Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

a 1.1 DE BAPTISMO CHRISTI, ET MANIFESTATIONE TRINITATIS.

NON satis est quod angeli locuti sunt pastoribus, quod apparuit stella regi∣bus, quod nativitati, & personae, & loco consona prophetarum oracula, perfidae gentis indicio, Christo perhibentia testimoni∣um, in unam convenere sententiam: subli∣mius & perfectius testimonium profertur divi∣nitus, & ipse pater invisibilis auditur, & aures humanas omnipotentis Dei praeclara vox pene∣trat, & inaudita à seculo fidei species declara∣tur. Veniebat Christus ad b 1.2 baptismum Joan∣nis, non egens lavacro, in quo peccatum non erat, sed ut sacramento perennis daretur au∣ctoritas, & tanti virtutem operis nulla perso∣narum acceptio commendaret: quoniam re∣missio peccatorum, sive per baptismum, sive per alia sacramenta donetur, ptoprie Spiritus sancti est, & ipsi soli hujus efficientiae privile∣gium manet. Verborum solennitas, & sacri invocatio nominis, & signa institutionibus A∣postolicis sacerdotum ministerus attributa, vi∣sibile celebrant sacramentum: rem vero ipsam Spiritus sanctus format & efficit, & consecratio∣nibus visibilibus invisibiliter manum totius bo∣nitatis auctor apponit, & plenitudinem gratiae unctionis divinae pinguedo, 〈◊〉〈◊〉 officialibus infundit, & rem sacramenti con∣summat & perficit.

Si in Petri vel Pauli nomine baptismi gratia donaretur, posset alius alio videri sublimior & secundum ministrorum merita haec singula∣ris c 1.3 gratia aestimari, ut melior esset baptismus ejus qui sanctior videretur, & indignior 〈◊〉〈◊〉 qui ab eo acciperetur, quem non amplior aesti matio commendaret. Haec & in alia sacra∣menta transferretur injuria, ut non in eis uni∣tas, sed diversitas haberetur; si d 1.4 censerentur melioribus fieri meliora, & minus haberen

utilitatis & ponderis quae fierent ab indignis. Sic eucharistia una, alia melior; & baptismus, pro ministerio vel melior vel deterior a 1.5 crede∣tur. Absit hoc à fide catholica, absit à reli∣gione Christiana tantae corruptionis fermen∣tum. Una nobis fides, unus Dominus, unum baptisma: quod si ab indigno forte fuerit con∣secratum, non audet justus iterare vel corrige∣re quod semel est factum: quia per quemcum∣que fiat, idem est; nec hoc privilegium meri∣tis est datum, sed gratiae; & proprie sibi omni∣potentia Dei retinet hunc effectum. Neque enim Paulus pro nobis crucifixus est, aut nos gloriamur in Paulo, sed in cruce Domini glo∣namur; cujus virtus omnia peragit sacramen∣ta, sine quo signo nihil est sanctum, neque ali∣qua consecratio meretur effectum. Hinc o∣mnium sanctificationum exurgit sublimitas & profundum, & longe lateque plenitudo dif∣funditur gratiarum.

Quod ne ulla praesumtio sibi doni hujus in posterum gloriam vendicaret, in hoc sicut & in aliis, Domini nostri Ecclesiae suae providit 〈◊〉〈◊〉, ut ipse baptizaretur à servo: ¶ 1.6b 1.7 ne conservi conservorum ministerium detrecta∣tent, vel aliquis cuiquam in hoc opere praefe∣ntur; quoniam sive Judas sive Paulus bapti∣zet; Christus peccatum lavat, absolvit, & de∣let. Sic Rachel & Lia, Balam & Zelpham 〈◊〉〈◊〉 accommodant, & liberos accipiunt ex ute∣ris ancillarum. Scribae & Pharisaei in cathedra Moysi sedentes, dum agunt quae ad cathedram pertinent, per omnia plenitudine potestatis 〈◊〉〈◊〉 & officium, non vita tantis c 1.8 affectibus 〈◊〉〈◊〉 Obediunt daemones exorcistis: Chri∣stum, inquiunt, scimus, & Paulum novimus, & 〈◊〉〈◊〉 d 1.9 nomine Christi quem Paulus praedicat, 〈◊〉〈◊〉 egredimur: vos autem penitus ignora∣mus. Ecce in nomine suo nihil quaestuarii per∣agunt exorcistae, nec se eis deferre ipsi 〈◊〉〈◊〉 profitentur, sed nomen Christi etiam per 〈◊〉〈◊〉 sectatores suae gloriae retinet 〈◊〉〈◊〉 & fiunt in talibus causis ministri 〈◊〉〈◊〉 sicut naves onerariae, quae per pelagus 〈◊〉〈◊〉 institores, quarum rectores potius eorum 〈◊〉〈◊〉 ducunt, pecuniis inhiant quam saluti. Et 〈◊〉〈◊〉 mare seculi hujus necessarios habet 〈◊〉〈◊〉 transvectores: alioqui cessabunt 〈◊〉〈◊〉 nec ex transmarinorum copia aliorum 〈◊〉〈◊〉 habebit subsidium, nec occurrent sibi 〈◊〉〈◊〉 regionum, si vehicula tollantur de invio, & 〈◊〉〈◊〉 immeabile relinquatur. e 1.10 Bonis quippe 〈◊〉〈◊〉 malorum ministeria suffragantur. 〈◊〉〈◊〉 itaque cervicem sanctam manibus 〈◊〉〈◊〉 humilitas redemtoris, & licet plenam non 〈◊〉〈◊〉 virtutem, suscipit tamen Christus 〈◊〉〈◊〉 Joannis. Praeparabat viam Domino 〈◊〉〈◊〉 lavando exterius corpora; ut 〈◊〉〈◊〉 exterius lavacrum secuturum baptisma, 〈◊〉〈◊〉 quo conferretur animarum ablutio, & pec∣catorum remissio. Praecessit quod erat ex parte, ut consummatio sequeretur.

Horret tamen Joannes, & acclive sibi esse sacrum Christi caput non patitur: quia majo∣rem à minore benedici antiquis regulis refra∣gatur, & criminalis ei visa est usurpatio pote∣statis. De plenitudine Christi omnes accepisse & seipsum, cum ceteris praedicarat Baptista; i∣deoque f 1.11 Deo hominem manus imponere judi∣cabat g 1.12 temerarium, & lavare eum in quo non e∣rat peccatum, aestimabat superfluum. Se ad sol∣vendam calceamenti hujus corrigiam confessus indignum, formidabat exhibere praelatum, si ipse in magistro sine causa tentaret hoc agere, quod ab ipso suscipere necessarium dignosce∣bat. Ideoque tremebundus, humili h 1.13 excusatio∣ne postulanti ministerium i 1.14 negat assensum; non quod obedientiam detrahat imperanti, sed quod judicio suo servo subdi, non compe∣tat majestati. Tu, inquit, venis ad me, & à te debeo baptizari? Cui Dominus: Sine modo: sic enim decet nos omnem k 1.15 complere justitiam. Joannis humilitas non arguitur; nec vitupe∣rabile visum est Christo simplicitatis diffugium, quod reverentia, non importunitas suggerebat. In hoc igitur omnem impleri justitiam asse∣verat, si doctrinam praecedat exemplum, & honore se invicem praeveniant, qui majorem & qui minorem obtinent locum; & qui major est, l 1.16 fiat minor, & praecessor sicut ministrator: si in unitate sacramentorum omnes simul con∣veniant, si pacis ecclesiasticae foedera non dis∣rumpant.

Baptizatur Christus, nec ultra Jordanis re∣trorsum convertitur: aruerunt unctiones, Ju∣daicae ceremoniae putruerunt; perpetuo lapsu baptismi gratia emanat ad posteros, nec ulla vetustate siccatur. Adesse se tantis mysteriis & praesentiam suam dignosci, dignata est sem∣piterna divinitas; coelisque apertis in specie columbae Spiritus sanctus m 1.17 ibi seipsum o∣stendens, & intelligi voluit & videri; & quie∣tissimo elapsu adveniens, super Christum quie∣vit & mansit. Acceperat quippe familiare super hoc ab eodem Spiritu Joannes responsum: quia super quem Spiritum sanctum sub hac specie vi∣deret, ipse esset quem baptismi maneret au∣ctoritas, qui mundi peccata tolleret, qui solus à nullo sanctificatus & cuncta sanctificans, non tam interesset sanctificationibus & sacramen∣tis omnibus, quam patraret. Sed & vox Patris audita est coelitus: Hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui, ipsum audite.

Hucusque Domine sancte pater non audivi∣mus te loquentem, qui multifarie olim patri∣bus locutus es in prophetis, & per angelos san∣ctos quibus ad diversa saepe n 1.18 mysteria à te le∣gatio est injuncta. Teipsum non ita ante hoc tempus locntum audivimus, ut personaliter ti∣bi assignetur locutio quam proferres. Hanc

vocem à paternitate tua delatam nemo est qui ambigat; non est qui sibi hoc verbum audeat arrogare, non est in coelestibus agminibus qui Dominum Jesum, suum audeat filium nomi∣nare. Certe a 1.19 tibi soli nota est Trinitas; & so∣lus pater scit filium, patremque novit filius, nec à quoquam nisi eo revelante est cognitus. In hac divini magisterii schola pater est qui docet & instruit, filius qui arcana Dei nobis re∣velat & aperit, Spiritus sanctus qui nos replet & imbuit. A patre potentiam, à filio sapien∣tiam, à Spiritu sancto b 1.20 accipimus innocentiam. Pater eligit, Filius diligit, Spiritus sanctus con∣jungit & unit. A Patre nobis datur aeternitas, à Filio imaginis ejus conformitas, & à Spiritu sancto integritas & libertas. In Patre sumus, in Filio vivimus, in Spiritu sancto movemur & proficimus. Convenerunt simul sempiterna divinitas & temporalis humanitas; & eo teno∣re utriusque naturae facta est unitas, ut impos∣sibile sit quod junctum est ab invicem separari, sed verbum & caro sic sunt una essentia, ut per∣fectam & integram sincera conjunctio faciat unitatem. Nec injuria est, sed gratia Dei, si quod minus videtur, digniori jungatur; cum inferior natura contumeliam probrumque pec∣cati non contrahat: nec est minoratio maje∣statis, provectio paupertatis: nec altitudinem Dei in aliquo humilitas dispensatoria dehone∣stat.

Hoc testimonium auditum est, quia filius Dei est quem Joannes tenet in manibus, verus homo, verus Deus, unicus patris, in sua natura invisibilis, in nostra visibilis; ut fide & experi∣mento fulciatur doctrina, dum & visu & intel∣lectu incarnati verbi notitiam assequatur. Di∣lectus à patre ¶ 1.21 immeritos nos dilexit, ultro vi∣sitationis suae nobis beneficium largitus est, ul∣tro sanavit, ultro curavit, ultro libertate do∣navit. Etiam ingratos prosequitur hic amor & revocat: neque tunc odit, cum corripit & flagellat: usque ad mortem Christum duxit di∣lectio, & resurgens à mortuis caros habet, qui∣bus tantae caritatis affectum ostendit. Duo grata vocabula, filius & dilectus, ipso Deo di∣ctante nostris sensibus imprimuntur; ut com∣munio nominum nos associet collegio mune∣rum, & tantae dulcedinis nomina nostrum e∣molliant animum, accendantque devotionis affectum. Per omnia sibi pater in filio compla∣cuit, nec ulla in eo serpentis sunt 〈◊〉〈◊〉 ve∣stigia, nec sacerdotii ejus poenituit Deum: quo∣niam sacrificium quod in cruce obtulit, sic in beneplacito Dei constat acceptabile, & perpe∣tua virtute consistit, ut non minus hodie in conspectu patris oblatio illa sit esfieax, c 1.22 quam ea die qua de saucio latere sanguis & aqua exi∣vit, & semper reservatae in corpore plagae sa∣lutis humanae exigant pretium, & 〈◊〉〈◊〉 donativum requirant.

¶ 1.23d 1.24 Huic dilecto filio tuo tu Domine nos prae∣cipis obedire. Loquere igitur Domine, quia audit servus tuus. Auditui meo dabis gaudi∣um & laetitiam, doctrinam tuam amplector: suave est mihi eloquium tuum, vivus & efficax sermo tuus, ancipiti gladio penetrabilior usque ad divisionem spiritus & animae meae attingens, carnales & spiritales intra me separat & seque∣strat affectus; & à vilibus pretiosa distinguens, quasi flagello de funiculis contexto, de meo interiori templo quod tu inhabitas, omnem nundinationem expellit, nec patitur in atriis tuis mercimonia columbarum, sed à sanctuario gratiae tuae omnem venalitatem excludit. Au∣dio te cum irasceris, audio cum misereris; sive parcis, sive flagellas, justum & bonum te prae∣dico: In ira te supplico, in clementia gratias ago, nec sanctis sermonibus contradico. Lo∣quere, magister bone, libenter te audio, & cum adversaris mihi, etiam in plagis & doloribus intelligo disciplinam: nec latet me te docen∣te, ad siccandas corruptionum mearum putre∣dines

prodesse cauterium, & mundare 〈◊〉〈◊〉 veteres sal disciplinae tuae evangelio tuo medente infusum. Praecipis ut infundam 〈◊〉〈◊〉 pulmoni hyssopum, & spiritus tui suavi∣tate epota, totius malignitatis inflatio detu∣mescat. A te, Deus bone, humilitatem discen∣tes, quasi mansueta animalia quieto gressu te bajulamus sessorem; nequaquam sub hoc 〈◊〉〈◊〉 lassitudinem, sed quietem inventuri: quia 〈◊〉〈◊〉 tuum non est grave, sed leve: & lex tua, & testimonia justitiae praecepta, & timor & ju∣dicia delectabilium in se rerum continent sa∣cramenta. Lex tua docet vitare peccatum, & 〈◊〉〈◊〉 transgressores: & ut lotis mundisque pedibus in via immaculata incedant, omnia praemonstrat offendicula, & insinuat 〈◊〉〈◊〉 quibus periculosi transitus evitentur; nihil impossibile, nihil jubet austerum. In quibus∣dam per legem tuam promissa praemia nos in∣vitant, in multis poenae propositae, & supplicia vel damna territos animos à scelerum 〈◊〉〈◊〉 appetitu: neque lex tua scripta à lege naturali in aliquo dissonat, sed reprobatio mali, & electio boni sic animae rationali 〈◊〉〈◊〉 sunt divinitus, ut de hoc nemo recte cau∣setur: quia nulli ad harum rerum persecutio∣nem deest scientia sive potentia; quia & quod agendum est, scimus: & quod scimus, facere possumus.

Quod si impossibilia essent praecepta tua, vel tantis difficultatibus onerata, vel voluntas tua 〈◊〉〈◊〉 abdita, ut non posset intelligi quid à nobis intelligi, quid à nobis tua expeteret altitudo, licet invitus nemo peccet; posset tamen ex multis excusare delictum, nisi nobis & modera∣tio mandati, & veritatis cognitio, & agendo∣rum distinctio auctoritate cognoscibili provi∣dissent: & simul se complecterentur possibilitas, & facilitas, scientia & potestas. ¶ 1.25 Praecipis mi∣hi Domine Deus, ut diligam te; hoc & possum & debeo: & totum me & interius tibi esse ju∣bes obnoxium; de proximo jubes, ut ad meam 〈◊〉〈◊〉 mensuram complectar. Gratias ago tibi clementissime Deus, quia quod quaeris à me prius ipse donasti: & quomodo tu me dilexeris, si linguis hominum & angelorum loquar, nec digne possum eloqui, nec universa complecti, quae mihi gratiae tuae contulit amplitudo. 〈◊〉〈◊〉 est Domine ut diligamus te; quia & ipse nos diligis: & iniquum omnino est, ut te in aliquo dilecti tui offendant. Vere hoc man∣datum legem complectitur & prophetas, & in hoc verbo omnium scripturarum volumina co∣artantur. Hoc natura, hoc ratio, hoc Domi∣ne verbi tui clamat auctoritas; hoc ex ore tuo audivimus; hic invenit consummationem o∣mnis religio; primum est hoc mandatum & ultimum, hoc in libro vitae conscriptum, in∣deficientem & hominibus & angelis exhibet le∣ctionem.

Legat hic unum verbum, & in hoc mandato meditetur Christiana religio, & inveniet ex hac scriptura omnium doctrinarum regulas e∣manasse: & hinc nasci, & huc reverti, quid∣quid ecclesiastica continet disciplina, & in o∣mnibus irritum esse & frivolum quidquid di∣lectio non confirmat. Non pertinet Domino ad te, nec de tuis est qui te non diligit: nec diligit te, qui scienter offendit. Dilectioni tuae detrahit, qui terminos à te positos transit, & Evangelii tui decreta transgreditur & con∣temnit. Non amat te qui pecuniam diligit, tibi & mammonae nemo simul deservit. Non pertinent ad te speciem pietatis habentes & ne∣gantes virtutem, nec militant tibi negotiorum hujus seculi trajectores; non audiunt te, sed sicut aspis aures suas obturant, ne eorum corda verbum tuum penetret, quotquot peccato ser∣viunt & voluptati, carnalium amatores. Lex tua Deus, Apostolorum & Martyrum testimo∣nio confirmata; parvulis tuis pauperibus spi∣ritu, quibus tibi regnum tuum dare compla∣cuit, sapientiam praestitit; & laetificaverunt animas eorum justitiae tuae, in quibus per ean∣dem legem edocti vixerunt: & hoc dilectionis praeceptum ita fidelium mentes illuminavit, ut in pace & sanctimonia viventes, pacificis & mun∣dis cordibus te viderent, & simul amor sanctus & timor castus perseverantibus tibi studiis obe∣dirent; usque adeo tibi ascensionibus hujusmo∣di propinquantes, ut fierent judiciorum tuo∣rum conscii, & per ipsos tua & nunc postmo∣dum judicia exerceres. Praecepisti Domine ut audiamus dilectum filium tuum: gratias tibi agimus, quia nos ejus magisterio commendasti. Nos vero ex praecepto tuo ejus doctrinae nos tradimus informandos; & inhaerentes ei, li∣benter eum, duce Spiritu sancto, omni tempo, re audiemus.

Notes

• a 1.1

  De baptismo Domini, & voce Patris, Laud.
• b 1.2

  Sic O. A. Bod. Imp. baptismum, non.
• c 1.3

  Gloria, O. 〈◊〉〈◊〉
• d 1.4

  Censeretur, O. A.
• a 1.5

  Crederetur, Laud.
• ¶ 1.6

  Pamelius ait, Ita prorsus legendum, pro, 〈◊〉〈◊〉
• b 1.7

  Nec, O. A.
• c 1.8

  Effectibus, Laud.
• d 1.9

  Nomine quem, O. A.
• e 1.10

  Saepe enim bonis, O. A. 〈◊〉〈◊〉 Laud.
• f 1.11

  Sic O. A. Imp. Deo & hominem
• g 1.12

  Sic O. A. Bod. Imp. temerarium, lavare.
• h 1.13

  Sic O. A. Imp. 〈◊〉〈◊〉
• i 1.14

  Negavit, O. A.
• k 1.15

  Implere, Laud.
• l 1.16

  Fiat junior, O. A. fiat sicut minor, Laud.
• m 1.17

  Joanni ostendit, O. A. Laud.
• n 1.18

  Ministeria, Bod. Laud.
• a 1.19

  Sibi, O. A. Laud.
• b 1.20

  Accepimus, Laud.
• ¶ 1.21

  Pamelius ait, Sic legendum censeo, pro 〈◊〉〈◊〉
• c 1.22

  Quam illo die quo saucio, Laud.
• ¶ 1.23

  Haec quae sequuntur ad capitis hujus fi∣nem, penitus desiderantur in tribus codicibus MSS. Laudensis statim ad caput 〈◊〉〈◊〉 procedit: Omn Anim. & Bod. quae superius habentur substituunt. Pamelius ait, Erasmus hic novum sermonem faciens, falsus est cod Rembold qui 〈◊〉〈◊〉 hoc pus edidit. Dum enim quae sequuntur, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sa essent, forte fortuna in frontispicio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 superscriptio, de Baptismo Christi, novus esse novi 〈◊〉〈◊〉 titulus. Quare recte à Manuno & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conjuncta sunt.
• d 1.24

  Dilecto Filio nos Pater praecipit obedire. Mandatum omni acceptione dignum, ut vocati in societatem haereditatis, di∣lectori nostro per omnia obsequamur: & ad omnia quae fuerint imperata, dilectio laetabunda respon∣deat. Olim Abraham de terra Chaldaeorum simul ac jussus est incunctanter egreditur, & in terra Chanaan haereditatem repromissam credulus praestolatur. Idem in mandatis accipit ut dilectum filium jugulet; 〈◊〉〈◊〉 cunctatur, sed neque causam cur occidi debeat perscrutatur. Moyses advena ad jubentis imperium sedentem in solio Pharaonem aggreditur; & nisi dimittat populum Dei, multa regni discrimina comminatur. Obedi Samuel ut abjecto Saul David ungat in regem, & reprobationis causam praetendit inobedientiam, dicens: Sce lus esse idololatriae nolle obedire, & ariolandi peccatum, nolle acquiescere. Obedientia David in regno loca & statuit; Saul rebellio dejicit & prosternit. Sed & ipse Dominus qui magis in obedientia quam victimis de lectatur pati, usque ad mortem factus obediens, nomen accepit quod est super omne nomen, ad quod omne gen flectitur, & omnis altitudo curvatur: ipse obedientiae exemplar participes tribulationum facit consolationum consortes, & in judicio iis qui sequuntur eum, pollicetur in regno consessum. Nos vero ad reddendum ei quo suum est, tam ratio debiti quam auctoritas praecepti stimulat & compellit. Utilia quippe sunt & 〈◊〉〈◊〉 quae mandantur; nihil indecens, nihil impossibile Evangelium jubet. Fastus ambitionis Christi dogmate tollitus humilitas commendatur. In caritatis mansuetudine seminare jubemur in lacrymis, ut moerentes in gaudio man pulos ad horrea deportemus. Esurire justitiam & proximo misereri, rationis & naturae lex suggerit; & si scr pturae sileant, nihil de gradibus ascensionum propria mandata definiant. Cumque sapientiam qui de sursum 〈◊〉〈◊〉 prius pudicam, deinde constat esse pacificam, ad visionem usumque quietis aeternae mundas & pacificas anim quaerit caritas: quas oleum in vasis habentes intus admittat, & sponso repraesentet immaculatae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 virg∣nitas. O. A. Bod.
• ¶ 1.25

  diligam te hic, & possum. 〈◊〉〈◊〉 ait, Recte sic Cauchius, Morelius & 〈◊〉〈◊〉, pro