Conamen ad motum Telluris probandum ex observationibus astronomi celeberrimi Roberti Hooke Regiæ Societatis, apud Londinenses, Socii Quod è sermone Anglicano in Latinum transtulit Guilhelmus Nicolson, Collegi Reginalis, apud Oxonienses, Art. Bacc.

CONAMEN ad motum Terrae ex observationibus probandum.

UTrum moveatur Terra, a••fixa maneat & im∣mobilis, problema est, qvod (ex qvô illud e mortuis re∣vocavit Capernicus) à modernis passim Astronomis & phi∣losophis ventilatum: inter qvos ramen nemo hactenus exstitit, qvi (sive in hujus sive illius sententiae confirmationem) qvidqvam irrefragabilis edidit & certae demonstrationis. Doctio∣res qvidem, & sagaciori pollentes judiciô gravioribus qvibusdam rationibusadducti, hypothesi Copernicanae firmum praebuère assen∣sum: reliqvi autem unô ore (sive exignorantiâ seu praejudiciò) o∣pinionem hanc, monstrosam qvasi, rejecerunt. Iis sane, qvi Astro∣nomiae fundamenta primàqve ejus principia ignorant, qvoridiana inter vu'gus conversatio sententià hanc absurdam adeò reprasen∣tat, ut citius illis solem non lucere, qvàm non moveri, persuaseris; atqve eâdem operâ movebis ipse Terram, qvâ illam moveri apud hos probaveris Qvod ad hujus modi viros spectat: ut argumento∣rum seqventium, qvae ex variis parallaxeοs observationibus dedu∣cuntur, vim intelligant, nullus planè exspecto, multô minus il∣lorum fidem & assensum spero. Istis hoc solummodò dicendum habeo: Non meum est in praesentiarùm institutum. Lectores me∣osin primis Astronomiae fundamentis erudire, cum sat magna In∣troductionum copia ubi{que} inveniatur; sed doctioribus experimen∣tum crucis proponere, qvô lis tandem inter hypotheses, Tychonicam & Copernicanaem, dirimatur. Novam continuo hactenus disputan∣di materiam praebuit summa argumentorum probabilitas, qvae u∣trinqve est allata: ab iis nempe. qvi, vel à naturâ vel institutione, in

hanc vel illam sententiam sunt addicti. Apud illos enim, qvi cum rudioribus tantùm & illiteratis vitam agunt, nec primis Astrono∣miae & Geometriae principiis sunt imbuti; qvi nondum de vastissi∣mâ mundi universi mole, minutissimó{que} è contra Telluris globô, conceptus ritè efformare nôrunt; qvi cogitationes suas omnes in∣tra arctissimos glebae paternae limites incarceratas habent; qvi vix sibimet ipsis inculcare possunt, figuram Terrae sphaericam esse, sed potiùs (cum antiqvorum nonnullis) circulum quendam planum esse somniant, undiqua{que} aethere (in quô Sol, Luna, stellae{que} nil aliud, qvàm foramina qvaedam sunt, per qvae superioris coeli splendor de∣mittitur) cinctum; qvi semet in centrô huj{us} circuli constitutos cre∣dunt; aetherém{que} ambientê extremis montium apicibus nixum pu∣tant; qvi solem magnitudine suâ cribrum adaeqvare, Lunam caseū Hollandicum, utrum{que} ad unius circiter milliaris distantiam posi∣tum, volunt; Qvi mirantur Solem, Lunam, stellás{que} grandinis ad instar, in terras non decidere; citiùs{que} martyrium subeunt, qvàm antipodes agnoscant, necessum fore autumantes, ut in subjectam isti abyssum praecipites volvantur: (qvomodo enim, sine summâ capitis vertigine, in versô sic Naturae ordine incedant?) Apud illos inqvam, qvi his, sexcentis{que} id genus riduculis non minùs, qvàm absurdis, laborant praejudicijs, non sperandum est, ut corporum motuúmqve coelestium uniformitas & harmonia, ad motum Ter∣rae circa solem probandum, qvidqvam conferant: At hypothesis illa, qvae phaenomena per Terram qviescentem motósqve coelos do∣cet solvere, in tantum apud omnes primâ fronte invaluit, ut huic nemo illorum non facilè assentiat.

Qvam vis autem hîc objici possit, non hos solummodò, de qvi∣bus jam factus est sermo, sed & alios etiam non infimi subsellii Ge∣ometras, Astornomos & Philosophos huic hypothesi calculum de∣disse: Attamen & hic idem occurrit dicendum. Horum enim ple∣riqve, à primis statim incunabilis, principiis nimiò crassis, & ab il∣lis vulgi parum alienis, imbuti, fundamenta haec, cum lacte qvasi maternô imbibita, tàm tenaciter mentibus inscripta servant, ut po∣stea non sine summô dolore & anxietate ista eradicari patiantur. Alij, in majorem somniorum puerilium confirmationem, syste∣ma Ptolomaicum addidicere vel Tychonicum; nimiúmqve Praece∣ptorum suorum antoritati tribuentes, firmam omnibus,

qvae ab illis tradita sunt, fidem (paenè dixeram venerationem) addiderunt: unde, argumentis in contrarium a••latis aurem vel non omninò praebent, vel illum solummodò in sinem, ut in allatorum confutationem responsa parent.

Contrà, qvidam ex innatâ qvâdam praeceptoribus suis ob∣loqvendi cupidine; alij ex institutionis primae praejudiciis; non∣nulli deniqve gravioribus de causis (putà ex perspectâ mundi pro∣portione & harmoniâ) argumenta omnia Copernicana, qvibus Ter∣ram moveri, solem verò & sydera fixa esse & immota, contendi∣tur, pro certâ demonstratione habent & amplectuntur.

Aliqvid, fateor, utrin{que} rationi non prorsus dissonū invenitur; at∣qvi est & praejudicii non nihil, etià ubi maxima apparet probabilitas. Videamus enim qvibus nos medijs harmonicam istiusmodi mun∣di constitutionem, qvalem nobis efformare solemus, demonstrare possimus? An̄on possibile, imo & probabile, aliter multò seres ha∣bere, qvàm nos opinamur? Qvid impedit qvô minùs sol, secundùm Tychonis hypothesin, moveatur, dum planetae circa illum roten∣tur, & Terra qviescens magnetismô suô circa se solem volvat, ☿ in∣terim & ♀ eodem modo circa solem, qvo circa ♄ & ♃ satellites, dum ipsi circa solem, moveantur; praesertim cum non sine summâ ar••e & molestiâ, multisqve pro veris positis, qvae difficulter admo∣dùm probationem admittunt, corpus ullum in totâ hâc mundi compage Tellure hâc nostrâ nobilius fore demonstretur? Annon Tychonis hypothesis summè ratione consentanea videtur, cum ne∣qve ipse, ex observationibus accuratissimis per immensae molis in∣strumenta factis, nec Ricciolus▪ qvise multò Tychone accuratiorem jactitat) ullam omnino inter stellas fixas orbis Telluris parallaxin invenére sensibilem; atqve multò adhuc magis probabilis, si ob∣servationes istae, qvib{us} innituntur illorū assertiones, ad paucula us{que} minuta secunda sint habitae? Qvid si igitur in hypothesi illâ, cui nos dev ovemus, chimaeram nescio qvam, perfectionis{que} & harmo∣niae ideam nobis fingamus? Annon fieri potest, ut multò tamen perfectior sit & harmonica magis coelestium corporum constitutio, qvae nos latet, ab istâ licèt, qvam nos vanè opinamur, toto, qvod ajunt, coelo diversa? Argumenta haec, & similia innumera utrin∣qve urgeri possunt probabilia; sed controversiae neutiqvam impo∣netur finis, donec, ex observatione aliqvâ infallibili, certò determi∣natum

fuerit qvaesitum Utrum necne aeliqva sit orbis Telluris parallaxis•• Hoc Tycho & Ricciolus plenis negant buccis: Ego autem asseverare ausus sum, neminem unqvam litem hanc certò posse determina∣re ex totâ illâ observationum supellectile (sive à Tychone, sive à Ric∣ciolo, sive deniqve à qvô vis aliô, qvantum novi, scriptore) hacte∣nus edità. Hucusqve etenim observatores, ad unum omnes, fi∣xum certumqve objecti locum nudô determinârunt oculô: cùm autem nullus omninò angulus minutô primô minor hunc in mo∣dum percipi qveat, &, ut lis haec discernatur, exactiori multò ob∣servatione sit opus, manifestò seqvitur, hoc experimentum crucis neqvaqvam in horum potestare situm; non obstante, qvod in con∣trarium Tycho & Ricciolus deblaterant, ut exinde, eversô systemate Copernicanó, suum stabiliant. In illorum igitur determinatione non penitù est acqviescendum: qvandoqvidem, si strictiore oculo in illorum observationes, instrumenta, modósqve observandi, inqvi∣ramus, inveniemus horum observata ab iis, qvae prae se ferunt, mul∣tùm diversa. Qvaestio ideô, post omnia illa argumenta utrinqve alata, adhuc indeterminata manet, Utrum Terra circa solem, an hic circa illam, moveatur; omnésqve hinc inde dictae probationes, ad extremum, probabiles tantum sunt, nec necessariam aliqvam & positivam inferunt conclusionem. Nec certè possibile est, ut con∣troversiae huic finem ul••is omninò mediis (hôc unicô, qvod jam aggredior, exceptô) humana imponat industria; indubitata autem seqventis observationis certitudo argumentum parit in hypothe∣seοs Copernicanae defensionem certissimum; cujus sanè inopia me hactenus detinnit, qvo minus hypothesi huic firmiter assentirem: qvamvis enim illa, ad unguem serè, phaenomena videatur omnia solvere, constitutionémqve corporum coelestium (qvod adillorum magnitudines, motiones & distantias spectat) harmonicam admo∣dùm praebere; at haec tamen object o multùm semper apud qvam∣plurimos obtinuit, qvòd se: ab iis, qvi ex professô qvaestionem, hanc tractant, affirmetur passim, nullam unqvam parallaxin sen∣sibilem ex optimis de motu annuô Telluris observationibus suisse collectam; huic licèt motui orbem assignent accuratiores Astro∣nomi, cujus diameter •• aut 12••0 Terrae diametros complet: alii huic 3 v l 4 co••••••••••••ae diametros assignant: alij 7 vel 8000: alii 14 aut 15000: credóqve ego plures adhuc posse assignari:)

Terrae autem diameter 7 aut 8000 Milliarium habet Anglico∣rum; totus igitur orbis annui diameter, si secundùm maximam ejus rationem ab Astronomis assignatam computemus, milliaria, habet 120000000 Anglica. [i. e. 30000000 Germanica.] lis jam, qvi arctiores intra limites mùndum compingunt, non potest, fa∣teor, perqvàm monstrosum non videri, adeo immensum orbem Telluris annuum nullam planè inter stellas fixas parallaxin sorti∣ri sensibilem: frustra igitur objectioni huic responsum molimur. Haud enim expectandum est, ut coarctati plurimorum conce∣ptus justam adeo ultra mensuram extendantur, ut mundi tam, immensè magni••deam capiant: qvalem tamen illos sibi efforma∣re necesse est, si nulla hic inveniatur parallaxis.

Industrius ille lesnita, Ricciolus maximos exantlavit labores in 77 argumentis, contra hypothesin Copernicanam, adornandis: in qvibus omnibus tam acris est & vehemens, ut ipse (vir licet alias perqvàm eruditus, & Astronomus laudabilis) fidem videatur pro∣priis ad hibere argumentis. Atqvi, apud plerosqve 76 illorum su∣pernumeraria essent et minoris loci; si ex observatione tali, qvalem jam propono, nullam hac ratione parallaxin sensibilem deprehendi posse probasset: credo enim unicum hoc inventum hisee omnibus, novisqve adhuc 77 argumentis (si tamen totin hypothesin hanc de novô ex cogitari possint) responsum ire. Attamen, fateor, si in hac parallaxeοs disqvisitione voti minus compos suissem, mihi in∣finita paenè universi extensio non ••am absurda, omnémqve supe∣rans fidem existimata fuisset, qvàm à plerisque somniatur Quum enim apud omnes in confesso sit, assignatam stellarum fixarum di∣stantiam mere hypothericam esse nullisqve certis rationibus & fun∣damentis sed nudae tantum conjecturae innixam; cumqve nullum hactenus alicujus ponderis argumentum, sive ex observatâ aliquâ parallaxi, sive aliundè, petitum, in dictae distantiae probationem, etiam a sagacissimis hâc ex parte observatoribus, assignatum sit; non video qvidni distantia illa ultra proportionem assignatam ex∣tendatur. DEUS enim ille qvi mundum hunc, cui nos sic limites suos & terminos constituimus, creavit, eadem operâ, qvâ molem hanc posuit, etiam millies millenis vie bus majorem creâsse potuit, itatamen ut omnia interim corporum coelestium phaenomena (uni∣cô hôc parallaxeοs exceptô) eadem prorsus, qvae jam cernuntur,

maneant. Mihi eqvidem, varias siderum magnitudines, nume∣rumqve eorum, prout melioribus aut longioribus qvaeruntur te∣lescopiis, qvotidiè crescentem, consideranti mundi moles gradi∣bus innumeris videtur major, qvàm qvae a Scriptore qvolibet assi∣gnatur. Et, si certos illorum diametros determinare & mensurare possimus, perfecteqve cognoscere, qvanta apparentis illorum ma∣gnitudinis pars molisuae, qvanta & splendori, sit attribuenda, nul∣lus dubito qvinaliter à nobis illorū distribuerentur magnitudines, quàm solent hodiè apud Ptolomaeum, Tychonem, Keplerum, Bayerum, Clavium, Greenberge••um, Paffi•…•…m, Hevelium, aliosqve distribui.

Si etenim ponamus, stellas omnes fixas tot soles esse, qvorum qvilibet expansionem activitatisqve sphaeram soliditati suae & acti∣vitati proportionatam habeat; omnèmqve rursus stellā qvo major illa est & incidior, expansionem tanto majorem occuppare; ab illa∣rum splendore & diametris sic perspectis, foeliciùs de distantiis suis sententiam feremus, illarumqve, dubiô procul, qvamplurimis alias assignabimus magnitudines qvàm qvae vulgo recipiuntur. Praeser∣tim cum ex qvotidianâ constet experientiâ, illarum plurimas, qvae prosteliis antehàc simplicibus sunt habitae stellarum hodiè con∣geries qvasdam deprehendi, ex nimiâ licet vicinitate apparente nu∣do non distingu••ntur oculo; tales sunt qvae Nebulosae vocantur, qvae in gladio item Orionis apparent, illa itidem qvae in Arietis capite cernitur, unà cum allis innumeris, qvae cotidie à Tellescopiis sunt detecta. Fortastis etiam inveniemus, viginti illas stellarum magni∣tudines, qvae jam 〈◊〉〈◊〉 tub•••••• pedum discernuntur, mundi visibilis semediametri extensionem, illá qvae hodiè à Copernicanis inter so∣lem & stellas fixas assignatur, 〈◊〉〈◊〉 vicibus majorem reddere; et, ex conseqventi, totam mundi compagem 64000 vicibus auctam. Jam vero si Tubus priori illo, 15 pedum, duplo aut triplo praestantior duplum nobis aut triplum daret magnitudinum numerum; annon novum nobis exinde suppeditetur argumentum, priorem illum dia∣metrum duplò ant triplò majorem assignandi, molémqve totam octo vel vigintiseptē vicib{us} augendi? (praesertim si apparentes stel∣larum diametri cum illarum distantijs reciprocari deprehendantur; de qvo qvaedum observavi dudum, qvae, qvantà possum cum expe∣ditione, 〈◊〉〈◊〉) sed, ut ad propositum redeamus: Athletica haec A••tic••pernicanorum objectio (qvae plerisqve tam strenua vide∣bantur,

ut frustraneus esset omnis respondendi conatus) licèt, in qvam, me à firmô hypothesis Copernisanae assensu aliqvantisper cohi∣buit: nunqvam tamen exinde Copernicanos ad absurdum aliqvod aut impossibile redactos vidi: sempérqve fieri posse credebam, ut ce∣lebriores Astronomi, qvi, ex observationibus accuratissimis, pro∣nunti••••unt Nullam omninò istiusmodi parallaxin inveneri, fallerentur; unde, operae pretium putabam quaesivisse Primò, Annon methodi ab ijs usurpatae gravissimis sint erroribus obnoxiae? secundò, Utrum nècne novi adhuc inveniri possunt modi, ab omnibus priorum vitiis liberati, et in tantum illis praestantiores, ut (non solummodò alio∣rum defectus resarcirent & errores corigerent, sed & ipsi) ab ulte∣riori omni adversariorum objectione securi, certi sint & accurati?

Primò igitur, rem totam abi ijs, qvi orbis Telluris annui nullam dari parallaxin asseruissent, transactam ad examen revocavi: sta∣timqve didici (assertionibus horum non obstantibus) ab ijs certò nunqvam determinariposse, Utrum necne aliqva daretur orbis hu∣jus parallaxis: praesertim si (qvod supponunt Keplerus et Ricciolus; qvorum prior huic 24 sec: alter ciciter 10 sec: attribuit) unicô minutô primò illa sit minor. Qvamvis enim Tycho (vir in assertionibus suis, in dubitatae plerumqve veracitatis) possibile fore affirmet qvod, grandi∣oris ope instrumenti, commodo in loco posici & perspicillis (à se primo inventis, hodiè autem in astronomicis passim oservationibus usurpatis) adornati, accuratae fiant ad 10 sec. observationes; licèt etiam Ricciolus et (comes ejus Sagacissimus) Grimaldus suo more, sive nu∣do oculo, ad 5 observare se posse jactitârint; Keplerus tamen, & per∣quam verè, impossibile fore aiebat ut qvis, ex certâ aliqvâ observa∣tione hâc methodô institutâ angulum habeat 12 sec: minorem: atqve ipse ex propriâ didici experienriâ difficillimum fore ut qvis, perspi∣cillorum ope communium, observationes ad unicum minutum primum accuratas habeat. Pro rato igitur habui, omnia illorum conamina frustranea fuisse, & ad propositum finem acqvirendum in utilia; qvòdqve ipsi non peccâssent minùs, qvàm imposuissent aliis. Errores autem hos ex pluribus oriri malis animadverti, qvi∣bus observatores illos methodi suae observandi reddidissent obno∣xios. Primò etenim ex materiae, ex qvâ constant instrumenta, contractione & dilatatione errorem, in altitudinis 50 graduum ob∣servatione, plusqvam unius minuti causari posse arbitror: si enim

instrumenta ex ligno sint fabricata, patet illa ex tempestate humi∣dâ dilatari, à sicca autem contrahi, in utrâqve, plus qvàm qvod ad unius minuti variationem reqviratur, mutari; sin ex metallo conflentur, (nisi malo huic in illorum fabricatione succurratur in aestate tumescentem habebis Qvadrantem in hyeme, ultra unius mi∣nuti variationem, contractum. Deinde, ex propriâ mole & inna∣to pondere contorta, inflexa & insigniter mutata invenies istius∣modi instrumenta. Tertiò, methodo divisionis ordinariae non le∣via accidunt mala: atqve arduum est admodùm (licèt non peni∣tus impossibile) omnes per Qvadrantem graduum in minuta sua•• subdivisiones rectas habere & accuratas. Dabo tamen, illos (Ty∣chonem praecipuè & Ricciolum, qvi nulla horum ignorâsse videntur) malis hisce omnibus suâ praevenisse curâ: At malum adhuc restat pessimum, cui nullo planè modo videntur attendisse, à qvo pro∣prii fluxerunt errores Lectorùmqve falsissimarum observationum pro veris captationes; existimabant enim se posse nudo oculi aspe∣ctu minutissimas tamdiu objecti partes discernere qvoùsqve Qva∣drans (licèt maximus) subdivisiones admitteret; cum tamen vix possibile sit ut oculus qvisqvam inermis angulum unicô minutô primô minorem discernat: Ubi autem duo objecta non unum ul∣tra minutum à se invicem distant, si lucida sint, in unum coale∣scunt; qvamvis, fateor, si obscura sint, & lux iis interponatur, di∣stantia inter illa visibilis erit, licèt minutô secundô verè minor: nec tamen prima mihi ruit assertio; etiamsi enim objectum lucidum (candelam puta aut stellam) è longinqvo positum nudo possis o∣culo discernere, & si corpus ejus angulum minuti unius tertij reve∣rà non subtendat; hoc tamen a radiatione (i.e. reflexione cum re∣fractione unitâ) in aëre & oculo causatur: hinc enim objectum il∣lud realem ejus magnitudinem plusqvam centum vicibus redupli∣catam habet. Haec ita se habere, diligens qvisqve observator faci∣lè inveniet.

Erant illi, procul dubiô, de observationibus accurratis per∣qvám solliciti; hinc enim instrumenta sibi tam immensae formâ∣runt molis, in qvibus subdivisiones tantâ cum diligentiâ incidi curârunt, ut exinde observationes ad minuta qvaedam secunda cer∣tas sibi promitterent; nullúsqve dubito, qvin ultimam etiam na∣vârint operam, ut visus propositum attingeret objectum: Qvando∣qvidem

verò impossibile prorsus sit, ut oculus inermis unicum ul∣tra minutum primum qvemvis discernat angulum; in magnis his∣ce instrumentis ordinandis, & in argumentis ex hujus modo obser∣vationibus deducendis, operam plane omnem (saltem, qvod ad hunc finem spectat) et oleum perdiderunt.

His perpensis, asserere non dubitabam, qvòd, etsi in juveniliori forte mundi aetate visu longè acutiore polierent homines, nobis ta∣men, in senilioribus ejus, et ultimis qvasi annis vitam degentibus conspicillis sit opus: statui igitur oculis meis ex longè satis & probô telescopiô, perspicillorum vice communium, opem ferre, unde lèvi negotiô objecti alicujus partes ad minuta quaedam secunda distinguerem; nec dubito qvin modus hic ad ulteriorem longè per∣fectionem, ad minuta forsan qvaedam tertia decernenda, promoveri possit. Sustulit haec inventio praegrande illud malum, qvo, pristinae laborârunt observationes: at una adhuc sese obtulit difficultas, Qvomodo se: instrumentum ad finem hunc asseqvendum sat ma∣gnum (qvod, ad minuti secundi variationem nec contrahi, nec contorqveri, nec dilatari posse certò nôrim) mihi pararem. Ea enim materiae cujuslibet est natura, ex qvâ destinatae à me magnitu∣dinis instrumenta conflari possunt, ut tantum non impossibile sit, instrumentum aliqvod mobile fabricari posse, qvod variationem minutorum qvorundam secundorum non admittet. Restabatideò proximè inqvirendum, Ubi machina haec Archimedaea, qvâcum Terram movere destinabam, pedem figeret De dubio autem hoc solvendo frustraneum fore novi, ab Autore aliqvo aut Astronomo opem petere; qvum nemini unqvam eorum tale qvidqvam in men∣tem venisset: imò, cum ipse inventum hoc societati Regiae propone∣bam primò, pro novo qvodam figmento, & sano miniùs, est habitū; donec tandem, auditâ explicatione meâ, modìs{que}, qvibus ad praxin revocari possit, seriò perpensis, orârunt omnes, ut ad inventi novi ex¦perimentū procederem. Modosideô varios, qvibus hoc peragi pos∣sit, illis proponebam methodum{que} qvae in ijs omnibus observanda erat qvid{que} in singulis com̄odi erat aut incommodi, assignabam; fi∣nē etenim accurati{us} consideranti, media sat multa oceurrebant. Pri∣mò enim proponebam mihi turtem aliqvam grandiorem aut mu∣rum stabili nixun fundamento, vel etiam rupem aliqvam seu col∣lem, cui ita tubos assigerem ut inde stellae alicujus insignioris, â po∣lô

Eclipticô non•• multùm remotae, altitudínem addiscerem ex∣actam; ideóqve ad duo diversa anni tempora, ad solstitia putà aesti∣vale & brumale: sicqve diligens attenderem, an inter altitudinem primò & secundò observatam differentiam fortè aliqvam invenire possem. At ut hujus voti compos fierem (ut taceam qvàm diffici∣le fuisset angulum altitudinis ad minuta qvaedam secunda hâc rati∣one commensurâsse; qvod in qvâlibet observatione de novô repeti debuerat propter materiae contractionem, dilatationem, &c.) de∣fuit mihi locus in viciniâ opportunus. Deinde, etsi locus ex ani∣mô ad manum fuisset, modum hunc malo cuidam obnoxium vidi, qvod totum experimentum planè nullum redderet; à qvô tamen subterfugium aliqvod non inveni: illud autem aëris, sive Atmospha∣rae erat refractio, qvae optimas hactenus parallaxeοn observationes vanas reddidit & incertas. Licèt jam refractio haec in summae poli Ecliptici altitudinis observatione haud tanta esset futura ut accu∣ratae observationi insigne aliqvod impedimentum inferret; suffe∣cisset tamen ad objectionis saltem speciem, ansámqve Anticoperni∣sanis argumenta omnia ex inde petita eludendi porrexisset; praeser∣tim si eonstitutionem atmosphaerae diversam in mensibus Iunii & Decembris perpendamus, qvae fortè istam refractionis variationem causaret qvae observationem istiusmodi ad finem hunc asseqven∣dum inutilem redderet. Adde, qvod non minimi suisset negotii, tubos exactè adeò in meridianum erectos habuisse, ut stellae cujus∣vis polum prope Eclipticum altitudinem ad minutum usqve se∣cundum distinctè percipiamus.

Eadem etiam obstacula occurrere videbam, si de maximâ poli Ecliptici altitudine in Iunio & Decembri, vel de minimâ in Decembri & Iunio, observationes habitae fuerint. Praeterenim omnia in com∣moda, qvibus instrumenta, qvaecumqve demum illa sint, obnoxia cernuntur; magna aëris refractio (qvae si cum incertitudine aliqvâ conjuncta fuerit, ad evertendam omnem prorsus observandi rati∣onem sufficit) in prioribus hand leves causabit errores, in posterio∣ribus verò intolerabiles.

Postqvam igitur modos omnes, omniáqve instrumenta, qvae cuicunqve observationi Astronomicae hactenus inlerviissent, ad examen strictum revocâssem, eorúmqve imperfectiones et incom∣moda (magnámqve, è contra, qvae ad observationem hanc necessa∣riò

reqviritur, certitudinem) seriò mecum reputâssem: ad novam aliqvam observandi methodum invemendam me statim accinxi, qvae à dictis omnibus incommodis liberata esset, & qvantum fieri possit, contra futuras omnes adversanorum objectiones munita. Proposui igitur motui stellae alicujus notabilioris à Collegii Gres••a∣mensis zenith non procu•• remotae, sedulo attendere, ut fortè illam dicto zenith propiùs aliqvoties accedere observarem: si enim Ter∣ra in orbe aliqvô circa solem moveatur, orbisqve ille sensibilem in∣ter stellas fixas parallaxin habeat, necesse est, ut accessio istiusmodi eveniat sensibilis, illarum praecipuè stellarum, qvae polo Eclyptico sunt propiores. Hoc autem itase habere, cuiqvam manifestum fu∣erit, qvi ad fig.••. oculum converterit, sit enim S sol in centrô orbis planetarii positus; A B C D autem orbis stellarum fixarum primae magnitudinis, cujus centrum demonstrationis gratiâ, solem sup∣ponamus; ♈ ♋ ♎ ♑ orbis (in chartâ obliqvè depictus) in qvô Ter∣ram circa solem rotari fingimus. si•• ♑ Terra in Capicorno, & ♋ ea∣dem in Cancro. Deut nobis 12.12.12.12. axem Telluris imaginariam qvae sibi semper parallelismum observat. sintqve ♑ A B C D ♋ pla∣num qvoddam imagnarium transiens per stellam in D, in coluro solstitiali, duóqve Terrae centra in ♑ & ♋. sitqve C Collegij Gresha∣mensisj zenith tempore meridiano, cum Terra est in Cancro; A au∣tem e usdem Collegij zenith ad mediam noctem, in dicto orbe A B C D, qvando Terra est in Capricorno: manifestum igitur est, qvòd (qvandoqvidem poli Telluris, Poli Ecliptici, duòqve Terrae zenith (ad meridiem sc: qvando in Cancro, & ad mediam noctem, dum in Capricorno, vergitur) in uno eodemqve plano sunt: qvúmqve axis Terrae suum semperobservat parallelismum, & angu••ià perpendicu∣laribus Collegii Greshamensis & Terrae axibus provenientes, iidem semper siar) perpendiculares dicti Collegii sibi in vicem paralleli fue∣rint, & ex conseqventi, duo in dicto orbe puncta A & C, tantum inter se distantia, qvantum lineae parallelae A ♑ & C ♋, denotabunt; undeseqvitur, punctum Aremotius fore à stellâ in D, punctum ve∣rò Chuic proximius, qvando in Meridiano prope Londini zenith fu∣crit posita. Exqvibus demùm colligitur, qvòd si dicta stella in loci supra nominati Meridiano observetur, differentia talis, si qva detur, ex instrumentis ritéparatis, &d iligenti observatorum curâ depre∣hen dipossit differentia autem inter angulos A ♑ D & C ♋ D dabit

angulum orbis Telluris parallacticum ♑ D ♋ ad stellam primae magnitudinis in D. Eadem demonstratio, mutatis interim mutan∣dis, valebit, si stella haec non in dicto meridiano aut plano, sed in alio qvovis, collocetur, (prout qvilibet ex naturâ rei debitè perpensâ facile colligat) si observatio, dum stella à Zenith ad meridiem & mediam noctem pertransitur, habita fuerit. Qvò autem obser∣vatoris Zenith propiùs ad punctum poli Ecliptici accedit, eò meli∣or futura est observatio: qvum angulus parallaxeοs tantò magis erit sensibilis. Locus igitur ad observationem hanc perficiendam maximè idoneus sub circulis polaribus, putà in Islandiâ, reperie∣tur; ubi loci Zenith, ad dicta tempora, jam necessario poli Ecli∣ptici latus septentrionale, mox Australe, attinget: imò, Zenith Martij & Septembris per ipsissimum poli punctum tranfire neces∣sum erit. Qvoniam verò sic accidit, ut nulla stella alicujus mo∣menti propius ad dictum planum, & in illo Collegij Greshamensos Ze∣nith, accedat, qvàm stella lucida in capite Draconis; hanc pro se∣qventis observationis objectò eligebam, cum invenissem Zenith dicti Collegij intra paucula minuta prima huic proximare. Hujus enim stellae declinatio ••fferente Ricciolo, habet 51 Gr. 36 M. 7 S. dictū verò planum cum stellà & mun di polo angulum efficit haud majo∣rem 2 Gr. 52 M. 36 S. Cujus recta ascensio, ad mentem Riccioli, habet 267 Gr. 7 M. 24 S.

Ut autem hoc clariùs demonstretur, supponamus (in Fig. 3.) partem coeli septentrionalem stereographicè in planum projectum, cui axis est perpendicularis. Sit qve P Polus, E Pol{us} Ecliptic{us}, L stella lucida in capite Draconis a c c c circulus imaginarius à Zenith Collegii Greshamensis inter stellas fixas mense Iunio descriptus, b d d d circulus ab eodé Zenith mense Decembri, e f f f circulus ab eodem Zenith in Martio, & g h h h in Septembri. Patet qvòd verae horū Zenith distantiae in illà Meridiani parte qvae polo Ecliptico est proxima, scil: in capite Draconis, ita se ad veras dictorum Zenith distantias in parte à dicto polo maximè remotâ, nempe prope constellationem Aurigae in conseqventià, habebunt, ut Sinus 75 Gr. ad Sinum 14 Gr. 54 M. & variatio illorum Zenith, seu Angulus parallaxeοs Collegii Greshamen∣sis ad angulum parallaxeοs in Islandiâ, velloci cujus vis alterius sub polo Ecliptico aut circulo Arctico siti, ut sinus 75 Gr. ad sinum 90 Gr. seu Radii. Hoc sole clarius apparebit, si (in Fig. 2.) pona∣mus A B magni orbis diametrum: A C & B D Islandiae, vel alteri∣su

cujusvis loci sub circulo polari, perpendiculares: G A, H B Collegii Greshamensis in Dracone perpendiculares: & L A, M B ejus∣dem Collegij ad Colurum solstitialem, prope Aurigam, perpendicu∣lares: variae hic distantiae C D, G H, I K, L M, habeant se ut signa 90 Gr. 75 Gr. 66 Gr. 30 M. 1 4 Gr. 54 M. videlicet ut lineae A B A O. P B. Q B.

Potuissem transitûs Zenith nostri distantiam ab aliâ qvâvis stellâ, aeqvè ac ab hâc Draconis, observâsse, ita tamen ut eadem mansissent phoenomena, curans semper, ut una observatio, qvum stella ad mediam noctem in nostro Zenith sit, habita fuisset; al∣tera verò, qvum eadem stella in dicto Zenith ad meridiem appa∣reret. Hinc statui, proximò transitum Zenith nostri per Bènenaim, seu stellam ultimam ca••dae Ursae majoris, observare; haec enim stella est secundae magnitudinis, tantùmqve ferè declinationis habet qvantum Collegium Greshamense Latitudinis. Cui observationi dies erunt maximè accommodi 4tus Aprilis, qvando Zenith nostrum stellam illam ad mediam noctem pertransit, &7 MUS Octobris, qvum eandem ad meridiem pertransit. Hujus autem tota ratio liqvidô cuiqvam erit perspecta, qvi debitè explanationem perpenderit praecedentem.

Stellam hanc eò lubentior observo, qvòd non solummodò talem habeat situm, qvi parallaxin ejus tantam ferè dabit, qvanta in Islandia, vel sub circulo Arctico, poli Ecliptici observatur; sed & (stella cum fit secundae magnitudinis, & proinde qvâlibet 4tae magnitadinis dimidio fortè propior) angulus parallaxeοs duplò propemodùm major est futurus, stellàqve ipsa interdiu multò ad∣huc magis visibilis. Hoc intellectu erit facilius, si (in Fig. 1.) or∣bium A B C D (in qvo stellas secundae magnitudinis fixas suppo∣namus) 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (in qvo qvartae magnitudinis) a b c d (in qvo tertiae) & A B C D (in qvo primae varias perpendamus distantias; si etenim eò stellae à sole sunt remotiores, qvò nobis minores ap∣parent, differentia parallactica etiam tantò nobis erit minor, qvan∣tò minores sunt, qvas observamus, stellae.

Qvidigitur ad hanc observandi methodum me moverit, facilè cuiqvam constabit, qvi perpenderit, qvòd Primò, hâc ratione aëris five Atmosphaerae, refractionem, egregium illud malum, qvod observatores hactenus omnes, tàm antiqvos qvàm modernos, ve¦xavit,

illorúmqve observationes ad parallaxin dignoscendam inu∣tiles reddidit, tollo planè & effugio. Qvantum autem hoc eràt malum, ex uno illo colligere est, qvòd refractio haec eundem nun∣qvam statum servet; sed jam major, mox minor, observetur. De∣inde, non aeqvalem aliqvam proportionem habet: notavi enim sae∣piùs majorem longè supra Horizontem, qvàm in illo, refractio∣nem; saepiùs etiam & contrarium; háncqve differentiam immen∣sam adeò deprehendi, ut ex unico hoc malo hypotheticae omnes Tabularum calculationes, ad propositum hoc nostrum spectan∣tes, ruant & nullius factae sint loci. Differentia haec incertis & subitaneis Atmosphaerae mutationibus ortum debet: mutationes autem illae à calore & frigore, â densiori aut tenuiori vaporum materiâ, à gravitate vel levitate aëris, ab ejusdem vorticibus va∣riis & voraginibus in gyrum actis, â vento, aliisq{que} id genus, cau∣santur; qvae omnia qvum modô, gradu & tempore nobis prorsus ignotis in aërem agant, necesse est ut exinde refractio admodùm sit perplexa & ad certam aliqvam Theoriam vix, aut ne vix qvi∣dem, reducibilis. Sin autem ignoremus, qvaenam dati anguli pars refractioni sit referenda, eò ùsqve incerta erit observatio qvò pos∣sibilis refractionis incertitudo se extendit. Liceat enim mihi refra∣ctionem qvamlibet supponere, proportionatumqve ejus decre∣mentum, secundùm variam radiorum supra Horizontem elevatio∣nem, asignare: nullóqve statim negotiö omnia mundi, Solis, Lu∣nae & stellarum solvam phaenomena; ita ut stellas interim non u∣nicum ultra Terrae diametrum à nobis remot•••• ponam. In hâc autem observatione nostrà nulla omnino invenitur refractio: &, ex conseqventi, sive aërem densiorem habeamus sive tenuiorem, sive gravem sive levem, calidum vel frigidum, Aestatem vel Hye∣mem, diem vel noctem, radius semper directè tendit, nec à recto tramite refractionem ullô modô aut deflexionem admittit. Se∣cundo, hâc etiam methodo omnia illa mala, qvae instrumento∣rum grandiorum fabricam, positionem aut usum attendunt, elu∣duntur: Non enim mihi qvadrante aliqvo, sextante, Octante, aut aliâ qvâvis circuli parte, unicô saltem gradu majori, opus est; neqve necessum habeo, ut de divisionibus variis aut subdivisioni∣bus sim solicitus, nec etiam de instrumentorum materiâ sive illa ferrum sit, aes, cuprum an lignum; neqve inqvirendum habeo an

partes ejus constrictioni, dilatationi, aliis{que}, qvae instrumenta ha∣ctenus omnia reddidêre incerta, sint obaoxiae. Licèt autem mul∣tum curae & sumptûs impenderit nobilis Tycho in instrumentis suis grandioribus fabricandis, ponendis & usurpandis; illa tamen à di∣ctis omnibus malis non adeò munita video, qvin aliqvid semper erroris admitterent. Qvamvis etiam majores adhuc labores & sum∣ptus profudisse videatur Hevelius, in stupendo suo instrumento∣rum Astronomicorum apparatu adornando; at neqve haec ab enu∣meratis omnibus errorum causts secura satis existimo, praesertim in anguli ad minuta qvaedam secunda mensuratione. Qvod si in∣strumenta Tychonis & Hevolii (qvi, ultra caeteros omnes, exqvisi∣tissimas procul dubio & magnificentissimas instrumentorum A∣stronomicorum collectiones possiderunt) erroribus hisce fuerint subjecta; qvid de inani aliorum farragine statuemus? Constat ideò, qvàm necesse sit, ut scientia physica & philosophica cum Mechani∣câ & Experimentali copuletur; qvàm mutilum sit & imperfectum A••tis studium cum Naturae non connexum; qvibus deniqve ratio∣nibus motus Dominus Ioh: Cutler, praelectionis hujus fundator & Patronus, utriùsqve studii connubium instituit.

Qvaerendum proximò erat instrumentum, opecujus observa∣tionem hanc perficerem; qvodà dictà omni objectione, aliisqve alicujus ponderis, securum foret. Ut hoc autem mihi ex animo fuccederet, proposui Telescopium, qvod parare possem ma∣ximum, erectum ita collocare, ut sursum rectà mihi intuenti stel∣lae per, vel prope, Zenith transeuntes occurrerent videndae; cui te∣lescopio si perpendiculares commodúmqve instrumentum divi∣dens adjungerem, dubitabam nullus, qvin exinde certò dignosce∣rem (non solummodò qvo tempore dicta stella meridianum tran∣siret, sed &) qvantum transitus istiusmodi ab exacto & centraii Collegio Greshamensis Zenith, sive septentrionem sive meridiem ver∣sùs, distaret. Qvae omnia, qvâ methodo à me sunt transacta, or∣dine referam: hocqve eò distinctiùs, qvò omnes, qvibus eadem observare est animus, ad haec aggredienda paratiores sint & ma∣gis instructi.

Primo igitur (postqvam observâssem, qvantum incommodi cameris, per qvas transiret, crearet tubus, praesertim si longiùs á mu∣ris distaret, neqve enim aliter observationi esset accommodus; per∣pendisiem

etiam, tubum non necessariò talem reqviri intermedi∣um, si modò ceila daretur aliqva, qvae ad vitrum speculare fixum dirigeret oculum, & alia, qvae vitrum objectivum, sive attollatur sive deprimatur, stabile servaret: nihil enim impedimenti ab inter∣mediâ luce causatur, sed haec potiùs ad mensuratorem meliùs per∣cipiendum plurimùm conducit) foramen, unius pedis, qvadratum in summitate tecti mei aperui, cui (vide Fig. 4.) Tubum a a, de∣cem circiter vel 12. pedum, perpendiculariter erectum ita adapta∣ricurabam, ut hic, per laqveare segmentatum descendens, in sub∣jectam cameram apertus foret: huic, in summo tecti vertice, o∣perculum q, qvod illum à pluviis defenderet, sic adaptatum habui, ut hoc, ope filitenuioris n o p, qvod pertubum adlocum ubi ob∣servabam descendebat pro libitu aperire possem aut occludere. Intratubum hunc perpendicularem a a qvadratum habui alium minorem b b, qvi (ut occasio postulabat) sursùm posset aut deor∣sum moveri, &, ope subscudis, ad extensionem qvamvis reqvi∣sicam reduci & stabilis teneri: intra hunc autem, in cellâ qvâ∣dam idoneâ C, Telescopii (36 pedum, neqve enim longius ad manum erat, nisi qvoddam 60 pedum, qvod arctiori observandi loco loco accom̄odari no potuit) vitrum objectivum, hunc in modum erat fixum: vitrum scripsum in cellam aeneam, exactè sibi exomni parte congruam, est infixum; sed interstitia omnia liqvefactô qvôdam complevi caemenrô: cella verò haec pessulum tenuem ha∣buit sub centro vitri transfixum, in qvo foramina duo exigua ad aeqvalem à medio vitri distantiam, terebrata sunt, qvibus perpen∣dicularium dd summitates sunt infixae; in cellâ autem hâc aeneâ tubo minori insigendâ multum curae est adhibitum, ut dictus ille pessulus, qvam fieri posset exactè, Septentrionem & meridiem desi∣gnaret; licèt hoc ad observationem hanc ritè perficiendam non penitus erat necessarium. Lineae perpendiculares d d ultram 6 pedes sunt extensae, qvibus globuli duo plumbei, tantae molis, qvanta à fi∣lo tenuiori serico supportari posset, sunt appensi: hisce partes in∣strumenti inferiores sunt probatae, prout mox oftendam. sed primò Lectori non est ignorandum, qvòd perpendiculariter sub dicto tubo foramen qvadratum r r unius pedis. in inferioris camerae pavi∣mento incidi curâri; qvod ita cum valvis est instructum, ut pro arbitrio aperiri possit aut occludi: hâc ratione pu••cum habui 40

plus minus pedum; à summo sc. apice a ad infimum usqve pavi∣mentum S S. In dicto illo pavimento tubum, in qvo vitrum erat Speculare, fixū habui, reliquúmqve apparatum ad observationem hanc reqvisitum. Deinde mensam, seu sellam, i h h i parabam, cui in summitate foramen h h, 9 circiter pollices latum, est incisum; fo∣raminis hujus medium, qvàm possem exactè & perpendiculariter, sub medio vitri Objectivi collocabam: qvo facto subicudibus i i mensam firmiter pavimento coadunabam sub mensâ capsulam feci ductilem g g, in qvâ cella erat cum vitro specularif; ita ut, per vi∣trumhoc hinc illinc ductum, qvamlibet dicti foraminis partem fa∣cilè discernerem, licèt mensa interea stabilis maneret & immota. Hocqve necessariò reqvirebatur; stellae enim non paucae, qvae istius in Dracone praecursores erant, ejúsqve adventum mihi praedixerunt, à parallelo per zenith nostrum transeunte haud parùm erant remo∣tae: hôc etiam mediô stellam ipsam, à zenith nostro, orientem versus ultra dimidium gradûs distantem observabam, ejúsqve motui, cum vitri & glomi mensurantis motione, attendebam; eodemqve tem∣pore (ope horologii à pendulo moti) minuta numerabam secunda. Hinc igitur ad omnia notanda qvae ad observationem perficien∣dam necessariò erant reqvisita, probè eram instructus; qvod si cap∣sulam illam ductilem omisissem, repentinus nimiò stellae accessus motusqve celerior operam fortè omnem frustraneam redidissent & inutilem. Mensurator circulus erat tenuis aeneus in (Fig. 7. deli∣neatus) cujus apertura a b novem circiter pollices erat lata; huic transfixi erant crines duo tenuissimi a b & c d qvi monstrabant punctum zenith in e, per qvod transitura erat stella: erant & duo alii crines, f g & i h isti, qvi ab oriente in occidentem sub nostro zenith tendebat, paralleli, meridianúmqve, seu lineam à meridie in Septentrionem tensam, in punctis perpendicularibus, k & l, secan∣tes. Instrumentum hoc à latere a ad n erat productum; ubi n e lon gitudinem e m qvindecim vicibus continebat, ita ut cum e m lon¦gitudinem e m qvindecim vicibus continebat, ita ut cum e m 1 ⅔, n e 25 pollices habebat: ad n, in lineâ n e. transfixum erat radius o p, pedes habens 3 ½; qvi utrinqve, à puncto u, in pollices & par∣tes divisus est omnis autem pollex in partes 30 aeqvales est subdivi∣sus: hinc discernere possem, licèt non exactè, minuta secunda in linea c d; cum enim unicum gradùs minutum primum ad Telle∣scopium 30 pedum octavam ferè unius pollicis partem habeat,

pars autem haec, ope lineae diagonalis, in radio o p ad duos usqve pollices extendatur, haud arduum erat partem aliqvam lineae c d, minutum subrendenrem, in partes 60, & conseqventer etiam in mi∣nuta secunda subdividere. Qvamvis verò sexagesima, octavae uni∣us policis partis, portio nudô vix discerni poss toculô; at sacilè hoc fieri potest, si per vitrū speculare objecta in Mensuratore, plus qvàm 16 vicibus aucta, aspicias. Sed, ut p••rgam. In Mensuratore tenuem qvandam lamellarn habui m t, cui, in puncto m, fixum erat diago∣nale filum, qvo subtiliores fierent in minuta secunda subdivisiones: alterum diagonale filum in puncto u fixum, iis serviebat observati∣onibus, in qvibus tanta non reqvirebatur subtilitas; hoc enim per qvatuor solum modò minuta secunda dividebat. Puncta qvibus fi∣la haec diagonalia erant infixa, exactè super lineam a b posita erant; & distantiae e m & e n pollices 1 ⅔ & 5 continebant.

Ut diagonalia haec in punctis m & n fixa fint (qvod praecipuum est reqvisitum nonnihil subtilitatis reqviritur; ut sc. tenuis qvaedā sit rimula qvae, exactè supra lineam a b, crinem ita teneat immobi∣lem, ut motus sui centrum praecisè in dictâ lineâ servet, non autem jam in illâ, mox extra illam, habeat; qvod vix fieri potest, si linea diagonalis in foramine circumrotetur.

Ope hujus mensuratoris exactam percepistellarū à nostro ze∣nith distantiam: potest etiam & in commensurandis planetarum diametris usurpari; in inqvirendis veris illorum distantiis à stellà qvâvis appropinqvante fixâ; in satellitum etiam Iovis & Saturni à di∣scis suis distantiis, ut & macularum Lunarium magnitudine & dia∣metro, commensurandis; in distantiis deniqve stellarum ad se in∣vicem appropinqvantiū observandis, aliis{que} mensurationibus innu∣meris in qvibus telescopiisaut microscopiis utimur; si intra utriús{que} vitri focum collocetur. possem & hîcultra 30 Mensuratorum genera enumerare, qvorum singuli unicum pollicem (si opus fuerit) in 100, 1000 aut etiam 10000 partes possint dividere; inter quos qvidam cuneorum, alii circinorum proportionalium, alii rotarum, alii trochlearum ope &c. fabricari possunt: sed hi omnes, ad hunc locum non spectantes, in occasionem reservantur commodior m. Unum tamen eorum omittere non possum, utpote qvô non semel in hâc observatione sum usus: isqve tam fabricatu est facilis tám qve accuratus, qvàm ille modò dictus; licèt (ob circumstantias qvas∣dam

accidentales) loco ubi observabam non ita accommodatus. Hunc autem sic strues: Radium sumas duos, tres, aut qvatuor (prout operis praesentis ratio postulaverit) pedes longum, qvalem per a b (in Fig. 8.) notatum vides; hunc in 100, 1000 aut 10000 partes, qvàm fieri potest accuratè, dividas. Cui, ad utrumqve ex∣tremum, partes duas transversas, g h & e f, affigas; qvibus f••••a duo subrilissima (bombycum puta è glomis, crines tenuissimos aut simi∣lia; sic inseras, ut in puncto n se mutuò secantes, in punctis o & p pollicis latitudinem (aut aliam qvamvis mensuram certam) ab invicem distent. Radius hic inter duo thecae latera q & r fiat ducti∣lis: huic verò thecae affigendus est alter crinis subtilis s r. Theca deniqvetelescopio firmiter est affigenda, ita ut linea r t certam semper ad vitrum oculare positionem servet. His ita constitutis; inter observandum, dum radium a b hinc illinc ducis, mensuram qvamvis petitam in lineâ S t assignas; si enim distantia e p unum det policem, distantia x y 494/1000 pollicis partes dabit: sin verò o p subtensionem habeat 10 minutorum, x y subtendet 4 94/100 Haec tam manifesta sunt & captufacilia. ut nu••lus metuam qvin radius hic (prout à triobolari qvoqvam artifice fabricari possit ita &) Lectori cuilibet, cum qvoad fabricam tùm qvoad usum, fine ulteriori ex∣plicatione, facilè innotescat. Revert••r igitur ad mensuratoris pri∣mi descriptionem.

Restabat, ut mensuratorem illum ita fixum haberem ut fila ex∣actè Meridiem, septentrionem, Orientem & Occidentem respice∣rent, & se mutuò sub centro vitri secarent. Totumcertè experimen∣tum nihil hòc difficilius habuit, plurisvelaboris. Ut hoc efficerem capsulam sub mensâ ductilem, qvae vitrum continebat, & mensu∣ratorem, subduxi, & per mensae aperturam lineas perpendiculares demisi; ut autem globuli pendentes citiùs à vibratione cessarent, illos in vas aqvâ impletum, largum fatis & profundum, ita ut nec latus nec fundum attingerent, immitti curabam.

Ex eô inventum hoc globulos in aqvam mittendi, tacere nolui, qvòd, ••illud si omittas, vix dici possit qvantum temporis in exspectandâ perpendicularitate fixa insumatur; qvámqve facilé, ex insensibili qvovis aëris motu, nova fiat vibratio, lineaeqve à minimo interveniente inpedimento, è statu perpendiculari defle∣ctantur: Unde, ut obiter dicam, malè metuo, ne instrumenta ha∣ctenus

usurpata non seves admiserint errores ex minùs accuratâ dispositione perpendiculorum, qvae plerumqve ita posita erant, ut instrumentorum latera pulsarent. Hàc tamen methodo lineas statim habui perpendiculares, & in perpendicularitate suâ fixas a∣deo, ut nec à levi aëris motione, nec à propriâ vibratione novum ad∣mitterent deflexum; dum{que} sic stabiles erant, ansas fixi binas aeneas (qvales in Fig. 7. literis zz, zz signatas vides) qvarum utra{que} ad extremitatem parvum habebat foramen & ad lat{us} rimulam qvae lineam admitteret perpendicularem: (Ansam hujusmodi exacti∣ùs in Fig. 6. descriptam habes.) Postqvam verò per hanc rimulam lineam perpendicularem intromisissem, operam dedi maximè se∣dulam, ut ansa ita esset fixa, ut exactè per centrum foraminis y di∣cta transiret linea. Qvod cum fecissem, ansas zz, zz stabilivi & line∣as abstuli: deinde Mensuratorem ll (in Fig. 4.) mensae imposui, di∣ligénsqve curavi ut sectiones k & l (in Fig. 7) exactè sub forami∣num y y centris essent positae. Hoc facto, Mensuratorem firmiter mensae coadunavi & ad observationem me accinxi. Applicans igi∣tur capsulam g g, qvae cellam f (in Fig. 4.) portabat, in grabatum k ita supinus procubui ut sursum rectà intueri possem, manúqve sinistrâ cellam cum vitro ita movebam, ut stellam qvamvis, sub mensae foramine transeuntem, offenderem; dexterâ interim filum diagonale r m (in Fig. 7.) movens, exactam stellae per meridianum c d transeuntis à Zenith e distantiam, sive septentrionem sive meri∣diem versùs, designare possem. Coadjutor interea meus, ad signū datum, in horologio (per pendulum motô) ad minuti secundi par∣tes transitûs notabat tempus, observabátqve qvam divisionem filum diagonale m •• in radio o p designabat.

Operosa haec omnia toties ad explorandam instrumentorum certitudinem, repetere sum coactus, qvoties reiteratae à me sunt ob∣servationes. Unde saepius turrem▪ aliqvem firmum, rupem aut pu∣teum profundiorem mihi in viciniâ optare soleo; ut sic omnia simul & semel fixa haberem, nec repetitâ toties instrumentorum probati∣one gravarer. Qvi enim loco istiusmodi commodo▪ est instructus, & mensuratorem sibi extenuissimis bombycum glomis confectum parat, faciliori, procul dubio, negotio variationem distantiae stella∣rum fixarum à zenith suo sensibilem inveniet; idqve intra spatium multò minus qvàm sex mensium. Variatio autem haec faciliùs ad∣huc dignoscetur, si telescopium hôc nostrô, 36 pedum qvadruplô

longius, 144 s•••• pedum, adhibeatur; siqve, vice turris, fons aliqvis profundus & desiccatus usurpetur: qvalem in aedibus Nobilis cu∣jusdam in Comitatu Surreiae me vidisse memini, qvi, per cretam effos∣sus, 360 ferè pedes altus, attamen ad ultimum fermè fundum aridus, erat Fons enim istiusmodi haud ita facilè depressionem aut de∣flexionem, prout turres aedésqve altiores, admittit; nec à vento motus aliqvos aut qvassationes patitur, qvas tamen turres, muri & domus firmissimae sentiunt; nec deniqve lineae hic deflectuntur perpendiculares, cui malo in structurâ editiori vix medelam inve∣nies. Accommoda talis occasio aliis solummodò est optanda, mihi non speranda: qvamvis non dubito, qvin observatio, experimen∣tum hoc facientibus, laborem abundè compensaverit.

Viâ sic stratâ, paratisqve instrumentis ad observationem rèqvi∣sitis, transitum stellae in capite Draconis observare incepi, sempérqve cùm in inchoatione tum in fine cujuslibet observationis factae, Mensuratorem per lineas perpendiculares probabam: ut hinc cer∣tus forem instrumentum esse accuratum. Notavi enim aliqvoties, intra spatium unius. duorum aut trium dierum ab observatione habitâ, variationem ad unum usqve minutum primum in perpen∣diculis factam. Mutationem verò hanc distortioni praecipuè tubi in summitate tecti, adscribendam sensi; hunc enim dies calidus ad meridiem, äer verò humidus à venti plagâ, sensim deflectebat: cre∣do tamen & aliqvid variationis à totâ tecti fabricâ evenisse nec nihil fortè pavimentorum alterationi erat tribuendum. At∣qvi variationem hanc nunqvam adeò repentinam percepi, qvin probationes, ante & post observationem aliqvam factae, inter se semper convenirent.

Prima observatio habita est 6 to Iulii 1669. Qvo die observabam stellam lucidam Draconis meridianum transire ad 2. Min: 12. sec:: á mensuratoris zenith, versus Septentrionem

Secunda habita est 9no Iulii ejusdem anni. Qvo die stellam hanc eundem locum transeuntem, aut ab eo non sensibiliter diver∣sum, observabam.

Tertia, 6to Aug: seqventis. Qvo die distantiam inveni 2 min: 6. sec:

Ultima, 21mo Octobris. Qvo die distantiam notabam 1. Min: 48 vol 50. sec: ad septentrionem.

Coeli & corporis mei intemperies ulteriorem observationis pro∣gressum tunc temporis impediebat, qvod saepiùs dolere soleo: in

summis etenim votis habeo observationes adhuc alias majori cum certudine aggredi; notavi enim ex eo tempore, & correxi, errores in instrumentis hisce non paucos.

Utrum necne hoc, qvod in mensuratore designatur, verum sit Collegii Greshamensis zenith, non necessariò hic inqvirendum venit; (Licèt & in hoc etiam inqvisivissem; ni ex infortunio qvodam vi∣trum mihi fractum fuisset objectivum) qvum certum sit, hoc ad ve∣rum zenith eandem semper positionem servâsse; qvandoqvidem vi∣tium objectivum & lineae perdendiculares, per totum tempus di∣ctum, è cellà non movebantur. Unde etiam seqvitur, qvòd etiamsi vitrum illud objectivum unum fortè latus alterô crassius habuit (qvi error in hujusmodi vitris vulgaris admodùm est & tantum non universalis) &, ex conseqventi, radium in latus illud crassius defle xit, eòqve etiam mensuratoris perpendiculum à vero perpen∣diculo abduxit; attamen, qvum in hoc statu se semper habuerit, si á falso hoc perpendiculo steliae transitus variârit, certè & à vero vari∣âsset. Modus qvo verum invenire perpendiculum destinavi, jam seqvitur: (qvi etiam vitris telescopiorum probandis inservire po∣test; prout in tractatu aliqvo seqvente ostendam.) Postqvam in vi∣tro Septentrionem per literam N notavero, Orientem per E, Meri∣diem per S, & Occidentem per W; [i.e. North, East, South, West.) cir∣ca primum Iunii observare incipio, veràm{que} stellae alicujus insignio∣ris fixae (puta hanc Draconis) à zenith (qvod inveneram priùs, cum litera N Septentrionem respexit) distantiam mensurare. inseqven∣te nocte, mutato vitri latere, & literâ S ad septentrionem versâ, ejus∣dem stellae transitum observo. Tertiâ nocte eandem obsertionem repeto, literámqve E ad septentrionem verto. Qvartâ deniqve nocte rursus repeto, literâ W Septentrionem respiciente. Jam ex harum interse observationum collatione, qvanta sit vitri objectivi refractio falsa, & in qvâ ejus partesita sit, facile invenies; & conse∣qventer, zenith apparens vero conformare disces. Sed haec obiter.

Constat igitur ex observationibus 6 ti & 9 ni Iulii & 21 Octo∣bris, parallaxin Orbis Telluris esse sensibilem ad stellam fixam in ca∣pite Draconis; &, proinde, hypothesin Copernicanam, adversus Pto∣lomaicam & Tychonicam confirmari.

Priusqvam Discursus hic claudatur, qvaedam, qvae in observatio∣ne 21 Octobris notatu ad modùm digna occurrebant, in memori∣am hic sunt revocanda. sunt autem illa qvae seqvuntur: Primò, cir∣ca

17 min: post horam tertiam ejusdem dieī (qvamvis sol adhuc non parum supra Horizontem micaret, radiósqve in cameram ubi ob∣servabam funderet; licèt etiam nihil umbraculi haberem, qvod vel in camerà superiori vel inferiori, radios diverteret) stellam lucldam in capite Draconis tam clarè & distinctè per Zenith transeuntem vi∣di, ac si sol jumdudum occidisset: fateor tamen illam magnitudi∣nis luminisqve coruscantis, qvo noctu adornari solet, plurimum perdidisse; ejus{que} comites evanuerant. Idem & in dierum aliorum observationibus antèa notabam; (sole semper in utrámqve came∣ram radios immittente••) in qvibus stellas credo fixas primò inter∣diù visas fuisse, dum sol Eclipsin nullam, néqve aliam qvamvis lu∣cis privationem, est passus. Qvamvis enim ex anili traditione ac∣ceptum habemus, è fonte profundiori aut puteo stellas interdiù nudo oculo discerni posse; hoc tamen pro fabulà, nullo rationis fundamento nixà reputare non dubito: Situs enim ifte, in putei fundo, nihil impedit qvò minùs lux atmosphaerae oculum ad, & prope, axem visionis afficiat, & si visum à radiis lateralibus multúm liberet; nisi etenim radiorum stellae falsorum tanta fit radiatio, ut omnem aëris lucem superet, certè radii veri, à corpore provenien∣tes, tam exigui sunt, ut nullo modo nudum poffiut oculum affice∣re. Nam (Secundo) stellam hanc interdiù, dum sol splendebat, ob∣servans, corpus ejus, per telescopium 36 pedum, tam exiguum de∣prehendi; ut diamentrum haberet pauculorum solummodò minu∣torum tertiorum; radii enim omnes spurii, qvae noctù stellae hujus barbam conficiunt, erasi sunt, corpusqve, ornatu suo denudatum, tenue igitur mansit punctum albescens.

Exiguae corporis hujus dimensiones sic perspectae objectio∣nem omninò tollunt, qvae magno cum vigore & triumpho ab Anti∣copernicanis urgetur; inter qvos primas habent Ricciolus & Tacqvet, qvi apparentes stellarum diamètros tantae magnitudinis statuunt ut stellae cujusvis corpus orbis magni molem saepiùs contineant: (qvâ qvidem ratione stellae solis magnitudinem multò superarent) hinc sperantes fore ut hypothesis Copernicana, tanqvam minùs pro∣babilis, à cunctis rejiciatur. Qvi tamen hâc methodo nostrâ stel∣larum fixarum diametros ad examen stricti{us} revocaverint, exiguos adeo illos sentiēt, ut secundùm parallaxes & distantias collectas) ab illo solis non multū discrepent; qvin qvosdā hoc majores, alios ve∣ro minores inveniēt; diameter enim circuli interstellas fixas paral∣lactici tantum stellae diametrū superare videtur, qvantū diameter

orbis annui Telluris solis diametrum excedit. Neqve incredibile est à telescopiis longioribus & melioribus magnitudinem stellarum fixa∣rum apparentem multo adhuc magis diminui; dum sic oculus à co∣ruscantibus & falsis liberetur radiis, qvi corpora haec majora repraesen∣tant. Nobis sufficit dixisse nos, ope telescopii hujus nostri, stellae dictae diametrum minuto secundo minorem deprehendisse; parallaxis au∣tem (uti opinamur) 27 vel 30 sec. continet. Haud igitur difficile fore ar∣bitror stellas qvas dam notàsse, qvarum diametri parte parallaxeοs hu∣jus ducentesimâ minores erunt; qvalis fortè, ex observatione magis accuratâ, stellae dictae diameter invenietur. Novimus autem orbis Tel∣luris diametrum non ultrà 200 vices diametrum solis, in centro dicti orbis fixi, continere: ideó{que} si differentia parallactica visibilem stellae di∣ametrum 200 vicibus superet, stella haec eandem cum sole magnitudi∣nem est sortita.

Inventum hoc stellas fixas interdiù, sole splendente, discernendi (pro∣ut hoc in genere primum aestimo, ita etiam) ad Astronomiam perficien∣dam usùs fore plurimi non dubito. Primò enim, ad rectum solis locum in Eclipticâ, qvovis anni tempore, inveniendum inserviet: qvando∣qvidē enim stellam qvamvis, primae, secundae, aut tertiae magnitudinis, qvàvis diei horà (si modo supra Horizontem fuerit, nec nimis prope ad solis corpus accedat) hac methodo facilè invenies, qvúm qve (modò qvem brevi in lucem dabo,) angulus ad qvemvis in coelis semicirculum ab unico observatore, ad unum úsqve minutum secundum, exactè notari possit; Astronomis futuris haud multi fore puto negotii, locum solis inter stellas fixas apparentem, ad minutum plùs minús secundum rectificare; sic{que} observationes suas 100 vicibus accuratas magis reddere, qvàm qvae hactenus ab optimae notae Astronomis sunt habitae. Né{que} (Secundò) minor hujus erit u∣sus in notando appulsu qvovis insignori Lunae, ♃, ♄, ♂, aut ♀ ad stellam qvamvis notabiliorem sixam, qvi interdiu eveniet; unde veri planeta∣rum horum loci & parallaxes discerni possunt. Deniqve aëris refracti∣ones diurnae hâc etiam methodo ex certâ experientiâ erunt detectae. Horologiorum qvorundam descriptiones, qvae in his & similibus ob∣servationibus Astronomicis plurimi usûs (addā & necessitatis) sunt fu∣turae, hic loci non incommodè subjungi possent: has autem insubse∣qvente aliqvo Conamine expectes; in qvo varios tradam modos de Ho∣rologiis meliorandis & ad varios usus (puta ad Astronomiam emendan∣dam; ad Tabulas stellarum fixarum ad minuta qvaedam secunda com∣pletas reddendas; ad Longitudines investigandas; ad Navigationem

& Geographiam corigendas; ad proprietates & effect{us} motuum corre∣spondentiae secretae & celeri inservientium, detegendos; & ad alia qvam piurima Naturae mysteria perscrutanda) accommodandis, à me saepius, nonsine auspicato successu, probatos. sufficiet hic. in transitu, notâsse, me, in non unâ observatione praecedente, motus qvosdam in Tellure novos detexisse, ab aliis fortè nondum somniatos; qvos in seqventibus pleniúsdescribam, postqvam ex repetitis experimentis primordia haec rudiora ad maturitatem pervenerint. Ubi etiam novum mundi systema proponā, in multis ab omnibus hacten{us} notis discrepans, & per omnia receptis motûs mechanici regulis respondens. Hoc autem systema no∣strum tribus innititur suppositis: Primò, qvòd omnia corpora coelestia vim qvandam in centris suis magneticam habeant, qvâr. on solummo∣dò partes proprias sibi attrahunt & unitas servant qvod in Terrâ fieri observamus) sed reliqva etiam omnia corpora attrahunt coelestia, qvae intra activitatis suae sphaeras sita sunt; &, ex conseqventi, qvòd non tantùm sol & Luna in terrae corpus & motum influant, & è contra, sed & ☿, etiam ♀, ♂, ♄ & ♃ vi suâ magneticâ in Terrae motū influant, haec{que} rursus in motus illorum. Secundò, qvòd omnia prorsus corpora, qvae semel recto & simplici motu moventur, in rectâ sic lineâ moveri per∣gant, ús{que} qvò ab aliâ aliqvâ vi effectivà in motum deflectantur, circu∣lum, Ellipsin, vel aliam qvamvis lineam curvam, describentem.

Tertiò, qvòd tantò potentiùs vis haec magnetica operetur, qvantò propiùs centro suo admovetur objectum. Qvomodo autem varii po∣sitionis gradus, respectu hujusmodi centrorū, annumerandi sint, non∣dum ex certo aliqvo experimento determinatum habeo. Inventio au∣tem haec, si debitè attendatur, occasionem praebebit Astronomo, motus omnes Coelestes ad certam aliqvā regulam revocandi: qvod sine illâ vix unqvā fieri posse existimo. Qvi rectè naturā penduli & motûs circula∣rium caller, facilè totum capiet systematis hujus fundamentum; senti∣ét{que} qvomodo in dubiò qvovis auxilium à Naturâ sit petendum. Hoc in praesentiarùm digito solummodò illis monstro, qvibus vacat inven∣tum illud ulteriùs proseqvi, qvi{que} in observando & calculando diligen∣tes sunt & industrii. Hujusmodi mihi coadjutores anxiè desidero; ab hoc enim me avocant alia innumera qvae prae manibus habeo, qvaeqve lubens ad umbilicum perducerem. Hoc interim inventum illud aggre∣dienti spondere ausus sum, illum omnes mundi mot{us} majores hôc pos∣se principiô solvere: imò sentiet, qvòd hoc, rectè intellectum, ulti∣mam dabit Astronomiae perfectionem.