióque Percussiferio; •• mingo vult meio minxi; A sedeo sido vult sedi, à suffero tollo Sustuli; & à suo sum fui a tulo ritè sero tuli; Asto sisto steti, tantùm pro stare, furóque Insanivi, à verbo ejusdem signific••ti: Sicposcunt, vescor, med or, 〈◊〉〈◊〉, reminiscor, Praeteritum à pascor, 〈◊〉〈◊〉, liquesio, recordor.

De Verbis ••raeterito carentibus.

PRaeteritum fug••unt, vergo, ambigo, glisco, fatisco, * 1.257 Polleo, nide••: Ad haec, inceptiva, ut puerasco: Et passiva, quibus caru••re activa supinis; V••metuor, tim••or: Meditativa omnia, praeter Parturio, esurio, quae praeteritum duoseruant.

Verba Supinum rarô admittentia.

HAec rarò aut nunquam retine••unt verba supinum, Lambo, mico micui, rudo, scabo, parco peperci, Dispesco, posco, disco, compesco, quinisco, Dego, ango, sugo, lingo, ningo, satagóque, Psallo, volo, nolo, malo, tremo, strideo, strido, Flaveo, liveo, avet, pav••o, conniveo, fervet: A nuo compositum, ut renuo, à cado, ut incido; praeter Occido, quod facit occasum, recidóque recasum: Respuo, linquo, luo, metuo, cluo, frigeo, calvo, Et sterto, timeo. Sic luceo, & arceo, cujus Composita crcitum habent: Sic à gruo, ut ingruo, natum▪ Et quaecunque in ui formantur neutra secunda: Exceptis oleo, doleo, placeo, taceóque, Pareo, item & careo, noce••, pateo, lateóque, Et valeo, caleo: gaudent 〈◊〉〈◊〉 na ••que supi••▪

De Verbis Defectivis.

SEdnunc, ut totum percurras ordine verbum, Istis pauca dabis mutilata & anomala verba: Quae quia clauda quidem remanent, nec versibus apta, Qui rectis pedibus plenisque incedere gaudent, Hisce sequens dabitur, quem cernis, sermo solutus.

Praesens Indicativi, Aio, ais, ait, Plural. aiunt.

〈…〉〈…〉, Aiebam, aiebas, aiebat. * 1.258 Plu. Aiebamus, aiebatis, ••••ebant. Imperativus, Ai.

Praesens Optativi, 〈◊〉〈◊〉▪ & Subjunctivi, Aias aiat. Plural. Aiamus, aiant. 〈◊〉〈◊〉 particip. Aiens.

Praesens Optativi, & Subjuncti▪ Ausim, ausis, au∣sit. Plural. Ausint. * 1.259

Indicat. Salvebis. Imper. Salve, salveto. Plural▪ Salvete, salvetote, Infinit. Salvere. * 1.260

Imperat. Ave, aveto, Pl. Avete, avetote. Infin. A∣vere. * 1.261

Imperat. Cedo; Plural. Cedite: id est, Dic, vel porri∣ge; Dicite, vel porrigite. * 1.262

Futurum, Faxo velfaxim, faxis, faxit, pro faciam vel fecer••. Plural. Faxint. * 1.263

Imperfectum Optat. Potent. & Subjunct. Forem, fores, foret; pro essem, esses, esset. Plur▪ Forent. * 1.264

Infinitivus, Fore, id est, Futurum esse.

Praesens Indicat. Quaeso. Plural. Quaesumus.

Infit, sola vox est, dicit, seu dixit significans. Plural. * 1.265 Infiunt, id est, Dicunt.

Praesens Indicativi, Inquio vel inquam, inquis inquit. Plural. Inquimus, inquiunt. * 1.266

Praeter. perfectum, Inquisti, inquit.

Futurum, Inquies, inquiet.

Imperat. Inque apud Terent. Inquito apud Plautū.

Praesens Optativi, Potentialis, & Subjunctivi, In∣quiat. Particip. Inquiens.

Indicat. Valebis. Imper. Vale, valeto. Plural. vale∣to▪ valetote. * 1.267 Infinit. Valere.

Haec quatuor sequentia, Odi, coepi, memini, no••••, omnes voces praeteriti perfecti & plusquam perfecti * 1.268 omnium modorū integras habent; ut & futuri quo∣que, quoties à praeterito indicativi formatur: in re∣liquis magna ex parte deficiunt, nisi quòd Memini in Imperativo Sin. Memento, Plur. Mementote ha∣bet. Odi, novi, & coepi, carent Imperativo.

Notabunt praeterea pueri▪ Dor, furo, for, der, fer à for, simplicia non reperi••••:

Praeterea,	Dic,	pro	Dice,	Voces esse per Apocopen cō∣cisas & decur∣tatas.
Duc,	Duce,
Fer,	Fere,
Fac	Face,

Denique notabunt, Eo & queo, habere imperse∣ctum Ibam, quibam: in futuro, Ibo, quibo.

¶ De verbis Impersonalibus.

ET de Personalibus quidem hactenus dictū esto; deinceps verò de Impersonalibus dicendū, quae nominativū certae personae non recipiūt, sed muta∣tur nominativus personae in obliquos: ut quod An∣glicè personaliter dicimus, I must reade Virgil, Latine impersonaliter effer••ur, Opartet me legere Virgilium.

Impersonalia igitur appellantur, non quòd per∣son â careant, (habent enim, ut videmus, vocem ter∣tiae * 1.269 personae tam activam quàm passivam, quāplu∣rima) sed quia nullius personae aut numeri certam significationē, nisi ex adjuncto nominis vel prono∣minis casu obliquo, sortiantur: Nam Oportet me, pri∣mae personae esse videtur, numerique singularis▪ O∣portet nos, primae personae plurali••: Oportet te, secun∣dae personae singularis: Oportet vos, secundae pluralls: atque itidem de reliquis.

Sunt igitur Impersonalia duplicia: Activae vocis & passivae vocis.

Impersonalia activae voei•• sunt haec & his simill•• * 1.270

Est,	Accidit,
Interest,	Contingit,	Vacat,	Iuvat,
Refert,	Evenit,	Praestat,	Cōstat,
Placet,	Expedit,	Restat,	Cōducit
Libet,	Liquet,	Decet,	Miseret
Poenitet,	Licet,	Oportet	Piget,
Taedet,	Solet,	Potest,	Pudet.

Denique nullum 〈…〉〈…〉 est tam personale ut non idē impersonalis 〈◊〉〈◊〉 possit induere; nec è diverso. Horum tamen quaeda•••• personaliter usur∣pantur ut, Virtus placet probis. ••••cunia omnia potest: Ars juvat egentes.

Quaedam verò semper manent impersonalia: ut, Pudet, poenitet, oportet. Tametsi legere est apud Terentium; Quae adsolent, quae{que} oportent signa ad salu∣tem esse, buic omnia adesse video.

Conjungantur autem in tertia persona singulari * 1.271 per omnes modos. A Liquet, non extat praeteritum.

Taedet, pertaesum format.

Miseret & miserescit, misertum est.

Inveniun∣tur etiam in usu,	Placitum est,	Praeterit. à	Placet.
Libitum est,	Libet.
Puditum est,	Pudet.
Licitum est,	Licet.
Pigitum est,	Piget.

Impersonalia passivae vocis fiunt ab omnibus ver∣bls activis & neutris: ut, Curritur, turbatur.

Impersonalia Supinis, & vocibus Gerundij carēt

DE GERVNDIIS.

GErundia porrò voces participiales vocari pos∣sunt, quòd fimilia participijs sunt: sicut prover∣bialia dicimus, quae sunt fimilia proverbijs.

Proinde quia parum videbamus convenire inter Grāmaticos, utrùm ad verba, an ad participia pro∣pids

pertineant, hic in confinio utriusque partis relin quimus, ut, utri velint, sese regno addicant.

Porro à nomine casum, à verbo agendi vel pati∣endi vel neutrius significationem accipiunt.

Et quia temporum nec discrimen discretis vocl∣bus recipiunt, neque numeros aut personas admit∣tunt, ideo n••c justa verba esse possunt, n••c partici∣pia.

Gerundij termi∣nationes sunt tres.	Di, Genitivi casus.
Da ••ativi & Ablativi. * 1.272
••um, Nominativi & Accusat.

Gerundia autem ••ctivè majore ex parte signifi∣care, nulli dubiu•• est, licèt interdum etiam passivè significent 〈◊〉〈◊〉 rei exempla erunt ista: Athenas qus ue ••issus er••diendi causâ: id est, ut erudiretur. Vrit∣que vi lendo Foemina: id est, dum vi••etu••. Satis ad cognos∣cendum ill••stria: id est, ut cognoscantur. Ars ad discendum facilis: id est, ut discatur.

DE SVPINIS.

SVpina quo{que} meritò participialia verba dicūtur, * 1.273 ••mniá{que} cum gerundij vocibus comunia habēt, Ex••unt autē, prius in um, posterius in 〈◊〉〈◊〉 ut, V••sum, 〈◊〉〈◊〉. Significāt autē, prius quidem ferè activè (sicur in rudimentis dictum est) posterius verò passive.

¶ DE PARTICIPIO.

PArticipiū est pars orationis inflexa casu; * 1.274 quae à Nomine, genera, casus & declina∣tionē, à Verbo▪ tēpora & significatio∣nes; ab utro{que} numerū & figurā accipit.

ACCIDENTIA PARTICIPIO.

Accidunt Parti∣cipio septem,	Casus,	Significatio, * 1.275
Genus,	Numerus,
Declinatio,
Tempus,	Figura.

De genere autem, & casu, & declinatione, idē hie statuendum, quod suprà in nomine est traditum.

TEMPVS.

Tempora participiorum sunt quatuer. * 1.276

Praesens in ans vel ens, ut, Amans, legens.

Caeterùm iens, participiū ab Eo, simplex rariùs legitur in nominativo; sed euntis, eunti, euntem, eunt••, in obliquis: cóposita verò nominativū qui∣dem in 〈◊〉〈◊〉 finitum hab••••▪ genitivum autē in euntis, ut, Abiens. abeuntis; Redie. ••••redeūtis: praeter unū, Ambiens, ambientis.

Han•• f••rmam s••qunntur & h••••um gerundia; ut Abeundi, abeundo, abeundum: p••aeter Ambiendi, ambiendo, ambiendum.

Praeteritum verò in * 1.277	Tus,	ut	Doctus.
Sus,	Visus.
Xus,	Nexus.

Futurum autem duplex: Alterum quidem in rus, * 1.278 activae ut-plurimùm significationis, aut neutralis: ut, ••ecturus, cursurus: Alterum verò in dus, passivae significationis semper, ut Legendus.

SIGNIFICATIO.

Activè significant ea participia, quae ab activis * 1.279 cadunt: ut, Docens, docturus; Verberans, verbera∣turus.

A neutris cadentia neutraliter significant: ut, Curreus, cursurus; Dolens, doliturus. * 1.280

A quibusdam neutris reperiuntur etiam partici∣pia in dus: ut, Dubitandus, vigilandus, carendus, do∣lendus.

Passivè significant, quae à passivis descendunt: ut, Lectus, legendus; Auditus, audiendus. * 1.281

Fiunt & participia passiva ab hujusmodi neutris, qu orum tertiae personae passivè usurpantur: ut, Ara∣turo••••re hinc, arata & aranda terra.

Participia formata à deponentibus, imitantur sig∣nificationem * 1.282 suorum verborum: ut, Loquens, lo∣quutus, loquuturus, à loquor.

Deponentibus, quae olim communia fuerunt, ma∣net participium futuri in dus: ut,

Sequendus,	Vtendus,	Obliviscendus,
Loquendus,	Patiendus,	& alia id genus.

Habent & deponentia praeteriti tēporis partici∣pia, quae nunc activè, nunc passivè significant: ut,

Virgil. Nunc oblita mihi totc••••mina.

Terent. Meditata sunt 〈◊〉〈◊〉 omnia mea incommoda.

Virgil.—mentit•• ••ue ••ela Agno••cunt.

Communium ••••nique verborum participia ip∣sorum significati••nem induunt: ut, Criminans, cri∣minatus, crimi••aturus, criminandus.

Ab impersonalibus nulla extant participia, prae∣ter Poenitens, decens, libens, pertaesus, poenitendus, * 1.283 pudendus.

Haec participia, praeter analogiam, à verbis suis deducuntur, Pariturus, nasciturus, sonaturus, argui∣turus, * 1.284 luiturus, eruiturus, nosciturus, moriturus, ori∣turus, osurus, futurus.

Similia participijs sunt ista, Tunicatus, togatus, personatus, larvatus, & innumera hujus sortis voca∣bula quae à nominibus, non à verbis deducuntur.

NVMERVS.

Est & numerus in participi••s, ut in nomine: Sin∣gularis, ut legens; P••uralis, ut Legentes. * 1.285

DE FIGVRA.

Figura est duplex: Simplex, ut Spirans; Compo∣sita, ut Respirans. * 1.286

Participia aliquando degenerant in nomina par∣ticipialia; Vel cùm alium casum quàm suum verbum regunt: ut.

Abundans lactis,	Patiens inediae,
Alieni appetens,	Fugitans litium.

Vel cùm componuntur cum dictionibus, cum qui∣bus ipsorum verba componi, non possunt: ut, Infans indoctus, innocens, ineptus.

Vel cùm com∣parantur: ut,	Amans.	Doctus,
Amantior,	Doctior,
Amantissimus.	Doctissimus▪

Vel cùm tempus significare desinunt: ut, Expectem qui me nunquam visur•••• abîsti? hoc est, Qui eo animo dis••essisti, ut me ampliùs non videres.

Nullam mentionem ••ecit c••••etarum, nil praetermisurus, si quid explorati haberet: id e•••• ita affectus, ut non prae∣termitteret.

Amandus est doctissimus quisque: •••• est, dignus est, vel debet amari. Vita lau••ata: id est, lau••••bilis.

Esicienda est haec mollities animi: id ••st, debet ejici.

Participia praesentis temporis non rarò fiunt sub∣stantiva * 1.287 nomina. Modò in masculino genere; u••, Oriens, occidens, profluens, cōfluens: Modò in foe∣minino: ut, Consonans, continens. Modo in neutro: ut, Contingens, accidens, antecedens, consequens, Modò in communi genere, pro verbalibus in t••r vel trix: ut, Appetens, diligens, fitiens, indulgens.

Animans, modò foemininū, modò n••utrū reperitur

¶ DE ADVERBIO.

ADverbium est pars orationis non flexa, quae adjecta verbo sensum ejus perficit * 1.288 atque eplanat.

Explanat etiam interdum & nomen: ut Homo egregi•• impudens. Ne parùm sis leno. Nimiū philoso∣phus. Aliquoties & Adverbiū: ut, Parùm honestèse gerit.

ACCIDENTIA ADVERBIO

Adverbio accidunt, Significatio, Cōparatio, Spe∣cies, Figura. * 1.289

Significationis varietas ex verborum circum∣••••antiis colligenda est.

In loco significant, Hîc, illîc, istîc, intus, foris, us∣quam, nusquam, ubi, ubique, ubicun que, ubilibet, u∣trobique, ubivis, ubi, ibi, alibi, alicubi, necubi, fi∣cubi, * 1.290 inibi, ibidem, inferiùs, superiùs.

Ad locum respiciunt, Huc, illùc, istùc, intro, aliò, quò, aliquò, nequò, quoquò, siquò, eò, eodèm, quo∣libet, quovis, quocunquè, foras, horsum, aliorsum * 1.291 dextrorsum, sinistrorsum, sursum, deorsum, utroquè, neutrò, quoquoversum.

A loco denotant, Hinc, ill••nc, istinc, intus, foris, indè, undè, aliundè, ali••••••de, sicunde, necunde, in∣didem, * 1.292 undelibet, 〈◊〉〈◊〉, undecunque, superne, in∣fernè, coelitus, fun••••tus.

Deni{que} per loc•• innuunt, Hàc, illàc, istàc, quacun∣què, eà, eadèm, ••••ià, aliquà, siqua, nequà, quaquà. * 1.293

Adverbia temporis sunt, Dum, quum, quando, ali∣quando, quamdiu, dudum, quamdudum, jamdudū, * 1.294 quampridē; jampridē, usque, quousque, toties, quo∣ties, aliquoties, heri, hodie, cras, pridie, postridie, perendie, manè, vesperi, nudiustertius, nudiusquar∣tus, nudiusquintus, nudiussextus, &c. Diu, noctù, in∣terdiu, nunc, jam, nuper, aliàs, olim, itē, pridē, tan∣tisper, paulisper, parūper, saepe, rarò, subinde, identi∣dē, p••erumque, quotidie, quotannis, nunquā, unquā adhuc, etiam pro adhuc, hactenus, in-diès, in-horàs, ut primùm, quum-primùm, simulac, simulatque.

Usque temporis & loci adverbium est: ut, Vsque * 1.295 sub obscurum noctis. Ab Aethiopia est usque haec. Est & u∣bi pro semper, aut continuē ponitur: ut Vsque metumi∣cuêre finus.

Adverbia numeri: ut, Semel, bis, ter, quater, quin∣quies, sexies, septies, vigesies vel vicies, trigesies, * 1.296 vel tricies, quadragies, quinquagies, sexagies, septu∣agies, octogies, centies, millies, infinities.

Ordinis sunt, Indè, deinde, hinc, dehinc, deinceps, * 1.297 novissimò, imprimis, postremò, primùm, jamprimū denique, demū, tand••̄, ad-fummùm.

Adverbia interrogandi sunt, Cur, quamobrem, qua∣re, quomodo, ecquid, quin pro cur non, num, quid ita * 1.298 quò, unde, quantùm?

Vocandi sunt, Heus, ô, elio, et siqua sunt similia.

Negandi: ut, Haud, non, minimè, nequaquam, ne * 1.299 pro non, & similia. * 1.300

Affirmandi: ut, Etiam, sic, quidni, sanè, prorsus, nem∣pe, nimirum, certè, profectò, adeò, planè, scilicet. * 1.301

Iurandi: ut, Hercle, mehercule, medius-fidius, Di∣us-fidius. Pol, aedepol, Castòr, ecastor. * 1.302

Hortandi: ut, Age, sodes, 〈◊〉〈◊〉, amabò, agedum, cho∣dum, eia, agitè. * 1.303

Prohibendi: ut, Ne, non.

Optandi: ut, Vtinam, si. ô si, ô. * 1.304

Excludendi: ut, Modò, dummodo, tantummodo, so∣lummodo, * 1.305 tantùm, solum, duntaxat, demum. * 1.306

Congregandi: ut, Simul, unà, pariter, populatim, universim, conjunctim, &c. * 1.307

Segregandi: ut, Seorsim, gregatim, egregiè, nomina∣tim, viritim, oppidatim, vicatim, privatim, speciatim, * 1.308 bifariam, trifariam, omnifariam, plurifariam, ostiatim.

Diversitatis: ut, Aliter, secus.

Eligendi: ut, Potiùs, potissimùm, imò, satiùs. * 1.309

Intendendi: ut, Valde, nimis, nimium, immodicè, im∣pendiò, impensè, prorsus, penitus, funditus, radicitus, omnino.

Remittendi: ut, Vix, aegrè, paulatim, sensim, pede∣tentim. * 1.310

Concedentis: ut, Licèt, estò, demùs, sit-ità, sit-san••▪

Negatae solitudi••is: ut, Non solùm, non tantùm, * 1.311 non modò, nedum.

Qualitatis: ut, Doctè, pulchrè, fortiter, graviter.

Quantitatis: ut, Parum, minimè, maximè, sum∣mùm, * 1.312 ad-summùm, & similia.

Comparandi: ut, Tam, quàm, magis, minùs, maxi∣mè, minimè, aequè. * 1.313

Rei non peractae: ut, Ferme, fere, prope, prope∣modum, * 1.314 tantùm, tantùm non; modò non.

Demonstrandi: ut, En, ecce, sic, ut cùm dicimus, scribito. * 1.315

Explanandi, ut, Id est, hoc est, quasi dicas, putà, puta, utpote.

Dubitandi: ut, Forsan, forsitan, fortassis, fortasse. * 1.316

Eventus: ut, Fortè, casù, forte-fortunà.

Similitudinis: ut, Sic, sicut, sicuti, ità, item, iti∣dem; tanquam, quasi, ceu, uti, velut, veluti.

COM••ARATIO.

Adverbia à nominibus adjectivis nata, & compa∣rantur, & regun•• casus comparativi & superlativi: * 1.317 ut, Doctè, docti••s illo, doctissimè omnium: similiter Bene, meliùs, optimè. Malè, pejùs, pessimè: etiā Sae∣pe, saepius, saepissime: Nuper, nuperri••••è & similia.

SPECIES.

Species est duplex, Principalis, quae ex se origi∣nem habet: ut, Heri, cras. * 1.318

Derivativa est eorum, quae nata sunt aliunde: ut Furtim, a furor; Strictim, à stringo; ••••umaniter, ab humanus

Aliquando neutra adjectiva induunt formam ad∣verbiorum, ad Graecorum imitationem: ut, Recens, pro recenter: Torvùm, pro torvè.

FIGVRA.

Figura est duplex: Simplex, ut Prudenter, Com∣posita, ut Imprudenter.

¶ DE CONJUNCTIONE.

COnjunctio est pars orationis, quae sententiarū clausulas aprè connectit.

ACCIDENTIA CONJVNCTIONI.

Conjunctioni accidūt, Figura, Potestas, & Ordo. * 1.319

FIGVRA.

Figura est duplex: Simplex, ut nam: Composita' ut namque. * 1.320

POTESTAS.

Potestas, id est, significatio, est varia▪ Aliae enim è conjunctionibus Copulativae sunt: ut Et, ac, que, * 1.321 atque, quoque, etiam, item, itidem, cùm, et tum.

Tum item geminatum: ut, Ʋir tum probus, tum eru∣ditus. Huc spectant & his contrariae: ut, Nec, neque, * 1.322 neu, neve.

Hae quatuor sequentes, Et, que, nec, neque, cùm geminātur, Suspensivae etiam vocantur, quòd aliud * 1.323 semper expectari faciant: ut, Et fugis, & pugnat. Nec sapit ista, nec sentit.

Aliae Disjunctivae: ut, Aut, vel, ve, seu, sive. * 1.324

At istae, cùm geminantur, Suspensivae etiam vo∣cantur: ut, Velscribit, vel dictat.

Aliae Discretivae: ut, Sed, sed enim, at, ast, atqui, * 1.325 quidem, autē, quoque, scilicet, caeterùm, verò, enim∣verò, quòd si, verò, porro, quin.

Aliae Rationales, seu Illativae: ut, Ergò, ideo, igi∣tur, itaque, idcirco, quare, quamobrem, quocirca, * 1.326 proinde, propterea, ob eam-rèm, ea-rè: Cicer. Ea∣rèstatim ad te Aristocritum misi.

Aliae Causales, id est, quae rationem praecedentis * 1.327 orationis inferunt: ut, Nam, namque, enim, etenim, quod, quia, quippe, utpote, siquidem, quando, quan∣doquidem, propterea, quòd, quoniam, quatenus, et ut Virgil. Audieras & sama suit: pr•• nam, vel quia fuit: quò pro quia, ut Cicer. Non quò quicquam desit, sed quia valde cupio.

Ovid. Crede mihibene qui latuit, bene vixit, & intr••

Fortunam debet quis{que} manere suam. pro nam ve•• quia.

Aliae Perfectivae seu Absolutivae: ut, Vti, quò pro ut. * 1.328

Ne & ut, pro ne non: Terent, Sed patris vim ut queas ferre.

Ne, pro ut non: Cieero, Opera datur, judicia ne fiant.

Aliae Continuatiuae: ut, Si, sin, ni, nisi. * 1.329

Aliae Dubitativae: ut, Ne, an, anne, num, nunquid, * 1.330 utrùm, necne.

Aliae Adversativae: ut, Etsi, quanquam, quamvis, * 1.331 licèt, tametsi: & aliae. id genus.

Aliae Redditivae earundem: ut, Tamen, attamen, * 1.332 sed tamen, veruntamen.

Aliae Diminutivae: u••, saltem, at, certè, vel: ut Cic. Ne vel latum digitum discesseris. * 1.333

Aliae Electivae: ut, Quàm, ac, atque, ut, quando pro Quàm accipi••ntur. * 1.334

Expletivae: ut, Quidem, equidem, nimirum, au∣tem, scilicet, quoque▪ nam, profectò, verò, enimve∣rò, * 1.335 sed enim, enim pro certe.

Virgil. Nam quis tè, juvenum confidentissime, nostras

Iuss•• a••ire domos? Ter. Atenim non sinam.

Sunt dictiones, quae nunc adverbia, nunc conjū∣ctiones, nunc praepositiones esse inveniuntur: ut Cum, quoties casui jungitur, praepositio est.

In genere, Conjunctiones adeò tenui discrimine * 1.336 ab adver••ijs discernuntur, ut quàm saepissime con∣fundantur: ut, Quando, proinde, et similia.

ORDO.

Ordo conjunctionum est triplex, nempe.

Praepositivus: earum scilicet, quae in sententia∣rum exordio ponuntur. * 1.337

Subjunctivus: earum scilicet, quae secundum in clausula, vel tertium, vel ad summum quartum lo∣cum occupant.

Communis. * 1.338

Ex conjunctionibus hae inprimis praeponi solent, Nam, quare, at, ast, atque, &, aut, vel, nec, neque, si, quin, quatenus, sin, seu, sive, nisi. * 1.339

Subjunctivae verò sunt, Quidem, quoque, autem, verò, enim. * 1.340

Et tres Encliticae: ut, Que, ne, ve: sic dictae, quòd accentum in praecedentem syllabam inclinent: ut * 1.341 Horat. Ludere qui nescit, campestribus abstinet armis;

Jndectúsque pilae, discive, trochive qui••scit.

Sunt & aliae quoque voces aliquot Encliticae: ut, Dum, sis, nam, &c.

Communes denique dicuntur, quae indifferenter * 1.342 et praeponi et postponi poss••nt, quales sunt reliquae ferè omnes, praeter praedictas: ut, Equidem, ergo, igitur, saltem, tamen, quanquam, &c.

DE PRAEPOSITIONE.

PRaepositio est pars orationis indeclinabilis, quae alijs orationis partibus, vel in Compositione, vel in Appositione praeponitur.

Appositione ut, Christus sedet ad dextram Patris.

Compositione: ut, Adactum juramentum adhiben∣dum admonuit.

Quaedam praepositiones postponi suis casibus in∣veniuntur: * 1.343 ut,

Cum,	ut	Quibuscum▪
Tenus.	Pube tenus.
Versus.	Angliam versus▪
Usque,	Ad occidentem usque.

ACCIDENTIA PRAEPOSITIONI.

Praepositioni accidit casuū regimē, sive cōstructio,

Caeterùm in iisdem casibus mira est significatio∣nis varietas, quae non tam regulis, quam assiduo le∣gēdiatque scribēndi usu discēda est. Exempli causâ:

Secundum, Aliud significat cùm dico, Secundū 〈◊〉〈◊〉 vulnus accepit, id est, juxta aurem, Aliud verò hîc, * 1.344 S••cundum Deum parentes amandi sunt, id est, proximè post Deum: Aliud in hac oratione, Secundum quietem satis mihi felix visu•• sum, id est, in quiete, vel inter quietem.

Praepositiones accusativum regentes.

Ax praepositionibus istae accusat. casui adjūgūtur.

Ad. Ad Calendas Graecas.

Apud. Vir. At bene apud memores veteris stat gratia facti.

Ante. Horat.—dicique beatus

Ante obitum nemo, supremáque sunera debet.

Adversus. Ne Hercules quidem adversus dues.

Cis. Cis Tamesim sita est Atonia.

Citra.	Hor. Est modus in rebus, sunt certi denique fines,
Vltra.	Quos ultra citrá•••• nequit consistere rectum.
Intra. Ovid. Crede mihi, bene qui latuit, bene vixit, & intra Fortunam debet quisque manere suam.

Extra. Plin. Ma. Extra omnē ingenii al••am positus Gicere

Circum, locale est: ut Circum montem,

Circa, Circa forum. Circa viginti annos.

Circiter, tempus & numeium significat, ut,

Circiter h••••am decim••m.

Caesar; Circiter duo millia desiderati sunt.

Contra. Ne contra stimulum calces.

Erga. Princeps erga populum clemens.

Inter. Hor. Mul••a cadunt inter calicem supremáque labra.

Infra. Terent. Quem ego infra omnes, infimum esse puto.

Supra. Salust. Dux hostium cum ••xercitu supra caput ••st.

Iuxta. Ter. Cùm lucubrando iuxta ancillas lan••m suc••re••

Ob. Foeda mors ob oculos versabatur.

Per. Hor. I••••iger extremos currit mercator ad Indos, Per mare pauperie•••• fugiens, per saxa, perignes▪

Prope. Prope urbem. Prope mortem.

Praeter. Terent. Ità fugias, ne praeter casam.

Propter. Aliquid mali prepter vicinum malum.

Post. Hor. O cives, cives, quaerenda pecunia primùm est, Virtus postnummos.

Penes. Ovid. Me penes est unum vas••i, ••stodia mundi.

Trans. Hor. Coe••um non animum mutant, qui trans mare currunt.

Praepositiones Ablativum regentes.

A. Terent. A me nulla tibi orta est injuria.

Ab. Haec vocalibus praeponitur. Mimu••, Ab ali•• expectes al••eri quod feceris.

Abs. Terent. Abs quovis homine beneficium accipere, cùm opus est, gaudeas.

Absque. Terent. Absque eo esset. Absque pecunia miserè vivitur.

Cum. Mimus. Damnum appellandū est, cum mala fama lucrum

Clam. Clam patre. Et Plautus. Clam patrem.

Coram. Coram Senatures ac•••• est.

De. Sophistae rixantur de lana caprina.

E. Qui falsum tes••imonium dixisse convictus erat, èsaxo Tarpeio deijciebatur.

Ex. Ex malis moribus ••onae leges natae sunt.

Pro. Mimus, Comes facundus in via pro vehiculo est▪

Prae. Terent. Huic aliquid prae manu dederis.

Sine. idem, Sine Cerere & Baccho friget Venus.

Tenus. Virg.—capuloque tenus ferrum impulit irà.

Praepositiones utrique casui serviētes.

Hae quatuor utrumque casum exigunt sed diver∣fâ feré significatione.

In. Terent. Jntempore veni, quodomnium rerum est primum: sine motu.

Ovidius. Inq. domos superas scandere cura fuit: mo∣tum quodammodo innuit.

Sub. Vir. Sub lucē exportant calathis: i. paulò ante lucem Idem,—vaste vidisse sub antro.

Super. Virg. Super ripas Tiberis. Fr••nde super viridi.

Subter. Subter terram. Virg. Densa subter testudine casus * 1.345

Sunt & Praepositiones, quae nunquam extra cō∣positionem inveniuntur: nimirum,

Am,	ut	Ambio:	Re,	ut	Recipio
Di,	Diduco▪	Se,	Sepono
Dis,	Distraho	Con,	Cōdono

Con verò, quoties cum dictione à vocali incipi∣ente componitur, amittit n: ut Coagmento, coemo. coinquino, cooperio.

DE INTERJECTIONE.

INterjectio est pars orationis, quae sub incondit voce subitòprorumpentem animi aff••ctú demon∣strat.

Tot autem sunt interjectionum significationes, quot animi perturbati sunt motus.

Exultantis: ut Evax, vah. Plaut. Evax, jurgiotan∣dem uxorem abegi.

Dolentis: ut Heu, hoi, hei, ô, ah. Ter. Iintro, hoi, hei. Virgilius: O dolor atque d••cus magnum!

Timentis: ut Hei, atat. Terentius: Hei, vereornè quid Andria apportet mali.

Admirantis: ut Papè. Ter. Paepè, nova figura ori••▪

Vitantis: ut Apage, apagésis. Terentius: Apagēsis, egon' formidolosus?

Laudantis. ut Euge. Mart. Citò, nequiter, euge, beat••••

Vocantis: ut Eho, oh, io. Terent. Oh, qui vocar••••

Deridentis: ut Hui. Ter. Hui, tu mihi illam laud as▪

Ex improviso aliquid deprehendentis: ut Atat▪ Terentius. Atat, data hercle mihi sunt verba.

Exclamantis: ut Oh, proh, proh-nefas. Seneca. Of paupertas foelix!

Imprecantis: ut Malùm, vae malùm. Terent. Qui•• hoc (malùm) infoelicitatis est?

Ridentis: ut Ha, ha, he. Terent. Ha, ha, he, defessa jam misera sum te ridendo.

Silentium injungentis: ut Au. Terent. Au, ne com∣parandus hic quidem ad illum est. * 1.346

Illud hic obseravndum est, nomina quoque & ver∣ba quandoque interjectionis loco poni: ut apud vir∣gilium. Navibus infandum amissis. Cicero: Sed amabo te cura. Imo quaevis orationis pars, affectum animi in∣conditum significans, interjectionis vice fungitur.

Atque haec quidem de octo orationis partium Etymolagid, quamisbet crassa (quod aiunt) Minerva, tradita sunt pu••ris, tantisper dum ordinar••s in ludo operis ac pensis sub ferula defunguntur, abundè sufficere arbitramur. Quòd si cui ta∣men alubescit quicquam his altiùs exactiùsque pervestiga∣re, hunc ad Grammaticorum ev••lvenda perscrut and aque o∣pera relegandum censemus. Quorum cùm magnus sit nume∣rus, & quidem egregiè doctorum, nullum tamen novimus, qui vel propter eruditionis ac doctrinae praestantiam, vel prop∣ter praecipiendi claritatem elegantiámque, Linacro nostro comparari posse videatur, nedum praeponi.

DE CONSTRUCTIONE octo partium orationis.

ATque de octo quidem orationis partibus, ea∣rumque * 1.347 formis, quatenus ad Etymologiam attinet, hactenus dictum esto: deinceps de eisdem, quatenus ad Syntaxim, quae Constructio dicitur, agemus.

Est igitur Syntaxis debita partium orationis in∣ter se cōpositio connexióque, juxta rectam Gram∣matices rationem.

Ea verò est, qua veterum probatissimi, ••tum in scribendo, tum in loquendo, sunt usi. * 1.348

Caeterùm, priusquam de partium orationis stru∣cturâ singulatim pertractemus, quaedam in genere de tribus Grammaticae concordantiis sunt paucis edisserenda.

CONCORDANTIA Nominativi & Verbi.

VErbum personale cohaeret cum nominativo numero & personâ, ut, * 1.349

Nunquam sera ^b est ad bonos mores ^a via. ^a Fortuna nunquam perpetuò ^b est bona.

Nominativus primae vel secundae personae raris-simè exprimitur: nisi cau••a di••cretionis; ut, ^a Vos ^b damnastis; quasi dicat, praeterea nemo: aut emphasis gratiâ; ut Ter. ^a Tu ^b es patronus, ^a tu pater, si ^b descris ^a tu, perimus; quasi dicat, praecipuè, & prae aliis tu pa∣tronus es. Ov. ^a Tu dominus ^a tu vir ^• tu mihi frater ^b eri••

In verbis quorum significatio ad homines tan•• tùm pertinet, tertiae personae nominativus saepe subauditur; ut, Est, fertur, dicunt, ferunt, aiunt, praedicant, clamitant, & in similibus; ut,

Terentius. ^b Fertur atrocia flagitia designâsse.

Ovid. Téque ^b ferunt'irae poenituisse tuae.

Non semper vox casuali•• est verbo nominativus, * 1.350 sed aliquando verbum infinitum; ut Plaut. ^a Menti∣ri non ^b est meum: Aliquando oratio; ut

Ovid. Adde quòd ^a ingenuas didicisse fideliter artes ^b Emollit mores, nec sinit esse feros.

Aliquando adverbium cum genitivo; ut, ^a Partim virorum ^b ceciderunt in bello. ^a Partim signorum ^b sunt combusta.

EXCEPTIO PRIMA.

Verba infiniti modi pro nominativo accusativum * 1.351 antese statuunt▪ ut ^a Te ^b red••••sse incolumem gaudeo. ^a Te fabulam ^b agere volo.

Resolvi potest hic modus per quod & ut, ad hunc modum: ^a Quòd tu ^b redijsti incolumis, gaudeo. ^a Ʋtt•• fabulam ^b agas, volo.

Verbum inter duos nominativos diversorum nu∣merorum positum, cum alterutro convenire potest: ut Terent. Amantium irae amoris ^a redintegratio ^b est.

Ovid. -quid enim nisi ^a vota ^b s••persunt?

Idem. Pectora percussit, pectus quoque ^a robora ^b fiunt.

Virgilius. - Nihil hîc nisi ^a carmina ^b desunt.

Impersonalia praecedentem nominativum non habent: ut Taedet me vitae. Pertaesum est conjugij. de * 1.352 quibus suo loco.

Nomen multitudinis singulare, quandoque verbo plurali jungitur: ut ^a Pars ^b abiére. ^a uter{que} ^b deludun••ur dolis.

CONCORDANTIA Substantivi & Adjectivi.

ADjectivum cum Substantivo, genere, numero, & casu consentit: ut Juvenal. ^b Rara ^a avi•• in ter∣ris * 1.353 ^b nigróque simillima ^a ••ygno.

Ad eundem modum participia & pronomina sub∣stantivis adnectuntur: ut

Ovidius. Donec eris foelioe mul••••s numerabis amicos:

Nullus ad ^b amissas ibit ^a ami••us ^a op••••.

Seneca. Non ^b hoc primùm ^a pectora ^a vulnus ^b mea sen∣s••runt: graviora tuli.

Aliquando oratio supplet locum substantivi: ut * 1.354 ^b Audito ^a Regem Doroberniam proficisci.

CONCORDANTIA Relativi & Antecedentis.

RElativum cum Antecedente concordat genere, numero, & personâ: ut- ^a vir bonus est quis?

^b Qui consulta patrum, ^b qui leges juráque servat. * 1.355

Nec unica vox solùm, sed interdum etiam oratio ponitur pro antecedente: ut

Ter. ^a In tempore ad eam veni, ^b {que} omnium rerū est primum. * 1.356

Relativum inter duo antecedentia diversorum ge∣nerum collocatum, nunc cum priore convenit: ut Valerius Maximus. Senatus assiduam stationem eo ^a loci poragebat, ^b qui hodie Senaculum appellatur.

Non pro••ul ab eo ^a flumine, ^b quod Saliam vocant.

Cic. Propiù••àterra Jovis ^• stellafertur, ^b {que} Ph••a••••on dicitur.

Nunc cum posteriore: ut Homines tu••••ur illum glo∣bum, ^b quae ^a terra dicitur.

Est locus incarcer••, ^b quod ^a Tullianum appellatur.

•••• coitu lunae, ^b quod ^a into ••••nium vocant.

Aliquando Relativum, aliquando & nomen adje∣ctivam respondet Primitivo, quod in Possessivo sub∣intelligitur: ut Terentius. Omnes omnia bona dicere, & laudare fortunas ^a meas, ^b qui filium haberem tali ingenio praeditum. Ovid. - ^a nostros vidisti ^b flentis ocellos.

Quoties nullus nominativus interseritur inter re∣lativum & verbum, relativū erit verbo nominativus: * 1.357 ut Boetius. Foelix ^a qui ^b potuit boni fontem visere lucidum.

At si nominativus relativo & verbo interponatur, relativum regetur à verbo, aut ab alia dictione quae cum verbo in oratione locatur: ut Ovid. Gratia ab of∣ficio, ^b quod mora ^a tardat, abest. Virg. ^b Cujus ^a numen ado∣ro. ^b Quorū ^a optimū ego habeo. ^b Cui ^a similem non vidi. ^b Qu•• ^a dignū te judicavi. ^b Quo ^a meliùs nemo scribit. ^b Quem ^a viden∣do obstupuit. Lego Virgilium prae ^b quo cateri ^a Poetae sordent.

SUBSTANTIVORUM constructio.

QUum duo Substātiva diversae significationis sic concurrunt, ut posterius à priore possideri quo∣dammodo * 1.358 videatur, tum posterius in genitivo poni∣tur: ut Juvenalis. Crescit ^a amor ^b nummi, quantum ipsa pe∣cunia crescit. Rex ^a pater ^b patriae. ^a Arma ^b A••••illis. ^a Cultor ^b agri.

Proinde hic genitivus saepissimè in Adjectivum possessivum mutatur: ut ^b Patris ^a domus, ^b Paterna * 1.359 ^a domus; ^b Heri ^a filius, ^b Herilis ^a filius. Est etiam ubi in dativum vertitur: ut Luc. de Cat. ^b Vrbi ^a pater est, ^b urbique ^a maritus. ^a Herus ^b tibi, ^b mihi ^a Pater.

Excipiuntur quae in eodem casu per Appositionem connectuntur: ut Ovid. Effodiuntur ^a opes, ^b irritamenta * 1.360 malorum. Virg. Ignavum ^a fucos ^b pecus à praesepibus arcent. Adjectivum in neutro genere absolutè, hoc est, abs{que} substantivo positum, aliquando genitivum postulat: ut ^a Paululum ^b pec••niae. ^a Hoc ^b noctis. Catul. Non vi∣demus ^a id ^b 〈…〉〈…〉 quod in tergo est.

Juvenal. ^a Quantum quis{que} suâ ^b nummorum servat in areâ, ^a Tantum habet & ^b fidei.

Ponitur interdum genitivus tantùm, nempe priore ••ubstantivo per Eclipsim subaudito: ut in hujusmodi locutionibus.

Terentius. Ʋbi ad ^b Dianae veneris, ito ad dextram. Ven∣tum erat ad ^b Vestae. Utrobique subauditur ^a Templum. Virgil. ^b Hectoris Andromache: subauditur ^a ux••r. Idem. Deiphobe ^b Glauci: subauditur ^a filia. Terent. ^b Hujus vi∣deo Byrrhiam: subaudi ^a servum.

LAƲS ET VITƲPERIƲM.

Laus & vituperium rei, variis modis effertur, at fre∣quentiùs in ablativo, vel genitivo: vt ^a Vir ^b nulla ••ide.

Ovidius. ^b Ingenui vultus ^a puer, ingenuique pudoris.

OPƲS ET ƲSƲS.

Opus & Usus ablativum exigunt: ut Cicero. ^b Au∣thoritate tuâ nobis ^a opus est. Gellius. Pecuniam, ^b quâ sibi nihil esset ^a usus, ab ūs quibus sciret usui esse non acc••pit.

Opus autem adjectivè pro Necessariis quandoque poni videtur, variéque construitur: ut

Cicero. Dux ^b nobis & author ^a opus est. * 1.361

Idem Dicts nummos ^b mihi ^a opus osse ad apparatū triumphi.

Ter. Al••a ^b quae ^a opus sunt, para. Cicero. Sulpitüoperam intelligo ex tuis literis, ^b tibi multùm ^a opus nonfuisse.

Adjectivorum Constructio▪

GENITIVUS.

ADjectiva quae desiderium, notitiam, memoriam atque iis contraria significant, genitivum ad∣sciscunt: ut * 1.362 Plinius. Est natura hominum ^b novitatis ^a avida.

Virg. Mens ^b futuri ^a praescia. Idem. ^a Memor esto brevis ^b aevi.

Ter. ^a Imperitos ^b rerum, eductos liberè, in fraudem illicis?

Sillius. Non sum ^b animi ^a dubius, sed ^a devius ^b aequi.

Cicero. Graecarum ^b literarum ^a rudis.

Adjectiva verbalia in ax, etiam in genitivum fe∣runtur: * 1.363 ut ^a Audax ^b ingenū. Ovid. Tempus ^a edax ^b rerum. Seneca. Virtus est ^b vitiorum ^a fugax. Horat. ^b Ʋtilium ^a sa∣gax. Idem. ^b Propositi ^a tenax. Virgilius. Tam ^b ficti pravi{que} ^a tenax, quàm nuncia veri. Plaut. ^b Pecuniarum ^a petax, &c.

Ingens praeterea adjectivorum turba, nullis certis regulis obstricta, casum patrium postulat. Quorum farraginem satis quidem amplam congesserunt Li∣nacrus & Despauterius. Tu verò crebra lectione ea tibi reddes admodum familiaria.

Nomina partitiva, aut partitivè posita; Interroga∣tiva quaedam & certa numeralia, genitivo, à quo & genus mutuantur, gaudent: ut Cicero. Quanquam te Marce fili, annū jam audientem Cratippum, id{que} Athenis, abundare oportet praeceptis institutisque Philosophiae, prop∣ter summam & doctoris authoritatem & urbis, ^b quorum ^a alter te scientia augere potest, altera exemplis.

^a Ʋtrum ^b horum mavis, accipe.

Ovidius. ^a Quisquis fuit ille ^b deorum.

Terent. An ^a quisquam ^b hominum est aequè miser, ut ego?

Virgilius. -^b divûm promittere ^a nemo auderet.

^a Tres ^b fratrum. ^a Quatuor ^b judicum. ^b Sapientum ^a octavus quis fuerit, nondum constat.

^a Primus ^b regum Romanorum fuit Romulus.

In alio tamen sensu ablativum exigunt cum Prae∣positione: ut ^a Primus ^b ab Hercule, ^a Tertius ^b ab Aenest.

In alio verò sensu dativum: ut Virgilius. -^b nulli pietate ^a secundus.

Usurpantur autem & cum his praepositionibus: E, de, ex, inter, ante: ut Ovidius: Est deus ^b è vobis ^a alter.

Idem. ^a Solus ^b de superis. Virgilius. ^a Primus ^b inter omnes.

Idem. ^a Primus ibi ^b ante omnes, magna comitante catervâ, 〈◊〉〈◊〉 ardens summa decurrit ab arce.

Interrogativum & ejus redditivum ejusdem casus * 1.364 & temporis erunt: ut ^a Quarum rerum nulla est satietas?

^b Divitiarum. Quid rerum nunc ^a geritur in Angliâ? ^b Con∣sulitur de religione.

Fallit haec regula, quoties interrogatio fit per cu∣jus, ju, jum. ut ^a Cujum pecus? ^b Laniorum. Aut per dicti∣••nem variae syntaxeos: ut ^a Furtine accusas, an homicidi••;? ^b utr••que.

Fallit denique cùm per possessiva, Meus, tuus, suus, &c. respondendum est: ut ^a Cujus est hic codex? ^b Meus.

Comparativa & superlativa, accepta partitivè, ge∣nitivum, * 1.365 undè & genus sortiuntur, exigunt.

Comparativum autem ad duo, superlativum ad plura refertur: ut ^b Manuum ^a fortior est dextra. ^b Digitorū med••••s est ^a longissimus. Accipiuntur autem partitivè, cùm per E, ex, aut inter exponuntur: ut Virgilius ^b poë∣tarum ^a doctissimus: id est, ^b ex po••t••s, ve•• ^b inter poëtas.

Comparativa, cùm exponuntur per quàm ablati∣vum adsciscunt: ut Horatius. ^a Vilius argentum est ^b auro, * 1.366 ^b virtutibus aurum: id est, ^b quàm ••urum, quàm virtutes.

Adsciscunt & alterum ablativum, qui mensuram excessus significat: ut.

Cicero. ^b Quanto ^a doctior es, ^b tanto te geras ^a submissiùs.

Tanto, quanto, multo, longè, aetate, natu, utrique gradui apponuntur: ut Catul. Tantò ^a pessimus omni∣um poèta, ^b quantò tu ^a optimus omnium patronus.

Eras. Nocturnae lucubrationes longè ^• periculosissimae haben∣tur. ^b Longè caeteris ^• peritior es, sed non ^b muito ^a melior ta∣men. Juvenal. Omne animi vitium ^b tantò ^a conspectius in se.

Crimen habet, quantò ^a major qui peccat, habetur. ^a Major & ^a maximus aetate. ^a Major & maximus ^b natu.

DATIVUS.

Adiectiva quibus commodum, incommodum, si∣militudo, dissimilitudo, voluptas, submissio, aut re∣latio * 1.367 ad aliquid significatur, in dativum transeunt: ut

Virgilius. Sis ^a bonus ô ^a foelixque ^b tuis.

Martial. Turba ^• gravis ^b paci, placidaeque ^a inimica ^b qui••ti:

Est ^a fi••itimus oratori poëta. Ovid. Qui col••r albus erat, nunc est ^a contrarius albo.

Martial. ^a Jucundus ^b amicis. ^b Omnibus ^a supplex.

Horatius. Si facis ut ^b patriae sit ^a idoneus, ^a utilis ^b agro.

Huc referuntur nomina, ex Con praeposition•• com posita: ut Contubernalis, commilito, conser∣vus, * 1.368 cognatus, &c.

Quaedam ex his quae similitudinem significant, e∣tiam genitivo gaudent: ut * 1.369

Lucanus. Quem motuis, ^a par ^b hujus erat.

Terentius. Patres aequum esse censent, nos jamjam à pueris illico nasci senes, neque illarum ^a affines esse ^b rerum, quas fert adolescentia.

Id••m. ^b Domini ^a similis es. Auson. Mens ^a conscia ^b recti.

Virgilius. Praeterea regina ^b tui ^a fidissima, dextra Occidit ipsa suâ.

Communis, alienus, immunis, vari••s casibus ser∣viunt: ut Cicero: ^a Cōmune ^b animantium omnium est con∣junctionis * 1.370 appetitus, procreandicausâ. Mors ^b omnibus ^a com∣munit. Hoc ^b mihi tecum ^a commune est.

Salust. Non ^a aliena ^b consili••. Seneca. ^a Alienus ^b ambitio••i.

Cicero. Non ^a alienus ^b à Scevolae studi••s.

Ovid.-vobis ^a immunibus hujus Esse ^b malidabitur.

Plinius. Caprificus ^b omnibus ^a immunis est.

^a Immunes ^b ab illis malis sumus.

Natus, commodus, incommodus, utilis, inutil••s, vehemens, aptus, interdum etiam accusativo cum Praepositione adjunguntur: ut

Cicero. ^a Natus ^b ad gloriam.

Verbalia in bilis, accepta Passivè, ut & participia, seu potiùs participialia in dus, 〈◊〉〈◊〉 adjecto gaudent: * 1.371 ut Martialis. ô ^b mihi post nullos Juli ^• memorande sod••les▪

Statius. -nulli ^a penetrabilis ^b astro Lucus erat.

ACCUSATIVUS.

Magnitudinis mensura subjicitur adjectivis in ac∣cusativo: ut G••omon septem ^b pedes ^a longus, umbram non ampliùs quatuor ^b pedes ^a longam reddit. * 1.372

Interdum & in ablativo: ut

Columella. Fons ^a latus ^b pedibus tribus, ^a altus ^b triginta▪

Interdum etiam & genitivo: ut Columel. In mo∣rem horti areas ^a latas ^b pedum denûm, ^a longas ^b pedum∣quinquagenûm facito.

ABLATIVƲS.

Adjectiva quae ad copiam egestatémve pertinent, * 1.373 interdum ablativo, interdum & genitivo gaudent: ut

Plantus. Amor & ^b melle & felle est ^a f••cundissimus.

Horat. ^a Dives ^b agris, ^a dives positis in foenore ^b nummis.

Virgilius. At fessae multa referunt se nocte min••res, Crura ^b thymo ^a plena.

Idem. Quae regio in terris nostri non ^a plena ^b laboris?

Idem. ^a Dives ^b opum, ^a dives pictai ^b vestis & auri.

Persius. ôcurvae in terras animae, & ^b coelestium ^a inanes!

^a Expers ^b fraudis. ^b Gratiâ ^a beatus.

Nomina diversitatis, ablativum sibi cum praeposi∣tione * 1.374 subjiciunt: ut Virgilius. ^a Alter ^b ab illo. ^a Aliud ^b ab hoc. ^a Diversus ^b ab isto.

Nonnunquam etiam dativum: ut ^b Huic ^a diversum.

Adjectiva regunt ablativum significantem causam: * 1.375 ut ^a Pallidus ^b ira. ^a Incurvus ^b senectute. ^a Livida ^b armis brachia. ^a Trepidus ^b morte futurâ.

Forma vel modus rei adjicitur nominibus in abla∣tivo: ut Facies miris ^b modis ^a pallida. ^b Nomine ^a Gram∣maticus, * 1.376 ^b re ^a barbarus.

Cicero. Sum tibi ^b naturâ ^a parens, ^a praeceptor ^b consilijs.

Virgilius. ^a Trojanus ^b origine Caesar. ^b Spe ^a dives, ^b re ^a pauper. ^a Syrus ^b natione.

Dignus, indignus, praeditus, captus, contentus, ex∣torris, * 1.377 auferendi casum adjectum volunt: ut Terent.

^a Dignus es ^b odio. Qui filium haberem tali ^b ingenio ^a praeditū.

Virg. Atque ^b oculis ^a capti fodêre cubilia talpae.

Idem. ^b Sorte tua ^a contentus abi.

Horum nonnulla genitivum interdum vendicant: ut Ovidius. Militia est ^b operis altera ^a digna tui.

Virgilius. Descendam magnorum haud quaquam ^a indignus ^b avorum.

Pronominum Constructio.

MEi, tui, sui, nostri, vestri, genitivi primitivo∣rum ponuntur cùm passio significaturi ut, * 1.378 Languet ^a desiderio ^b tui. (^b nostri.

Ovid. ^a Pars{que} ^b tui latitat corpore clausa meo. ^a Imago,

Meus, tuus, suus, noster, vester, adjiciuntur cùm actio vel possessio rei denotatur: ut, Favet ^a desiderio * 1.379 ^b tuo. ^a Imago ^b nostra, id est, quam nos possidemus.

Nostrum & vestrum genitivi sequuntur distri∣butiva, partitiva, comparativa, & superlativa; ut, ^a Ʋnusquis{que} ^b vestrū. ^a Nemo ^b nostrûm. Nè ^a cu•• ^b vestrū sit mirū. ^a Major ^b vestrū. ^a Maximus natu ^b nostrúm.

Haec possessiva, Meus, tuus, suus, noster & vester * 1.380 hos genitivos post se recipiunt; Ipsius, solius, unius, duorum, trium, &c. Omnium, plurium, paucorum, cujusque; & genitivos participiorum, quae ad ge∣nitivum primitivi in possessivo inclusum referun∣tur: ut, Ex ^a tuo ^b ipsius animo conjecturam feceris. Cic. Dico ^a mea ^b unius opera Rempublicam esse libera∣tam. Idem. ^a Meum ^b solius peccatum corrigi non potest. Er. ^a Noster ^b duorū evētus ostendat utra gens sit melior In ^a sua ^b cujus{que} laude praestātior. ^a Nostrā ^b omniū me∣moria. Br. ad Cic. ^a Vestris ^b paucorū respōdet laudibus. Ho. -scripta cum ^a mea nomo legat, vulgo recitare ^b ti∣mentis.

Sui & Suus reciproca sunt, hoc est, semper re∣flectūtur ad id quod praecessit in eadem oratione; ut, ^a Petrus nimiū admiratur ^b se. Parcit erroribus ^b suis. * 1.381 Aut annexa per copulam: ut, Magnopere ^a Petrus rogat; nè ^b 〈◊〉〈◊〉 deseras.

Ipse ex pronominibus solum trium personarum significationem repraesentat; ut; * 1.382

^a Ipse ^b vidi, ^a Ipse ^b videris, ^a Ipse ^b dixit.

Et nominibus pariter ac pronominibus adjungi∣tur: ut, ^a Ipse ^b ego, ^a Ipse ^b ille, ^a Ipse ^b Hercules.

Idem, etiam omnibus personis jungi potest; ut, * 1.383 Ego ^a idem ^b adsum.

Terent. ^a Idem has nuptias ^b perge facere.

Virgil. ^a Idem ^b jungat vulpes, & mulgeat hirces.

* 1.384 Haec demōstrativa, Hic, ille, iste, sic distinguūtur: Hic mihi proximū demonstrat; Iste, eum qui apud * 1.385 te est; Ille, eum qui ab utro{que} remotus est, indicat.

Ille, tum usurpatur, cùm ob eminentiam rem quampiam demonstramus: ut, Alexander ille mag∣nus. Iste verò ponitur, quando cum contemptu rei alicujus, mentionem facimus: ut Terent. Istum ae∣mulum quoad poteris ab ea pellito.

Hic & ille, cùm ad duo anteposita referuntur, Hic, ad posterius & propius; Ille, ad prius & remo∣tius * 1.386 propriè ac usitatissimè referri debet: ut Col. ^a Agricolae contrariū est ^aa pastoris propositū: ^b Ille quā maximè subacto & puro solo gaudet, ^bb hic novali gra¦minoso{que} ^b ille fructū è terra sperat, ^bb hic è pecore. Est tamē, ubi è diverso pronomen Hic ad remotius suppositum referri invenias, & Ille ad proximius.

Verborum Constructio. Nominativus post Verbum.

VErba substantiva, ut Sum, for••m, fio, existo, verba vocandi passiva, ut Nominor, appellor: dicor, vocor, nuncupor, & iis similia, ut Seribor, sa∣lutor, * 1.387 habeor, existimor: item verba gestus, ut Se∣deo, dormio, cubo, incedo, curro, utrinque nomina∣tivum expetunt: ut, ^b Deus ^a est ^b summum bonum.

^b Perpusilli ^a vocantur ^b nanl ^b Fides religionis nostrae ^b fundamentum ^a habetur. Malus ^b pastor ^a dormit ^b supinus.

Lactantius. ^b Homo ^a incedit ^b erectus in coelum.

Denique omnia ferè verba pòst se nominativum habent adjectivi nominis, quod cum supposito ver∣bi, * 1.388 casu, genere & numero concordat: ut.

^b Rex ^a mandavit ^a primus extirpari haeresin.

^b Pii ^a orant ^b taciti. ^b Boni ^a discunt ^b seduli.

^b Infinitum quoque utrinque eosdem casus habet,

praecipuè cùm verba optandi, eisque similia acce∣dunt: ut ^b Hypocrita cupit ^a videri ^b justus: Hypocrita cu∣pit ^b se ^a videri ^b justum. Malo dives esse quàm haberi: Malo ^b me ^b divitem esse ^a quàm haberi.

Claudianus. Vivitur exiguo meliùs.-Natura ^b beatis ^b Omnibus ^a esse dedit, si quis cognoverit uti.

Martialis. ^b Nobis non licet ^a esse tam ^b disertis, vel disertos.

Terentius. Expedit bonas ^a esse ^b vobis.

Ovidius. Quo mihi commisso non licet esse piam.

Quamvis in his postremis exemplis subaudiuntur accusativi ante verba infinita: ^b Nos ^a esse ^b disertos.

^b Vos ^a esse ^b bonas. ^b Me ^a esse ^b piam.

GENITIVUS POST VERBUM.

SUm, genitivum postulat, quoties significat posses∣sionem, aut ad aliquid pertinere: ut * 1.389

Virgilius.-pecus ^a est ^b Melib••i.

Cice••o. ^b Adolescentis ^a est, majores natu revereri.

Virg.-^b regum ^a est, Parcere subjectis, & debellare superbot.

Excipiuntur hi nominativi, Meum, tuum, suum, nostrum, vestrum, humanum, belluinum, & similia: ut Non ^a est ^b meum contra authoritatem senatûs dicere.

Terentius. Eia, haud ^b vestrum ^a est iracundos esse.

^b Humanum ^a est irasci.

At hic subintelligi videtur officium, quod aliquan∣do etiam exprimitur: ut Terent. Tuum est ^b officium has benè ut adsimiles nuptias.

Verba aestimandi genitivo gaudent: ut ^b Plurimi passim ^a ••i•• pecunia. Pudor ^b parvi ^a penditur. ^b Nihili, vel * 1.390 ^b pro nihilo ^a habentur literae. * 1.391

Hota. ^b Pluris opes nunc ^a sunt, quàm prisci temporis annis.

Aestimo, vel genitivum, vel ablativum adsciscit: ut Valerius Maximus. Non hujus te ^a aestimo. ^b Magno ubi∣que virtus ^a aestimanda est.

Flocci, nauci, nihili, pili, assis, hujus, terunti••, his verbis, aestimo, pendo, facio, peculiariter adjiciuntur: ut Ego illum ^b flocci ^a pendo. Nec ^b hujus ^a facio, qui me ^b pisi ^a ast••mat.

Singularia sunt ista: ^b Aequi boni ^a consulo. ^b Aequi boni ^a facio, id est, in bonam accipio partem.

Verba accusandi, damnandi, monendi, absolven∣di, & consimilia, genitivum postulant, qui crimen ••ig∣nificet: * 1.392 ut Plaut. Qui alterū ^a incusat ^b probri, ipsumse in∣tueri oport••t. Cicer. Etia ^b sceleris ^a condemnat generū suum.

Ovid. Parce tuum vatem ^b sceleris ^a damnare, Cupido.

^a Admoneto illum pristinae ^b fortunae. ^b Furti ^a absolutus est.

Vertitur hic genitivus aliquando in ablativum vel cum Praepositione, vel sine Praepositione: ut Cicero, Si in me iniquus es judex, ^a condemnabo eodē egote ^b crimine.

Gellius. Ʋxorem ^b ae pudicitiâ graviter ^a accusavit.

Cicero. Putaviea ^b de re ^a admonendum esse te.

Uterque, nullus, alter, neuter, alius, ambo, & super∣lativus gradus, non nisi in ablativo id genus verbis subduntur: ut ^a Accusas furti, an stupri, an ^b utroque? five ^b de utroque? ^b Ambobus, vel ^b de ambobus? ^b Neutro, vel ^b de neutro? ^b De plurimis simul ^a accusaris.

Satago, misereor, miseresco, genitivum admittunt: vt Terent. Is ^b rerum suarum ^a satagit. * 1.393

Virgil.-oro ^a miserere ^b laborum

Tantorum, ^a miserere ^b animi non digna ferentis.

Statius. Et ^b generis ^a miseresce tui.

At misereor & miseresco, rariùs cum dativo legun∣tur: ut Seneca. Huic succurro, ^b huic ^a misereor. * 1.394

Boetlus. Dilige jure bonos, & ^a miseresce ^b malis.

Reminiscor, obliviscor, memini, genitivum aut accusativum desiderant: ut Datae fidei reminiscitur. * 1.395 Proprium est stultitiae aliorum vitia cernere, ^a oblivisci su∣orū. Ter. Faciam ut ^b mei{que} ac hujus ^• diei, ac ^• loci sem∣per ^a memineris Plaut. ^b Omnia quae curant senes ^a me∣minerunt. ^a Memini ^b de hac re, ^b de armis, de te id est, mentionem feci.

Potior aut genitivo aut ablativo jungitur; ut,

Plaut. Romani signorum & armorum ^a potitisunt. * 1.396

Virg. Egressioptata Troes ^a potiuntur ^b arena.

Dativus post Verbum.

OMnia verba acquisitivè posita adsciscunt dati∣vum ejus rei, cui aliquid quocun{que} modo ac∣quiritur; ut Plau. ^b Mihi ist••c nec ^a seritur, nec ^a metitur. * 1.397

Virg. Nescio quis teneros oculus ^b mihi ^a facinat agnos.

Huic regulae appendent varii generis verba.

In primis, verba significantia commodum aut incommodum regunt dativum; ut Virg. Illa seges * 1.398 demum ^b votis ^a respondet avari Agricolae.

Non potes mihi ^a commodare nec ^a incommodare.

Idem.-validis ^a incumbite ^b remis.

Suam eruditionem ^b tibi acceptam ^a fert.

Ex his quaedam efferuntur etiam cum accusativo: ut Cicero. ^b Ʋnum ^a studetis omnes, unum sentitis. * 1.399 Plautus. Si ea m••morem, quae ^b ad ventris victum ^a con∣ducunt, mora est.

Cicero. ^b In haec studia ^a incumbite. Naturáne plus ^b ad elo∣quentiam ^a conferat, an doctrina.

^b Fessum quies plurimùm ^a juvat.

Verba comparandi regunt dativum: ut

Virg.-sic ^b parvis ^a componere magna solebam.

^b Fratrise & opibus & dignatione ^a adaequavit. * 1.400

Interdum additur ablativus cum praepositione: ut

^a Compar•• Virgilium ^b cum Homero.

Aliquando accusativus cum praepositione ad: ut Si ^b ad eum ^a comparatur, nihil est.

Verba dandi & reddendi, regunt dativum: ut For∣tuna ^b multis ^b nimium ^a dedit, ^b nulli satis. Ingratus est, qui * 1.401 gratiam benè ^b merenti non ^a reponit.

Haec variam habent constructionem: ^a Dono ^b tibi hoc munus: ^a dono ^b te hoc munere.

Cicero. Huic ^b rei aliquid temporis ^a impertias.

Terentius, Plurima salute ^b Permenonem summum suum

^a impertitt Gnath••. ^a Aspersit mihi ^b labem: ^b Aspersit me labe.

^a Inftravi ^b equo p••nulam: ^a Instravit ^b equum ^a penulâ.

Ovid. Ut piget infido ^a consuluisse ^b viro | id est, dedisse consilium, vel etiam prospeuisse.

Lucanus. Rectoremque ratis de cunctis ^a consulit astris: id est, petit consilium. ^• Consule saluti tuae: id est, prospice. Ter. Pessimè istuc ^b in te atque in illum ^a consulit. i. statuis. ^a Metuo, ^a timeo, ^a formido ^b tibi, vel ^b de te. i. sum sollicit{us} pro te. ^a Metuo, ^a timeo ^a formido ^b te, vel ^b à t••: scilicet nè mihi noceas.

Verba promittendi ac solvendi regunt dativum: ut Cicero. Haec ^b tibi ^a promitto, ac recipio sanctissimè esse * 1.402 observaturum.

Cicero. Aes alienum ^b mihi ^a numeravit.

Verba imperandi & nuntiandi, dativum requirunt: * 1.403 ut Horat. ^a Imperat aut servit collecta pecunia ^b cuique. Idem. Quid de quoque viro & ^b cui ^a dicas saepe caveto.

Dicim{us}, ^a tēpero, ^a moderor ^b tibi, & ^b te. ^a Refero ^b tibi, & ^• ad te. Itē, ^a Refero ^b ad Senatum, id est, propono ^a scri∣bo, ^a mitto ^b tibi, & ^b ad te. ^a Do ^b tibi literas, ut ad aliquē feras: ^a Do ^b ad te literas, id est, mitto ut legas.

Verba fidendi dativum regunt: ut Horatius.

- vacuis ^a committere ^b venis, Nil nisi lene decet.

^b Mulieri nè ^a credas, nè mortuae quidem. * 1.404

Verba obsequendi & repugnandi dativūregunt: ut Semper ^a obtemperat pius filius ^b patri. Quae homines arant, navigant, aedificant, ^b virtuti omnia ^a parent. * 1.405

Ipsum hunc orabo, ^b huic ^a supplicabo.

Persius. venienti ^a occurrite ^b morbo.

Ignavis ^b precibus fortuna ^a repugnat.

At ex his quaedam cum alijs casibus copulantur: ut ^b Ad amorem nihil potuit ^a accedere. Hoc ^a accessit meis ^b malis. Illud ^a constat omnibus, seu ^b inter omnes.

Terentius. Haec ^b fratrimecum non ^a conveniunt.

Juvenal. Saevis inter se ^a convenit ^b ursis. ^a Ausculto ^b tibi, id est, obedio. ^a Ausculto ^b te, id est, audio. Adamas ^a dissidet ^b magneti, seu ^b cum magnete.

^a Certat ^b cumillo, & Graecanicè ^b illi. Catul. Noli ^a pug∣••are ^b duobus, id est, contra duos.

Virgilius. — tu di•• ^b mecum quo pignore ^a certes.

Verba minandi, & irascendi regunt dativum: ut * 1.406 ^b Utrique mortem ^a minat••s est. Terentius. ^b Adolescenti nihil est quòd ^a succenseat.

Sum cum compositis pręter possum, exigit dativum: ut Rex pius ^a est ^b Reipublicae ornamento. ^b Mihi nec ^a obest, nec * 1.407 prodest.

Horat. Multa ^b petentibus ^a desunt multa.

Dativum postulant verba composita cum his praepositionibus.

Prae. Cicero. Ego meis ^b majoribus virtute ^a praeluxi. * 1.408

Sed Praeeo praevinco, praecedo, praecurro, prae∣verto, praevertor, accusativo junguntur.

Ad. Albo ^b gallo ne manum ^a admoliaris.

Con. ^a Conducit hoc tuae ^b laudi. ^a Convixit ^b nobis.

Sub. Terent. ^a Subole•• jam ^b uxori, quod ego machinor.

Ante. Cic. Iniquissimā pacē justissimo ^b bello ^a antefero.

Post. ^a Posthabeo, ^• postpono ^b famae pecuniam.

Virgil. ^a Postposui tamen illorum measeria ^b ludo.

Terentius dixit: Qui suum commodū ^a posthab••it prae meo commodo.

Ob. Teren. Quum ^b nemini obtrudi potest, itur ad me.

In. Impendet ^b omnibus periculum.

Inter. Cicero. Ille huic ^b negotio non ^a interfuit modò, sed etiam praefuit.

Pauca ex his mutant dativum aliquoties in alium casum: ut Quintilianus. ^a Praestat ingenio alius ^b alium. * 1.409 ^b Multos virorū ^a anteit sapientia. Terent. ^b In amore haec ^a ins••nt vitia. Plinius. ^a Interdi••o tibi ^b aqua & igni.

Est pro Habeo, dativum exigit: ut

Persius. Velle suum ^b cuique ^a est, ne•• voto vivitur uno. * 1.410

Virgil. ^a Est ^b mihi nam{que} domi pater, est injusta noverca.

Huic confine est Suppetit: ut

Horat. Pauper enim non est, ^b ••••i rerum ^a s••••ppetit usus. * 1.411

Sum, cum multis alijs, geminum adsciscit dativum * 1.412 ut ^b Exitio ^a est avidis mare ^b nautis.

Speras ^b tibi ^b laudi ^a fore, quod ^b mihi ^b vitio ^a vertis?

Nemo ^b sibi Mimos ^a accipere debet ^b favori.

Est ubi hic Dativus, tibi, aut sibi, aut etiam mihi, * 1.413 nulla necessitatis, at festivitatis potiùs causâ additur: ut Ego ^b tibi hoc effectum ^• dabo. Ter. ^a Expedi ^b mihi h••c negotium. Suo ^b sibi hunc ^a jugulo gladio.

ACCVS ATIVUS POST VERBUM.

VErba transitiva cujuscunque generis, sive activi, sive communis, sive deponentis, exigunt accu∣sativum: ut Horatius. ^b Percontatorem ^a fugito, nam gar∣rulus idem est. * 1.414 Idem. Nec ^a retinent patulae ^b commissa fide∣liter aures. Virgilius. Inprimis ^a venerare ^b deos. Apor ^b agros ^a depopulatur.

Quinetiam verba, quamlibet alioqui intransitiva atque absoluta, accusativum admittunt cognatae sig∣nificationis: ut

Cicero. Tertiam ^b atatem hominum ^a vivebat Nestor.

Virgil. — longam incomitata videtur ^a Ire ^b viam.

Plautus. Duram ^a servit ^b servitutem.

Hunc accusativum mutant authores non rarò in ab∣lativū: ut Plaut. Diu videor ^b vita ^a vivere. ^a Ire rectâ ^b viâ. Suetonius. ^b Morte ^a obiüt repentina.

Sunt quae figuratè accusativum habent: ut

* 1.415 Virgil. — nec vox ^b hominem ^a sonat: ô Dea certè▪

Juvenal. Qui ^b Curios ^a simulant & ^b Bacchanalia ^a vivunt.

Horat. ^b Pastillos Rufillus ^a olet, Gorgonius hircum.

DUO ACCUSATIVI. * 1.416

Verba rogandi, docendi, vestiendi, duplicem regunt accusativum: ut Tu modò ^a posce ^b Deum ^b veniam. ^a De∣docebo ^b te istos ^b mores. Ridiculū est te ^b me ^a admonere ^b istud. Terent. ^a Induit ^b se ^b calceos, quos priùs exuerat. * 1.417

Rogandi verba interdum mutant alterum accusa∣tivum in ablativum: ut Virgil. ^b Ipsum ^a obtestomur, ^b ve∣mámque ^a oremus ^bb ab ipso▪ Terent. ^b Suspitionem istam ^bb ex illis quaere.

Vestiendi verba interdum mutant alterum accu∣sativum in ablativum vel dativum: ut ^a Induo ^b te ^bb tu∣••icae, * 1.418 vel ^bb tibi ^b tunicam.

ABLATIVUS POST VERBUM.

QUodvis Verbum admittit ablatiuum signifi∣cantem instrumentum, aut causam, aut mo∣dum actionis.

INSTRUMENTUM.

Ut, Daemona non ^b armis, s••d morte ^a subegit Iesus▪

Horat. Naturam ^a expellas ^b furca l••cèt, us{que} recurret,

Virg. Hi ^b jaculis, illi certant ^a defendere ^b saxis.

CAUSA.

ut Ter. ^a Gaudeo (ità me dii ament) gnati ^b causa.

Vehementer ^a ira ^b excanduit.

Horat. Invidus alterius ^b rebus ^a macrescitopimis.

MODUS ACTIONIS.

ut Mirâ ^b celeritate rem ^a peregit.

••uven. Invigilate viri, tacito nam tempora ^b gressu

^a Disfugiunt, nullóque ^b sono ^a convertitur annus.

Ovid. Dum vires annèque sinunt, tolerate laborem;

Jam ^a veniet tacito curva senecta ^b pede.

Ablativo causae & modi actionis aliquando ad∣ditur * 1.419 praepositio: ut ^a Baccharis ^b prae ebrietate.

Summa ^b cum humanitate ^a tractavit hominem.

Quibuslibet verbis subjicitur nomen pretii in ab∣lativo * 1.420 casu: ut ^b Teruncio, seuvitiosa nuce non ^a emerim Liv. Multo sanguine ac vulneribus ea victoria ^a stetit Vili, paulo, minimo, magno, nimio, plurimo, dimi∣dio, duplo, adjiciuntur saepe sine substantivis: ut

Terent. ^a Redime te captum quam queas ^b minimo. ^b vili ^a venit triticum.

Senec. ^a Constat parvo fames, ^b magno fastidium.

Excipiutur hi genitivi fine substātivis positi Tāti quāti, pluris, minoris, tantidē, quātivis, quantilibet * 1.421 quanticunque ut Cic. ^b Tanti ^a eris aliis, ^b quanti tibi

fueris. Non ^a vendo ^b pluris, quàm alii fortasse etiam ^{b a} minoris.

O vid Vix Priamus ^b tanti, totaque Troja ^a fuit.

Sin addātur substantiva, in ablativo efferuntur: ut Aul. Gel. _b Tāto mercede ^a docuit, ^b quanta, hactenus nemo. ^b Minore pretio ^a vendidi, quàm emi.

Valeo etiam interdum cum accusativo junctum reperitur: ut Varro. Denari•• dicti, quòd ^b den••s aeris ^a va∣lebant: quinari••, quòd ^b quinos. * 1.422

Verba abundandi, implendi, onerandi, & his di∣versa, ablativo gaudent: ut

Terentius. ^b Amore ^a abundas Antipho. * 1.423

Malo virum ^b pecunia, quàm pecuniam ^b viro ^a indigentem.

Salustius. Sylla omnes suos ^b divitiis explevit.

Terentius. Hoc te ^b crimine ^a expedi.

Cicer. Homines nequissimi, quibus te ^a onerant ^b m••ndacijs?

Virgilius. -ego hoc te ^b fasce levabo.

Salust. Aliquem familiarem suo ^b sermone ^a participavit.

Ex quibus quaedam nonnunquam etiam in geni∣tivum feruntur. ut Virgilius. * 1.424

Quàm dives nivei pecoris, quàm ^b lactis ^a abundans?

Terent. Quafi tu hujus ^a indigeas ^b patris.

Quid est quòd in hac causa ^b defensionis ^a egeat?

Virgil▪ ^a Implentur veteris ^b Bacchi, pinguisque ferinae. * 1.425

Idem. Postquam dextra fuit ^b caedis ^a saturata.

Terent. Omnes mihi labores levesfuer••, praetorquam ^b tui ^a carendum quòd erat.

Paternum servum sui ^a participavit ^b con••ili••.

Fungor, fruor, utor, & similia, ablativo junguntur: ut Cicero. Qui adipisci veram gloriam volunt, justitia ^a fungantur ^b officijs. Optimum est aliena ^a frui ^b insania. In •••• mala, ^b ••nim•• si bon•• utare, jurat.

Virg. Aspice venturo ^a latentur ut omnia ^b seclo.

Caesar. Qui sua ^b victoria tam insolenter ^a gloriarentur▪

Horat. Diruit, adificat, ^a mutut quadrata ^b r••tundis. ^a Vesco•• carnibus. Virgil, — hand equidem tali me ^a dignor ^b honore▪

Terentius. Vt ^b malis ^a gaudeat a••enis.

Plautus. Exemplorum ^b multitudine ^a supersedendum est.

Macrobius. Regni cum ^b societate ^a numeravit.

Plautus. ^a Communicab•• te semper ^b mensamea.

^a Prosequor te ^b amore, ^b laude, ^b honore, &c. i. amo laudo, honoro. ^a Afficio te •• gaudio ^b supplicio ^b dolore, * 1.426 &c. id est, exhilaro, punio, contristo.

Mereor, cum adverbiis benè, malè, meliùs, pejùs, * 1.427 optimè, pessimè, ablativo adhaeret cum praepositio∣ne De: ut ^b de me nunquam bene ^a meritus est.

Erasmus de ^b lingua latina optimè ^a meritus est.

••atilina pessimè ^b de republica ^a meruit.

Quaedam accipiendi, distandi, & aufere••di ver∣ba * 1.428 ablativum cum praepositione optant: ut, Istuc ^b ex multis jampridem ^a audiveram. Luc. ^b A trepido vix ^a abstinet ira magistro. ^a Nasci ^b à principibus for∣tuitum est. Procul ^a abest ^b ab urbe Imperator.

Vertitur hic ablativus aliquando in dativum: ut Horat. Vivere sirectè nescis, ^a discede ^b peritis. * 1.429

Ovid. Est virtus placitis ^a abstinuisse ^b bonis.

Virg. Heu feuge, Nate Dea, te{que} his ait, ^a eripe ^b flāmis,

Verbis quaevim cōparationis obtinēt, adjicitur ab∣lativus * 1.430 significans mensuram excessus: ut, Deforme existimabat, quos ^b dignitate ^a praestaret, ab iis ^b vir∣tutibus ^a superari.

Quibuslibet verbis additur ablativus absolutè * 1.431 sumptus: ut, Imperante ^b Augusto, ^a natus est Christus: Imperante ^b Tiberio, ^a crucifixus. Juven. Credo pudi∣citiam, ^b Saturno rege, ^a moratam in terris.

Nil ^a desperandum, ^b Christo duce, & auspice Christo.

Jam Maria, ^b audito Chr••stum venisse, ^a cucurrit.

Verbis quibusdā additur auferēdi casus per synec∣dochen, & poeticè accusativus: ut, ^a Aegrotat ^b animo * 1.432 magis quàm corpore. ^a Cādet ^b dentes. ^a Rubet ^b capillos.

Quaedam tamen efferuntur in gignendi casu••ut, Absurde facis qui ^a angas te ^b animi. * 1.433

Examinatus ^a pendet ^b animi. ^a Desipiebam ^b mentis.

Plaut. ^a Discrutior ^b animi, quia ab domo abeundū est mihi. Eidem verbo diversi casus diversae rationis apponi possunt: ut, * 1.434

1 Dedit 3 mihi 2 vestem 4 pignori, 6 te presente 5 pre∣priâ manu.

Passivis additur ablativus agentis, sed antece∣dente praepositione, & interdum dativus: ut

Hora ^a Laudatur ^b ab his, ^a culpatur ^b ab illis.

Cicero. Honesta bonis ^b viris, non oculta ^a petuntur. * 1.435

Quorum participia frequentiùs dativis gaudent: ut, Virg. Nulla tuar•• ^a audita ^b mihi, nec visa sorerum.

Horat. Oblitúsque meorum, obliviscendus & ^b illis.

Caeteri casus manent in passivis, qui fuerūt acti∣vorum: ut Accusaris à me ^b furt••. ^a Habeberis ^b ludibrio. ^a Dedocebris à me istos ^b mores. ^a Privaberis, ^b magistratu

Vapulo, vaeneo, ••iceo, exulo, fio, neutro passiva, * 1.436 passivam constructionem habent: ut, ^b Apraeceptore ^a vapulabis, Malo ^b à cive ^a spoliari, quàm ^b ab hoste ^a ve∣nire. Quid ^a fiet ^b ab illo? Virtus parvo pretio ^a licet ^b om∣nibus Cur ^b à conviviis ^a exulat philosophia?

Quibu••dā tum verbis tum adjectivis, familiari∣ter subjiciuntur verba, infinita: ut * 1.437

Virg.—^a suvat usque ^b morari, Et conferre gradum.

Ovid. ^b Dicere quae ^a puduit, scribere ^a jussit amor.

Martial. ^a Vis ^b fieri dives Pontice? Nil cupias.

Virg. Et erat tum ^a dignus ^b amari. Horat. ^a Audax om∣nia perpeti Gens humana ruit per vetitum nefas.

Ponuntur interdum figuratè, & absolutè verba infinita: ut, Haeccine ^b fieri flagitia? subauditur, ^a dece•• * 1.438 ^a oportet, par est, ^a aequum est, aut aliquid simile.

Virg. Criminibus ^b terrere novis, binc ^b spargere voces

In vulgum ambiguas, & ^b quarere conscius arma. id est, terrebat, spargebat quaerebat. * 1.439

De Gerundiis.

GErundia sive Gerundivae voces, & supina, re∣gunt casus suorum verborum: ut

Cicer. Efferor studie ^a videndi ^b parentes. * 1.440

Ovidius. ^a Utendum est ^b aetate, cito pedepraeterit aetas.

Virgil.— ^a scitatum ^b oracula Phoebi Mittimus.

Gerundia in Di, pendent à quibusdam tum substan∣tivis, * 1.441 tum adjectivis: ut Virgilius.

Et quae tanta fuit Romam tibi ^a causa ^b videndi?

Idem. Cecropias innatus apes ^a amorurget ^b habendi.

Idem. Ae••eas celsa in puppi jam ^a certus ^b cundi.

Poëticè infinitivus modus loco gerundii ponitur: ut Virgil.- ^a studium quibus arva ^b tueri. ^a Peritus ^b medicari. * 1.442

Interdum non invenustè adjicitur Gerundii voci∣bus etiam genitivus pluralis: ut Quum ^b illorum ^a vi∣dendi gratia me in forum contulissem. Terent. Date ^a cre∣scendi copiam ^b novarum. Concessa est ^a diripiendi ^b pomorum atque opsoniorum licentia.

Gerundia in Do pendent ab his praepositionibus: * 1.443 A, ab, abs, de, è, ex, cum, in, pro: ut

Cicero. Ignavi ^a à ^b discendo citò deterrentur.

Amor & amicitia, utrunque ^a ab ^b Amando dictum est.

Cicero. ^a Ex ^b defendendo, quàm ^a ex ^b accusando, uberior gloria comparatur. Consultatur ^a de ^b transeundo in Galliam.

Quint. Rectè scribendiratio ^a cum ^b loquendo conjuncta est.

Plaut. ^a Pro ^b vapulando ab hoste mercedem petam.

Ponuntur & absque praepositione: ut

Virgilius.-alitur vitium crescitque ^b teg••ndo.

^b Scribendo disces scribere.

Gerundia in Dum pendent ab his praepositionibus: Inter, ante, ad, ob, propter: ut * 1.444

^a Inter ^b coenandum hilares este.

Virgilius.— ^a ante ^b domandum Ingentes tollent ansmos.

Cicero. Locus ^a ad ^b agendum amplissimus.

Idem. ^a Ob ^b absolvendum munus nè acceperis.

Veni ^a propter te ^b redimendum.

Cùm significatur necessitas, ponuntur citra prae∣positionem, addito verbo Est. ut

Juven. ^b Orandum est, ut sit mens sana in corpore sano. Vi∣gilandum est ei, qui cupit vincere.

Ventuntur Gerundii voces in nomina adjectiva: ut Virg. Tantus amor florum, & ^b generandi gloria ^a m••llis. * 1.445 Ad ^b accusand••s ^a homines duci praemio, proximum latrocinio est. Cur adeò delectarit ^a criminibus ^b inferendis.

DE SUPINIS.

PRius Supinum activè fignificat, & sequitur ver∣bum * 1.446 aut participium significans motum ad lo∣cum: ut Ovidius.

^b Spectatum ^a veniunt, veniunt spectentur ut ipsae. Milites sunt ^a missi ^b speculatum arcem.

Illa vero, Do vaenum, do filiam nuptum, laten∣tem * 1.447 habent motum. At hoc supinum in neutro-pas∣sivis, & cum infinito Iri, passivè significat: ut Plautus: * 1.448 Coctum ego, non ^b vapulatum, dudum conductus sum. Terent. Postquam audierat non ^b datum iri uxorem filio. Poeticè dicunt: ^a Eo ^b visere. ^a Vado ^b videre. * 1.449

Ponitur & absolutè cum verbo Est: ut Terentius. ^b Actum est: illicet, peri••sti. Ovidius. ^b Itum est in viscera terrae, ^b Cessatum est satis.

Posterius supinum passivè significat, & sequitur nomina adjectiva: ut * 1.450 Sum extra noxam, sed non est ^a facile ^b purgatis. Quod ^b factu ^a faedum est, idem est & ^b dictu ^a turpe. Qui pecunia nō movetur, hūc ^a dignū ^b spectatu arbitramus In istis verò, ^a Surgit ^b cubitu, ^a Redit ^b venatu: Cubitu & venatu, nomina potiùs censēda vidētur, quàm supina.

DE TEMPORE ET LOCO.

TEMPUS.

QVae significant partem temporis, in ablativo * 1.451 frequentiùs usurpantur, in accusativo rarò: ut Nemo mortalium omnibus ^b horis ^a sapit. ^b Nocte ^a latent menda. ^b Id tempus ^a creatus est consul.

Quanquam hîc eclipsis videtur esse praepositionis per vei sub. * 1.452

Quae autem durationem temporis & continuati∣onem

denotant, in accusativo; interdum & in abla∣tivo efferuntur: ut Virgilius.

Hic jam ter centum totos ^a reg••abitur ^b annos.

Idem. ^b Noctes atque dies ^a patet atri janua Ditis.

Idem. Hic tamen hac ••••oc••m poteri•• ^a requiescere ^b noct••.

Suct. ^a Imperavit ^b trienmo, & decem mensibus, ectó{que} di••bu••.

Dicimus etiam, ^a In paucis ^b diebus. ^a De ^b die. ^a De ^b ••••∣cte. Promitto ^• in ^b diem. Commodo ^a in ^b mensem. ^b Ann••s ^a ad quinquaginta natus. ^a Per tres ^b ann••s studui.

Puer ^b id aetatis. Non plus ^b triduum, aut ^b tridu••.

^b Tertio, vel ^a ad ^b tertium calendas, vel calendarum.

SPATIUM LOCI.

Spatium loci in accusativo effertur, interdum & in * 1.453 ablativo: ut Virgilius.

Dic, quibus in terris (& eris mihi magnus Apollo) Tres ^a pateat coeli spatium, non ampliùs, ^b ulnas.

Jam mille ^b passus ^a pro••esseram. ^a Abest bid••i: subin∣telligitur ^b spatium vel ^b spatio, ^b itinere vel ^b iter.

^a Abest ab urbe quingentis ^b millibus passuum.

APPELLATIVA

Locorum.

Nomina appellativa, & nomina majorum locorum, adduntur ferè cum praepofitione verbis significanti∣bus * 1.454 motū aut actionem in loco, ad locum, a loco, aut per locū: ut ^b In foro ^a versatur. ^a Meruit sub rege ^b in Gallia.

Virgil.-^b Ad templum non aequae Palladis ^a ibant Iliades. Salust. ^a Legantur ^b in Hispaniam majores natu nobiles.

^b E Sicilia ^a discedens, Rhodum veni. Per mare ^a ibis ^b ad Indos.

Omne verbum admittit genitivum proprij nomi∣nis loci, in quo fit actio, modò primae vel secundae declinationis, & singularis numeri sit: ut * 1.455 Juven. Quid ^b Romae ^a faciam? mentiri nesci••.

Terentius. Samia mihi mater fuit, ea ^a habitabat ^b Rhodi.

Hi genitivi, humi, domi, militiae, belli, propriorum * 1.456

sequūtur formam: ut Ter. ^b Domi ^b bell••{que} simul ^a viximus Cicero. Parvi sunt foris arma, nisi ^a est consilium ^b domi.

Domi, non alios secum patitur genitivos, quàm Meae, tuae, suae, nostrae, vestrae, alienae: ut * 1.457

Vescor ^a domi ^b meae, non ^b alienae.

Verùm si proprium loci nomen pluralis duntaxat numeri, aut tertiae declination is fuerit, in dativo aut ablativo ponitur: ut Colchus an Assyrius, ^b Thebis ^a nutri∣tus an ^b Argis? Suet. Lentulum Getulicus ^b Tyburi ^a geni∣tum scribit. Livius. ^a Neglectum ^b Anxuri praesidium.

Cicero. Cum una sola legione ^a fuit ^b Carthagini.

Horat. ^b Rome Tybur ^a ano ventosus, ^b Tybure Romam.

Cicero. Cum tu ^b Narbone mensas hospitum ^a convomeres.

Idem. Commendo tibi domum ejus quae ^a est ^b Sycione.

Sicutimur Ruri vel rure in ablativo ut ^b Ruri ferè se * 1.458 acontinet. Persius. ^b rure paterno ^a Est tibi far modicum.

AD LOCUM.

Verbis significantibus motum ad locum, apponi∣tur proprium loci in accusativo: ut ^a Concessi ^b Canta∣brigiam ad capiendum ingenij cultum. * 1.459

^a Eo ^b Londinum ad merces emendas.

Ad hunc modum utimur Rus & domus: ut Ego ^b rus ^a ib••.

Virg. ^a Ite ^b Domum saturae, venit Hosperus, ite capellae.

A LOCO. PER LOCUM.

Verbis significantibus motum à loco, aut per lo∣cum, adijcitur proprium loci in ablativo: ut Nisi ante * 1.460 ^b Româ ^a profectus esses, nunc eam relinqueres. ^b Eboraco sive ^b per Eboracum) ^a sum prof••cturus iter.

Ad eundem modum usurpantur Domus & Rus: ut Nuper ^a exijt ^b Domo. Ter. Timeo ne pater ^b rure ^a redicrit.

Impersonalium constructio.

GENITIVUS.

HAectria impersonalia, Interest, refert, & est, qui∣bustibet genitivis annectuntur, praeter hos abla∣tivos

foemininos, Meâ, tuâ, suâ, nostrâ, vestrâ, & cu∣jâ; ut

^a Interest ^b magistratus tueri bonos, animad vertere in malos.

^a Refert multum Christianae ^b reipublicae, Episcopos doctos & pios esse. ^b Prudentis ^a est multa dissimulare. ^b Tuâ ^a refert teipsum nosse. Cicer. Ea caedes crimini potissimùm datur ei, ^b cu••â ^a interfuit, non ei cujâ nihil interfuit.

Adjiciuntur & illi genitivi, Tanti, quanti, magni, parvi, quanticunque, tantidem: ut ^b Magni ^a refert qui∣buscum vixeris. ^b Tanti ^a refert honesta agere. Vestrâ ^b par∣vi ^a interest. Et, Interest ad laudem meam.

DATIVUS.

In datvium feruntur haec impersonalia: Accidit, certum est, cōtingit, constat, confert, competit, con∣ducit, convenit, placet, displicet, dolet, expedit, eve∣nit, liquet, libet, licet, nocet, obest, prodest, praestat, patet, stat, restat, benefit, malefit, satisfit, superest, suf¦sicit, vacatpro Otium est: ut ^a Convenit ^b mihi tecum. Salust. Emori per virtutem ^b mihi ^a praestat, qu••m per dede∣cus vivere. Ovid. Non ^a vacat exiguis rebus adesse ^b Jovi.

Terent. ^a Dolet dictum imprudenti ^b adolescenti & libero.

A noverca ^a malefit ^b privignis. A Deo ^b nobis ^a benefit.

Virg. ^a Stat ^b mihi casus renovare omnes: id est, statutum est.

ACCUSATIVUS.

Haec impersonalia accusandi casum exigūt: ^a Juvat, decet cum compositis, delectat, oportet: ut

^b Me ^a juvat ire per altum. ^b Uxorem aedes curare ^a decet.

Dedecet ^b viros muliebriter rixari.

Cato. Patrem familias vendacem, non emacē esse oportet.

His verò, Attinet, pertinet, spectat, propriè additur praepositio Ad: ut Méne vis dicere quod ^b ad te ^a attinet? * 1.461 ^a spectat ^b ad omnes benè vivere.

Quintilianus. ^a Pertinet ^b in utramque partem.

His impersonalibus subjicitur accusativus cum ge∣nitivo: Poenitet, taedet, miseret, miserescit, pudet, pi∣get: * 1.462

get:ut Cicero. Si ad centesimum vixisset an••••m, ^bb so••e∣ctut is ^b ••um suae non ^a poenit••r••t. ^a Tad••t ^b animam mea•• ^bb vit•• meae. ^bb Ali••rum ^b te miseret. ^bb Tui nec ^a miseret, nec pudet. ^bb Fratris ^b me quidem ^a piget, pudetque.

Nonnulla impersonalia remigrant aliquando in Personalia: ut Virgilius. * 1.463

Non omnes ^a arbusta ^b j••vant, humilesque myricae.

Ovid. Namque ^b d••cent ani••os mollia ^d regna tu••s.

Seneca. Agricolam ^a arbor ad frugem producta ^b delectat. ^a N••mo miserorum ^b commis••rescit.

Te non ^b pudet ^a istud? Non te ^a haec ^b pudent?

Coepit, incipit, desmit, debet, solet, & potest, imper∣sonalibus * 1.464 juncta, impersonalium formam induunt: ut Quin Vbi primū ^• coeperat non ^b cōvemire, quaestio ori••batur.

Idem. ^b Taedere ^a solet avares impendū. ^a Definit illum studū ^b t••deres. Sacerdotem inscitiae ^b pudere ^a debat.

Quin. ^b Perveniri ad summum nisi ex pri••cip••s, non ^a potest.

Verbum impersonale passivae vocis, similem cum personalibus passivis casum obtinet: ut

Caesar. ^b Ab hostibus constanter ^a pugnatur.

Qui quidem casus interdum non exprimitur: ut Virgilius.-strato ^a discumbitur ostro.

Verbum impersonale passivae vocis, pro singulis personis utrius{que} numeri indifferenter accipi potest: ut ^ab Statur, id est, sto, sta••, stat; stamus, statis, stant. Vi∣delicet ex vi adjuncti obliqui: ut ^a Statur ^b à me, id est sto: ^a Statur ^b ab illis id est, stant.

Participii Constructio.

PArticipia regunt casus verborum à quibus de∣rivantur: ut Virgil.—Duplices ^a tendens ad sidera ••palma••, Talia voce refert.

Idem; Vbera ^b lacte domum referent ^a distenta capell••▪ ^a Diligendus _b ab omnibus.

Quamvis in his usitatior est dativus: ut Ter. Restat Chremes, qui ^b mihi ^a exorandus est:

Genitivus.

Participiorum voces, cùm siunt nomina, geniti∣vum postul••nt: ut Salust. _b Alieui ^a appetens, ^b sui ^a p••o∣fusus. ^a Cupientissimus ^a tui. Inexpertus ^b belli. ^• Indoctus * 1.465 pilae.

Accusativus.

Exosus, perosus, pertaesus, activè significant, & in a••cusativo feruntur▪ ut Immundam ^b segnitiem ^a pero∣sae. Astronomus ^a perosus ad-unum ^b mulieres. * 1.466

Sueton. ^a pertaesus ^b ignaviam suam.

Exosus & perosus etiam cum dandi casu legun∣tur, videlicet in passivè significantia: ut, Germani _à Romanis ^aa perosi sunt. ^a Exosus ^b Deo & sanctis. * 1.467

Ablativus.

Natus, prognatus, satus, cretus, creatus, ortus, * 1.468 editus, in ablativum feruntur: ut, Ter. Bona bonis ^• prognata ^b parentibus, Virg.—^a sate ^b sanguine divûm. Idem;—Quo ^• sanguine ^a cretus? Ovid. Venus ^a orta ^b ma∣ri mare prestat eunti. ^b Terr•• ^a editus.

Adverbii Constructio.

Nominativus.

EN & ecce, demonstrandi Adverbia, nominativo frequentiùs junguntur, accusativo rariùs: ut Virg. ^a En ^b Priamus, sunt hîc etiam sua pr••mia laudi.

Cic. ^a E••ce tibi ^b status noster. Virg. ^a -••u quatuor ^b ••ras: ^a Ecce duo tibi Daphni, duóqu•• ^b altaria Phoebo.

En & ecce, exprobrantis, soli accusativo nectun∣tur: ut ^a Eu ^b animu•• & mentē. Juvenalis: ^a E•• ^b habitū. Terentius. ^a E••••e autem ^b alterum.

Genitivus.

Quaedam Adverbialoci, temporis, & quantitatis, genitivum post se recipiunt.

Ubi, Lo ci: ut ubinam, nusquam, eò, longè, quò, ubivis, huccine: ut ^a Ubi ^b gentium? ^a Quò ^b terrarū abut? * 1.469 ^a Nusquam ^b loci invenitur. ^a Eò ^b impudentiae ventum est.

Temporis: ut Nunc, tunc, tum, interea, pridie, postridie: ut Nihil ^a tunc ^b temporis ampliùs quàm flere po∣teram. * 1.470 ^a Pridiè ^b ejus di••i pugnam inierunt. ^a Pridie ^b ca∣lendarum, seu ^b calendas.

Quantitatis: ut Parùm, satis, abunde, &c. ut ^a Satis ^b eloquētiae, ^b sapientiae ^a parùm. ^a Abundè ^b fabularū audivim••s

Instar, aequiparationem, mensuram, aut similitu∣dinem * 1.471 significat: ut Virg. ^a Instar ^b m••ntis equum divina Palladis arte Aedificant. Mittitur Philippus solus, in * 1.472 quo ^a instar omnium ^b auxiliorum erat.

Ovidius. Sed scelus hoc ^b meriti pondus & ^a instar habet.

Hic apponitur interdum Praepositio Ad: ut Vallis ^a ad instar ^b castrorum clauditur.

Populus Rom. è parva origine, ^a ad tātae ^b magnitudinis ^a instat em••cuit. Terent. Ah, ^a minimè ^b gentium, non faciam.

Hîc genitivus gentium, festivitatis causa additur. * 1.473

Dativus.

Quaedam dativum admittunt nominū unde de∣ducta sunt: ut, Venit ^a obviàm ^b illi. Nam obvius illi dicitur. Canit ^a similiter ^b huic. Et, ^b Sibi ^a inutiliter vivit. ^a Propinquius ^b tibi sedet, quàm mihi.

Sunt & hi dativi adverbiales; Tempori, luci, ves∣peri: * 1.474 ut, ^b Tempori ^a venit quòd omniū rerum est primū ^b Luci ^a occidit hominem. Vidi ad vos ^a afferi ^b vesperi.

Accusativus.

Sunt quae accusandi casum admittunt praeposi∣tionis unde sunt profecta: ut,

Castra ^a propius ^b urbem moventur.

Salust. ^a Proximè ^b Hispaniam sunt Mauri.

Cedò, flagitantis exhiberi, accusativum regit: ut Terent. ^a Cedò quemvis ^b arbitrum. * 1.475

Ablativus.

Adverbia diversitatis, Aliter, secùs; & illa duo, Antè, post, cum ablativo non raro inveniuntur: ut, * 1.476 ^b Multo ^a aliter ^b Paulo ^a secus. ^b Multo ^a ante. * Longè secus. Virg..—longo ^a pòst ^b tempore venit. b Paulo ^a pòst.

Nisi & ipsa adverbia potiùs censenda sunt. * 1.477

Adverbia comparativi & superlativi gradus, ad∣mittunt casus comparativis & superlativis assue∣tos * 1.478 subservire, sicut antè praeceptum est: ut,

Accessit ^a propiùs ^b illo. ^a Optime ^b omnium dixit.

Cic. Legimus. ^a propiùs ^b ad deos, & ^a propiùs bà terris.

Plus nominativo, genitivo, accusātivo, & abla∣tivo junctum reperitur: ut Liv. Paulò ^a plùs trecen∣vebicula * 1.479 sient amissa.

Idem. Hominum eo die▪ caesa ^a plùs duo millia.

^a Plùs quàm quinquaginta b hominum ceciderunt.

Abierat aces paulò ^a plus quingentos ^a passus.

Terent. Dies triginta, aut ^a plùs ^b eo, in nave fui.

Quibus verborum modis, quae con∣gruant Adverbia.

Ubi, postquam & cùm, temporis adverbia, in∣terdum indicativis, interdum verò subjunctivis ver∣bis * 1.480 apponuntur: ut Virgilius. Haec ubidicta ^b debit.

Terentius. ^• Ubi nos ^b laverimus, si voles, la••••to.

Virg. ^a Cùm ^b faciam vitula pro frugibus, ipse venito.

Idem. ^a Cum ^b canerem reges & praelia, Cynthius aurē Vellit.

Hic prius adverbium, posterius conjunctio esse vide∣tur.

Donec pro Quamdiu, indicativo gaudet: ut * 1.481 Ovidius. ^a Donec ^b eram sospes.

Idem. Donec ^b eris foelix, multos numerabis amicos.

Pro quousque, nunc indicativum, nunc subjuncti∣vum exigit: ut Virgilius.

Cogere ^a donec oves stabulis numerumque referre ^b Jussit.

Colum. ^a D••nec ea aqua, quam adjecerù, decocta ^b sit.

Dum de re praesenti, non perfecta; aut pro Quam∣diu, fatendi modum poscit: ut * 1.482

Terent. ^a Dum ^b apparatur virgo in conclavi.

Idem. Ego te meum dici tantisper volo, ^a dum quod ••e dig∣num est, ^b facis.

Dum pro dummodo, aliàs potentiali, aliàs sub∣junctivo nectitur: ut ^a Dum ^b pr••fim tibi.

^a Dum ne ab hoc me falli ^b comperiam.

Dum pro Donec, subjunctivo tantùm: ut Virgilius. Tertia ^a dum Lati•• regnantem ^b viderit aestas.

Quoad, pro Quamdiu, vel indicativis, vel subjun∣ctivis: pro Donec, subjunctivis solis adhibetur: ut ^a Quoad ^b expectes contubernalem? Cicero. ^a Quoad ^b pos∣sem * 1.483 & liceret, ab ejus later•• nunquam discederem. Omnia integra servabo, ^a quoad exercitus huc ^b mittatur.

Simulac, simulatque, indicativo & subjunctivo adhaerent: ut ^a Simulac belli patiens ^b erat. * 1.484

Virgilius. ^a -simulatque ^b adoleverit ••tas.

Quemadmodum, ut, utcunque, sicut, utrum{que} modū admittunt: ut Eras. ^a Ut ^b salutabis, ità & resa∣lutaberis. * 1.485 Horat.. ^a Ut sementem ^b feceris, ità & me••••s.

Ut pro postquam, indicativo jungitur: ut, ^a Vt ^b ventum est in vrbem.

Quasi, ceu, tanquam, perinde-acsi, haud secus, acsi, quum proprium habentverbum, subjun∣ctivo * 1.486 apponuntur: ut Tanquam ^b feceris ipse aliquid. Terentius. ^a Quasi non ^b norimus nos inter nos.

Aliàs copulant consimiles casus: ut Novi ^b h••minem Nè tanquam ^b te. Arridet ^b mihi, ^a quasi ^b amico.

Nè, prohibendi, vel imperativis, vel subjunctivis * 1.487 praeponitur: ut Virgil. ^a -ne ^b saevi magna sacerdos. * 1.488

Terentius. Hic nebulo magnu•• est, ^a ne ^b metuas.

Nè pro Non, caeteris modis inservit.

Adverbia, accedente casu, transeunt in praeposi∣tiones: ut Juven. Cantabit vacuus ^a coram ^b latrone viat••r.

DE CONJUNCTIONUM Constructione.

COnjunctiones copulativae & disjunctivae, cum * 1.489 his quatuor, Quàm, nifi, pręterquam, an, similes omninò casus nect unt: ut Socrates doc••i•• ^b Xe∣nophontem & ••latonem. Utinam ^b calidus esses, aut fri∣gidus. Albus an ^b ater homo sit, nescio. Est ^b minor natu qu••m ^b tu. Nemini placet nisi (vel praeterquam) ^b fibi.

Excepto si casualis dictionis ratio aliqua privata * 1.490 repugnet, vel aliud poscat: ut

^a Emi librū ^b centussi & ^b pluris. Vixi ^b Romae & ^b Vene••üs.

Hor. In Mēti descēdat judicis ^a aure••, Et ^b patris & ^b nostras.

Conjunctiones copulativae & disjunctivae, ali∣quoties similes modos & tempora conglutinant. ut. Rocto stat corpore, ^b despieitque terras

Aliquoties autem similes modos, sed diversa tem∣pora: ut Terentius. Nisi me lactasses amantem, & vana spe ^b produceres.

Tibi gratias ^a egi, & te aliquando ••ollandare ^b possum.

Etsi, tametsi, ••tiamsi, quanquam, in principio ora∣tionis * 1.491 indicativos modos, in medio subjunctivos sae∣pius postulant: ut Etsi nihil ^b novi afferebatur.

^a Quanquam animus meminisse ^b horret.

Quamvis & licet subjunctivos frequentiùs: ut

Virgil. ^a Quamvis Elysios miretur Graecia campos.

Ovid. Ipse ^a licèt ^b venias musis comitatus Homere,

Niltamen attuleris, ibis Homere foras.

Ni, nisi, si, siquidem, quòd, quia, quàm, postquam, posteaquam, ubi pro postquam, nunqam, pr••••••quam * 1.492 & indicativis & sub••unctivis adhaerent: ut ^a Quod ^b r••lieris incolumis gaudeo. Castigo te, non ^a quòd ••dio ^b ha∣beam, sed ^a quòd ^b ••mem. Aliud honestum judicas, ^a quàm Philosophi ^b statuant. Plin. Graviùs accusas, quàm ^• pa∣titur tua consuetudo.

Si, utrique modo jungitur; at si pro quam vis, sub∣junctivo tant••m: ut Terent. Redeam? non ^a sime ^b ••••∣secret. * 1.493

Si quis, tantùm indicativo: ut ^a Siquis ^b adést.

Quando, quandoquidem, quoniam, indicativo jungun••ur: ut * 1.494

Virg. Dicite (quandoquidem in molli ^b consed••mus herba.)

^a Quoniam m••••••non ^b credis, ••pse ••acito periculum.

Quippe, cùm proprium habet verbum, gaudet indicativo: ut Dan••a est huic venia, ^• quippe ^b agrotat. * 1.495 Si addier is Qui, ut runque admittit modum: ut Non est huic dan••a venia, ^a quippe qui iambis ^b pejeravit, five pejeraverit.

Qui, cum habet vim causalem, subjunctivum po∣stula••: ut Stultu•• es, eui huic ^b cr••das. * 1.496

Cùm pro quamvis, pro quandoquidem velquo∣niam, subujnctivis ••emper adhaeret: ut

Cicero. Nos ^• cùm praecipi nibil posse ^b dicamus, tamen alij̄s de rebus differ••re solemus. * 1.497

Vitg. ^a Cum ^b sis offic••s, Gradive, virilibus aptus.

Cùm & tum; item Tum geminatum, similes mo∣dos copulant. Est autem in Cùm, quiddam minus, at{que} ideo in priore clausulae parte statuitur: in Tum quiddam ••ajus, ac proinde in posteriore c••••usulae * 1.498 parte collocatut: ut * 1.499

^b Amplectitur ^a cùm erudit••s omnes, ^• tum in primis Mar∣cellum. ^b Odit ^a tùm ltteras, ^a túm virtutem.

Ne, an, num, interrog•• diparticulae, indicativum amant: ut Vir. ^b superát ^a ne & vescitur aurâ Aethere••?

At cùm accipiuntur dubitativ•• aut indefinitè, sub∣junctivum postulant: ut Vise ^a num ^b redi••rit.

Nihil refert ^b fecoris ^• ne, an ^b persuaseris.

Ut, causalis seu perfectiva conjunctio; & Utpro Nè non, post verba timoris, nunc potentiali, nunc * 1.500 subjunctivo ••ungitur: ut Terentius.

••ili••m perd••••••re illuc, secum ^a ut una ^b esset, meum.

Idem. T•• ••ro Dave, ^a ut ^• redeat jam in viam.

Idem. Metu•• ^a ut ^b subst••t hospes, id est, Nè non substet.

Ut, concedentis, seu positum pro Quanquam; & Ut pro Utpo••e, subjunctivo servit: ut

Ʋt omnia ^b co••tingant quae v••lo, l••varinon p••ssu••.

Non est tibi fidendum, ^a ut qui totie•• ^b fefell••ris. ^a Ut qu•• solus relictus ^• fue••is.

^a Ut pro Postquam, pro Quomadmodum, vel sicut, & interrogativum, indicativis nect••••ur: ut

Cicero. ^a Ut ab ••rbe ^b discessi, nullum intermisi di••m qui•• scriberem.

Terent. T•• tamen has nuptias perge facere, ^a ut ^b facis.

Idem. Credo ^• ut ^• est dementi••.

Virgil. ^• Ut ^b valet? ^a Ut ^b memini•• nostri?

Quanquam de hocin Adverbii quoque constru∣ctione, paulò supr•• est dictum.

PRAEPOSITIONUM constructio.

PRaepositio subaudita, interdum facitut addatur ablativus: ut Habe•• ••e ^ab loco parentis, id est, in loco. Apparuitilli humanâ ^a speci••, id est, sub humana ^b specie. Discessi•• ^ab magistratu, id est, ^a •• ^b magistratu.

Prępositio, in compos••••ione, eundem nonnunqua•• easum regit quem & extra compositionem rege••at: ut Virg. Nec posse ^b Italiâ Teucrorum ^a avertere r••g••m. ^a Praeter••o ^b te insalutatum.

Idem.— ^• ••moti procumbunt ^b cardine postes.

Idem. ^a Detrudunt naves ^b scopul••.

Verba composita cum a, ab, ad, con, de, ••, ex, in, * 1.501 nonnun quam repetunt easdem praepositiones cum suo casu extracompositionem, idque eleganter: ut ^a Abstinuerunt ^b à viris. Ter. Ami••••s▪ ^a advocabo ^b ad ha•••• rem. Cum legibus ^b confere••us. Cio▪ ^• Detraher•• ^b de tu•• fama nunquam cogitavi. Cum ^b ex infid••s ^• evaseris.

Terentius. Postquam ^a excessit ^b 〈◊〉〈◊〉 eph••bis.

In Rempublicam cogitatione curâque ^• i••cumbe.

In pro erga, contra & ad, accusativum habet: ut Virg. Aceipit ^a in ^b Teu••ros animum mentemque benig••am. * 1.502 Idem. Quid meus Aeneas ^a in ^b t•• committeretantum?

Quid Tr••es potuere?

Idem. Quò te Meri pedes? A••, quò via ducit, ^a in ^b urbem?

Item cū accusativo jungitur, quoties divisio, mu∣tatio, aut incrementum rei cum tempore significatur: ut Virgilius:

Est qu•• locus, ^b part••i•• ubi se via findit ^a in ambas.

〈◊〉〈◊〉. Versa est ^a in ^b cineres sospite Trojavir••.

—amm mihi crescit ^a in horas:

In cùm significatur actut in loco, ablativum * 1.503 postulat: ut Ovid. Scilicet ut fulvum spectatur ^a in ^b ignibus ••urum.

Sub pro Ad, per & ante, accusative innititur: ut ^a Sub ^b umbram properemus. Liv. Legatifere ^a sub id ^b tempus ad res repetēd as missi; id est, ^a per id ^b tēpus Virg. ^a sub ^b ••••stē crura recursat; id est, Paulo ^a ante * 1.504 ^b noctem, vel instante nocte. Aliàs ablativū admit∣tît: ut▪ Quic quid ^a sub ^b terra est, in apricu proferet ae∣tas. Virg. ^a sub ^b nocte silenti; id est, ^b in ^b nocte silenti. * 1.505

Super pro Ultra, accusativo jungitur: ut Virg. ^a Super ^b Garamantar & Indos proferet imperium.

Super prode & in, ablativo: ut Tac. Multus ^a su∣per ••a ^b re, variús{que} rumor. Virg. ^b frode ^a super viridi * 1.506

Subter, uno significatu utri{que} casuiapud apud au∣thores jungitur: ut Liv. Pugnatum est super ^a subter{que} ^b terras.

Virg.-omnes ferre libet ^a subter ^b dēsa testudinc casus

Tenus gaudet ablativo & singulari & plurali: ut ^b Pube ^a tenus. ^b Pectoribus ^a tenus. At genitivo * 1.507 tantùm plurali: ut, ^b Crurum ^a tenus.

Praepositiones, cùm casum amittunt, migrant * 1.508 in adverbia: ut Virg. -longo ^a pòst tempore venit. Idem. ^a P••nè subit conjux, ferimur per opaca locorū. Idem. -^a coràm quem quaeritis adsum Trojus Aeneas.

Interjectionum Constructio.

INterjectiones non rarò absolutè, & sine casu ponuntur: ut virgilius,

Spem gregis (*ah!) silice in nuda connixa reliquit Terent. Quae (^a malum) dementia?

O exclamātis, nominativo accusativo, & voca∣tivo jung: tur: ut ^a O fes••us ^b dies 〈◊〉〈◊〉!

Vit. ^a O tortunatos 〈◊〉〈◊〉, bona 〈◊〉〈◊〉 nor int, ^b Agricol••••••

Idem ^a O for nose ^b puer, 〈◊〉〈◊〉 ne crede ••••lori.

Heu & prô, nunc nomin••tivo, nunc acculativo adhaerent: ut ^a H••u p••••tas! V••rgil ^a Heu prisca ^b fides! Idem. ^a Heu ^b stirp. in i••vis••m.

Ter. ^a ••ro ^b Jupiter! tu ho••o ad••ges me ad i••saniam Idem. ^a ••ro ^b Deum at{que} 〈◊〉〈◊〉 ^b fidem! ^a Prosa••cte. ^b Iu••iter: apud Plaut. Hei & vae da ivo appon•• n∣t••r: ut O•• ^a 〈…〉〈…〉 quòd null••s 〈◊〉〈◊〉 est medicabilis herbis Ter. ^a Vae misero ^b mihi; quan••a de sp••decid;

DE FIGVRIS.

F••gura, est novata arte aliqua dicen∣••i forma. * 1.509

Cujus duo tantùm genera, Dictio∣••is scilic••••, & Constructionis, hoc lo∣co trademus.

FIGƲRA DICTIONIS.

Figurae dictionis sunt sex:	Protnesis,	Syncope,
Aphaeresis,	P••ragoge,
Epenthesis,	Apocope.

Prothesis, est appositio literae vel syllabae ad prin∣cipium dictionis: ut Gnatus pro natus: T••tuli pro tuli. * 1.510

Aphaeresis, est ablatio literae vel syllabe à principio dictionis: ut Ruit pro eruit: Temnere pro contemnere.

Epenthesis, est interpositio literae vel syllabae in * 1.511 medio dictionis: ut Relliquias, relligio; additâ l. Iud••∣peratorem. pro Imperatorem. * 1.512

Syncope est ablatio literae vel syllabae è medio dictionis: ut Abūt, petüt, dixti, repostum &c. * 1.513

Paragoge, est appositio literae vel syllabae ad fi∣nem dictionis: ut Dicier pro dici.

Apocope, est ablatio literae vel syllabae à fine di∣ctionis: * 1.514 ut Peculi pro pecul••••: Dix••in' pro di••tine: In∣geni pro ingenū.

FIGURAE CONSTRUCTIONIS.

Figurae constructionis sunt octo: Appositio, Eve∣catio, Syllepsis, Prolepsis, Zeugma, Synthesis, Antiptôsis, Synecdoche.

APPOSITIO.

APpositio, est duorū substantivorum ejusdem casus, quotū altero declaratur alterum, con∣tinuata sive immediata conjunctio: ut ^• Flumen ^b Rhe∣nus. * 1.515 Potest autem Appositio plurium substantivorum esse: ut Marcus ^b Tulli••••s ^bb Cicero.

In••erdum apud authores in diversis casibus po∣nuntur substantiva, perinde quasi ad diversa pertine∣rent: ut ^a Urbs ^b Patavij, apud Virgilium▪ ^a Ʋrbs ^b An∣tiothi••. apud Ciceronem.

In Appositione, substantiva non semper ejusdem generis aut numeri inveniuntur. Nam quoties alte∣rum substantivorum caret numero singulari, aut est nomen collectivum, diversorum numerorum esse possunt: ut ^a Ʋrbs ^b Athenae.

Ovid. Inme ^b turba ruunt luxuriosa ^a proci.

Virgil. Ignav••m ^a fuc••s ^b pecus à praesepibus arcent.

Triplici nomine fit Appositio.

Restringendae generalitatis gratiâ: ut ^a Urbs ^b Roma. ^a Animal ^b 〈◊〉〈◊〉.

Tollendae aequivocationis causâ: ut ^a Taurus ^b 〈◊〉〈◊〉 Asiae. Lupus ^b piscis.

••t ad proprietatem attribuendam: ut ^a Erasmus vir exactissimo judici••. ^a Nereus ^b adolescens insigni formâ. 〈…〉〈…〉 ^b home incredibili fortuna.

EVOCATIO.

CUm prima vel secunda persona immediatè ad se evocat tertiam, ambae fiunt primae vel secun∣•••• personae: ut ^a Ego ^b panperl••b••r••. ^a Tu ^b diuet ludis. * 1.516

Est ergò Evocatio, immediata tertiae personae ad primam vel secundam reductio.

Observandū verò est, verbū semper convenire cum persona evocāte: ut ^a Ego pauper labor••. ^a Tu dives ^b ludis.

Nam in evocatione quatuor sunt notanda: Perso∣na evocans, * 1.517 quae semper est prima vel secunda: Evo∣cata, quae semper est tertia: Verbum, quod semper est primae vel secundae personae: & Absentia conjun∣ctionis.

In evocatione persona evocans & evocata aliquan∣do sunt diversorum numerorum; ut pote vel cum per∣sona evocata caret numero singular•• ut ^a Ego tuae deli∣ciae istûc veniam. Aut cùm est nomen collectivum: ut Magna ^a pars studiosorū amoenitates ^b quaerimus; hic sub∣auditur nos. Aut den••{que} cùm est nomen distributivum ut In magnis ^b lasi reb{us} ^a vter{que} ^b sum{us}; subintelligitur nos.

Duplex autem est Evocatio: Explicita, ubi tam persona evocans quam evocata exprimitur: & Im∣plicita, * 1.518 ubi persona evocans subintelligitur: ut ^a Sum pius Aeneas, subintelligitur Ego.

^a Populus ^b superamur ab uno: subauditur nos.

SYLLEPSIS.

SYllepsis, seu conceptio, est comprehensio indig∣nior••s sub digniore: a 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, con: & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sumo. * 1.519

Dupiex autem est conceptio: Personarum scilice•• quoties persona concipitur cum persona: & Gene∣rum, quoties genus indignius cum genere digni∣ore concipitur. Cujus declarandi rei gratiâ, haec quae sequuntur observabis.

Copulatum per conjunctionem Et, nec, neque, & cum pro Et acceptum, est pluralis numeri: ac proin∣de verbum, * 1.520 autadjectivum, autrelatvium, exigit plu∣rale. Quod quidem verbum, aut adjectivum, aut re∣lativum, genere & personâ cum digniore supposito ac substantivo quadrabit: ut Quid ^a tu & soror ^b fa••••tis▪

^a Ego & mat••r ^b miseri perimus.

^a Tu & uxor ^b qui ^b adfuistis, testes est••••••.

Conceptio Personarum.

Dignior autem est persona prima qu••m secunda aut tertia: & dignior secunda quam tertia: ut ^a Ego * 1.521 & Pater ^b sumus in tuto. ^a Tu atque frater ^b estis in peri∣culo. Neque ^a ego, neque tu ^b sapimus.

Virgil. — ^b d••••ellimur inde Iphitus & Pelias ^a mecum.

Idem. ^a — Remus cum fratre Quirino Jura dabant.

^• Cum, tamen singulare verbum magîs amat: ut * 1.522 Tu, quid eg•• & ^a popuius mecum ^b defideret, audi.

Conceptio Generum.

Dignius etiam est masculinum genus, quàm foemi∣ninum aut neutrum: & dignius foemininum quàm * 1.523 neutrum: ut ^a Rex & regina ^b beat••, ^a Chalybs & aurum sunt in fornace ^b probati. Hinc per vim ^a leges & ple∣biscita ^b coacta.

At cùm substantiva res inanimatas significant, adjectivum aut relativū usitatius in neutro genere ponitur ut Virgilius. -cùm Daphnidis ^a arcum.

Fregist•• & calam••s, quae tu perverse Menalca,

Et cùm vidisti 〈◊〉〈◊〉 ^bb donata, d••lebas. Salust. ^a Ira & ae∣gr••••ude permista sunt. Idem. Huic ^a bella Civilia, cae∣des, & ^a discordi••••ivilis, ^b grata fuerunt. * 1.524

^a Virg••tua & baculus tuus, ^b ipsa me consolata sunt.

Porrò conceptio aliâs directa est, nempe cùm con∣cipiens. i. dignius; & conceptum, id est, indignius, co∣p••••antur per Et, vel atque, vel Que▪ aliâs indirecta cùm copulantur per Cum: ut ^a Ego cum fratre ^b sumu•• 〈◊〉〈◊〉; ubi utraque conceptio est indirecta.

Est etiam quaedam Conceptio generum implicita, * 1.525 nempe quando nec genus concipiens, nec genus conceptum explicatur; sed de mare atque foemina perinde loquimur, ac de solo mare: ut si dic am: ^a U∣te••que est formosus; loquens de sponso & sponsa.

Sic Ovidius. ^b Impliciti laqueis nudus ^a uterque ja••et; lo∣quens de Marte & Venere, reti implicitis a Vulcano.

PROLEPSIS.

PRolepsis seu praesum ptio, est pronuntiatio quae∣dam rerum summaria▪ Fit autem quum congre∣gatio * 1.526 five totum, cum verbo vel adjectivo aptè co∣haeret: deinde partes totius ad idem verbum vel ad∣jectivum redu••untur, cum quo tamen ferè non con∣cordāt: ut ^a Duae aquilae ^b volaveri••t: ^b haec ab oriēte, ^ab illa ab oc••idente. Hic congregatio sive totum, Duae aquilae, cum verbo v••laverunt, per omnia concordat: ••um quo partes, haec & illa, ad idem verbum relatae, in numero non concordant. * 1.527

Congregatio sive totum, est dictio pluralis nume∣ri; ut Duae aquilae aut plurali equivalens: ut Coridon & Thyrsis.

Nam copulatum aequivalet plurali: ut Virgilius.

^b Compulerántque gre••es Coridon & Tbyrsis in unum:

^ab Thyrsis ••ves, ^b Cory••on distentas lactecapellas.

Aut Congrg••atio est nom••n Collecti••um: ut ^a Populus ^• vivit; ^•b alü in penuria, ^a ali•• in delici••s.

Sul•• tius & Aldus quinque dicunt in Prolepsi esse necessaria. Congregationem, ut in priore exemplo, * 1.528 Duae aquilae: Verbum, ut vola••erunt: Partes, ut haec & illa: Partium determination••m, ut ab oriente & ••cci∣dent••. & Ordinem, videlic et quòd totum praecedat, partes sequantur.

Duplex ••utem est Prolepsis: Explicita, ubi omnia exprimuntur, quae in Prolepsi esse opo••tet: ut ^a Equi * 1.529 ^b concurrunt, ^ab hic à dextra, ^ab ille à sinistra Hypodromi.

Et Implicita, in qua aliquid tacetur: ut Ovidius.

^a Alter in alterius ^a jactantes lumina vultus,

^a Quaerebant taciti noster ubi esset amor.

Deest altera partium cum determinatione, videli∣cet, Et ^ab alter in alterius. Et ^ab Alter alterius onera portate Ubi deest vos: & altera pars cum determinatione, videlicot, ^ab Et alter alterius.

Terent. ² Cur emus aequam ³ uterque partem. Hic totum ••us, subintelligitur; & partes, alter & alter, includun∣tur in distributivo ut••rque.

Diomedes Prolepsim dicit esse, quories id quod posterius gestum est, ante describimus: ut Virgilius.

-^a Lavináque venit littor: Lavinium enim nondum erat, quum Aeneas venitet in Italiam. Dicitur vero Prolepsis, à 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quod est ante, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sumo.

ZEUGMA.

ZEugma, est unius verbi vel adjectivi, vicinior respondentis, ad diversa supposita reductio: ad * 1.530 unum quidem expressè, ad alterum verò pe•• supple∣mentum: ut Cicero Nihil te noct••rnū ^a profidium palae∣tij, nihil urbis ^a vigiliae, nihil ^• timer populi, nihil concursu•• bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi S••natûs ^a locus, nihil horū ora vultús{que} ^• morerunt? H••c moverunt expressè reducitur ad ora vultúsqus; at ad caetera per supplementum: subintelligendum est enim, praesidi∣um movit, vigilie moverunt, timer populi movit, bonorum concursus movit, habends senatus locus movit.

Attamen quando est comparatio vel similitudo, verbum vel adjectivum convenitcum remotiore ut ^a Ego melius quàm tu ^b scribo. ^a Ego ficut foenum ^b arui.

Hoc ^a ille it à prudemer atque ego ^b fecisset.

Itē per nisi: ut Ter. Tal•• filiū ^a nulla nisi tu ^b pareret.

Licèt Poëtae interdum aliter loqui solean••: ut Ovid. Quid nisi secretae ^b laeserunt Phyllidae ^a fyive?

De quibus in concordantia Verbi & Nominati∣vi suprà est dictum: ut Cicero. Quare ut arbitror, priùs hîc te nos quàm istîc ^a tunos ^b videbis. Tribus mo∣dis fit Zeugma. In persona: ut Ego & ^a tu ^b studes.

In genere: ut Maritus & ^a uxor est ^b irata.

In numero: ut-hîc illius arma, Hîc ^a currus ^b fuit.

Ponitur aliquando verbum vel adjectivum in principiō, & tum vocatur Protozeugma: ut ^b Dor∣mio ^a ego & tu. Quandóque in medio, vocaturque

Mesozeugma: ut ^a Ego ^b dormio & tu Quandoque in fine, & vocatur Hypozeugma: ut Ego & ^a tu ^b dormis.

Requi•• untur autem in Zeugmate quatuor: Duo Substantiva; ut Rex & Regina. Conjunctio, quae vel ••opulativa vel di••junctiva, vel etiam expletiva esse * 1.531 potest ut Et, vel, &c. Verbum vel adjectivum ut Ira∣ta est: & qu••d verbum vel adjectivum viciniori supposito respondeat. Fit etiam quoddam Zeug∣matis genus per Adverbia: •••• ^b Cubas ^a ubi ego. ^b Coenas ^a quando nos.

Quando verbum ad duo supposita reducitur, & cum utroque convenit, est Zeugma (ut dicunt) Lo∣cutionis, non constructionis: ut ^a I••annes ^b fuit Pis••a∣t••r & ^a Petrus.

Dicitur autem Zeugma, quasi copulatum: à Grae∣co verbo 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vel 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; quod est, Copulo.

SYNTHESIS.

SYnthesis, est oratio congrua sensu, non voce: ut * 1.532 Virgilius. ^a Pars in frustra ^b secant. ^a Gens ^b armati.

Fit autem Synthesis, nunc in genere tantùm: id{que} aut sexus discernendi ••ausâ: ut ^a Anser ^b foeta: ^a Ele∣phantus ^b grav da; aut supplementi gratiá: ut ^a Prae∣neste sub ^b ipsa, ••ubauditur urbe.

^a Centauro in ^b magna; subintelligitur navi.

Nunc in numero tantùm: ut ^a Turba ^b ruunt. ^b Ape∣rite ^a aliquis ostium.

Nunc verò in Genere & Numero simul: ut ^a Pars ^b mersi tenu••re ratem.

Virg. Hac ^a manus ob patriam pagnando vulnera ^b passi.

Dicitur autem Synthesis a 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quod est co••; & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 pofitio: quia est compositio, id est, constructio, facta gratiâ significationis.

ANTIPTOSIS.

ANtiptôsis, ab 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quod est pro; & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 casus, est positio casus pro casu, idque interdum non * 1.533 invenusrè: ut Virg. ^a Urbem quam statuo, vestra ^b est.

Ter. Populo ut ^b placerent, quas f••ciss••e ^a fabula••. ^a Ser••••∣nem quem audistis, non ^b est meus. ^• Ejus non ^b venit in men∣tem; pro id. (Quanquam hic venit, impersonaliter potitis usurpari existimandum est.) Aristotelis libri ••unt omne ^b genus ^a elegantia referti; pro omnis generis. Sic id ^b genus, quod ^b genus, &c. Idnè est is ^a aut••or•••• mihi? pro ejus.

Interdum autem fit du••ior Antiptosis: ut Salv•• ^b primus omnium parens patriae ^a appellate; pro prime. Habet duos gladios, ^b quibus ^a altero te occisurum mina∣tur, altero visticum; pro quorum altero.

SYNECDOCHE.

SYnecdoche, est cùm id quod partis est, attribui∣tur toti: ut Aethiops ^a albus ^b dentes. Hic album, quod soli•• dentibus convenit, totiattribuitur. Aeth••opi.

Per Synecdochen, omnia nomina adjectiva ali∣quam proprietatem significantia: item verba passiva & neutralia, significantia aliquam passionem possunt regere accusativum, aut ablativum, significantem lo∣cū in quo est proprietas aut passio: ut ^• ager ^b pedes, vel ^b pedibus. Saucius ^b frontem, vel ^b fronte. Doleo ^b caput, vel ^b capite. ^a Redimitus ^b tempora lauro. ^a Truncatus ^• membra bipenni. Effusas ^a laniata ^b comas, ^a contusáque ^b pectus.

Nam illae Graecae phrases sunt. ^b Excepto ^a quod non simul esses. ^b Caetera ^a laetus. ^b Caetera ^a similes uno differunt.

Dicitur autem Synecdoche, à 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quod est con; & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 suscipi••: videlicet, quòd totum cum sua parte capiatur.

Si cui lubet figurat•• constructionis elegantias pernoscere, legae Thomam Linacrum de Eclipsi, Pleonasmo, & Enallage; déque aliis figuri•• eruditè, dilucid•• ac co∣piose disserentem.

DE PROSODIA

PRosodia, est quae rectam vocum pronuntiatio∣nem tradit: Latinè Accentus dicitur.

Dividitur autem Prosodia, in Tonum, Spiritum, & Tempus.

Tonus, est lex vel nota, quâ syllaba in dictione elevatur, vel deprimitur. * 1.534

Est autem Tonus triplex:	Acutus,
Gravis,
Circumflexus.

Tonus acutus, est virgula obliqua, ascendens in dextram, sic••. * 1.535

Gravis, est virgula obliqua, descende••s in dex∣tram, ad hunc modum••. * 1.536

Circumflexus, est quiddam ex utrisque conflatum, hâc figurâ••. * 1.537

Huc addatur etiam Apostrophus, qui est quaedam circuli pars in summo literae apposita, quam fic * 1.538 pinges'.

Hâc notâ ultimā dictionis vocal•• de••sse ostendi∣tur: ut Ta••ion' me crimine dignum dixisti? pro ••antó••••. * 1.539

Spiritus duo sunt: Asper & Lenis. Asper, quo aspirata profertur syllaba: ut Homo, honor. Lenis, quo citra aspirationem syllaba profertur: ut Amo, onu••.

TONORUM REGULA I.

MOnosyllaba dictio brevis, aut positione longa * 1.540 acuitur: ut Mél, ••él, párs, páx. Naturâ longa circumflectitur: ut Spês, flôs, sôl, thûs, rûs.

REGULA II.

In dissyllaba dictione, siprior longa fuerit natura, posterior brevis; prior circumflectitur: ut Lûna, mû∣sa; * 1.541 in caeteris acuitur: Citus, látus, solérs, sátur.

REGULA III.

Dictio polysyllaba, si penultimam habet longam, acuit candem: ut Libértas, penátes. Sin brevem ha∣bet * 1.542

penultimam, acuit antepenultimam: ut Dóminus, póntifex.

Exicpiuntur composita à Facio: ut Benefácis, male∣fácis, calefácit, frigef••cit.

At si penultima longa fuerit naturâ, & ultima bre∣vis, circumflectitur penultima: ut Românas, amâtor. * 1.543

Composita. à Fis, fit, ultimam acuunt: ut Malefit, calefit, satisfit

APPENDIX.

Quia hodie propter hominum imperitiam, cir∣cūflexus ab acuto vix prolatione discernitur, Gram∣matici * 1.544 circumflexum cum acuto confuderunt.

REGULA. IIII.

Quinque sunt, quae tonorum regulas perturbant. * 1.545

1 DIFFERENTIA.

Differentia tonum transponit: ut Uná, adverbium, ultimam acuit, nè videatur esse nomen. Sic eó, alió, * 1.546 aliquó, continuó, seduló, porró, forté, quá, siquá, ali∣quá, nequá, illó, falsó, citó, feré, plané, & id genus alia putá pro sicut, poné pro post; corám, circúm, aliás, palám, ergó conjunctio, sed ergô pro causa circum∣flectitur. ut Virg.-illius ergô venimus. Haec igitur om∣nia sicut Graeca acutisona, in fine quidem sententia∣rum acuuntur: in consequentia verò gravantur.

Sic differentie causâ antepenultima suspenditur in his: Déinde, próinde, périnde, aliquando, siquando, néquando, húcus{que} álongè, délongè, déinceps, dún∣taxat, déorsum, quápropter, quinimo, enimverò, pro∣pémodum, ádmodum, affabrè, intereáloci, nihilómi∣nus, paulóminus, cùm non sunt orationes diverse, uti sunt pube-tenus, crurum-tenus: non enim composita sunt, velut hactenus, quatenus, & ejus generis reliqua.

2 TRANSPOSITIO.

Transpositio tonum invertit, id quod usu venit in * 1.547

Praepositionibus, quae postpositae gravantur: ut Virgilius. Transtra per & remos. Tepenesimperium.

3 ATTRACTIO.

Attractio tonum mutat, cum post vocabulum ali∣quod * 1.548 sequitur conjunctio inclinativa: ut, Que, ne, ve. At••••ahunt enim hę particulae accentum syllabae prę∣cedenti, eámque acuunt: ut Lumináque ••aurúsque Dei. Sic, Dum, sis, nam, parelca.

Ubi autem est manifesta compositio, non variatur tonus: ut, Dénique, útique, itaque, úndique, hic∣cine, & hu••usmodi. * 1.549

Ubîque tamen t••poris sui tonum servat, & Ʋbivis

4 CONCISIO.

Concisio transfert tonum, cùm dictiones per syn∣copen * 1.550 aut apocopen castrantur. Tunc enim tonum retinent integrae dictionis: ut Virgili, Valéri, Mer∣curi: pro Virgilij, Valerii, Mercurii.

Sic quaedam nomina & pronomina syncopata, * 1.551 circumflectunt ultimam: ut A••pinâs, Ravennâs, no∣strâs, vestrâs, cujâs: ab Arpinâtis, Ravennâtis, no∣strâtis, &c. Sic Donec, à donecum. Sic hûc, illûc, istûc, adhûc &c. pro hucce, illucce, &c. Et compo∣sita à dic, duc, fac: ut benedic, reduc, calefac.

5 IDIOMA.

Idioma, hoc est, linguae proprietas, tonum va∣riat, * 1.552 adeò ut, si dictiones Graecae integrae ad nos veni∣ant servent tonum suum; ut Symóis, periphas, pe∣nultimam acuunt: at facta Latina, antepenultimam elevant, ••uia corripiunt penultimam.

Quae autem prorsus Latina fiunt, Latinum quo∣que tonum servant: ut Geórgica, Bucólica, antepe∣nultima acuta, licèt apud Graecos in ultima tonum habeant.

Sic & comoedia, tragoedia, sóphia, symphónia, to∣num recipiunt in antepenuluma, licèt in sua lingua habeant in penultima.

Porro, siignoretur proprius peregrinae vocis to∣nus, tutissimum fuarit juxta Latinum accentum illam * 1.553 enuntiare.

Syllabae communes in prosa oratione, semper cor∣rip••untur: ut Célebris, Cathedra, Mediocris. * 1.554

DE CARMINVM RATIONE.

HActenus de Tonis & Spiritibus, deinceps de syllabarum tempore, & carminis ratione pau∣ca adjiciemus. * 1.555

Tempus, est syllabae pronuntiandae mensura.

Syllaba brevis, uniusest temporis, longa verò du∣orum. * 1.556

Tempus breve sic nota [••]

Syl∣laba	brevis.
longa

Longum autem sic [-] ut, Tērră.

Ex syllabis justo ordine dispositis fiunt pedes.

Est autem pes duarum syllabarum pluriumve constitutio, ex certa temporum observatione. * 1.557

Pedum alii dissylabi, alii trissyllabi.

De tetrasyllabis autem non multùm attinet ad * 1.558 hoc nostrum institutum disserere.

Dissyllabi sunt.	Spondaeus,	ut,	—Virtus.
Pyrrhichius,	vv Deus.
Trochaeus,	-v Panis.
Iambus,	v— Amans.
	Molossus,	ut,	—— Magnates.
	Tribrachus,	vvv Dommus.
	Dactylus,	-vv Scribere.
	Anapaestus,	vv Pietas.
	Bacchius,	v—Honestas.
	Antibacchius,	—v Audire.
	Amphimacer,	-v- Charitas
	Amphibrachus	v-v Venire.

Po••re, pedes justo numero atque ordin•• con∣cinnati, carmen constituunt.

Est enim Carmen, oratio justo atque legitimo pedum * 1.559 numero constricta.

Carmen composituro in primis discendum est, pedi∣bus ipsum ritè metiri, quam Scansionem vocant.

Est autem Scansio, legitima carminis in singulos pe∣des * 1.560 commensuratio.

Scansioni accidentia.

Scansioni accidunt, Synaloepha, Eclipsis, Synaere∣sis, Diaeresis, & Caesura. * 1.561

Synaloepha, est elisio quaedam vocalis ante alteram in di••ersis dictionibus: ut,

Sera nimis vi' est crastina, viv' bodie.

Fit autem interdum in his dictionibus: ut. Dii, diis, iidem, iisdem, deinde, dein••eps, semianimis, semihom••, semiustus, deest, deero, deerit, & similibus.

At, heu & O, nunquam intercipiuntur.

Eclipsis, est quoties m, cum sua vocali perimitur, * 1.562 proxim•• dictione a vocali exor••â: ut,

Monstr', horrend', inf••rm', ingens, cuilumen ademptum: pro Monstrum, horrendum, &c.

Synaeresis, est duarum syllabarum in unam contra∣ctio: * 1.563 ut Virg. Seu lento fuerint alvaria vimine texta: pro alveari••.

Diaeresis, est ubi ex una syllaba dissecta, fiunt duae: ut * 1.564

-UU- - - -UU-U U-

Ovidius. Debuerant fusos evoluisse suos, pro evolvisse.

Caesura, est cum post pedem absolutum, syllaba brevis * 1.565 in fine dictionis extenditur.

Caesurae species sunt.

Triemimeris, ex pede & syllabâ: ut, * 1.566

-UU- UU- - - UU -UU - -

Virgilius. Pectoribus inhians, spirantia consulis exta.

Penthemim••ris, ex duobus pedibus & syllaba: ut * 1.567

-UU -UU- - - - - U U - -

Virgilius. Omnia vincit amor, & nos cedamus amori.

Hepthemimeris, ex tribus pedibus & syllaba: ut

- - - - - U U - - - U U - - * 1.568

Idem. Ostentans artem▪ ari••er arcúm{que} sonantem.

Enneëmimer is, con at ex quatuor pedibus & syllaba:

- U U - U U - - - - - U U - - * 1.569

ut Idem, Ille latus niveum molli ful••u•• hyacintho.

DE GENERIBUS Carminum.

CArminum genera u••••tatiora, de quibus nos hoc loco potissimùm tractare de∣crevimus, sunt Heroicum, Elegiacum, Asclepiadaeum, Sapphicum, Phaleuciū, Iambicum.

Carmen Heroicum.

Carmen Heroicum quod idem Hexametrum dici∣tur, constat pedibus numero quidem sex, genere verò * 1.570 duobus, dactylo & spondaeo. Quintus locus dactylum, sextus spondaeum peculiariter sibi vendicat: Reliqui hunc vel illum, prout volumus.

- U U - U U - U U - - - U U - -

ut Virgilius. Tytiretu patula recubans sub tegmine fagi.

Reperitur aliquando spondęus etiam in quinto loco:

ut Idem. Chara Deûm soboles, magnum 〈…〉〈…〉.

Ultima cujus{que} versus syllaba habetur communis.

Carmen Elegiacum. * 1.571

Carmen Elegia cum, quod & Pentametri nomen ha∣ber, è duplici constat Penthemim••ri, quarum prior duos * 1.572 pedes, dactylicos, sp••ndaicos, vel alterutros compre∣hendit, cum syllaba longa: altera etiam duos pedes, ••ed omninò dactylicos, cum syllaba item longa:

- - - U U - - U U - U U -

••t Ovidius. Res est solliciti plena timoris amor.

Carmen Asclepiadaeum.

Carmen Asclepiadaeum, constat ex penthemimeri, * 1.573

hoc est, spondaeo & dactylo, & syllaba longa, & duo∣bus deinde dactylis: ut

- - - U U - - U U - U U

Horatius. Mecoenas atavis edite regibus.

Sapphicum.

Carmen Sapphicum constat ex trochaeo, spondaeo, * 1.574 dactylo, & duobus demum trochaeis: ut

- U - - - U U - U - -

Horatius. Jam fatis terris nivis at{que} dirae.

In hoc tamen carminis genere, post tres versus addi∣tur * 1.575 Adonicum, quod constat ex dactylo & spondaeo: ut

- U - - - U U - U - -

Horatius. Integer vitae, sceleris{que} purus,

- U - - - U U - U - -

Non eget Mauri jatulis nec arcu,

- U - - - U U - U - -

Nec venenatis gravida sagittis,

Fusce pharetra. - U U - -

Phaleucium, sive Hendecasyllabum.

Carmen Phaleucium, sive Hendecasyllabum, constat * 1.576 ex spondaeo, dactylo, & tribus tandem trochaeis: ut,

- - - U U - U - U - U

Quoquò diffugias pavens Mabili,

Nostrum non poteris latere nasum.

Iambicum Archilochium.

Legitimus versus Iambicus è solis constat Iambis: * 1.577

U- U -U - U - U - U -

ut, Suis & ipsa Roma viribus ruit.

R••cipit tamen interdum in locis imparibus, pro Iam∣bo, tribrachum, spondaeum, dactylum, anapaestum: atque in paribus tribrachum, spondaeum rariùs.

Hoc carmen in duo genera deducitur, Dimetrum, & Trimetrum, sive Senarium.

Dimetrum, constat ex quatuor pedibus: ut,

O Carminum dulces notae - - U - - - U -

Quas ••re pulchra melle•• - - U - U - U -

Fundis, lyrae{que} succinis! - - U - U - U -

Trimetrum, sive Senarium.

Trimetrum, senis constat pedibus: ut,

- - - - - - u - - - u -

Qui nos damnant, sunt histriones maximi.

DE QVANTITATE primarum syllabarum.

PRimarum syllabarum quantitas octo modis cognos••itu••:

Positione, vocali ante vocalem, diphthon∣go, derivatione, ompositione, praepositio∣••e, egula, exemplo, seu authoritate.

POSITIO. Regula I.

Vocalis ante duas consonantes, aut dupli••em in ea∣d••m dictione, ubique posituta longa est: ut,

Ventus, axn, patrizo.

Quod si••onsonans priorem dictionem claudat, se∣quente item à consonante m••hoante, vocalis praece∣dens etiam positione longa 〈…〉〈…〉,

Major sum, quàm cu•• possit ••ortuna nocere.

Syllabae j••••, sum quam & ••••c, positione longe sunt.

At si prior dictio in vo••alem brevem excat, sequente à duabus consonantibus incipiente, interdum, sed rari∣us producitur:

- -UU - - UU- -

ut Vi••g, Occul •• s••olia, & plures de pace triumphos.

Vocalis brevis aute mutam, sequente liquid â, com∣munis

redditur: ut, Patris, volucris. Longa vero non mutatur: ut, Aratrum, simulacrum,

Vocalis ante alteram. Regula II.

Vocalis ante alteram in eadem dictione ubique bre∣vis est: ut s••ĕs, meus, tŭus, pĭus.

Excipias genitivos in ius, secundam pronominis formam habentes: ut Unius, illius, &c. 〈…〉〈…〉, commu∣nis reperitur, licèt in alterius semper sit brevis, in aliv•• semper longa.

Excipiendi sunt etiam genitivi & dativi quintae de∣clinationis, ubi e, inter geminum ••, longa fit: ut Faci••i, alioqui non: ut Rĕi, spei, fidĕi.

Fi etiam in fio, longa est, nisi sequantur e & r sim••l, ut Fierem, Fĭeri.

Juven. Sic ••unt octo mariti. - - U U - -

Idem. Quod ••eri non posse putes. - U U - U i U -

Ohe Interjectio, priorem syllabam an••ipitem habet.

Vo••alis ante alteram in Graecis dictionibus submde longa fit: ut Dicite Pierides. Respice Lāerte•••• Et •••• possessivis: ut, Aenēia nutrix. Rhodop••ius Or∣phēus.

DIPHTHONGVS. Regula III.

Omius Diphthongus apud Latinos longa est: ut, Aūrum, nēuter, mu••ae: nisi sequente vocale: ut, Prae∣ire, praeustus, praeamplus.

DERIVATIO. Regula IV.

Derivativa eandem cum primitivis quantitatem so••∣tiuntur: ut, amator, ămicus, ămabilis, prima brevi ab ămo, Excipiuntur tamen pauca, quae à brevibus dedu∣cta primam producunt.

Cujus generis sunt

Vox v••cis, à vŏco.	Jūcundus, à jŭvo.
Lex lēgis, à lĕgo.	Jūnior, à jŭvenis.
Rex rēgis, à rĕgo.	Mōbilis, à mŏveo.
Sēd••s & sĕdile, à sĕdeo,	Hūmanus, ab hŏmo
Jūmentum, à jŭvo. * 1.578	Vōmer, à vŏmo.
Fōmes & fōmentū, à fŏveo.	Pēdor, à pĕde.

Sunt & contrà, quae à longis deducta, corripiuntu•• qualia sunt,

Dux ducis, à dūco▪	Gĕnui, à gīgno.
D••cax, maledicus & id genus multa, à dīco.	Frăgor,	à frāngo.
Frăgilis,
F••des, à fīo.	Nŏto, as, à nōtu.
••rena,	ab āreo.	Năto, as, à nātu.
••rista,	Disertus, à dissero.
Pŏsui, à pōno.	Sŏpo••, à Sōpio.

Et alia nonnulla ex utroque genere, quae relinquun∣tur studiosis inter legendum observanda.

COMPOS••TIO. Regula V.

Composita simplicium quantitatem sequuntur: ut, Pŏtens, impŏtens, Sôlor, Cons••lor. Lĕgo, is, Pe••lĕgo, Lēgo, as, Allēgo.

Excipiuntur tamen haec brevia à longis enata: ut▪

Innŭba,	à nūbo.	Dejero,	à jūro.
Pronŭba,	Pejĕro,

PRAEPOSITIO. Regula VI.

Ex praepositionibus hae ubique producuntur: A, de, prae, se, è▪ nisi vocali sequente: ut Undadehiscen••.

-Sudibúsve praeustis. apud Virgilium.

Pro quoque longa est, praeterquam in istis:

Prŏcella, prŏfugus, prŏtervus, prŏnepos, prŏpago pro stirpe, prŏfanus, prŏfiteor, prŏfundus, prŏficiscor, prŏfari, prŏparo, prŏfugio, prŏfectò.

Procutro, profundo, propello, propulso, propago, as, primara syllabam habent ancipitem.

Prŏpheta & prŏpino, Graeca sunt per o parvum, & p••oinde primam brevem habent.

Di, etiam producitur, nisi in Dĭrimo, & Dĭsertus.

Reliquae praepositiones, si positio sinat, corripiuntur. Cujusmodi sunt, Ad, ob, ab, sub, re, in, &c.

REGVLA. VII.

Canon I.

Omne praeteritum dissyllabum, priorem habet ion∣gam: vt Lēgi, ēmi. Excipias tamen F••di •• findo, bibi, dĕdi, scĭ••i, st••ti, tuli.

Canon II.

Primam praeteriti geminantra, primam itidem bre∣vem habent: ut,

Pĕpendi,	Pĕpedi,	Pŭpugi,
Tĕtendi,	Tŭtudi,	Dĭdici,
Tŏtondi,	Fĕfelli,	Cĕcīdi, à cado.
Mŏmordi,	Tĕtigi,	Cĕcīdi, à caedo.

Quin & supinum dissyllabū priorem quo{que} producit. ut, Mōtum, Lātum, Lōtum, Crētum. Excipe Quĭtum, Sĭ∣tum, Lĭtum, ĭtum, Rŭtum, Rătum, Dătum, Sătum.

Et cĭtum, a cieo, es: nam cītum à cio, cis, quartae, pri∣orem habet longam.

EXEMPLUM SEU AUTHORITAS. Regula VIII.

Quarum verò syllabarum quantitas, sub praedictas rationes non ca••it, à poëtarum u••u, exemp••o atque au∣thoritate petenda est certissima omnium regula. Di∣scant ergo pueri observare ex poëtis communes prima∣rum syllabarum quantitates, cujùs sortis sunt.

Britannus, Bithynus, Cacus, Cosyra, Crathys, Pa∣chmus, Palatium, Pelion, Creticus, Curetes, Diana, Fidene, Gradivus, hinulus, Pyrene, rubigo, Rutilius, Hymen, Italus, liquor, liquidus, Lycas, Orion, rudo, Sychaeus, Sycanius, & similia.

DE MEDIIS SYLLABIS.

MEdiae syllabae partim eadem ratione qua pri∣mae, partim etiam ex incrementis genitivi, at{que} cōjugationis analogiâ cognosci possunt.

De incrementis genitivi nominum poly∣syllabarum, * 1.579

suprà in generibus nominum abundè di∣ctum arbitrantur, unde petere licebit, si quid de hac re haesitavoris. Caetera frequens lectio & optimorum Po∣ëtarum observatio, facile suppeditabunt.

Conjugationis analogiam ex imbibitis rudimentis pueri didicerunt, nempe A, indicem primae con••ugati∣onis, * 1.580 longam esse naturâ, praeterquam in do, & ejus com∣positis, quando hujus sunt conjugationis: ut Dămus, circundămus, Dăbis, circundăbis, Dăre, circundăre.

Praeterea syllabas rimus & ritis, in praeterito perfecto modi subjunctivi, ubique pro brevibus habendas ani∣madvertant, in futuro autem in oratione prosa longas esse debere; in carmine verò indifferentes reperiri, quemadmodum contendit Aldus: ut Praeterito, Ama∣verimus, amavéritis: Futuro, Amaverimus, amaveritis.

Est & ubi mediae syllabae variant apud Poëtas, ut in his quae subjunximus: Connubium, Ficedula, Malea, Pharsalia, Batavus, Sidonius, & in simil••bus.

Adjectiva in inus Latina, penultimam producunt: ut, Clandestînus, mediastînus, parietînus, matutînus, vespertînus, repentînus.

Pręter hęc sequentia	Diutĭnus,	Serotĭnus,
Crastĭnus,	Oleagĭnus,
Pristĭnus.	Fagĭnus,
Perendĭnus,	Cedrĭnus,
Hornotĭnus,	Carbasĭnus.

Et reliqua materialia, sive à ••etallorum nominibus formata in inus, qualia sunt permulta a Graecis vocibus deducta in 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉: ut, Crystallĭnus, myrrhĭnus, hyacin∣thinus, adamantĭnus, &c.

Caetera foeli••iùs docebit usus, & Poëtarum observa∣tio, qúam ullae Grammaticorum regulae, quas sine ullo aut modo aut sine de mediarum syllabarum quantitate tradere solent.

Quare illis praetermissis, ad ultimarum syllabarum quantitates aperiendas jam accingamur.

DE ULTIMIS SYLLABIS.

QVanquam ultimae syllabae ipsum literarum nu∣merum aut aequant, aut etiam superant, non tamen pigebit illas etiam ordine per••urrere.

Primum, a finita, producuntur: ut Amā, contr••̄, ergā, Excipias Pută, ită, quiă. * 1.581

Item nominativos, & omnes casus in a, cujuscunque fuerint generis, numeri, aut declinationis, praeter voca∣tivo, in a, à Graecis in as: ut ô Aeneā, ô Thomā, & ablativum primae declinationis: ut ab hac Musā. Nu∣meralia in ginta, a finalem habent communem, sed fre∣quentiùs longam: ut Trigintā, quadragintā.

In b, d, t, desinentia, brevia sunt: ut ăb, ăd, capŭt.

In c desinentia, producuntur, ut āc, sīc, & hīc ad∣verbium. * 1.582 Sed tria in c, semper contrahuntur: ut, Lăc, * 1.583 nĕc, donĕc. Duo sunt communia: Fac, & pronomen hic: & neutrum hoc, modò non sit ablativi casus.

E finita, brevia sunt: ut Marĕ, penĕ, legĕ, scribĕ.

Excipiendae sunt omnes voces quintae inflexionis in * 1.584 e: ut, Diē, fidē, unà cum adverbiis inde enatis: ut, * 1.585 Hodiē, quotidiē, pridiĕ, postridiē, qua-rē, qua-de-rē, ea rē: & siqua sunt similia. Et secundae item personae singuiares imperativorum activorum secundae conju∣gationis: ut, Docē, movē, manē, cavē.

Producuntur etiam monosyllaba in e: ut, Mē, tē, ••ē: praeter Quĕ, nĕ, vĕ, conjunctiones encliticas.

Quin & adverbia quoque in e, ab adjectivis deducta, elongum habent: ut Pulchrē, doctē, valdē pro valide. Quibus accedunt Fermē, ferē. Benĕ tamen & malĕ corripiuntur omninò.

Postremò, quae à Graecis per •• scribuntur, natura producuntur, cujuscunque fuerint casus, generis, aut numeri: ut Lethē Anchisē, Cetē, Tempē.

I finita, longa sunt: ut, Dominī, magistrī, amarī, doceri, * 1.586

Praeter mihi, tibi, sibi, ubi, ibi, quae sunt commmunia.

Nisi verò & quasi corripiuntur: Cujus etiam sortis sunt dativi & vocativi Graecorum, quorum genitivus singularis in os breve exit: ut,

Huic	Palladĭ,	Vocat. ô	Amaryllĭ,
Phillid••,	Alexĭ,
Minoidĭ.	Daphnĭ.

L finita corripiuntur: ut Animăl, Annibăl, mĕl, pugĭl, * 1.587 Săl, consŭl. Praeter n••l contractum à nihil, & Sōl. Et He∣braea quaed ā in l: ut Michaēl, Gabriēl, Raphaēl, Daniēl.

N finita producuntur: ut Paeān, Hymēn, quīn, Xeno∣phōn, nōn, daemōn. * 1.588

Excipe forsăn, forsităn, ăn, tămen, attămen, verunta∣mĕn.

Corripitur & In ••um compositis: ut Exĭn, subĭn, de∣ĭn, * 1.589 proĭn.

Accedunt his & voces illae, quae per apocopen ca∣strantur: ut Mĕn? Vidĕn? Audĭn? Nemŏn?

Nomina item in en, quorum genitivus ĭnis, correptū * 1.590 habet: ut Carmĕn, crimĕn, pectĕn, tibicĕn, ĭnis.

Graeca etiam in on, per o parvum, cujuscunque fue∣rint casus: ut Nō. Iliŏn, peliŏn. Accus. Caucasŏn, pylŏn * 1.591

Quaedam etiam in in per i, ut Alexĭn. In yn per y, ut Ityn.

In an quoque à Nominativis in A; ut Nominat. Iphi∣genia, Aegina. Accusat. Iphigeniăn, Aeginăn.

Nam in an, à nominativis in as, producuntur: ut No∣minat. Aeneas, Marsyas. Accusat. Aeneān, Marsyān.

O finita, communia sunt: ut Amo, virgo, porrò, do∣cendo, * 1.592 legendo, eundo, & aliae gerundii voces in do.

Praeter obliquos in o, qui semper producuntur: ut, huic Dominō, serō. Ab. hoc templō, damnō.

Et adverbia ab adjectivis derivata: ut Tantō, quan∣tō, liquidō, falsō, primō, manifestō, &c.

Praeter sedulò, mutuò, crebrò, ferò, quae sunt com∣munia.

Caeterùm modŏ, & quomodŏ, semper corripiuntur.

Citò quoque, ut & ambo, duo, ego, atque homo, vix leguntur producta.

Monosillaba tamen in o producuntur: ut Dō, stō, ut & ergō pro causa.

Item Graeca per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 cujuscu••que fuerint casus: ut haec Sapphō, Did••. Hujus Androg••••, Apollō. Hunc Athō Apollō.

R finita corripiuntur: ut Caesăr, torculăr, pĕr, vĭr, ux∣ŏr turtŭr. * 1.593

Cor, semel apud Ovidium productum legitur: ut,

- U U - U U - - - UU - UU - -

Molle meum levibus cor est violabile telis.

Producuntur etiam Fār, lār, nār, vēr, fūr, cūr: Pār quoque cum compositis; ut Compār, impār, dispār.

Graeca quaedam in er, quae illis in 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 desinunt; ut Aēr, cratēr, charactēr, aethēr, sotēr.

Praeter patĕr & matĕr, quae apud Latinos ultimam brevem habent.

S finita, pares cum numero vocalium habent termi∣nationes; nempe, As, es, is, os, us. * 1.594

Primò, as finita producuntur; ut Amās, musās, ma∣jestās, bonitās. * 1.595

Praeter Graeca, quorum genitivus singularis in dos exit; ut Archăs. Pallăs. Genitivo Archadŏs. Palladŏs.

Et praeter accusativos plurales nominum crescentium; ut Heros, Heroos. Phillis, Phillidos. Accusativo plu∣rali, Heroăs, Phillidăs.

Es finita, longa sunt; ut Anchisēs, sedēs, docēs, patrēs. Excipiuntur nomina in es, tertiae inflexionis, quae pe∣nultimam genitivi crescentis corripiunt; ut Milĕs, seges * 1.596 divĕs. Sed Ariēs, abiēs, pariēs, ceriēs; & pēs, unà cum compositis; ut Bipēs, tripēs, quadrupēs, longa sunt.

Es quoque à sum, unà cum compositis corripitur; ut Potĕs, adĕs, prodĕs, obĕs.

Quibus penĕs adjungi potest unà cum neutris ac

nominativis pluralibus Graecorum: ut, Hippomanĕs, cacoëthĕs, Cyclôpĕs, Naiadĕs.

Is finita, brevia sunt: ut, Parĭs, panĭs, tristĭs, hilarĭs.

Excipe obliquos plurales in is qui producuntur: ut * 1.597 Musis, mensis, à mensa, domins, templiīs.

Item quis pro quibus, cum producentibus penulti∣mam genitivi cresc••••tis: ut, Samnis, Salamīs: Geni∣tivo Samnîtis, Salaminis.

Adde huc quae in eis diphthongum desinunt, sive Graeca, sive Latina, eujuscunque fuerint numeri aut ca∣sus: ut Symoeīs, pyroe••s, parteīs, omneīs.

Et monosyllaba item omnia: ut, Vīs, līs praeterĭs, & quĭs nominativos, & Bĭs apud Ovidium.

Istis accedunt secundę personę singulares verborum in is, quorum secundę personę plurales desinunt in îtis, penultima producta, unà cùm futuris subjunctivi in ris: ut, Audīs, velīs, dederīs. pl. Audîtis, velîtis, dederitis.

Os finita, producuntur: ut, Honōs, nepōs, dominōs, * 1.598 servōs.

Praeter compŏs, impŏs & ŏs ossis. Et Graeca per•• parvum: ut, Delŏs, Chaŏs, Palladŏs, phyllidŏs.

Vs finita, corripiuntur: ut, Famulŭs, regiŭs, tempŭs, * 1.599 amamŭs.

Excipiuntur producentia penultimam genitivi cre∣scentis: ut, Salūs, tellūs: Genitivo salûtis, tellûris.

Longae sunt etiam omnes voces quartae inflexionis in us praeter nominativum & vocativum singulares: ut, Hujus manūs, hae manūs, has manūs, ô manūs.

His accedunt etiam monosyllaba: ut, Crūs, thūs, mūs, sūs, &c.

Et Graeca item per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 diphthongum cujuscunque fuerint casus: vt Hic Panthūs, Melamp••s. Hujus Sap∣phūs, Cliūs.

Atque pijs cunctis venerandum nomen IESVS.

Postremò, u finita, producuntur omnia: ut, Manū, genū, amatū, diū. * 1.600

Grammatices finis.

Notes

• * 1.1

  Mutae. Semiv••••••
• * 1.2

  Liquid••. S
• * 1.3

  X & Z. I & V con∣sonantes ali∣quando.
• * 1.4

  K, Y, & Z. H aspiratio.
• * 1.5

  Litterae ma∣jusculae.
• * 1.6

  O••••ho••pia.
• * 1.7

  Iotacismus.
• * 1.8

  Lambdacis∣mus.
• * 1.9

  Ischnotes.
• * 1.10

  Traulis••••••mus.
• * 1.11

  Plateasmus.
• * 1.12

  F. pro V.
• * 1.13

  V pro F.
• * 1.14

  ••
• * 1.15

  ••••
• * 1.16

  Puncta quae.
• * 1.17

  Comma.
• * 1.18

  Colon.
• * 1.19

  ••.
• * 1.20

  Periodus.
• * 1.21

  Parenthesis.
• * 1.22

  Interrogatio
• * 1.23

  Nomini acc••∣dentia sept.
• * 1.24

  Species.
• * 1.25

  Primi••iva. Derivativa.
• * 1.26

  Collectivum
• * 1.27

  Fictitium.
• * 1.28

  Interrogati∣vum.
• * 1.29

  Numerale. Cardinale.
• * 1.30

  Ordinale. Distributivū Partitivum.
• * 1.31

  Vniversale. Particulare.
• * 1.32

  Derivativa.
• * 1.33

  Verbale. Patrium.
• * 1.34

  Gentile. Patronymi∣cum.
• * 1.35

  Diminutivū.
• * 1.36

  Possessivum. Materiale.
• * 1.37

  Locale. Adverbiale.
• * 1.38

  Participiale.
• * 1.39

  Figura no∣minum.
• * 1.40

  Numerus.
• * 1.41

  Nominativus
• * 1.42

  Genitivus.
• * 1.43

  Dativus. Octavus casus.
• * 1.44

  Accusativus.
• * 1.45

  Vocativus.
• * 1.46

  Ablativus. Latin' casus.
• * 1.47

  Genera sep∣tem.
• * 1.48

  〈◊〉〈◊〉 & dubit differentia.
• * 1.49

  Mascula sunt nomina Divorum, Virotum, Fluviorum, Mensium, Ventorum.
• * 1.50

  Foemini••a Dearum, Mulierum, Urbium. Regionum. Insularum. Exceptio, Etiā
• * 1.51

  Hippo. Etiā
• * 1.52

  Reate, Caere.
• * 1.53

  Rectius qui colunt ••as pinus, viz. Pinaster.
• * 1.54

  Appel. arbo∣rum foemin.
• * 1.55

  Nomina Volucrum▪ Ferarum, Piscium. Exceptio generalis.
• * 1.56

  viz. de ••••∣pellativis.
• * 1.57

  Tres regul•• generales.
• * 1.58

  Regula spe∣cialis prima.
• * 1.59

  1 Nomina vi∣rorum in 4. 2 In as, es, & a, primae de∣clinat. Grae∣corum.
• * 1.60

  Sic Poeta, Cometa. Bibliopola. 3 Verres, &c.
• * 1.61

  In er, os, & u••
• * 1.62

  Foemin. ex∣cepta, in er▪
• * 1.63

  Viz. Nardus, Methodus, Dialectus, &c.
• * 1.64

  Excipe p••••s∣pert.
• * 1.65

  Regula spe∣cialis secun.
• * 1.66

  Pyrois entis
• * 1.67

  Monosyllaba quaedam.
• * 1.68

  Polysyllaba in in & ••.
• * 1.69

  In er, or, & os
• * 1.70

  Neut. Mel, & in al, ar, polysyllaba.
• * 1.71

  Halec.
• * 1.72

  Sic ••atro.
• * 1.73

  Tertia regula specialis.
• * 1.74

  Excipe quaedā in p▪
• * 1.75

  Hyperdissyl∣labon in do & go.
• * 1.76

  Graecula in as & u.
• * 1.77

  Inanimat. in a, ••••, ar, ur, us, put. Excipe.
• * 1.78

  Si•• Artifex municeps, particeps.
• * 1.79

  Declinatio∣nes nominū.
• * 1.80

  Prima nomi∣num decli∣natio.
• * 1.81

  As.
• * 1.82

  Es.
• * 1.83

  E.
• * 1.84

  As in Gen.
• * 1.85

  Secunda de∣declinatio.
• * 1.86

  Accusativ•••• singulari••.
• * 1.87

  Ablativus.
• * 1.88

  〈◊〉〈◊〉▪
• * 1.89

  Festorum
• * 1.90

  Me••sium no∣i••a.
• * 1.91

  Nota.
• * 1.92

  Genitivus plura••is.
• * 1.93

  Genitivus. pluralis.
• * 1.94

  Graecor••m 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.95

  Vocativus.
• * 1.96

  Graeca neutra 〈…〉〈…〉.
• * 1.97

  Quarta d••••li∣natio nomi∣num.
• * 1.98

  Dativus singu∣laris.
• * 1.99

  I••sus.
• * 1.100

  Dativus & ab¦lativus plura∣lis.
• * 1.101

  Quinta de••li∣natio nomi∣num
• * 1.102

  Genitivus singularis.
• * 1.103

  ••eteroclita quae sunt.
• * 1.104

  1 Fo••min. sin. Neut. plural.
• * 1.105

  2 Neut. sing. ••aseul. & neu. plural.
• * 1.106

  3. Neut sing. ••as. tan. plur.
• * 1.107

  4. Neut. sing. ••••m. plural. ••••xcep.
• * 1.108

  ••. Mascul. sing. ••••ut. plural.
• * 1.109

  ••. Mascul. sing. ••••se. & neut. ••lural.
• * 1.110

  ••ptôta sunt ••ae à recto ••n variant ••um.
• * 1.111

  2 Monopt••t•• sunt quae••nico i••••bliquo re∣periuntur.
• * 1.112

  3. Diptôt••, quae dua••bus ••••sibus.
• * 1.113

  4. Triptota quae tribus ca¦••ibus.
• * 1.114

  5. Defect. vo∣cative.
• * 1.115

  6. Propria •• fect. plur al
• * 1.116

  Neut. singul. carent. qui∣bu••d. casibus
• * 1.117

  plural. 1 Mascul. de∣fect. plural.
• * 1.118

  •• Foemin. ca. 〈◊〉〈◊〉. piural.
• * 1.119

  Nota.
• * 1.120

  ••. N••utra ca∣••••tia plurali.
• * 1.121

  Masculi•• 〈◊〉〈◊〉. fingu. ••••••min. 〈◊〉〈◊〉. fing.
• * 1.122

  3 N••••tra 〈◊〉〈◊〉 singula∣••••.
• * 1.123

  1 R••dun da••¦tia.
• * 1.124

  2 Nominativ ex accusativ•• Gr••tis in a▪
• * 1.125

  3 Rectum 〈◊〉〈◊〉 ••iantia.
• * 1.126

  4. Declinatio∣nem variantia.
• * 1.127

  5. Adjectiva luxuriantia.
• * 1.128

  Nominum comparatio.
• * 1.129

  Positivus gra∣du••.
• * 1.130

  Comparati∣vus.
• * 1.131

  Superlativus.
• * 1.132

  In mus▪
• * 1.133

  In lis.
• * 1.134

  D••trivat. à di∣co, loquor, &c.
• * 1.135

  Comparati•• nominum in us finit.
• * 1.136

  Comparatio 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.137

  Comparatio 〈◊〉〈◊〉▪
• * 1.138

  Accidentia pronomini. Pronominum Species.
• * 1.139

  Primitiva.
• * 1.140

  Demonstrat.
• * 1.141

  Relativa. Derivativa.
• * 1.142

  Possessiva. Gentilia.
• * 1.143

  Numerus in Pronomi••.
• * 1.144

  Casus in Pronom.
• * 1.145

  Genera pro∣nominum.
• * 1.146

  Pronom••••••m declinatio prima.
• * 1.147

  Secunda.
• * 1.148

  Tertia.
• * 1.149

  Quarta.
• * 1.150

  Personae pro∣nominum.
• * 1.151

  Fig••ra.
• * 1.152

  ••••onominum ••••mpositio.
• * 1.153

  1. Inters••▪
• * 1.154

  2. cum n••∣minib••••▪
• * 1.155

  〈◊〉〈◊〉 prae∣positionib••a
• * 1.156

  4. cum ad∣verbiis.
• * 1.157

  5. cum con∣junctione.
• * 1.158

  6. cum syl∣lab. adject.
• * 1.159

  Met.
• * 1.160

  Te. Ce.
• * 1.161

  P••a.
• * 1.162

  Quis.
• * 1.163

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.164

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.165

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.166

  Verbum▪ Personale. Verbum Impers••••••••
• * 1.167

  Activum▪
• * 1.168

  Neutrum substantiv•• Neutrum absolutum▪
• * 1.169

  T••••tium ge∣nus 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.170

  Deponens.
• * 1.171

  Commune.
• * 1.172

  Indicativus.
• * 1.173

  Imperativus
• * 1.174

  Optativus.
• * 1.175

  Potential••••▪
• * 1.176

  Graecorum optandi 〈…〉〈…〉.
• * 1.177

  Subiuncti∣vus.
• * 1.178

  Nota.
• * 1.179

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.180

  Prae••••••••.
• * 1.181

  Imperfect.
• * 1.182

  Perfectum.
• * 1.183

  Plusquam perfectum. Futurum.
• * 1.184

  Primitiva. Derivativa.
• * 1.185

  Inchoativa.
• * 1.186

  Frequentati∣va.
• * 1.187

  Apparativa.
• * 1.188

  Desiderat
• * 1.189

  Diminutiva.
• * 1.190

  Imitativa.
• * 1.191

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.192

  Hyperme∣ter versus plus justo unasyllaba constat, sed collidenda ••um prima vote sequen∣tis versus; id quod omni∣um commu∣ne est.
• * 1.193

  〈…〉〈…〉▪
• * 1.194

  〈◊〉〈◊〉▪
• * 1.195

  V••••▪
• * 1.196

  Bo.
• * 1.197

  Co▪
• * 1.198

  Do▪
• * 1.199

  Cedo▪
• * 1.200

  ••o▪
• * 1.201

  Ho. Lo.
• * 1.202

  Mo.
• * 1.203

  No.
• * 1.204

  Po.
• * 1.205

  Quo. Ro.
• * 1.206

  So.
• * 1.207

  Sco.
• * 1.208

  To.
• * 1.209

  Vo.
• * 1.210

  Xo.
• * 1.211

  Cio,
• * 1.212

  Dio. 〈◊〉〈◊〉. ••io.
• * 1.213

  Rio. Tio.
• * 1.214

  Uo.
• * 1.215

  Excip. Ve∣nio, cambio, &c.
• * 1.216

  Pes pro∣celeusmati∣cus.
• * 1.217

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.218

  Oleo.
• * 1.219

  Pungo.
• * 1.220

  Do.
• * 1.221

  S••.
• * 1.222

  Pario.
• * 1.223

  Pasco.
• * 1.224

  Posthab••o simplicis form•••• sei 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.225

  Cano.
• * 1.226

  Placeo.
• * 1.227

  Pango.
• * 1.228

  Man••o.
• * 1.229

  〈◊〉〈◊〉 cal∣co, sal••o.
• * 1.230

  Claudo, qu••tio, la••o.
• * 1.231

  Excip 〈◊〉〈◊〉 Co••mo.
• * 1.232

  Ago. Rego
• * 1.233

  Facio
• * 1.234

  Lego.
• * 1.235

  Bi. Ci.
• * 1.236

  Di.
• * 1.237

  Gi▪
• * 1.238

  Li,
• * 1.239

  ••••, ni, pi, qui
• * 1.240

  Ri. Si.
• * 1.241

  P••i. Ti▪
• * 1.242

  Vi.
• * 1.243

  ••••.
• * 1.244

  ••es Proce∣l••••smaticus.
• * 1.245

  Quaedam mutant ui in sum
• * 1.246

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.247

  R••o. Salio. S••ro.
• * 1.248

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.249

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.250

  Fateor.
• * 1.251

  Gradior.
• * 1.252

  Tuor & Tueor.
• * 1.253

  Apiscor.
• * 1.254

  Versus hy∣pe••meter.
• * 1.255

  Versus hy∣permeter.
• * 1.256

  ••lavesco. ••rubesco. L••cesco.
• * 1.257

  Silve••••••. Frut••cesco▪ Ster••iesco. Diesco. Desiderativ•• ut, Micturio. Scripturio. Iturio. Cacaturio.
• * 1.258

  Ai••.
• * 1.259

  Ausim.
• * 1.260

  Salv••.
• * 1.261

  A••••.
• * 1.262

  Ced••.
• * 1.263

  Fax••.
• * 1.264

  Forem.
• * 1.265

  Qu••so. 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.266

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.267

  Va••••▪
• * 1.268

  Odi, coep••, memini novi.
• * 1.269

  Imperso••••∣lia cur 〈◊〉〈◊〉 dicta.
• * 1.270

  Impersona∣lia activae voci••.
• * 1.271

  Con••ugan∣••r interti•• persona.
• * 1.272

  Terminatio∣nes Ger••dij
• * 1.273

  Supi••••.
• * 1.274

  Participi••••▪
• * 1.275

  Accidentia participior••••
• * 1.276

  Tempora particip. Praesens. Nota.
• * 1.277

  Pr••teritam.
• * 1.278

  Futurum.
• * 1.279

  Significatio activa
• * 1.280

  Participia in dus.
• * 1.281

  Significatio pas••••va.
• * 1.282

  Participia •• deponenti∣bus.
• * 1.283

  Impersona∣lium partici∣pia.
• * 1.284

  Participia anomala de∣ducta a ver∣bis praeter analogiam. Participia de••ivata a nominibus.
• * 1.285

  Nume••••s.
• * 1.286

  Figura par∣ticipiorum. Participia siunt nomi∣na.
• * 1.287

  Participia praesen. tem∣poris fiunt ••omina.
• * 1.288

  Adverbium.
• * 1.289

  Accidentia Adverbio.
• * 1.290

  Adverbia loci.
• * 1.291

  Ad locum significanti••.
• * 1.292

  A loco ••ig••••∣ficantia.
• * 1.293

  Per locum significantia▪
• * 1.294

  Temporis adverbia.
• * 1.295

  Vsqu••
• * 1.296

  Numeri.
• * 1.297

  Ordinis▪
• * 1.298

  Interrogād••.
• * 1.299

  Vocandi.
• * 1.300

  Negandi.
• * 1.301

  Affirmandi.
• * 1.302

  Jurandi.
• * 1.303

  Hortandi.
• * 1.304

  Prohibendi.
• * 1.305

  Optandi.
• * 1.306

  Excludendi.
• * 1.307

  Congreg••di
• * 1.308

  Segregandi.
• * 1.309

  Diversitatis. Eligendi. Intendendi.
• * 1.310

  Remittendi
• * 1.311

  Conceden∣tis Negatae soli∣tudinis.
• * 1.312

  Qualitatis. Quantitatis.
• * 1.313

  Comparandi
• * 1.314

  Rei non peractae.
• * 1.315

  Demon∣strandi. Explanandi••
• * 1.316

  Dubitandi Eventus. Similitudinis
• * 1.317

  Comparatis
• * 1.318

  Species ad∣verbiorum. Nomina fi∣unt adyet••.
• * 1.319

  Accidentiaa. Conjunct.
• * 1.320

  Figura.
• * 1.321

  Potestas.
• * 1.322

  Tum.
• * 1.323

  Suspensivae.
• * 1.324

  Disjunctivae.
• * 1.325

  Discretivae.
• * 1.326

  Rationales. seu Illativae.
• * 1.327

  Causales.
• * 1.328

  Perfectivae.
• * 1.329

  C••tinuativ••
• * 1.330

  Dubitativae.
• * 1.331

  Adversativ••▪
• * 1.332

  Redditivae.
• * 1.333

  Diminutivae.
• * 1.334

  Electivae.
• * 1.335

  Expletivae▪
• * 1.336

  Cum.
• * 1.337

  Ordo con∣junctionum ••raeposit. Subjunctiv••
• * 1.338

  Communis.
• * 1.339

  Prępositiv••••
• * 1.340

  Subjunctivae quae.
• * 1.341

  Encliticae.
• * 1.342

  Communes.
• * 1.343

  Praepositio∣ne•• postpo∣sitae sub casi∣bus.
• * 1.344

  ••••••undum.
• * 1.345

  Praepositio∣nes nunquā extra com∣positionem ••eper••••.
• * 1.346

  Aliae pa••tes fiun••inter∣jectiones▪
• * 1.347

  Constructio quid sit.
• * 1.348

  Concordan∣tiae Gram∣matices.
• * 1.349

  Concor∣dantia pri∣ma.
• * 1.350

  Verbum infinitum nominati-vusverbo.
• * 1.351

  Accu••ativu•• ante verbum infinitum.
• * 1.352

  Except. 1.
• * 1.353

  ••ecunda con∣••ordantia.
• * 1.354

  Not••.
• * 1.355

  Tertia con∣cordantia.
• * 1.356

  Nota.
• * 1.357

  Casus relati¦vi.
• * 1.358

  Genitivus substant.
• * 1.359

  Variatio f••••¦stantivi in ••••¦j••ctivum 〈◊〉〈◊〉
• * 1.360

  Exceptio. Appositio.
• * 1.361

  〈…〉〈…〉.
• * 1.362

  Constructio adjectivo∣rum.
• * 1.363

  Verbalia in ax.
• * 1.364

  Interrogat.
• * 1.365

  Comparativa Superla••iva.
• * 1.366

  Comparati∣vorum con∣structio.
• * 1.367

  Commodum & incommo∣dum, &c.
• * 1.368

  Composit•• cum con.
• * 1.369

  Similitudo.
• * 1.370

  Cōmunis, alienus, immunis, va∣rils casibus serv.
• * 1.371

  In bilis & 〈◊〉〈◊〉
• * 1.372

  Magnit. Mensur••.
• * 1.373

  Copia & ino∣••ia.
• * 1.374

  Diversitas.
• * 1.375

  Causa
• * 1.376

  Modus rei.
• * 1.377

  Dignus &c.
• * 1.378

  Primitiva.
• * 1.379

  Derivativa
• * 1.380

  Possessiva:
• * 1.381

  Sui & suus reciproca.
• * 1.382

  Ipse.
• * 1.383

  Idem.
• * 1.384

  Idem.
• * 1.385

  Demonstra¦tiva hic, ille iste. Ille, & iste,
• * 1.386

  Hic & ille.
• * 1.387

  Nominat. ••trinque.
• * 1.388

  Infiniti ver¦bi constru∣ctio.
• * 1.389

  Sum sign. pos. ge••.
• * 1.390

  Aestiman•••• verba.
• * 1.391

  gen.
• * 1.392

  Accusandi. verba.
• * 1.393

  Satago, &c.
• * 1.394

  Misereor, &c.
• * 1.395

  Reminiscor, &c.
• * 1.396

  Potior gen. aut Ablat.
• * 1.397

  Verba ac∣quisativè posita Dat. regunt.
• * 1.398

  Cōmodum in commo∣dum.
• * 1.399

  Exceptio
• * 1.400

  Verb•• com∣parandi.
• * 1.401

  Verba 〈◊〉〈◊〉
• * 1.402

  Verba pro mittendi.
• * 1.403

  Verba impe∣••andi.
• * 1.404

  Verb. fidendi
• * 1.405

  Verba obse∣quend
• * 1.406

  Verba 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.407

  Sum.
• * 1.408

  Verba com∣posita.
• * 1.409

  Varia con∣structio.
• * 1.410

  Est pro ha∣beo.
• * 1.411

  Suppe••it.
• * 1.412

  Geminus Da∣tivus
• * 1.413

  Dativus festi∣vitatis.
• * 1.414

  Verbatran∣sitiva.
• * 1.415

  Accusat. fig.
• * 1.416

  Verba ro∣gandi.
• * 1.417

  Exceptio 1.
• * 1.418

  Exceptio 2
• * 1.419

  Exceptio
• * 1.420

  Nomen pretii.
• * 1.421

  Exceptio.
• * 1.422

  Valeo.
• * 1.423

  Verba abun∣dandi. & ••
• * 1.424

  Ex••••ptio.
• * 1.425

  Fungor. &c.
• * 1.426

  Prosequ•••• Afficio.
• * 1.427

  Mereor.
• * 1.428

  Verba 〈◊〉〈◊〉, &c.
• * 1.429

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.430

  V••rba 〈…〉〈…〉.
• * 1.431

  〈…〉〈…〉
• * 1.432

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.433

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.434

  Diversi ca∣sus.
• * 1.435

  Passivorum constructio
• * 1.436

  Neutro∣pass. con∣structio.
• * 1.437

  Infinitorn̄ constructio
• * 1.438

  Eclipsis.
• * 1.439

  Ena••••age.
• * 1.440

  Gerundia.
• * 1.441

  Di
• * 1.442

  Nota.
• * 1.443

  Do.
• * 1.444

  Dum.
• * 1.445

  Gerundia in nomina ver∣tuntur.
• * 1.446

  Prius sup.
• * 1.447

  Nota.
• * 1.448

  ••••ceptio
• * 1.449

  Nota.
• * 1.450

  Posterius supinum.
• * 1.451

  Pars temporis
• * 1.452

  Duiatio tem∣poris
• * 1.453

  Spatium loci.
• * 1.454

  Appellati∣va & regi∣onum no∣mina.
• * 1.455

  Urbium & oppid••∣rum nomi∣na.
• * 1.456

  Humi, do∣mi &c.
• * 1.457

  Domi.
• * 1.458

  Nota.
• * 1.459

  Adlocum.
• * 1.460

  A loco, Per locum.
• * 1.461

  Accusativus cum praep.
• * 1.462

  Accusativ us cum Gen••t.
• * 1.463

  Imper••onalia siunt perso∣••••••a.
• * 1.464

  Coepit, &c.
• * 1.465

  Genitivus
• * 1.466

  Accusativus
• * 1.467

  Dativus▪
• * 1.468

  Ablativus
• * 1.469

  Loci.
• * 1.470

  Temporis.
• * 1.471

  Quantitatis.
• * 1.472

  Instar.
• * 1.473

  Genitiu us festiuitatis.
• * 1.474

  Dat. adverbi∣al.
• * 1.475

  Cedò.
• * 1.476

  Adverb, diversita∣tis.
• * 1.477

  ***
• * 1.478

  Adverb, Compar. & Super∣lat. grad.
• * 1.479

  Plus.
• * 1.480

  Ubi, post∣quam, eū
• * 1.481

  Nota. Donec.
• * 1.482

  Dum
• * 1.483

  Quoad
• * 1.484

  Simulac.
• * 1.485

  Quemadmo∣dum, &c.
• * 1.486

  Quasi: &c.
• * 1.487

  Ne.
• * 1.488

  ••dver. Prae∣positionum formam 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.489

  C••njunctio∣e•• copul••nt si••••ile•• ca••us.
• * 1.490

  Ex••ept.
• * 1.491

  Etsi, &c.
• * 1.492

  Ni, nisi, &c.
• * 1.493

  Si.
• * 1.494

  Quando.
• * 1.495

  Quippe.
• * 1.496

  Q••i.
• * 1.497

  Cum.
• * 1.498

  Cum & ••ùm.
• * 1.499

  Ne, an, num.
• * 1.500

  Ut.
• * 1.501

  Verba com∣posita cum a, ab, &c.
• * 1.502

  In cum Accusati∣vo.
• * 1.503

  In cum ablativo. Sub cum accusativo
• * 1.504

  Sub cum ablativo.
• * 1.505

  Super cū ••••cusativo
• * 1.506

  Super cum ablativo. Subter.
• * 1.507

  Tenus.
• * 1.508

  Praepositi∣ones mi∣grant in adverbia.
• * 1.509

  Figura quid sit.
• * 1.510

  Prothesis Aphaeresis
• * 1.511

  Epenthesis
• * 1.512

  Syncope
• * 1.513

  Paragoge,
• * 1.514

  Apocopo.
• * 1.515

  Appositio quid 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.516

  Evocatio quid sit.
• * 1.517

  Notanda quatuor.
• * 1.518

  Evocatio. duplex.
• * 1.519

  Syllepsi•• quid sit.
• * 1.520

  Nota.
• * 1.521

  Pignior persona.
• * 1.522

  Cum.
• * 1.523

  Dignius ge∣nus.
• * 1.524

  Conceptio duplex.
• * 1.525

  Syllep••isim∣plici••a.
• * 1.526

  Prolepsis.
• * 1.527

  Nota.
• * 1.528

  Quinque in Prolepsi ne∣cessaria.
• * 1.529

  Prolepsis duple••.
• * 1.530

  Zeugma. quid sit.
• * 1.531

  Quatuor Zeugmat•• requisita.
• * 1.532

  Synthesis quid si••.
• * 1.533

  Antiptosis quid sit.
• * 1.534

  Tonus.
• * 1.535

  Tonus acutus
• * 1.536

  Gravis.
• * 1.537

  Circumflexus.
• * 1.538

  Apostrophus.
• * 1.539

  Spiritus.
• * 1.540

  Monosyllaba.
• * 1.541

  Dissyllaba
• * 1.542

  Polysyllaba.
• * 1.543

  Nota.
• * 1.544

  Nota.
• * 1.545

  Quae tonos perturbant
• * 1.546

  Differentia
• * 1.547

  Transpositio.
• * 1.548

  Attractio.
• * 1.549

  Ubique & Ubiuis.
• * 1.550

  Concisio.
• * 1.551

  Nomina pronomina syncopata.
• * 1.552

  Idioma
• * 1.553

  Nota.
• * 1.554

  Syllabae com∣munes.
• * 1.555

  De fyl. tem∣pore.
• * 1.556

  Tempus qd.
• * 1.557

  Pes.
• * 1.558

  Divisio Pedum.
• * 1.559

  Carmen.
• * 1.560

  Scans••••.
• * 1.561

  Synaloepha.
• * 1.562

  Eclypss••.
• * 1.563

  Synaeres••••.
• * 1.564

  Diaere••i••.
• * 1.565

  Cę••ur••.
• * 1.566

  Triemime••i••.
• * 1.567

  Pentherrim••∣tis.
• * 1.568

  Hepthemimeris.
• * 1.569

  Enneëmi∣meris.
• * 1.570

  Hexame∣••••um.
• * 1.571

  Ultima communis.
• * 1.572

  P••••tame∣••••um.
• * 1.573

  Asclepiadaeum.
• * 1.574

  Sapphicum.
• * 1.575

  Adonie. ubi & unde.
• * 1.576

  Phaleuclum.
• * 1.577

  Carmen Iam∣bicum.
• * 1.578

  ••edile saepius habet bre∣vem in ante∣penultima.
• * 1.579

  Incremen. Genit▪
• * 1.580

  Conjugatio∣num analo∣gia.
• * 1.581

  A
• * 1.582

  B, d, t.
• * 1.583

  C
• * 1.584

  E
• * 1.585

  Fames olim quintae nunc te••tiae decli∣nationis pro∣ducit ulti¦mam in abla∣tivo: Famē.
• * 1.586

  I
• * 1.587

  L
• * 1.588

  N
• * 1.589

  In
• * 1.590

  En
• * 1.591

  On
• * 1.592

  O finita.
• * 1.593

  R
• * 1.594

  S
• * 1.595

  A:
• * 1.596

  E:
• * 1.597

  Is
• * 1.598

  Os
• * 1.599

  Us
• * 1.600

  U