The Latine grammar fitted for the use of schools wherein the words of Lilie's Grammar are (as much as might bee) reteined, many errors thereof amended, many needless things left out, many necessaries that were wanting, supplied, and all things ordered in a method more agreeable to children's capacitie / by Charls Hoole ... ; and (that nothing might bee wanting to the purpose) the English translation is set down on the contrarie page for the benefit of yong [sic] learners.

GRAMMATICA LATINA.

De Grammaticâ, & ejus partibus.

Grammatica Latina rectè loquendi Lati∣ne praecepta continet. Ejus quatnor sunt partes,

GRammatica est rectè Scribendi atque Lo∣quendi Ars.

Latinis Latiné.

Grammaticae qua∣tuor sunt partes.	1	Orthográphia.	Lib. I.
2	Etymológia.	Lib. II.
3	Syntaxis.	Lib. III.
4	Prosódia.	Lib. IV.

Nomen Grammaticae impositum est à literis, quas grammata G••••ci vocant; sonátque idem quod literatura, quasi Artem L••erariam dicas: literae enim sunt prima hujus Artis mitia, ex quibus fiunt syllabae; ex syllabis, dictiones; & è dictionibus, ••••••tio; quae soli•••• vel ligata est.

Orthographia versatur in Literis, Prosodia in Syllabis, Etymo∣logia in Dictionibus & Syntaxis in Oratione. Ordo igitur natu∣ralis postulat, ut Prosodia in secundo loco collocetur. Nobis autem methodum Vulgaris Grammatices observantibus (quippe, Syllabarum quantitas ante Vocum intelligentiam non tam facilè pe••••••pi queat) ultimum Prosodia locum assignare, visum est.

Lib. I. De Orthographia.

1. Orthogra∣phia agit

ORthographia est prima pars Grammatices, quâ docemur quibus quaeque dictio sit formanda li∣teris; ut lectio non lexio.

Orthographia autem agit	De Literis.	Cap. I.
De Syllabis.	Cap. II.
De Orthoëpia.	Cap. III.
De Sententiarum punctis.	Cap. IV.

Cap. 1. De Literis.

1. De Literis quae sunt Vocale, & Consonantes. Minusculae & Majusculae. quae signifi∣cant Vocabulum aut Numerum

LItera est minima pars Dictionis.

Literae Latinae sunt viginti tres. A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z.

Tria accidunt unicuique literae.	1. Nomen, quo apellatur.
2. Figura, quâ notatur.
3. Potestas, quâ pronunciatur.

Distinguuntur Literae secundùm sonum in	Vocales, &
Consonantes.

Vocalis est litera quae per se sonat; & sunt quin∣que, a e i o u, & y Grae••••••: ex quibus variè di∣spositis totidem fiunt Dipthongi, ae au ei eu oe, & ij.

Consonans est litera, quae non nisi cum vocali jun∣cta sonat; ut B C D &c. J etiam & V consonan∣tes fiunt, cùm vel sibi, vel aliis vocalibus in eâdem syllabâ praeponuntur; ut Juno, Jovis; voluntas, vul∣tus.

Consonan∣tium aliae sunt	1. Mutae, quae sonum nullum à seipsis habent, & sunt novem, b c d f g k p q t, in quibus sonus vocalis sequi∣tur.
Nam f respondet φ Graecorum, & q ut sonat semper adsciscit u.
2. Semivocales, quae aliquid soni à se∣ipsis habent, & sunt septem, l m n r s x z, in quibus sonus vocalis praece∣dit.

Semivocalium aliae sunt	Liquidae, quae post Mutam in eâdem syllaba liquescunt, sive vim suam amittunt; ut l m n r.
Duplices, quae duarum literarum vim habent; ut x. z & j inter duas vocales. Nam in jejunium, primum j videtur esse consona simplex, se∣cundum duplex, & tertium vo cale.

S nec Liquida est, nec Muta, sed suae potestatis, (sive pronuntiationis) litera; quam idcirco non∣nulli Monadicon appellârunt.

H propriè quidem non est litera, sed asspiratio∣nis nota; ut pulcher, homo, hiatus; sed ante i e rarò pronunciatur; dicere enim solemus Hjeremias, Hjerosolyma, quasi ab J consona inciperet; sed Hie∣rarchia, tanquam inciperet ab i vocali.

Literae quo∣ad formam su∣am sunt	Minusculae, quae minusculis chara∣cteribus scribuntur, ut a b c:
Majusculae, quae majusculis characte∣ribus scribuntur, ut A B C.

Majusculis inchoantur

1. Sententiae; ut Deum time. Regem honora.

2. Propria nomina; ut, Carolus, Londinum, Tha∣misis.

3. Dictiones quaelibet in oratione notatu digni∣ores; ut,

Riligionis Christianae fundamentum est Fides.

4. In Carminibus versus singuli; ut,

Ʋtendum est aetate: cito pede praeterit aetas; Nec bona tam sequitur, quàm bona prima fuit.

In reliquis locis maxima ex parte Minusculae scribuntur, è quibus istae sunt praecipuè notandae, quae duplicem obtinent characterem, ut i u and s; nam i & u vocales sunt; j ve∣rò & v sunt consonae; quas aliqui ja & va nominârunt. s Longum etiam semper in principio, vel medio dictionis pin∣gitur, sed •• breve in fine; ut, scripsimus.

Literae majusculae cùm solae aut paucae scribun∣tur, significant

aliquando	Integra vocabula; ut, M. T. C. Marcus Tullius Cicero. S. P. D. Salutem pluri∣mam dicit. A. M. Anno Mundi. A. D. Anno Domini. R. P. Respublica. P. C. Patres Conscripti. H. S. aut LL. S. Duae librae & semis. N. B. Nota bene.
Numerum; ut, I unum, V quinque, X decem, L quinquaginta, C centum, ∽ vel CC ducenti, D vel D quingenti, ∞ vel M vel M mille, ↁ quinque millia CCIƆƆ decem millia. {roman 50000} quinqua∣ginta millia. {roman 100000} centena millia. {roman 500000} quingenta millia. {roman 1000000} decies centena millia.

Minor numerus praepositus tantundem demit ma∣jori sequenti; postpositus verò tantundem addit: ut, IV valet quatuor, VI verò sex: IX valet novem, at XI undecim.

Linea transversa notis numericis superposita, eas∣dem tot millia continere innuit, quot alioqui mi∣nores numeros continerent, ut III tria millia, X decem millia, & sic de caeteris.

Cap. 2. De Syllabis.

2 De Syllabla: & earundem di∣stinctione, vel connexione.

SYllaba est comprehensio literarum uno spiritu prolata; ut, vir-tus.

Estque	Impropria, quae constat ex solâ vocali vel diphthongo; ut, Ae-a-cus.
Propria, quae constat ex consonante unâ vel pluribus, cum vocali vel diphthongo comprehensis; ut, Coe∣lestis.

Rectè scripturo discendum est syllabas, inter seri∣bendum, aptè distinguere, atque connectere.

Notandum igitur quòd

1. Syllaba apud Latinos numerum senarium litera∣rum non excedat; ut, Stirps, Scrobs.

2. In Polysyllabis consonans inter duas vocales po∣sita ad posteriorem pertineat; ut, Do-mi-nus.

3. Si consonans geminetur, prior ad praecedentem, posterior ad sequentem syllabam pertinet; ut, An-nus.

4. Consonae, quae in initio vocis conjungi non pos∣sunt, in medio sunt distinguendae; ut, Sul-cus: Et è contrà; ut, No-ster.

5. In simplicibus vocibus hae literae vocali sequenti semper adhaerent, viz.

bd	ut	He-bdomas.	quia dicitur	Bdellium.
cn	Te-chna.	Cneus.
ct	Do-ctus.	Ctesipho.
gn	A-gnus.	Gnatus.
mn	A-mnis.	Mnemosyne.
phth	Na-phtha.	Phthisis.
ps	Scri-psi.	Psittacus.
pt	A-ptus.	Ptolomaeus.

sb	Le-sbia.	Sbesis.
sc	Pi-scis.	Scamnum.
sm	Co-smus.	Smaragdus.
sp	A-sper.	Spero.
sq	Te-squa.	Squalor.
st	Pa-stor.	Sterto.
tl	A-tlas	Tleptolemus.
tm	La-tmius.	Tmolus.
tn	Ae-tna.	Thnesko.

6. In compositis quaeque pars ab alterâ separanda est; ut Abs-con-do.

7. In compositis cum praepositione auribus & Eupbo∣niae serviendum est; ut, Aufero, non absfero, & ab∣stuli, non autuli: ideóque Consonantes non rarò in∣terseruntur; ut, Redamo pro Reamo, Ambigo pro Amigo.

8. Post X in compositis, quorum simplicia incipi∣unt ab S, rectissimè scribitur s; ut, Exscribo, ab ex & scribo; exsul, ab ex & solum; sed non in aliis; ut exoro, ab ex & oro; exigo, ab ex & ago.

Cap. 3. De Orthoëpia.

3. De Ortho∣ëpia, & vitiis sermon it o∣mendatia••.

ORthoëpia est rectè Enuntiandi ratio; ut, Homo non Omo.

Pueri nec sermonem praecipitent, nec ad singulas quasque voces censilescant. Deterrendi sunt autem à vitiis sermonis vulgò propriis, cujusmodi sunt

1. Traulismus, qui est haesitantia vel titubantia oris; ut, Cacacanit pro canit. Cui vitio facilè succurritur, si cen∣tones quosdam affectatae difficultatis, quàm citissimè volvant; ut,

Arx, tridens, rostris, sphinx, praester, torrida, seps, strix.

2. Plateasmus, est justo crassior pronunciatio; ut Argò pro Ergô. Mountes pro Montes. Taibai pro tibi.

3. Ischnotes, est justo exilior pronunciatio; ut, Nync pro Nunc. Eliquis pro Aliquis. Aut blaesior; ut, Aputh pro Apud. Amath pro Amat.

Cap. 4. De Sententiarum Punctis.

4: De senten∣tentiarum punctis, quae sunt, 1. Comma , 2. Colon : 3. Semico∣lon ; 4. Periodus . 5. Parenthe∣sis () 6. Interroga∣tio ? Exclamatio ! 8. Hyphen -

PUnctum sive Pausa est nota distinctionis, respiran∣di intervallum significans. Horum octo sunt prae∣cipuè notanda.

1. Comma est semi-circulus, sententiam sustinens, breviores ejus clausulas distinguendo; ut,

Grammaticus, rhetor, geometres, pictor, aliptes, Graeculus esuriens, in coelum, jusseris, ibit.

2. Colon sunt duo puncta, quae sententiam diuti∣ùs suspendunt, medias ejus partes dirimendo; ut,

Ʋtendum est aetate: cito pede praeterit aetas.

3. Semicolon est punctum cum Commate subjecto, sententiam diutiùs paulò sustinens quàm Comma; minùs diu verò quàm Colon; ut, Tu, quid divitiae possint, consideras; quid virtus, non item.

4 Periodus est punctum plenum post perfectam sententiam; ut, Deum time. Regem honora.

5. Parenthesis sunt duae semilunulae sententiam in∣cludentes, quâ remotâ sermo tamen manet inte∣ger; ut.

—Princeps (quia bella minantur Hostes) militibus urbes praemunit, & armis.

6. Interrogatio signat quaestionem duobus punctis, quorum superius est caudatum; ut, Quomodo vales?

7. Exclamatio item notatur duobus punctis, quo∣rum superius est lineola in punctum descendens; ut, O'tempora! O mores!

8.

Hyphen est lineola interposita voci dissectae in fine lineae; ut, Humanis∣simé: aut in vocibus unitis, sed non compositis; ut, Res-publica.

LIB. II. De Etymologia.

Etymologia agit

ETYMOLOGIA est pars Gram∣maticae, quae docet dictionum diserimina, singularum proprietates, sive Accidentia diligenter expen∣dens.

Est autem dictio sive vox, pars ora∣tionis, quae ipsa aliquid significat, sed in partes signi∣ficantes dividi non potest; ut, Pi-e-tas.

Cap. 1. De octo Partibus Orationis, & earum Ac∣cidentibus generalibus.

De octo Partibus Oratio∣nis, quae sunt Declinabile•• Indeclinabiles, Quibus acci∣dunt, Numeri duo Singularis & Pluralis. Personae tr••s. Prima. Secunda. Tertia.

OCto sunt vocum genera.

• ...1. Nomen. Cap. 2.
• ...2. Pronomen. Cap. 23.
• ...3. Verbum. Cap. 24.
• ...4. Participium. Cap. 39.

• ...5. Adverbium. Cap. 40.
• ...6. Conjunctio. Cap. 41.
• ...7. Praepositio. Cap. 42.
• ...8. Interjectio. Cap. 43.

Atque hae vulgò vocantur Partes Orationis, quòd ex hisce omnis oratio conficiatur.

Harum quatuor	priores	sunt	Declinabiles, sive va∣riabiles, quae in fine possunt variari.
posteriores	Indeclinabiles, sive in∣variabiles, quae in fine non possunt variari.

Accidunt cuique Parti Orationis

1. Species,	secundùm quam vox dicitur	Primitiva, quae aliunde non trahitur; ut, Arbor, Amo.
	Derivativa, quae aliunde for∣matur; ut, Arbustum, Ami∣cus.
	Simplex, ut, Amicus, Amo.
2. Figura,	Composita, ut, Inimicus, Re∣damo.

Accidunt vocibus Declinabilibus

1. Analogia, cùm dictio convenit Communi Regulae; ut, Musa, Amo.

2. Anomalia, cùm dictio recedit à Communi Regulâ; ut, Filia, Fero.

3. Numeri	Singularis	loquitur	de uno; ut, Lapis.
duo		de pluribus; ut, Lapides.
quorum.	Pluralis

4. Personae tres,	Prima, quae loquitur de se; ut, Ego nugans puer ludo.
Secunda, ad quam loquimur; ut, Tu nugans puer ludis.
Tertia, de quâ loquimur,; ut Ille nu∣gans puer ludit.

Ego & Nos sunt semper Primae personae.

Tu & Vos, & omnes Vocativi Secundae.

Caetera Nomina, Pronomina, & Participia sunt Tertiae personae, nisi ista exprimantur vel subintel∣ligantur.

Cap. 2. De Nomine, & ejus Accidentibus spe∣cialibus.

Nomen rem nominat, estque Substantivum Vel Adjectivum Proprium Vel Commune. Ejus sunt

NOmen est Pars Orationis quae rem nominat sine ulla Temporis aut Personae differentiâ; ut, Ma∣nus, Domus.

Estque

Substantivum, quod per se in Oratione subsistit, & nihil addi postulat ad suam significationem ex∣primendam; ut, Homo.

Adjectivum quod Substantivo indiget ad suam si∣gnicationem exprimendam; ut Bonus.

Substantivum indicat quid sit; ut, Equus.

Adjectivum indicat quale sit; ut, Albus.

Quorum utrunque est

Proprium, quod rem uni individuo propriam signi∣ficat; ut, Carolus, Londinum, Thamisis, Anglus, Sco∣tus.

Commune, sive Appellativum, quod rem multis

communem significat; ut, Homo, Ʋrbs, Fluvius, Regio, Magnus.

Accidunt Nomini, Pronomini, & Partieipio,	Casus.	Cap. 3.
Genus.	Cap. 4.
Declinatio.	Cap. 11.
Comparatio.	Cap. 17.

Cap. 3. De Casu.

Sex Casus Nominativus. Genitivus. Dativus. Accusativus. Vocativus. Ablativus.

CAsus est specalis Nominis, Pronominis, aut Par∣ticipii terminatio.

Sunt autem Sex casus in utroque numero.

1. Nominatiuus est prima vox, quâ rem aliquam nominamus: praecedit autem Verbum, & respondet quaestioni Quis, aut Quid? ut, Magister docet.

2. Genitivus significat cujus sit res quaepiam, & re∣spondet quaestioni Cujus? ut, Doctrina Magistri.

3. Dativus quid cuipiam attribuit, & respondet quaestioni Cui? ut, Do librum Magistro.

4. Accusativus sequitur Verbum, utpote in quem actio Verbi immediatè transit, & respondet quaesti∣oni, Quem, vel Quid? ut, Amo Magistrum.

5. Vocativus vocandis compellandisve personis accommodatur; ut, O Magister.

6. Ablativus conjungitur ferè Praepositioni Ablati∣vo inservienti; & respondet quaestioni à quo; ut, Accepi librum à Magistro.

Nominativus aliquando Rectus casus dicitur: caeteri verò Ob∣liqui, quòd eorum terminationes flectunt à Nominativo.

Cap. 4. De Genere.

Genera septem Masculinum: Foemininum Neutrum, Commune du∣orum. Commune tri∣um. Dubium. Epicoenum

GEnus est Sexûs discretio ratione sermonis. Di∣scernit enim inter ea nomina, quae tanquam mares aut foeminae construuntur, propter convenientiam Substantivi & Adjectivi cognoscendam.

Genera Nominum sunt septem: quorum tria prima non ineptè Simplicia, quatuor verò postrema Com∣posita dici queant.

Dignoscuntur autem suis Articulis (sive notis) qui à Pronominibus accipiuntur, & in hunc modum vari∣antur.

Singulariter		Masc	Foem.	Neut	Pluraliter	Masc.	Foem.	Neut.
Nom.	Hic	Haec	Hoc	Hi	Hae	Haec
Gen.	Hujus	Hujus	Hujus	Horum	Harum	Horum
Dat.	Huic	Huic	Huic	His	His	His
Acc.	Hunc	Hanc	Hoc	Hos	Has	Haec
Abl.	Hôc	Hac	Hôc	His	His	His

1. Masculinum genus maribus attribuitur; cujus nota est Hic; ut Hic vir.

2. Foemininum foeminis attribuitur; cujus nota est Haec; ut, Haec mulier.

3. Neurrum nec maribus, nec foeminis attribuitur; cujus nota est Hoc; ut, Hoc saxum.

4. Commune duorum ex Masculino & Foeminino componitur; cujus nota est Hic & Haec; ut, Hic & Haec Parens.

5. Cmmune trium ex omnibus simplicibus generi∣bus componitur; cujus nota est Hic, Haec & Hoc; ut, Hic, Haec, & Hoc, Felix.

6. Dubium aut Masculinum aut Foemininum Ar∣ticulum indifferenter assumere potest; cujus nota est Hic vel Haec; ut, Hic vel Haec Dies.

Epicoenum sub uno Articulo utrunque sexum com∣plectitur; ut, Hic passer. Hoc autem in genere, ad vitan∣dam ambiguitatem, sexum exprimere solemus per marem & foe∣minam; ut, Passer mas, Passer foemina.

Propria quae Maribus: VEL, GUILIELMI LILII Regulae DE GENERIBUS NOMINUM.

CAP. 5. De Regulis Generalibus Propriorum.

Regulae de ge¦••erious nomi∣num. 1. Generales. 1. Substantivo¦tum Proprio¦rum. 1. Propria 1. Deorum, 2. Virorum, 3. Fluviorum 4. Mensium, 5. Ventorum, mascula sunt. 2. Propria 1. Dearum, 2. Mulierum. 3. Uibium, 4. Regionum, 5. Insulatum, Faeminina sunt,

1. PRopria, quae maribus tribuuntur, Mascula dicas; Ʋt sunt 1. Divorum, Mars, Bacchus, Apollo. 2. Viro∣rum, Ʋt, Cato, Virgilius. 3. Fluviorum; ut, Tibris, Orontes. 4. Mensium; ut, October. 5. Ventorum; ut, Lybs, Notus, Au∣ster.

PRopria foemineum referentia nomina sexum, Foemineo generi tribuuntur: sive 1. Dearum Sunt; ut, Juno, Venus: 2. Mulierum; seu, Anna, Philotis. 3. Urbium; ut Elis, Opus. 4. Regionum; ut, Graecia, Persis. 5. Insulae item nomen; ceu, Creta, Britannia, Cyprus.

Excipienda tamen quaedam sunt Ʋrbium; ut, ista 1. Mascula, Sulmo, Agragas: 2. quaedam neutralia; ut Argos Tybur, Praeneste: & genus Anxur quod dat utrumque.

Cap. 6. De Regulis Generalibus Appella∣tivorum.

II: Generalis Appellativo∣tum. 1. Appellati•••• Arborum sunt foeminina. 2. Appellative voluerum, fo∣tarum, & 〈◊〉〈◊〉 Epico•••• sunt. 3. Omne i•• 〈◊〉〈◊〉 & inva•••• abile 〈…〉〈…〉 Regulae speci∣ales Appella∣tivorum sunt tres.

I.

APpellativa arborum erunt muliebria; ut, alnus, Cupressus, cedrus. Mas pinus, mas oleaster: Et sunt neutra, siler, suber, thus, robur, acérquo

II.

SƲnt etiam volucrum; ceu, passer, hirundo: ferarum, Ʋt, Tygris, Vulpes: & piscium; ut ostrea, cetus, Dicta Epicoena: quibus vox ipsa genus feret aptum.

III.

Attamen ex cunctis, quae diximus antè, notandum, Omne quod exit in um, (si hominum modò Propria tollas) Esse genus neutrum: sic invariabile nomen.

Sed nunc de reliquis, quae Appellativa vocantur, Aut quae sunt tanquam Appellativa, ordine dicam: Nam genus his semper dignoscitur ex Genitivo: Infrà ut monstrabit Specialis Regula triplex.

Cap. 3. De primâ Regulâ Speciali, & ejus Exceptionibus.

1. Nomen non crescens, est Muliebre. Excipiuntur Masculin••. Neutra. 〈◊〉〈◊〉. Communia. Excipe haec Puerpep.

NOmen non crescens genitivo, ceu caro, carnis; Capra, caprae; nubes, nubis; genus est muli∣ebre.

1.

MAscula nomina in a dicuntur multa virorum; Ʋt, Scriba, assecla, scurra, rabula, lixa, lanista. 2. Mascula Graecorum quot declinatio prima Fundit in as & in es, & ab illis quot per a fiunt; Ʋt, Satrapas, Satrapa; Athletes, Athleta. 3. Leguntur Mascula item verres, natalis, aqualis. 4. Ab asse Nata; ut, centussis. 5. Conjunge lienis, & orbis, Callis, caulis, follis, collis, mensis, & ensis, Fustis, funis, panis, penis, crinis, & ignis, Cassis, fascis, torris, sentis, piscis, & unguis, Et vermis, vectis, postis, societur & axis.

6. Mascula in er, ceu venter; in os, vel us, ut logos, annus.

Foeminei generissunt 1. mater, 2. humus, domus, alvus, Et colus, & quartae pro fructu ficus, acúsque Porticus, atque tribus, socrus, nurus & manus, idus; Huc anus addenda est, huc mystica vannus Iacchi. 3. His jungas os in us vertentia Graeca, Papyrus, Antidotus, costus, diphthongus, byssus, abyssus, Crystallus, Synodus, sapphirus, eremus, & arctus, Cum multis allis quae nunc perscribere longum est.

II.

NEutrum nomen in e, si gignit is; ut, mare, rete. 2. Et quot in on vel in um fiunt; ut, barbiton, ovum. Est neutrum hyppomanes genus, & neutrum cacoë∣thes, Et virus, pelagus. 4. Neutrum modò, màs modò vulgus.

III.

INcerti generis sunt talpa, & dama, canalis, Et balanus, finis, clunis, restis, penus, amnis,

Pampinus, & corbis, linter, torquis, specus, anguis, Pro morbo ficus, fici, dans; atque phaselus, Lecythus, ac atomus, grossus, pharus, & Paradisus.

IV.

COmpositum à verbo dans a commune duorum est, Grajugena, à gigno; agricola, à colo; id advena monstrat, A venio: adde senex, auriga, & verna, sodalis, Vates, extorris, patruelis, pér que duellis, Affinis, juvenis, testis, civis, canis, hostis.

Cap. 3. De secundâ Speciali Regulâ, & ejus Exceptionibus.

II. Nomen acu•••• crescens est muliebre. Excipiuntur, Masculina, Neuters. Dubia, Communi

NOmen, crescentis penultima si genitivi Syllaba acuta sonat, velut haec pietas, pietatis, Virtus, virtutis monstrat, genus est muliebre.

I.

MAscula dicuntur monosyllaba nomina quaedam, Sal, sol, ren, & splen, Car, Ser, vir, vas-vadis, as, mas, Bes, Cres, praes, & pes, glis-gliris habens genitvo, Mos, flos, ros, & Tros, mus, dens, mons, pons, simul & fons,

Seps pro serpente, gryps, Thrax, Rex, grex-gregis, & Phryx. 2. Mascula sunt etiam polysyllaba in n, ut, Acarnan, Lichen, & delphin: 3. & in o signantia corpus, Ʋt leo, curculio, sic senio, ternio, sermo. 4. Mascula in er, or, & os; ceu crater, conditor, heros. 5, Sic torrens, nefrens, oriens, cum pluribus in dens, Quale bidens, quando pro instrumento reperitur. 6. Adde gigas, elephas, adamas, Garamásque, tapésque, Atque lebes, Cures, magnes, unúmque meridi. Es, nomen quintae. 7. Et quae componuntur ab asse, Ʋt dodrans, semis. 8. Jungantur Mascula Samnis, Hydrops, nycticorax, thorax, & mascula vervex, Phoenix, & bombyx, pro vermiculo. Attamen ex his Sunt muliebre genus, Syren, nec non soror, uxor.

II.

SƲnt neutralia & haec monosyllaba nomina, mel, fel, Lac, far, ver, cor, aes, vas-vasis, os-ossis, & oris, Rus, thus, jus, crus, pus. Et in al polysyllaba in árque,

Ʋt capital, laquear. Neutrum halec, & muliebre.

III.

SƲnt dubia haec Python, scrobs, serpens, bubo, rudens, grus. Perdix, lynx, lymax, stirps pro trunco, pedis & calx. Adde dies numero tantùm mas esto secundo.

IV.

SƲnt Commune, parens, autórque, infans, adole∣scens, Dux, illex, haeres, exlex; à fronte creata, Ʋt bifrons, custos, bos, fur, sus, atque sacerdos.

Cap. 9. De tertia Speciali Regulâ, & ejus exceptionibus.

III. Nomen gravi¦ter crescens, ef•• masculinum. Excipiuntur Foemiaina. Neutra, Dubia. Commnnit.

NOmen, crescentis penultima si genitivi Sit gravis, ut sanguis, genitivo sanguinis, est mas.

I.

Foeminei generis sit hyperdissyllabon in do, Quod dinis; atque in go, quod dat ginis in genitivo. Id tibi dulcedo faciens dulcedinis, idque Monstrat compago, compaginis. 2. Adjice virgo, Grando, fides, compes, teges, & seges, arbor, hyémsque.

Sic bacchar, sindon, Gorgon, icon, & Amazon. 3. Graecula in as vel in is finita; ut, Lampas, Iaspis. 5. His forfex, pellex, carex, simul atque supellex, Appendix, histrix, coxendix, adde filixque. 6. Halcyon, & mulier, possunt hâc classe reponi.

II.

ESt neutrale genus signans rem non animatam, Nomen in a; ut, problema; en, ut omen; ar, ut jubar; ur dans, Ʋt jecur; us, ut onus; put, ut occiput. 2. Attamen ex his Mascula sunt pecten, furfur. 3. Sunt neutra cadaver, Verber, iter, suber, pro fungo tuber, & uber, Gingiber, & laser, cicer, & piper, atque papaver, Et siser, atque siler. 4. Neutra aequor, marmor, adórque. 5. Atque pecus, quando pecoris facit in genitivo.

III.

SƲnt dubii generis cardo, margo, cinis, obex,

Pulvis, adeps, forceps, pumex, ramex, anas, imbrex, Adde culex, natrix, & onyx cum prole, siléxque, Quamvis haec meliùs vult mascula dicier usus.

IV.

COmmunis generis sunt ista, vigil, pugil, exsul, Praesul, homo, nemo, martyr, Ligur, augur, & Arcas, Antistes, miles, pedes, interpres, comes, hospes, Sic ales, praeses, princeps, auceps, eques, obses, 2. Atque alia à verbis quae nomina multa creantur; Ʋt, conjux, judex, vindex, opifex, & aruspex.

Cap. 10. De Generibus Adjectivorum.

1. Adjectiv•• unius vocis sunt omnis ge∣neris. Adjectiva ge∣miuae vocis in prima sunt Commune du∣st••, in secun∣da Neutra••••. Adjectiva tr••∣um vocum, in prima sunt Masculini, in secunda foemi∣nini, in tertia neutrius ge∣neris. 1. Adjectiva propè Sub∣stantiva. Adjectiva quae¦per er & is 〈◊〉〈◊〉.

I.

ADjectiva unam duntaxat habentia vocem, Ʋt felix, audax, retinent genus omne sub una;

II.

Sub gemina si voce cadant, velut omnis, & omne; Vox commune duûm prior est, Vox altera neutrum.

At si tres variant voces, sacer, ut sacra, sacrum; Vox prima est mas, altera foemina, tertia neutrum.

1.

At sunt quae flexu propè Substantiva vocares; Adjectiva tamen naturâ usúque reperta. Talia sunt pauper, puber, cum degener, uber, Et dives, locuples, sospes, comes, atque superstes; Cum paucis aliis quae lectio justa docebit.

2.

Haec proprium quendam sibi flexum adsciscere gaudent, Campester, volucer, celeber, celer, atque saluber: Junge pedester, equester, & acer, junge paluster. Ac alacer, sylvester: At haec tu sic variabis, Hic celer, hoc celeris, neutro hoc celere; aut aliter sic, Hic atque haec celeris, rursum hoc celere est tibi Neu∣trum.

Cap. 11. De Declinatione primâ.

Declinatio∣nes sunt quin∣que. Nomina Pri∣mae variantur ut Musa,

DEclinatio est variatio dictionis per Casus.

Sunt antem Declinationes nominum quin∣que.

Dignoscitur nomen cujus sit Declinationis ex terminatione genitivi singularis; desinit enim

genitivus	1mae	2dae	3tiae	4tae	5tae
in	ae	i	is	ûs	ei

Genitivus fit à Nominativo, (qui est prima vox) mutatâ terminatione; alii autem casus à Genitivo formantur.

Vocativus singularis plerunque similis est Nomi∣nativo; pluralis semper.

Nomina neutrius generis habent nominativum, ac∣cusativum, & vocativum similes in utroque numero; qui tres casus in plurali desinunt in a.

Dativus, & Ablativus plurales semper sunt si∣miles.

Genitivus pluralis in complurimis Syncopen ad∣mittit.

Prima Declinatio est nominum Latinorum (ple∣runque foemininorum) non crescentium in a; quae variantur sicut Musa.

Primae Declinationis terminatio∣nes sunt	Singulariter	Nominativo	casu	a	Ejus Exemplum sive Typus est	Musa
Genitivo	ae	Musae
Dativo	ae	Musae
Accusativo	am	Musam
Vocativo	a	Musa
Ablativo	â	Musâ
Pluraliter	Nominativo	casu	ae	Musae
Genitivo	arum	Musarum
Dativo	is	Musis
Accusativo	as	Musas
Vocativo	ae	Musae
Ablativo	is	Musis

As in Genitivo reperiturad Graecorum imitationem; ut, Pater∣familias.

Prisci dissolvebant ae in a••,; ut, aulai pro aulae.

Filia, nata, dea, equa, cum paucis aliis Dativum & Ablati∣vum pluralem mittunt in abus, ut distinguantur à suis Masculi∣nis, Filius, natus, Deus, equus, quae sequuntur formam secundae Declinationis.

Est etiam haec Detlinatio Graecorum Masculinorum in as, & es, & Foemininorum in a, & e.

As, & a, Accusativum am & an faciunt; ut,

Nom.	Gen.	Dat.	Acc.	Voc.	Ablat.
Aeneas	Aeneae	Aeneae	Aeneam, an	Aenea	Aeneâ
Maia	Maiae	Maiae	Maiam, an	Maia	Maiâ

Graeca in plurali declinantur ut Latina.

Es, in Accusativo en sumit, in Vocativo vel Ablativo e, vel a; ut,

Nom.	Gen.	Dat.	Acc.	Voc. & Ablat.
Anchises	Anchisae	Anchisae	Anchisen	Anchise vel Anchisâ

E, Genitivum in es mittit, Dativum in e, Accusativum in en, Vocativum & Ablativum in e; ut,

Nom.	Gen.	Dat.	Acc.	Voc. & Abl.
Penelope	Penelopes	Penelope	Penelopen	Penelope

Sunt qui huc addunt Hebraea quaedam in am, ut, Adam, Adae; quae tamen meliùs ad secundam Declinationem reducun∣tur, addendo us; ut, Adamus, Adami.

Cap. 12. De secunda Declinatione.

Secundae; ut•• Magister, Do∣minus, Regnum

SEcunda Declinatio est (plerunque) Masculino∣rum,

in	er	ut	Magister	Neutrorum in um; ut, Regnum.
us	Dominus

Terminationes hujus Declinatio∣nis sunt	Singulariter	Nom.	r, us, um.	Ejus Exempla sive Typi sunt	Magister	Dominus	Regnum
Gen.	i.	Magistri	Domini	Regni
Dat.	o.	Magistro	Domino	Regno
Acc.	um.	Magistrum	Dominum	Regnum
Voc.	r, e, um.	Magister	Domine	Regnum
Abl.	o.	Magistro	Domino	Regno
Pluraliter	Nom.	i, a.	Magistri	Domini	Regna
Gen.	orum.	Magistrorum	Dominorum	Regnorum
Dat.	is.	Magistris	Dominis	Regnis
Acc.	os, a.	Magistros	Dominos	Regna
Voc.	i, a.	Magistri	Domini	Regna
Abl.	is.	Magistris	Dominis	Regnis

Quando Nominativus exit in us, Vocativus exit in e; sed Deus format ô Deus, & Filius, ô fili.

Propria Hominum in ius faciunt Vocativum in i; ut, Nom. Georgius, Voc. Georgi.

Agnus, lucus, chorus, fluvius, formant Vocativum in e, & in us.

Legimus plurali	Dii	Deorum	Diis, Deos, Dii, Diis.
Dei	Deûm

Nomina Graeca hujus Declinationis tres habent terminationes; viz. eus Masculini, os Masculini & Foeminini, & on Neu∣trius.

Eus Genitivum ferunt in eï, vel eos, Dativum in eï Accusa∣tivum in ea, Vocativum in eu, Ablativum in eo.

Nom.	Gen.	Dat.	Acc.	Voc.	Abl.
Orpheus	pheï, pheos	Orpheï	Orphea	pheu	pheo

Os Accusativum in on mittit; ut, Nom. Delos, Gen. Deli' Dat. Delo, Acc. Delon, Voc. Delt, Abl. Delo.

Sed Attica in os, Genitivum in o mittunt; Androgeos, An∣drogeo, &c. Etcontracta in us formant Vocaivum in u; ut Oedi∣pus, Oedipu.

On formatur more aliorum Neutrorum; ut. Nom. Ilion, Gen. Ilii, Dat. Ilio, Acc. Ilion, Voc. Ilion, Abl. Ilio.

Cap. 13. De tertia Decliatione.

Tertiae, ut La∣pis, aut Caput. Quae nomina formant Acc•• in im. Im & em. Abl. ju ••. Nom pl. in ia. Es & eis. Gen. in ium. Abl. in i•• & ••••••.

TErtia Declinatio est admodum varia. continet enim omnia genera, & undecim (ad minimum) terminationes in Nominativo singulari: a, c, e, i, l, n, o, r, s, t, x.

Terminationes hujus Declinatio∣nis sunt	Singular.	Nom.	variae	Ejus Exempla sive Typi sunt	Lapis	Caput
Gen.	is	Lapidis	Capitis
Dat.	i	Lapidi	Capiti
Acc.	em	Lapidem	Caput
Voc.	variae	Lapis	Caput
Abl.	e	Lapide	Capite
Plural.	Nom.	es	Lapidum	Capita
Gen.	um	Lapides	Capitum
Dat.	ibus	Lapidibus	Capitibus
Acc.	es	Lapides	Capita
Voc.	es	Lapides	Capita
Abl.	ibus	Lapidibus	Capitibus

Quorundam Accusativi flectuntut tantùm in im; ut, Vim, ravim, sitim, tussim, maguderim, Charybdim, & amussim. Quibus addas & Fluviorum nomina; ut, Ara∣rim, Tybrim.

Quaedam Accusativos flectunt in im, & em com∣muniter; ut, Pelvis, turris, buris, puppis, torquis, secu∣ris, restis, febris, clavis, bipennis, aqualis, navis.

Quorum Accusativus in im tantùm desinit, iis ab∣lativus exit in i; Tussim, Abl. tussi.

Mensium nomina in er, & is, Ablativum in i so∣lùm mittunt; ut, September, Abl. bri; Aprilis, Abl. Aprili.

Neutra desinentia in al, ar, & e, Ablativum ma∣gna ex parte mittunt in i;

ut,	Vectigal, Abl. li.	Nam Rete in Ablati∣vo, est à Retis.
Calcar, Abl. ri.
Rete, Abl. ti.

Haec tamen in ar & e retinent e in Ablativo: Far, hepar, jubar, nectar, gausape, praesaepe, Soracte, Prae∣neste, Reate.

Adjectiva, quae Nominativum communem in is vel er, & e Neutrum habent Ablativum mittunt in i; ut, Fortis, forti; acer, vel acris, acri.

Quae Adjectivorum naturam induunt, majori ex¦parte mittunt Ablativum in i; ut, Sodalis, li.

Excipe propria; ut, Clemens, te.

Nomina, quorum Accusativi per em & im fini∣unt, formant Ablativos in e & i; ut, Puppis, Acc. pem vel pim, Abl. pe vel pi.

Par, quoque cum compositis, e & i habet. Com∣parativa etiam, ut melior, & reliqua Adjectiva, prae∣ter ea quae suprà dicta sunt in er & is. Sed Pauper, degener, uber, sospes, hospes, in e tantùm faciunt Abla∣tivum.

Substantiva quaedam, ut, Ignis, amnis, anguis, su∣pellex, vectis, unguis: Gentilia, ut, Arpinâs: et Ver∣balia in trix; ut, Victrix, Ablativum mittunt in e & i.

Neutra, quorum Ablativus exit in i, vel in e & i, Nominativum pluralem mittunt in ia; ut, fortis, for∣tia; felix, felicia. Praeter Comparativa; ut, fortiora; Plus haber plura & pluria. Nonnulla Nominativum & Accusativum pluralem mittunt per es & eis diph∣thongum; ut, Omnes vel omneis. Eis autem aliquan∣do contrahitur in is; ut, Sardis.

Ex Ablativis in i tantùm, vel in e & i, fit pluraliter Genitivus in ium; ut, utili, utilium; puppi vel puppe, puppium. Praeter Comparativa; ut, meliorum, Item praeter ista; Supplicum, complicum, strigilum, artificum, veterum, vigilum

Memorum, inopum, pugilum. At plus, plurium for∣mat.

Quando Nominativi singulares duabus consonan∣tibus finiuntur, genitivi plurales exeunt in ium; ut, Pars, partium.

Excipe. Hyemum, principum, forcipum, municipum, inopum, caelibum, clientum, participum.

Ubi in Nominativis & Genitivis singularibus re∣periuntur pares syllabae, Genitivus pluralis exit in ium; ut, Collis, collium. His adde; virium, salium, ditium, manium, penatium, litium.

Excipe tamen vatum, juvenum, canum, opum, apum, panum.

As format assium; mas, marium; vas-vadis, vadium; nox, noctium; nix, nivium; os, ossium; faux, faucium; mus, murium; caro, carnium; cor, cordium.

Ales facit alituum, & coelites, coelituum, assumen∣do u.

Boum à bos bovis, anomalum est, ut etiam bobus vel bubus, pro bovibus,

Festorum nomina quae tantùm pluralia sunt, Ge∣nitivum aliquando in orum; ut, Agonalia, liorum: aliquando in ium; ut, Floralia, lium: aliquando tam in orum, quàm in ium mittunt; ut, Saturnalia, lio∣rum, & lium.

Neutra Graeca singularia in a, faciunt Dativum & Ablativum pluralem in is & ibus; ut, Problema, ma∣tibus, vel matis. Sic etiani Quinquatria, triis, vel tri∣bus.

Graeco fonte derivata quando juxta linguae suae morem variantur, haec exempla imitantur.

Sing.	Nom.	Gen.	Dat.	Acc.	Voc.	Abl.	Horum nonnul∣la formant Geniti∣vum pluralem in ων vel ium.
Titan	an	anos	ani	ana	an	ane
Arcas	as	ados	adi	ada	as	ade
Phyllis	is	idos	idi	ida	i	ide
Genesis	is	is, eos	i	im, in	i	i
Opus	us	untos	unti	unta	u	unte
Tethys	ys	yos	yi	yn	y	y
Dido	o	ûs	o	o	o	o
Achilles	es	eos	i	ea	e	e

Cap. 14. De quarta Declinatione.

QUarta Declinatio duas tantùm sortitur termina∣tiones in Recto singulari,

Masculinorum & Foeminorum in us	ut	Manus:
Neutrorum in u••	Cornu.

Terminationes hujus Declinatio∣nis sunt	Singularly	Nom.	us, u.	Ejus Exempla five Typi sunt	Manus	Cornu
Gen.	ûs, u.	Manûs	Cornu
Dat.	ui, u.	Manui	Cornu
Acc.	um, u.	Manum	Cornu
Voc.	us, u.	Manus	Cornu
Abl.	u, u.	Manu	Cornu
Plural.	Nom.	us, ua.	Manus	Cornua
Gen.	uum,	Manuum	Cornuum
Dat.	ibus.	Manibus	Cornibus
Acc.	us, ua.	Manus	Cornua
Voc.	us, ua.	Manus	Cornua
Abl.	ibus.	Manibus	Cornibus

Olim Genitivus singularis exibat in i & üis, in∣dè Veteres dixerunt fructi pro fructûs, & anüis pro anûs.

Sacro-sanctum nomen Jesus habet in Accusati∣vo Jesum, in reliquis verò casibus Jesu.

Dativus interdum u habet; ut, fructu pro fructui.

Haec Dativum & Ablativum pluralem in ubus for∣mant; viz. Artus, arcus, tribus, acus, ficus, specus, quer∣cus, lacus, partus, veru, genu. Caetera omnia in ibus.

Cap. 15. De quinta Declinatione.

Quintae, 〈…〉〈…〉.

QUinta Declinatio unicam habet terminatio∣nem in es; ut; Facies.

Omnia nomina hujus Declinationis sunt foemini∣na; exceptis Dies, & meridies.

Terminationes hujus Declinat.	Singulariter	Nom.	es	Eius Exemplum sive Typus est	Facies	Genitivus singularis o∣lim etiam in es, ii, & e, ex∣ibat, & Dativus aliquando in e.
Gen.	ei	Faciei
Dat.	ei	Faciei
Acc.	em	Faciem
Voc.	es	Facies	Quaedam nomina tertiae Declinationis juxta hanc flectebantur; ut, Plebs, plebei.
Abl.	e	Facie
Pluraliter	Nom.	es	Facies	Haec Declinatio Genit. Dat. & Ablativum plura∣lem in nullis sortita est, praeter Res, species, facies, acies, dies, & meridies.
Gen.	erum	Facierum
Dat.	ebus	Faciebus
Acc.	es	Facies
Voc.	es	Facies
Abl.	ebus	Faciebus

Cap. 16. De flexione Adjecti∣vorum.

Adjectiva tri∣um Termina∣tionum vati∣antur sicut Bonus. Adjectiva tri∣um Arriculo∣rum variantur ut, Felix, aut Tristis.

ADjectiva flectuntur tribus Terminationibus, vel tribus Articulis.

Adjectiva trium Terminationum variantur ad for∣mam primae & secundae Declinationis, viz. r sicut Magister; us sicut Dominus; a sicut Musa; um sicut Regnum.

Horum exemplum sive typus fit	Singulariter	Nom.	Bonus	Bona	Bonum
Gen.	Boni	Bonae	Boni
Dat.	Bono	Bonae	Bono
Acc.	Bonum	Bonam	Bonum
Voc.	Bone	Bona	Bonum
Abl.	Bono	Bonâ	Bono
Pluraliter	Nom.	Boni	Bonae	Bona
Gen.	Bonorum	Bonarum	Bonorum
Dat.	Bonis	Bonis	Bonis
Acc.	Bonos	Bonas	Bona
Voc.	Boni	Bonae	Bona
Abl.	Bonis	Bonis	Bonis

Ʋnus, totus, solus, ullus, alter, uter, & eorum com∣posita formant Genitivum in ïus, & Dativum in i: sic & alius, alia, aliud, Gen. alius, Dat. alii, &c.

Ambo & duo sunt anomala, & formant neutrum ge∣nus per o: sic autem variantur.

Pluraliter	Nom.	Ambo	Ambae	Ambo
Gen.	Amborum	Ambarum	Amborum
Dat.	Ambobus	Ambabus	Ambobus
Acc.	Ambos	Ambas	Ambo
Voc.	Ambo	Ambae	Ambo
Abl.	Ambobus	Ambabus	Ambobus

Adjectiva unius vel duarum Terminationum se∣quuntur formam tertiae Declinationis, & flectuntur tribus Articulis.

Horum Exempla sint	Singul.	Nom	Hic, haec, & hoc, Felix.	Singul.	Nom.	Hic, & haec, Tristis, & hoc, Triste.
Gen.	Hujus, Felicis.	Gen.	Hujus, Tristis.
Dat.	Huic, Felici.	Dat.	Huic, Tristi.
Acc.	Hunc, & hanc, Felicem, & hoc, Felix,	Acc.	Hunc, & hanc Tri∣stem, & hoc Triste.
Voc.	Felix.	Voc.	Tristis, & Triste.
Abl,	Hoc, hac, & hoc, Felice, vel Felici.	Abl.	Hoc, hac, & hoc, Tristi
Plural.	Nom.	Hi, & hae, Felices, & haec, Felicia.	Plural.	Nom.	Hi, & hae, Tristes, & haec Tristia.
Gen.	Horum, harum, & ho∣rum, Felicium.	Gen.	Horum, harum, & horum, Tristium.
Dat.	His, Felicibus	Dat.	His, Tristibus.
Acc.	Hos, & has, Felices, & haec. Felicia.	Acc.	Hos, & has, Tristes, & haec, Tristia.
Voc.	Felices, & Felicia.	Voc.	Tristes, & Tristia.
Abl.	Felicibus.	Abl.	His, Tristibus.

Nomina Composita à duobus rectis declinantur in utrisque; ut, Res-publica, Rei-publicae; jus-jurandum, juris-jurandi

Composita verò à recto & obliquo, declinantur tantùm ex parte recti; ut, Pater-familiâs, patris-fami∣liâs.

Cap. 17. De Comparatione.

Comparatjo∣nis Gradus sunt tres. Positivus. Comparativus Superlativus. Quo'undam verò Compara∣tio est Irregu∣laris. Inufitatior. Defectival Abusiva.

COmparantur nomina, quorum significatio augeri, minuive potest.

Comparatio est variatio dictionis per Gradus.

Gradus Comparationis sunt tres,	Positivus.
Comparativus.
Superlativus.

Positivus Gradus est prima vox quae rem simplici∣ter, & sine excessu significat; ut, Tristis, durus.

Comparativus Positivi significationem per magis auget; ut, Tristior, durior.

Superlativus supra Positivum cum Adverbio valdè vel maximè significat; ut, Tristissimus, durissimus.

Compara∣tivus	fit regulariter à primo Posi∣tivi casu in i, addendo	or, & us; ut, à Tristi fit tristior, & tristius; à Duri, durior, & durius.
Superla∣tivus	ssimus; ut, à Tristi, fit tri∣stissimus; à Duri, durissi∣mus.

Positiva in r, formant Superlativum assumendo rimus; ut, Pulcer, pulcerrimus.

Excipiuntur autem Dexter, dexterior, dextimus; & sinister, sinisterior, sinistimus, prout antiqui forma∣bant.

Sex ista in lis formant Superlativum mutando lis in limus; viz. Docilis, docillimus; agilis, agillimus; gracilis, gracillimus; humilis, humillimus; similis, simil∣limus; facilis, facillimus.

Quae derivantur à dico, loquor, volo, facio, compa∣rantur tanquam à Positivis in ens; ut,

Maledicus, Maledicentior, Maledicentissimus. Magniloquus, Magniloquentior, Magniloquentissimus. Benevolus, Benevolentior, Benevolentissimus. Magnificus, Magnificentior, Magnificentissimus.

Si vocalis praecedit us finale, fit gradus Com∣parativus per magis, & Superlativus per maximè; ut, Pius, magis Pius, maximè Pius.

Haec etiam à Regula Generali praecedente excipi∣untur.

Bonus, melior, optimus. Malus, pejor, pessimus. Magnus, major, maximus. Parvus, minor, minimus.	Multus plurimus, multa plu∣rima, multum plus plurimum. Vetus, veterior, veterrimus. Maturus, maturior, maturi∣mus, & maturissimus.
	Nequam, nequior, nequissi∣mus.

Et istiusmodi multa, quorum Positivi ab Adverbiis & Praepositionibus derivantur; ut,

Citer, citerior, eitimus, à Citra.

Exterus, exterior,	extimus,	ab Extra.
extremus,
Inferus, inferior, infimus, ab Infra.
Posterus, posterior, postremus, à post.
Superus, superior,	supremus	à Supra.
summus

Quibus addi solent, Ʋltra, ulterior, ultimus. Propè, pro∣pior, proximus. Pridem, prior, primus; & Diu, diutior, diurissimus.

Haec in legendis autoribus rarò occurrunt, rarò igitur sunt usurpanda, viz. Assiduior, strenuior: egregi∣issimus, mirificissimus, pientissimus, vel piissimus, ipsissimus, perpetuissimus, tuissimus, exiguissimus, multissimus, pro∣ximior.

Quaedam carent Positivo, Ocyor, ocyssimus; Potior, potissimus; Deterior, deterrimus; Penitior, penitissimus.

Quaedam carent Comparativo; Novus, novissimus; Inclytus, inclytissimus; Invitus, invitissimus, Meritus, meritissimus; Sacer, sacerrimus; Falsus, falsissimus; Fidus, fidissimus; Nuper, nuperus, nuperrimus; Diversus, diversissimus.

Quaedam carent Superlativo; ut, Opimus, opimior; Ju∣venis, junior; Senex, senior; Declivis, declivior; Longinquus,

ginquior; salutaris, salutarior; supinus, supinior; adoles∣cens, adolescentior; ingens, ingentior; satur, saturior; an∣tè, anterior; infinitus, infinitior; taciturnus, taciturnior; communis, communior.

Licentior est solus Comparativus.

Interdum etiam à Substantivis fit Comparatio, sed abusivè; ut, Nero, Neronior; Poenus, Poenior.

Quae Genus: SIVE ROB. ROBINSONI Regulae de Heteroclitis, seu Anomalis.

Cap. 18. De Heteroclitis variantibus.

Heteroclits sunt Vatint

1. QƲae genus aut flexum variant, 2. quaecunque novato Ritu deficiunt, 3. superántve, Heteroclita sunto.

Haec genus ac partim flexum variantia cornis,

1. Pergamus infelix urbs Troum Pergama gignit; Quod nisi plurali careat facit ipsa supellex; Singula foemineis, neutris pluralia gaudent. 2. Dat prior his numerus neutrum genus, alter utrunque; Rastrum, cum fraeno, filum, simul atque capistrum. 3. Argos item & coelum sunt singula neutra: sed audi, Mascula duntaxat coelos vocitabis & Argos. 4. Nundinum, & hinc epulum, quibus addito balneum, & haec sunt Neutra quidem primo, muliebria ritè secundo. Balnea plurali Juvenalem constat habere. 5. Haec maribus dantur singularia, plurima neutris; Maenalus, atque sacer mons Dindymus, Ismarus, atque Tartara, Taygetus, sic Taenara, Massica, & altus Gargarus. 6. At numerus genus his dabit alter utrunque; Sibilus, atque jocus, locus, & Campanus Ayernus.

Cap. 19. De Heteroclitis defectivis Casu.

2. Defectiva Ca∣sus.

2. QƲae sequitur manca est Numero, Casúve propago:

1. Quae nullum variant casum; ut, fas, nîl, nihil, instar; Multa & in u simul i, ut sunt haec cornú que, genú que; Sic gummi, frugi; sic Tempe, tot, quot, & omnes A tribus ad centum numeros Aptota vocabis.

2. Estque Monoptoton nomen, cui vox cadit una; Ceu noctu, natu, jussu, injussu, simul astu, Promtu, permissu, plurali legimus astus, Legimus inficias, sed vox ea sola reperta est.

2. Sunt Diptota, quibus duplex flexura remansit, Ʋt, fors, forte dabit sexto; spontis quoque sponte; Sic plus, pluris habet; repetundarum, repetundis; Jugeris, & sexto dat jugere; verberis autem Verbere; suppetiae quarto quoque suppetias dant. Tantundem, dat tantidem, simul impetis hoc dat Impete; junge vicem sexto vice: nec lego plura Verberis, atque vicem, sic plus, cum jugere, cunctos Quatuor haec numero casus tenuere secundo.

3. Tres quibus inflectis casus Triptota vocantur, Ʋt, precis, atque precem, petit & prece blandus amicam, Sic opis est nostrae fer opem legis, atque ope dignus. Integra vox vis est, nisi desit fortè Dativus; Omnibus his mutilus numerus prior, integer alter.

5. Quae referunt, ut, qui; quae percontantur, ut, ecquis? Et quae distribuunt; ut, nullus, neuter, & omnis.

Infinita solent his jungi, ut, quilibet, alter; Quinto haec saepe carent casu; & Pronomina praeter Quatuor haec infrà, noster, nostras, meus, & tu.

Cap. 20. De Heteroclitis defectivis Numero.

Defectiva numero. singulars 〈…〉〈…〉

1.

PRopria cuncta notes, quibus est natura coërcens, Plurima nè fuerint, ut, Mars, Cato, Gallia, Roma, Ida, Tagus, Laelaps, Parnassus, Bucephalúsque. His frumenta dabis, pensa, herbas, uda, metalla; In quibus Autorum quae sint placita ipse requiras; Est ubi pluralem retinent haec, est ubi spernunt.

2.

Hordea, farra, forum, mel, mulsum, defruta, thúsque, Tres tantùm similes voces pluralia servant.

3.

Hesperus, & vesper, pontus, limúsque, fimúsque, Sic pecus, & sanguis, sic aether, nemo; sed ista Mascula sunt numerum vix excedentia primum. Nemo caret genito, quinto, numeróque secundo.

4.

Singula foeminei generis, pluralia rarò; Pubes, atque salus, sic talio cum indole, tussis,

Pix, humus, atque lues, sitis, & fuga, junge quiétem, Sic cholera, atque fames, bilisque senecta, juventus: Sed tamen haec soboles, labes, ut & omnia quintae, Tres similes casus plurali saepe tenebunt: Excipe res, species, facies, aciésque diésque, Quas voces numero totas licet esse secundo, Istis multa solent muliebria nectere ut haec sunt; Stultitia, invidia, sapientia, desidia, atque Id genus innumerae voces, quas lectio praebet. Rariùs his numerum, quandoque sed, adde secundum.

5.

Nec licet his Neutris numerum deferre secundum; Delicium, senium, lethum, coenúmque salúmque; Sic barathrum, virus, vitrum, viscúmque penúmque: Adde gelu, solium, jubar. Hic quoque talia ponas, Quae tibi, si observes, occurrent multa legenti.

6.

Mascula sunt numero tantùm contenta secundo; Manes, majóres, cancelli, liberi, & antes; Menses [profluvium,] lemures, fasti, atque minores. Cùm genus assignant, natales: adde penates. Et loca plurali, quales Gablique, Locrique, Et quaecunque legas passim similis rationis.

7.

Hac sunt Foeminei generis, numerique secundi;

Exuviae, phalerae, gratésque, manubiae, & idus, Antiae, & induciae, simul insidiaeque, minaeque, Excubiae, nonae, nugae, tricaeque, calendae, Quisquiliae, thermae, cunae, dirae, exequiaeque, Inferiae, & feriae, sic primitiaeque plagaeque Retia signantes, & valvae, divitiaeque, Nuptiae item & lactes. Addantur Thebae, & Athenae; Quod genus invenias, & nomina plura locorum.

8.

Rariùs haec primo plurali neutra leguntur; Moenia, cum tesquis, praecordia, lustra ferarum, Arma, mapalia, sic bellaria, munia, castra, Funus justa petit, petit & sponsalia virgo, Rostra disertus amat, puerique crepundia gestant; Infantésque colunt cunabula, consulit exta Augur, & absolvens superis effata recantat. Festa Deûm poterunt, ceu Bacchanalia, jungi. Quòd si plura leges, licet hâc quoque classe reponas.

Cap. 21. De Heteroclitis Redun∣dantibus.

3. Redundantia.

1.

HAec quasi luxuriant varias imitantia form as: Nam genus & vocem variant, tonitrus, tonitrú que; Sic clypeus, clypeum; baculus, baculum, at{que} bacillum, Sensus, & hoc sensum; tignus, tignúm que; tapétum, Atque tapéte, tapes; punctus, punctúm que; sinapi, Quod genus immutans fertur scelerata sinapis; Sinus, & hoc sinum; [vas lactis,] mendá que mendum; Viscus, & hoc viscum; sic cornu & flexile cornum; At Lucanus aït cornûs tibi cura finistri. Eventus, simul eventum; Sed quid moror istis? Talia doctorum tibi lectio mille ministrat.

2.

Sed tibi praeterea quaedam sunt Graeca notanda, Quae quarto casu foetum peperêre Latinum: Nam panther panthera creat, craterá que crater, Cassida cassis habet, sed & aether aethera fundit. Hinc cratera venit, venit aethera; sic caput ipsum Cassida magna tegit, nec vult panthera domari.

3.

Vertitur his rectus, sensus manet & genus 〈◊〉〈◊〉; Gibbus, & hic gibber; cucumis, cucumer; stipis, & stips; Sic cinis, atque ciner; vomis, vomer; scobis & scobs; Pulvis, item pulver; pubes, puber; quibus addes Quae pariunt or & os; honor, & labor, arbor, odór que.

His & apes, & apis, plebs, plebis. Sunt quoque multa Accepta à Graecis geminam referentia formam; Ʋt, delphin, delphinus, & hic elephas, elephantus, Sic congrus, conger, Meleagrus, sic Meleager; Teucrus, item Teucer. Dabis huc & caetera cuncta, Quae tibi par ratio dederint & lectio casta.

4.

Haec simul & quarti flexûs simul atque secundi; Laurus enim lauri facit, & laurûs genitivo; Sic quercus, pinus, pro fructu ac arbore ficus, Sic colus, atque penus, cornus quando arbor habetur; Sic lacus atque domus, licèt haec nec ubique recurrant. His quoque plura leges, quae priscis jure relinquas. Tolle me, mu, mi, mis, si declinare domum vis.

5.

Et quae luxuriant sunt, Adjectiva notanda Multa, sedimprimis quot & haec tibi nomina fundunt, Arma, jugum, nervus, somnus, clivúsque, animúsque, Et quot limus habet, quot fraenum, & cera, bacillum; A quibus us, simul is formes, ut, inermus, inermis. Rarior est hilarus, vox est hilaris bene nota.

Cap. 22. De Speciebus Nominum.

Nomina sunt 1. Primitiva. 2. Derivativa.

1. NOmina Primitiva sunt haec quae sequuntur, & hujusmodi, viz.

1. Collectivum, quod singulari numero multitudi∣nem significat; ut, Turba, grex.

2. Fictitium, quod à sono fingitur; ut, Sibilus, tin∣tinnabulum.

3. Interrogativum, quo in interrogando utimur; ut, Quot? qualis?

4. Redditivum, quod Interrogativo responsum reddit; ut Tot, talis.

Atque haec duo migrant ali∣quando in	Indefinita, quae certam rem non definiunt.
Relativa, quae ad vocem praece∣dentem referuntur; ut, Talis erat, qualem nunquam vidi.

5. Numerale, quod numerum aliquo modo signi∣cat, cujus etiam species multae sunt, viz.

1. Cardinale, à quo alia numeralia dimanant; ut, Ʋnus, duo.

2. Ordinale, quod ordinem denotat; ut, Primus, secundus.

3. Distributivum, quod totum in partes distribuit; ut, Singuli, bini.

4. Partitivum, quod significat vel multa singula∣tim; ut, Quisque, uterque; vel unum è multis; ut, Alter, aliquis.

5. Ʋniversále, quod universaliter rem significat; ut, Omnis, nullus.

6. Particuláre, quod partem universalis significat; ut, Quidam, aliquis.

7. Multiplicativum, quod multiplicitatem rei signi∣ficat; ut, Simplex, duplex.

8. Proportionále, quod proportionem significat; ut, Simplum, duplum.

9. Temporále, quod tempus significat; ut, Binus, trinus; & Biennis, triennis.

10. Ponderále, quod pondus significat; ut, Ternari, us, centenarius.

II. Derivativa, etiam sunt multiplicia, quorum hae sunt praecipuae species.

1. Verbále, quod à Verbo derivatur; ut, Lectio, fle∣xilis.

2. Patrium, quod patriam significat; ut, Londi∣nensis.

3. Gentile, quod gentem, partes, aut sectam signi∣ficat; ut, Graecus, Ciceroniánus, Christiánus.

4. Patronymicum, quod vel à patre, vel ab alia quâ∣piam suae familiae personâ derivatur; ut, Aeácides.

5. Desinunt au∣tem Patro∣nymica vel in	des,	ut	Latoïdes	Masculina.
ion,	Iapétion
as,	ut	Ilias,	Foeminina.
is,	Meneláis,
ne,	Nerine,

6. Diminutivum, quod significationem sui Primi∣tivi minuit; ut, Stultulus, lapillulus.

7. Possessivum, quod possessionem significat; ut, Regius, paternus.

8. Denominativum, quod ab alio solâ terminatione differt; ut, Justitia, à justus.

9. Materiale, quod materiam significat; ut, Au∣reus.

10. Locale, quod locum denotat; ut, Hortensis, agrestis.

11. Participiale, quod à Participio fit; ut, Sapiens.

12. Adverbiale, quod ab Adverbio derivatur; ut, Crastinus, à cras. Diligenter autem hic observandum, quòd,

1. Omnes voces habeantur pro Primitivis in La∣tina linguâ, quorum origo in eadem vel ignota vel incerta est; imò, licèt ab alia linguâ dimanent; ut, Ego, musa.

2. Nè ridiculus sis in investigandis dictionum originibus, diligenter observes terminationes quae Primitivis accedunt; ut, ab Amo, fit amator, amicus, amabilis, &c.

Cap. 23. De Pronomine.

Pronomen pro Nomin•• ponitur. Sunt autem Pronomina quindecits Quorum alia Primitiva. Et alia Deri∣vativa sunt, Pronomina quatuor ha∣bent Declina∣tiones. Primae sunt Ego, tu, sus. Secundae, Ille, ipse, i••te. Hic, is. Terriae, Meus, Tuus, Suus, Noster, Ve∣ster, & Cujus. Quartae, No∣stras, vestras, o••jas.

PRonomen est pars Orationis pro Nomine posita, & vicem ejus supplens.

Pronomina sunt quindecim; Ego, tu, suî, ille, ipse, iste, hic, is, meus, tuus, suus, noster, vester, nostras, vestras.

Quibus addi possint, Qui, quis, cujus, & cujas.

Horum autem alia dicun∣tur	Substantiva, viz. Ego, tu, suî, quae ad tria genera referuntur sine varia∣tione.
Adjectiva, viz. omnia reliqua quae per tria genera variantur; ut, Me∣us, mea, meum.

Secundùm Speciem suam di∣cuntur	1. Primitiva, quae sunt primae voces, viz. Ego, tu, suî, ille, ipse, iste, hic, is, & qui.
Atquae haec vocantur	Demonstrativa, quae in re aliqua non priùs demonstranda usur∣pantur; ut, Ego, tu, suî, ille, ipse, hic, is.
Relativa, quibus in repetenda re aliquâ priùs dictâ utimur; ut; Ille, ipse, iste, hic, is, & qui.
2. Derivativa, quae derivantur à suis Primitivis; ut, Meus, tuus, suus, noster, vester, nostras, vestras, quis, cujus, & cujas.

Ex his etiam alia sunt

Possessiva, quae possessionem significant; ut, Meus, tuus, suus, noster, vester.

Gentilia, quae gentem aut nationem, vel partes & sectas significant; ut, Nostras, vestras, & cujas, quae proferebant ur olim ut nomina in átis, & áte.

Finita, quae definiunt certam personam; ut, Ego, tu.

Indefinita, quae certam personam non definiunt; ut, Quis, cujus.

Reciproca, quae recipiunt se ad eandem tertiam personam quae praecessit; ut, Suî, suus.

Petrus rogat nè se deseras. Parcit quisque erroribus suis.

Trahit sua quemque voluptas, i. e. Quisque trahitur à voluptate suâ.

Declinationes Pronominum sunt quatuor.

Genitivus Singularis primae Declinationis exit in i, Secundae in ius, vel jus, Tertiae in i, ae, i, Quartae in atis.

Ego, tu, suî, primae sunt Declinationis, & sic vari∣anur.

Singular.	Nom.	Ego	Plural.	Nom.	Nos
Gen.	Meî	Gen.	Nostrûm, vel Nostrî
Dat.	Mihi	Dat.	Nobis
Acc.	Me	Acc.	Nos
Voc.		Voc.
Abl,	à Me	Abl.	Nobis
Singul.	Nom.	Tu	Plural.	Nom.	Vos
Gen.	Tuî	Gen.	Vestrûm, vel vestrî
Dat.	Tibi	Dat.	Vobis
Acc.	Te	Acc.	Vos
Voc.	Tu	Voc.	Vos
Abl.	à Te	Abl.	Vobis

Sing. & Plur.	Gen.	Suî	Caret autem Nomina∣tivo & Vocativo utrius∣que numeri.
Dat.	Sibi
Acc.	Se
Abl.	Se

Ille, ipse, iste, hic, is, qui, & quis, secundae sunt De∣clinationis & sic variantur.

Singulariter	Nom.	Iste, ista, istud.	Pluraliter	Nom.	Isti, istae, ista.
Gen.	Istius.	Gen.	Istorum, istarum, istorum.
Dat.	Isti.	Dat.	Istis.
Acc.	Istum, istam, istud.	Acc.	Istos, istas, ista—
Voc.		Voc.
Abl.	Isto, ista, isto.	Abl.	Istis.

Ille, & ipse variantur sicut iste, nisi quòd ipse in Neutro genere in Nominativo & Accusativo singu∣lari facit ipsum.

Hic declinatur ut priùs in Articulis dictum est, pag. 7.

Singulariter	Nom.	Is, ea, id.	Pluraliter	Nom.	Ii, eae, ea.
Gen.	Ejus:	Gen.	Eorum, earum, eo∣rum.
Dat.	Ei.	Dat.	Iis, vel eis.
Acc.	Eum, eam, id.	Acc.	Eos, eas, ea.
Voc.		Voc.
Abl.	Eo, eâ, eo.	Abl.	Iis, vel eis.

Sic variatur etiam compositum ab is & demum:	Sing.	Nom.	Idem, eadem, idem.
Gen.	Ejusdem.
Dat.	Eidem.
Acc.	Eundem, eandem, idem.

Singulariter	Nom.	Qui, quae, quod.		Pluraliter	Nom.	Qui, quae, quae.
Gen.	Cujus.		Gen.	Quorum, quarum, quorū.
Dat.	Cui.		Dat.	Quibus, vel queis.
Acc.	Quem, quam, quod.		Acc.	Quos, quas, quae.
Voc.			Voc.
Abl.	Quo,	quâ, quo.	Abl.	Quibus.
Quî,	Queis.

Ad hunc modum etiam variatur Quis, quae, quid, &c.

Ejus compo∣situm sic:	Nom.	Quisquis, quicquid.
Acc.	Quicquid.
Abl.	Quoquo, quaquâ, quoquo.

Meus, tuus, suus, noster, vester, & cujus, tertiae sunt Declinationis, & variantur ad formam Adjectivo∣rum trium Terminationum in hunc modum.

Nominativo	Meus, mea, meum.	Genitivo	Mei, meae, mei.	Et sic in reli∣quis casibus.
Tuus, tua, tuum.	Tui, tuae, tui.
Suus, sua, suum.	Sui, suae, sui.
Noster, nostra, nostrum.	Nostri, nostrae, nostri,
Vester, vestra, vestrum.	Vestri, vestrae, vestri.
Cujus, cuja, cujum.

Sed Meus habet Mi, mea, meum, in Vocativo singulari.

Nostras, vestras, & cujas, quartae sunt Declinationis, & variantur ad formam Adjectivorum trium Articu∣lorum.

Ut,	Nom.	Nostras,	Gen.	Nostratis.	&c.
Vestras,	Vestratis.
Cujas,	Cujatis

Pronomina Componuntur,

1. Inter se; ut, Ego-ipse, meî-ipsius, mihi-ipsi. istic, & illic.

Istic & illic sic variantur,	Nom.	Istic, istaec, istoc, vel istuc.
Acc.	Istinc, istanc, istoc vel istuc.
Abl.	Istoc, istac, istoc.

Plur. Nom. & Acc. Istaec.

2. Cum Nominibus; ut, Aliquis, hujusmodi.

3. Cum Verbis; ut, Quivis, quilibet.

4. Cum Adverbiis; ut, Nequis.

Sic etiam	Eccum, eccam,	ab ecce & is	Ellum, Ellam,
Eccos, Eccas,	Ellos, Ellas, ab ecce & ille.

5. Cum Conjunctione; ut, Quisnam, siquis.

6. Cum praepositione; ut, Mecum, nobiscum.

7. Cum syllabicis adjectionibus, met, te, pte, ce, cine, quarum met adjicitur primae & secundae personae; ut, Egomet, tuimet, sibimet, etiam & semet dicimus. Sed tumet non dicimus, nè videatur esse Verbum à tu∣meo.

Te adjicitur tantùm tu & te; ut, Tute, tete.

Pte apponitur istis Ablativis foemininis, Meâ, tuâ, suâ, nostrâ, vestrâ; ut, Meâpte, tuâpte, suâpte, nostrâ∣pte, vestrâpte, & interdum eorundem masculinis & neutris; ut, Meópte labore. suópte jumento.

Ce adjiciur obliquis horum Pronominum, Hic, ille iste, quoties in s desinunt; ut, Hujusce, hosce, hisce. Dicimus etiam hicce, huncce, & ejusce, & interdum hice legitur.

Cine apponitur casibus in c desinentibus; ut,

Hiccine, haeccine, hoccine; Hunccine hanccine, hoccine, &c.

Quis, & qui in hunc modum componuntur.

Quis in compositione hisce particulis postponi∣tur, viz.

En,	ut	Ecquis.
Ne,	Nequis.
Alius,	Aliquis.
Num,	Nunquis.
Si,	Siquis.

Et haec tam in foeminino singulari, quàm in neutro plurali, qua habent, non quae; ut, Siqua mulier. Ne∣qua flagitia. Sed Ecquis habet ecquae & ecqua in foe∣minino.

His autem particulis praeponitur Quis in compo∣sitione, viz.

Nam,	ut	Quisnam	Et haec ubique quae re∣tinent; ut, Quaenam doctrina; quaecunque ne∣gotia.
Piam,	Quispiam.
Putas,	Quisputas.
Quam,	Quisquam.
Que,	Quisque.

Qui in compositione praeponitur his particulis, viz.

Dam,	ut	Quidam
Vis,	Quivis.
Libet,	Quilibet.
Cunque,	Quicunque.

Cap. 24. De Verbo, & ejus Accidentibus.

III. Verbum es∣se agere aut pati signifi∣cat. Estque Personale, Vel Impersona∣le. Accidunt Verboquin∣que genera. Activum. Passivum. Neutrum. Deponens. Commune. Modi qua∣tuor. Indicativus. Imperati∣vus. Subjuncti∣vus. Infinitivus. Ad quem pertinent, Gerundia Di, do, dum. Supina, Um, & u. Tempora quinque. Praesens. Imperfe∣ctum. Perfectum. Plusquam perfectum. Futurum. Conjugati∣ones quatu∣ro. Prima ha∣bet a lon∣gum. Secunda e longum. Tertia e breve. Quarta •• longum an∣te re & ris.

VERBUM est pars Orationis, quae esse aliquid, ageréve, aut pati significat; ut, Sum, Amo, Amor.

Verrbum dividitur inpri∣mis in	Personale, quod tribus personis in utroque numero distinguitur; ut, Singulariter Amo, Amas, Amat; Plur. Amamus, Amatis, Amant.
Impersonale, quod nullius personae aut nu∣meri certam significationem, nisi ex ad∣juncto casu obliquo, sortitur; ut, Oportet me, oportet te; Statur à me, statur à te.

Verbo quidem accidunt, I. Genus. II. Modus. III. Tempus. IV. Conjugatio..

I. Quinque sunt Genera Verborum.

1. Activum, quod agere significat, & in o fini∣tur; ut, Amo: assumto verò r Passivum formare potest; ut, Amor.

2. Passivum, quod pati significat, & in or finitur, demto verò r Activi formam resumere potest; ut, Amor.

3. Neutrum, quod in o vel m finitum, nec ad∣mittit r ut fiat Passivum; u, Curro, Sum.

Neutrorum tria sunt genera, secundùm eorum significationem.

Substantivum, quod subsistentiam rei significat; ut, Sum.

Absolutum, quod ipse sensum absolvit; ut, Dormio.

Transitivum, cujus actio in rem cognatae significati∣enis transit; ut, Curro stadium.

4. Deponens, quod in or finitum, vel Activi signifi∣cationem habet; ut, Loquor verbum; vel neutrius; ut, Glorior.

5. Commune, quod in or finitum, tam Activam, quàm Passivam significationem habet; ut, Osculor.

II. Modi Verborum sunt quatuor:

1. Indicativus simpliciter aliquid indicat, aut in∣terrogat; ut, Ego amo. Amas tu?

2. Imperativus imperat aut rogat; ut, Ama tu. Da mihi.

3. Subjunctivus subjungitur alteri Verbo in eâdem sententiâ; ut, Cùm amarem, eram miser.

Atque hic Modus dicitur Optativus, quando in o∣ptando usurpatur; Potentialis verò quando per possum, volo,, aut debeo exponitur.

4. Infinitivus, certam personam, aut numerum non definit; ut, Amare. Et ad hunc Modum pertinent Tria Gerundia, quae à Nomine casum, à Verbo signi∣ficationem accipiunt.

Di,	ut	Amandi.
Do,	Amando.
Dum,	Amandum.

Duo Supina quorum	Prius exit in um, & Activè significat; ut, Amatum.
Posterius exit in u, & Passivè signifi∣cat; ut, Amatu.

III. Tempora Verborum sunt quinque.

1. Praesens, quod de tempore praesenti loquitur, & aliquid nunc agere vel fieri significat; ut, Amo.

2. Praeteritum imperfectum, de tempore nondum perfectè praeterito loquitur, & aliquid fieri, sed non∣dum absolvi significat; ut, Amabam.

3. Praeteritum perfectum de tempore perfectè prae∣terito loquitur, & aliquid jam perfici significat; ut, Amavi.

4. Praeteritum plusquam perfectum de tempore plus quàm perfecto loquitur, & aliquid jamdiu perfe∣ctum significat; ut, Amaveram.

5. Futurum loquitur de tempore futuro, & aliquid de futuro significat; ut, Amabo.

Subjunctivi Futurum dicitur Exactum, quòd prae∣teriti simul & futuri significationem habeat; ut, Cùm Amavero.

IV. Conjugatio est variatio Verbi per Modos & Tem∣pora.

Verborum quatuor sunt Conjugationes, quae à se invicem certis indicibus, sive literis characteristicis distinguuntur.

1. Prima Conjugatio habet a productum ante re & ris; ut, Amáre, amáris.
2, Secunda Conjugatio habet e productum ante re & ris; ut, Docére, docéris.	In Infinitivo praesenti Verbo∣rum in o.
3. Tertia Conjugatio habet e correptum ante re & ris; ut, Légĕre, légĕris.	Et in secunda persona singula∣ris Indicativi praesentis Verbo∣rum in or.
4. Quarta Conjugatio habet i productum ante re & ris; ut, Audire, audiris.

As in Praesenti: SIVE GUILIELMI LILII Regulae de Praeteritis & Supinis Verborum.

Cap. 31. De Praeteritis Verborum Simplicium.

Regulae de Praeteritis Verborum Simplici∣um. 1. In prima Conjugati∣one as for∣mat avi. 2. In Secun∣da es for∣mat ui. In Tertia, Bo fit bi. Co, ci, Do, di. Go, xi. Ho, xi. Lo, ui. Mo, ui. No, vi. Pso, psi. Quo, qui. Ro, vi. So, sivi. Sco, vi. To, ti. Ecto, exi. Vo, vi, Xo, xui. Cio, ci, Dio, di. Gio, gi. Pio, pi. Rio, ri. Tio, ssi. Uo, ui. In Quarta is format ivi.

I.

AS in praesenti perfectum format in avi; Ʋt no nas navi, vocito vocitas vocitavi. 1. Deme lavo lavi, juvo juvi, nexóque nexui; Et seco quod secui, neco quod necui, mico verbum Quod micui, plico quod plicui, frico quod fricui dat: Sic domo quod domui, tono quod tonui, sono verbum Quod sonui, crepo quod crepui, veto quod vetui dat: Atque cubo cubui: rarò haec formantur in avi, 2. Do das ritè dedi, sto stas formare steti vult.

II.

ES in praesenti perfectum format ui dans, Ʋt nigreo nigres nigrui: 1. jubeo excipe jussi, Sorbeo sorbui habet sorpsi quoque, mulceo mulsi; Luceo vult luxi, sedeo sedi, videóque Vult vidi; sed prandeo prandi, strideo stridi, Suadeo suasi, rideo risi, habet ardeo & arsi.

2.

Quatuor his infrà geminatur syllaba prima; Pendeo namque pependi, mordeo vúltque momordi,

Spondeo, habere spospondi; tondeo, vúltqúe totondi,

3.

L vel r ante geo si stet, geo vertitur in si. Urgeo, ut ursi; mulgeo, mulsi, dat quoque mulxi; Frigeo, frixi; lugeo, luxi; habet augeo, & auxi.

4.

Dat Fleo, flex, flevi; leo, les, levi; indéque natum Deleo, delevi; pleo, ples, plevi. 5. Neo, nevi; A maneo, mansi, formatur. 6. Torqueo, torsi.

7.

Haereo, vult haesi. 8. Veo fit vi, ut Ferveo, fervi. Niveo, & indè satum poscit conniveo, nivi Et nixi; cieo, civi; vieó que vievi.

TErtia Praeteritum formabit, ut hic manifestum. Bo fit bi; ut, Lambo, lambi. 1. Scribo, excipe scripsi; Et nubo, nupsi; antiquum cumbo, cubui, dat.

Co fit ci; ut, Vinco, vici; vult parco, peperci, Et parsi; dico, dixi; duco quoque duxi.

Do fit di; ut, mando, mandi: sed scindo, scidi, dat; Findo, fidi; fundo, fudi; tundo, tutudi que; Pendo, pependi; tendo, tetendi; pedo, pepédi; Iunge cado, cecĭdi; pro verbero caedo, cecidi; Cedo pro discedere, sive locum dare cessi. Vado, rado, laedo, ludo, divido, trudo, Claudo, plaudo, rodo, ex do, semper faciunt si.

Go fit xi; ut, jungo, junxi; sed r aute go vult si; Ʋt, spargo, sparsi; lego, legi; & ago facit egi:

Dat tango tetigi, pungo punxi pupugique; Dat frango fregi, cùm signat pango pacisci Vult pepigi, pro jungo pegi, pro cano panxi.

Ho fit xi, traho ceu traxi, docet & veho vexi.

Lo fit ui, colo ceu colui: psallo excipe cum p Et sallo sine p, nam salli format utrunque; Dat vello velli vulsi quoque, fallo fefelli; Cello pro frango ceculi; pello pepulique.

Mo fit ui, vomo ceu vomui: sed emo facit emi, Como petit compsi, promo prompsi, adjice demo Quod format dempsi, sumo sumpsi, premo pressi.

No fit vi, sino ceu sivi, temno excipe tempsi, Dat sterno stravi, sperno sprevi, lino levi, Interdum lini & livi; cerno quoque crevi: Gigno, pono, cano, genui, posui, cecini, dant.

Po fit psi, ut scalpo scalpsi, rumpo excipe rupi, Et strepo quod format strepui, crepo quod crepui dat.

Quo fit qui, ut linquo liqui, coquo demito coxi.

Ro fit vi, sero ceu pro planto & semino sevi, Quod serui meliùs dat mutans significatum. Vult verro verri & versi, uro ussi, gero gessi, Quaero quaesivi, tero trivi, curro cucurri.

So, velut accerso, arcesso, incesso, atque lacesso, Formabit sivi: sed tolle capesso capessi, Quódque capessivi facit, atque facesso facessi, Sic viso visi, sed pinso pinsui habebit.

Sco fit vi, ut pasco pavi; vult posco poposci;

Vult didici disco, quexi formare quinisco.

To fit ti; ut, verto verti, sed sisto notetur Pro facio stare Activum, nam jure stiti dat. Dat mitto misi, peto vult formare petivi. Sterto stertui habet, meto messui. Ab ecto fit exi; Ʋt, flecto flexi; pecto dat pexui, habétque Pexi; etiam necto dat nexui, habet quoque nexi.

Vo fit vi; ut, volvo volvi; vivo excipe vixi. Nexo ut nexui habet, sic texo texui habebit.

Fit cio, ci; ut facio feci, jacio quoque jeci; Antiquum lacio lexi, specio quoque spexi.

Fit dio, di; ut fodio fodi. Gio, ceu fugio gi.

Fit pio, pi; ut capio cepi, cupio excipe pivi; Et rapio rapui, sapio sapui, atque sapivi.

Fit rio, ri; ut pario peperi. Tio ssi geminans s; Ʋt quatio quassi, quod vix reperitur in usu.

Denique uo, fit ui; ut statuo statui; pluo pluvi Format sive plui; struo sed struxi, fluo fluxi.

IV.

QƲarta dat is, ivi; ut monstrat scio scis tibi scivi; Excipias venio dans veni, cambio campsi, Raucio rausi, farcio farsi, sarcio sarsi. Sepio sepsi, sentio sensi, fulcio fulsi; Haurio item hausi, sancio sanxi, vincio vinxi. Pro salto salio salui, & amicio amicui dat. Parciùs utemur cambivi, haurivi, amicivi, Sepivi, sanxivi, sarcivi, atque salivi.

Cap. 32. De Compositorum Verborum Praeteritis.

Simplex & Composi∣tum idem habent Praeteri∣tum. Excipe, 1. Gemi∣nantia pri∣mam sylla∣bam. 2. Plico. 3. Oleo. 4. Pungo. 5. Do & Sto. 6. Mutantia primam vo∣calem in e•• 7. Pasco. 8. Mutantia primam vo∣calem in i. 9. Placeo. 10. Pango. 11. Maneo. 12. Scalpo, calco, salto 13. Claudo, quatio, lavo: 14. Mutan∣tia primam vocalem praesentis in i, sed non praeteriti. 15. Facio. 16. Lego.

PRaeteritum dat idem Simplex & Compositivum; Ʋt docui edocui monstrat: 1. Sed syllaba semper Quam simplex geminat, compôsto non geminatur; Praeterquam tribus his, praecurro, excurro, repungo: Atque à do, disco, sto, posco, ritè creatis.

2.

A plico compositum cum sub, vel nomine, ut ista, Supplico, multiplico, gaudent formare plicavi; Applico, complico, replico, & explico, ui vel in avi.

3.

Quamvis vult oleo simplex olui, tamen indè Quodvis compositum meliùs formabit olevi: Simplicis at formam redolet sequitur subolétque.

4.

Composita à pungo formabunt omnia punxi, Vult unum pupugi, interdúmque repungo repunxi.

5.

Natum à do, quando est inflectio tertia, ut addo, Credo, edo, dedo, reddo, perdo, abdo, vel obdo, Condo, indo, trado, prodo, vendo, didi; at unum Abscondo, abscondi. Natum à sto, stas, stiti, habebit.

6.

Verba haec simplicia praesentis praeteritique, Si componantur vocalem primam in e mutant;

Damno, lacto, sacro, fallo, arceo, tracto, fatiscor, Partio, carpo, patro, scando, spargo, parióque, Cujus nata peri duo comperit & reperit dant; Caetera sed perui, velut haec aperire, operire.

7.

A pasco, pavi tantùm compôsta notentur Haec duo compesco, dispesco, pescui habere: Caetera, ut epasco, servabunt simplicis usum.

8.

Haec habeo, lateo, salio, statuo, cado, laedo, Pango dans pegi, cano, quaero, caedo, cecidi, Tango, egeo, teneo, taceo, sapio, rapióque, Si componantur, vocalem primam in i mutant; Ʋt rapio rapui, eripio eripui: à Cano natum, Praeteritum per ui, ceu concino, concinui dat.

9.

A placeo, sic displiceo; sed simplicis usum Haec duo complaceo, cum perplaceo, bene servant.

10.

Composita à pango retinent a quatuor ista; Depango, oppango, circumpango, atque repango.

11.

A maneo mansi, minui dant quatuor ista, Praemineo, emineo, cum promineo, immineóque; Simplicis at verbi servabunt caetera formam,

12.

Composita à scalpo, calco, salto, a per u mutant;

Id tibi demonstrant exsculpo, inculco, resulto.

13.

Composita à claudo, quatio, lavo, rejiciunt a; Id docet à claudo, occludo, excludo; à quatióque Percutio, excutio; à lavo, proluo, diluo, nata.

14.

Haec si co••ponas, ago, emo, sedeo, rego, frango, Et capio, jacio, lacio, specio, premo, semper Vocalem primam praesentis in i sibi mutant, Praeteriti nunquam, ceu frango, refringo refregi, A capio, incipio incepi. Sed pauca notentur, Namque suum simplex perago sequitur, satagóque, Atque ab ago dego dat degi, cogo coëgi; A rego sic pergo perrexi, vult quoque surgo Surrrexi, mediâ praesentis syllabâ ademptâ.

15.

Nîl variat facio nisi praeposito praeeunte; Id docet olfacio, cum calfacio, inficióque.

16.

A lego nata, re, se, per, prae, sub, trans, praeeunte, Praesent is servant vocalem, in i caetera mutant; De quibus haec intelligo, diligo, negligo, tantùm Praeteritum lexi faciunt; reliqua omnia legi.

Cap. 33. De Simplicium Verborum Supinis.

Supinum formatur ex Praeterito. Bi format tum. Ci, ctum. Di, sum. Syllaba non geminatur Supinis. Gi, ctum. Li, sum.

Mi,	tum.
Ni,
Pi,
Qui

Ri, sum. Si, sum, Psi, tum. Ti, tum. Vi, tum. Ui, itum. Ʋtum. Sum. Xi, ctum.

NƲnc ex Praeterito discas formare Supinum. Bi sibi tum format, sic namque bibi bibitum fit.

Ci fit tum, ut vici victum, testatur & ici Dans ictum, feci factum, jeci quoque jactum. Di fit sum, ut vidi visum: quaedam geminant ss, Ʋt pandi passum, sedi sessum; adde scidi quod Dat scissum, atque fidi fissum, fodi quoque fossum.

Hic etiam advert as, quòd syllaba prima Supinis, Quam vult Praeteritum geminari, non geminatur: Idque totondi dans tonsum docet, atque cecidi Quod caesum, & cecĭdi quod dat casum, atque tetendi Quod tensum & tentum, tutudi tunsum, atque pepédi Quod format peditum, adde dedi quod jure datum vult.

Gi fit ctum, ut legi lectum, pegi pepigi que Dat pactum, fregi fractum, tetigi quoque tactum, Egi actum, pupugi punctum, fugi fugitum dat.

Li fit sum, ut salli stans pro sale condio salsum; Dat pepuli pulsum, ceculi culsum, atque fefelli Falsum; dat velli vulsum, tuli habet quoque latum.

Mi, ni, pi, qui, tum fiunt, velut hic mànifestum; Emi emptum, veni ventum, cecini à cano, cantum; A capio cepi dans captum, à coepio coeptum, A rumpo rupi ruptum, liqui quoque lictum. Ri fit sum, ut verri versum; peperi excipe partum.

Si fit sum, ut visi visum; tamen s geminato,

Misi formabit missum, fulsi excipe fultum; Hausi haustum, sarsi sartum, farsi quoque fartum, Ussi ustum, gessi gestum, torsi duo tortum Et torsum, indulsi indultum indulsúmque requirit. Psi fit tum, ut scripsi scriptum; campsi excipe cam∣psum

Ti fit tum, à sto namque steti, à sistóque stiti fit, Praeterito commune statum; verti excipe versum.

Vi fit tum, ut flavi flatum, pavi excipe pastum; Dat lavi lotum, interdum lautum atque lavatum. Potavi potum, interdum facit & potatum: Sed favi fautum, cavi cautum, à sero sevi Formes ritè satum; livi, linique litum dat: Solvi à solvo solutum, volvi à volvo volútum: Vult singultivi singultum, venio venis Venivi venum, sepelivi ritè sepultum.

Quod dat ui dat itum, ut domui domitum, excipe quod∣vis Verbum in uo, quia semper ui formabit in utum, Exui ut exutum, à ruo deme rui ruitum dans; Vult secui sectum, necui nectum, fricuique Frictum, miscui item mistum, ac amicui dat amictum: Torrui habet tostum, docuique doctum, tenuique Tentum, consului consultum, alui altum alitúmque, Sic salui saltum, colui occului quoque cultum: Pinsui habet pistum, rapui raptum, seruique A sero vult sertum; sic texui habet quoque textum.

Haec sed ui mutant in sum; nam censeo censum, Cellui habet celsum, meto messui habet quoque messum, Nexui item nexum, sic pexui habet quoque pexum; Dat patui passum, carui cassum caritúmque. Xi fit ctum, ut vinxi vinctum, quinque abjiciunt n, Nam finxi fictum, minxi mictum inque supino, Dat pinxi pictum, strinxi, rinxi quoque rictum.

Xum flexi, plexi, fixi dant, & fluo fluxum.

Cap. 34. De Compositorum verborum Supinis, & De Praeteritis verborum in Or.

Composi∣tum supi∣num for∣matur ut Simplex. Verba in •••• admitunt Praeteritum ex posterio∣resupino,

I.

COmpositum ut Simplex formatur quodque Supinum, Quamvis non eadem stet semper syllaba utrique. Composita à tunsum, dempta n tusum, à ruitum fit I media demptâ rutum, & à saltum quoque sultum, A sero quando satum format, compôsta situm dant. Haec captum, factum, jactum, raptum, a per e mutant, Et cantum, partum, sparsum, carptum, quoque fartum. Verbum edo compositum non estum, sed facit esum; Ʋnum dunaxat comedo formabit utrunque. A nosco tantùm duo cognitum & agnitum habentur Caetera dant notum nullo est jam noscitum in usu.

II.

VErba in or admittunt ex posteriore Supino Praeteritum, verso u per us, & sum consociato Vel fui, ut à lectu lectus sum vel fui. At horum Nunc est Deponens, nunc est Commune notandum, Nam labor lapsus, patior dat passus & ejus Nata ut compatior compassus, perpetiór que

Formans perpessus: fateor quod fassus & indè Nata, ut confiteor confessus, diffiteór que Formans diffessus:: gradior dat gressus, & indè Nata, ut digredior digressus. Junge fatiscor Feslus sum, mensus sum metior, utor & usus. Pro texo orditus, pro incepto dat ordior orsus, Nitor nisus vel nixus sum, ulciscor & ultus. Irascor simul iratus, reor atque ratus sum, Obliviscor vult oblitus sum; fruor optat Fructus vel fruitus, misereri junge misertus. Vult tuor & tueor non tutus sed tuitus sum, Quamvis & tutum & tuitum sit utrique Supinum. A loquor adde loquutus, & à sequor adde sequutus; Experior facit expertus, formare paciscor Gaudet pactus sum, nanciscor nactus, apiscor Quod vetus est verbum aptus sum, undè adipiscor ade∣ptus. Junge queror questus, proficiscor junge profectus, Expergiscor sum experrectus, & haec quoque commi— Niscor commentus, nascor natus, moriór que Mortuus, atque orior quod Praeteritum facit ortus.

Cap. 35. De verbis quibusdam Anomalis.

Verba Ano∣mala sunt 1. Redun∣dantia, Prae∣teritum. Activae & Passivae vo∣cis habenti∣tia. 2. Variantia ut, 1. Neutro∣pastiva. & 2. Praeteri∣tum mutu∣antia. 3. Defectiva 1. Praeteri∣to. 2 Defectiva Supinis.

PRaeteritum Activae & Passivae vocis habent haec, Coeno coenavi & coenatus sum tibi format, Juro juravi & juratus, potóque potavi Et potus, titubo titubavi vel titubatus.

Sic careo carui & cassus sum, prandeo prandi Et pransus, pateo patui & passus, placeóque Dat placui & placitus, suesco suevi atque suétus, Veneo pro vendor, venivi venditus & sum, Nubo nupsi nuptáque sum, mereor meritus sum Vel merui. Adde libet libuit libitum, & licet adde Quod licuit licitum, taedet quod taeduit & dat Pertaesum; adde pudet faciens puduit puditúmque, Atque piget, tibi quod format piguit pigitúmque.

NEutro-passivum sic praeteritum tibi format, Gaudeo gavisus sum, fido fisus, & audeo Ansus sum, fio factus, soleo solitus sum, Moereo sum moestus; sed Phocae nomen habetur.

QƲaedam praeteritum verba accipiunt aliunde. Incoeptivum in sco, stans pro primario, adoptat Praeteritum ejusdem verbi; vult ergò tepesco A tepeo tepui, fervesco à ferveo fervi, A video cerno vult vidi, à concutio vult Praeteritum quatio concussi, percutióque Percussi ferio; à mingo vult meïo minxi, A sedeo sido vult sedi, à suffero tollo Sustuli, & à fuo sum fui, à tulo ritè fero tuli, A sto sisto steti, tantùm pro stare; furóque Insanivi, à verbo ejusdem significati.

Sic poscunt vescor, medeor, liquor, reminiscor, Praeteritum à pascor, medicor, liquefio, recordor.

PRaeteritum fugiunt, vergo, ambigo, glisco, fatisco, Polleo, nideo, ad haec Inceptiva, ut puerasco; Et passiva quibus caruere activa supinis, Ʋt metuor, timeor. Meditativa omnia praeter Parturio, esurio, quae praeteritum duo servant.

HAec rarò, aut nunquam retinebunt verba Supinum, Lambo, mico mucui, rudo, scabo, parco peperci, Dispesco, posco, disco, compesco, quinisco, Dego, ango, sugo, lingo, ningo, satagóque, Psallo, volo, nolo, malo, tremo, strideo, strido, Flaveo, liveo, avet, paveo, conniveo, fervet; A nuo compositum, ut renuo, à cado ut incido, praeter Occido quod facit occasum, recidóque recasum; Respuo, linquo, luo, metuo, cluo, frigeo, calvo, Et sterto, timeo, sic luceo, & arceo, cujus Composita ercitum habent: Sic à gruo, ut ingruo natum.

Et quaecun sue in ui formantur neutra secundae, Exceptis oleo, doleo, placeo, taceóque, Pareo, item & careo, noceo, pateo, lateóque. Et valeo, caleo; gaudent haec namque supino.

Cap. 33. De verbis quae deficiunt certis Modis & Temporibus.

3. Certis Modis & Tempori∣bus, ut, Aîo. Ausim. Duim. Salve. Ave. Cedo. Faxo. Forem. Quaeso. Infit. Defit. Confieri. Inquam. Odi. Cepi. Memini. Dor. For. Sci. Eo, & queo, Orior, Morior. Volo. Nolo. Malo. Fero. Feror. Edo. Sum.

VErba (magis usitatè) Defectiva vocantur quae certis Modis & Temporibus deficiunt, viz.

Indicativus Praesens Aïo, aïs, aït. Plur. Aïunt.

Imperfect. Aïebam, habet omnes personas.

Imperativus, Aï.

Subjunctivus Praesens, Aïas, aïat. Plur. Aïamus, Aïant.

Participium praesens, Aïens.

Subjunctivus Praesens, Ausim, ausis, ausit. Plur. Ausint.

Sic Duim, duis, duit. Plur. Duint.

Veteres enim Subjunctiva per im efferebant, unde creduim pro credam legimus.

Indicat. Futur. Salvebis.

Imperat. Salve, salceto. Plur. Salvete, salvetote.

Infinitivus, Salvere.

Imperativus, Ave, aveto. Plur. Avete, avetote.

Infinitivus, Avere.

Imperativus, Cedo. Plur. Cedite, & apud Antiquos Cette.

Indicat. & Subjunct. Fut. Faxim vel faxo, faxis, faxit. Plur. Faxint.

Subjunct. Forem, fores, foret. Plur. forent.

Infinit. Futur. Fore.

Indicat. presens, Quaeso. Plur. Quaesumus.

Indicat. praesens, Infit. Plur. Infiunt. Et Defit, de∣fiet, defiat, ut item defieri & confieri.

Indicat, praesens, Inquio vel inquam, inquis, inquit. Plur. Inquiunt.

Perfectum, Inquisti, inquit.

Futurum, Inquies, inquiet.

Imperat. Inque, inquito. Subjunct. praesens, Inquiat. Participium. Inquiens.

Odi, coepi, memini, habent ea solùm tempora quae à praeterito formantur; viz. in ram, rim, ssem, ro, & sse desinentia. Sed memini habet in imperativo sin∣gulari, memento. Plur. mementote.

Dor, for, der, fer, simplicium non reperiuntur in pri∣mâ personâ singulari praesentis, sed in caeteris (ferè) omnibus.

Dic, duc, fer fac, per Apocopen concisae sunt.

Sci à scio non reperitur, nec solebo à soleo, nec fuo antiquum.

Eo & queo habent imperfectum ibam & quibam, & futurum ibo & quibo.

Orior oreris habet Infinitum oriri, sic & morior mo∣ri & moriri.

Volo, nolo, malo, fero, feror, edo Syncopen ferè ad∣mittunt in plerisque temporibus; ut, Volo, vis, vult, Vultis. Nolo, non vis, nonvult, Nolumus. Malo, mavis, mavult, Malumus. Fero, fers, fert. Feror, ferris vel fer∣re, fertur. Edo, edis vel es, edit vel est, &c. ex quibus volo & malo carent Imperativo. Nolo facit Imperativo Noli nolito. Plur. Nolite nolitote.

Sum cum compositis caret gerundiis, Supinis, & participo praesenti, nisi quod ab absum, praesum, veni∣unt absens, praesens, nam futurus est à fui, quod praeteri∣tum olim obsoleti verbi fuo. Possum caret Imperativo.

Cap. 38. De Impersonalibus & Defectivis.

Impersona¦lia conju∣gantur in tertia sin∣gulati. Sunt autem Activae vo∣cis. Vel 2. Passivae vocis. Derivativa sunt 1. Inchoa∣tiva. 2. Frequen∣tativa. 3. Desidera∣tiva. 4. Diminu∣tiva. 5. Imitativa 6. Appara∣tiva. Denomina∣tiva.

IMpersonalia conjugantur in tertiâ personâ singu∣lari per omnes modos & tempora.

Sunt autem duplicia,	1. Activae vocis, quae in t desinunt, ut decet, dece∣bat, decuit, decuerat, decebit. deceat, deceret, decue∣rit, decuisset, decuerit, decere.
2. Passivae vocis quae in tur desinunt, ut Studetur, studebatur, studitum est vel fuit, studitum erat vel fuerat, studebitur. Studeatur, studeretur, studitum sit vel fuerit, studitum esset vel fuisset, studitum erit vel fuerit, studeri.

Impersonalia Gerundiis, & Supinis & Participiis plerunque carent.

Participia, per quae Praeterita circumloquimur Substantivè ponuntur in neutro genere.

Impersonalia Activae vocis sunt haec undecim, Conjugationis secundae, quae semper ferè manent Impersonalia, viz. Decet, libet, licet, liquet, (cujus non exstat praeteritum) lubet, miseret, oportet, poenitet, piget, pudet, taedet, quae interdum etiam inveniuntur in ter∣tia plurali, ut decent, oportent, pudent.

His accensentur quaedam Impersonalia (quae abso∣lutè inveniuntur in tertia persona absque nominatj∣vo, sequente mox Infinitivo). Cujusmodi sunt,

In prima Conjugatione, delectat, juvat, praestat, re∣stat, stat, constat, vacat.

In Secunda, Apparet, attinet, debet, patet, placet, solet.

In Tertia, Accidit, coepit, conducit, contingit, desinit, incipit, sufficit.

In Quarta, Convenit, evenit, expedit.

Inter anomala, est, interest, prodest, potest, fit, resert.

Ad Impersonalium etiam naturam quodammodo accedunt verba exemptae potestatis, viz. actionem si∣gnificantia non humanae potestatis, ut Fulgurat, pluit, lucescit, &c.

2. Impersonalia Passivae vocis certum numerum non habent, quia fiunt ab omnibus verbis Activis, & qui∣busdam neutris, ut Legitur, curritur.

Denique nullum ferè verbum est tam personale, ut non idem impersonalis formam possit induere, atque nonnulla Impersonalia remigrant aliquando in Personalia.

Verbum Impersonale, pro singulis personis utrius∣que numeri indifferenter accipi potest, viz, ex vi ad∣juncti obliqui, ut,

Oportet	me,	Oportet	nos,
te,	vos,
illum,	illos.

Statur	à me,	Statur	à nobis,
à te,	à vobis,
ab illo.	ab illis.

Derivativa saepissime pro ipsis primitivis usurpan∣tur, ut Timesco pro timeo, hisco pro hio.

Derivatorum quinque sunt genera.

1. Inchoativa sive Augmentativa, quae inchoatio∣nem

aut augmentationem significant, & in sco desinunt; ut, Lucesco, ardesco.

2. Frequentativa, quae assiduitatem quandam vel conatum significant, & in to, so, xo, aut tor desinunt; ut, Visito, viso, nexo, sector.

3. Desiderativa sive Meditativa, quae appetentiam quandam, aut studium significant, & desinunt in urio; ut, Lecturio, coenaturio.

4. Diminutiva, quae diminutionem sui Primitivi significant, & desinunt in lo, vel sso, ut, Sorbillo, pitisso.

5. Imitativa, quae imitationem significant, & de∣sinunt in isso & or; ut, Patrisso, vulpinor.

6. Huc pertinent & Apparativa, quae apparatum signi∣ficant, & in co desinunt; ut, Vellico, fodico.

7. Item Denominativa, quae à nominibus veniunt, & propriam appellationem non habent; ut, lignor, rusticor.

Cap. 39. De Participio.

Participi∣um partem capit à No∣mine, & Verbo. Species Par∣ticipiorum sunt qua∣tuor. 1. Praesentis. 2. Praeteri∣ti. 3. Futuri in rus. 4. Futuri in dus. De modo Participia formandi. Et à qui∣bus verbis derivantur. Nomina Participia∣lia. Participia Praesent is variantur sicur Felix, Reliquorum temporum sicut Bonus,

PARTICIPIUM est pars Orationis à Verbo derivata, tam à Nomine quàm à Verbo partem capiens; ut, Amans.

Participium habet genera, casus, & de∣clinationem à nomine; tempora & significa∣tionem à Verbo; numerum & figuram ab utroque.

Secundùm tempus species Participiorum sunt qua∣tuor.

1. Participium Praesentis, habet significationem praesentis, & definit in ans, ens, & iens; ut, Amans, docens, legens, audiens.

Caeterùm iens ab eo rarò legitur in Nominativo, sed euntis, &c. in obliquis. Composita verò Nomi∣nativum habent in iens, & Genitivum in untis, prae∣ter Ambiens, ambientis.

2. Participium Praeteriti, significat tempus prae∣teritum, & desinit in tus, sus, xus, ut, Amatus, visus, ne∣xus, & unicum in uus, ut, mortuus.

3. Participium Futuri in Rus habet significationem praesentis Infiniti sui Activi; ut, Amaturus, doctu rus.

4. Participium Futuri in Dus, significationem ha∣bet Infiniti sui Passivi; ut, Amandus.

Participium Praesens formatur ab imperfecto mu∣tando ultimam syllabam in ns; ut ab Amabam amans.

Participium Praeteriti formatur à posteriori Su∣pino addendo s; ut ab Amatu amatus.

Participium Futuri in rus formatur à posteriori Supino addendo rus; ut ab Amatu, amaturus.

Participium Futuri in Dus formatur à Genitivo participii praesentis mutando tis in dus; ut ab Aman∣tis amandus.

Haec participia praeter Analogiam à verbis suis de∣ducuntur; Pariturus, nasciturus, soniturus, arguiturus, moriturus, luiturus, nosciturus, osurus, futurus, ori∣turus.

Tunicatus, togatus, personatus, larvatus: &c. similia participiis sunt, à nominibus verò deduucuntur.

Ab Activis & Neutris quae habent Supina, veniunt duo participia, unum Praesentis, alterum Futuri in rus; ut ab Amo, amans, amaturus, à Curro, currens, cur∣surus.

A quibusdam verò neutris reperiuntur etiam par∣ticipia in dus; ut Dubitandus, vigilandus, carendus, do∣lendus. Et ab iis quae praeteritum faciunt more passi∣vorum formatur etiam participium praeteriti; ut, Gaudeo gavisus, juro juratus: sic ab Impersonalibus in tur; ut ab Aratur, aratus.

A Passivis veniunt duo participia Praeteriti & Fu∣turi in dus; ut ab Amor, amatus, amandus.

A Deponentibus veniunt tria participia, Praesen∣tis, Praeteriti, & Futuri in rus; ut ab Auxilior, au∣xilians, auxiliatus, auxiliaturus.

Multis accidit etiam participium in dus, praecipuè Accusativum regentibus; ut à Loquor, loquens, loquutu∣rus, loquutus, loquendus.

A Communibus veniunt quatuor participia, ut à Largior, largiens, largiturus, largitus, largiendus.

Ab Impersonalibus nulla exstant participia praeter Poenitens, decens, libens, lubens, pertaesus, poenitendus, pu∣dens, pudendus, pigendus.

Participia degenerant in nomina Participialia.

1. Cùm alium casum quàm suum verbum, regunt, ut Amans pecuniae.

2. Cùm componuntur cum dictionibus, cum qui∣bus ipsorum verba componi non possunt, ut

Infans, indoctus.

3. Cùm comparantur; ut, Amans, amantior, aman∣tissimus.

4. Cùm tempus non significat; ut, Sapiens, sponsa.

Participia praesentis temporis non rarò fiunt Sub∣stantiva, modò masculini generis; ut, Oriens: mo∣dò foeminini; ut, Consonans: modò neutrius; ut, Accidens: modò communis; ut, Appetens.

Participia praesentis variantur tribus Articulis; ut, Hic, haec, & hoc Amans, sicut Felix.

Participia reliquorum temporum variantur tribus terminationibus; Amatus, ta, tum; Amaturus, ra, rum; Amandus, da, dum, sicut Bonus.

Cap. 40. De Adverbio.

V. Adverbium explanat Verbum. Species Ad∣verbiorum sunt 33.

ADVERBIUM est pars Orationis adjecta aliis vocibus (sed praecipuè Verbis) ad sen∣sum & significationem earum perficiendum & expla∣nandum.

Significationes Adverbiorum sunt multae, quarum varietas ex Verborum circumstantiis colligenda est.

Secundùm eorum significationem quaedam dicuntur Adverbia	Loci eáque	In Loco; ut, Hic, illic.
Ad Locum; ut, Huc, illuc.
A Loco; ut, Hinc, illinc.
Per Locum; ut, Hac, illac.
Temporis; ut, Nunc, tunc, hodie; usque Temporis & Loci est.
Numeri; ut, Semel, bis, ter, iterum.
Ordinis; ut, Indè, denique, demum.
Interrogandi; ut, Cur? quare? unde?
Vocandi; ut, Heus, ô, eho.
Affirmandi; ut, Certè, nae, profectò, scilicet.
Negandi; ut, Non, haud, minimé.
Jurandi; ut, Pol, aedipol, hercle.
Hortandi; ut, Agè, sodes, sûltis.
Concedendi; ut, licèt, estò, sit-sané.
Prohibendi; ut, Nè, non.
Adulandi; ut, Amabo.
Optandi; ut, Ʋtinam, ô si.
Congregandi; ut, Simul, unà, pariter.
Segregandi; ut, Seorsim, gregatim, bifariam.
Eligendi; ut, Potiùs, imò, satiús.
Excludendi; ut, Tantùm, modò, solúm.
Includendi, sive negatae solitudinis; ut, Non mo∣dò, non solùm, nedum.

Diversitatis; ut, Aliter, secus.

Propinquitatis; ut, Obviàm, praestò.

Intendendi; ut, Valdè, nimis, funditùs, omnino.

Remittendi; ut, Vix, aegrè, paulatim, pedetentim.

Restringendi; ut, Quatenus quoad, in-quantùm.

Rei non peractae; ut, Penè, ferme.

Explanandi; ut, Putà, utpote, nimirum, i. e. (id est) viz. (videlicet) q. d. (quasi dicat).

Dubitandi; ut, Forsan, forsitan, fortassis.

Eventûs; ut, Fortè, fortuitò, fortè fortunâ.

Demonstrandi; ut, En, ecce, sic, itá.

Similitudinis; ut, Sic, sicut, ceu, tanquam, velut.

Quantitatis; ut, Parùm, minimè, satis, abunde.

Qualitatis; ut, Bene, malè, & quae in e desinunt ab Adjectivis trium terminationum; ut, Doctè, pulcrè: item in er ab Adjectivis trium Arti∣culorum; ut, Graviter, feliciter.

Comparandi; ut, Tam, quàm, minks, aequè, ma∣gis atque.

Adverbia ab Adjectivis derivata more Adjectivo∣rum comparantur, sed solâ terminatione differunt; ut, Doctè, doctiùs, doctissimè; fortiter, fortiùs, fortissi∣mé.

Similiter & Bene, meliùs, optimè; saepè, saepius, sae∣pissimè; nuper, nuperrimè, cum paucis aliis.

Aliquando Neutra Adjectiva induunt formam Ad∣verbiorum, ad Graecorum imitationem; ut, Recèns, pro recenter; Torvùm pro torvê.

Cap. 41. De Conjunctione.

VI. Conjunctio voces & sententias conjungit. Species ejus quoad signi∣ficationem sunt 17. Quoad Or∣dinem qua∣tuor.

CONjUNCTIO est pars Orationis, quae vo∣ces & sententias aptè connectit.

Quoad potestatem five significationem Conjunctionum aliae sunt	Copulativae, quae & sensum & verba copulant; ut, Et, que, nec.
Suspensivae, quae orationem suspendunt sive aliud exspectari faciunt; ut, Cùm, tum, &, vel, geminatae.
Disjunctivae, quae sensum disjungunt, verba ve∣rò copulant; ut, Aut, sive, vel.
Causales, quae caussam reddunt superioris sen∣tentiae; ut, Nam, enim, quia.
Discretivae, quae discretionem faciunt; ut, Sed, verò, at, ast.
Conditionales, quae conditionem implicant; ut, Si, sin, nisi, dum.
Exceptivae, quae aliquid excipiunt; ut, Ni, nisi, quin, alioquin.
Interrogativae, quae interrogant; ut, Nè, an, utrum.
Dubitativae, quae dubitant; ut, An, num, nun∣quid.
Rationales, sive Illativae, quae ex ratione pro∣posita

conclusionem inferunt; ut, Ergò, ideo, itaque.

Continuativae, quae membra orationis ordine continuant; ut, Deinde, porrò, proinde, insuper.

Concessivae, sive Adversativae, quae aliquid con∣cedunt cui posterior sententia adversetur; ut, Etsi, quanquam, licèt, tametsi, quamvis.

Redditivae earundem, quae ad Concessivas rela∣tae diversam sententiam superiori reddunt; ut, Tamen, attamen, veruntamen.

Electivae, quae ostendunt praecedens membrum sententiae praeferri; ut, Quàm, ac, atque.

Diminutivae, quae diminuunt sensum; ut, Sal∣tem, vel.

Expletivae, vel Completivae, quae ornatûs gratiâ sententiam complent; ut, Quidem, autem, scili∣cet, enimvero.

Conjunctiones adverbiales, vel Adverbia con∣junctiva, quae tenui discrimine ab adverbiis discernuntur; ut, Quando, proinde.

Quoad Ordinē sunt	Praepositivae, quae in sententiarum exordio po∣nuntur; ut, Nam, quare, at.
Subjunctivae, sive Postpositivae, quae secundum, tertium, vel quartum locum in clausula occu∣pant; ut, Quidem, quoque, verò, enim.
Communes, quae indifferenter & praeponi & postponi possunt; ut, Ergò, igitur, itaque, sed.

Encliticae sive Inclinativae, quae affixae praece∣denti voci, accentum suum in ejus ultimam syllabam inclinant; ut, Que, nè, ve, dum, sis, nam.

Cap. 42. De Praepositione.

VII. Praepositio aliis voci∣bus praepo∣ponitur. Praepositio∣nes sunt 54. Quarum alii sunt, 1. Separabi∣les. 2. Aliae In∣separabiles.

PRAEPOSITIO est pars Orationis quae aliis vocibus praeponitur,

vel in	Appositione; ut, Ad Scholam.
Compositiont; ut, Advenio.

Praepositiones sunt vel	1. Separebiles.
Sive
2. Inseparabiles.

1. Separabiles sunt, quae & in & extra Compositi∣nem usurpantur; de quarum regimine dicemus, LIB. 3. CAP. 8.

Ex his enim triginta una Accusativum regunt, viz.

Ad.	Erga.	Praeter.
Apud.	Extra.	Prope,
Adversús.	Infra.	Propter.
Adversúm.	Inter.	Secundúm.
Ante	Intra.	Secus.
Cis.	Juxta.	Supra,
Citra.	Ob.	Trans.
Circum.	Penés.	Versús.
Circa.	Per.	Ʋltra.
Circiter.	Poné.
Contra.	Post.

Quas aliqui quatuor versibus complectuntur.

• ...Ad, penès, adversùs, cis, citra, circiter, extra,
• ...Erga, apud, ante, secus, trans, supra, versus, ob, infra,

• ...Ʋltra, post, praeter, propter, propè, ponè, secundùm,
• Per, circum, circa, contra, juxta, inter, & intrá.
• Duodecim verò regunt Ablativum; A, ab, abs, abs∣que, coram, cum, de, è, ex, prae, pro, sine.

Quinque serviunt utrisque casui; Clam, in, sub, subter, super; unicum tenus gaudet Ablativo singula∣ri, & Genitivo plurali.

2. Inseparabiles sunt, quae nunquam extra Compo∣sitionem inveniuntur.

Am,	ut,	Ambio.
Di,	Diduco.
Dis,	Disttrabo.
Re,	ut,	Recipio.
Se,	Sepono.
Con,	Convivo.
Ve,	Vesanus.

Praepositionum significatio non tam regulis, quàm assiduo legendi ac scribendi usu discenda est.

Quaedam Praepositiones suis casibus postponi so∣lent; viz. Cum, ut quibuscum; tenus, ut pube tenus; versùs, ut Londinum versús: quibus addi potest usque, ut ad Orientem usque.

Praepositiones cùm sine casu ponuntur fiunt Ad∣verbia; ut, Coràm laudare, clàm vituperare.

Quaedam Adverbiorum, Conjunctionum, & Prae∣positionum, pro variâ eorum significatione, modò Adverbia, modò Conjunctiones, modò Praepositio∣nes censeri possunt.

Quaedam Praepositiones procreant Adjectiva Com∣parativi & Superlat. gradûs, ut videre est, Cap. 17. l. 2.

Cap. 34. De Interjectione.

VIII. Interjectio caeteris par∣tibus orati∣onis interji∣citur.

INterjectio est pars Orationis quae subitò prorum∣pentem animi affectum demonstrat.

Tot igitur sunt Interjectiones, quot sunt animi¦perturbati motus, viz.

• Exultantis; ut Evax, vah, io.
• Dolentis; ut, Heu, hoi, hei, oh, ah.
• Timentis; ut, Atat.
• Admirantis; ut, Papae.
• Indignantis; ut, Hem, vah.
• Vitantis; ut, Apage, apagite.
• Vocantis; ut, Eho, ho, io.
• Laudantis; ut, Euge, eja.
• Deridentis; ut, Huî.
• Exclamantis; ut, Oh, proh.
• Imprecantis; ut, Malùm, vae malúm.
• Fastidientis; ut, Phy.
• Minantis; ut, Vae,
• Ridentis; ut, Ha, he, he.
• Silentium orationi injungentis; ut, Au, 'st, pax.

Aliquando Nomina, Verba, & aliae voces interjici∣untur more Interjectionum; ut, Infandùm, amabò, malùm, mirabile dictu, &c.

LIB. III. DE SYNTAXI.

Syntax is debitam partium Orationis Compositi∣onem docet. Per Regu∣las

SYNTAXIS, sive Constructio, est tertia pars Grammatices, quae debitam partium Orationis inter se Compositionem docet.

Ea verò est debita Compositio, quâ veterum pro∣batissimi, tum in scribendo, tum in loquendo sunt usi.

Syntaxeos partes duae sunt,	Concordantia. &	CAP. 1.
Regimen.	CAP. 2.

Cap. 1. De Concordantiâ.

1. Concor∣dantiae.

COncordantia est dictionum constructio secundùm earum in accidentibus quibusdam convenien∣tiam.

Sunt autem Con∣cordantiae tres,	Prima inter Nominativum & Verbum. s. I.
Secunda inter Substantivum & Adjectivum. §. II.
Terria inter Antecedens & Re∣lativum. §. III.
Quibus adjun∣gi possunt Regulae	De casu Relativi. §. IV.
De Interrogativo & Redditi∣vo. §. V.

§. I. Regula primae Concordantiae.

VErbum Personale cohaeret cum Nominativo Numero & personâ; ut,

• Praeceptor legit, vos verò negligitis.
• Dum felis dormit, saliunt mures.

1. Obs. Nominativus primae vel secundae personae ra∣rissimè exprimitur; ut,

Absque Deo nihil possumus.

1. Exc. Nisi caussâ discretionis; viz. cùm diversa studia significamus.

Tu ludis, ego studeo.

2 Exc. Aut Emphasis gratiâ; viz. cùm plùs signifi∣camus, quàm expressè dicimus; ut,

Tu es patronus, tu pater, si deseris tu, perimus.

2. Obs. Verbum Substantivum saepissime subauditur; ut, Nulla salus bello.

Qualis Dominus, talis Servus.

3. Obs. Saepe reticentur & alia verba; ut,

Cornici oculum. (* configere)

Sus ad lutum. († redibit)

§. II. Regula secundae Concordantiae.

ADjectivum cum Substantivo, genere, numero, & casu consentit; ut,

Rara avis in terris, nigróque simillima cygno Vera fides.

Canis festinans coecos parit catulos.

1. Obs. Adjectivum Substantivè positum supplet lo∣cum Substantivi; ut,

• Doctus pauper indocto divite praestantior est.
• Omnia mala sunt fugienda.
• Vir bonus est commune bonum.

§. III. Regula tertiae Concordantiae.

3. Tertiae.

RElativum (qui) cum Antecedente concordat genere, numero, & personâ; ut,

• Vir sapit, qui pauca loquitur.
• Prima, quae vitam dedit, hora carpsit.
• Leve fit, quod bene fertur onus.

N. B. Antecedens (ferè) est dictio quae Relativum antecedit, & à Relativo refertur.

Nominativus, Substantivum, & Antecedens di∣cuntur Supposita, quia Verbo, Adjectivo, & Relati∣vo in Concordantia (quae etiam à quibusdam Appo∣sita vocantur) quasi supponuntur atque ea susten∣tant: hinc

1. Obs. In orationibus quae ad homines tantùm per∣tinent Suppositum saepe subauditur; ut,

• Sic vulgò dicunt.
• Boni discunt seduli.
• Bona bonis prognata.
• Qui nimiùm properat, seriùs absolvit.
• Quae nocent, docent.

2. Obs. Aliquando oratio, membrum orationis, ver∣bum Infiniti modi, Adverbium cum Genitivo, aut dictio pro se posita, supplent locum Supposito∣rum; ut,

• Ingenuas-didicisse-fideliter-artes, emollit mores.
• Diluculo-surgere saluberrimum est.
• Partim signorum sunt combusta.
• In-tempore-veni, quod omnium rerum est primum.
• Saepe vale dicto, rursus sum multa loquutus.

3. Obs. Suppositum quandoque cum Verbo, vel Adjectivo, vel Relativo sensu magis quàm voce con∣venit. ut,

• ...Turba ruunt. Vterque deluduntur.
• ...Gens armati pugnant.
• Ubi illic scelus est qui me perdidit?

4. Obs. Verbum, Adjectivum, aut Relativum inter duo supposita diversorum numerorum, aut generum collocatum, cum alterutro convenire potest; ut,

• Amantium irae amoris redintegratio est.
• Paupertas visum est magnum onus.
• Animal plenum rationis, quem vocamus hominem.
• Avis (qui vel) quae passer appellatur.

5. Obs. Plura Supposita singularia per Conjuncti∣onem copulata saepe Verbum, vel Adjectivum, vel Relativum plurale exigunt, atque haec cum Sup∣posito digniore quadrabunt; ut,

• Ego & tu, qui studemus seduli, sumus in tuto.
• Tu atque ille, qui sedetis tam supini, cavete ne vapu∣letis.

N. B. Suppositi dignitas spectatur secundùm	1. Genus. aut,
2. Personam.

1. Dignior enim est persona prima quàm secunda, aut tertia, & dignior secunda quàm tertia.

2. Dignius etiam est masculinum genus quàm foe∣mininum, aut neutrum, & dignius foemininum quàm neutrum.

Exc. At in rebus inanimatis neutrum genus adhi∣betur tanquam dignius; ut,

• Arcus & calami sunt bona.
• Virga tua & baculus tuus (ipsa) me consolata sunt.

6. Obs. Cùm Verbum vel Adjectivum pluri∣bus Suppositis respondet, cum viciniore convenit expresse, cum reliquis per supplementum; ut,

• Cubas ubi ego, coenas quando nos.
• Maritus & uxor est irata.

Exc. Attamen quando est comparatio vel simili∣tudo, Verbum vel Adjectivum convenit cum remo∣tiore Supposito; ut,

• Ego meliùs, quàm tu, scribo.
• Divina lex, sicut mel, dulcis est.

7. Obs. Pronomen Primitivum includi vel subintel∣ligi in Possessivo videtur, ideóque Relativum aut Adjectivum cum tali Primitivo saepe concordant; ut,

• Nil meâ refert, qui sum natu maximus.
• Scripta cùm mea nemo legat, vulgò recitare ti∣mentis.

§. IV. Regula de casu Re∣lativi.

Quibus ad∣das, 4. De casu Relativi.

QUoties nullus Nominativus interseritur inter Relativum & Verbum, Relativum erit Verbo Nominativus; ut,

• Qui antè non cavet, pòst dolebit.
• Quod rarum charum.
• Facilè inveniat baculum qui cupit caedere canem.

At si Nominativus Relativo & Verbo interpona∣tur, Relativum regetur à Verbo, aut ab alia dicti∣one in eadem oratione; ut,

• Saepe vincas patientiâ quem non vincas impetu.
• Si non potes quod vis, id velis quod possis.
• Cujus umbram veneror.
• Cui similem non vidi.

1. Obs. Sicuti Relativum Verbo Nominativus, ità Adjectivo Substantivum fieri potest; ut,

• Qui malis gaudet alienis bis miser est.
• Felix quem faciunt aliena pericula cautum.

2. Obs. Nomina Interrogativa & Indefinita regu∣lam Relativi sequuntur, quae semper praecedunt ver∣bum sicuti Relativum; ut,

Qualis erat? Talis erat, qualem nunquam vidi.

§. V. Regula de Interrogativo, & ejus Redditivo.

5. De Inter∣rogativo & Redditivo.

INterrogativum & ejus Redditivum ejusdem ca∣sûs, & temporis erunt; i. e. quo casu vel tempore quaeritur, in eodem respondebitur; ut,

Quid agitis? Studemus.

Quis dives est? Qui nîl cupiat. Quis pauper? Ava∣rus. Quid rerum nunc geritur in Anglia?

Consulitur de Religione.

1. Obs. Fallit haec regula, quoties diversa vocum natura diversos casus exigit; viz.

1. Quoties interrogatio fit per Cujus, ja, jum; ut,

Cujum pecus? Aegonis.

2. Aut per dictionem variae Syntaxeos; ut,

• Furtine accusatur, an homicidii? Ʋtroque, vel de utroque.
• ...Quanti constitit? Denario.

3. Quoties per Possessivum respondere licet; ut,

• Cujus est hic codex? Meus.
• Cujus est haec domus? Paterna.

Cap. 2. De Regimine Nominum.

2. Regimi∣nis 1. Nomi∣num

REgimen est constructio dictionum, secundùm quam praecedens quaeque dictio regit certum casum vel modum sequentis.

Est autem Regimen	Nominum, Cap. 2.
Pro nominum, Cap. 3.
Verborum, Cap. 4.
Participiorum, Cap. 5.
Adverbiorum, Cap. 6.
Conjunctionum, Cap. 7.
Praepositionum, Cap. 8.
Interjectionum, Cap. 9.

Omnes enim partes orationis regunt casus, exce∣ptâ Conjunctione, quae tamen certos modos & tem∣pora postulat.

Nomina regunt qua∣tuor casus: viz.	Genitivum, §. VI.
Dativum, §. VII.
Accusativum, §. VIII.
Ablativum, §. IX.

§. VI. Regula de Nominibus Genitivum regentibus.

6. Genitivo

GEnitivum regunt.

I. Substantiva: Quum enim duo Substantiva diversae significationis concurrant, posterius in Geni∣tivo ponitur; ut,

• Timor domini est initium sapientiae.
• Verbum Dei manet in aeternum.

1. Obs. Sin duo vel plura Substantiva sint ejusdem rei, in eodem casu ponentur; ut,

• Pater meus vir amat me puerum.
• Marcus Tullius Cicero Princeps Oratorum.

2. Obs. Genitivus possessoris saepissimè in Adjecti∣vum possessivum mutatur; ut,

• Patris domus, vel Paterna domus.
• Heri filius, vel herilis filius.

3. Prius Substantivum quandoque per Ellipsin sub∣auditur; ut,

• Ad * 1.1 Stae Mariae.
• † 1.2 Hujus video Byrrhiam.
• Tertio * 1.3 Kalendarum.

4. Adjectivum in neutro genere Substantivè posi∣tum Genitivum postulat; ut,

• Quantum quisque suâ nummorum servat in arcá, Tantum habet & fidei
• Non videmus id manticae quod in tergo est.

Sic & alia Graecorum imitatione; ut,

• Nigrae lanarum nullum bibunt colorem,
• Canum degeneres caudam sub alvum reflectunt.

5. Nomina qualitatem denotantia ad laudem vel vituperium rei efferentur in Ablativo vel Genitivo post Nomen vel Verbum Substantivum; ut,

• ...Ingenui vultûs puer, ingenuique pudoris.
• Contemptissimus quisque solutissimâ est linguâ.

6. Opus & usus pro necesse, gaudent Ablativo; ut,

• Quid verbis opus est.
• Ʋsus est viginti minis.

Opus verò pro necessarius variè construitur; ut,

• Dux nobis opus est.
• Quae tibi opus sunt para.

II. Adjectiva quae desiderium, notitiam, memoriam, curam, timorem, aut ejusmodi animi affectionem significant; ut, Est natura hominum novitatis avida.

Mens est praesaga futuri.

Vive memor mortis. Timidus procellae,

Rudis literarum.

III. Verbalia in ax; ut,

Virtus est vitiorum fugax.

Tempus edax rerum.

IV. Partitiva; ut, Aliquis vestrûm.

Ʋtrum horum mavis accipe.

V. Partitivè posita; viz. quae per de, è, ex, de, aut inter exponuntur, cujusmodi sunt,

1. Interrogativa quaedam; ut Quis fratrum?

An quisquam hominum est aequè miser ut ego?

2. Certa Numeralia; viz. Cardinalia & Ordinalia; ut, Quatuor judicum.

Sapientum octavus quis fuerit nondum constat.

3. Comparativa & Superlativa; ut,

Manuum fortior est dextra.

Digitorum medius est longissimus.

1. Obs. Haec tamen in alio sensu Ablativum exigunt cum praepositione; ut,

Primus ab Hercule. Tertius ab Aenea:

2. In alio verò sensu Dativum; ut,

Nulli pietate secundus.

3. Usurpantur etiam cum Praepositionibus per quas Genitivus exponi solet; ut,

Est deus è vobis alter. Solus de plurimis.

Primus inter omnes.

VI. Ingens praetereà Adjectivorum turba, (viz. Com∣pos, reus, exsors, particeps, &c.) crebrâ lectione meli∣ùs addiscenda; ut,

Compos voti. Reus furti. Omnis culpae exsors.

Illius consilii particeps.

De quibus videsis LINACRUM & DISPAU∣TERIUM.

§. VII. Regula de nominibus Dati∣vum regentibus.

7. Dativo.

DAtivum regunt.

I. Adjectiva quibus significatur

1. Commodum aut Incommodum; ut,

• Sis bonus ô felixque tuis.
• ...Patriae idoneus, utilis agro.
• Turba gravis paci, placidaeque inimica quieti.

2. Similitudo aut Dissimilitudo; ut,

• Est finitimus Oratori Poëta. Aequalis Hectori.
• ...Veritati dissentaneum.

3. Voluptas; ut, Jucundus omnibus.

4. Submissio; ut, Parenti supplex.

5. Relatio ad aliquid; ut,

• Otium tibi molestum erit.
• Invia virtuti nulla est via.

6, Huc referuntur ex Con Praepositione composi∣ta; ut, Mihi cognatus.

1. Obs. Quaedam tamen ex his quae Similitudinem significant Genitivo gaudent; ut,

• Domini similis es.
• Par hujus erat. Affinis sceleris vel sceleri.

2. Obs. Communis, alienus, immunis, proprius, conscius, & superstes variis casibus serviunt; ut,

• ...Commune animantium omnium.
• Mors omnibus communis est.
• Hoc mihi tecum commune est.
• ...Alienum consilii. Alienus ambitioni.
• Alienus à Scevolae studiis.
• ...Immunis hujus mali. Omnibus immunis.
• Immunes ab illis malis sumus.
• Proprium est stultorum. Mihi proprium.
• Mihi nullius culpae conscius sum.

• Is conscius illi facinori fuit.
• Superstes dignitati suae vixit.
• ...Superstes omnium rerum.

3. Obs. Natus, commodus, incommodus, utilis, inutilis, vehemens, aptus, ineptus, par, aequalis, interdum etiam Accusativo cum Praepositione junguntur; ut,

• Natus ad gloriam. Calcei ad pedes apti.
• Homo ad nullam partem utilis.
• Virtutes ipsae inter se aequales & pares. Cic.

II. Verbalia in bilis accepta passivè; ut,

• Multis ille bonis flebilis occidit,
• Nulli flebilior quàm tibi.

§. VIII. Regula de Nominibus Accusativum regentibus.

ADjectiva regunt Accusativum significantem magnitudinis mensuram; ut,

Altus pedem. Latus manum.

Crassus tres digitos. Septem pedes longus.

Sed interdum regunt	Genitivum; ut, Areae lat•• pedum denum.
Ablativum; ut, Fons latus pedibus tribus.

§. IX. Regula de Nominibus Abla∣tivum regentibus.

A Blativum regunt.

1. Comparativa (Nomina, Verba, & Adver∣bia) quum exponuntur per quàm, aut post se habent nomen significans mensuram excessûs; ut,

• Vilius argentum est auro, virtutibus aurum.
• Nullum theatrum veritati conscientiâ majus est.
• ...Ʋno pede altior. Viribus praestare.

1. Obs: Tantò, quantò, multò, paulò, nimiò, eò, quò, hòc, aetate, natu, utrique gradui apponuntur, ut,

• Longè caeteris peritior est, sed non multò melior.
• Quò quis indoctior, eò impudentior.
• ...Maximus aetate. Minimus natu.

II. Dignus, indignus, praeditus, captus, contentus, extorris, fretus, ut,

• Dignus es odio.
• Indignum sapientis gravitate.
• ...Omni virtute praeditus. Captus oculis.
• Sorte tuâ contentus abi.
• ...Extorris suâ domo. Fretus tuâ clementiâ.

Obs. Dignus & indignus interdum etiam Genitivum vindicant, ut, Militia operis digna tui.

Magnorum non indignus avorum.

III. Nomina diversitatis, Ablativum sibi cum Praepo∣sitione subjiciunt, ut, Aliud ab hoc. Alter ab illo.

Et nonnunquam Dativum, ut huic diversum.

IV. Adjectiva & verba quae ad copiam egestatémve perti∣nent, interdum Ablativo, interdum & genitivo gaudent, ut, Amor & melle & felle est foecundissimus.

• Res est soliciti plena timoris amor.
• ...A more abundans. Cares virtute.
• ...Dives nivei pecoris. Dives agris.
• ...Expers fraudis. Gratiâ beatus.
• Macte sis virtute. Integer vitae.

1. Obs. Ex his quaedam junguntur Ablativo cum Praepositione, ut, Vacuus irae, irâ, ab irâ.

V. Quodvis Nomen aut Ʋerbum admittit Ablativum,

1. Instrumenti, ut, Ense validus. Melior remis. Daemona non armis, sed morte subegit IESUS.

2. Causae: ut, Pallidus irâ.

• ...Deteriores licentiâ.
• Invidus alterius rebus macrescit opimis.

3. Circumstantiae, modi actionis aut rei; ut,

• ...Nomine Grammaticus, re barbarus.
• ...Troianus origine, Syrus natione.
• Jam veniet tacito curva senecta pede.

1. Obs. Sed Ablativo caussae aut modi aliquando ad∣ditur Praepositio; ut,

• Imparatus à pecuniâ. Cic.
• ...Summâ cum humanitate tractavit hominem.

VI. Adjectiva & Verba mercandi regunt Ablativum pretii; ut,

• ...Vilis viginti minis. Asse carus.
• Nec gemmis, nec purpurâ venale, nec auro.
• Multo sanguine ac vulneribus ea victoria stetit.
• Mercede docuit. Vili venit triticum.
• ...Addicere denario. Locare solido.
• Habitat decem minis.

1. Obs. Haec tamen sine Substantivis posita, Verbis subjiciuntur in Genitivo; viz. Tanti, quanti, pluris, minoris; as,

• Non vendo pluris quàm alii, sed minoris.
• Tanti valent res, quanti vendi possunt.

N. B. Ablativus absolutê ponitur expresso Parti∣cipio vel subaudito; ut,

• Rege veniente hostes fugerunt.
• ...Me duce.

Et resolvitur per Dum, cùm, si, &c.

VII. Adjectiva, & Verba Passiva, & Neutralia, si∣gnificantia aliquam proprietatem vel passionem, pos∣sunt regere Accusativum, vel Ablativum, significan∣tem partem in qua est proprietas aut passio; ut,

• Aeger pedes, vel pedibus. Aegrotat animo magis quàm corpore.
• ...Rubet capillos. Ruber crine.

1. Obs. Sed pars affecta interdum in Genitivo poni∣tur; ut, O te felicem cerebri!

Angis te animi.

2. Obs. Graecae Phrases sunt:

• ...Caetera laetus. Caetera similis.
• Huic vocem colorem similis est.

Cap. 3. De Regimine Prono∣minum.

2. Prono∣minum.

MEî, tuî, suî, nostrî, vestrî ponuntur cùm passio; sed Meus, tuus, suus, noster, vester, cùm actio vel possessio significatur; ut,

Pars tuî. Pars tua. Imago nostrî. Imago nostra.

Amor suî. Amor suus.

1. Obs. Possessiva verò interdum pro Primitivis usurpantur; ut, Meâ caussâ fecit, i. e. meî.

2. Obs. Nostrûm & vestrûm sequuntur Distributiva, Partitiva, & Comparativa, & Superlativa; ut, Aliquis vestrûm. Major vestrûm. Maximus natu nostrûm.

3. Obs. Meus, tuus, suus, noster, vester, quosdam Ge∣nitivos post se recipiunt; viz. ipsius, solius, unius, du∣orum, trium, omnium, plurium, paucorum, & Genitivos Participiorum qui referuntur ad Primitivum in Possessivo inclusum; ut,

• Ex tuî ipsius animo conjecturam feceris.
• Nostros vidisti flentis ocellos.

II. Ipse & idem omnibus personis adjungi possunt; ut

• Ego-ipse videbo. Idem perge facere.
• ...Ipse Plato dixit. Hic idem fecit.

Idem regit aliquando Dativum; ut,

Invitum qui servat idem facit occidenti.

Sed frequentiùs Ablativum cum praepositione, ut, Idem cum illo.

III. Ille eminentiam rei denotat; Iste verò contemp∣tum, ut, Alexander ille. Iste homuncio.

Hic ad posterius & propius antepositum; ille ad prius & remotius usitatissimè refertur; ut,

Agricolae contrarium est Pastoris propositum; ille sructum è terra sperat; hic è pecore.

Chap. 4. De Regimine Verborum.

VErba re∣gunt	Nominativū	Casum,	§. X.
Genitivum	§. XI.
Dativum	§. XII.
Accusativum	§. XIII.
Ablativum	§. XIv.

Quibus acci∣dunt Regulae	De variam constructionem haben∣tibus. §. XV.
De Modo infinito, Gerundiis, & Supinis. §. XVI.
De tempore, Spatio, & loco. §. XvII.
De Impersonalibus. §. XVIII.

§. X. Regula De Verbis Nominativum Regentibus.

3. Verbo∣rum. cum 1. Nomina∣tivo.

Verba Substantiva, passiva quaedam, & Verba gestûs, utrinque nominativum expetunt, ut,

• Deus est summum bonum.
• Fides Religionis nostrae fundamentum habetur.
• Malus Pastor dormit supinus.
• Hic evadet vir doctus.

1. Obs: Omnia ferè Verba post se Nominativum habebunt Adjectivi nominis, quod cum supposito verbi, casu, genere, & numero concordat, ut,

• Terra manet immobilis. Scribo rarissimé.
• Boni discunt seduli. Loquor frequens.

§. XI. Regula De Verbis Genitivum Regentibus.

2. Gen¦vo.

GEnitivum regunt.

I. Sum, quoties significat possessionem aut ad aliquid pertinere, ut,

• Haec domus est patris.
• Adolescentis est majores natu revereri.

Boni Pastoris est tondere pecus non deglubere.

1. Obs: At hi Nominativi meum, tuum, humanum, &c. usurpantur ubi officium aut munus subintelligi videtur per Ellipsin. ut,

Non est meum contra Autoritatem Senatûs dicere.

Humanum est irasci; Belluinum verò saevire.

Regium est benefacere.

II. Verba aestimandi.

• Parvi penditur probitas.
• Plurimi passim fit pecunia.
• Non hujus te facio, qui me pili aestimas.

• Aequi, boni consulo, vel facio.

1. Obs. Aestimo Ablativum etiam adsciscit; ut,

• Magno virtus aestimanda est.
• ...Tribus denariis aestimavit.

2. Obs. Valeo cum Genitivo, frequentiùs autem cum Accusativo, & Ablativo junctum reperitur; ut,

Tanti valet. Valet duos asses, vel duobus assibus.

3. Obs. Dicimus etiam, Pro nihilo puto, habeo, duco, &c.

III. Verba accusandi, damnandi, monendi, & absolvendi, Genitivum criminis, vel poenae postu∣lant; ut, Qui alterum incusat probri eum ipsum se intueri oportet.

• Socratem innocentissimum capitis condemnabunt.
• Admonuit me errati.
• ...Furti absolutus est.

1. Obs. Vertitur hic Genitivus aliquando in Abla∣tivum vel cum Praepositione, vel sine Praepositione; ut, Condemnabo te eodem crimine.

• Accusatur furti an stupri? Ʋtroque, vel de utroque.
• Putavi eâ de re admonendum esse te.

IV. Satago, misereor, miseresco; ut

• Is rerum suarum satagit, Miserere laborum.
• ...Generis miseresce tui.

1. Obs. At misereor & miseresco rariùs cum Dativo le∣guntur; ut,

Huic misereor. Miseresce malis.

V. Reminiscor, obliviscor, & memini; ut,

Datae fidei reminiscitur. Proprium est stultorum, aliorum vitia cernere, oblivisci suorum.

Faciam ut meî semper memineris.

1. Obs. Et haec Accusativum etiam desiderant; ut,

Reminiscor lectionem. Obliviscor carmen.

VI. Quaedam etiam more Graecorum Genitivum admittunt; ut,

• Desine mollium querelarum. Hor.

• Tempus desistere pugnae. Virg.
• Dignus est omni malo qui erubescit fortunae. Curt.

§. XII. Regula de Verbis Dati∣vum regentibus.

3. Dativo.

DAtivum regunt,

Omnia verba acquisitivè posita; ut,

• Huic habeo non tibi.
• Non omnibus dormio.
• Mihi istic nec seritur, nec metitur.

Atque huic regulae appendent Verba,

1. Significantia Commodum aut Incommodum; ut,

• Non potes mihi commodare nec incommodare.
• Bonis nocet qui malis parcit.

2. Comparandi; ut,

• Parvis componere magna.
• Fratri se adaequavit.

1. Obs. His autem interdum additur Accusativus aut Ablativus cum Praepositione; ut,

• Si ad eum comparatur nihil est.
• Comparo Virgilium cum Homero.

3. Dandi & reddendi, ut, Fortuna multis nimiùm dedit,, nulli satis.

Ingratus est qui gratiam bene merenti non reponit.

4. Promittendi ac solvendi, ut, Haec tibi promitto.

Aes alienum mihi numeravit.

5. Imperandi aut nuntiandi, ut,

• Imperat, aut servit collecta pecunia cuique.
• Quid de quoque viro, aut cui dicas saepe caveto.

6. Fidendi, ut, Mulieri nè credas, nè mortuae quidem. Hoc tuae mando fidei.

7. Obsequendi & repugnandi, ut,

• Semper obtemperat pius filius patri.
• Ignavis precibus fortuna repugnat.

8. Minandi & irascendi, ut.

• Vtrique mortem minatus est.
• ...Irascor tibi.

9. Sum, cum compositis, praeter possum, ut,

• Ʋrbi pater est, Vrbique maritus.
• Multa petentibus desunt multa.

Obs. Item Sum & suppetit pro habeo, ut,

• Velle suum cuique est.
• Sunt nobis mitia poma.
• Pauper non est cui rerum suppetit usus.

2. Obs. Sum cum multis aliis geminum adsciscit Dativum; ut,

• Exitio est avidis mare nautis.
• Rex pius est Reipublicae ornamento.
• Speras tibi laudi fore, quod mihi vitio vertis.

10. Composita cum Adverbiis Satis, bene, malè, & Praepositionibus, prae, ad, con, sub, ante, post, ob, in, inter, ut,

• ...Benefecit multis, malefecit nulli.
• Neminem tibi antepono.
• Auditis aliquid novus adjicit Autor.

1. Obs. Pauca ex his mutant Dativum aliquoties in alium casum; ut

• Praestat ingenio alius alium.
• Interdico tibi aquâ & igni.

2. Obs. Sed Praeeo, praecedo, praecurro, & quaedam alla Composita cum prae Accusativo potiùs junguntur, ut,

Praeibis me.

3. Obs. Saepe fit Pleonasmus sive redundantia Da∣tivorum Mihi, tibi, sibi, ut,

Suo sibi hunc jugulo gladio.

4. Obs. Aliquando Dativus figuratè ponitur pro Accusativo cum Praepositione, & à nonnullis dicitur octavus casus, ut,

• It clamor caelo pro ad caelum.
• Solstitium pecori defendite, pro à pecore.

§. XIII. Regula de Verbis Accusativum Regentibus.

4. Accusati∣vo.

Verba Transitiva exigunt Accusativum, ut,

• ...Deum time. Regem honora.
• Filii est, revereri parentes.
• Torva Leaena lupum sequitur, lupus ipse capellam.

1. Obs. Verba absoluta Accusativum admittunt cognatae significationis & aliquando Ablativum, ut,

• Ʋivo vitam vitâ diu vivere.
• Endymionis somnum dormis
• Gaudebant gaudium valdè magnum..
• ...Longam ire viam. Ire rectâ viâ.
• ...Morte obiit repentinâ.

2. Obs. Quaedam etiam figuratè Accusativum habent, ut,

• ...Olet hircum. Sonat hominem.
• Eadem peccat. Curios simulant & Bacchanalia vivunt.

3. Verba Rogandi, docendi, vestiendi, duplicem regunt Accusativum, unum personae, alterum rei, ut,

• Tu modò posce Deum veniam.
• ...Multa hominem fames docet.
• Induit se calceos, quos priùs exuerat.

4. Sed interdum mutant alterum Accusativum in Dativum vel Ablativum, cum, vel sine Praepositio∣ne; ut,

Induo te tunicâ, vel tibi tunicam. Senatum edocet de itinere. Veniam oremus ab ipso.

§. XIV. Regula de Verbis Ablativum regentibus.

5. Ablati¦vo.

ABlativum regunt.	De quibus in Regimine No∣minum supra dictum est, p. 211.
I. Quodvis Verbum, modò iste Ablativus sit
1. Instrumenti.
2. Caussae.
3. Modi Actionis.
II. Verba Pretii.
III. Verba proprietatem vel passio∣nem significantia.
IV. Verba Abundandi, & Implendi.

V. Certa quaedam Deponentia & Neutra, viz.

Fungor,	ut	Qui adipisci veram gloriam volunt Justitiae fungantur officiis.
Fruor,	Optimum est alienâ i nsaniâ frui.
Ʋtor,	In re malâ, animo si bono utare, juvat.
Vescor,	Vescor carnibus. i
Nitor,	Nitor meis viribus. Virtute decet non sanguine n ti.
Dignor	Haud equidem tali me dignor hono∣re.
Prosequor,	Prosequor te amore.
Muto,	Mutat quadrata rotundis.
Munero,	Regni eum societate muneravit.

Supersedeo,	Exemplorum multitudine super∣sedendum est.
Communico,	Communicabo te semper mensâ meâ.
Afficio.	Afficio te gaudio, cum paucis aliis.

VI. Verba quae vim comparationis obtinent, ut,

• Praefero hunc multis gradibus.
• Paulo intervallo illum superat.
• Deforme est ab iis virtutibus superari, quos digni∣tate praestas.

VII. Verba accipiendi, distandi & auferendi Abla∣tivum cum Praepositione optant, ut,

• Audivi ex multis. Longè distat à nobis.
• Eripui te à malis.

1. Obs. Vertitur hic Ablativus aliquando in Dati∣vum. Eripuit illi vitam.

VIII. Mereor Ablativo adhaeret cum Praepositione De, ut, De me nunquam bene meritus es.

Catilina pessimè de Republica meruit.

IX. Verba passiva admittunt Ablativum cum Prae∣positione, & interdum Dativum, ut,

• Virgilius legitur à me.
• A cane non magno saepe tenetur aper.
• Honesta bonis viris, non occulta, petuntur.

1s Obs. Caeteri casus manent in passivis qui fuerunt activorum, ut,

• Accusaris à me furti.
• ...Habeberis ludibrio.

2. Obs. Vapulo, veneo, liceo, exsulo, fio, Passivorum constructionem habent; i. e. Ablativum admittunt cum Praepositione, vel Dativum, ut,

• ...A Praeceptore vapulabis.
• Malo à cive spoliari, quàm ab hoste venire.
• Quid fiet ab illo? virtus parvo pretio licet omnibus.
• Cur à conviviis exsulat Philosophia?

§. XV. De Verbis variam constructionem habentibus.

Cum diver∣sa significa∣tione.

EIdem verbo diversi casus diversae rationis appo∣ni possunt, ut,

Dedit mihi vestem pignori, te presente, propriâ ma∣nu.

II. Haec variam habent constructionem,

• 1. In eâdem significatione, viz.
  • ...1.

    Adulo	tibi.
    Adulor	te.

  • ...2. Aspersit
    • ...mihi labem.
    • ...me labe.
  • ...3. Attendo
    • ...tibi,
    • ...te.
  • ...4. Consentio
    • ...tibi,
    • ...te cum.
  • ...5.

    Dissentio	tibi, à te
    Dissideo	tecum.

  • ...6 Dono
    • ...tibi librum,
    • ...te libro.
  • ...7. Illudo
    • ...tibi,
    • ...te.
  • ...8 Impertio
    • ...tibi fortunas meas,
    • ...te fortunis meis.
  • ...9. Induo
    • ...tibi tunicam,
    • ...te tunicâ.
  • ...10. Instravit
    • ...equo penulam.
    • ...equum penulâ.
  • ...11. Interdico tibi hanc rem, vel te hâc re.
  • ...12. Medicor
    • ...gnato tuo,
    • ...istum morbum.
  • ...13. Moderor
    • ...affectui,
    • ...affectum.
  • ...14. Obtrecto
    • ...laudem,
    • ...laudi.
  • ...15. Praestolor
    • ...tibi,
    • ...te.
  • ...16. Prohibeo
    • ...te domo.
    • ...tibi domum.
  • ...17. Subeo
    • ...tectum,
    • ...tecto.
  • 2. In diversâ significatione.
    • ...1. Accedo
      • tibi, i. e. Assentior.
      • te, i. e. Adeo.
    • ...2. Aemulor
      • tibi, i. e. Invideo.
      • te, i. e. imitor.
    • ...3. Ausculto
      • tibi, i. e. Obedio.
      • te, i. e. Audio.

• ...
  • ...
    • ...4.

      Caveo	tibi, i. e. periculum à te averto.
      te,	i. e. declino.
      à te,
      de te, i. e. do aliquid ad cautionem.

    • ...5. Cedo
      • ...tibi.
      • ...urbe.
      • ...librum.
    • ...6. Consulo
      • tibi, i. e. consilium do, vel prospicio.
      • te, i. e. consilium à te peto.
      • in te, i. e. statuo.
    • ...7. Contingit
      • mihi, i. e. accidit.
      • me, i. e. tangit:
    • ...8. Cupio,
      • tibi, i. e. faveo.
      • te, i. e. expete.
    • ...9. Deficit
      • mihi, i. e. deest.
      • me, i. e. destituit.
      • à me, i. e. in alteram partem transit.
    • ...10.

      Do,	tibi literas, i. e. ut ad aliquem feras.
      Mitto,	ad te literas, i. e. ut legas.

    • ...11.

      Foenero,	tibi, i. e. do ad usuram.
      Foeneror,	abs te, i. e. accipio ad usuram.

    • ...12. Laboro
      • ...febri.
      • ...de salute publicâ.
    • ...13.

      Metuo, Timeo,	te, vel à te. i. e. nè mihi noce••s.
      Formido	tibi, vel de te, i. e. sollicitus sum.

    • ...14. Memini tuî, te. de te.
    • ...15. Potior urbis. Potior voto.
    • ...16. Recipio
      • tibi, i. e. promitto.
      • te, i. e. accipio,
      • domum, i. e. confero.
    • ...17. Refero
      • tibi, i. e. narro.
      • ad te, i. e. propono.
    • ...18. Renuntio
      • muneri, i. e. recuso.
      • consulem, i. e. declaro.
    • ...19. Solvo
      • tibi, i. e. satisfacio.
      • te, i. e. libero.

• ...
  • ...
    • ...20. Studeo.
      • huic, i. e. operam do.
      • hoc, i. e. cupio.
    • ...21. Vaco
      • nugis, i. e. operam do.
      • ad nugas, i. e. otium habeo.
      • culpâ, i. e. careo.

Vacat locus.

Caetera docebit usus.

§. XV. Regula de Infinitivo Modo.

De Infini∣to modo.

I. VErba Infinita quibusdam tum Verbis tum Adjectivis subjiciuntur; ut,

• Vis fieri dives Pontice? nîl cupias.
• Et erat tum dignus amari.
• ...Audax omnia perpeti. Patiens vocari.

1. Obs. Pro Nominativo Accusativum ante se sta∣tuunt; ut, Jubeo te abire.

Gaudeo te bene valere.

Atque resolvuntur per quòd & ut; ut, Jubeo ut tu abeas. Gaudeo quòd tu bene valeas.

2. Obs: Utrinque eosdem casus habet; ut, Hypocrita cupit videri justus, vel se videri justum. Natura beatis omnibus esse dedit si quis cognove∣rit uti.

3. Obs. Ponuntur interdum absolutè per Elli∣psin; ut,

Haeccine fieri flagitia? i. e. decet.

Agnus trepidare. i. e. coepit.

§. XVII. Regula de Gerundiis.

De Gerun∣diis. Di. Do. Dum.

GErundia & Supina regunt casus suorum Ver∣borum; ut,

Ʋtendum est aetate. Auditum concionem.

Et se habent ut nomina utriusque numeri.

In	Di	tanquam	Genitivi	Casûs
Dum	Accusativi
Do	Ablativi

ut,	Occasio studendi.
Aptus ad studendum.
Fessus studendo.

Huic est quòd,

1. Gerundia in Di pendent à quibusdam tum Sub∣stantivis tum Adjectivis; ut,

• Non est narrandi locus.
• Amor sceleratus habendi. Certus eundi.
• Peritus jaculandi. Illorum videndi gratiâ.
• Licentia deripiendi pomorum.

1. Obs. Infinitivus aliquando loco hujus Gerundii ponitur; ut, Peritus medicari.

2. Gerundia in Do pendent ab his Praepositionibus A, ab, abs, de, è, ex, cum, in, pro; ut,

• Ignavi à discendo citò deterrentur.
• Rectè scribendi ratio cum loquendo, conjuncta est.

1. Obs. Ponuntur & absque Praepositione; ut, Docendo discimus.

3. Gerundia in Dum pendent ab his Praepositioni∣bus, inter, ante, ad, ob, propter; ut,

Inter coenandum hilares este.

Christus moriebatur propter nos redimendum.

1. Obs. Cùm significatur necessitas ponuntur citra Praepositionem, addito Verbo est cum Dativo ex∣presso vel subintellecto, ut,

Abeundum est mihi. Orandum est ut sit mens sana in corpore sano.

N. B. Saepe vertuntur Gerundia in Participalia in Dus, quae suis Substantivis conveniunt; ut,

• Legendis veteribus proficies.

• Ad Accusandos homines duci praemio proximum latrocinio est.

§. XVIII. Regula de Supinis.

De Supinis. Ʋm. U.

I. PRius Supinum sequitur Verbum aut Partici∣pium significans motum ad locum; ut,

Spectatum veniunt.

Cur te is perditum?

1. Obs. Illa verò Do venum, do filiam nuptum, laten∣tem habent motum.

2. Poëticè dicunt, Eo visere. Vado videre.

II. Posterius sequitur nomina Adjectiva; ut, Facile factu. Turpe dictu.

§. XIX. Regula de Tempore.

De Tempo∣re.

FRequentiùs usurpantur

1. In Ablativo, quae significant partem tem∣poris, i. e. quando; ut,

• Nemo mortalium omnibus horis sapit.
• Nocte vigilas, luce dormis.

2. In Accusativo, quae durationem temporis deno∣tant, i. e. quamdiu; ut,

• Hyemem totam stertis:
• Noctes atque dies patet atri janua Ditis.

1. Obs. Interdum additur Praepositio; ut,

Ante tres menses. Per tres annos. In paucis di∣cbus. Circa id aetatis. Id tempus. per vel sub.

§. XX. Regula De spatio Loci.

De Spatio.

SPatium loci in Accusativo effertur, interdum & in Ablativo; ut,

• A rectâ conscientiâ transversum pedem nè discedas.
• Nec multis inter se passibus absunt.

§. XXI. Regula de Loco.

De Loco.

NOmina loci, cùm apponuntur Verbis signifi∣cantibus actionem aut motum,

1. In loco, ad locum, à loco, aut per locum; si sint nomina Appellativa vel nomina majorum locorum viz. Regionum &c. adduntur ferè cum Praepositi∣one; ut, In foro versatur.

• Vivo in anglia. Ad templum abiit.
• Venit per Galliam In Italiam.
• Profectus est ex oppido.

1. Obs. Sed omittitur aliquando Praepositio; ut Italiam petiit.

2. In loco aut ad locum (si sint propria nomina Ur∣bium aut oppidorum) primae vel secundae Declina∣tionis & Singularis numeri, Genitivum; sin tertiae declinationis & pluralis duntaxat numeri, Ablati∣vum admittunt; ut,

• Quid Romae faciam? Londini vixit.
• Athenis natus est. Romae Tibur amo ventosus, Tibure Romam.

3. Ad locum (si sint propria) ponuntur in Accu∣sativo, ut,

• Eo Londinum ad merces emendas.

• Concessi Cantabrigiam.

IV. A loco aut per locum, (si sint propria) ponun∣tur in Ablativo; ut

Profectus est Londino (vel per Londinum) Cantabri∣giam. Discessit Londino.

Obs. Humus, militia, bellum, Domus, & Rus proprio∣rum sequuntur formam; ut,

• Domi bellique simul viximus.
• Rure educatus est.
• Ego rus ibo. Ite domum.
• Rure reversus est.
• Nuper domo exiit.

§. XXII. De Regimine Impersonalium.

De Imper∣sonalibus. 1. Activis. 2. Passives.

1. IMpersonalia activae vocis regunt.

I. Genitivum, viz. Interest, refert, & est pro inte∣rest, ut, Interest omnium rectè agere.

Refert multùm Christianae Reipublicae Episcopos doctos & pios esse.

1. Obs. Praeter Ablativos meâ, tuâ, suâ, nostrâ, vestrâ, & cujâ, as,

• Tuâ refert teipsum nôsse.
• Ʋestrâ parvi interest.

II. Dativum, viz. Accidit, certum est, contingit, constat, confert, &c. quae acquisitivè ponuntur; ut,

Peccare nemini licet. Emori per virtutem mihi praestat, quàm per dedecus vivere.

Stat mihi casus renovare omnes.

III. Accusativum 1. solum, viz. Juvat, decet, delectat, oportet, ut, Dedecet viros muliebriter rixari.

2. Cum Praepositione Ad, viz. attinet, pertinet, spectas.

Ad te attinet. Spectat ab omnes bene vivere.

3. Cum Genitivo, viz. Poenitet, taedet, miseret, mise∣rescit, pudet, piget, ut,

• Suae quemcunque fortunae poenitet.
• ...Taedet me vitae.

II. Impersonalia passivae vocis similes cum Perso∣nalibus passivis casus obtinent; ut,

• Mihi istic nec seritur, nec metitur.
• ...Itur Athenas. Dormitur totam noctem.
• Ab hostibus constanter pugnatur.

I. Obs. Sed & horum casus interdum non expri∣muntur; ut, Quid agitur in ludo literario? Studetur.

Cap. 5. De Regimine Participiorum.

5. Partici∣piorum.

PArticipia regunt casus suorum Verborum; ut, Fruiturus amicis.

Consulens tibi. Septem vocati sapientes.

1. Obs. Sed cùm fiunt nomina Genitivum postu∣lant; ut, Alieni appetens. Cupientissimus tuî.

2. Obs. Quae in Dus verò Dativum; as,

Mihi exorandus est.

3. Obs. Exosus, & perosus, activè significantia regunt Accusativum; ut

Exosus saevitiam.

Passivè verò Dativum; ut,

Exosus Deo & sanctis.

4. Obs. Pertaesus nunc Genitivum, nunc Accusati∣vum regit; ut Pertaesus thalami. Ignaviam suam.

5. Obs. Natus, prognatus, satus, cretus, creätus, ortus, editus, in Ablativum feruntur; ut,

• ...Nate Deâ.
• ...Bona bonis prognata parentibus.
• ...Quo sanguine cretus?

Cap. 6. De Regimine Adverbiorum.

6. Adverbi∣orum. 1. Cum Casu.

§. I. De Adverbiis quae casus regunt.

ADverbia regunt,

Nominativum, viz. En & ecce, demonstrandi; ut, En Priamus. Ecce duo altaria.

1. Obs. Exprobrantis verò Accusativo jungun∣tur; ut, En habitum. Ecce alterum.

2. Genitivum, viz. Adverbia loci temporis & quantitatis; ut, Ʋbi gentium. Quò terrarum. Tunc temporis. Abunde fabularum. Satis verborum. Partim virorum.

1. Obs. Sic & ergô pro caussâ, ut, Illius ergô.

2. Obs. Pridie & postridie Genitivum aut Accusati∣vum regunt; ut, Pridie ejus diei.

Postridie Kalendas, sive Kalendarum.

3. Obs. Minimè gentium peculiaris phrasis est.

3. Dativum, viz. quae derivantur à Nominibus Dativum regentibus; ut, Venit obviàm illi.

Canit similiter huic. Sibi inutiliter vivit.

1. Obs. Sunt & hi Dativi Adverbiales Tempori, luci, vesperi; ut, Tempori surgendum. Vesperi cubandum. Luci laborandum.

4. Accusativum Praepositionis unde sunt pro∣fecta; ut, Propiùs urbem. Proximè Hispaniam.

N. B. Plùs, minùs, ampliùs, Nominativo, Genitivo, Ac∣cusativo & Ablativo, junguntur; ut,

• Plus trecenta vehicula. Plùs quinquaginta hominum.
• ...Plus quinginta passus. Plus eo.

§. II. De Adverbiis quae Modos regunt.

Cum Mo∣do.

UBi, postquam, & cùm, Indicativum regunt; ut, Cùm faciam vitulâ pro frugibus, ipse venito.

Et Subjunctivum; ut,

Cùm canerem Reges, & praelia, Cynthius aurem vellit.

Donec pro quousque regit Indicativum; ut, Cogere donec oves stabulis numerúmque referre jussit.

Aut Subjunctivum; ut,

Donec ea aqua, quam adjeceris, decocta sit.

Donec pro quamdiu regit Indicativum; ut,

Donec eram sospes.

Dum de re imperfectâ, regit Indicativum; ut,

Dum apparatur virgo.

Dum quod te dignum est facis.

Dum pro quamdiu, dummodo, & donec, regit Subjun∣ctivum; ut, Dum prosim tibi.

Tertia dum Latio regnantem viderit aestas.

Quoad pro quamdiu, Indicativum regit; ut,

Quoad exspectes contubernalem.

Aut Subjunctivum; ut, Quoad possem & liceret.

Quoad pro donec regit Subjunctivum; ut,

Omnia integra servabo, quoad exercitus huc mit∣tatur.

Simulac, Simulatque Indicativum regunt; ut,

Simulac belli patiens erat.

Vel Subjunctivum; ut, Simulatque adoleverit aetas.

Quemadmodum, ut, utcunque, sicut, regunt Indicativum; ut, Ʋt salutabis, ità & resalutaberis.

Aut Subjunctivum; ut, Ʋt sementem feceris, ità & metes.

Ʋt pro postquam Indicativum regit; ut.

Ʋt ventum est in Urbem.

Quasi, ceu, tanquam, perinde acsi, haud secus acsi, regunt Subjunctivum; ut,

Quasi non nôrimus nos inter nos.

Atque haec copulant similes casus; ut,

• Novi hominem tanquam te.
• Arridet mihi quasi amico.

Nè Prohibendi Imperativum regit; ut,

Nè saevi tantopere.

Aut Subjunctivum; ut, Hic nebulo magnus est, nè metuas.

Cap. 7. De Regimine Conjunctionum.

7. De Con∣junctioni∣bus quae co∣pulant.

§. I. De Conjunctionibus quae Copulant.

COnjunctiones Copulativae & Disjunctivae, cum his quatuor, quàm, nisi, praeterquam, an, similes omnino casus, & aliquoties similes modos & tem∣pora conglutinant; ut, Nox, & amor, vinúmque nihil moderabile suadent.

• Est minor natu quàm tu.
• Nemini nisi sibi placet.
• Petrus & Joannes precabantur & docebant in templo.

1. Obs. Saepe verò dictionum aliqua privata ratio diversos casus, modos, & tempora postulant; ut,

• Emi librum centussi & pluris.
• ...Vixi Romae & Venetiis
• Tibi gratias egi, atque agam dum vivo.

2. Obs. Cùm & tum, item tum geminatum similes casus copulant;

Amplectitur cùm eruditos omnes, tum in primis Marcellum. Odit tum literas, tum virtutem.

§. I. De Conjunctionibus quae Modos regunt.

Regunt Modos.

ETsi, tametsi, etiamsi, quanquam, in principio Orati∣onis regunt Indicativum; ut,

Etsi nihil novi afferebatur.

Sed in medio Orationis, Subjunctivum; ut,

Me culpas; etiamsi ipse feceris.

Quamvis, & licèt frequentiùs Subjunctivum regunt; ut,

Ipse licèt venias.

Ni, nisi, si, siquidem, quòd, quia, quàm, postquam, po∣steaquam, vbi pro postquam, nunquam, priusquam,

regunt	Indicativum, aut,	ut,	Quòd tu rediisti,
Subjunctivum,	(vel redieris incolu∣mis, gaudeo.

Si regit	Indicativum; ut, Si vales, bene est. &
Subjunctivum; ut, Si negaveris, vapulabis.

Si pro quamvis, Subjunctivum; ut,

Non; si me obsecret.

Quando, quandoquidem, & quoniam regunt Indicati∣vum; ut,

Dicite, quandoquidem in molli consedimus herbâ.

Quippe regit Indicativum; ut, Quippe aegrotat.

Quippe qui, Indicativum & Subjunctivum; ut, Quippe qui bis pejeravit, sive pejeraverit.

Qui, cùm Quippe subintelligitur: habens vim Causa∣lem, Subjunctivum; ut,

Stultus es qui huic credas.

Cùm pro quamvis, quandoquidem, & quoniam, regit Subjunctivum; ut,

Cùm sis aptus.

Nè, an, num Interrogandi, regunt indicativum; ut, Superátne?

Dubitandi, Subjunctivum; ut,

Vise num redierit.

Ʋt, caussalis, & pro nè, non, pro quanquam, & utpote Subjunctivum regit; ut,

• Ʋt unà esset tecum.
• Metuo ut substet.
• Ʋt omnia contingant, quae volo.
• Ʋt qui toties fèfelleris.

Ʋt pro postquam, quemadmodum, sicut, & Interroga∣tivum regit Indicativum; ut,

• Ʋt ab urbe discessi.
• Perge facere, ut facis.
• Ʋt est dementia. Ʋt valct?

Cap. 8. De Regimine Praepositionum.

8. Praeposi∣tionum.

TRiginta Praepositiones Accusativum regunt; viz.

• ...1. Ad Ecclesiam.
• ...2. Apud forum.
• ...3. Ante obitum.
• ...4. Adversos duos.
• ...5. Adversùm te.
• ...6. Cis Tamesin.
• ...7. Citra fluvium.
• ...8. Circa oppidum.
• ...9. Circùm montem.
• ...10. Circiter duo millia.
• ...11. Contra stimulum.
• ...12. Erga populum.
• ...13. Extra aedes.
• ...14. Inter calicom & la∣brum.
• ...15. Intra domum.
• ...16. Infra omnes.
• ...17. Juxta fontem.
• ...18. Ob praemium.
• ...19. Penès illum.
• ...20. Per campos.
• ...21. Ponè tergum.

• ...22 Post mortem.
• ...23 Praeter casam.
• ...24 Propter vicinum.
• ...25 Secundùm Aristotelem.
• ...26 Secus decursus aquarum.
• ...27 Supra captum.
• ...28 Trans Alpes.
• ...29 Londinum versús.
• ...30 Ʋltra Indos.

Duodecim verò regunt Ablativum, viz.

• ...1 A Deo.
• ...2 Ab inimico.
• ...3 Abs quovis.
• ...4 Absque pecuniâ.
• ...5. Coram praeceptore.
• ...6 Cum damno.
• ...7 De nugis.
• ...8 E fonte.
• ...9 Ex altâ rupe.
• ...10 Prae omnibus.
• ...11 Sine pane.
• ...12 Pro pauperibus.

• III. Quinque regunt Accusativum & Ablativum.
  • ...1

    Clam	patrem,
    patre.

  • ...2

    In	tectum.
    tecto.

  • ...3

    Sub	noctem,
    nocte.

  • ...4

    Super	lapidem,
    lapide.

  • ...5

    Subter	terram,
    terra.

Quibus addas Tenùs; ut,

Pube tenús. Pectoribus tenús.

Aurium tenús.

1 Obs. Praepositio saepe subauditur; ut,

Exspecto hodie, aut * 1.4 summum cras.

Apparuit † 1.5 humanâ specie.

2 Obs. Saepe verò redundat; ut, Abstine à vitiis.

Amicos ad vocabo ad hanc rem.

3 Obs. Praepositio in Compositione eundem non∣nunquam casum regit quem & extra compositio∣nem regebat; ut,

Praetereo te insalutatum. Decedo magistratu.

4 Obs. Limen exire. Cursu praevertere ventos, &c. videntur singularia.

Cap. 9. De Regimine Interjectionum.

9. Interje∣ctionum.

QUaedam Interjectionum regunt casus; viz.

1. O Exclamantis Nominativum, Accusati∣vum, & Vocativum; ut,

O festus dies! O fortunatos agricolas! O formose puer! Vocantis verò Vocativum tantùm; ut,

Huc ades ô Galataea!

2. Heus & ohe vocativum; ut,

Heus Syre! Ohe libelle!

3. Pro & proh, ah & vah, Accusativum & Vocati∣vum; ut, Proh Deûm atque hominum fidem!

Proh sancte Jupiter! Ah me miserum! Vah incon∣stantiam! Ah virgo infelix! Vah scelus!

4. Heu Nominativum, Dativum, & Accusativum, ut,

Heu Pietas.

Heu stirpem invisam. Heu misero mihi.

5. Hem & apage Accusativum; ut, Hem astutias.

Hem Davum tibi. Apage istiusmodi salutem.

6. Hei & vae Dativum; ut, Hei mihi.

Vae tibi.

1 Obs. Interjectiones non rarò absolutè & sine casu ponuntur; ut,

Hei vereor. Quae (malùm) dementia?

2 Obs. Saepe etiam subintelliguntur; ut, Me miserum. Facinus indignum. Credo vos mirari, judices.

Cap. 10. De Figuris dictionis.

De Figuris, 1. Dictionis.

FIgura est novatâ arte aliquâ dicendi forma, sive mutatio formae dictionis aut orationis à commu∣ni Ioquendi consuetudine, idque bonorum scripto∣rum autoritate.

Est autem Figura duplex,	1. Dictionis:	quae	Etymologiae	accidit.
2. Constructionis.	Syntaxi

Figura dictionis, (sive Etymologica) est quae dictio∣nis formam aliquo modo mutat; ejus hae sunt prae∣cipuae species.

1. Prosthesis, (sive adjectio) est appositio literae vel syllabae ad principium dictionis; ut, Gnatus pro na∣tus, tetuli pro tuli.

2. Aphaeresis, (sive detractio) est ablatio literae vel syllabae à principio dictionis; ut, Ruit pro eruit, te∣mnere pro contemnere.

3. Epenthesis, (sive insertio) est interpositio literae vel syllabae in medio dictionis; ut, relligio pro religio, Induperator pro Imperator.

4. Syncope, (sive concisio) est ablatio literae vel syllabae à medio dictionis; ut, Abiît pro abivit, dîxti pro dixisti.

5. Paragoge, (sive productio) est appositio literae vel syllabae ad finem dictionis; ut, Dicier pro dici, emo∣rier pro emori.

6. Apocope, (sive abscissio) est ablatio literae vel syl∣labae à fine dictionis; ut, Ingenî pro ingenii.

7. Diaeresis, (sive divisio) est divisio unius syllabae in duas; ut, Auläi pro Aulae, evolüisse pro evolvisse.

8. Synaeresis, (sive complexio) est contractio duarum vocalium (quae ad diversas syllabas pertinent) in unā syllabam; ut, Thesei pro Thesei, vêmens pro vehemens.

9. Metathesis, (sive trajectio) est transpositio literae vel syllabae; ut, Pistris pro pristis.

10. Antithesis, sive Antistoechon, (sive oppositio) est po∣sitio litèrae pro litera; ut, Olli pro illi.

11. Tmesis, est dissectio vocis compositae, cujus par∣tibus alia interponitur; ut, Quae mihi cunque pla∣cent.

12. Enallage, (sive Antimeria) partes Orationis, ea∣rúmque Accidentia alia pro aliis ponit; ut, Populum latè regem, i. e. regnantem. Agnus trepidare, pro tre∣pidabat.

13. Archaïsinus, est vetus & jam obsoletus loquen∣di mos; ut, Valdè tonit, pro tonuit. Tam nulli consili. pro nullius consilii. Operam abuti.

14. Metaplasmus, (sive transformatio) est quaevis mu∣tatio vocis; ut, Agreste pro agresti.

Cap. 11. De Figuris Constructionis.

2. Constru¦ctions.

FIgura Syntaxeos, sive Constructionis, est quae oratio∣nis structuram aliquo modo mutat. Ejus Spe∣cies sunt,

1. Appositio, est duorum vel plurium Substantivo∣rum ejusdem casûs conjunctio; ut, Flumen Rhenus. Ʋrbs Athenae. M. T. C.

Fit autem caussâ,	1. Restringendae generalitatis; ut, Ani¦mal equus.
2. Tollendae aequivocationis; ut, Canis, astrum.
3. Ad proprietatem attribuendam; ut, Erasmus vir exactissimo judicio.

2. Syllepsis, est comprehensio indignioris generis vel personae sub digniore; ut,

• Ego & frater sumus candidi.
• Mars & Venus, impliciti laqueis, nudus uterque jacet.

3. Prolepsis, est pronuntiatio quaedam rerum sum∣maria; ut, Duae aquilae volaverunt, haee ab Oriente, illa ab Occidente. Populus vivit, alii in penuriâ, alii in deliciis. Alter alterius onera portate. Curemus aequam uterque partem.

4. Zeugma, est Verbi vel Adjectivi, ad diversa Sup∣posita reductio, ad unum quidem expressè, ad alte∣rum verò per supplementum; ut,

• Joannes fuit piscator & Petrus.
• Maritus & uxor est irata.

5. Synthesis, est Oratio congrua sensu non voce; ut, Gens armati ruunt. Ʋterque laesi sumus. Anser foeta. Duo millia caesi.

6. Antiptôsis, est positio casûs pro casu; ut, Omne ge∣nus elegantiá, i. e. omnis generis. Idne estis autores, i. e. ejus.

7. Synecdoche est, eùm id quod partis est, attribui∣tur toti; ut, Aethiops albus dentes. Saucius frontem, vel fronte. Flores, inscripti nomina regum.

8. Elleipsis, est defectio vocis in Oratione; ut,

Memini * videre, i. e. * me.

Ego continuò * mecum, i. e. * cogitabam.

9. Pleonasmus, est abundantia vocis in Oratione su∣pra necessitatem; ut,

• Vidi his oculis.
• Suo sibi hunc jugulo gladio.

10. Asyndeton, est Conjunctionum in Oratione defe∣ctus; ut, Velis, nolis, fiet.

Ede, bibe, lude.

11. Polysyndeton est Conjunctionum in Oratione re∣dundantia; ut,

Somnus, & vinum, & epulae, & scorta, & bal∣neae corpora atque animos enervant.

12. Anastrophe, est cùm Praepositio suo casui post∣ponitur; ut,

Te penès imperium.

13. Synchysis, est ordo Verborum confusus; ut,

Namque¹ pilâ⁷ lippis³ inimicum² &⁴ ludere⁶ crudis⁵.

14. Hypallage, est mutua casuum permutatio; ut,

Dare classibus Austros.

15. Hellenismus, sive Graecismus est recessus à Lati∣nâ consuetudine in imitationem Graecorum; ut,

Noli pugnare duobus, i. e. contra duos.

Caeterae quae ad ornatum magis Orationis, quâm structuram ejus spectant, à Rhetoricis inquiren∣dae sunt.

LIB. IV. DE PROSODIA.

IV. Prosodia. agit de

PROSODIA est quarta pars Grammatices quae rectam vocum pronuntiationem tradit.

Recta pronuntiatio est, quae observat in unaquāque voce Spiritum, Tonum, & Tempus Syllabarum.

Dicendum ergò in Prosodiâ de	1. Spiritibus, &	Cap. 1.
2. Tono, sive Accentibus.
3. Tempore, sive Quantitate Syllaba∣rum, Cap. 2. 3.

Cap. 1. De Spiritibus & Tonis, sive Accentibus.

1. Spiriti∣bus. 2. Tonīs.

1. SPiritus est ratio proferendi syllabam cum spiri∣tu, estque,

Vel	Asper, quo asperè profertur syllaba; ut, Ha∣mus, homo.
Lenis, quo syllaba leniter profertur; ut, Amo, omnis.

2. Tonus, sive Accentus est ratio pronuntiandi syl∣labam, eandem elevando vel deprimendo; ut, Pro∣bitátem, vituperáre.

Est autem Accentus triplex,	1. Acutus, qui syllabam acuit, sive at∣tollit, & notatur virgulâ obliquâ in dextram asscendente (').
2. Gravis, qui syllabam gravat sive de∣primit, & notatur virgulâ obliquâ in dextram descendente (`).

3. Circumflexus, qui syllabam longiori morâ effert, pariter attollens cum acuto, & deprimens cum gravi, & si∣gnatur notâ ex acuto & gravi confla∣tâ ().

Tonorum regulae sunt tres.

1. Monosyllaba dictio, brevis, aut Positione longa, acuitur; ut, Mél, párs; at Naturâ longa Circumfle∣ctitur; ut, Spês, flôs.

2. In Dissyllabâ dictione, si prior longa fuerit na∣turâ, & posterior brevis, prior Circumflectitur; ut, Lûna, mûsa; in caeteris verò acuitur; ut, Bónus, Dé∣us, sólers.

3. Dictio Polysyllaba, si penultimam longam ha∣bet, sequente longâ, penultimam acuit; ut, Libértas; sequente verò brevi, circumflectit penultimam; ut, Amâre. Românus.

Sin brevem habet penultimam, acuit antepenul∣timam; ut, Dominus, Póntifex.

Caeterae omnes syllabae in Polysyllabis gravantur, etsi non notentur; ut, Celeberrimus.

1 Obs. Composita à Fácio penultimam acuunt; ut, Benefácis, malefácis.

2 Obs. Composita à Fis, fit, ultimam acuunt; ut, Calefit, malefit.

3. Obs. Grammatici circumflexum cum acuto saepe confundunt, quòd ab eo vix prolatione discerni∣tur.

Quinque sunt quae Tonorum regulas perturbant, five Tonos mutant.

I. Differentia, cujus caussâ

1. Quaedam dictiones Circumflectuntur in ulti∣ma; ut, Ablativus primae Declinationis Musâ, quo differat à Nominativo & Vocativo Musa,. Sic ergô pro caussâ differt ab ergò Conjunctione.

2. Quaedam acuuntur, ut Adverbia plurima, nè videantur esse aliae partes Orationis; viz. Ʋnà, ali∣quò, putà, penè, &c. quae in fine sententiarum acuun∣tur, in consequentia verò gravantur.

3. Quaedam Antepenultimam suspendunt; ut, Déinde, déorsum, quinimo, intereáloci, nihilóminus, quâ∣tenus, &c. cùm non sunt orationes diversae; ut sunt, Intérea lóci, nihilo minus, púbe ténus, &c.

N. B. Accentûs nota nusquam ferè jam apponitur, nisi differentiae caussâ, tunc enim signatur non tan∣tùm in ultima, sed etiam in penultima, & antepenul∣timâ; ut, óccido, occido.

II. Transpositio, Praepositiones enim postpositae suis casibus gravantur; ut, Transtra pèr & remos. Te pe∣nès imperium.

III. Attractio, cùm scil. ultima syllaba praecedentis dictionis attrahit sibi Accentum Encliticae Conjun∣ctionis; ut, Lumináque laurúsque Dei.

1 Obs. ubi verò manifesta est Compositio, non va∣riatur tonus; ut, itaque, úndique, hiccine.

IV. Concisio, cùm dictiones per Syncopen aut Apoco∣pen castrantur, tunc enim tonum retinent integrae¦dictionis; ut, Virgili pro Virgilii, Arpinâs pro Arpi∣nâtis. Sic hûc, illûc, pro hûcce, illûcce; & Composi∣ta à Dic, duc, fac; ut, Benedic, reduc, benefac.

V. Idioma, sive linguae proprietas. Dictiones enim Graecae si integrae ad Latinos veniant, (i. e. si iisdem planè literis proferantur) servant tonum suum; ut, Metamórphosis, Orthographia.

Sin prorsus Latinae fiunt, Latinum quoque tonum servant; ut, Geórgica, Philosóphia, idólum.

N. B. 1. Si ignoretur proprius peregrinae vocis to∣nus, tutissimum fuerit juxta Latinum accentum illam enuntiare.

2. Syllabae communes (i. e. ubi muta cum liquida sequitur vocalem brevem) in prosa oratione corripi∣untur; Célebris, Cáthedra; in aliis verò dictionibus producuntur; ut, Ʋnius, illius, ubique.

3. Interrogatio etiam tonum transfert; ut, Sic∣cine aïs Parmenó?

Cap. 2. De Tempore, sive Quantitate Primarum & Mediarum Syllabarum.

3. De tem∣pore sive quantitate. Primarum. Medinum.

TEmpus sive Quantitas est syllabae pronuntiandae mensura, sive spatium modulandae vocalis, quo scil. moram ejus in pronuntiando metimur.

Secundùm tempus, sive quantitatem Syllaba dici∣tur	Brevis, quae unum habet tempus, si∣ve quae celeriter pronuntiatur; ut, Lĕgĕrë, cujus tempus breve sic no∣tatur (˘).
Longa, quae duo tempora habet, sive quae spatium duarum brevium exi∣git; ut, Aūdīre, cujus tempus lon∣gum sic notatur (¯).

Secundùm or∣dinem suum quem habent in dictionib{us} sylae dicūtur	Primae,	quae	primum	locum in dictione quâvis occu∣pant.
Mediae,	medium
Ʋltimae,	ultimum

Primarum syllaba∣rum quantitas o∣cto modis cogno∣scuntur, viz.	I. Positione.
II. Vocali ante vocalem.
III. Diphthongo.
IV. Derivatione.
V. Compositione.
VI. Praepositione.
VII. Regulâ.
VIII. Exemplo seu Autoritate.

Mediarum verò peculiaris est cognoscendi mo∣dus quem videre licet IX.

I. Juxta Positionem.

1. Vocalis ante duas consonantes, aut duplicem in eadem dictione longa est; ut, Vēntus, āxis, patrī∣zo. Sed Composita à jugum corripiunt; ut, Bĭju∣gum.

2. Quòd si consonans priorem dictionem claudat, sequente item à consonante inchoante, vocalis praecedens longa erit; ut,

Majōr sum quām cui possīt fōrtuna nocere.

3. Vocalis brevis in fine dictionis, sequente à du∣abus consonantibus inchoante, interdum, sed rariùs producitur; ut,

Occultā spolia, & plures de pace triumphos.

4. Vocalis brevis ante mutam sequente liquidâ, communis redditur; ut,

Et primò volŭcri similis, mox vera volūcris.

Longa verò vocalis non mutatur; ut, Arātrum, simulācrum.

II. Vocalis ante alteram in eadem dictione brevis est; ut, Dĕus, nĭhil.

Sed 1. Genitivi in ius, penultimam habent com∣munem; ut, Ʋnius, illius, licèt i in alterĭus semper sit brevis, in alīus semper longa.

2. In quinta declinatione e inter geminum i lon∣ga fit; ut, Faciēi.

3. Fi in Fio ubique longa est, nisi sequatur e & r simul; ut,

Omnia jam fīent, fĭeri quae posse negabas.

4. Ohe primam syllabam ancipitem habet; ēheu semper longam.

5. Vocalis ante alteram in Graecis dictionibus subinde longa fit; ut, Dicite Pierides; & in Possessi∣vis; ut, Aenēia nutrix.

Sed Graecarum quantitas à Graecis rectiùs addi∣scenda est.

6. In peregrinis quantitas est ambigua; ut, Mi∣chaël, Abraham.

III. Omnis Diphthongus longa est; ut, Aūrum, Musâ. Syllabae item Contractae; ut, Cōgo, nīl.

Sed prae ante vocalem saepius corripitur; ut, Ver praeit aestatem; rariùs producitur; ut, Domino praeiret Arion. ae in Maeotis est anceps.

IV. Derivata eandem cum Primitivis quantitatem sortiuntur; ut, ămator primâ brevi ab ămo. Excipi∣untur tamen quaedam,

1. Deducta à brevibus, quae producuntur, viz.

Vox, vōcis,	à	Vŏco.
Lex, lēgis,	Lĕgo.
Rex, rēgis,	Rĕgo.
Sēdes,	Sĕdeo.
Jūnior,	Jŭvenis.
Hūmanus,	Hŏmo.
Jūcundus,	Jŭvo.
Vōmer,	Vŏmo.
Lāterna,	Lăteo.
Tēgula,	Tēgo.
Mācero,	Măcer.
Pēnuria,	Pĕnus.

2. Deducta à longis quae corripiuntur, viz.

Dux, dūcis,	à	Dūco.
Dĭcax,	Dīco.
Fĭdes,	Fīo.
ărena, ărista,	āreo.
Pŏsui,	Pōno.
Genui,	Gīgno.
Frăgor,	à	Frāngo.
Frăgilis,
Nŏto, as,	Nōtu.
Năto, as,	Nātu.
Dĭsertus,	Dīssero.
Sŏpor,	Sŏpio.

Atque alia nonnulla utriusque generis.

V. Composita simplicium quantitatem sequuntur; ut, Pŏtens, impŏtens. Sōlor, consōlor.

1. Exci∣piuntur tamen	Innŭba,	à Nūbo.	Cognĭtum.	à Nōtum.
Pronŭba,	Agnĭtum.
Dejĕro,	à Jūro.	Perstĭturus	à Stātu∣rus.
Pejĕro,	Restĭturus.

2. Item Composita à Dīco in dicus; ut, Ma'e∣dĭcus.

3. Ambĭtus Nomen corripitur, ambītus Participium producitur.

4. Idem Masculinum producit i, Neutrum verò corripit.

5. In Compositis.

1. Cum Verbis, prior pars vocis in e desinens corripitur; ut, Valĕdico.

2. Cum particulis, bi, tri, tre, du, eaedem corripi∣untur; ut, Bĭceps, trĭceps, trĕcenti, dŭcenti.

3. Cum Nominibus, prior pars exiens in i, y, u, corripitur; ut, Tardĭgradus, Polydorus, cornŭpeta, excipe quīvis & pauca alia.

6. Hae voces ultimam syllabam simplicium, quae communis est, producunt, viz. Ʋbīque, ubīlibet, ibī∣dem, quandōque, quandōcunque, sed do in quandŏquidem corripitur.

VI. Ex Praepositinibus.

1. A, de, è, se, prae, & quae in a desinunt, ubique producuntur, nisi vocali sequente; ut, Ʋnda dĕhiscens.

2. Pro Latina longa est, praeterquam in istis,

Prŏcella, prŏfugus, prŏtervus, prŏnepos, prŏneptis, prŏfa∣nus, prŏfiteor, prōfundus, prŏficiscor, prŏfari, prŏparo, prŏ∣fugio, profectò, prŏpello, prŏpulso. Sed

1.	Propago, gas, &	pro habent ancipitem.
Propago, gĭnis,

2. Pro Graeca corripitur; ut, Prŏpheta, prŏlogus, Prŏmetheus, &c. Sed in propino anceps est.

3. Di producitur, nisi in dĭrimo, & dĭsertus.

4. Reliquae Praepositiones, si positio sinat, corripi∣untur; nam re in refert pro utile est, à nomine res est, ideóque producitur.

VII. Regula est duplex	1. De Praeteritis & Supinis dissyl∣labis.
2. De primam Praeteriti geminan∣tibus.

1. Omne Praeteritum & Supinum dissyllabum pri∣orem habet longam; ut, Lēgi, ēmi, mōtum, lātum. Excipiuntur tamen,

1. Sex Praeterita, Fĭdi, bĭbi, dĕdi, scĭdi, tŭli, steti.

2. Novem supina, Dătum, sătum, cĭtum (à cieo) ĭtum, lĭtum, quĭtum, sĭtum, rătum, rŭtum.

2. Primam Praeteriti geminantia, primam itidem brevem habent; ut, Pĕpendi, mŏmordi, spŏspondi.

VIII. Quarum syllabarum quantitas sub praedictas rationes non cadit, à Poētarum usu Exemplo atque Autoritate petenda est; atque haec ratio est omnium certissima & generalissima,

1. Quia regula omnis autoritate veterum ni∣titur.

2. Quia multarum syllabarum modulus non nisi exemplo cognoscitur.

1. Haec primam syllabam habent communem;

viz. Britannus, Bithynus, Cacus, Cosyra, Crathys, Creti∣cus, Curetes, Fidene, Gradivus, Hinulus, Hymen, Italus, liquor, liquidus, Lycas, Orion, Pachinus, palatium, Pelion, Pyrene, rudo, Sychaeus, Sycanius, cum quibusdam aliis.

3. Haec verò mediam; Batavus, connubium, Ficedu∣la, malea, Pharsalia, Sidonius, &c.

IX. Mediae syllabae partim eâdem ratione quâ primae, partim etiam 1. ex incrementis Genitivi, atque 2. Conju∣gationis Analogiâ cognofci possunt.

1. Incrementum Genitivi est quando Nomen plures habet syllabas in Genitivo singulari, quàm in Nomi∣nativo; juxta hoc, penultima Nominum crescenti∣um

1. Acutè, longa est.

2. Graviter, brevis est.

2. Analogia Conjugationis est quando verba se∣quuntur communem regulam conjugandi; & juxta hanc,

a	index	Primae	Conjuga¦tionis	longa	est.
e	Secundae	longa
e	Tertiae	brevis
i	Quartae	longa

Sed in Do & ejus Compositis, quando primae suut Conjugationis, a brevis est; ut, Dămus, circundă∣mus, dăbis circundăbis, dăre circundăre.

Syllaba rimus & ritis in Praeterito modi Subjuncti∣vi sunt breves; ut, Amaverĭmus, amaverĭtis; in Futu∣ro verò longae; ut, Amaverīmus, amaverītis.

Adjectiva in inus Latina penultimam producunt; ut, Clandestīnus, mediastīnus, &c. Praeter haec sequen∣tia, diutĭnus, crastĭnus, pristĭnus, perendĭnus, hórnotĭnus, serotĭnus, oleagĭnus, fagĭnus, cedrĭnus, carbasĭnus, & re∣liqua materialia, sive à metallorum nominibus for∣mata in inus; ut, Chrystallĭnus myrrhĭnus, &c. à Grae∣cis deducta.

Cap. 3. De Ultimarum Syllabarum quantitate.

Et ultima∣rum sylla∣barum.

ULtimae syllabae numerantur juxta ordinem li∣terarum finalium, sic,

Finita in	A	producuntur; ut, amā, contrā, ergā.
	Excipe,
	1. Pută, ită, quiă, ejă.
	2. Item omnes casus in a, praeter vocati∣vos in a, à Graecis in as, ut, ô Aeneā, & Abla∣tivum primae declinationis; ut, Musā.
	3. Numeralia in ginta, quae a habent com∣munem; ut, Triginta, quadraginta.
B	brevia sunt, ut, ăb.
	Excipe,
	1. Hebraea; ut, Jacōb.
C	producuntur; ut, āc, sīc, & hīc Adverbium.
	Excipe,
	1. Lāc, nĕc, donĕc, quae contrahuntur.
	2. Fac, & Pronomen hic sunt communia, item & ejus Neutrum hoc modò non sit Ab∣lativi casûs.
D	brevia sunt; ut, ăd.
	1. Excipe Hebraea; ut, Davīd.
E	brevia sunt; ut, Marĕ, penĕ, legĕ, scribĕ.
	Excipe,
	1. Voces Quintae Inflectionis in e; ut, Fidē, diē, rē, cum Adverbiis indè enatis; ut, Ho∣diē, quarē.
	2. Fame, quae nunc Tertiae Inflectionis bre∣vis, olim quintae longa fuit.

	3. Secundae personae singulares Imperati∣vorum Activorum secundae Conjugationis; ut, Docē, movē, manē.
	Sed e in Cave, vide, salve, & vale quando∣que etiam corripitur.
	4. Monosyllaba in e; ut, mē, tē, cē, praeter quĕ, nĕ, vĕ, Enclyticas Conjunctiones.
	5. Adverbia in e, ab Adjectivis deducta; ut, doctē, valdē, item fermē, & ferē. Benĕ ta∣men & malĕ corripiuntur.
	6. Quae à Graecis per n scribuntur; ut, An∣chisē, cetē, tempē.
I	longa sunt; ut, Dominī, amarī.
	Excipe
	1. Mihi, tibi, sibi, ubi, ibi, uti pro ut, & cui dissyllabum, quae sunt communia.
	2. Nisĭ, & quasĭ quae corripiuntur, ut & Da∣tivi & Vocativi Graecorum quorum Geniti∣vus in os breve exit; ut, Palladĭ, Daphnĭ.
L	corripiuntur; ut, Animăl, mĕl.
	Excipe
	1. Sāl, & Sōl.
	2. Hebraea, quae Graecè scribuntur per vo∣calem longam; ut, Michaēl.
N	producuntur; ut Paeān, Hymēn, nōn.
	Excipe
	1. Forsăn, forsităn, ăn, tamĕn, attamĕn, verun∣tamĕn.
	2. Voces per Apocopen castratas; ut, Mén', vidén'.
	3. In cum Compositis; ut, Exĭn, subĭn, &c.
	4. Nomina in en, quorum Genitivus ĭnis correptum habet; ut, Carmĕn, pectĕn, tibicĕn.

	5. Graeca in on per o parvum; ut, Iliŏu, Peliŏn, Caucasŏn.
	6. Graeca in in, yn, & an, quorum Nomina∣tivus est brevis; ut, Alexĭn, Ityn, Maiăn.
O	Communia sunt; ut, Amo, virgo, porrò, docendo.
	Excipe,
	1. Obliquos in o, qui semper producun∣tur; ut, Dominō, servō.
	2. Adverbia ab Adjectivis deducta; ut, Tan∣tō, falsō, &c. Sed sedulō, crebrō, mutuō, sunt communia, tutiùs producenda.
	3. Monosyllaba in o produ cuntur; ut, dō, stō, item ergō pro caussâ.
	4. Ambo, duo, ego, homo, cito, modò cum com∣positis vix leguntur producta.
	5. Graeca per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 producuntur; ut, Sapphō, nisi descendant à Nominativis in 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quibus v adimitur; ut, Leo, Plato, quae plerunque corripiuntur.
R	Corripiuntur; ut, Caesăr, torcúlăr, pĕr, diciĕr.
	Excipe,
	1. Fār, lār, năr, vĕr, fur, cūr, & pār, cum compositis. Cor semel apud Ovidium produ∣citur.
	2. Graeca in n•• er; ut, Aēr, cratēr, except patĕr & matĕr.
S	pares cum numero vocalium terminationes ha∣bent.
as	producuntur; ut, Amās, musās.
	Except,
	1. Graeca quorum Genitivus singularis in dos exit; ut, Archăs, Pallăs.
	2. Accusativos plurales nominum crescen∣tium; ut, Heroăs, Phyllidăs.
es	Longa sunt; ut, Anchisēs, sedēs, docēs.

	Excipe
	1. Nomina in es tertiae Decliationis gravi∣ter crescentia; ut, milĕs, divĕs. Sed ex his, Cerēs, abiēs, ariēs, pariēs, & pēs cum Composi∣tis longa sunt.
	2. Es quoque à sum unà cum Compositis, potĕs, adĕs, prodĕs, obĕs, & penĕs Praepositio cor∣ripiuntur.
	3. Item Neutra singularia: & Nominativi plurales Graecorum in es breve non eis desi∣nentia; ut, Cacoethĕs, Cyclopĭs.
is	brevia sunt; ut, Parĭs, panĭs, tristĭs.
	Excipe
	1. Obliquos Plurales in is, ut, Musïs, do minīs, & queīs pro quibus.
	2. Producentia penultimam Genitivi cre∣scentis; ut, Samnīs, nitis.
	3. Quae fiunt in is ab eis Diphthongo; ut, Omnīs, Simoīs.
	4. Monosyllaba omnia; ut, Vīs, lis, praeter ĭs, bĭs, & quĭs.
	5. Velīs, cum Compositis, malīs, nolīs, item ausīs, faxīs.
	6. Secundas personas singulares Indicati∣vi praesentis quartae Conjugationis; ut, Au∣dīs, dormīs.
	7. Secundas personas Futuri Subjunctivi, quae sunt communes; ut, dederis, amaveris.
os	producuntur; ut, Herōs, honōs, dominōs.
	Excipe
	1. Compŏs, impŏs, & ŏs ossis.
	2. Graeca per o parvum; ut, Delŏs, Palladŏs.
us	corripiuntur; ut, famulŭs, tempŭs.

	Excipe,
	1. Nominativos acutè crescentium; ut, Vir∣tūs, salūs.
	2. Genitivos singulares, Nominativos, Vo∣cativos, & Accusativos plurales Quartae De∣clinationis; ut, hujus manūs, hae manūs, has manūs, ô manūs.
	3. Monosyllaba in us, ut, pūs, crūs.
	4. Quae à Graecis scribuntur per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; ut, Panthūs, cliūs.
	Atque piis cunctis venerandum nomen Iësūs.
u	producuntur; ut, Manū, genū.
y	& ys corripiuntur; ut, Moly, Tiphys.
	Ultima cujusque versûs syllaba habetur communis.

Appendix Grammatices.

Appendix Grammati∣ces, agit De Ordine

HActenus de vocum Elementis, Accidentibus, Constru∣ctione & Pronuntiatione, quae quidem, quatuor, quas j am diximus, Partes Grammaticae, tanquam propria & partialia singularum subjecta, constituunt, & ipsam orationem jux'a Regulas Grammatices componen∣dam, (tanquam subjectum hujus Artis, ut Logici dicunt, adaqua∣tum, totale & principale) conspiciunt.

Nunc verò de Croine vocum pauca subjiciemus. Nam & hoc etiam ad finem Grammatici aliquo modo conducit, ut quo or∣dine voces sint collocandae, ad orationem meliùs eloquendam, aut scribendam intelligat.

Cap. 1. De Ordine vocum Grammatico.

Dictionum sive vocum, 1. Gram∣matico. 2. Orato¦rio.

ORdo dictionum est earundem inter se collocatio, ità ut alia necessariò praecedat, alia sequatur.

Est autem Ordo tri∣plex,	1. Gramma∣ticus,	quem obser∣vant	Gramma∣tici	in Oratione cōponendâ.
2. Oratorius,	Oratores
3. Poëticus,	Poëtoe

1. Ordo Grammaticus sive naturalis est quando vo∣ces in oratione juxta naturam suam collocantur, nullo observato sonorum numero.

Atque hic ordo è sermone vernaculo praecipuè cognoscitur.

Secundùm hunc ordinem composita oratio Trans∣latio dicitur.

In Translatione verò sic collocentur voces.

1. Vocativus, vocandi particulae, & quae ab illis pendent.

2. Nominativus, & quae ab eo pendent.

3. Verbum principale, & quae ab eo pendent, viz.

1. Infinitum. 2. Casus Verbi, & quae ab illis pendent. Hic tamen obser vandum,

1. Adverbium Verbo subjungitur.

2. Substantivum & Adjectivum,

Item Praepositio & suns casus conjungi debent.

3. Interrogativa, Relativa, Indefinita, & Partitiva, Adverbi a quaedam, & Conjunctiones praecedunt ali∣as voces.

4. Impersonale quandoque incipit orationem.

5. Accusativus ante verbum Impersonale exponi debet per quod vel ut.

6. Si quid defuerit suppleri debet.

Exemplum Ordinis Grammatici.

Scipio & Laeli, artes exercitationésque virtutum sunt omnino arma aptissima senectutis; quae cultae afferunt fructus mirificos in aetate omni, cùm vixeris multùm diúque non solùm quia deserunt nunquam, nè quidem in tempore extremo aetatis, quanquam id est maximum; verùm etiam quia conscientia vitae actae bene, recordatióque benefactorum multorum est jucundistima.

Cap. 2. De Ordine vocum Oratorio.

ORdo Oratorius est quando voces in oratione juxta Artem Oratoriam collocantur, observatis qui∣dem certis, sed omninò dissimilibus sonorum nume∣ris.

Juxta hunc ordinem compositae voces prosam sive solutam orationem (quam & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Orationem dicimus) constituunt.

In oratione componendâ.

1. Obliquus in principio, Nominativus in medio, & Verbum in in fine collocetur.

2. Adjectivum praecedere, Substantivum vero se∣qui debet.

3. Inter Adjectivum & Substantivum aliae voces interseruntur.

4. Adverbia, Praepositionésque cum suo casu ve∣nustiùs ante Verbum vel Participium suum collo∣cantur.

5. In prosâ versum fugito: citare tamen potes.

6. Principium vel exitum carminis nec principi∣um nec exitum prosae facito.

7. Principii cura sit major, medii penè nulla, clau∣sulae verò maxima.

1. Clausula varianda est maximé.

9. Artificium numeri nunquam longiùs senis à fine syllabis observetur

10. Ex longis omnibus clausula rarior est, rarissi∣ma ex omnibus brevibus, at ex temperatione longa∣rum & brevium frequentior.

11. Vocalium in diversis vocibus concursus sit quàm rarissimus.

Exemplum Ordinis Oratorii.

Aptissima omnino sunt, Scipio & Laeli, arma senectu∣tis artes exercitation esque virtutum; quae in omni aetate cultae, cùm multum diúque vixeris, mirificos afferunt fructus; non solùm quia nunquam dese∣runt, nè in extremo quidem tempore aetatis quan∣quam id maximum est; verùm etiam quia conscien∣tia bene actae vitae, multorúmque bene factorum re∣cordatio, jucundissima est.

N. B. Neque tamen haec praecepta sunt ita mordi∣cus tenenda, quin ut puer ex doctissimorum obser∣vatione potiora iis apprehendat & in compon enda Oratione proprias aures & pulmones consulat.

Cap. 3. De Ordine vocum Poëtico.

3: Poētico. Juxta quem Carmen constitui∣tur. In quo dig∣noscendi¦sunt.

ORdo Poëticus est quando voces in oratione juxta Artem Poëticam collocantur, observatis qui∣dem & certis & similibus sonorum numeris.

Juxta hunc ordinem constricta Oratio Carmen sive Poëma dicitur.

Carmen	1. Pro Diversitate	1. Versûs (qui Grae∣cis Colon sive mem∣brum di∣citur),		usitatè dividitur in	1. Monocólon, quod con∣stat unius generis me∣tro.
	2. Dicólon, ubi duo sunt genera versuum.
	3. Tricólon, ubi triplex est metrum.
	4. Polycólon, in quo plura metri genera concur∣runt.
2. Strophae, sive reditio∣nis ad idē versuū gen{us}	ufitatè dividitur in	1. Distro∣phon,	cùm post	seeun∣dum	versum ad primi ge∣neris versū redimus.
2. Tristro∣phon,	terti∣um
3. Tetra∣strophon,	quar∣tum
4. Penta∣strophon,	quin∣tum

2. Pro Ratione	Numeri versu∣um,	usitatè dicitur	Hemisti∣chon	quod continet	dimidium versûs.
Distichon,	duos ver∣sus.
Tetrasti∣chon,	quatuor versus.
Hexasti∣chon,	sex ver∣sus.
Eteosti∣chon,	annorum numerū.
Hemerosti∣chon,	dierum numerū.
Acrostichis, cujus initiales, finales, aut mediae literae collectae certum sensum praebent.
Materiae	Comoedia, Tragoedia, Bu∣colica, Elegia, Ode, Hy∣mnus, Georgica, Satyra, Epigramma, Epitaphium, Epithalamium, Genethli∣acum, &c.

In Carmine verò ritè constituendo summa cura ad∣hibenda est ad dignoscendos pedes, & diversa versu∣um genera. Ex pedibus enim conjunctis fiunt Versus, & ex Versibus Carmen.

Cap. 4. De Pede, & ejus generibus.

••: Pes. 1, Simpli∣ces. 2. Compo∣siti.

PES est duarum syllabarum pluriúmve consti∣tutio, ex certâ temporum sive quantitatum ob∣servatione.

Pes est	1. Simplex, atque is	1. Dissyllabus, qui constat ex duabus syllabis.
aut	2. Trissyllabus, qui constat ex tribus syllabis.
2. Compositus, qui constat ex simplicibus pedibus conjunctis.
Dissyllabi pedes sunt quatuor	Spondaeus,	qui constat ex	duabus longis. a
Pyrrbychius,	duabus brevibus. b
Trochaeus,	priore longâ, & po∣steriore brevi. c
Iambus,	priore brevi, & po∣steriore longâ. d

ut, a Virtūs. b Dĕŭs. c ānnŭs. d ămāns

Trissyllabi sunt octo,	Molossus,	qui constat ex	tribus longis. e
Tribrachus,	tribus brevibus. f
Dactylus,	primâ longâ, reliquis dua∣bus brevibus. g
Anapastus,	primis duabus brevibus, po∣stremâ longâ. h
Bacchius,	primâ brevi, rel iquis dua∣bus longis. i
Antibacchius,	primis duabus longis, po∣stremâ brevi. k
Amphimacer,	primâ longâ, mediâ brevi, ultimâ longâ. l
Amphibrachus,	primâ brevi, mediâ longâ, ultimâ brevi. m

ut, e Māgnātēs. f Dŏmĭnŭs. g Scrībĕrĕ. h pĭĕtās. i Hŏnēstās. k Aūdirĕ. l Chārïtās. m Vĕnirë.

Pedes compositi, potiùs pedum conjunctiones quàm pedes à quibusdam vocantur, atque ab aliis omittun∣tur, tanquam non multùm ad institutum Gramma∣tici pertineant. Hos tamen tetrasyllabos nihilomi∣nus adjecimus, propter aliquem eorum usum in Car∣minibus illis quae ab his nomen acceperunt, viz. Cho∣riambicum, Ionicum, &c.

Pedes igitur compositi praecipui sunt 18.	Proceleusinaticus,	qui constat ex	duobus Pyrrhichiis. a
Dispondaeus,	duobus Spondaeis. b
Choriambus,	trochaeo & Iambo. c
Antispastus,	Iambo & Trochaeo. d
Diambus,	duobus Iambis. e
Dichoraeus,	duobus Trochaeis. f
Ionicus à majore,	Spondaeo & Pyrrhichio. g
Ionicus à minore,	Pyrrhichio & Spondaeo. h
Epitritus primus,	Iambo & Spondaeo. i
Epitritus secundus,	Trochaeo & Spondaeo. k
Epitritus tertius,	Spondaeo & Iambo. l
Epitritus quartus,	Spondaeo & Trochaeo. m
Paeon primus,	Trochaeo & Pyrrhichio. n
Paeon secundus,	Iambo & Pyrrhichio. o
Paeon tertius,	Pyrrhichio & Trochaeo. p
Paeon quartus,	Pyrrhichio & Iambo. q

ut, a Hŏmĭnĭbŭs. b Cōnclūdēntēs. c Hīstŏrĭae. d A∣lēxāndĕr. e Sĕvērĭtās. f Cōmprŏbārĕ. g Cāntābĭmŭs. h Vĕnĕrāntēs. i Sălūtāntēs. k Cōnoĭtātī. l Cōmmū∣nĭcānt. m īncāntārĕ. n cōnfĭcĕrĕ. o Rĕsōlvĕrĕ. p Sŏ∣cĭārĕ. q Cĕlĕrĭtās.

Ex pedibus au tem Iambus, & Trochaeus, Spondaeus & Dactylus, Anapaestus, & Tribrachus usitatissimi sunt.

Cap. 5. De Versuum variis generibus.

2 Versus, & eorun∣dem 1. Scansio. Cui acci∣dunt, 1. Caesura. 2 Synalae∣pha. 3. Ecthlip∣fis. 4 Synaeresis 5. Diaeresis. 5. Systole. 7. Diastole. 2. Deposi∣tio. Secundùm quam dici∣tur, 1. Acatale∣cticus:. 2. Catale∣cticus. 3. Brachy∣catalecticus. 4. Hyper∣catalecticus. 3. Metrum. Secundùm quod est, 1. Adoni∣cus. 2. Archilo∣chius dacty∣licus. 3. Alcma∣nius: 4. Glyconi∣cus. 5. Pherecra∣tius. 6. Aesclepi∣adaeus. 7. Sapphi∣cus. 8. Phaleuci∣us. 9. Elegia∣cus. 10. Heroi∣cus. 11. Iambi∣cus. Archilochi∣us Hepta∣meter.

VErsus est oratio justo atque legitimo pedum nu∣mero constricta.

Versum composituro discendum est, pedibus ipsum ritè metiri, (sive in suos pedes distinguere) quam Scansionem sive Dimensionem vocant; ut,

Pārvĕ nĕc | īnvĭdĕ|ō sĭnĕ | mē lĭbĕr|ībĭs ĭn|ūrbēm.

Hēi mĭhĭ | quōd dŏmĭ|nō | nōn lĭcĕt | īrĕ tŭ|o.|

Scansioni accidunt hae Figurae.

1. Caesura, quum ità secatur vox ut posterior ejus pars initium sit pedis sequentis; ut;

Sīc canĭ|būs catŭ|lōs sĭmĭ|lēs sīc | mātrĭbŭs | hoedōs.

Species ejus sunt quatuor,

1. Triemimeris,	cùm post	primum	pedem relin∣quitur syl∣laba; ut,
2. Penthemimeris,	secundum
3. Hepthemimeris	tertium
4. Eneemimeris,	quartum

Illĕ lă|tūs¹ nĭvĕ|ūm² mōl|lī³ fūl|tūs⁴ hyă|cīnthō.

Ob Caesuram, syllaba brevis in fine dictionis ali∣quando extenditur

Post	1um	pedem, ut	Pēctŏrĭ|lŭs ĭnhĭ|āns spī|rāntĭā cōnsŭlĭt | ēxtā,
2um	Omnĭă | vīncīt ă|mōr & | nōs cēdāmŭs ă|mōrĭ.
3um	Ostēn|tāns ār|tēm părĭ | tēr ār|cūmquĕ sŏ|nāntĕ.
4um	Illĕ lā|tūs nĭuĕ|ūm mŏl|lī fūl|tūs hyăcĭntho.

N. B. Invenustus est versus qui Caesurâ caret; ut,

Aūrĕă | cārmĭna I|ūlī | scrībīs | māxĭmĕ | vātūm.

Ʋrbĕm | fōrtēm | nūpēr|cepit | fōrtĭŏr | hōstĭs.|

2. Synalaepha est elisio quaedam vocalis ante alteram in diversis dictionibus; ut,

Sēră nĭ|mīs vī|t' est | crāstĭnă | viv' hŏdĭlē.

At heu, ô, & io nunquam intercipiuntur; ut,

At bĭs ĭ|ŏ Arĕ|thūsā, ī|ō Arĕ|thūsā vŏcāvīt. Interdum etiam Synalaepha negligitur; ut,

Et sūc|cūs pĕcŏ|rī ēt | lāc sūb|dūcĭtŭr | āgnīs.

Tēr sūnt cōnā|tī īm|pōnĕrē | Pē ĭŏ | ossām.

Aliquando fit in fine versûs; ut,

Omn••ăă | Mērcūrĭ|ō sĭmĭlīs vō|cēmqŭe cŏlŏrēn | suē Et crīnēs flāvōs.

3. Ecthlipsis est quoties m cum suâ vocali peri∣mitur proximâ dictione à vocali exorsâ; ut,

Mōnstr', hōr|rēnd', īn|fōrm', īn|gēns cūī | lūmĕn ā|dēmt' Olim elidebatur S; ut,

Arbŏrĭ|būs vĕtĕ|rēs dē|cīdĕrĕ | fālcĭbŭs | rāmōs.

4. Synaeresis est duarum syllabarum in unam con∣tractio; ut,

Sēu lēn|tō fŭĕ|rīnt * āl|vārĭă | vīmĭnĕ | tēxtă.

* pro alvearia.

Fit autem frequentiùs in his dictionibus, Dii, Diis, iidem, iisdem, deinde, deinceps, semianimis, semihomo, se∣miustus, deest, deero, deerit, anteambulo, anteit, cui, & Genitivis nominum in eus; ut, Ʋlisseus, Ʋlissei, cum multis aliis.

5. Diaeresis, est ubi ex unâ syllabâ dissectâ fiunt duae; ut,

Dēbŭĕrānt fūsōs ēvŏlüīssĕsŭōs. pro evolvisse.

6. Systole est quae longam syllabam corripit; ut, Mātrī lōngă dĕcēm tŭlĕrūnt fāstīdĭă mēnsēs.

7, Diastole est quae brevem syllabam producit; ut, In quēm rēcĭdĭmūs quīcquīd mōrtālē crĕāmur.

Atque haec si reperitur in ultima dictionis syllabâ Caesura frequentiùs dicitur; ut,

Omnĭă | vīncĭt ă|mōr ēt | nōs cē|dāmŭs ă|mōrī.

Versuum genera sunt varia pro ratione	1. Depositionis, &
2. Metri.

1. Depositio est terminatio scansionis, ex quâ ver∣sûs abundantiam, plenitudinem, aut defectum cogno∣scimus.

Secundùm hanc versus dicitur,

1. Acatalecticus, sive perfectus, cui nihil aut super∣est aut deest; ut,

Mūsae | Jŏvīs | sūnt fī|lĭae.

2. Catalecticus, sive semimutilus, cui in fine deest syllaba; ut,

Mūsae | Jŏvēm | cănē|bānt.

3. Brachycatalecticus, sive mutilus, cui in fine pes deest; ut,

Mūsae | Jŏvīs|gnatae|—.

4. Hypercatalecticus, sive exuberans, In quo una, aut duae syllabae supersunt, ut;

Mūsae | sŏrō|rēs sūnt Mĭnēr vae.

Mūsae | sŏrō|rēs Pāl|lădīs lugent.

2. Metrum est legitimus pedum numerus, quo ver∣sum metimur.

Quoad Metrum versus dicitur.

1. Dimeter,	qui constat pedibus	duobus éstque	1, Adonius, sive Adonicus, qui constat ex dactylo & spondaeo; ut,
Gāudĭă | pēllē.
Pēlle tĭ|mōrēm.
2. Archilochius dactylicus qui constat ex duobus dactylis, & syllabâ; ut,
Dīscĭtĕ | jūstĭtĭ|am.
2. Trimeter,	tribus, éstque	3. Alcmanius, qui constat ex tribus da∣ctylis & syllabâ; ut,
Dīscĭtĕ | jūstïtĭ|ām mŏnĭ|tī.
4. Glyconicus, qui constat è spondaeo & duobus dactylis; ut,
Tāndēm | rēgĭă | nōbĭlĭs.
5. Pherecratius, qui constat è spondaeo, dactylo & spondaeo; ut,
Nīgrīs | aequŏră | vēntīs.
Hic versus aliquando pro priori spondaeo habet trochaeum; ut,
Prōdĕ|ās nŏvă | nūpta.
Aliquando Anapaestum; ut,
Sĭmĭlī | sūrgĭt ăb | ŏrtū.
3. Tetrameter	quatuor, éstque	6. Aesclepiadaeus, qui constat ex spondaeo, dactylo, & syllabâ lon∣gâ, & duobus deinde dactylis; ut,
Maecē|nās ătă | vīs | edïtĕ | rëgĭbŭs.
4. Pentameter,	quinque, èstque	7. Sapphicus, qui constat ex trochaeo, spondaeo, & duobus demum trochaeis, ut, Jām să|tīs tēr|rīs nĭvĭs | ātquĕ|dīrae.

Post tres versus Sapphicos, Adoni∣cus addi solet.
8. Phaleucius, qui constat ex Spondaeo, dactylo, & tribus tandem trochaeis; ut, Quōquō | diffŭgĭ|ās pă|vēns Mă|bili. Nostrum | non pote|ris la|tere | nasum.
9. Elegiacus, qui constat dactylo vel spondaeo, cum syllabâ longâ; & du∣obus tandem omnino dactylis, cum syllabâ item longâ; ut, (amor. Rēs ēst | sōllĭcĭ | tīplēnă tĭ | mōris Hēimĭhĭ | quōd dŏmĭ | nŏ | nōn lĭcĕt | īrĕtūo
5. Hexameter.	sex, èstque	10. Heroïcus, qui constat quatuor pri∣mis locis è spondaeo veldactylo, quin∣to dactylo, & sexto spondaeo; ut, Tytïrĕ | tū pātŭ|lae rĕcŭ|bāns sūb | tēgmĭ∣nĕ fāgī Sylvē strēm tĕnŭ|ī Mū|sām mĕdĭtārĭs ă|vēnā. Reperitur etiam spondaeus aliquando in quinto loco; ut, Chāră Dĕ|ūm sŏbŏ|lēs mā gnī Jŏvĭs | īncrē|mēntūm. Est & Heroïcus Tetrameter qui con∣stat ex quatuor postremis Hexame∣tri pedibus; ut, Aūt Ephĕ|sūm bĭmă|rīs vĕ Cŏ|rīnthī.
11. Iambicus, qui constat è pedibus Iambicis; ut, Sŭīs | ĕt īp|să Rō|mă vī|rĭbūs | rŭīt.

Est autem hic versus	1. Purus, sive Legitimus, qui con∣stat è solis Iambis; ut, Phăsē|lŭs īl|lĕ, quēm | vĭdē|tĭs hōs∣pĭtēs;
2. Impurus, qui aliquot in locis re∣cipit pedem diversum Iambo; ut, Jūs ēst | ĭn ār|mīs, ōp|prĭmīt | lēgēs tĭmŏr.
3. Scazon, sive Choliambus, i. e. claudicans Iambus, qui in sexto lo∣co Spondaeum, & in quinto Iam∣bum retinet; ut, Nēc fōn|tĕ lā|bră prō|lŭi | Cäbāl|līnō.
N. B. Recipit Iambicus interdum (ob maiorem gravitatem exprimendam) in locis imparibus (i. e. primo, tertio, & quinto) pro Iambo tribrachum, spondaeum, dactylum, anapaestum; atque in locis paribus (i. e. secundo & quarto) quandoque tribrachum, spondaeum rariùs, ultimum verò lo∣cum rarò mutat; & saltem binos pedes Iambos perpetuò sibi servat.
Hic versus etiam diducitur in duo genera usitatiora	1. Dimetrum, sive tetrametrum, qui constat ex quatuor pedi∣bus quémque metimur
	vel	Per dipodiam, i. e. geminū pedem more Graeco; ut, O cār|mĭnūm | dūlcēs | nōtae.
Per monopodiam, i. e. sin∣gulos pedes more Lati∣no; ut, O cār|mĭnūm | dūlcēs | nōtae.

2. Trimetrum sive senarium, qui senis constat pedibus, quém∣que metimur,
Vel	Per dipodiam; ut, Qūi nōs dāmnānt | sūnt hīstrĭ∣ōnēs māxĭmī.
Per monopodiam; ut, Qūi nōs | dāmnānt | sūnt hī|strĭ∣ō|nēs māxĭmī.
6. Heptameter,	septem, est{que}	12. Archilochius Heptameter, qui con∣stat quatuor primis pedibus Heroïcis & tribus tandem trochaeis; ut, Sōlvĭtŭr | ācrĭs hy|ēms grā|tā vĭcĕ | vē∣rĭs|ēt Făvōnĭ:

Plura qui quaerit, Autores qui de Arte Poëtica fu∣siùs scripserunt, otiosior consulat.

Et discas oportet, & quod didicisti agendo confirmes, Sen. Epist.

Doctissimorum enim virorum usus pluris faciendus, quàm omnes omnium Grammaticorum Canones. Danesius.

Artifices, solus, qui facit, usus erit. Ovid.

A Synopsis or short view of the Latine GRAMMAR.

The Latine Grammar teacheth the Art or Skill ro write or speak Latine aright: It is divided into four parts:

• ...I. Orthographie, which teacheth how to spell words, Lib. 1. It treateth—
  • 1. Of Letters. Chap. 1.
  • 2. Of Syllables. Chap. 2.
  • 3. Of Right Utterance. Chap. 3.
  • 4. Of Points in Sentences. Chap. 4.
• ...II. Etymologie, which treateth of the Eight parts of speech, & their Accidents, Li. 11.
  • 1. In general, Chap. 1.
  • 2. In particular,
    • 1. Of a Noun, and
      • 1. its proper Accidents, Chap. 2. which are
        • 1. Case, Chap. 3.
        • 2. Gender, Chap. 4. the Rules to know which are—
          • 1. General,
            • 1. Of Sub∣stan∣tives
              • 1. Proper, Chap. 5.
              • 2. Commō, Chap. 6.
            • 2. Of Adjectives, Chap. 10.
          • 2. Special, Of Nouns
            • not increa∣sing, Ch. 7.
            • increasing
              • Long, Ch. 8.
              • Short, Ch. 9.
        • 3. Declension
          • the first, Chap. 11.
          • the second, Chap. 12.
          • the third, Chap. 13.
          • the fourth, Chap. 14.
          • the fifth, Chap. 15.
          • To which belong the manner of de∣clining Adjectives, Chap. 16.
        • 4. Comparison, Chap. 17. To these be∣long the Rules of Heteroclits, which are
          • Variant, Chap. 18.
          • Deficient in—
            • Case, Chap. 19.
            • Number Chap. 20.
          • Redundant, Chap. 21.
      • 2. its Kindes, Chap. 22.
    • 2. Of a Pronoun, Chap. 23.
    • 3. Of a Verb, and its
      • Accidents, Chap. 24.
      • Form of the Conjugation
        • first, Chap. 27.
        • second. Chap. 28.
        • third. Chap. 29.
        • fourth. Chap. 30.

• ...
  • ...
    • Hitherto belong 1. The Rules to know
      • 1. The Pre∣terperfect Tenses Of Verbs in O
        • 1. Regular
          • Simple, chap. 31.
          • Compound, c. 32.
          • Simple, chap. 33.
          • Compound, and the Preterperfect Tens of Verbs in or, ch. 34.
      • 2. The Su∣pines of Verbs in O
        • 1. Regular
          • Simple, chap. 31.
          • Compound, c. 32.
          • Simple, chap. 33.
          • Compound, and the Preterperfect Tens of Verbs in or, ch. 34.
        • 2. Irregular, Chap. 35.
        • 3. Defective, Chap. 36.
      • 2. The Forming the Verb Sum, Chap. 37.
      • 3. Impersonals and Derivatives, Chap. 38.
    • 4. Of a Participle, Chap. 39.
    • 5. Of an Adverb, Chap. 40.
    • 6. Of a Conjunction, Chap. 41.
    • 7. Of a Preposition, Chap. 42.
    • 8. Of an Interjection, Chap. 43.
• ...III. Syntaxe, which teach∣eth the due joyning words toge∣ther, Lib. III. by way of
  • 1. Concordance, Cha. 1. contei∣ning the Rule of the
    • first Concord. §. 1.
    • second Concord §. 2.
    • third Concord §. 3.
    • Case of the Relative, §. 4.
    • Question and Answer, §. 5.
  • 2. Of Government
    • 1. Of Nouns, Chap. 2. with a
      • Gen. Case. 6.
      • Dat. Case. 7.
      • Acc. Case. 8.
      • Abl. Case. 9.
    • 2. Of Pronouns, Chap. 3.
    • 3. Of Verbs, Chap. 4. with a
      • Nom. Case. 10.
      • Gen. Case. 11.
      • Dat. Case. 12.
      • Acc. Case. 13.
      • Abl. Case. 14.
    • To which al∣so belong the Rules of
      • Verbs having divers Con∣structions. § 15.
      • the Infinitive Mood §. 16.
      • the Gerunds. §. 17.
      • Supines. §. 18.
      • Time. §. 19.
      • Space. §. 20.
      • Place. §. 21.
      • Impersonals. §. 22.

• ...
  • 4. Of Participles. Chap. 5.
  • 5. Of Adverbs, Chap. 6. with
    • Cases. §. 1.
    • Moods. §. 2.
  • 6. Of Conjunctions, Chap. 7. which
    • Couple Words. §. 1.
    • Govern Moods. §. 2.
  • 7. Of Prepositions. Chap. 8.
  • 8. Of Interjections. Chap. 9.
• To Etymologie belong Figures
  • Of a Word. Chap. 10.
  • Of Construction. Chap. 11.
• To Syntaxis belong Figures
  • Of a Word. Chap. 10.
  • Of Construction. Chap. 11.
• ...IIII. Prosodie, which teacheth the right Pronuntiation of Words, Lib. IIII. by observing their
  • Spirits and Tones. Chap. 1.
  • Quantitie of Syllables
    • First & Middle, Chap. 2:
    • Last. Chap. 3.

To Grammar after a man∣ner perteineth that which is said concerning the Order of Words, which is	1. Grammatical, Cap. 1.
2. Rhetorical, Cap. 2.
3. Poëtical, Cap. 3. touch∣ing which wee con∣sider the sorts of	Feet. Cap. 4.
Verses. Cap. 5.

Notes

• * 1.1

  Templum.
• † 1.2

  Servum.
• * 1.3

  Die.
• * 1.4

  Ad.
• † 1.5

  Sub.