Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

a 1.1 DE PASSIONE CHRISTI.

DOmine audivi auditum tuum & timui. Terruit me cum appropinquaret tradi∣tor Judas, & immineret passionis hora, quod dixisti ad Patrem: Pater si fieri potest, transeat à me calix iste: & tristem te usque ad mortem, prae nimia anxietate sanguineo sudo∣re perfusus, eoram Apostolis es professus. Au∣diens haec ego expavi. Quis enim non timeat, si timet ille, quem omnia timent; si b 1.2 pavet il∣le, cui omne genu curvatur; si ille qui mors est mortis & morsus inferni, morte propin∣quante pertimescit? Nonne ad hoc veneras, & ita futurum ipse praedixeras? Nonne hoc & signa, & oracula, & vaticinia prophetarum à mundi initio conclamarunt? Si voluntarie o∣bedisti Patri, & non te ut patereris coegit ne∣cessitas; quid quereris, quid causaris? Nonne tu docueras & instruxeras fideles tuos, ut non timerent eos qui corpus occidunt, quia usque ad animam tyrannica violentia non attingit? Sed metus ille infirmitatis humanae commu∣nem exprimebat effectum, & generalitatem omnium in carne viventium hoc dolore 〈◊〉〈◊〉 & dissolutionem corporeae spiritalisque na∣turae hac molestia non posse carere; & hanc poenam universae successioni Adam sine excep∣tione impositam, ut difficultas extremi transi∣tus timeretur. Et haec quidem molestia in eos, qui Dei judicio rationem reddituri occurrunt, non immerito cadit: qui de eo quod beneficio vitae & rationis, & reliquorum largitate mune∣rum abusi sunt; accusante conscientia redar∣guti, examen illud in quo nullum est subterfu∣gium timent: & ipsa avulsio spiritus carnis te∣neritudinem dirumpit & laedit: hanc nemo anxietatem evasit, & nemo egrediente anima sine amaritudine c 1.3 expiravit.

Sed tu Domine, qui judex es omnium, qui po∣testative ponis animam tua et potestative resu∣mis; nec poena te ex necessitate persequitur, nec formidabilis Patris tibi potest esse conspectus; quid anxiaris? quid tremebundus ad orationem discurris? Dormitantibus Apostolis pervigil pro∣ditorem expectas, nec tamen te abscondis; sed obvius in adventum eorum procedis, qui te li∣gare veniunt, & trahere ad Pilati tribunal, quos Judas signifer instructa malignitate praecedit.

Audivi, Domine, auditum tuum & expavi, dum quaeris à quaerentibus d 1.4 quid quaerant, cum noveris quod te quaerant: & dixisti eis te esse Jesum Nazarenum. Invasit illico timor tuus eos quos tu timueras, & prostrati solo jacuere exanimes, & armatam cohortem vox unius ho∣minis terruit; & latens in humanitate omni∣potentia e 1.5 te discipulis pavidum, coram persecu∣toribus terribilem exhibebat. Sed ut fieret vo∣luntas patris, & sacrificium carnis à timore & tristitia inchoaret; suberant vicimae desolato∣rii carbones, quos obedientiae liquefactus adeps extinxit: & cum traheretur vinctus ad praesi∣dem, non supplicavit apparitoribus, sed Petri compescuit zelum: nec gladiorum passus est adhiberi suffragia, imo & Herodis & Pilati con∣temsit fastigia: nec potuit altitudo potesta∣tum extorquere ad interrogata responsum. Jam postposito timore quasi utens potentiori auctoritate, inter sputamenta, & colaphos, & reliqua ludibria patientia & mansuetudine ve∣sanas persecutorum mentes conturbat, & in eo quod inter injurias & convitia se malitia Judai∣ca sentit contemtam; vehementius exacerba∣tur, & de impietate & malitia suavitas pietas∣que Christi triumphat.

Frustra funestas judex manus in praetorio ab∣luis, à sanguine Domini te profitens innocen∣tem. Tu ipse causam mortis cum diligenter inquisieris ¶ 1.6, te non f 1.7 invenisse in eo fateris: ipsa conjux tua nihil tibi & justo huic esse mandave∣rat, quod utique per os ejus daemonia immine∣re sibi judicium sententia ¶ 1.8 testabantur: non excusas, sed accusas, causam tibi facis cum g 1.9 Ju∣daeis communem. Illi se proditione, tu parri∣cidio te condemnas. Illi lingua, tu ferro oc∣cidis: tam te quam illos inauditae crudelitatis scelus involvit. Veniet anima tua in manus judicis quem condemnas, fractisque tribunali∣bus tuis h 1.10 judicaberis, & demergeris in profun∣dum inferni: eruntque tibi & Judae scelerato in tenebris & gehennalibus flammis poenae irre∣mediales, inconsumtibiles ignes, dolores perpe∣tui, & tormenta aeterna. Et quidem filius ho∣minis, sicut scriptum est de illo, vadit: qui damnatus est, ut liberaret damnatos; doluit, ut sanaret infirmos; timuit, ut faceret secu∣ros; opprobria pertulit, ut improperia detra∣hentium non moverent electos. Deputatus inter impios, quorum alter assumtus alter re∣probatus est: ut daretur exemplum & forma indissolubilis manens in posteros ¶ 1.11; quia nec in ultimis Dei clementia poenitens excludit; nec

ulla hora sera est, cui compunctio districta oc∣currit; nec eos qui vitae suae quocunque arti∣culo temporis veri sunt judices, iterum judica∣ri. Quia, cum judicis & tortoris vices non par∣cens peccator assumit, semetipsum persequens, dum confessionem confusione onerat; holo∣causti hujus incensio in conspectu Dei veniam impetrat. Neque enim bis in idipsum judicat Deus; sed impoenitentes ipse judicat & dam∣nat, poenitentes vero quia à seipsis suscipit iu∣dicatos, absolvit: neque iudicio quod poeni∣tentiae humanae severitas protulit aliquid ju∣stitia coelestis apponit.

Judicati sunt AEgyptii, cum in redeuntibus, super se maris fluctibus involverentur; judica∣ti Sodomitae, cum subversis eroum urbibus flam∣mis sulphureis cremarentur: sed in eisdem sub∣versionibus gemerent poenitentes, temporali poenae aeternalis non succederet, sed esset eis pro remedio supplicium, & pro absolutione tormentum; nec contritos corde aeternum con∣tereret & aggravaret judicium. Sic in cruce latro confitens non tantum indulgentiam me∣ruit, sed Christi familiaris effectus, a 1.12 praemissus est in paradisum; & factus est particeps regni, per confessionem factus collega martyrii. Illi vero blasphemo, quia de Domini desperavit potentia, nulla potuit subvenire clementia: nec potuit illi crucis prodesse consortium, cu∣jus malitiam non expiabat poenitentiae lava∣crum ¶ 1.13. Ascendisti Domine palmam: quia illud crucis tuae lignum portendebat trium∣phum de diabolo, vel de b 1.14 principatibus, & po∣testatibus, & nequitiis spiritalibus victoriam: erantque in manibus tuis duo cornua, in qui∣bus erant fortitudo tua abscondita, & imperi∣um tuum super humerum tuum: tu ipse patibu∣li tui bajulus, haerebas ligno quod tuleras, eve∣ctionis & passionis anxietates sustinens & la∣bores.

Consideravi opera tua & expavi. Clavis sa∣cros pedes terebrantibus ¶ 1.15, fossisque manibus, de vulnerum anxietate non loqueris; de spi∣nis sacrum caput pungentibus non quereris; sed satagis ut c 1.16 innotescat posteris, quare dereli∣ctus à Deo videaris, expositus contumeliis & Ju∣daeoxum ludibriis. Causam mortis in te non esse Pilatus ipse praedixerat, & Caiphas mor∣tem tuam pro inimico populo satisfacturam, eum esset anni illius pontifex, prophetaverat. Tu de morte non agis, de opprobriis non con∣tendis: sed hoc vis intelligi, quae sit causa mor∣tis, quis quaestus; ut utraque re cognita, pecca∣tum appareat & gratia; & quanti ponderis sit, utrumque, rerum probet effectus: cum origina∣li morti nullum nisi in Christi morte potuerit ¶ 1.17 esse remedium; nec reconciliare Deo potuerit exules & damnatos quaelibet oblatio, nisi san∣guinis hujus singulare sacrificium. Et sine hoc holocausto poterat Deus tantum condonafse peccatum; sed facilitas veniae laxaret habenas peccatis effrenibus, quae etiam Christi vix cohi∣bent passiones, quae vix sceleratos animosa vo∣luptatum faece avellunt.

Vulneri sane tam putrido & antiquarum ci∣catricum foetori non inveniebatur medicamen∣tum convernieus; nisi unguento sanguinis 〈◊〉〈◊〉 plaga vetus liniretur, & malagmate carnis in cruce extensae siccarentur venena, quae calca∣neo primi hominis & omni posteritati ejus ser∣pens ille seductor antiquus infuderat. Haec una medela corrosit illas quae in immensum excre∣verant cicatrices: d 1.18 Et vim suam concupiscen∣tiarum perdidit corruptela, & deleta damnati∣onis conscriptione, novis literis assignata e 1.19 est & restituta libertas ¶ 1.20; privilegio dato, f 1.21 charta indulgentiae, sigillo plagae lateralis firmata.

Considero opera tua: & admiror te cruci inter damnatos affixum, jam nec tristem nec pavidum: sed suppliciorum victorem elevatis manibus triumphantem de Amalech; & quafi sanctificantem de excelso plebem, & elevatum in sublime, & quasi coelo proximum superiori∣bus inferentem consummati agonis vexillum; & inferioribus erexisse scalam in Patris occur∣sum. Ibi dolorum & conviciorum immemor, subtiliter investigas & ipse exponis quare dere∣lictus fueris, indicans anxietates illius querimo∣niae verba esse delictorum tuorum, quorum per∣sonam & causam assumseras; in tantum ut per Moysen & per Apostolum sustineres vocari peccatum, & maledictum pro similitudine poe∣nae, non culpae: quod pro eis voluisti intelligi, qui deseri à Deo propter peccata meruerant, quorum reconciliationis agebas causam. In qua allegator subtilis pro servis servilem non dedignaris accipere personam: & in tantum in∣firmis compateris, ut nec crucifigi, nec moridum illi vivant; & te patrocinante non pereant, nec erubescas nec formides; altitudinem tuam de∣relinquens ad tempus, gloriae tuae majestatem evacuans, ut redeant despersi, & respirent de∣relicti.

Haec est causa quare derelictus sis, ut colli∣geret & revocaret inanitio tua eos qui fuerant derelicti; & qui sine Deo fuerant dum domi∣naretur eis peccatum, reducti ad justitiam, con∣formes Christi, & Christi efficerentur & dli. Un∣de scriptum est: Ego dixi, dli estis.

Considero, Domine, te in illo patibulo ubi videbaris sine adjutorio, quo modo imperatoria potestate latronem praemittis ad regnum: & in cujus assumtione jam manifeste constat quantum apud derelictos profeceris, quorum primus iste gloria & honore coronatus, ipsa die paradisi civis, & domesticus curiae coelestis effi∣citur.

Impossibile quippe erat illam sanctam ani∣mam tuam teneri ab inferis, de qua ipse ad Pa∣trem dicis: Quia non derelinques animam meam in inferno, nec permittes corrumpi carnem me∣am in sepulcro: quia ubi in praesentia illius effra∣ctis inferis est captivata captivitas, praesentata victrice anima in conspectu patris, ad corpus su∣um sine dilatione reversa est; & appropinquave∣runt saluti, qui longe erant à salute, & inter mor∣tuos liber, morti obnoxios perpetua libertate do∣navit.

Considero te in cruce de matre solicitum, cui volenti loqui tecum cum evangelizares, negave∣ras retroactis diebus colloquium, et praetuleras matri auditores verbi, pauperes spiritu; dicens eos tibi esse pro matre et fratribus, qui voluntati Pa∣tris obtemperant. Nunc materno moveris effe∣ctu, et thalamum humanitatis tuae cubiculario dilecto commendas, et provides sedulo benedi∣ctae inter mulieres apostolicam clientelam, et ob∣sequium virginis virgini discipulo tradis: ¶ 1.22 ut jam non Joseph, tanti a 1.23 mysterii honoretur prae∣positura, sed Joannes; quia jam exigebat ratio ut conjugii removeretur opinio: nec ultra pater Christi aestimaretur, qui eatenus vicem patris et conjugis tenuerat. Habebat Joseph in hac Chri∣sti dispositione rationabilem contradictionem, cum alteri commendaretur Maria, si se cogno∣visset carnalem maritum: sed quia in spiritu actum erat conjunctionis illius mysterium, pas∣sus est Joseph aequanimiter sibi eum in hoc servitio praeponi, quem digniorem se judica∣bat; et ideo maxime, quia magistri electio sic negotium ordinabat.

¶ 1.24 Ad haec sacerdotalis b 1.25 auctoritatis privile∣gium in medio proferens, mediator inter nos et patrem oras pro his qui ad dolorem vulne∣rum tuorum opprobria addiderunt; et pro ini∣micis impetras veniam, supplicas & obsecras, 〈◊〉〈◊〉 haec eis iniquitas dimittatur, & à morte tua habeantur innoxii ipsi, qui sanguinem tuum super se & super filios suos manere precantur, usque adeo excaecati, ut scelus suum non in∣telligant, nec odium Christi ipsa mors cruci∣fixi extinguat. Sed caritas tua interim suspen∣dit judicium, & reis ingratisque patientia tua ¶ 1.26 poenitentiae providet locum, tempusque re∣servat, & differt punire dignos exitio; haec o∣rans ut aperiantur oculi eorum, & agnoscant quae sit virtus crucis, quae efficientia sanguinis, quae magnitudo delicti & doni, gratiae & pec∣cati. Tanta erat spissitudo velaminis, & 〈◊〉〈◊〉 doctrinae, qua erant Moyseos scriptura imbuti: ita erant eorum sensus hebetes, & in∣genia tenebrosa, ut in verbis legis nihil divi∣num saperent; nihil aliud quam exterioris um∣braculi integumenta viderent, neque ad sacra∣mentorum secreta allqua intellectus indagine penetrarent. Imo si quis eos vellet in sancta inducere, & introducere in arcana prosuuda∣que mysteria; impium judicabant & stultum mel de petra sugere, & de saxo durissimo oleum eliquare. Dimissum est ergo Christo orante peccatum, & ex parte maxima caecitas illumi∣nata est, & malignantium perfidia demum cre∣didit & intellexit: & de torculari crucis mustum expressit, accepit, & bibit; & in calice quod propinarat Moyses vinum merum à faecibus se∣gregavit. c 1.27 Ecce plus potuit donum quam de∣lictum, & gratia quam peccatum: quoniam ex debito damnationi obnoxios, gratis sine ul∣lo merito gratia beneficio pietatis absolvit: & judicium imperante Christo misericordiae de∣dit locum, & districtionis suae temperamentum justitia Domino disponente modeste susti∣nuit.

Jam videt Hebraeus, & quicunque de servi∣tute AEgyptia ad repromissae patriae libertatem anhelat, quod sanguis Christi efficacius quam sanguis agni illius, quem in AEgypto lsrael im∣molavit, contrarias abigat potestates. Cujus hodie tanta est auctoritas & potestas, ut non solum Israelitica limina muniat, sed etiam ab his qui Israelitice non vivunt, solum sacra∣menti signum repellat daemonia: & ubicumque conspecta fuerit, terribilis sit eis sacri nominis virtus & sanguinis nota. Denique quicunque sint sacramentorum ministri; qualescunque sint manus quae vel mergunt accedentes ad baptis∣mum, vel ungunt; qualecunque pectus, de quo sacra exeunt verba: ¶ 1.28 operationis auctori∣tas in figura crucis omnibus sacramentis largi∣tur effectum, & d 1.29 cuncta peragit nomen, quod omnibus nominibus eminet, à sacramentorum vicariis invocatum. Et licet indigni sint qui accipiunt, sacramentorum tamen reverentia & propinquiorem ad Deum parat accessum, & ubi redierint ad cor, constat ablutionis do∣num, & redit effectus munerum: nec alias quaeri aut repeti necesse est salutiferum sacra∣mentum.

e 1.30 Jam sanguis tuus, Domine, non quaerit ul∣tionem, sanguis tuus lavat crimina, peccata condonat. Clamat sanguis Abel, clamant So∣domorum peccata, & parricidium & libido digna sunt ultione. Tu olim ultionum Deus, modo misereris & parcis his qui offenderunt; sanas contritos corde, & alligas vulneratos; fi∣lio prodigo revertenti non improperas luxum; mulieri adulterae non opponis prostibulum; peccatricis publicae non recusas servitium; ¶ 1.31 debenti pecuniam dimittis depositum. Ju∣daeis perfidis & dedisti gratiam, & dimisisti scelus scelerum & peccatorum peccatum. De

latere tuo fons egreditur in vitam aeternam prosiliens; & de eadem consubstantiali ori∣gine, divisis limitibus, aqua & sanguis emanant, ad complementum 〈◊〉〈◊〉 totius ju∣stitiae, sacramenta in perpetuum duratura; & fontis illius ubertas perenni lapsu universam Ecclesiam irrigat & faecundat. Ex hoc fonte non tantum a 1.32 ablutionis primae, que initia ntur accedentes ad Christum, undas haurimus: sed & compunctionum & lacry marum perennes effluunt rivi, & mifericordiarum sua vitas, & to∣tius pietatis b 1.33 effectus emanat.

Tu, Domine sacerdos sancte, qui in tem∣pore iracundiae factus es reconciliatio, sancti hujus sanguinis permanentem plenitudinem reliquisti, et beneficium hujus sancti liquoris in perpetuum tradidisti, et constituisti nobis in∣consumtibiliter potum vivificum, crucis 〈◊〉〈◊〉 et mortificationis exemplum. Tu consumma∣tis omnibus vade ad patrem, et trahe nos 〈◊〉〈◊〉 te: da nobis in vita praeseuti, ut simus sine an∣garia bajuli crucis tuae, et 〈◊〉〈◊〉 cum omnibus sanctis quid c 1.34 latitudo, quid lon∣gitudo, d 1.35 quid sublimitas, quid profundum 〈◊〉〈◊〉 ligni signiflcet; quo conspecto non noceat nobis, neque morderat coluber solitudinis, sed incolumes per omnia sequamur te; tecum par∣vuli simus, tecum circumcidamur, tecum ba∣ptizemur, tecum jejunemus, tecum lotis pedi∣bus panem angelorum edamus, tecum 〈◊〉〈◊〉 mundo vivamus, tecum Spiritu sancto repleti, et corpore et spiritu in aeternum 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.36 Qui vivis, et ultra non morieris in secula se∣culorum.

AMEN.

Notes

• a 1.1

  In Parasceue, O. A.
• b 1.2

  Paveat. O. A. Bod.
• c 1.3

  Expiravit, O. A.
• d 1.4

  Quid quaeratur, cum noveris tu, O. A.
• e 1.5

  Se discipulis, O. A. se discipulis pavidis, Laud.
• ¶ 1.6

  Pamelius ait, Gravius causa mortis, sed non placet.
• f 1.7

  Inveniste fateris, Laud.
• ¶ 1.8

  Pamelius ait, Recte sic ille cum Remboldo, pro eo quod apud Erasmum & alibi legebatur sen∣tentia. Videtur autem alludere ad formam exorcismorum.
• g 1.9

  Judaeis esse, O. A.
• h 1.10

  Judicaberis in tene∣bris, & Laud.
• ¶ 1.11

  Pamelius ait, Malim legere manans. Agiantem hic rursum contra Novatianos de poeniten∣tia nunquam sera.
• a 1.12

  Praemissus in paradisum, factus, Laud. Bod.
• ¶ 1.13

  Pamelius ait, Recte sic Manutius & Cauchius, pro eo quod alii malitia.
• b 1.14

  Principibus, Laud.
• ¶ 1.15

  Pamelius ait, Fuit igitur au∣ctor in ea sententia, quod non unico clavo, sed duobus pedes Christi terebrari fuerint. Et certe confirmatur idipsum 〈◊〉〈◊〉 Picturis quibusdam.
• c 1.16

  Innotescas, Laud.
• ¶ 1.17

  pamelius ait, Sic lego prorsus cum 〈◊〉〈◊〉 & hic & in 〈◊〉〈◊〉 se∣quitur, pro, potuerat & potuit.
• d 1.18

  Et innumeram con∣cupiscentiam prodidit corruptelam, &, Laud.
• e 1.19

  Est restituta, O. A.
• ¶ 1.20

  pamelius ait, Etiam 〈◊〉〈◊〉 voculam &.
• f 1.21

  Dato indulgentiae, O. A.
• ¶ 1.22

  Pamelius ait, Hinc colligere non est 〈◊〉〈◊〉 vixisse Joseph in passione Domini, juxta hujus auctoris 〈◊〉〈◊〉
• a 1.23

  Ministerii, O. A.
• ¶ 1.24

  Pamelius ait, Sic 〈◊〉〈◊〉 Gravius pro auctoritas.
• b 1.25

  Auctoritas, Bod.
• ¶ 1.26

  Pamelius ait, Rursus contra No∣vatianos agit.
• c 1.27

  Et ecce, O. A.
• ¶ 1.28

  Rigaltius ait, In lib Fabul. August. tractar. 118. in Joan. & serm. 17. de tempore. Chrysost homil. 55 in Matth.
• d 1.29

  Conjuncta, Laud. Bod.
• e 1.30

  Jam jam, O. A.
• ¶ 1.31

  Pamelius ait, Forte de∣bitum.
• a 1.32

  Absolutionis, Bod. oblationis, Laud.
• b 1.33

  Affectus, Bod. Laud.
• c 1.34

  Sit latitudo, O. A.
• d 1.35

  Quid altitudo, O. A. Bod.
• ¶ 1.36

  Pamelius ait, Antea erat, & non ultra morieris: verum illam germanam este convincit Rem. boldus.