S. Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata a Joanne Fello, Oxoniensi episcopo. Accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum, quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologicè delineata a Joanne Pearsonio, Cestriensi episcopo.

DE REVELATIONE CAPITIS Beati Joannis Baptistae, Tractatus incerto auctore.

1 1.1 NArrat Josephus vinctum fuisse abductum Joannem Baptistam in castellum Mache∣ronta, ibique caput ejus truncatum fuisse: 2 1.2 narrat historia Ecclesiastica sepultum in Sebaste civitate regionis Palaestinae, quae quondam Samaria est appellata.3 1.3 Post longum vero tempus monumentum ejus pagani invaserunt, & ossa per campi planitiem dissipaverunt, rursumque collecta igne concremaverunt, & postea per agros cremata projecerunt. Postea vero advenerunt quidam Mo∣nachi religiosi viri de Hierosolymis ad locum ejus∣dem monumenti, audientes ea quae Joanni accide∣rant, & quicquid potuerunt ex ossibus illius colligen∣tes, ad patrem suum Philippum detulerunt Hieroso∣lymam, & ille transmisit ea cum aliis viris religiosis Athanasio Alexandriae Pontifici fidelissimo. Ibique miro modo fuerunt servata, usque ad tempus Theo∣phili ejusdem urbis Episcopi. Qui Theophilus juben∣te Theodosio principe omnia idolorum fana in illa re∣gione Christo favente destruxit, & Ecclesiam mirae magnitudinis construxit, & in honorem ejusdem san∣cti Joannis Baptistae consecravit, & illius ossa quae sibi direxerat suprascriptus Athanasius, in eadem Ec∣clesia congregatis ibi vicinis pontificibus ex omni par∣te catervatim, omnibusque ordinibus clericorum & populorum, honorifice constituit. Igitur accedente Paschali festivitate, decollatus est Joannes Baptista imperante nequissimo Herode, qui dari saltanti puellae caput ejus jussit; & multo post decollationem ejus, accedente illo anno quo constructa est Ecclesia in no∣mine ejus, & ossa ejus ibidem collocata à Theophilo pontifice, jubente Theodosio principe, in honore ejus consecrata est quarto Kalendas Septembris. So∣lennitas namque ejus mirifice est consecrata in dedi∣cando. Caput autem illius tunc temporis repositum erat in loco, quo illud in absconso uxor Herodis de∣posuerat, nemine sciente postquam à filia in disco sus∣cepit.

Si quis omnia plenius voluerit scire,4 1.4 chronicam Marcellini principis legat; & ibi reperiet, duos

Monachos ab Oriente in Hierusalem venisse causa ora∣tionis in tempore Marciani Imperatoris. Quibus Mo∣nachis in visione angelica dictum est: Ite ad palatium Herodis, qui quondam hic fuit perfidus princeps, in∣troeuntes perspicite diligenter, & ubi fumum è terra ascendentem videritis, fodientes ibi caput Joannis Ba∣ptistae incunctanter invenietis. Et ita fecerunt, & cum magno honore clanculum secum Hierosolymam deportaverunt. Et non multo post à latronibus raptum est: qui1 1.5 mittentes in quendam specum ibidem di∣miserunt, donec idem Joannes Christo auxiliante cui∣dam viro religioso nomine Marcello sacerdoti, qui in eodem specu morabatur ut eremita, revelavit, dicens: Accipe caput meum, quod in hoc specu depositum est à latronibus, & defer illud2 1.6 Juranno Episcopo qui nunc praeest Alexandriae civitati post Theophilum Deo carum, ubi reliquiae corporis mei requiescunt. Et sic fecit Marcellus Christo annuente. In eadem igitur solennitate collectionis reliquiarum illius translationis & Ecclesiae consecrationis, allatum est caput Joannis Baptistae3 1.7 ad civitatem Alexandriae à Marcello Pres∣bytero, & datum Juranno Episcopo, quarto Kalen∣das Septembris. Et Jurannus suscepit illud collocans mirabiliter in eodem loco perpetim custodiendum. Et ideo hodierna festivitas, collectio reliquiarum beati Joannis Baptistae, non decollatio nominanda Christo annuente; & inventio ac revelatio capitis ejus. Jam∣que idem vir Domini Jurannus Episcopus, & Mar∣cellus sacerdos feliciter ad Dominum ex hoc mundo in pace migraverant.

Annis evolventibus non plurimis, cuidam viro reli∣gioso sacerdoti ac monacho, Felici nomine, qui ora∣tionis gratia ab occidentali parte in illis diebus Hiero∣solymam adierat, angelica visione dictum est: Felix surge concitus & pergens ad civitatem Alexandriae invenies ibi Ecclesiam in honorem sancti Joannis Ba∣ptistae consecratam, ubi caput ejus cum tribus par∣vulis innocentibus reconditum est. Quod accipiens transfer in partibus Galliarum in regione Aquitaniae in locum quem tibi ostendero. De qua visione certus & expergefactus reverendus senex gaudio amplissimo repletus; pergens illico ubi jussus fuerat, sicut ei di∣ctum fuerat, cuncta reperiens, rectori sui itineris gra∣tes innumeras rependit, properansque ad locum, the∣saurum sibi à Deo destinatum in unius sportellae con∣clusit sinu: statimque retro iter arripiens, junctis sibi sociis septem fratribus suis, qui cum eo abierant, val∣lansque clam omnem regionem illam, perveniens ad littora maris invenit navem cum remigiis ac guber∣naculis à Deo paratam; quam ingressus est cum the∣sauro & magni pretii margaritis. Igitur fratres & s••∣cii ejus descendentes cum eo in navi gratias agentes, in hymnis & laudibus Deum benedicentes, alta pe∣tunt aequora.

Cumque in mare iter agere coepisset, Felix eleva∣tis oculis ad coelum palmas tetendit, dicens: Domine Jesu Christe, qui fecisti coelum & terram, mare & omnia quae in eis sunt, & profundum abyssi intueris, qui super undas maris siccis pedibus ambulasti, & Pe∣trum mergentem manu erexisti, & Paulum ter de naufragio liberasti; libera nos de magnis fluctibus hujus pelagi, ut viventes benedicamus nomen tuum in secula seculorum. Mittere etiam Domine dignare sanctum Angelum tuum de coelis, ut sit dux itineris nostri, sicut fuit quondam patribus nostris, quando eduxisti eos de terra AEgypti in fortitudine magna, & in manu tua valida; & perduc nos recto itinere ad lo∣cum optatum, ad sanctas & preciosas margaritas col∣locandas.

Haec & his similia orante Beato Felice, ecce nubes lucida descendit supra navem, & de medio nubis egres∣sa est columba ad instar nivis candida, & super puppim navis immobilis perstitit, ••am in die quam in nocte, usque dum in partibus Aquitaniae as littus maris Ocea∣ni pertingerent. Cumque non longe à terra se esse co∣gnovissent, diverterunt ad portum qui appellatur An∣golismensis, qui est situs in pago Alniensi. Ibique euntes de navi ad terram, paulisper requieverunt. Mo∣ventes autem ex eodem loco, duobus milliaribus pera∣ctis, invenerunt eminus corpora mortuorum,4 1.8 regem videlicet Wandalorum cum omni exercitu suo jacen∣tem super faciem terrae, ut opinor, quasi viginti mil∣lia virorum. Quoniam egressus fuerat idem populus crassa cervice de vagatione sua per mare cum classe magna, & ventus vehemens irruit in eos, & transvexit in partes occidentis in supradictum portum Angolis∣mensem. Nunciatumque est Pipino regi Aquitano∣rum, quod gens Wandala regnum ejus invaderet: misitque in omnes terminos Aquitanorum ac Xancto∣nicae, nec non Angolismae, sive omnes terminos eo∣rum, ut contra eos pergerent ac dimicarent: quia idem rex Pipinus tunc morabatur in territorio Alniens•• super fluvium Vultronae, in palatio quod vocatur En∣geriacum, inter medios fines Pictavorum ac Xancto∣nicae. Denique cum isdem rex Pipinus cum omni multitudine armatorum occurreret hostibus suis, secit Dominus salutem magnam omni exercitui suo, ita ut nullus evaderet ex hac multitudine, qui non caede va∣staretur. Supradictus autem rex videns sibi à Domi∣no auxilium de coelo fuisse praestitum, & ultionem de inimicis, ita ut non minuerentur de exercitu suo, nisi viginti viri quos prae ceteris valde diligebat.

Quos accipiens, singulis deposuit feretris. Laetus pro victoria, moestus pro amissorum funeribus exercitum revocat, pergere cupiens ad propria.

Cumque ab hac caede quasi quatuor milliaribus dis∣juncti essent, figere tentoria imperat; pressusque som∣no, stratum suum parari in papilionibus jubet. Tunc pro lassitudine somno ingruente vox divina oblata est, dicens ad eum: Cur te piger somnus ita pressit? No∣veris magni viri Joannis Baptistae caput ex transmari∣nis partibus ab oriente cum tribus parvulis innocenti∣bus ad hunc pagum deferri, & propter ejus meritum in hoc praelio divinitus victoriam tibi à Deo esse col∣latam. Respondit ei Rex Pipinus in visione, dicens: Si tanta beneficia propter ejus meritum in me vigent, indica mihi quid agam: aut quemadmodum investiga∣re vel invenire potero eum. Respondit ei vox divina, dicens: Ecce post tergum tuum sequuntur te septem fratres in habitu peregrinorum, & unus qui ceteris praeesse videtur, Felix vocatur. Vade in occursum eorum cum paucis, & in humilitate cordis benigne suscipe: adornatasque preciosissimas margaritas, pa∣cifice, tecum ducere coneris, & videbis magnalia Dei. Vir autem Domini Felix, visa tanta multitu∣dine caesorum corporum, pavore perterritus, tamen de adjutorio Dei confisus, confortat socios, & ut paulisper iter agerent, admonet. Divertentesque ex adverso, parvulum sibi statuerunt habitaculum, ut eadem nocte usque mane in eodem permanere potuis∣sent.

Praedictus autem Rex Pipinus à somno evigilans, in∣tra semetipsum cogitare tacitus coeplt ex visione quam viderat, quid agere deberet; recogitans quia in anti∣quis est sapientia, & multorum peritorum prudentia. Mittensque concitus accersiri jubet virum prudentem ac bonis operibus pollentem, nomine Felicem, ut de tanta manifesta visione Dominum pulsaret, ut ei salu∣breconsilium suggerere dignaretur. Igitur consilio in∣ventum est, ut exutis vestibus & calceamentis suis in cinere & cilicio nudis plantis incedentes, sicuti oraculo divino admonitus fuerat, obviam famulis Dei proce∣derent. Cumque se mutuo conspexissent, jacentes, tam ipse quam omnes qui aderant, proni in terram tamdiu adoraverunt, quoadusque famuli Dei ad locum ubi jacebant, pertingerent. Cumque Dominum bene∣dixissent, & se invicem salutassent, osculum pacis sibi∣met dederunt. Levantesque se à terra, lacrymabiliter interrogabant se invicem, qua causa haec quae viderant & audierant, accidissent. Vir autem Domini Felix cuncta intelligens à Deo esse manifestata, retexit hi∣storias quemadmodum Hierosolymam adierat orationis gratia, & thesaurum absconditum divina misericordia ei revelaverat. Et facta oratione cum omnes respondis∣sent: Amen; elevatis Felix preciosissimis margaritis, capite scilicet Joannis Baptistae & reliquiis sociorum ejus beatorum martyrum innocentium; cum hymnis & laudibus psallentium dirigit chorum.

Quo audito cunctus exercitus qui in castris erat, quasi unus vir ei obviam processit numero triginta mil∣lia virorum. Exequias vero mortuorum qui in praelio corruerant, secum deferentes, petebant auxilium de coelo à Domino per praecursorem suum Joannem, ut cujus reliquiae deportarentur divina gratia manifestare dignaretur; promittentes se tantam fidem habere, ut quidquid peteretur, sanctus Joannes Domino annuente tribuere posset: Apprehendentesque sportellam, in qua beati Joannis Baptistae caput continebatur, singu∣lis seretris imposuerunt, mortuos tangentes. Miro at∣que inaestimabili modo mox ut tetigit ossa jacentium, vita per mortuum mortuis reddita est. Surrexerunt autem eadem hora ab officio funeris viginti viri tam celeriter ac si à somno essent excitati; & qui à flenti∣bus amicis portabantur ad tumulandum, iisdem gau∣dentibus ad vitam redeunt. Videns autem Rex Pipi∣nus & cunctus exercitus magnalia quae circa eos Do∣minus gesserat per praecursorem suum Joannem Bapti∣stam; plaudentes manibus benedicebant Dominum, qui fecit mirabilia in coelo & in terra. Vir autem Domini Felix & socii ejus gaudio repleti, una cum Rege Pipino & exercitu ejus, levantes caput beati ac praecellentissimi praecursoris Christi Joannis Baptistae & beatorum innocentium, cum gaudio & laetitia iter agere coeperunt. Cumque nulla mora fieret in eun∣do, pervenerunt ad quandam villam, quae appella∣tur Vultronia. Cumque ibidem paulisper quievissent, obvius eis quidam caecus factus est, qui statim sanus effectus est per beatissimi praecursoris merita. Cum∣que de eodem loco eis moveri placuisset, arripiunt iter per viam quae ducit ad paludem, cognomine Mathe∣vallis. Cumque eis aliquantulum ibi requiescere pla∣cuisset; ecce quidam debilis pedibus qui se erigere omnino nequibat, rependo se trahens obviam eis pro∣cessit. Qui invocans meritum beati Joannis, ita red∣ditus est sanitati, ut firmus & stabilis sine dolore in∣cederet cum turbis.

Jamque propinquantes ad locum quo tendebant, super fluvium Vultronae ad palatium nomine Enge∣riacum pervenerunt. Audiens autem omnis populus à maximo usque ad minimum, à viro usque ad mu∣lierem, omnes simul in unum conglobati obviam eis processerunt. Cumque ibidem ante palatium Regis Pipini pervenissent: in basilica beatissimae & glorio∣sissimae semper virginis Mariae, cum magno fervore & studio, illico ad custodiendum deposuerunt. Lae∣tatusque est universus populus laetitia magna, & cele∣braverunt solennitatem hujus diei quarto Kalendas Septembris, & reversi sunt unusquisque ad habitacula sua. Igitur beatus Felix & socii ejus cum venerando rege inter cetera Dominum deprecabantur, ut eis sa∣lubre consilium suggereret, quonam in loco sancta membra locarent. AEdificantesque basilicam, & in ea concavum ciborium cum sex columnis marmoreis mirifici operis bene compositis non longe à Vultroniae littore, sed ut arbitror centum stadiis. In quo cum aromatibus & plurimis bonis odoribus condientes ca∣put beati Joannis Baptistae almi praecursoris Christi, & beatorum trium innocentium, corpora simul in hoc ciborio concluserunt, bitumineque sigillato munie∣runt. Domino autem auxiliante hoc aedificium com∣pletum est feliciter. Fecit etiam idem rex fontem du∣ctorium, qui à duobus fere milliaribus per profundis∣simos terrae meatus ad palatium ejus ductus decurre∣ret, & in ipsam basilicam per ferrum & aes introdu∣ceretur, ac subtus ciborium per concavam marmoream columnam ebulliret: ibique sacri baptismatis ablutio fieret: sicque iterum ad primos aditus reflecteretur. Convocans igitur Rex Pipinus & beatus Felix Ponti∣fices & sacerdotes, omnesque patriae nobiles; bene∣dicentes Ecclesiam, atque in honore ejusdem Joannis Baptistae dedicando mirifice consecrantes, praediis ac possessionibus suis à progenitoribus sibi dimissis eam nobiliter dotaverunt. Ordinatisque omnibus necessa∣riis, monachos ibidem Deo in perpetuum servituros statuerunt, postmodum multa Domino mirabilia ope∣rante per famulum suum Joannem Baptistam. Tan∣dem vero metam narrationi ponentes, oremus im∣mensitatem bonitatis Christi, ut sua potenti dextra suffultos nos ad aeternae quietis stationem perducat: qui vivit & regnat cum Patre & Spiritu sancto per omnia secula.

Notes

• 1 1.1

  Stupendissimam hanc narrationem sub∣nectimus, ne quid Cypriano olim appensum desideraretur. Laterem videtur lavare Pamelius, qui notis suis mendacio∣rum sentinam purgare satagit. Pamelius ait, Lib. nempe 18. antiq. c. 10. seu juxta novam versionem 7. Quod ipsum ex illo repetit Eusebius lib. 1. hist. eccl. cap. 11. seu juxta Grae∣cum exemplar 11. & postea Beda in cap. 14. Marci, ubi quum iisdem verbis utatur, atque adeo illinc haec transcrip∣ta ad verbum videantur; non sum veritus reponere, in ca∣stellum Macheronta abductum.
• 2 1.2

  Pamelius ait, Sic lego, quia nullam hujus rei facit mentionem Josephus, sed hist. eccl. lib. 11. cap. 28. àuctore Ruffino, in sua ad Eusebium Appendice.
• 3 1.3

  Pamelius ait, Tempore nem∣pe Apostatae Juliani, inquit Beda cum Ruffino: qui etiam rectius narrant, adfuisse tunc, quum dispergerentur ossa Jo∣annis Bapt. Monachos; non postea advenisse. Ex quibus e∣tiam omnino legendum censeo Philippum pro Josephum: praesertim consentientibus Petro Trecensi in historia Schola∣stica, ut omittam M. S. quendam de hac re tractatum, & Adone in Martyrol. ad 4. Kal. Septemb. qui cum Ruffino missa dicunt haec ossa Athanasio per Julianum diaconum.
• 4 1.4

  Pamelius ait, Antea mendose legebatur Marcelli. Citat enim etiam Beda loco ci∣tato chronicam Marcellini Comitis. Is enim ad Chronicum Eusebii, & Hieron. Appendicem scripsit, & produxit ad tempora usque Justiniani, quae excusa est cum fastis consu∣laribus Onuphrii Panvinii.
• 1 1.5

  Pamelius ait, Quod au∣ctor à latronibus, Marcellinus Comes & Simeon Metaphra∣stes, à figulo quodam raptum dicunt sacrosanctum Baptistae caput. Atque hinc factum puto, ut maluerit Beda cum loco citato, tum in hom. de collocatione seu natali D. Joannis Ba∣ptistae, non aliud scribere quam incuriae culpa deperditum. Quod de verbo ad verbum etiam transcriptum est in Bedae & Adonis martyrologiis ad 6. Kal. Martii, quem Peritium vocat Metaphrastes. Quibus locis, uti & apud Usuardum, legendum esse Emessam, seu potius Emesium Phoeniciae ci∣vitatem, non Edessam, patet ex Marcellino, Metaphraste, & Petro Trecensi: tum ex dicta narratione, & Martyrol. D. Donatiani MS. & ipsius Adonis Chronicis.
• 2 1.6

  Pamelius ait, Beda legit Julioramo. Petrus Trecensis Juliaramo. Illud accedit magis ad lectionem Metaphrastis, qui cum MS. cod. legit Uranio, praesertim quum Marcellinus Comes legat Juliuranio. Qui tamen non Alexandrinus, sed Emissenus Episcopus fuisse ab illis omni∣bus perhibetur, atque adeo videtur auctor memoria lapsus, dum Alexandriae Episcopum facit & successorem Theophili, neque enim inter Alexandrinos Episcopos Uranius recense∣tur, aut Julioranus.
• 3 1.7

  Pamelius ait, Etiam hic sui oblitus videtur auctor, fortassis ex eo quod apud Alexan∣driam, uti prius dixit, ossa D. Joannis Baptistae essent recon∣dita, & in ejus honorem aedificata Ecclesia. Nam etiam pro aliis facit, quod habet Sigebertus in Chronico ad annum Dom. 761. Caput Joannis Bapt. ex Edessa (nam sic legen∣dum censeo, pro eo quod est in) civitate transfertur. Nam de Translatione in Gallias, id intelligi patet ex Vincentio Bellovacensi, Petro Trecensi, & Antonio; item ex Chro∣nico quodam MS. Guilielmitarum incerti auctoris.
• 4 1.8

  Pamelius ait, Intelligendum est istud aut de strage Chilxingi Arvernensi, & Amingi Pictaviensis, Comitum, quale quid indicat Sigebertus, qui in auxilium venerant Duci Aquitaniae contra Pipinum: aut de ipsa caede Vuayfarii Ducis seu Regis, interfecti apud Petra∣goricos, juxta Adonem & Aimoinum: ut Wandalos illos nuncupet, quod à Vasconibus, atque adeo & Wandalis orti essent. Aut certe reliquiae quaepiam Wandalorum rursum Gallias tunc infestantium, quemadmodum eos fecisse scribit Robertus Gaguinus paulo antequam regnaret Carolus Mar∣tellus Pipini pater.