Christus triumphans comoedia apocalyptica / autore Joanne Foxo ; edita est olim Basileae, anno 1556 ; Nunc denuo edita ... Editore T. C. Sidn. collegii, A. M.

Doctis Scholarchis, & Ludi Literarii Ducibus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

VEstris ne hoc inequi∣tet praecordiis, do∣cti Gymnasii Praesi∣des, me audaculè nimis, & velut te∣meritatis oestro actum Vestra ir∣rumpere studia, quasi Fabianas Institutiones noviter vobis ut Ephebis scriberem. Nae, ego tam ••insulsos conatus mentis Margine indignos censeo. Quis Crocodilos ab Exteris ad Ni∣lum, vel noctuas ad Athenas se

afferre a••eingit, vel cerebrum promittet Pa••••adi? Ne•• 〈◊〉〈◊〉 Epi∣stolam darem in anim•••• erat, quae verborum stellaret au••••, ad gustum Symmachi Doctissimi,* 1.1 sed ut quod agitis agatis verba commodo, quo commodius pu∣erilia ingenia quae sale soli condiuntur, etiam coeli condi∣atis. Ad hoc mens & calamus itinere hoc scriptorio pergunt. Pessimè Julianus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 olim non tam consuluit, quam edixit, Christianorum Literaturae ••••vi∣dens, ut Christiani ritus pueri à Magistris Grammaticas & res Rhetoricas docentibus arceren∣tur. Cui Edicto Marcellinus (ipse etiam Ethnicus & in aliis circa Julianum crassi Gnathonis∣mi reus) acutum hunc infigit obelum:* 1.2 Illud, inquit, incle∣mens perenni obruendum silen∣tio. Hoc à me tantum candida

mentis linea vobis proposito in molius consulo. Cum Rhetori∣cis, Historicis, Poeticis, & Co∣micis & Tragicis liquoribus ex Ethnicorum fontibus puerorum animos imbuatis, quidni etiam Christianorum scriptis Rhetori∣co & Poetico sale conditis, pari seu potiori ratione instituatis? Foxum ideo nostrum vobis dica∣tum volo, Christiani commatis scriptorem, cujus libellum com∣mendo, & in manus dedo ve∣stras, Christi odore redolentem, Evangelium spirantem, & ad acumen Plautinum & Terentia∣num aspirantem. Unde emer∣gent pericula? Qua rima sor∣dities Latinismi, & Barbaries vocum, quo minus vestros sua∣viaret oculos, si hisce intingan∣tur tenera pueritiae ingenia? Quid damni, si simul res Evan∣gelicae, & phrasis tersa infugan∣tur?

Quidnam scandali prae pedibus, si Christianae elegantiae scripta manibus terantur, Lite∣raturae & Religioni proficua? Externae Tragoedi•• & Comoediae suo laborant discrimine & crimine,* 1.3 dum labra & cerebrum mergunt in ritum jur••∣mentorum Ethnicorum, & docent quae fides do∣cet dedocenda. Ut pòl, aedepòl, ecastòr, herelè, incir∣cumcisae linguae phrasiologica. His non mitur noster, nisi cum loquantur prophani, quorum di∣alectus est, & proprie illis con∣venit, quia similes ••upiunt la∣bra lact••cas; unde hiscemodi verbis Diocles, Polyharpax, A∣dopylus terve quaterv•• utuntur, viz. pòl ut qui nesciunt loqui melius. Hic non obscanae offi∣cinae merces Ovidianae de arie

nequitiae,* 1.4 ex Cupidinis pharetra depromptae. Hic nullae technae è vulpinis ingeniis Plautinorum servorum notae, nebulonem ac∣curate instituentes. Eademque ratione, quidni & puri styli & materiae nostratium libri, no∣straeque fidei lectiones alternè, & disciplinam impleant tenerio∣ris aetatis vestrae commissae tute∣lae ••. Reperta est in nostris hu∣jus••••odi & phrasis, quae non ma∣culat stylum, & materia, quae non mentem. Eodemque labore Grammaticum & Poetam, etiam & Christiannm formabitis. Hic non accidant Apuleianae obscae∣nitatis pugione illata vulnera. Hisce non inveniuntur fragmen∣ta purissimae impuritatis, ut de Petronio censet Lipsius.* 1.5 Hic non barbararum libertas tor∣nandi vocum ranarum ad or∣nandam gentis dialectum, ut

apud Aristophanem,* 1.6 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Hic nulli versiculi castra∣tione digni sub Raderi sacro scalpello, pruriginem & urticas luxus creantes, ut apud poetam Cordubensem. Sed quod con∣sulunt docti & pii, varios hic lo∣cos Communes venae Theologi∣cae discere liceat.* 1.7 Vasculo hu∣jus amaenae & piae Comoediae in∣clusa reperiuntur Adae lapsus, peccati horribilis reatus, Eccle∣siae miseria, & tamen funda tissi∣ma in fundo spei firmitas, Sata∣nae atrocitas & malitia, legis se∣veritas & dirae, Evangelii sola∣tia, & promissionum coelestium malagmata: nihil sublestae fidei, sed foederi divino innixa omnia. Antichristi ferociam, & cruore fluentem animum noscere liceat, Christi tamen potentiam; pro suis exertam, invictam & trium∣phantem. Nonne his immorari

juvenesque senesque decebit? Lac religiosum instillant pueris irreligiosae suis Gentes. Numne Homerus & Hesiodus scholae pa∣ganicae aristes, quod in his ru∣dimenta Ethnicorum mysterio∣rum & docentur, & discuntur, dum Theogoniam & numinum genealogiam innuunt? Nonne Paulus Epimenidem Cretensium vatem nominat,* 1.8 quia ab exteris poetae ut prophetae aestimantu•••• Nonne Judaei particulis Legis Divinae tenellos imbuunt? Por∣tiunculae ex Alcorano (Ache∣rontico Biblio) à Mahumeta∣nis in Scholis Africanis discen∣dae proponuntur,* 1.9 testante Cle∣nardo in Epistolis Africanis, qui cum illis aliquandiu versatus est. Singuli in nomine Domini sui ambulant, quid impedit, quid indecori est, si & nostri in nomi∣ne Christi sui Cristas sumant••••

Hacce methodo progrediuntus Pontificii, qui Monachii dede∣runt Jesuiticae Scholae typum in rudimentis Romani furfuris e∣discendis,* 1.10 in libro dicto Alpha∣betum Christi & Alphabetum Diaboli. Nonne hanc collima∣vit metam Canisius, seligendo pias & breviores Hieronymi E∣pistolas pueris docendas?* 1.11 Ul∣tra dicere quid opus est? Ga∣stellionis dialogi sacri, Teren∣taus Christianus, Grotii Christus patiens,* 1.12 Buchananus, poetarum fere ultimus limes, in Jephtae & Baptistae T••••agoediis huc vota & scripta extendunt. Nec inter haec dormivit Chytraeus, qui fi∣liis suis & pueris Orationem Do∣minicam,* 1.13 Mandata decem, Sym∣bolum fidei, & praecipna Chri∣stianae persuasionis capita car∣mine Heroico edidit. Nunc ••em cum mente tenetis. Ite, ita agite

ludi Moderatores Literarii,* 1.14 va∣si proxime Ministris & Evange∣lii praeconibus Christianae Rei∣pub. utilissima,* 1.15 ex quorum se∣mente messis praepinguis spera∣tur. Operam date literis ali∣quando Biblice mixtis. At prae∣co hic noster erat. Quid inde? Foxus hic, ut Vulpes AEsopicus, erat 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉: praeconem agit strenue, historiam scribit plenè & candidè, polemica agit forti∣ter & catè, rostra ascendit splen∣didè, socco Comico induitur a∣maenè & nitidé. Haec scripta sub posse includunt planè, ••un∣dem, qui & concionator audit, Philologus, Poeta, Rhetor eti∣am audire posse, & historicus, & quicquid boni nominis literarum alvus protulit. Objicere haud locus est, an Theologus scenam adornabit? Haec theatri non pulpiti mystas ornant. Verbo

expediam; haec etiam Pulpito decori sunt, nec scena in senis pii mentem cum hoc scripto in∣travit. Exul erat cum haec ex∣aravit, Confessor Christi Mari∣ano seculo, ubi quotannis lite∣ra Dominica erat profundè ru∣bra. Ad exercitium & sola∣men animarum, non ad orna∣tum scenae hanc aptavit pagi∣nam. Quid magis proprie illi materiam solatii, & anodyna amicis sui & Christi praebere va∣luit, quam argumentum victo∣riae Christi triumphantis inter spicula inimicorum erecta, & omnia denuò inutilia facta & defracta? Mirè scatene lascivi ingenii partus, nec possunt sepe∣liri quae mentem maculant, la∣bra & oculos polluunt: vix do∣centur & discuntur, & in praxin statim erumpunt.

Quisquis versibus exprimit Catullum,* 1.16 Raro moribus exprimit Catonum.

At noster hic Foxus in hoc scripto raro invenitur, in Mu∣saeis secreto cum blattis & ti∣neis luctatur, plurimae officinae dicunt Ignoramus. Ingenuè fa∣teri liceat, magnae lubentiae cli∣ens hoc scriptum & lego, & no∣viter edo. Procedat ergo in ora & auram, visitet sinum Magistri & Discipuli. Reatus catenis onustus incedam, si non vobis vestrisque & placeat & profit. Coronidem impono qua magnus naturae genius Rhetoricam clau∣sit,* 1.17 & ovationis pausam esse in∣stituit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

Ex Musaeo meo, An. Dom. 1672.

Vestri oneris honori consulens,T. C.

Notes

• * 1.1

  Symmac. Epist. 11. Lib. 3.
• * 1.2

  Marceil. Hist Lib. 22.
• * 1.3

  Abfit, ut de pre Christiano sonet Ju∣piter Omnipotens, & me Hercule, & me Castor, & caete∣ra magis portenta, quam numina. Hie∣ronym, ad Damas. E∣pist. 146.
• * 1.4

  Ovid. de Art. Am.
• * 1.5

  Lips. ad 15. l. An. Tacit••.
• * 1.6

  Aristoph. in Ran. in Chor. Ranar. Vide Ra∣deri Je∣suitae Martia∣lem.
• * 1.7

  Bucer de Reg. Jes. Christ ad Edvard 6
• * 1.8

  Josephus & Pirke Avoth.
• * 1.9

  Cleuard. in Epist Africanis
• * 1.10

  Alphab. Christi & Diab. de virtut. & vit. pro sodalit.
• * 1.11

  Mariana-Mona∣censi, an∣no 1619.
• * 1.12

  Jos. Scal. in Epitap Buchan.
• * 1.13

  Nothan Chytr••us
• * 1.14

  Scholae Luthero femora Ecclesiae.
• * 1.15

  Melan∣cthoni Ecclesiae semina∣rium.
• * 1.16

  Muret. in Epigram.
• * 1.17

  Aristot. in coronide Rhetoric.