S. Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata a Joanne Fello, Oxoniensi episcopo. Accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum, quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologicè delineata a Joanne Pearsonio, Cestriensi episcopo.

1 1.1 CONFESSIO SANCTI CYPRIANI, Martyris atque Pontificis.

QUicunque in Christi mysteriis profi∣citis, meis intendite lacrymis, & cognoscetis2 1.2 verborum quae in eis re••eruntur virtutes. Quicunque dae∣moniacis suademini vitiis, amici, discite vanitatem eorum quae peri∣munt animas. Numquama 1.3 enim nequior me aliquis factus est: neque ut ego quisquam scrutari potest de eis qui dicuntur Dii, neque dicere diligenter vanitatem virtutumb 1.4.c 1.5

Ego sum Cyprianus qui in tenera adhuc aetate obla∣tus sum Apollini: parvulus enim cum essem3 1.6 didici Draconis astutiam. Septem autem eram annorum cum ad Solis accessi templum. Et cum adhuc tener∣rimus essem, coepi iniquitates agere. A parentibus autem Daemonibus traditus sum, & velut votum erat eis vita mea turpis. Et cum essem annorum decem, 4 1.7 cum facibus lusi ante idolum quod vocatur Deme∣tra. Et idoli5 1.8 pupillae albi luctum exspectavi; & in 6 1.9 summo montis vertice Dianae Draconi ministravi. Et7 1.10 post promotionem sacerdos constitutus sum in O∣lympo monte; & eorum qui dicuntur Dii8 1.11 cognovi insanias, & verbositates audivi, & sonos & strepitus. Et vidi illic9 1.12 per phantasmata arborum & herbarum validam vim ad omnem rem per phantasiam idolorum. Vidi illic choros Daemoniorum velut10 1.13 ludentium, & aliorum bellantium, & aliorum obsessa facientium, & alios contra venientes, confusionem facientes. Singu∣lorum eorum, qui vocantur Dii, vidi malam potesta∣tem: mansi enim illic diebus XL. & vidi quomodo

transmittuntur spiritus super terram in omnibus genti∣bus. Esca autem mea erant1 1.14 summa tenera de arbo∣ribus a 1.15 post occasum solis.

Cum autem XXX. annorum factus fuissem,2 1.16 de AEgypto intravi in terram Chaldaeorum, volens disce∣re coeli virtutem,3 1.17 quam ipsi super ignem esse dicunt. Ab ipsis didici4 1.18 stellarum compositionem, quemad∣modum 5 1.19 in herbis sunt varietates, & choros6 1.20 stella∣rum super bella constitutos. Hi mihi ostenderunt sin∣gulorum 7 1.21 spirituum aeris virtutem, facientes me8 1.22 ab∣stinere ab esca animalium, & à vino, & à concubitu. Hi ostenderunt mihi omnia de firmamento; ibi vidi 9 1.23 formas quas singuli Daemones induebantur, & ad mundum egrediebantur. Omnium autem horum & ceterorum Daemonum & visiones, & species, & omnes actus eorum habebam10 1.24 depictos in magicis b 1.25 libris. Et quem volebam vocabam, ut11 1.26 suam annunciationem exerceret. Et12 1.27 trecentorum sexa∣ginta quinque spirituum immundorum naturas sive species didici, ordinesque singulorum Daemoniorum, & operationes, & in malis quibus gaudent, errorem perditionis, dissensiones,13 1.28 luxuriam, fornicationes, nequitiam, avaritiam, turpe lucrum, vanam laudem, vanam vitam, vanam gloriam, vanam justitiam, va∣nam veritatem, vanam sapientiam. Sunt autem14 1.29 qui∣dam sicut pulvis, quidamc 1.30 sicut pictura quae ex∣terminatur, quidam velut umbra quae dissolvitur in semetipsa, & cetera de quibus non est tempus narra∣re: 15 1.31 quorum percipiunturd 1.32 communicationes firmamento, dispositiones stellarum; & quidame 1.33 sunt qui in firmamento moventur, & occultant sa∣cramenti mandatum; & qui eorundem Daemonum

obaudiunt verba daemoniaca quae per sacrificia libationis exercentur;1 1.34 qui veroa 1.35 sunt quidam vero non obau∣diunt, sed quasi caritatem observant ad consilium lucis.

Docuerunt autem me quomodo obaudierunt, ut particeps essem tenebrarum consilio, & quis praestat lucidam speciem ad obtinendum. Vidi enim media∣tores eorum & admiratus sum, quia & in coelestibus mundum2 1.36 per pecuniam imperant. Cognovi enim quas habent ad invicem contestationes, & stupui, quia juramentis nefandis tenentur. Ibi testificationes, ibi mandata, ibi festinatio, & malus sensus, ut ad invicem commixtionem communicent, quam immun∣dissimus Draco adinvenit: impetus terrenos consti∣tuens, in aere autem & in terra suum sensum comple∣vit, in inferis vero nunquam suam voluntatem consti∣tuit; & sic omnes errare fecit per malignitatem suam, & multos per errorem discedereb 1.37 fecit à vera di∣vinitate. Etenim est Daemonum princeps sicut vani∣tas, & regnat super iniquos, sic se promittit obtinere impudicitiam usque in finem. Credite mihi quia ipsum malorum principem vidi Diabolum, in multis sacrificiis placans meum ingressum, & gaudens me adesse. Credite mihi quia salutavit me, & collocutus ei sum, & ad eos qui ab ipso primatus habent, repu∣tatus sum coaequalis. Ipse rex Daemonum3 1.38 astutum puerum me appellavit, novum Jambrem dignum sui c 1.39 mysterii, tanquam potentem in ministerio sacri∣ficiorum, & libationum & omnis erroris. Si mihi creditis, filium me appellavit dignum dicens suae communionis, & promisit meam4 1.40 animam in ordine sui principatus ponere, & mecum se esse in mundo, & omnia desideria mea facilius exercere. Et velut magnum principem suum honoravit me;5 1.41 & exerci∣tum Daemonum credidit mihi, in meum ministe∣rium, & in voluntates meas omnes, & ad omnem obedientiam, & valefaciens mihi, dixit, viriliter age, optime Cypriane; & deduxit me, unde & omnes principes exercitus ejus admirati sunt meam siduciam ad eum: propter quod & omnes principes ejus hono∣raverunt me, cum vidissent qualem mihi dignitatem Rex eorum Diabolus tradidisset.6 1.42 Erat autem visio ejus quasi flos, aurea corona in capite ejus, quasi ex omni lapide precioso ornata, quorum splendor erat quasi fulgur, in omni choro qui circa eum erat splen∣dens, & erat stola ejus formosa, atque purpurea. Se∣des autem ejus alta: multi enim daemonum exercitus ejus adstant ei, inclinatos vultus habentes ad obedien∣tiam, & cum timore opera sua exercentes. Phanta∣sia autem ejus lata, & magnitudo lucida, in quibus quasi putabatur illuminare mundum. Daemones vero cum lampadibus astabant ei, & illuminantes locum ante sedem ejus cum ministerio. Omnia autem simi∣lia 7 1.43 fecit per phantasias adversus potestatem Domini Dei, & in ministeriis & operibus phantasmata exem∣pli posuit resistens Deitati, & pugnam constituit con∣tra omnem Domini dispositionem. Transfigurata au∣tem circa se habens Daemonia ad similitudinem san∣ctorum Angelorum, & per suas phantasias errorem hominibus ostendit. Quemadmodum pictor de colo∣rum temperatura figurat immobilia & mobilia & simi∣les facit mobilibus & rationalibus, ita & Diabolus: nihil enim apud eos firmum; faciunt enim pluviam videre, sed non est aqua. Ostendunt ignem, sed non comburit. Praestant escam, sed non ad escam veram. Dant aurum, sed non permanet in substantia. Osten∣dunt autem domos, & regiones, & civitates & ho∣mines & flumina, & maria, & montes, & campos, & arbores, & herbas, & flores, & jumenta reptilia & bestias & stragula ex variis coloribus, & stolas di∣versas; & haec omnia vana & nihil sunt, sed tanquam somnia sunt: talis est enim virtus eorum. Nam prin∣cipes eorum & ipsi nocentes seducunt per phantasias iniquorum hominum animas. Qui & colunt eos in sacrificiis, & libationibus, & impiis operibus. Quid vero ad me qui volo cognoscere verum Deum? Ego autem tentavi ejus mendacium, & vanam superbiam, & cognovi quia phantasma facit tantum. Et cognovi de sancta virgine Justina quia Diabolus & omnes Dae∣mones ejus phantasma & fumus sunt, qui dissolvuntur 8 1.44 per signum Christi, & nullam habent virtutem. Vidi enim per Christianam puellam, eum qui9 1.45 ma∣gna sufflat Diabolum, nec culicis virtutem habere. Credidi autem Deo per venerabilem foeminam, & eum qui tanta promittit, & dicit se esse Regem se∣culi, ultimum omnium inveniri cognovi; quia sem∣per mentitur. Et Draco factus est vermis: à Sancta Justina conculcatus est Rex Daemonum. Stabat foris ad ostium Sanctae virginis tanquam fur alligatus, intrare non valens. Cui à multis legionibus ministratur, axi∣culam ostii non potuit irrumpere. Qui se putat sub potestate habere mundum, à virgine illudebatur. Qui se putat obtinere omnes animas, à puella dejectus est.

Qui dicit sapientiam se tribuere omni sensui, victus est à foemina venerabili. Qui1 1.46 coelum se promittit ex∣cutere, non potuit decipere sensum puellae venerabi∣lis. Qui gloriatur se Regem esse, mulierculae pavi∣dus absistebat. Qui sicut leo adversus homines rugit, ut formica ante atrium virginis adsistebat, nihil facere valens. Qui omnem hominem promittit se terrere, in timorem non misit Justinam Christi ancillam. Unde & credebam non esse dominum potentiorem Diabolo, & putabam quia2 1.47 omnia tenet, & super omnes impe∣rat: & non sciebam,a 1.48 ô viri, quia super similes sibi potens est tantum, nec sciebam quia impotens est super veros servos Christi, quia ignorabam aliam esse virtutem majorem. Interim sentiebam in mea conscientia, quia injuste praestat mala Diabolus i. e. mortes, corruptiones, neceos, homicidia, moecha∣tiones, fornicationes, luxurias, furta, cupiditates noxias, & quia impiis & iniquis succurrit, & gau∣det in effusione sanguinis humani, & quia in omni∣bus malis delectatur, & de bono illi cura non est. Et cogitabam in meipso, dicens, si dominus est malo∣rum Diabolus, bonorum creator quis est? Sic judi∣cans in mea conscientia, cognoscebam melius esse bo∣num à malo.

Post omnia haec cum venisset3 1.494 1.50 Aglaidas quidam Lai∣cus puer ad me, & de amore mihi retulisset Justinae cujusdam virginis; ego promisi illi praestare quod pe∣tebat. Jam ego accipiebam Draconis consilium. Nam omnem legionem Daemonum quae mihi data erat in auxilium, transmisi adversus puellam; & nullus eo∣rum vicit virginem Jestinam. Nam & post multas vi∣gilias Aglaidae quibus vigilavit expectans ut adducerc∣tur ei puella, quia perseverabat rogans me, perseve∣ravi & ego contendens, & mittens ad eam diebus us∣que septuaginta. Postea autem & ipse Rex Daemo∣num denuo à me coactus cum principibus suis ad eam venir. Ex omni exercitu Daemonum venerunt ad eam, & cum commisissent adversus eam tentationes, nihil profuerunt. Non autem solus Aglaidas teneba∣tur amore puellae, sed & ego. Et erat mirabile vide∣re illam tantam multitudinem virtutis Daemoniorum, & Regem eorum dehonestatos ab una puella & devi∣ctos. Sed nec desiderium nostrum extinguere pote∣rant. Nam pessimus Aglaidas mihi molestus erat, cum à pessimo amore expugnaretur. Dicebam enim principi Daemonum Diabolo, si non potes vince∣re puellam, aufer à me & ab Aglaida amorem. Ipse vero vocans fornicationis Daemonem, minatus est ei ut discedere à nobis faceret amorem desiderii: & ni∣hil potuerunt facere neque Diabolus, neque Daemon fornicationis, quia in his tantum Daemones possunt, id est,5 1.51 in malis rebus: in bonis autem Dei, id est, in virtutibus nihil agentes inveniuntur. Tunc itaque magis cognovi quia nihil est Diabolus. Nam ipse naturali desiderio cooperante utitur per sordidas cogitationes ad incendium desiderii hominum. Erat autem grande miraculum videre in septuaginta die∣bus certamen virginis & spiritus qui est super forni∣cationem. Erat autem & Regis Daemonum videre imperium vanum.6 1.52 Me autem multa & incantante, &7 1.53 sacrificiis & libationibus omnes eos placante, su∣scitabam eos adversus virginem. Cum autem vidissem quia nihil explicabant, sed longe ab ostiis ejus velut canes latrabant; blasphemavi Diabolum stans contra eum, à desiderio detentus, & impetum feci adversus eum manus levans, & puto quia & alapa eum per∣cussi, & verbis improperii convitiatus sum ei. Postea ergo voluit me sic seducere.8 1.54 Daemonem fornica∣tionis praecepit schematizare se in speciem virginis Ju∣stinae, & venire ad me quasi rogans & dicens, Non sufferens nimium amorem quem habeo ad te, ecce veni. Sed nihil potuit hic Daemon facere qui se con∣vertit in speciem ejus, neque Diabolus, quia nec ip∣sam phantasiam in speciem virginis potuerunt per me polluere, nec permissum est mihi per communicatio∣nem Daemonis infamare eam quae sine malo est Ju∣stina. Si autem concubuissem cum Daemone forni∣cationis sperans esse puellam, Diabolus secundum con∣suetudinem suam mentiens, habebat dicere mihi, Vi∣disti quomodo subjeci tibi virginem Justinam, nec po∣tuit effugere nostra retia: Ergo satis tibi feci, & com∣plevi tuum desiderium, & iterum restitui eam ubi quasi in virginitate sedet. De cetero jam crede mi∣hi, quia quaecunque volo facio. Sed nihil horum permisit Christus fieri, ut nec per mendacium virgo Christi infamaretur; sed arguit Daemonem qui se con∣vertit in speciem ejus. Cum ergo venisset ad me ut oscularetur me, speravi ipsam esse, & nominavi no∣men ejus, dicens: Bene venisti Justina omnium foe∣minarum decora; & non ferens Daemon vel nominis ejus appellationem, sicut fumus dissolutus est, & eva∣nuit qui se in ejus speciem converterat. Tunc er∣go cum cognovissem phantasiae eorum artem, illos quidem contemnebam, virginem autem magnifica∣bam, solum vero nomen ejus nominabam, & qui circa me erat legio Daemonum clamantes fugiebant, & dicebant nomen non bajulantes virginis; Fugimus, jam ministrare tibi non possumus. Ego vero plus co∣gnovi Diaboli9 1.55 impossibilitatem & Daemonum, quia & nomen puellae terribile omnibus fuit. Si autem nomen Justinae Daemones fugiebant cum ipso Dia∣bolo; quanto magis imperare ei poterat praesentia ejus?

Ego Cyprianus in his omnibus eram, ego exem∣plum habeo, & tentavi Draconis impossibilitatem. Et quia impositus mihi erat amor, confundebar, vi∣gilabam, & observabam ante atrium virginis in noctur∣nis horis cantans prope ostium puellae. Convertebar in mulierem, & quasi avis transfigurabar, & statim ut pervenissem ad ostium ejus solvebatur phantasia, & neque mulier parebam neque avis, sed Cyprianus inveniebar.

Feci tunc Aglaidam transfigurari10 1.56 in passerem, & volans stetit ad fenestram ejus; mox intendit in eum

virgo, jam non erat passer, sed Aglaidas stans foras ante pinnam fenestrae virginis,a 1.57 & erat juvenis in angustia, nec poterat salire propter nimiam altitudi∣nem,1 1.58 nec habebat quo fugeret. Tunc sancta virgo sensit quomodo ibi devenerat per Daemonum dolum; Et miserta est ejus2 1.59 ne cadens creparet & periret, con∣signans se vocavit domesticos suos, ut deponerent eum per scalam à fenestra, & monebat eum dicens: Cessa ab hac insania, melius est tibi sobrie vivere. Tunc Sancta virgo mandavit expelli eum foras ab atrio, & non tradi eum judici, ne periret secundum legis judi∣cium quasi maleficus. Ego autem iterum multis ar∣gumentis eam appetivi, & nullo modo diabolico spi∣ritu potui eam superare, nec ulla ars potuit eam vin∣cere maligni, nec infirmitates, nec vexationes, non timor, non dolores, non phantasiae, non minae, non blanditiae, non vanae cogitationes, non substantia promissa, non escarum dulcium desiderium, non condemnationes, non latronum superventus, non do∣lositates, non gravis timor. Ergo quia multum rugie∣bat Diabolus adversus eam, gravavit eam pessima infir∣mitate, ita ut medici desperarent de ea. Parentes au∣tem plorabant & lugebant, ipsa vero signans se dixit eis: Non moriar, nec enim sentio infirmitates, sed quasi transmissio febris ex aeris spiritu fit mihi. Quid autem non feci contra virginem? Ipsa vero frequenter victoria Christi utebatur, quae est in ea; signans enim se, fuga∣bat quae fiebant adversus eam opera Draconis iniqui.

Post multa haec & tanta, cum vidissem quia nihil Christi superat signum; (multi enim & de eis qui nu∣per crediderant, sanitates faciebant, & daemonibus tanquam malis servis imperabant. Ad Diabolum dixi, 3 1.60 O miserabilis, & omnis erroris thesaure, fons ini∣quitatum, inimice veritatis, ut quid meam animam festinasti perdere? Si autem umbra Christi superat te & omnem virtutem tuam; quid poteris facere si ipse Christus tibi minatus fuerit? Si solummodo nominatur & tu evanefcis; quid erit si ipse Christus venerit? Si signum ejus infirmum te facit; quid eris si te fortis manus ejus percusserit? Si signum ejus fogat te; ubi eris si ipsum brachium excelsum ejus adversum te sen∣tentiam dederit? Si Christus nominatur &4 1.61 tu com∣bureris cum omnibus legionibus Daemonum tuorum; cum venerit Christus faciet vos ardere flamma ignis aeterni. Consignat suos cultores, & non audes nec potes eos tangere. Cognovi & tentavi quia nihil es, inimice Domini & veritatis. Cognovi quia nulla tibi potest adesse virtus; quae autem praestare putaris, phan∣tasmata sunt & umbrae; & quod promittis, menda∣cium est & vanitas. Cognovi quia nulla tibi ad uti∣litatem adest operatio, neque enim tu, neque leges tuae, neque dispositiones tuae, neque figurae tuae, quibus te putas per phantasias resistere dispositioni Dei, aliquid sunt nisi error & mendacia. O ma∣ligne, perdidisti meam animam,5 1.62 exterminasti vi∣tam meam, omnem meam spem perdidisti, & animae salutem in infernum demersisti. Erravi, O viri ami∣ci, erravi! & in magnam impietatem cecidi, obau∣diens impiissimo Draconi: insipiens factus sum, Dia∣bolo obsecutus:b 1.63 in vanum mihi fuerunt omnes la∣bores, & vanae sapientiae doctrinae. Item dico tibi Diabole, Vae mihi misero qui tanta sustineo; nam & vapulo à conscientia mea pro eis quibus erravi cre∣dens tuis legibus. Ut quid multas erogavi substan∣tias! O maligne refuga veritatis & bonitatis! quia & in literis cooperabaris mihi, ne cognoscerem tuam se∣ductionem. Vae mihi! per omne tempus vitae meae vanus fui. Supervacuus factus est labor meus, e∣ruditio, peregrinatio expensa. Si autem dedissem omnia illa pauperibus, haberem vel modicam sa∣lutem. O immundissime Diabole! obaudiens tibi ego in tantis laboribus, velut sepulchrum fui in mun∣do, forte & post mortem decantatio ero. Ego ipse mihi noxius fui gaudens in tuis erroribus. Sed o∣portet me adorare Deum si me suscipiat; oportet me ad Christum accedere, si non me repellat; oportet me deprecari sanctum Spiritum, quia irritavi illum. Oportet6 1.64 Christianis prosternere, si me susciperent in viam veritatis. Oportet me ad sanctam Justinam fle∣xis genibus deprecari ut pro me oret Dominum. Va∣de à me Diabole omnis justitiae aliene, recede de ani∣ma mea omnis creaturae Dei adversarie. Diabolus au∣tem haec audiens7 1.65 insurrexit mihi, volens me occi∣dere, & ruens super me necare me volens, & minus modice fuit ne me necaret. Cum autem non esset in me virtus, ipso Diabolo premente, rememoratus sum signi Christi, & paratus ut expugnarer, dixi: Christe Justinae Domine miserere mei, & statim ac∣cepi virtutem de invocatione Christi, & movens ma∣num meam consignabam me, & statim inimicus re∣cessit à me, solutus sicut fumus. Postea cum surrexis∣sem, vidi eum quia tenebat gladium, & impetum fa∣ciebat contra me. Ego autem consignans meum cor, superavi omnem virtutem ejus omni experimento. Vere tunc cognovi crucis virtutem quia destructio Diaboli est; sic enim & sancta Justina vicit eum, & omnem exercitum daemonum ejus. Tunc minabatur & dicebat, quia non te salvabit, nec liberabit de ma∣nibus meis Christus: nam & omnes impios abomina∣tur, nunc autem cum dolo te adjuvabit, ut & gratia mea te fraudet, & à se projiciat. Cum enim te repu∣lerit, tunc te accipiens corrumpam, & meis tenebris te tradam. Fraudatus es mea gratia Cypriane, & cum cognovisses mea mysteria velut secreta, vadens ad Christianos triumphasti de me. Ego te accipiam, & faciam te sentire meam sententiam, Christus autem ne∣minem de meis suscepit. Tunc ego contremui in ver∣bis Diaboli, nimis enim conturbatus sum, quia pessi∣me & astute cum dolo mihi respondit.

Propter quod, viri fratres, obsecro vos miseremi∣ni mei, si possum ad Christum accedere dicite mihi. 8 1.66 Et respondit mihi quidam de his qui me visitabant Christianis, & dixit mihi: Confide Cypriane quia Chri∣stus suscipiet te, Ignorans enim egisti haec errore dedu∣ctus. Et ego dixi illi, Amice, putasne sicut dixit Dia∣bolus ita faciet mihi Christus: Ne forte repellat me, ut

efficiar conculcatio daemonum & derisio hominibus? Christianus autem dixit mihi, Tentasti & cognovisti Diabolum quia mendax est, & ego dixi, etiam co∣gnoseo quia mendax est. Et ipse dixit mihi, & quo∣modo illius verbis credis? Dico tibi frater quia non est apud Christum dolus nec mendacium. Ipse enim per seiplum juravit, dicens: Vivo ego, dicit Dominus Adonai, quia nolo peccatoris mortem, sed ut conver∣tatur & vivat. Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, & sanctus in omnibus operibus suis. Ideo per seipsum juravit; quia non mentitur Dominus jureju∣rando confirmans veritatem, ad conversionem eorum qui impie egerunt, & ad fidem eorum qui poeniten∣tiam agunt. Cognovisti in te Christi pietatem, quod apud ipsum misericordiae multae sunt & miserationes, quia veritatem diligit Dominus, & non est dolus in eo, propter quod & propitiationem eum omnes divi∣nae Scripturae nominant. Et ut te certum faciam de Dei bonitate, Deus cum sit, propter nos induit ho∣minem, & impassibilis cum sit, pro nobis varias pas∣siones sustinuit, sputatum est ei in faciem, colaphizatus est, & alapis caesus est, subsannatus est, coronam spi∣neam capiti ejus imposuerunt, acetum & fel obtulerunt ei, crucifixus est, lancea percussus, est, haec & alia multa sustinuit, ut nos habeamus salutem. Nam era∣mus demersi in peccatis, non enim pro justis mortuus est, sed pro impiis & iniquis. Si ergo pro impiis tanta sollicitudo fuit Christo ut salvarentur, confide Cypria∣ne quia & te suscipiet poenitentem. Si autem pro eis qui eum crucifixerunt, dixit: Pater dimitte illis, quia nesciunt quod faciunt, multo magis te suscipiet, quia per ignorantiam multa iniqua fecisti.

Tunc ego Cyprianus accipiens fiduciam coepi flere & confiteri coram eis qui aderant iniquitates meas, dicens: Viri Domini Christiani, multum inique egi, multas iniquitates feci; nec enim numerus est narran∣di. 1 1.67 Multas mulieres divisi praegnantes, haec ita diabolo petente à me, & alias2 1.68 matronas transfigu∣ravi in jumenta, & peregrinari feci longe de suis ci∣vitatibus, & alias parientes de fornicatione occide∣bam, hoc volente immundissimo Diaboloa 1.69 Par∣vulos infantes septem dierum sub terra ponens,3 1.70 mul∣tos occidi, alios necavi, alios laqueo suspendi. Sic enim erant Daemones petentes animas parvulorum quasi ad meum auxilium, & propitiationem ad Dia∣bolum. Infantes multos immolabam frequenter Dae∣moni qui vocatur Pluto, & quae vocatur Hecate. 4 1.71 Hominum quoque peregrinorum amputabam capi∣ta; nam & virginum & mulierum sanguinem libavi. Dianam, Venerem, & Minervam, & Saturnum, & Mercurium, & Jovem, & omnes Daemones placa∣vi, ut in sanguinibus viderem ipsum diabolum. Ipsi enim sanguinem obtuli omnis canis & omnis animae, 5 1.72 miscens totum in Phiala aurea, quod ille accipiens sparsit primum in sua corona, quae erat in capite ejus, deinde quae circa eum erant Daemonum. Post haec sparsit in me dicens: Accipe potestatem omnis animae rationabilium & mutorum animalium. Vae mihi quia multos occidi inique volens amicis prodesse, multos divites feci esse pauperes. Multa ostia & clausuras aperui.6 1.73 Multos thesauros tuli, & male ex∣pendi, & multos fures juvabam. Bene••acta mea erant phantasiae, malefacta autem vera erant. Et ex hoc trepido, quia multas iniquitates egi, & nihil malo∣rum me latuit. Si quando dedi cuicunque aurum de maleficiis ad duos dies parebat, tertia autem die nihil tenebat. Multis negotiatoribus nocui,7 1.74 dans ventum b 1.75c 1.76 & accipiens eorum necessaria. Non possum dice∣re moechias, aut fornicationes, vel masculorum con∣cubitus, vel blasphemias, aut ceteras varias iniquita∣tes; in malis enim omnibus involutus sum. Quomo∣do indulgebit mihi Christus, ô viri quomodo miserea∣tur mihi, qui mihi ipsi & multis aliis non sum miser∣tus! Si autem hoc esset de una anima aut de duabus, haberem vel modicam spem poenitentiae. Iterum e∣go confiteor impietates meas, quantumcunque con∣fiteor non explebo, innumerabiles sunt enim. Ego feci generis exterminium, amicis dolum, peregri∣norum interfectionem, multorum hominum occisio∣nes, infantum sacrificia, virginum corruptiones, pue∣rorum necem, justorum persecutionem. In multis regionibus Christianis maledicebam.8 1.77 Quantas per∣secutiones eis suscitavi, dicens adversus eos falsa cri∣mina: per maleficia enim non potui mihi subjicere ullum de viris Christianis, sicut nec sanctam Justi∣nam, omnia mala adversus eos mentiebar. Et hoc faciens nihil proficiebam, sed plus lucebat in eis Ju∣stina, & ego eram obstinatus. Virginibus detrahe∣bam, maritatas accusabam de moechia; divina sacra∣menta maledicebam, Scripturas spernebam, sanctos Sacerdotes persubsannabam, Ecclesiam & Christum blasphemabam, sanctorum Evangeliorum illuminatio∣nem negare cogebam. De his & de omnibus quae fe∣ci malis quod tempus sufficiat ad confessionem? Nescio si vivam alios viginti annos, & vix in eis de una ini∣quitate fiet poenitentia. Quantum ergo erit mihi tem∣pus ad millia millium iniquitates? De cetero, viri amici, dicite mihi quid me oporteat agere. Cognovi virtutem Christi, sed non habeo unde possim placa∣re eum. Cognovi Sacerdotii ejus sanctitatem, sed non est fiducia veniendi ad ejus obsecrationem. Co∣gnovi Scripturarum divinitatem, sed non audeo tan∣gere eas conscientia mea compunctus. Cognovi sa∣cramentum immortale piorum, sed non est in me opus bonum per quod fiducialiter accedens accipiam remissionem multarum iniquitatum mearum. Co∣gnovi Ecclesiae constantiam, & erubesco ad januas e∣jus venire. Cognovi virginis virtutem, & confundor intendere in gloriosam faciem ejus. Cognovi imma∣culatam gratiam, & non audeo venire ad salvatio∣nem. Cognovi verum Deum, & nescio quomodo deprecer illum. Venerabilis volo esse, & iniquitates meae superant meum consilium. Amo servos audire Christi, & ignoro si velint me suscipere; si autem

nolint ignoscere meas iniquitates, vel tanquam iniquum me suscipiant. Scio quia aeterno interitu dignus sum, non abjicio poenas. Sola ipsius jussione cruciari volo, sub conditione ejus fieri volo. Et si interfici vel mori me jubeat, sicut dignus sum, non peto ut parcat, quia conscius sum mihi fecisse multa mala. Non peto ut parcat, superat enim modum poenae delictorum cu∣mulus, sed non superat ejus benignitatem. Scribo ad∣versum me, me esse morte dignum, solummodo dis∣cam quomodo adoratur Christus. Dicite mihi, ô a∣mici, si possum vel sicut alienus accedere ad Chri∣stum, ut vel à longe intendens videam ejus benigni∣tatem. Animam meam macero dubi tatione & timore dicens, quia non remittit mihi multitudinem peccato∣rum. Ita enim credo, quia pejor me aut similis mihi non sit impius. Superavi enim1 1.78 Jannem & Mambrem, illi enim confessi sunt in vita sua digitum Dei; ego au∣tem penitus dicebam non esse Deum nisi Diabolum. Si ergo non est illis indultum qui vel modicum Domi∣num cognoverunt, quomodo mihi indulgeat qui ex toto corde ignoravi ejus Deitatem? Jam pronunciare non possum multitudinem malorum meorum. Quis vobis narrabit iniquitatum pelagus? quis ex vobis me adstare faciat in malorum meorum fonte? omni nam∣que malitia perfusus sum, in me abyssi ejus mensuratae sunt, in me multi naufragaverunt. Non enim sum solus in perditione malitiae meae, nec solum animam meam in infernorum foveas immisi; sed & alios mul∣tos2 1.79 habeo flere, & pro quibus ingemiscere: pro his utique quibus maleficiis nocui, & pro eis quos inique interfeci, & pro eis quos per doctrinam meam similes mihi feci: etenim eram sine invidia doctor malorum, 3 1.80 sine invidia iniquorum eruditor, & summus praeco iniquitatum. Multos discipulos iniquitatum feci, mul∣tos interfeci in maleficiis mortalibus, & amicis injeci gladium, & genti perditionem. Multos juvenes do∣cui male se nescire, multos peregrinos docui peregri∣nari in malis. Nunquam bene feci, sed multos bene agentes prohibui. Suscitavi seniores ad iniquitatem, & morientes suasi male mori. Aruspicatus sum sicut facerdos eorum quos dicunt deos. Docui multos mul∣ta mala agere, tanquam filius Diaboli pronunciavi ma∣la, tanquam pater Daemonum multos4 1.81 cibavi, & po∣tum dedi ad interitum animae & corporis. Multos per magica prodigia perduxi ad imitandum me, & accen∣di multos, multa nova & mirifica faciens. Occidi multos volentes mihi contraire; qui autem mihi sub∣diti facti sunt, deduxi in tenebras perditionis. Ro∣gantes me multos homines feci currere in aere, alios super mare bajulabant daemones, & sicut ventus navi∣gabant. Similiter & alios peregrinari feci per aërem ambulantes; ventos prohibui, & ventos vendidi. Na∣ves bene navigantes naufragari feci, & alias super ter∣ram navigare feci. Aquas pro tempore currere feci in regionibus desertis, & in domibus feci apparere quasi stagna aquarum. Mulieres feci expelli à viris suis, in domibus moechorum potiones dedi mulieribus ad abortum; faciebam rixas & homicidia ubi erat pax; poenas praestabam contrarias, filiorum interfectiones à patribus eorum, patrum homicidia à filiis. Servos armavi in occisionem adversus dominos. Omnia facie∣bam ut placerem diabolo & daemonibus ejus, & coo∣perabantur mihi, & laudabant me.

De cetero rogo vos, amici, dicite mihi si iniquita∣tibus quas pronunciavi aliquod est remedium ad re∣missionem earum, aut meis manibus mortificem me∣ipsum: melius est enim non vivere, quam vivere ma∣le errantem & errorem facientem. Sed quia credidi quia est verus Deus, volebam prosternere me ei, & sic mori, statuta mihi morte aeterna. Hoc habens desiderium adhuc sustineo & vivere volo: non enim credo remissionem habere me super iniquis meis acti∣bus. Non audeo dicere cetera, non sustineo narra∣re de his quae praedixi terribiliora & deteriora de ani∣mae meae operibus ac daemoniis, ut non surgentes fugiatis; forsitan enim & domus in qua sumus, ca∣det audiens talem narrationem. Sed solum vos sen∣tire facio, quia meam animam habebam in tartaro, extra corpus calumniantem & rebellantem. Sicut spi∣ritus malorum consiliator daemonibus aëris consilia da∣bam, & hoc faciebam in utrisque partibus, hoc est, daemoniis aëris, sed & daemoniis terrae & inferioribus daemoniis: eram autem pene coaequalis Diabolo. Non suffero, non capio per singula. narrare vobis quae ad∣versus me sunt: non enim expedit. Nunc ergo vos rogo, amici, consilium mihi date, & dicite quo∣modo suscipiet me Christus poenitentem. Si dixeri∣tis mihi quae sunt de Judaeis, nec illis coaequalis sum; ego autem & ipsos daemonas superavi in impietatibus. Vos autem qui ea quae Christi sunt elegistis, epulami∣ni in Christi gratia: mihi autem reposita est poena in∣excusabilis, qui tales egi in Deum & homines impie∣tates, & immisericordias & blasphemias in servos Dei & in ipsum Christum. Scio quia dixi5 1.82 meipsum Chri∣sto majorem; sed & quae dicebantur de eo non crede∣bam. Ego autem per magica phantasmata faciebam & ostendebam hominibus dc mortuis vivos, & infirmos tanquam sanos, & claudos tanquam currentes, & prc∣pter haec multos impediebam credere Christo. Et di∣cebam hominibus quia omnipotens est Diabolus, & ipse crucifixit Christum quasi contrarium: & quomodo di∣citis mihi suscipiet te Christus, cum in tantis blasphe∣maverim eum? quomodo possum poenitere? pro quibus primum ingemiscam de his quos prohibui salvari & per∣suasi perire: an quia glorificavi Daemones? vel pro ho∣micidiis quae feci? vel pro his quos constitui miseros? vel pro his quos corrupi? vel pro his quibus insidiatus sum injuste? Inique egi, moechatus sum, fornica∣tus sum, perdidi multos, rapui, furatus sum, mul∣tos feci periclitari, multos deposui in infernum, & ad ipsas tenebras exteriores deduxi, & non est malum in seculo quod non egerim. Sed nunc possum sentire san∣ctam virtutem Christi, & postulo ad eum introitum, ut non memoriam faciat malorum meorum; non ad remissionem postulo, sed ad cognoscendas meas ini∣quitates pessimas, & lacrimis non cessantibus super his silui. Flebam enim ego & adstantes mihi vehementer, videntes quia meipsum juste culpabam, & quia ratio∣nabiliter sapui, indignum me judicans ad accessionem Christi, ut ante eum starem, scindens vestem meam, cinerem in capite meo fricabam in pavimento jacens, & ingemiscebam amarissime lugens, & flens magnis lacrimis, solum hoc clamans, Vae mihi! vae mihi! quia perii miserabilis ego.

Tunc quidam alius de sanctis6 1.83 nomine Eusebius re∣spondit mihi, dicens: Cypriane, noli desperare; ho∣rum enim omnium redemtio est gratia Christi, quia ignorans egisti, putans quod Dei operibus teipsum de∣deras,

ministrans Diabolo. Ignorantia tibi locum poenitentiae dabit. Ut quid ita sine mensura te fatigas & luges supra modum? Ut quid consentis cogitatio∣nibus, dicens non tibi indulgeri? Nam hoc tibi est ad perditionem animae. Dixisti quidem, habeo pe∣lagus iniquitatum, & innumerabiles fontes impieta∣tum, & undas multorum malorum. Sed pelagus, & fontes, & undae sub potestate Dei sunt; jubet enim Dominus, & omnia dissolvuntur. Numquid possunt tua mala vincere Dei benignitatem? Me audi quia te diligo, scio multos etsi non tales, tamen multum peccatores in actibus, & quia animo promto, acces∣serunt ad Christum. Et per te itaque cognosce quod Magi erant & incenderunt codices suos & suscepti sunt. Et tu similiter occidisti alienos filios daemo∣niis, alii autem suos filios occiderunt. Sacrificave∣runt enim fillios suos & filias daemoniis. Alii autem libaverunt militiae coeli. Multi autem abnegaverunt Christum; alii vero blasphemaverunt, & persecuti sunt sanctos ejus; & omnes hos poenitentes suscepit. Et tu quousque affligis cor tuum, & crucias te in∣fidelitate? Intende & cognosce quia infidelitatem hanc & dubitationem diabolus immisit tibi: pessimus enim est & mala infert sicut tu nosti. Non memoraris quia1 1.84 antequam gallus cantaret in nocte quae transiit, cum dolo tibi respondit diabolus dicens, quia Chri∣stus odit meos, & cum dolo te adjuvabit, ut sepa∣ret te à me & projiciat te, & faciam in te quod volo. Haec tibi dixit Diabolus. Cognosce ergo quia Chri∣sto praesente, nihil potest tibi facere. Consigna ergo cor tuum, ut auferatur à te infidelitatis cogitatio. Invoca Christum ut habeas ad eum fiduciam, & co∣gnoscas viscerum ejus misericordiam & benignitatem. Jam non habes necesse munera habere quiaa 1.85 non petit, non quaerit tempus prolixum ad miserandum Christus; jubet, & omnia vincula iniquitatum sol∣vuntur, quae per ignorantiam egisti. Non per2 1.86 me∣diatorum phantasias auxilium tibi promittit: dicit enim divina Scriptura, Juxta te est in ore tuo & cor∣de tuo quod dicitur verbum fidei. Et dicit3 1.87 vacue in eum est & invocationes. Et iterum dicit, Prope est Dominus his qui tribulato sunt corde, & humiles spiritu salvabit. Et iterum, Corde enim creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Susce∣pit te Dominus, quia confessus es, & pronunciasti iniquitates tuas quas fecisti. Bene fecisti quia vomuisti venenum Draconis immundi: propter quod silere omnes praesentes amicosb 1.88 petivi, usque quo per confessionem evomeres omne venenum Draconis & astutiam Diaboli. Jam ergo festina ad fidem Christi. Rogo te, audi me, & animae quietior esto; redi jam in bonum sensum, amice Cypriane, cohibe jam multitudinem lacrymarum, intellige quia homo es, sentis quomodo errasti, quia multa ignorantia cogno∣visti inimici dolositates. Non est opus te docere quae adinveniunt daemones. Tu teipsum mone; noli sic multum disrumpere te in luctum; dic in tuo sensu, in conscientia pura, dic illusio factus sum daemonio∣rum, & parabola hominum; dic in corde tuo igno∣rans egi; Christe, miserere mei: maligno cooperan∣te mecum spiritu, in multis obligatus sum malis. E∣tenim quemadmodum sylva ab igne incensa, multos homines & domos & civitates comburit, & nemo cul∣pat sylvam de interitu sed ignem; ita & tu noli om∣nem culpam tibi soli ascribere, sed Diabolo. Non tuam solius conscientiam facias noxiam malarum ini∣quitatum, quia maligni error in artem magicam te immisit. Annon vidimus multos ad insaniam conver∣sos, qui & ipsi se interfecerunt, sicut traditor Judas seipsum illaqueavit. Et tu Cypriane projiciens infide∣litatem tuam, accede ad pietatem Christi, si in erro∣re permansisses, bene dubitares: si autem nunc cog∣novisti Christum, & adversatus es inimicum, manifesta quia & credis quae audisti de Christo. Nunc autem lacrimae quidem tuae tibi permaneant, propter Chri∣sti pietatem, intellectum autem sanum habe in fidem Dei, ut efficiaris mundus secundum ejus voluntatem, & sic poteris plures animas offerre Christo.

Ego autem Cyprianus respondi ei dicens: De la∣crimis non cessabo, corripit me conscientia mea, de∣precor autem Christum & famulam ejus Justinam in∣cessanter, ut indulgeat mihi quae in eam deliqui, & ut deprecetur Dommum pro me, rogo te pater Eu∣sebi, narra mihi desideranti de Christi Scripturis, si aliquem de impiis convertentem se Dominus suscepit. Eusebius autem dixit mihi: Paulus Apostolus etsi ma∣gus non erat, sed blasphemus & persecutor Christi fuit; ipse sanctum Stephanum cum aliis multis lapida∣vit: & Petrus qui claves coelestium mysteriorum te∣net, & ipse ter negavit Christum: sed poenituerunt & suscepti sunt. Et Paulus quidem vas electionis ap∣pellatus est: Petrus vero coelestis regni claves sortitus est. Et quid dicit Paulus? misertus est mihi Christus, quia ignorans feci in incredulitate. In Actibus Apo∣stolorum scriptum est. Quia multi ex his qui curiosa sectati sunt, contulerunt libros suos, & combusserunt eos, & isti suscepti sunt ad illuminationem Spiritus sancti, ab omnibus iniquitatibus suis mundati. Vide & Nabucadonosor Regem Babyloniae quomodo post divinam ultionem, quam in tribus vidit pueris, cum misisset eos in fornacem ignis, non tetigit eos ignis. Cogebantur enim ab eo abnegare Deum; sed castiga∣vit eum omnium Dominus cum pietate, statutis tem∣poribus septem, & postquam Dominum cognovit, reddidit illi regnum. Et Manasses Rex lsrael cum multas impietates gessisset. Similiter & multi Reges & populi multa mala facientes, & Dominum irritan∣tes in idolis, & Prophetas occiderunt, & in templo Dei Idola statuerunt, & adoraverunt eos; & daemo∣nes coluerunt, & multum sanguinem innocentem ef∣fuderunt, & populum cum minis & terroribus impie agere jubebant: Prophetas quoque serris & gladiis & lapidibus occiderunt. Et hos poenitentia ductos beni∣gnus Dominus suscepit, & principatum quem perdi∣derant, iterum reddidit illis. Sed & omnes Israëlitas frequenter inique agentes, & iterum poenitentes susce∣pit, & usque ad adventum ejus pelagus iniquitatum populis indulgens, suscepit eos. Sed usque in hodier∣num diem apud Ecclesiam purgatrix poenitentia plu∣rimos liberar; unde & eos qui valde infirmantur in ini∣quitatibus, sicut bonus medicus Deo sanos restituit. Virtus autem Ecclesiae & poenitentia est Evangelium Christi; omne exemplum passionum ejus continens, quemadmodum & in deserto Manna omnem saporem praestabat, & unicuique desiderium complebat diver∣sarum escarum. Dixit enim Dominus ad Petrum: Non solum septies dimittes poenitenti, sed septuagies septies. Non ergo desperes, Cypriane, mundari te

posse magno pelago misericordiae & miserationum Dei, in quo1 1.892 1.90 cito per gratiam Christi habes lavari. Salutarem enim aquam ipse effudit super nos affluen∣ter super peccatores & iniquos, propter nos mortem suscipiens sicut Isaias prophetavit de Christo dicens: Propter peccata populi mei ductus est ad mortem; & iterum dicit, & ipse traditus est propter peccata no∣stra: & ipse Dominus dicit, Non enim veni justos vocare, sed peccatores ad poenitentiam ut justificen∣tur; & iterum dicit, quia non habent opus sani me∣dico, sed male habentes, Propterea relinquens no∣naginta novem oves, venit ad errantem, & quia gau∣dium erit in conspectu Angelorum Dei super uno pec∣catore poenitentiam agente. Cypriane, tene ancho∣ram fidei juramentum Domini. Quia vivo ego, dicit Adonai Dominus, nolo mortem peccatoris, sed ut ma∣gis convertatur & vivat.

Et nunc surge frater, & solve jejunium, hodie triduum habes nihil accipiens, & simul ibimus ad Ecclesiam Christi ad patres, & audi ab eis doctrinae divinae verbum, etenim sine invidia docent, & solli∣cite deducunt in veritatem; & post hoc ad Episco∣pum accedimus. Cypriane desperate, in te redibit Dominus, & mundabis tua peccata, & quemadmo∣dum trahebas ab Ecclesia Christi, & transmittebas ad Diabolum, ita & multas animas offeres Christo, illu∣minans eos notitia Christi fidei. Scio quia beatus & verus servus Christi efficieris. Sed rogo & ut me sem∣per in mente habeas ad Dominum. Tunc ego Cy∣prianus osculatus sum caput ejus & pectus, & Patrem eum vocabam. Erat autem & condiscipulus meus in literis, ipse enim Eusebius ab infantia erat fidelis, & cum essem in errore meo multum me monebat ut ad meliora transirem. Alia autem die, cum adhuc3 1.91 nox esset, ivimus in sanctam Ecclesiam Dei, & vidi coe∣lestem chorum super terram hymnum referentem Deo cum multa glorificatione. Audivi autem ibi laudem per singulos versus omnium vocem consonantem, ut putarem omnium esse unam vocem, tanquam vocem Angelorum. Prophetae defuncti loquebantur per vi∣vos, Apostoli tanquam vivi praedicabant. Non erat opus hominum interpretatione, Spiritus sanctus inter∣pretabatur quae dicebantur. Simpliciores enim sunt sermones puris sensibus constructi. Multi autem ad∣mirabantur populi, & cives super meam conversionem, & humilitatem, & haec videntes glorificabant Domi∣num dicentes, Vere magnus Dominus Christianorum qui convertit Cyprianum! & dixi ego, pater Eusebi, ut quid non comburimus codices Diaboli, & depono onus iniquitatum? Et mane facientes flammam ante atrium Ecclesiae, jubente Episcopo combussimus eos. Et Episcopus narravit nobis omnia quae ad utilitatem essent, & quae prodessent nobis, sicut narravit mihi & monuit me, qui inter homines factus est Angelus mihi Eusebius.

Cum ergo audisset Dei famula Justina meam con∣versionem, lucernam accendit, & Deo4 1.92 capillos suos totondit, parentes vero thalamum ejus consecra∣verunt, in ministerio sanctae Ecclesiae; ipsa vero5 1.93 or∣namentum vendens omne, cum dote sua, omnia pau∣peribus erogavit, gratias agens Deo pro mea salute. Et ego simili modo sicut & illa omnem substantiam meam vendens sanctae Ecclesiae obtuli, & non multo tempore post merui Domini consignationem accipere, faciente presbytero & patre meo Eusebio, quia valde honorem deferebat sanctae virgini Justinae cum omni Ecclesia.

Ex eo coepi ego Cyprianus multos monere ad con∣versionem, & credebat multitudo, & addebantur in gregem Christi: exponebam enim illis omnem viam erroris, quia suadibilis est, sed est fons amaritudinis, quem ego poene totum bibi.

Nunc autem conversus sum ad clarum lumen, & sic per omnes dies convivebam cum patre meo Eusebio, cui est multa gratia & merces apud Dominum, quia liberavit me de morte aeterna, & deduxit me ad Chri∣stum Jesum: cum quo Deo Patri gloria & potestas, una cum sancto Spiritu in secula seculorum,

Amen.

Notes

• 1 1.1

  Quod Graecis verbis diceretur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Quam rem videtur respicere Nazianzenus Orat. 18. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Georg. Cedren. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 De ope∣re ipso superius in Praefatione egimus. Quod ad Exempla∣ria attinet, quibus usi sumus; in subsidium illius quod Bi∣bliotheca nostra continet, lectiones Usserianas adnotavit Eruditus vir Dominus Palasa S. S. Theologiae Professor & Coll. S. Trin. Dubl. Socius. Apographum vero codicls S. Trinit. Cantabrigiae, communicavit egregius Vir Dr. Bat∣tell, Collegii ejusdem Socius: quos honoris causa nomi∣no; parum enim prospere succederent Editorum in veterum scriptis eruendis curae; nisi subvenitent ipsis laborantibus, amica doctorum hominum commercia.
• 2 1.2

  Graece videtur scriptum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, & intelligit vim sive efficaciam, ita statim dicit vanam eorum virtutem.〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 sive idola à Graecis in∣terpretibus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicuntur.
• a 1.3

  Nunquid, Trin.
• b 1.4

  Vanam virtutem, Trin.
• c 1.5

  De roboribus, Trin.
• 3 1.6

  Apollinis Pythii. Daemon per totum hoc scriptum eo nomine designatur: qua loquendi forma utitur S. Joannes in Apocalypsi. De Eleusiniis Mi∣nut. Felix. Ceres facibus accensis, & serpente circund••ta er∣rore subreptam & corruptam Liberam anxia & sollicita vesti∣gat. Pariter Claudianus de raptu Proserpinae,

  —Faces extollit Eleusis: Angues Triptolemi strident, & squamea curvis Colla levant attrita jugis.
• 4 1.7

  In Eleusiniis factus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Tertia dies huic lusui addicebatur, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicebatur. De hac re Statius in Sylv.

  Tuque Actaea Ceres, cursu cui semper anhelo Votivam taciti quassamus lampada Mystae.

  Parentes autem id curabant ut liberi adhuc pueri initiaren∣tur. Unde Terentius in Phormione,

  Ferietur alio munere, ubi hera pepererit; Porro autem alio, ubi erit puero natalis dies: Ubi initiabunt.
• 5 1.8

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Proscrpinae. Interpres Graecae vocis homonymia deceptus, ad oculi fe∣nestram transtulit, quae ad raptam Cereris filiam pertinebant. Quam impotenti luctu filiam illa requirebat, quantaque cum pompa tota illa tragoedia vario mysteriorum apparatu repraesentabatur, omnibus notum est. Porro Epoptarum suspiria, & tardae expectationes, in veterum scriptis passim memorantur.
• 6 1.9

  Quae Horatio dicitur, Montium custos nemorumque virgo. Mons iste erat forte O∣lympus Syriae, juxta Antiochiam, de quo Libanius in vita sua, & alibi; nam fere quaelibet regio Olympum suum ha∣buit. Sacri autem erant montes utpote coelo proximi, qui∣bus ex lege in Sina monte tradita, & ibi jejunio Moysis 40. dierum repetito, auctoramentum accessit. Nihil enim cer∣tius est quam Gentium superstitiones, à Judaico cultu, ma∣gua ex parte traductas. Antiochenos in Olympo suo certa∣mina summa cum ambitione celebrasse Graeco ritu, res est certissima; nec puduit Imperatores Romanos illic Alytar∣chi habitu ludis praecsse. De Diocletiano ait Jo. Antioch. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ait porro ludos istos tandem à Justino Imperatore prohibitos.
• 7 1.10

  Annis nimirum provectior factus. Respicere videtur ad septennium supra memoratum. Ita 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vel 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 de aetate dicitur Luc. 1. 7, 18. & 2. 36.
• 8 1.11

  Quae Deae venatrici accommoda, & proinde grata habebantur. De spectaculis & sonis, initiandis objici solitis Themistius orat, ad patrem ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉&c. Et alibi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Pariter Pletho in Scholiis ad Oracula Magica Zoroastris, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Et de∣inceps, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Quae omnia poetico more exsequi∣tur Claudianus de Raptu Proserpinae in principio,

  Jam mihi cernuntur trepidis delubra moveri Sedibus, & claram dispergere fulmina lucem, Adventum testata Dei, jam magnus ab imis Auditur fremitus terris, templumque remugit.
• 9 1.12

  Photii syl∣loge habet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. In hac arte Thessalae videntur maxime se exercuisse.
• 10 1.13

  De his videatur Martinus Delrio, Disquis. Mag. l. 2. qu. 27. sect. 2.
• 1 1.14

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• a 1.15

  De roboribus, Trin.
• 2 1.16

  Plurima hic omisisse videtur interpres La∣tinus. Photii sylloge haec habet, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 3 1.17

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Mithrae symbolum. Strabo de Persis ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Hic inter Orimasden & Arimaneion medius statui∣tur. Unde Plutarchus libro de Iside & Osiride refert, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Pyrathcia describit Strabo lib. 15. quod sint, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Notat vero Diodorus Siculus extinctos fuisse hos perennes ignes, si quando rex moreretur.
• 4 1.18

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 sive aspectus stellarum, ab Astrologis imprimis spectatur. Ma∣nilius

  Nec satis est proprias signorum noscere formas, Consensu quoque fata movent, & foedere gaudent.

  Porro ex nascentium horoscopo totius vitae futurae ratio pen∣dere creditur. Unde ex AEgyptiorum placitis, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Mercur. Trism. Et Porph. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Huc spectant quae hic habentur de firmamento.
• 5 1.19

  In arte Magica herbarum usus maxime celebratur, quae pro suis signaturis vires habere cre∣debantur, & aliae aliis planetis adscriptae in ipsas stellas vim exercere. Unde Plinius l. 24. c. 2. Durat tradita persuasio in magna parte vulgi, veneficiis & herbis, solis lunaeque de∣fectus cogi: in eoque foeminarum scientiam praevalere.
• 6 1.20

  De Scorpio in conjunctione cum Sole Manilius l. 4.

  Scorpius armata violento cuspide cauda, Qui sua cum Phoebi currum per sidera ducit, Rimatur terras, & sulcis semina miscet; In bellum ardentes animos, & Martia castra Efficit, & multo gaudentem saxguine civem.
• 7 1.21

  Apollo apud Eusebium l. 4. de De∣monstrat. sic canit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Plato autem in Phaedro Aereis daemonibus rei Magicae in∣ventionem tribuit. Vid. Epist. Pauli ad Eph. 2. 2.
• 8 1.22

  Plinius Pythagoram pri∣mum fuisse docet qui artes Magicas ab Oriente in Occiden∣tem invexit; unde quae de abstinentia docuit non adeo Phi∣losophiae quam Magiae debentur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 istae, ab initiandis requirebantur; de quibus vide Porphyr. de Abstinentia, Hieroclem, Jamblichum, reliquosque illius gregis, qui Magiam pro Philosophia venditabant. Istis piamentis jacti∣tabant homines transgredi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 9 1.23

  Pro ••atione imperii & potestatis quae obtinent, nec non regionis quam incolunt. Quo ordine hi Cosmocratores incederent, ma∣gna olim apud Magos lis erat. Jaldabaoth primus à qui∣busdam habebatur teste Irenaeo lib. 1. cap. 34. at septimus apud Epiphan. Haer. 26. & Tertull. de praescript. Ita Jao supremum orbem occupat, recensente Epiphanio; at Ire∣naeo in secundis collocatur. De his Celsus ait apud Ori∣gen. lib. 6. 6. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Rem hanc diligenter explicare satagit Jamblichus, de Mysteriis c. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉&c.
• 10 1.24

  Quos statim combussisse dicitur Cyprianus. Magici systematis typum exhibet Ori∣genes contra Celsum lib. 6. quod 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 appellat. Va∣rie etiam enarrant Tertullianus, Origenes, Epiphanius, aliique Patres qui contra Valentinianos scripserunt.
• b 1.25

  Magnis, Trin.
• 11 1.26

  De nominum vi multis agit Origenes contra Celsum lib. 1. Postquam de vocibus Hebraeis dixisset. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. De AEgyptiis progredi∣tur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Jamblichus de Mysteriis cap. 4. 5. multum se tor∣quet ut ostendat voces AEgyptiacas eximia vi pollere, nec permutari posse in alias, nec in aliam dialectum translata vim suam retinere.
• 12 1.27

  Is numerus Mithrae sacer. Irenaeus lib. 1. cap. 23. de Basilide verba faciens ait, Trecentorum autem sexaginta quinque coelorum locales positiones distribuunt similiter ut Mathematici. Illorum enim theoremata accipientes, in suum characterem doctri∣nae transtulerunt: esse autem principem illorum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, & propter hoc 365. numerum habere in se. De hac re agunt Hieron. Com. in Amos. Augustinus l. de Haeres. Epiph. contra Haeres. 24. Theodorit. l. 1. Haeret. fab. ut alios mittam, qui multis explicant gemmas è ruderibus erutas, in Amuleti usus olim paratas. De Apollinis sive solis Templo à Dioclesiano reparato, addito specu in ho∣norem Hecatis, cui pariter Mithrae numerus videbatur sacer, haec habet Joan. Antiochenus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 13 1.28

  Hanc ob causam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in S. Scripturis dicuntur.
• 14 1.29

  Corpore ex tenui aere confla∣to, apparuere. Quale Phasma illud à Virgil. descriptum lib. 10.

  Tum Dea nube cava tenuem sine viribus umbram In faciem AEneae, visu mirabile monstrum, Dardaniis ornat telis.
• c 1.30

  Quaedam, Trin.
• 15 1.31

  Sive in Telesmatibus, Amuletis aut Periaptis Stellarum vires, aut daemonum servitia alligant. Minas quas in Deos intentant Theurgi, Porphyrius in Epist. ad Anebonem appellat 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• d 1.32

  Et qui percipiunt, Trin.
• e 1.33

  Quae∣dam, Trin.
• 1 1.34

  Ex veteri traditione quam Platonici commendatiorem fecerant, praesertim illi qui post Christianismum ad Magiam declinarunt quales Jam∣blichus, Porphyrius, Plotinus, Proclus, & Julianus Aposta∣ta; in quibus mirabilia plurima bonorum Angelorum opera expediri creditum est. Inde Magia divisa est in Albam & Nigram. Altera Theourgia dicta, quae à spiritibus Iucis derivata; altera goetia, quae à spiritibus tenebrarum hausta. Inter hos mediae habebantur indolis spiritus qui Mediatores appellabantur: de quibus Hierocles & alii istius sectae. Spi∣ritus isti omnes variis artibus procurandi.
• a 1.35

  Qui vero, Trin.
• 2 1.36

  Plutus summum apud inferos numen divitiis praeest, & ab Apostolo Deus hujus mundi di∣citur. Ita Spiritus maligni thesauris incubare feruntur, & aurifodinis obversari.
• b 1.37

  Descendere, Bod.
• 3 1.38

  In Graeco videtur fuisse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• c 1.39

  Ministerii, Usser.
• 4 1.40

  Ut anima post discessum à corpore fieret Daemon. Pythag. carminibus au∣reis.

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 5 1.41

  Non unum aut alterum Paredrum, sive familiarem spiritum obsequio meo addixit, sed totas legiones. Imo impurus ille nugator qui secreta Cypriani scripsit cuilibet fere Daemoni paredro multas legio∣nes assignat.
• 6 1.42

  Habitu scil. regali conspicuus. M. Delrio disquisit. Magic. l. 2. Q. 28. sect. 3. ait solenne esse ut Daemon quando pactum expressum iniit, offerre se conspicuum forma virili: post pactum quando adorandus, semper in forma hirci.
• 7 1.43

  Praestigias scil. oculis fucum facien∣tes. Ita Marcus Haereticus vinum in Eucharistia in sangui∣nem convertisse videbatur. Iren. I. 1. c. 9. Epiph. haer. 34. Ita Paneadi victima stato die spectante populo disparuit, qua de re videatur Euseb. l. 7. c. 17. Infinita sunt quae Pseudo∣clemens, Philostratus, Apuleius de mirabilibus à Simone Mago, Apollonio, Juliano Chaldaeo, & Maga quae primi nominis dicebatur, retulerunt. Ut, quae à Poetis de Circe, Medea aliisque veneficis narrantur, praeteream.
• 8 1.44

  Quo Thecla flammis se eripuisse ferebatur. Vid. Origen. lib. 3. in Job. Arnob. lib. 4. c. 27. Athan. de Incarnat. Verbi, & alios passim.
• 9 1.45

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. gloriatur & jactat. Maligni spiri∣tus per insufflationem admissi credebantur; unde exsufflando ejecti. Qui quidem ritus non modo in exorcismis, sed etiam baptismo obtinuit.
• 1 1.46

  Virgilius ait,

  Carmina de caelo possunt deducere lunam.

  & Ovidius de Medea,

  Illa reluctantem cursu deducere lunam Nititur, & tenebris abdere solis equos. Illa refraenat aquas, obliquaque flumina sistit, Illa loco silvas, vivaque saxa movet. &c.
• 2 1.47

  Ceu 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• a 1.48

  Sentiebam, Uss.
• 3 1.49

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 4 1.50

  Scholastieus passim appellatur.
• 5 1.51

  Ita in plagis AEgyptiacis, Magi ad clades inferendas valebant, sed Moyses erat exorandus ut illas tol∣leret.
• 6 1.52

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 7 1.53

  Hanc rem iisdem verbis descri∣bit Nazianzenus Orat. 18. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 8 1.54

  Nazianz. ibid. ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 9 1.55

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 10 1.56

  Avium salacissimum; nam in sceleris de∣signati congeneres species animalium solent transformationes expediri.
• a 1.57

  Sic Bod. primam fenestram, Trin. Usser.
• 1 1.58

  Narrationes plurimorum qui praestigiis dissolutis deprehensi fuerant & male mulctati, da∣bit Delrio disqu. mag. l. 2. quaest.16.
• 2 1.59

  Ita Actor. 1. Judas dicitur crepuisse medius. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 3 1.60

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 4 1.61

  Tractat. Cypr. ad Donatum dicitur Chri∣stianus, malos spiritus igne torrere.
• 5 1.62

  Ita de hypocritis dicitur quod facies suas exterminent. Graece dicebatur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• b 1.63

  Obaudiens diabolo, Usser.
• 6 1.64

  Me in poenitentium classem im∣mittite, cujus infimus gradus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sic Tertull. de Poe∣nitentia, Presbyteris advolvi, & caris Dei adniculari.
• 7 1.65

  Nazianzenus ita rem explicat, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Et paulo post, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 8 1.66

  Photius addit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉,
• 1 1.67

  Talia refert Clemens in recognit. de Simone Mago, & Nazianzenus de Juliano Orat. 3.
• 2 1.68

  Qualia narrantur in Apulejo, perpetrata à maga quam vocat primi nominis.
• a 1.69

  Addit Uss. & petente à me.
• 3 1.70

  Defodiendo vivos; sequitur porro, mul∣tos necavi, alios laqueo suspendi.
• 4 1.71

  Id Dianae Tauricae ex more factum; ita apud Livium l. 22. legimus quod Romae, Gallus & Galla, Graecus & Graeca in foro boario sub terra vi∣vi dimissi sunt.
• 5 1.72

  Livius lib. 10. de Samnitibus ait, nefan∣do sacro mista hominum pecudumque caede respersos.
• 6 1.73

  In thesauris detegendis multum se jactitabat Magia.
• 7 1.74

  Qui apud Lappos passim dicitur venalis. Huc forte respicit fabula Homerica de ventis utribus inclusis, & quae ex Timaeo historico Laërtius adducit, de Empedo∣clis artificio, quo ••tesias cohibuit.
• b 1.75

  Sic Uss. Proventum Trin.
• c 1.76

  Forte abnuo.
• 8 1.77

  Notum est ex historia Ec∣clesiastica à Magis fere omnes persecutiones excitatas. Va∣lerianum in Christianum nomen Macrianus Magis addictus armabat: ita Theotecnus Galerium, Galerius Diocletia∣num.
• 1 1.78

  Quorum nomina non solum sa∣crae literae sed gentium scripta nobis exhibent. Qui auditio∣nes admirandas deamat consulat Palladii lausiacam histo∣riam, ubi de horum sepulcris agitur.
• 2 1.79

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 3 1.80

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 4 1.81

  Sacrificiis & libationibus, sed & sibi addictorum sanguinem sugere solet paredrus Daemon.
• 5 1.82

  Quod jactitabat Simon Ma∣gus, Apollonius Tyanaeus &c.
• 6 1.83

  Addit Photius 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 1 1.84

  Ad galli cantum aufugiunt Daemones.
• a 1.85

  Sic Bod. munera quia, Trin.
• 2 1.86

  Daemones mediae naturae quos Platonici à Magis edocti, ad connexionem & harmoniam mundi visibilis cum invisibilis necessarios censebant.
• 3 1.87

  Legendum puto ex Ps. 54. 25. Jacta in eum, & enutriet.
• b 1.88

  Feci, Usser.
• 1 1.89

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• 2 1.90

  Vid. Act. 9. 9. Sic & Phot.
• 3 1.91

  Antelucanis horis de quibus Plin.
• 4 1.92

  Similia addit Photius de Aglaida.
• 5 1.93

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.