De causis errorum. Pars prima Opus Edoardi Baronis Herbert de Cherbury et Castri de Kerry.

Haered. ac Nepot. suis Praecepta & Consilia E. B. H. de C. & C. I. de K.

SI tibi chara Dei sunt Jussa, & Jussa Parentis, Si cupis hâc vitâ tum meliore frui, Sis memor officii; non à te conditus olim, Propter te solum sed neque nalus eras. Te debes totum; quae sint tua munera specta, Quò vitae ratio constet ubique tuae.

Ex omni virtute Deum venerare Supremum, Mitia nec desint vota, precesque bonae. Spes intensa simul figatur, amorque perennis, Non alibi tandem gaudia fige tua. Author cum rerum, Medium sit, Finis & Idem, Hunc corde, ac animâ, viribus atque cole.

Proximus ut quâvis aequâ ratione juvetur, Sit, post hunc cultum, proxima cura tibi. Nec dubites quis sit tibi Proximus, omnis ubique Qui caret auxilio, Proximus ille tuus. Inter virtutes sit faelicissima, velle Humanum simul & posse juvare genus.

Si maculis Animam conspurcant Crimina foeda, Commissi pudeat, poeniteatque mali. Dîa tibi dederit nullum cum gratia signum, Vnde magis constet Spiritus intus agens▪ Huc licèt accedant Ritus, Mysteria, Sacra, Haud aliter labes emaculare queas.

Non ea sit veniae spes suavis facta, repentè In scelus ut quodvis pronior inde ruas, Ne sceleris meritò sic duplex ultio detur, "Haud tollas culpam quae recidiva foret. Namque aeterna Bonis ut reddit praemia Numen: Sic poenam statuit suppliciumque Malis.

Haec ut prima tibi, sic sit certissima prorsus Relligio, quâvis Haec regione viget. His de Principiis conventum est tempore quovis, Efficit Haec homines denique sola probos. Haec tandem Rectae Rationis Dogmata tantùm Scire tibi fas est; Caetera sunt Fidei.

Vera Fides animae vis est, quae sola futura Prospicit, aeternum sollicit at{que} statum; Principiis utens quin certis tendit in altum, Quó summum prenset, stringat & inde Deum, Haud se divelli patiens, dum corpore toto Exuta, in coelos invehat ipsa Animam.

Sed quae praeteritas res tantum respicit, illa— Nec vis est animae, sed nequ•• certa quidem, Author si fallax fuerit, vel falsus in illis, Quae consignârit, tradiderítve tibi: Heic si quid verum est, id totum vendicat Author, Te penes Adsensus cauta fidesque manet.

Nil tamen ipse nega, nisi pugnet cum Ratione, Et Sensu, secum dissideatque simul. Si quid displicea••, dicas, res illa probata Non satis, aut nota est, aut manifesta tibi. Qui rem ••••ssibilem, fieri potuisse, negârit, 〈…〉〈…〉 sidit, nec satis ipse Deo.

Nil credas contra, sed nec praeter Rationem, Hanc supra quamvis credere plura queas: Omnia sic olim credens à Numine facta, In finem credas facta fuisse bonum. Haec, occulta licèt Rationis & abdita pars sit, Vera tamen pars est & genuina, Fides.

Sacra piè credas quovis Miracula saeclo, Nam quorsum dubites, quae dubitare nefas? Ne facilem fucum faciant tamen ista, memento, Saepiùs ex fictis Dogmata vera sequi. Impia non igitur simul hinc, vel dura trahantur Dogmata, sed sano percipe quaeque modo.

Crede parùm supra captum quod ponitur omnem, Pendet ab arcanis consiliisque Dei. Olim gesta licèt testentur Scripta priorum, Haud, queîs consiliis sint ita gesta, patet. Credere sic fas sit currentia tramite longo, Sed minùs ut credas, quae tibi certa minùs.

Extorquere fidem si qui•• velit, indicet ille Quae docet ut credas esse necesse tibi. Nam Nova si dubiis è scriptis Dogmata pandit, Arctat & iis demum finibus ipse Deum, Vt paucis notus, paucis sit & utilis, illi Arcta quidem levis aut est adhibenda fides.

Indicet ille Deum sin, cujus Gratia passim Funditur, atque piis prostat ubique viris, Qui Legesque suas describit cordibus ipsis, Effugii nullus quò foret inde locus, Communisque Pater sic cunctis providet, illi Ampla quidem & constans est adhibenda fides.

Sic Mandata decem Veteri quae Codice, juxtìm Extant atque Novo Codice bina, cole. Quin opus humano generi si pluribus esset, Haec reticere Deum non voluisse puta; His insistenti, sed Clemens Numen & Aequum, Auxilium passim suppeditare suum.

Accipiens porrò quae sancta Ecclesia tradit, Quod satis haud credas, ambige Dogma piè. Quin nec pollicitis ita mens inflata tumescat, Vt partes linquas, destituásve tuas. Sed neque sic desponde animum terroribus ullis, Vt non propitium Numen adesse scias.

Ne crucient animum quae circa Relligionem Vexantur Lites, sit modo vita proba, Firma fidesque tibi, quae seri conscia Fati, Te laetum mediis reddat ubique malis. Litibus a motis, pateat nisi Janua Coeli, Nec tuta ad superos, nec via certa foret.

Affectus omnes Tranquillos atque Serenos, Queis omni cupias conditione frui, Qui sedant animum mulcent que, Doloribus ipsis Invitis, spondent & meliora tibi, Et qui sponte suâ simul in Divina feruntur, Hos menti proprios, perpetuosque scias.

Affectus omnes at Crassos, atque Molestos, Queis nullâ utaris conditione diu, Haerent qui tantùm praesentibus, atque perennis Qui non sunt gnari, sollicitíve statûs, Et queis haec tantùm placeant Objecta caduca, Hos tu Brutales, occiduosque scias.

Sic cum Mens, cum Corpus agit, distinguere bellè Possis, dum varius sensus utrumque notat; Sic immortales partes, à partibus illis Quas mors absumit, dissociare queas, Et dum Divinos Sensus in Numine figis, Te totum placido conciliare Deo.

Sic quos affectus sentis heic inde citatos, Et tibi pace vetant interiore frui, Dum passim circumvolitant, ac agmine denso Corrumpunt fructus Mentis, eosque vorant, Hos abigas saltem, praeclarâ ac Arbore vitae Haud unquam prorsus nidificare sinas.

Incumbens studiis, ea selige quae tibi rerum Consignant causas, judicium{que} ferunt, Eventus{que} docent; quo possit nulla latere Seu Veri ratio, normáve recta Boni. "Cunctorum vivis vitas, & transigis aeva, "Si modò nôsse satis, quae potuêre, potes.

Si firmum validumque tuum vis reddere Corpus, Obtusis gladiis vel tibi lusus erit, Asper Equus flexis vel sit moderatus habenis, Vel facili salta duc choreasque pede; Absit Venatus creber; quid inanius illo, Qui duce gestiret currere ubique ferâ?

Splendida nec Vestis, nec sordida, pro ratione Temporis, atque loci sit varia atque decens. Sint Aulaea tamen tibi pulchra, & pulchra supellex, Sitque agilis, fortis, pulcher & omnis Equus. Communem supra sortem dum vectus, ab illo Tu motum, vires, accipis atque decus.

Tu comedas parcè, ne sit tibi corpus obesum, Et tumidum ventrem multa saburra premat. Parciùs at bibito, cerebro ne fortè madente, Sensibus, & motu destituare simul. Laeditur ingluvie corpus, sed mente carentes Ex foedà videas Ebrietate viros.

Linguas disce priùs, peregrinas visere terras Cum cupias, mutum ne videâre pecus. Vrbes hinc lustra, quêis Legibus atque reguntur Perspice, qui Mores, quae quoque Sacra vigent. Inter se demum licet haec conferre, sed uti Te patrio tantùm more, soloque decet.

Sponte tuâ si Castra petis, semestre teratur Tempus, ut hinc Belli munia nôsse queas. Area virtutis patet heîc, Ho nini quo{que} quantum Praestet Homo videas; caetera, Cura, Labor. Vt Patriae prosis licet artem discere Belli; At non ut citiùs crimina quaeque patres.

Aulam nôsse satis, Regem cole Legibus, absit Ambitio turpis; praemia nulla ••ute Quae tibi non dederit Virtus. Si••••ransige vitam, Intentus studiis ut simul esse queas, Affines{que} juves: "dubià sub sorte laborans "Angitur, officium negligi•• atque domi.

Stemmate, divitiis, formâ, tum more pudico Emineat Virgo, quae tibi nupta sie••. Haec ceu Gemma quidem, temet praesente, uiteret, Absente, at loculo ceu cooperta foret. Ipsamet at sese nisi sic concludere gestit, Technas, atque dolos, insidias{que} struet.

Vxorem si vis castam, sis castior ipse, Jura tui servans inviolata tori. Haec si peccârit leviùs, non ira creetur, Sed pudor; est aliquid poenituisse mali. Sin graviùs peccet, parcas; mala foemina, ut Anguis, Caudâ, vel saltem laeserit ore fero.

Servi sint pauci, sed nullus inutilis, omnis Sit frugi, vigilans, sobrius, atque pius. His quò contineant sese Officio{que} Domo{que}, Praemia pro meritis ampla referre juvet, Vtilis esse solet Cognatus, Frater, Amicus, Omnibus utilior Servus at esse potest.

Muneris ut memores Nati sint, atque Ministri, Nec furor hos plectat, laudet amórve nimis. Quin simul exemplo praesis; tibi namque jubendi Fas est, cum tantùm, quae facis, illa jubes. "Vt Vitium laedat semper, magè Crimina nullae "Sunt probro, quam quae turpitèr acta domi,

Prudens fortunâ cautus sis at{que} secundâ, Prospera cum soleant nulla manere diu. Sin adversa cadant, audentior erige mentem, Maturis supera consiliis{que} malum. Qui non fortunae satis heic occurrit utrique, Is propriae tandem victima Sortis erit.

Nec quacun{que} levi causâ, sermone nec ullo Tu jures, Nomen prostituásve Dei. Quis tibi re dubiâ credat, si nulla probandi Non extrita tibi formula certa manet? Aut quî tu Coelos adeas, si vile videtur Nomen, quo solo sit tibi facta via?

Justitiam quocunque modo reverenter habeto, Haec scopus & Vitae regula sitque tuae. Quin poenam, meritò si plecteris, accipe laetus, Justitiae factum sic satis atque puta. Hanc igitur colito. Quid namque Augustius illâ, Ad quam ceu Normam provocat ipse Deus?

Si subitâ forsan tibi mens percellitur irâ, Tu linguam, saltem contineasque manus. Sit grave quod sentis, quod{que} ulciscare libenter, Ast illud reputa, quâ ratione queas. Sic primus fervor dum transit, & impetus irae, Si non sedatus, tu magè cautus eris.

Vt verum reticere queas, ubires ita poscit, Attamen haud ideo dicere falsa potes: Sed nec dissimulare licet, cum scire juvaret Rem quamvis, nullum cedit & inde malum. "Verax si fueris, se totum credet Amicus, "Quin tibi se forsan cred••t & hostis atrox.

Sis nisi corde Humilis, tibi vel perpauca placebunt, Singula cum Meritis inferiora putes. Sed neque sat sese Virtus tua comprobat ulli, Vilior heîc prostet si levitate suâ. Sic licèt heîc Nummus cudatur Principis ore, Si justo careat pondere, cassus erit.

Quos latè fundos Proavorum cura relinquit, Sit Primogenito tradere cura tuo. Nam quaecunque aliis tradas haeredia Natis, Ex emptis prorsus suppeditabis agris. Providus at cures, ut Dos satis ampla paretur, Filia connubio si qua locanda foret.

〈1 page missing〉〈1 page missing〉

Quos habeas Reditus, in partes divide ternas, Prima tibi sumptus eroget, atqu•• tuis. Sumptibus, expensis{que} vagis pars altera prostet, Auxilium miseris ut tamen inde feras. Tertia tota tuâ tutò servetur in Arcâ; Par alitèr solitis casibus esse nequis.

Sint licèt in promptu, Bona vix promiseris ulla, Pervarium Sortis vertitur omne Bonum. Promissi reus est, qui sese obstringit, & unâ Voti damnatus redditur inde sui. Sponte bonum praesta, ne qui jam Creditor esses, Devenias proprii Debitor ipse Boni.

Convivis hilaris, comis, festivus adesto: Sed nullum prorsus scommate punge fero. Sed nec tu vino socios pro more lacesse, Ne claudant epulas Jurgia saeva tuas. Hoc unum caveas, ne qui tibi venerat Hospes, Ad proprios Hostis transeat inde lares.

Assentatores, Scurras, Mimos, Parasitos, Et genus omne hominum garrulitate nocens, Sed palpatores praesertim pellito Mensâ, Laus ipsa infamis sordet in ore viri. Si laudem captas, nec eam tibi deneget Hostis, Virtuti nomen stabit ubique suum.

Lenas, & Moechas abigas, damnosaque Scorta, Quae glubunt juvenes, inficiunt{que} simul. Quis prudens ineat sentinam Corporis illam, Multi colluvie quae vitiata viri? Ossibus aut carni nocet ensis, at ima Medullae Erodit Scorti virus, & atra lues.

Si facies livet, color aut sit pallidus, ipsae Flaccescant que genae, sint oculi{que} cavi, Vel si pro solito satis haud respondeat Alvus, Fastidit stomachus, respuit at{que} cibos, Haec tu venturi reputa praeludia Morbi, Et tempestivis esse opus Auxiliis.

Principio Morbi sanguis mittatur Acuti, Ventris farturas sed vacuare decet. At Stomacho si noxa latet, Vomitoria sume, Cardiaco, cordi mox sed & affer opem. Omnia consilio Medicitu perfice tandem, Vti naturae qui sciat Indiciis.

Jura Sodalitii, leges{que} ediscito primùm, Pòst tibi quaerendus verus Amicus erit. Hunc inculpati Mores, & sanctius almae Virtutis studium, nota fidesque probent. "Quos vitium jungit sociali foedere, peccant "Spissius, admissum congeminant{que} malum.

Inter mortales ducatur pessimus ille, Quem cruciant claris praemia facta viris. Ex escâ capitur quivis ferè, at Invidus hamum Rodens, se rabie conficit inde suâ. Hunc ne{que} reddiderint coelestia regna beatum, Supra se superos dum videt, atque Deum.

A te Consilium si fortè requirat Amicus, Fac ut res omnis sit patefacta priùs. Atque ita ne spectes tantùm quid fecerit ille; Ast unà quid te consuluisse juvet. Haud ea nam tutò cuivis suadere licebit, Quae scelus aut doceant, perniciémve ferant.

Arcanum quodvis si quis tibi pandere vellet, Quod citra noxam jure tacere nequis, Comitèr id renuas; Nam res est plena pericli, Scire ea quae forsan sint nocitura tibi. Haud ita, quae celare quidem, nec dicere tutum, In proprio condas, excipiásve sinu.

Si res difficiles prorsus dubias{que} capessis, Sedulus, & constans, & taciturnus eris. Sic post confilium sumptum, tu cuncta silentèr Perficies, frustra ne tibi cedat opus. Pulveris est pyrii vis ingens, clusus at arcto Acrior erumpit vividior{que} tubo.

Hostem ne spernas, quod Mens inconscia pravi Terrores abigat, dejiciatque metum. Nam quis contemnit scopulos, quòd fida carina Visa sibi, in Syrtes impulerítve ratem? Vel quis Cardiaco quamvis munitus, in hostis Incursus saevos non sibi tela parat?

Intentat litem si quis quam, expendito justum Heîc quid sit, nullis partibus ipse favens, At{que} ita si Litem satis haud dissolvere possis, Hanc dirimat prudens Arbiter atque probus. Nescis quid Judex producat, Testis, & Hostis, Si sit communi Lis agitata foro.

Quasvis rixarum Causas, Ansásve caveto, Infensum videas si tibi fortè virum. Invitum sin te certamine provocat Hostis, Probrosam famae figat ut inde notam, Te meminisse decet, longâ serie Genitorum Nullum congressûs extimuisse pares.

Ignoscas, supplex veniam si postulat Hostis, Non illi tantùm parcis, at ipse tibi. Hoc munus proprium reputa, bona pendere quaevis, Cum possint alii, sis licèt ipse tenax. Te penes ast Hosti cum condonare potestas Sola sit, id munus vel Deus ipse petit.

Hoste cares, ipso{que} cares si forsan Amico, Tranquillâ prorsus conditione fruens, Ac aurà leni tandem provectus in altum, V••l velis ipsis credis ubique ratem, Nec satis advertis cursum, nec dirigis, ullum, Tu tamen ignavâ sorte perire potes.

Solus cum fueris, à te tamen ipse caveto, Alto ne foveas pectore fortè malum. Inspector Cordis Deus est, ac intima Mentis Lustrans, quae{que} suo judicat inde foro. Vt sit ubique scelus grave, qui tamen ante Tribunal Ipsum peccàrit, sons magis, estque reus.

Sic bona redde bonis, simul ut majora rependens Acceptum referas, exuperes{que} bonum. Sic mala redde malis, vindex Deus ut simul adsit; Se laedit, qui te laedere sponte cupit. Acceptum quò te praestes hominique Deoque, Non bona tu tantùm, sed mala vince bonis.

Quâ{que} die vitium, si quod tibī forte supersit, Elue, te cupiens assimilare Deo. Nam cum foedatae Mentis consortia spernit Mens aeterna Dei, dum manet ulla lues, Ah quis non pellat, cordis vel vellat ab imo, Conjungi summo, quae vetuêre, Deo?

Ii sint sermones, ea sint tua deni{que} facta, Quae sculpi tumulo, digna vel apta putes. Sin exercendae Virtuti occasio desit, Faxis, ut saltem sint meditata pia. Intus enim Numen citiùs conveneris ipsum, Tramite quàm dubio, quem Schola calcat iners.

At{que} ita quam vobis heic vitae Lampada trado, Tradere mox aliis, mox aliis{que} licet. Atque ita vos servet Summus Deus, at{que} gubernet, Vt cedant terris prospera quaeque diu. At{que} ita cum vobis postrema supervenit hora, Sospitet aeternùm Vos Deus, atque beet.

His praecepta quidem possem connectere multa, Ast haec (optârim) Bibliotheca mea Perficial, summo quae cum mihi parta labore, Sumptibus immensis, è variis{que} locis, Praesti••a sed vobis g••atis, jubeoque, rogoque, Integra per Vos stet Bibliotheca mea.