Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

Arnoldi Bonae-Vallis Abbatis Tractatus de novissimis verbis Domini in Cruce.

PRAEFATIO.

uLTIM A Christi verba quae cruci affixus, novi Testamenti haeredibus a 1.1 〈◊〉〈◊〉 propo∣suit, licet sparsim à nonnullis Commentariis Evangeliorum videantur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 me tamen verborum sanctorum reverentia, amplius eorum penetralia 〈◊〉〈◊〉 & quod illa hora qua consummata videbantur quae de eo fuerant b 1.2 Prophetata prolata 〈◊〉〈◊〉 cum jam non doctrinae sed passionis agebatur negotium, & quod in eis sua omma 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 c 1.3 dogmata, & tam d 1.4 diffuse prius praedicata brevibus coarctat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 verborum compendio Christianae fidei ratio splendeat, & de semine exiguo seges immenja 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cre∣dentium profutura e 1.5 consurgat Quae verba quanto brevius dicta sunt, & in articulo quo seria & 〈◊〉〈◊〉 agi rerum circumstantia postulabat, tanto diligentius inquirenda sunt & tanto 〈◊〉〈◊〉 f 1.6 〈◊〉〈◊〉 quanto faecundior & causalis & seminalis ratio in eis delitescit. Evolutis igitur causis, quasi ex quibus∣dam latebris, & ex quodam reclinatorio aureo, honorabilem internorum intellectuum 〈◊〉〈◊〉 produ∣cens in medium; & egredietur palam in decore suo cognoscibilis veritas, quam antea 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ignorabas, & cum propius accesseris & infunderit se tibi illuminans sensum tuum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ve∣ritatis, intelliges & videbis in scintilla incendium, & in stilla reperies pelagus; & in 〈◊〉〈◊〉 olei, 〈◊〉〈◊〉 g 1.7 creditori tuo reddas debitum, & tibi affatim h 1.8 supersit in inconsumtibilem cibum. Ante tamen exordium, attendamus quisnam ille sit qui se clamat derelictum. Nonne ipse qui Latroni 〈◊〉〈◊〉 & donat Pa∣radisum? Utrobique, Verbi virtutem intellige. Audi quid haec ultima schola 〈◊〉〈◊〉 edoceat. Hic idem qui se derelictum causatur, non pro Latrone Patrem rogat, sed potestative 〈◊〉〈◊〉 dona∣tis reatibus) repente flagitiosum sanctificat, & caelestibus invehit sedibus, & secum in gloria locat. Hoc 〈◊〉〈◊〉 fidei est, hoc argumentum probabile & necessarium, omni 〈◊〉〈◊〉 constat, 〈◊〉〈◊〉 regni Christi etiam in Cruce perfecta sit efficientia: nec minuitur humilitate carnis, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hoc ad gloriam crucifixi pertinet, quod in illa contumelia crucis, sapientiam & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hujus vincat & superet, quod stultum & infirmum aestimabatur incarnati Verbi venerabile sacramen∣tum. Quod enim Filius in persona derelictorum conqueritur, non est impossibilitatis 〈◊〉〈◊〉 sed hoc potius intimat, quod diminutio illa excellentiae superioris, i 1.9 humilitati corporis tribuat 〈◊〉〈◊〉 vicissim humilitas & sublimitas quibusdam revolutionibus inter se partiantur negotium; forma Dei se exinaniens, & forma servi nomen quod est super omne nomen accipiens. Non derelinquitur 〈◊〉〈◊〉 sed dispensatorie singularum exprimitur ratio naturarum, quia & relin 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 & mori, 〈◊〉〈◊〉 arcti & difficiles fiunt transitus, per quos ad solidum & immobilem statum, quasi pelle 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & omni scabie vitiorum detersa, renovatus homo perveniat. Unde etiam quod k 1.10 sitit in Cruce fons vitae; quod supplicante Christo, etiam crucifigentibus locus est veniae: quod inter convicia & supplicia, pietate matris afficitur: quod omnibus consummatis victor migrat ad Patrem, indiscussum relinquere, ingra∣titudinis esset & torporis: & cum haec singula capitula proprium syntagma requirant, & 〈◊〉〈◊〉 Legis Dei totius hic religionis reperiant semina, de quibus exercitatus animus Divinorum intellectuum fructus uberes metat; ad quarum rerum indaginem licet insufficientem me judicem, net oculis impu∣ris puram lucem intueri sustineam: interim tamen sub umbra Divinorum secretorum sedens, a prohi∣bitis & inaccessibilibus abstinens, ad reliquas Paradisi arbores praesumsi manus extendere, & experire gustu quid saporis intra se dulcedinum multitudo proposita contineat.

Primum de verbo illo. Deus meus, Deus meus, quare me dereliquisti.

POST regulas fidei, Evangelico dogma∣te promulgatas; post signa & miracula & documenta justitiae; quia iter longum l 1.11 fuit per praecepta, ventum est & ad com∣pendiosum & efficax, per exempla; & ne aliquid doctrinae deesset, sequuta est forma; quae ideo ad m 1.12 ultimum dilata est, ut quasipiae haeredi∣tatis Testamentum filii superstites eo devotius amplecterentur, quo Christi sanguine conscrip∣ta privilegia sua viderent, & impressam obedi∣entiae ejus imaginem Bulla imputribilis exhi∣beret. Ideoque ex illa cathedra Crucis quod∣dam Deuteronomium n 1.13 dictatum est, in qua o 1.14 recapitulatis breviter quae multa prolixitate diffusa erant; p 1.15 satagit simul Magister 〈◊〉〈◊〉 facere ac docere & exemplo consummare do∣ctrinam, nec tam veritatis praeceptor esse quam testis.

Deus meus, &c. Modo ultro eloquitur qui paulo ante ad Herodis & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉

conticuit; curiositatem & fastum a 1.16 tumentium hominum aspernatus, pauperes spiritu de pa∣tibulo edocet: ibique scholam religionis ite∣rum instituens, pauca proponit capitula in quibus & affectum caritatis intimat, & zeli 〈◊〉〈◊〉 imitationem commendat. Non possunt 〈◊〉〈◊〉 tormenta b 1.17 doctrinam, sed quasi hebes contemnitur ferrum; & c 1.18 providit sollicita 〈◊〉〈◊〉 ut ad regulam fidei, discipulorum mores 〈◊〉〈◊〉 & d 1.19 conquadrato fundamento 〈◊〉〈◊〉 firma srabiliter innitatur. Se igitur ipsum modo hominem exhibet, modo Deum; modo omnipotentem, & modo infirmum: ut inter se 〈◊〉〈◊〉 & humilitas, vices negotio congruas partiantur. Modo supplicat, modo imperat; modo se dicit e 1.20 derelictum, modo Latroni 〈◊〉〈◊〉 Paradisum. Agit secundum utramque 〈◊〉〈◊〉 quod exigit causa. In hac 〈◊〉〈◊〉 in illa gloriam regnumque largitur. 〈◊〉〈◊〉 ante crucem clamores irrisorii; & 〈◊〉〈◊〉 dolorem vulnerum, cruenta plebs addebat 〈◊〉〈◊〉 ringebat, & torvis aspectibus in 〈◊〉〈◊〉 quam conspuerat intendebat, & unanimi claffico acclamabat; Vab qui destruis Templum 〈◊〉〈◊〉 & in triduo illud reaedificas.

Vide quantum mali, error & perfidia 〈◊〉〈◊〉 adliniverat plebi; quantum rubiginis suae 〈◊〉〈◊〉 populo imprudenti auctoritas sacer∣dotum; quantum convaluerat conjuratio facta 〈◊〉〈◊〉 Christum, cum occiderent eum, & nomen ejus 〈◊〉〈◊〉 è medio. Non verebantur omnes, 〈◊〉〈◊〉 titulo in perpetuum esse notabiles, una in se & in parvulos suos tanti sceleris reliquias conge∣rebant, f 1.21 & ultro damnationis suae chirographo 〈◊〉〈◊〉 Nondum expiraverat Christus, 〈◊〉〈◊〉 fossis manibus pedibusque & scisso vepribus capite vivebat in cruce; & parricidalium 〈◊〉〈◊〉 intuens vota, non tam clavorum acumine 〈◊〉〈◊〉 g 1.22 illorum crimine pungebatur. Pro his 〈◊〉〈◊〉 ad Patrem convertitur, & caritatis ar∣gumento prolato in medium, inauditum 〈◊〉〈◊〉 genus novus orator assumit: & inimicorum h 1.23 in causa allegans, ipsis invitis atque 〈◊〉〈◊〉 parti contrariae suffragatur: & utrum plus possit peccatum quam justitia, Deo patri 〈◊〉〈◊〉 proponit, et edisserit i 1.24 esse 〈◊〉〈◊〉 ut amplioris sit virtutis delictum quam 〈◊〉〈◊〉 & praevaleat malitia bonitati, & perdi∣tio saluti. Cum enim ipse ad hoc nitatur ut 〈◊〉〈◊〉 & Judaei, ad hoc ut damnentur; plus debet apud Deum posse Filii caritas, quam populi caecitas: quia & hoc non minimum ha∣bet pondus quod causae huic non patrocinatur 〈◊〉〈◊〉, sed Filius; neque Reipublicae commo∣dum ex hac indulgentia minuitur, sed augetur: ideoque nec Legibus nec Judici k 1.25 derogat, si tem∣peratur sententia; quia cum communibus 〈◊〉〈◊〉 tribunalia deserviant, non est sibi 〈◊〉〈◊〉 institutio quae quocumque tramite ad 〈◊〉〈◊〉 redit; quae quod à statu 〈◊〉〈◊〉 suae elapsum erat, restituit. Alioqui subtracta 〈◊〉〈◊〉 agonum suorum stipendia Christus queri∣tur: protestans non esse quaestuosos tanti discri∣minis sudores, si hi quibus tanti laboris opera impensa est sic reliquantur, & ad salutem eo∣rum inelficax sit haec humilitas, & ita sanguis Filii in conspectu patris vilescat, ut non omnia postulata obtineat.

Clamat igitur; Heloi Heloi, quare me dereli∣quisti? Non improperat Patri, nec derelictum se dicit quasi contumelia Crucis contra propo∣situm videatur apposita; ultro enim & ulnas patibulo & palmas ferro exposuit: sed quantum sit obedientiae fundamentum & culmen, inter∣rogans innuit, cum se & minorem & aequalem ostendit. Deleritur humilitas, adest majestas; for∣tius est & sapientius omni virtute & sensu homi∣num, quod in Christo Judaeus & Graecus stultum aestimat & infirmum. Secundum formam servi, legationis suae ministerium non erubescit, non diffitetur carnis naturam passibilem & morta∣lem. In hac forma Patri blanditur mediator attentus, nec abnegat quod videtur, nec rapinam arbitratur si aliquid pro potestate lo∣quitur, & Patrem aliquando ex aequali affatur. Deum igitur suum vocat, ne quis quod propri∣um est alterius ad alterum, existimet alienum; & quod commune videtur, secare praesumat quasi divisum. Naturae divinae communio in∣ter Patrem & Filium, non admittit seissuram: & licet sit ibi discretio Personalis, una tamen est divinitas & essentia naturalis. Suum dicit, ut manifestum fiat quod ille qui suus est, in nul∣lo, ei contradicere possit. Deum suum dicit, ut nobis minime formidandum Judicem inti∣met, quem sicut suum flectere possit; & ad cum tutum esse accessum, quem non ut alienum ap∣pellat, sed suum. Nec parvam confidentiam hujus familiaritatis germanitas exigit, quae in conspectu Patris tantam derelictorum sollici∣tudinem gerit, ut se quoque in eo quod con∣stat voluntarium esse & spontaneum, dicere non dubiter derelictum. Impossibile sane est, ut in Patrem bonum, bonae voluntatis cadat ingratitudo; & non magis in tam benigno di∣lecti sibi Filii affectu complaceat. Quod autem derelictum se Filius commemorat, mercedem obedientiae postulare videtur; nec diu benefi∣cium differri tolerat, quod deberi sibi obedi∣entia morti obviam procedens, l 1.26 confidenter proclamat.

Quare (inquit) me dereliquisti? Hujus my∣sterii rationem nondum intellexerat mun∣dus, necdum tanti sacramenti effectus palam advenerat; & necesse erat, ut tam opus quam virtus hujus Holocausti innotesceret, & audi∣toribus Evangelii imprimeretur haec forma, m 1.27 & discerent ex praesenti regula, unumquemque oportere deinceps n 1.28 introire in Sancta in sangui∣ne proprio; & finem advenisse earum expiatio∣num, quae factae erant eatenus in sanguine alie∣no. Periret enim & prorsus dilueretur religio∣nis auctoritas, si iterum circa imagines & numbras veritatis occuparetur; & non magis ipsam ve∣ritatem apprehendens, mores in se Taurinos, vel Hircinos mactaret, & in altari intrinseco

purae devotionis, a 1.29 adoleret fragrantiam: pro turture & columba pietatis & sanctimoniae in∣tendens b 1.30 affectum.

Deseritur c 1.31 Christus, & ad modum Jonae Pro∣phetae, projectum in mare, venter belluae suscipit: sed prope erat susceptio matutina, de qua Pater praedixerat dicens ad Filium; Exurge gloria mea; & Filius ad Patrem; Exur∣gam diluculo. Exarmata erat navis, fractumque remigium; sed recollectis reliquiis, iterum na∣vigii supellectilem gubernator magnus àptat ad cursum: & cujus res d 1.32 deploratae esse videban∣tur, dum e 1.33 clauderetur intra Sepulcrum; devicta morte victor egrediens, imperavit ventis & mari: Et infernus obstupuit Judicem, quem quasi praedam peculiarem unguibus carni in∣fixis pro consuetudine indifferenti attraxerat.

Sane ille Psalmus cui titulus est; In finem, pro susceptione matutina; ex persona Christi sic in∣cipit: Deus Deus meus, respice in me, quare me dereliquisti? Sed haec erant verba derelictorum, id est, in persona eorum quibus ipse se unierat, quibus per omnia absque peccato similis erat. 〈◊〉〈◊〉 dicit peceatores propter quos venerat, quorum caput erat; neque membra sua à se abscindi, conveniens judicabat: Alioquin abs∣que nota & labe peccati si corpus inquiras, ca∣put sine corpore constituas, nec erit cui f 1.34 profi∣ciat bonitas, si non sit infra quae regatur infirmi∣tas. Agit igitur caput causam corporis sui; & pro infirmis suis sollicitus medicus, in tantum com∣patitur, ut etiam ex parte se infirmari non de∣dignetur; & (ut amplius dicam) sit peccatum, qui abradebat peccatum. In qua parte patitur, derelinquitur; quia naturae impassibili, in nullo congruit injuriari vel pati.

Absentat se passioni divinitas: g 1.35 hoc solius carnis est, in hoc solo se deseri Filius innuit, ut un∣dique sanae Fidei veritas elucescat, & palam sit quia secundum quod Deus est, omnino non mor∣itur; secundum quod homo, dispensatoria ratio∣ne ad tempus moriturus deseritur. Deseritur ita∣que cum derelictis; & pro natura quam assumse∣rat, tributum h 1.36 solvit; & evecturus secum genus suum ultra hujus seculi pelagus, Piratis rapacibus naulum carnis suae protulit; inviscatisque denti∣bus, eorum illusit voracibus, & tam se quam prae∣dam suam abstraxit & evexit. Pro debitori∣bus debitorem se objecit, & quod ex se non debebat, ultro debere abnuit; ideoque totius debiti summam ab eo qui pro om∣nibus se tradebat, exactor exegit. Relictum vidit ad tempus, & penitus posse extingui arbi∣tratus est: sed abjectio voluntaria non expers erat omnipotentiae; & calix ille amaritudinis concupiscentiae venena infusa antiquitus, ab imo avulsit, & vomitu repentino tota veteris fermenti conspersio ejecta est. Extensis igitur brachiis Christus in cruce, totum corpus suum infra se positum complexus est: & sub alis cru∣cis aggregato genere nostro, ibi & protexit &

fovit ubi nihil posse putabatur; & in quo 〈◊〉〈◊〉 aestimatus est, maximae victoriae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quia neque mors in eum 〈◊〉〈◊〉 que praeva∣luit, neque Pater ullo modo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 indul∣gentiae privilegium potuit, quod ad 〈◊〉〈◊〉 ejus prostrata caritas postulavit. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dejectio capitis veniam corpori; & 〈◊〉〈◊〉 ver∣tice, solidata sunt membra: ut non segnis 〈◊〉〈◊〉 recompensatio; & semper quid debeat homo Christo pro quo ille mortuus est, in hac 〈◊〉〈◊〉 meditetur & relegat; fixumque 〈◊〉〈◊〉 oculis 〈◊〉〈◊〉 hoc caritatis argumentum, maneatque hoc vivum documentum & continuae 〈◊〉〈◊〉 exemplum.

Sed & nobis qui toties derelinquimur, quo∣ties nos tentamina colaphizant, non negli∣genda quaestio est, inquirere cur derelinqui∣mur, & intellectis causis, indagare remedia quia non poterit in illa mente diu labes obre∣pere, quae se provida studuerit circumspectione munire. Deserimur nonnunquam cum 〈◊〉〈◊〉 curam negligimus, & i 1.37 commonent nos contu∣meliae propulsantes ut soliciti simus, & mede∣tur quandoque negligentiae confusio; compel∣luntque ad remedia confessionum 〈◊〉〈◊〉 (cum se erubuerint aberrasse) ipsa 〈◊〉〈◊〉 ludibria. Castigatur saepe ex casu superbia; & praesumtio ex ruina. Pulsatur sanctitas, 〈◊〉〈◊〉 extollatur; & ut exerceatur, k 1.38 vexatur ad tem∣pus; in modico derelmquitur, & in 〈◊〉〈◊〉 miserationibus denuo congregatur. Labitur & erigitur; deficit, nec sufficit ex se, ut ad me∣dicum recurrat. Ad hanc inquisitionis 〈◊〉〈◊〉 proposita à Christo in cruce quaestio nos 〈◊〉〈◊〉 quoties nos pungit stimulus carnis, vel rapit in mirabilibus supra nos elatio mentis. Nec ta∣men peremtorius aestimandus est 〈◊〉〈◊〉 peccati pruritus, cui obviam pergit ratio, & serpenti scabiei opponit cauterium. Licet e∣nim subfumigent afflata incendia, & 〈◊〉〈◊〉 vorax jam tectorum elambat 〈◊〉〈◊〉 una gra∣tiae stilla subitusque respectus clementiae, 〈◊〉〈◊〉 flatu ea in cineres rediget: sedataque 〈◊〉〈◊〉 divinitus, quod putabatur detrimentum, inve∣nitur solatium; & quod relictum & 〈◊〉〈◊〉 assumtum & restitutum.

II. Amen dico tibi, hodie mecum 〈◊〉〈◊〉 in Paradiso.

DOmine Dominus noster, quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nomen tuum in universa terra. qui & exim∣piorum ore perficis laudem! l 1.39 Ecce unus de dereli∣ctis m 1.40 assumitur, Latro ille 〈◊〉〈◊〉 tuus, damnatus ob scelera: illum victoriae tuae praecurso∣rem constituis, & n 1.41 justificatum ex gratia in Para∣disum praemittis; in quo confusus est 〈◊〉〈◊〉 & ultor, haereticus & proditor, o 1.42 perversus disci∣pulus & detractor Judaeus. Opponebatur à Pha∣risaeis, Christo pro crimine, quod cum pecca∣toribus

* 1.43 quos Lex ab dicabat, ad Legis injuriam non tantum verbo, sed etiam communicaret convivio. Cum enim leprosos & immundos, ex ntu & decreto extra castra depellerent; abrasis∣que parietibus earum domorum in quibus fue∣rant conversati, a 1.44 ipsis quoque in quibus conse∣dissent subselliis, propria mandaretur purgatio: hoc arguebant in Christo quod hujusmodi per∣sonarum nec mensam vitaret nec domum, sed susciperet & sanaret. Inoleverat superstitio; & occasione Legis intellectae carnaliter, perseque∣bantur quidem Ministri Legis peccatum, cum tamen nec ipsi essent à peccato immunes; sub∣scribebantque damnationibus propriis, nullum locum misericordiae reservantes. 〈◊〉〈◊〉 puta∣bant, quod Christus curabat in sabbato, quod misericordiam praeponendam docebat judicio. Ita & quidam haeretici (in quibus sunt Novatia∣m) qui volunt videri defensores Ecclesiae: eos qui in quocumque crimine post baptismum lapsi sunt, poenitentia censent indignos; & omnino non posse restitui dogmatizat illa impietas, quem in aliquod crimen humana impegit in∣firmitas. Verum Christus & falsos defensores Fidei haereticos, & inimicos gratiae Judaeos prae∣sente judicio destruit & convincit; mutans Le∣gem in gratiam, terrorem in mansuetudinem, asperitatem in lenitatem, umbram in verita∣tem, judicium in misericordiam. Novus rex, nova lex; novus dux, nova lux. Fractis priori∣bus Tabulis, & silice ad silicem comminuto, novis subscriptionibus figit b 1.45 titulum: & dictat pietas, & discernit omnia caritas.

Scribitur tribus Linguis insignibus, Hebraica, Latina, & Graeca regnum Christi; & dominatio ejus emanatura in Gentes, cruci in sculpitur, nec corrumpere Pilatus quod scripserat voluit. Et li∣cet tam insignem titulum deleri perfidia Judaeo∣rum clamose expeteret, obtinere nullo modo praevaluit. Jam ad hanc sculpturam Latro c 1.46 con∣crucifixus pertinebat, & eum intra se illae 〈◊〉〈◊〉 colligebant: jam spes subintrabat converso, quia crucifixo sibi mundo, in hiabat coelestibus; dilatatusque caritate, quasi consputis repudia∣tisque quae infra sunt, cum Christo tractabat de regno, affectabat superiora: & cum jam ani∣ma egressum accelerans in primis labris esset, & hora ultima adventaret, aequo animo ibat; nec urgebat formido poenarum conscientiam, quae se sanguine Christi praeterfluente sentiebat 〈◊〉〈◊〉 Exacuebant linguas venenatas, blasphe∣mantes Christum Judaei, & conclamabant & cromebant convitia, & quasi victores insulta∣bant pendenti: fugerant Apostoli; sola plebs d 1.47 maledica, firmatis nequam sermonibus, cele∣brabat ludibrium; Romanis militibus, seditioni∣bus tumultuosis, cedentibus; pro potestate e 1.48 mi∣nisterium potius exhibentibus, quam consensum.

Sed & alter Latro oblatranti plobi assen∣tiens, quod f 1.49 nec se nec alios salvos posset facere, testabatur; irridebatque conparticipem suum qui in eum quem in eadcm secum damnatione videret, spem poneret; & nugatorium omni∣no videbatur, illum credere regem vel Deum, quem secum oppresserat idem opprobrium & g 1.50 simile tormentum. Erat itaque unus irrisor, alter confessor; unus exprobrator, alter vene∣rator; hic sperans, ille desperans; hic diligens, ille negligens: aderatque illi controversiae ju∣dex, qui data sententia, blasphemum h 1.51 ad tarta∣ra, confitentem praemisit ad regna. Sane hic de quo agimus Latro, mansueti animi, & sicut testem Christi decebat, in Auditorio publico, fidei protulerat argumenta; & novo Philoso∣phandi genere, supplicii tanti immemor, cum blasphemo illo de timore Dei & justitia dispu∣tabat. Neque (inquit) tu times Deum, i 1.52 qui in eadem damnatione es; & nos k 1.53 quidem juste, nam digna factis recipimus; hic vero nihil mali gessit. Credit & confitetur, testis est innocentiae Chri∣sti; increpat maledicum, nec sibi parcit; sed tan∣tum accusator sui, seipsum (adversum se sen∣tentiae veritate prolata) persequitur. Damna∣tio (inquit) similis quidem est, sed causa diffe∣rens: cum hic ad hoc destinatus sit ex obedien∣tra, nos ob flagitia. Causam accusat, non ar∣guit poenam; execratur scelus suum, non de∣trectat judicium. Neque (inquit) tu times Deum: l 1.54 Deum fateri non erubescit, quem ex mvidia, non ex merito, noverat crucifigi. Intelligere e∣nim, revelante non carne & sanguine, sed ipso cui attestabatur, jam poterat; quia quod sie bat voluntarium erat, non m 1.55 necestarium; nisi ideo necessarium quia ut sic sicret, voluntarie fu∣erat definitum. Ibi igitur philosophatur & praedicat & fatetur, ubi non tantum diffugi∣unt & tremunt Apostoli, n 1.56 sed & ipsi maligni Spiritus jamjam impositi sibi fraeni salivaria ma∣sticantes, per antiquum organum suum (lin∣guam foemineam) nitebantur colligationes illas impietatis dissolvere; scientes quia o 1.57 for∣tis armatus hoc ancipiti gladio erat, eos de diu possesso hujus mundi atrio ejecturus.

Itaque concionator illustris, oblato confessi∣onis & p 1.58 fidei auctoramento, impositoque latroni blasphemanti silentio; victoriae suae palmam & auctoramentum à Judice exigens, ad Christum convertitur, & dicit: Memento met Domine, dum veneris in regnum tuum. Considerare necesse est, quem locum, quem modum, quod tempus haec causa habuerit, & quam celerem auditum con∣fessio meruerit; quid possit q 1.59 poemtentia, quan∣do bonus Dominus, tribulato corde clamantem ad se servum suum, etiam in ultimo peccati puncto non negligat. Hora mortis erat, jam∣que confitentis anima faucibus haerebat, jamque linguam ejus alligabat angustia, illoque articu∣lo temporis, fere ab ipsis r 1.60 Apostolis salus despe∣rabatur. Modus passionis, Crux inter omnia supplicia turpissimum & atrocissimum. Quibus postpositis, quasi plagarum & sanguinis imme∣mor, dictator Evangelii Latro efficitur; &

(quod a 1.61 persuaderi illa hora difficile erat) Chri∣stum Deum in cruce fatetur: ibi orat, ibi ado∣rat; multa simul pietatis officia complectitur. Credit & timet, compungitur & poenitet, con∣fitetur & praedicat, amat, confidit, & orat. Fi∣de illuminatur, timore subditur, compunctione mollitur, poenitentia concutitur, confessione purgatur, praedicatione zelatur, dilectione di∣latatur; confidentia sperat, oratione impetrat.

Ne irascaris, princeps Apostolorum; tibi dico Petre, cui claves regni caelorum commissae sunt: Et te a mare flentem Christus respexerat, & do∣naverat negationis reatum; quia non ex senten∣tia, sed ex infirmitate b 1.62 desciveras: Te tamen juxta crucem non video; territus lates, nec sal∣tem matrem Christi foeminasque sanctas c 1.63 pro∣sequeris, quae spectaculo lugubri astabant im∣mobiles. Nec ibi Apostolica auctoritate uteris, ubi ad invicem d 1.64 fixis juxta crucibus privata mis∣cent colloquia Salvator & Peccator. Absens e∣ras, & ministerii tui claves (quod pace tua di∣xerim) modo non profers. Supplet e 1.65 vicem tuam summus Sacerdos, apertisque f 1.66 seris antiquis, La∣tro primitiae derelictorum introducitur (ape∣riente Christo) in g 1.67 regnum coelorum. Amove∣tur ab introitu Paradisi custodia ab initio per∣vigil, & versatilis gladius ille minax, quem Cherubin ab h 1.68 antiquo vibraverat. Ibi Latro locatur, unde Lucifer corruit; & cui tu forsitan ultra septies ignoscere nolles; ultra septuagies septies reus sed absolutus à bono Jesu, modo cum Angelis conversatur. Resurge, & disce igno∣scere; neque annumeres peccata, i 1.69 vel multiplices tempora. Non arctatur numero, non clauditur sine, nullas omnino habet metas divina clemen∣tia. Sit qui invocet, erit qui exaudiat; sit qui poe∣niteat, non deerit qui indulgeat. Non huic poe∣nitenti multorum annorum jejunia imponun∣tur; non nudipedalibus, vel sacco afficitur; simul k 1.70 & confitetur, & justificatur, & glorificatur.

Vide horam, nota personam. Ultima ho∣ra, peccatrix persona. Multa antiquaque pec∣cata illico abolet gratia, nec processu mora∣que temporis indulgentia limat corroditque culpae rubiginem: sed ubi repente, facto coeli∣tus sono, Spiritus sanctus illabitur; quicquid immaduerat peccati tabe, siccatur: nec superest ullum foeditatis vestigium vulneri, quod miseri∣cordiae abluit lavacrum. Foetebat l 1.71 jam qua∣triduanus in monumento Lazarus, m 1.72 suscitatus non tabescit languore; erigitur, solvitur, & statim convescitur. Nulla leprae crepido, nul∣lus sinus in facie Simonis n 1.73 superest. Hospes in∣columis curatori suo hilarem exhibet famula∣tum: nullum signum horroris comitantibus magistrum, idem conviva & minister praeten∣dit. Maria Magdalene ad pedes Christi plorat & orat, tergit & ungit; nec improperat Chri∣stus vitam infamem & inverecundam, nec op∣ponit quod diluit, nec exprobrat quod ignoscit.

Quicquid agit in hujusmodi, celeri nuta 〈◊〉〈◊〉 sanctus consummat, nec emendicat aliunde suf∣fragia; o 1.74 qui quod dicit, facit; et quod 〈◊〉〈◊〉 format, qui statim piscatores facit doctores, & idiotas praedicatores. In hac gratia non 〈◊〉〈◊〉 expectatio dilatione, nec intervallum est inter optatum & datum. David dicit, 〈◊〉〈◊〉 & Pro∣pheta, Translatum est peccatum 〈◊〉〈◊〉 Ad Cain dicitur, Peccasti, quiesce: p 1.75 & ad 〈◊〉〈◊〉 in adul∣rio deprehensam; Non te 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 peccare. Quid commemorem 〈◊〉〈◊〉 quo∣rum poenitentia subito Judicem 〈◊〉〈◊〉 a sen∣tentia? Quid Achab & Manassem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quorum contritionem in 〈◊〉〈◊〉 non est a∣spernata divina clementia? Inter cetera pieta∣tis exempla, Latro noster nobis occurrit 〈◊〉〈◊〉 regula, confessionis forma, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 praeco, spei exemplum; qui q 1.76 dum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod quaerit invenit, quod petit 〈◊〉〈◊〉 & illico audit: Hodie mecum eris in 〈◊〉〈◊〉 Non ad loca purgatoria, flammasque peceatorum ul∣trices, confitens destinatur; non ad loca tene∣brosa & tormenta deducitur; 〈◊〉〈◊〉 pars ad∣versa gratiae Dei praesumit inferre calumniam: una Crucis poena, omnia abolet crimina: 〈◊〉〈◊〉 non poena, sed gratia. Praemittitur 〈◊〉〈◊〉 in Paradisum hic nostrae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & primitias liberta tis nostrae (〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dona∣tus) Paradisi civibus id expectamibu & deside∣rantibus, primus invexit.

III. Mulier, ecce filius 〈◊〉〈◊〉

UBI sunt misericordiae tuae antiquae, Domine? Quid differs? Jam venit hora; mater tua coram te est, & Joannes quem 〈◊〉〈◊〉 La∣troni loqueris, & matri non 〈◊〉〈◊〉 Intuetur te illa in mulieribus benedicta; & r 1.77 fixis in te oculis, vulnera tua, materna pietate confide∣rat: & licet non ignoret quid bom conferat mundo Passio tua, tamen Parentis aflectu com∣moritur, & pectus maternum immanitate do∣loris arctatur. Suspirat intrinsecus, & erumpen∣tes revocat lacrymas; & eo amplius anxietas intumescit, quo prohibetur egredi, & per luctus lamentaque s 1.78 dissolvi. Emergebant quidem ali∣quando gemitus, sed increpati reprimebantur; revertebanturque in sinum mentis de quo pro∣dibant, & collidebant se ad invicem introrsus eratque in anima illa, tempestas valida, occur∣rentibus sibi procellis; & quasi in sartagine frixis medullis, ebulliebant amaritudmes quas excoquebat & coagulabar exaeerbatio perseve∣rans. Imperabat quippe dolori silentium, for∣mido, & ringentium Judaeorum 〈◊〉〈◊〉 in eam oculi, illos turbines suffocabant. Verum illa tantarum procellarum salsuginem ebibebat: et (quod difficillimum erat, 〈◊〉〈◊〉 &

moti non poterat; & clanso tanti doloris tor∣mento intrinfecus, alium vultum palam exhibe∣bat: nec poterat ex facie colligi Crux illa ani∣mae & patibulum spiritus in quo erat hostia vi∣va, beneplacens Deo, & medullatum holocau∣stum; quod cum ipsa incenderet, tantum con∣scientiae ministerio utebatur; ipsaque sine stre∣pitu seipsam mactans, in altario interiori & ligna & flammas & latices congerebat. Nimi∣rum in Tabernaculo illo, duo videres Altaria: aliud in pectore Mariae, aliud in corpote Christi.

Christus carnem, Maria a 1.79 immolabat ani∣mam. Optabat quidem ipsa, ad sanguinem animae & carnis suae addere sanguinem; & ele∣vatis in Cruce manibus celebrare cum filio sa∣crificium vespertinum, & cum Domino Jesu (corporali morte) redemtionis nostrae consum∣mate mysterium; sed hoc solius summi Sacer∣dotis privilegium erat, ut de b 1.80 sanguine munus intra Sancta inferret: nec poterat ei consors haec esse cum aliquo dignitas; & in reparatio∣ne hominis, nulli Angelo, nulli homini cum eo fuit aut esse potuit communis auctoritas. Cooperabatur lamen plurimum secundum mo∣dum suum, ad propitiandum Deum, ille ma∣tris affectus, cum, tam propria quam matris vota, caritas Christi perferret ad Patrem; cum, quod mater peteret, Filius approbaret, Pater donaret. Diligebat Pater Filiu, & Filius 〈◊〉〈◊〉 mater vero post utrumque ardebat; u∣numque erat, quod diversa exhibebant officia, quod Pater bonus, quod Filius pius, quod Ma∣ter sancta intendebat, quod in commune ela∣borabat dilectio, simulque se complectebantur pietas & caritas & bonitas; Matre supplicante, Filio interpellante, Patre propitiante. Filius ad pectus Matris & ubera, Pater ad Filii crucem & vulnera respiciebat: & inter haec, quid tanta pignora non moverent? quid illa sanctitatis 〈◊〉〈◊〉 nisi pietatem doceret? quid nisi miseri∣cordiam informaret? Dilectio & sanctitas & bonitas nihil sibi contrarium sapere poterant, sec reluctari sibi nec adversari concordiae con∣gruebat: & omnino decebat, ut supplicatio & c 1.81 satisfacttio & exauditio, in negotio 〈◊〉〈◊〉 convenirent.

Jesus ergo ut per omnia, pietatis foedera commendaret antiquum decretum quod de honorandis parentibus dictaverat, 〈◊〉〈◊〉 & Matrem adhuc volens sic esse, ad consolationem Apostolorum reservavit 〈◊〉〈◊〉 ut ex his quae ipsa ab initio audierat & vi∣derat & contulerat in corde suo, fenatus Apo∣lolicus doceretur, & Evangelica firmaretur 〈◊〉〈◊〉 Honoratur etiam affatu familiarissimo; 〈◊〉〈◊〉 licet brevis fuerit sermo, intimatus tamen est debitus affectus, & expressa singularis dilectio, 〈◊〉〈◊〉 (inquit) Ecce filius tuus. Praesens erat Joannes, cui & dicitur; Ecce mater tua. Non est passus Christus ut Judaica rabies in sanctua∣nam suum profanam mitteret manum, vel aliqua infestatione violaretur illud templum Spiritus Sancti: Positus est fidelis aedituus ad tanti thesauri custodiam. Discipulus qui in coena Dominica cervical sibi in pectore magi∣stri aptaverat, ecce iterum alio privilegio hono∣ratur; & post illud reclinatorium in quo vide∣rat, In principio erat Verbum, & Verbum erat apud Deum, officina illa in qua Verbum caro factum est, diligenter à Filio ei commendatur: probato dilectoque Discipulo pudor virgineus, matris thalamus, & sanctimoniae integrits as∣signatur, ut testis esset idoneus, virgo virgini, fidelis cubicularius matri Domini sui, minister devotus pro re verentia magistri. Vices Filii naturalis, filius d 1.82 accepit adoptivus, et transfun∣ditur in e 1.83 ministrum filialis is affectus: f 1.84 formatur∣que et firmatur in ambobus pietatis unicae gra∣tus concorsque complexus, non ex traduce na∣turae, sed ex munere gratiae. Unum igitur con∣tubernium Joannis et Mariae virginitas acci∣pit; et unius moris in domo, unum integritatis propositum, unam habitationem meretur com∣munemque convictum. Ecce Joannes, piae haereditatis suscipis testamentum; eligeris, et in hoc praeponeris omnibus. Joseph qui eate∣nus ministraverat, te subrogato, cedit, nec ma∣ritalia jura opponit; ut g 1.85 obstruatur os loquen∣tium iniqua in posterum, quia matrimonium illud dispensationi divinae, non copulae carnali servierat. Ideoque nec Joseph, cum Joannes eam suscipit in parentem, queritur de disjuncto connubio quod dispensatorium fuerat sine ullo carnalis copulae commercio.

Hoc testimonium integritati matris Chri∣stus in fine perhibuit, haberet Ecclesia sancta ex Evangelio lapidem quem h 1.86 Bo∣nosi Helvidiique haereticorum impudenti fronti infigeret, qui in matris illibatae virgi∣nitatem ausi sint impia blasphemaque gar∣rire. Tu igitur Joannes sancte, ad hoc elige∣ris ut ministres et obsequaris ea dilectione qua filius, ea obedentia qua discipulus, ea subjectio∣ne qua minister et famulus. Petro commenda∣tur Ecclesia, tibi Maria: illi tumultuosa ne∣gotia, tibi pacifica et quieta: illi atria et vesti∣bulum, et altaria sanguinum; tibi commenda∣tur Altare incensi, et Sancta Sanctorum. Ad culmen i 1.87 ministerii tui nullus tecum admittitur; solus illi assistis propitiatorio, solus illud Vas aureum continens Manna, illud divinae Legis scrinium Pontifex destinatus observas. Loco filii postitus es, & ut vicem in Matre suppleas ordinaris; nec abnuit te Mater sancta vicarium, licet longe imparem et inferioris tituli; tamen quia sic visum est Filio, amplectitur successo∣rem. Certe piscator fueras, et in hac arte à k 1.88 parentibus institutus; nullum te l 1.89 stemma m 1.90 in∣clytum facit: sed qui in firma mundi elegit ut fortia confundat, in assumtione tua, pauper∣tatis et humilitatis et castitatis gloriam com∣mendavit, fundatamque caritatem, et illustris

mae puritatem, hoc singulari titulo honoravit.

Intueor igitur quadrigam qua currendum est ad Patrem, sic debere distingui ut per te ad Matrem, per Matrem ad filium, per Filium vero attingere possit poenitentis affectus ad Pa∣trem. Et in hoc ferculo quod nos ab hoc se∣culo evehit, tu sis columna argentea; a 1.91 mater, ascensus purpureus; Filius, media caritas, re∣clinatorium aureum, visio Patris in decore suo, et aeternae pacis jocunda tranquillitas. Hanc interim gloriam proprie virginitas promeretur. Per hanc, in hunc gradum Discipulus sublima∣tur, per hanc ipsa Mater et Virgo placuerat Deo et obumbrante virtute Altissimi, in illo beatisico utero, Verbum caro factum est: per hanc fuerat Gabriel Archangelus Mariae dome∣sticus, imo tota militiae coelestis multitudo et naturae b 1.92 Angelicae gloria (admirans quod sic in∣tegram in terris reperisset) circumfusa undique cognato coelibatui exhibebat reverentiam, et divino incolatui clientelam. c 1.93 Proprie tamen Ga∣briel et Joannes huic assignati officio, commu∣nibus studiis ministrabant, simulque ab ambo∣bus tam in coelo, quam in terra, divina et hu∣mana consolatio procurabatur; d 1.94 Joanne, juxta quod res postulabat, providente subsidium, Archangelo pia vota e 1.95 perferente ad filium.

Factum est igitur ut Dominus imperaverat; & cohabitabant simul in bono jocundo{que} conven∣tu, virginitas et humilitas, dilectio et puritas, sub∣jectio & caritas; & erat unanimitatis participatio in id ipsum, inter f 1.96 Dominum et ministrum, sicut magistri ordinarat auctoritas. Bonus itaque Do∣minus, bono sine consummans pietatis mysteri∣um, in Cruce justificat impium, et debitum Matri reddit affectum. Addit quoque et tradit exem∣plum quod ad conservanda quae sancta sunt, de∣beat eligi sanctitudo. Nec Sacramentorum arcana impuris sint exponenda conspectibus, nec possit digne sacris ministrare mysteriis; nisi qui in schola studuerit continentiae conversari. Decet enim, ut qui mundandis, vel mundis of∣ficium exhibeat, omnimoda splendeat sancti∣tate; quia omnino huic formae contrarium est, ut contrectet incorrupta corruptus, et purifica∣toriis muneribus manum apponat impurus. Quod non ideo dicimus quod in his qui jam ab∣luti sunt et g 1.97 sanctificati, de quantiscumque nau∣fragiis evaserint, aliqua post indulgentiam no∣tapermaneat; quia nisi ad antiqua h 1.98 revertatur contagia, nulli prior praejudicat vita.

IV. Sitio.

ECce iterum mysteria; et ad invicem sibi Sacramenta divina occurrunt. Respon∣sum erat de Cruce Latroni, et Matri; et ad confirmationem spei, pietatisque exemplum; Latro in regnum praemittitur, Mater interim ob i 1.99 rerum mysterium reservatur. His pie pro∣videque dispositis, Christus inter supplicia 〈◊〉〈◊〉 Exhaustum erat sacrum pectus sudore k 1.100 sangui∣neo; et lignum illud cui affixus erat, sanctis bajulaverat humeris; et ut l 1.101 solet ex moestitia somnus nonnullis obrepere, sic poterat sitis m 1.102 illa ex tormento accendi. Forsitan sic erat: Ego vero sacramentalem hanc sitim intelligo, in qua non tam desideratur potus, quam hom inumsalos. Ne{que} enim ab irrisoribus et interfectoribus po∣terat beneficium expectari, quia omnes ad im∣pietatem proni, paratiores erant augere injuri∣as, quam misereri vel compati. Perseverabant adhuc; nec flagellis, nec sputis, nec colaphis poterant saturari. Unde nec consequens vi∣detur, ut audita sitis, eorum cor emolliret, quibus parum erat quod in Cruce pendebat; nec n 1.103 satifactum esse ipsa morte, malignantibus videbatur. Christus tamen, sicut per David praedixerat, irruentibus in se universis, tan uam parieti inclinato & maceriae depulsae, currit & sitit. Sitit conversionem, currit ad remissio∣nem, exolvit quae non rapuit. Et licet illi pre∣tium illud magnum cogitarent repellere; jam absorpto serpente festinat ad lavacrum inimi∣corum, & moritur pro impiis, & rebelles adop∣tat, & tanti o 1.104 affectus beneficia largitur ingratis.

Hoc etiam in titulo Psalmi 33. continetur; ubi affectare David in persona Christi praedici∣tur, cum coram Abimelech vultum suum mu∣tasse perhibetur. Affectabat David, & tym∣panizabat ad ostia civitatis, & ferebatur mani∣bus suis, & in barbam ejus difluebant salivae: Affectante quippe Christo, & hoc sitiente, ut mansuesceret domus exasperans, & durae cer∣vicis populus molliretur: exhaustoque poeni∣tentiae antidoto, felleas viscosasque peccati sae∣ces evomerent, visa sunt eis hujus doctrmae ver∣ba omni ratione carentia, & dementiae adscri∣bebant quod eos ad carnis suae edulium invita∣bat. Horrebant potum sanguinis, & carnem humanam cibum insolitum 〈◊〉〈◊〉 inferre impium & nefarium judicabant. Durus erat sermo hujusmodi; quia sensu carnis opressi, spi∣ritum et vitam in verbis veracibus contemne∣bant. Hoc intimabant illae per barbam David p 1.105 fluentes salivae, quod insantilia haec verba et frivola aestimarent Judaei, et contemnenda q 1.106 es∣sent à profanis sacramenta Dominica, et quasi arreptitii et furibundi reputandi essent horum dogmatum discipuli, et intellectualium myste riorum ministri. Sed Christus 〈◊〉〈◊〉 pa∣tientiae edocens, nec irascitur, nec ulciscitur sed sustinet et praestolatur, et affectat ut illumi netur populi caecitas, ut convalescat et exurga infidelitatis mole suffocata illa tyrannica 〈◊〉〈◊〉 effraenis obstinatio, tandemque pateat veritas et redeat ab errore conversa impretas. 〈◊〉〈◊〉 panizat ergo ad ostia clausa, ad aures oppilatas

〈◊〉〈◊〉 incredulis cordibus intonat, & extensa in 〈◊〉〈◊〉 pelle corporis sui; in psalterio decachordo, 〈◊〉〈◊〉 & novi Instrumenti concutit 〈◊〉〈◊〉 & quasi incantaris serpentibus, ad 〈◊〉〈◊〉 harmoniam reddit edomitos; & 〈◊〉〈◊〉 facit cantores, & impios modulatores. 〈◊〉〈◊〉 omnino facies Christi in specie 〈◊〉〈◊〉 coram Abimelech, id est, coram 〈◊〉〈◊〉 qui ad a 1.107 regnum Christi, ex 〈◊〉〈◊〉 factis ad patres, pertinere videbantur. b 1.108 Hic 〈◊〉〈◊〉 id est, ignorans, c 1.109 hoc est ex parte, populus 〈◊〉〈◊〉 qui non credit nec intelligit. Porrigit 〈◊〉〈◊〉 discipulis suis, imo toti Ecclesiae, propriis 〈◊〉〈◊〉 Eucharistiam, quasi seipsum ferens: 〈◊〉〈◊〉 d 1.110 qui digne accipit, vivit; nec immerito 〈◊〉〈◊〉 qui contemnit: & aliis quidem 〈◊〉〈◊〉 rei mysterium odor est vitae in vitam, aliis 〈◊〉〈◊〉 mortis in mortem. Unde & Achis David 〈◊〉〈◊〉 quia quibusdam ex Judaeis 〈◊〉〈◊〉 verbum hoc, & indignos se vitae aeternae 〈◊〉〈◊〉 doctrinam hujusmodi Christus ad 〈◊〉〈◊〉 convertit.

* 1.111 Abimelech & Achis, non sunt unius personae 〈◊〉〈◊〉 sed quia unius mysterii continent 〈◊〉〈◊〉 non incongrue diversis respectibus uni 〈◊〉〈◊〉 aptantur. Ex parte Achis, id est, 〈◊〉〈◊〉 & error, adhuc in eodem populo perseverat: 〈◊〉〈◊〉 qui filii regni videbantur, contemto affectu 〈◊〉〈◊〉 Christi, & tympano crucis; quasi David 〈◊〉〈◊〉 dimittunt ut eat, cum dicunt Christo, 〈◊〉〈◊〉 nobis scientiam f 1.112 viarum tuarum nolumus.

Maledicunt adhuc Judaei Christo, & veri 〈◊〉〈◊〉 derident calvatium: nec dum tamen 〈◊〉〈◊〉 id est, daemonibus, derisores exponit: 〈◊〉〈◊〉 in multa patientia expectat 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉, nec infert pro meritis iram. 〈◊〉〈◊〉 Sed perversa & aversa mens carnalium, 〈◊〉〈◊〉 hajus non intelligens sacramentum, 〈◊〉〈◊〉 ori amatitudinem applicat in calamo, 〈◊〉〈◊〉 fonti misericordiae venena propinat. Non 〈◊〉〈◊〉 Judaee Christus poculum tuum, non 〈◊〉〈◊〉 acetum de suburbanis Gomorrhae & vinea 〈◊〉〈◊〉 Fons ille de quo aquae vivae 〈◊〉〈◊〉 cujus rivi in aeternitatem prosiliunt, non 〈◊〉〈◊〉 neque, ut à te impleatur, affectat. 〈◊〉〈◊〉 potius sitit fons ille irriguus, ut ex eo 〈◊〉〈◊〉 haurias, illaque replearis dulcedine, ut 〈◊〉〈◊〉 te refrigerent latices, & ardentium in te 〈◊〉〈◊〉 extinguant carbones. Hoc sitit, ut 〈◊〉〈◊〉 in te caritas perseveret, ut sicut palma in 〈◊〉〈◊〉 comam spei attollas, & sicut cedrus 〈◊〉〈◊〉 imputribilis vivas. Pincernas venesicos 〈◊〉〈◊〉 ista discernit, & propinatores amaritudinis 〈◊〉〈◊〉 & abjicit. Nullis passionum ardoribus 〈◊〉〈◊〉 iste siccatur, nullis pressuris caritas 〈◊〉〈◊〉 Etiam ubi percutis & irrides, ubi fel 〈◊〉〈◊〉 non commutat se dulcedo in 〈◊〉〈◊〉 nec exigit caritas ultionem. Sanguis & 〈◊〉〈◊〉 de latere g 1.113 exeunt vulnerato, aqua in 〈◊〉〈◊〉 & sanguis in mortis exemplum.

Caritati igitur Christi quae esurit & sitit justi∣tiam nostram, testimonium perhibet in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ipse Filius qui justificat, Spiritus qui 〈◊〉〈◊〉 Pater qui glorificat, quia & justitia, & sancti∣tas, & claritas nostra de sursum est, & testimoni∣um Dei (quod majus est hominis) haec in nobis dona sua commendat, & informat, & confirmat. Ni∣hilominus in terra, per visibilia & corporalia sacramenta, quod intus invisibiliter agitur, com∣mendatur extrinsecus; & attestantur fidei Chri∣stianae, spiritus, aqua & sanguis: quae tria h 1.114 unum sunt & individua manent, nihilque eorum à sui connexione sejungitur, quia Catholica Ecclesia hac fide vivit ac proficit, ut jam nec sine vera divinitate humanitas, nec sine vera humanitate credatur divinitas. Nec sufficere nobis posset ad intellectum veritatis, testimonium quod de coelo est, quod sibiipsi perhibet Trinitas; nisi & nobis innotesceret aliquibus signis, & aliquibus argumentis, i 1.115 fidei veritas. Sunt itaque haec tria, spiritus sanctificationis, sanguis redemtio∣nis, aqua purificationis. Non redimit sanguis nisi quos grat a vocat & lavat, nec nisi ablutos & mortuos peccato, Spiritus sanctificat. In commune 〈◊〉〈◊〉, redemtio & ablutio & sanctificatio. Alterum sine altero esse non po∣test, quodque agitur unum est, non multiplex. Spiritus namque sanctus superfertur 〈◊〉〈◊〉, interest sacramentis, quorum rationem aqua mundans significat, quae illius rei continet si∣gnum, cui & sanguis Christi & spiritus Dei prae∣bet 〈◊〉〈◊〉 In aqua mundamur, in sanguine informamur.

Mirum dictu, tremendum relatu. Proflu∣entibus de sacro latere aquis viventibus, & e∣manantibus de fonte uberi largis liquoribus, Christus sitire se perhibet, & ipse mundum irrigans & foecundans, de ariditate causatur. Omnino sane sitis illa exprimit, raros tunc ex∣titisse qui crederent, cum ipsi & laterent & du∣bitarent illa hora Apostoli, & adhuc non illabe∣batur sanguis & aqua in corda discipulorum ra∣dicitus, nec immaduerant ebrietate Spiritus, quorum animas timor & dubietas siccaverant.

Te sitit Christus, o Petre: revertere, & dic 〈◊〉〈◊〉 Obedire oportet Deo magis quam hominibus. Revertere & confide, & cum frater tuus in ali∣quo delicto praeoccupatus fuerit; tu qui spiritua∣lis es, judica in spiritu lenitatis. Et tu tentatus es aliquando, & ad unius ancillae vocem à propo∣sito excidisti. Verum sanguis Magistri hunc reatum aspersit, manet tibi eadem gratia, non privaris Apostolatu, manent tibi claves tuae, & eadem excellentiae tuae dignitas perseverat. Ex∣urge, & bibe de fonte misericordiae, & tu ali∣quando conversus, confirma fratres tuos, & in ea∣dem mensura qua propinatum est tibi, remetire eis: & ad formam tuam, qui stat, videat ne ca∣dat; & qui cecidit, adjiciat ut resurgat.

Etiam te Judaee parricida, Christi caritas sitit. Muta intentionem, replica orationem. Dixisti, sauguis ejus super nos & super filios nostros. Bonum

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

est quod dicis, si recte a 1.116 intenderis. Sit super te sanguis ejus, & consepelire ei per baptismum in mortem. Opta salvari, non damnari: bibe & tu nobiscum de calice passionis illius. Non est hoc horroris, sed poculum pietatis. Limi∣nare frontis tuae lini hoc sanguine, & praeteriet te Angelus percutiens; nec tanget primogeni∣ta tua, sed attrita AEgypto evades illaesus.

V. Pater ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt.

OCulum pro oculo, dentem pro dente evelli lex praecipit. Nemini parcit Moyses, omnes injurias suas persequitur & ulciscitur, & absque ulla miseratione, Decretorum ejus con∣temtor occiditur. Tempore gratiae temperan∣tur edicta, & Evangelica mansuetudo à populo acquisitionis, iram & convicium & contem∣tum excludit: nec Racha fratri dici aut fatue, vel etiam irasci, Magistri nostri disciplina per∣mittit. b 1.117 Ipse quoque qui Judex est omnium, & cujus est vindicta, nequaquam per singulos dies irascitur, & gladium in vaginam revocari prae∣cipiens, c 1.118 percutientes in gladio, gladio peritu∣ros denunciat. Ipse scisso dorso verberibus, vellicatis genis, facie sputis illita, puncto ca∣pite vepribus, latere saucio, terebratis palmis, d 1.119 pedibus confossis, tanquam agnus jugulatori suo alludens, carnem suam non reluctans ex∣plicuit, & nudum corpus, quasi incudem, mal∣leatorum ictibus patienter supposuit. Poterat utique accitis multis millibus Angelorum agere pro se, & de tantis ludibriis erui: sed qui prae∣ceperat, percussori sinistrae maxillae porrigi dexteram, & auferenti pallium praeberi & tu∣nicam; seipsum intra regulas suas concludens voluit ut à capite, patientiae forma prodiret in membra: & in hoc, aemulatio filiorum pro∣baretur, si non se degeneres exhiberent.

Igitur quid prius sitierit, manifestat; & iterum conversus ad Patrem, orat ut haec ignorantia populo dimittatur: Pater (inquit) dimitte illis, quia nesciunt quid e 1.120 faciunt. Quid est Domine, quod dicis? Non accusas, non quaeris vindi∣ctam; potius excusas, & conjurationis illius spissamentum attenuas: & haereditarium onus ab impiis transferens, crimen malitiae non op∣ponis, qui ideo dimittendum censes, quia ad∣missum ignoranter ipse testaris. Ubi est illud quod dixeras prius: si non venissem & locutus fuissem eis, peccatum non haberent: Nunc autem & viderunt & oderunt, & me & Patrem meum? Viderunt quidem, & oderunt; & quod de te scripserat Moyses, & antiqua conclamabant volumina, omni sabbato decantabant. In∣trasti Synagogam, & sicut palam erat, nequa∣quam ex Commentario literatus, librum Esaiae explicas, & in auribus omnium legis; Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me, ad Evan∣gelizandum pauperibus misit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 publico, in te impletum hujus Scripturae 〈◊〉〈◊〉 ticinium, protestaris: Quis ignorantiae 〈◊〉〈◊〉 erat, cum ipsis inquirentibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nosses quas non didiceras; hoc ipsum divinae si∣pientiae documentum esset, quod te quem 〈◊〉〈◊〉 Scholis suis nunquam elementarium 〈◊〉〈◊〉 eruditum in Lege probarent? Certe 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 poterat, sed hoc in te universitas 〈◊〉〈◊〉 Ex te sapis, ex te intelligis, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de Lege cum Scribis; & ex Lege 〈◊〉〈◊〉 hebe tesque Doctores convincis. 〈◊〉〈◊〉 dubietatis 〈◊〉〈◊〉 quae ignorantiae ratio esse potest, ubi 〈◊〉〈◊〉 vident, claudi ambulant, leprosi 〈◊〉〈◊〉 re∣surgunt mortui, pauperes 〈◊〉〈◊〉 Sed obstinatis animis & nolentibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bene agerent; nec signa ipsa persuasoria 〈◊〉〈◊〉 nec virtutes operariae.

In tantum in eorum pectore Christi in∣duruerat odium, ut & bona quae negare non poterant, non virtute Dei, sed praestigiis 〈◊〉〈◊〉 monum fieri dicerent: opera Christi, Be elzebub ascribebant; & Spiritus sancti un∣ctionem, Daemoniis. Et tamen Christus ne scire eos quid agant affirmat; ideoque 〈◊〉〈◊〉 errore eorum & caecitate 〈◊〉〈◊〉 supplicat 〈◊〉〈◊〉 Sed habebat haec ipsa postulatio ordinem & necesse erat, in terra sterili & palustri & 〈◊〉〈◊〉 gamenta creante, pro frugibus, usque ad 〈◊〉〈◊〉 fidei fundamenta infigi, & ex protundis 〈◊〉〈◊〉 primum submoveri sensus erroneos, ut 〈◊〉〈◊〉 mam stabilemque domum sibi veritas aptare & illustraret, f 1.121 fideique fundatum templum 〈◊〉〈◊〉 gloriae pangeret. Nec tamen 〈◊〉〈◊〉 tanti 〈◊〉〈◊〉 minis molem Mediatoris auctoritas elimaret obstinatio illius infidelitatis ex se 〈◊〉〈◊〉 erat; nec habebat quid opponeret 〈◊〉〈◊〉 ratione mens, & animus ad vera 〈◊〉〈◊〉 caligans, cui rectissima species veritatis (ad 〈◊〉〈◊〉 remi qui in aqua demissus, curvi 〈◊〉〈◊〉 que similitudinem reddit) aliter 〈◊〉〈◊〉 quam erat: & cum esset prae oculisres ipsa, 〈◊〉〈◊〉 laque interjectio impediret; ex se in 〈◊〉〈◊〉 sum intuens, strabus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉

Ideoque nec ratio, nec doctrina in culpa e∣rant, quae utique non deerant; sed dum 〈◊〉〈◊〉 impendio temporis supervacua quaeruntur; ma∣lum inolitum in ipsis visceribus sedens, medi∣cantem non admittebat manum: 〈◊〉〈◊〉 quia se aegrotare nesciebant, sanitatis 〈◊〉〈◊〉 temnebant subsidia, neque aliquid ipsa 〈◊〉〈◊〉 oculis malignis erat infestius; g 1.122 〈◊〉〈◊〉 pebris & complosis in arctum, violenter 〈◊〉〈◊〉 caecitatem imprimebant; usque adeo in 〈◊〉〈◊〉 malum voluntarii; ut voluntas consuetudinem & consuetudo faceret necessitatem; 〈◊〉〈◊〉 vero usque ad illam vecordiam erumperet, 〈◊〉〈◊〉 nescirent quid facerent.

Haec erat illa animi crassitudo quam 〈◊〉〈◊〉 populo Judaeorum improperat; per quam 〈◊〉〈◊〉 hanc hebetudinem venerant, ut 〈◊〉〈◊〉

ciderent, & audientes non audirent: quia sperantes animos dignum erat in propriis sibus confundi; & qui abutebantur justitiae umentis & veritatis radios abhorrebant, icati à naturae & gratiae luce, in caecitate tabescerent, & haberent intra se fu∣sas exhalationes quae totum candorem 〈◊〉〈◊〉 & sensuum denigrarent. Legis 〈◊〉〈◊〉 saliva quam ab antiquo imbiberant, eorum faucibus inviscata haerebat, & 〈◊〉〈◊〉 veterum sapor, palatum mentis idae ita infecerat, ut esset eis in Sathan, 〈◊〉〈◊〉 à Moyse doceret discessum, & de occiden∣itera vivificantem a 1.123 spiritum hauriret. Unde Moysen Christo praeponentes; quasi in bla∣emum, lingua zelantes armabant: b 1.124 〈◊〉〈◊〉 servum Domino, & discipulum magi∣

* 1.125 Nec negare poterant miracula; sed tan∣onderis odium erat, tantae{que} immanitatis 〈◊〉〈◊〉 ut Christi bene gesta vel dicta eis non 〈◊〉〈◊〉 Ad vesanas mentes nullus omnino 〈◊〉〈◊〉 c 1.126 patebat accessus; & quae palam erant nulla tergiversatione abscondi poterant, verse prout poterant interpretabantur, & defensione Legis, jam non tam rationibus 〈◊〉〈◊〉 conviciis utebantur. Ex ipsa quippe 〈◊〉〈◊〉 convincebantur, & propriis 〈◊〉〈◊〉 sogmatibus; nec supererat aliquod praeva∣toribus effugium, nisi quod detrahebant & sequebantur violentia veritatem: unaque 〈◊〉〈◊〉 intentio d 1.127 omnium ad hoc conspira∣at, ut contumelia gloriam suffocarent; & 〈◊〉〈◊〉 opprobrio, e 1.128 pariter & nomen ejus 〈◊〉〈◊〉 & famam. In hoc, omne consilium 〈◊〉〈◊〉 volvebatur; & ad hanc definitionem, omnia sidiae argumenta convenerant, ut sanctum & 〈◊〉〈◊〉 (quia contrarius erat eorum operibus) de lio tollerent, ac per hoc probarent, nullum ei cum divina natura consortium; cum sicut 〈◊〉〈◊〉 homines, mortalis & passibilis videretur. Haec erat caecitas, haec ignorantia plebis 〈◊〉〈◊〉 quam dimitti Christi caritas 〈◊〉〈◊〉 beneficium praestans ingratis, quod 〈◊〉〈◊〉 & ibi ex parte completum est, & in fine 〈◊〉〈◊〉 complendum, quando intra hujus in∣gentiae sinum tota Israelitici populi massa curret, cum gentium intraverit plenitudo. 〈◊〉〈◊〉 sciens Jesus quod omnia dederat ei Pater in 〈◊〉〈◊〉 cum dare posset quod petebat, & 〈◊〉〈◊〉 haec propria contineret auctoritas; plicantis, tamen pro tempore personam 〈◊〉〈◊〉 ut ex affectu caritas, & ex subjectione 〈◊〉〈◊〉 & ex effectu f 1.129 innotesceret veritas. 〈◊〉〈◊〉 in tanti absolutione criminis, nulla esset 〈◊〉〈◊〉 Advocatum & Judicem g 1.130 repugnantia untatum, sed una & concors esset in hoc 〈◊〉〈◊〉 allegatio utriusque: quia nullus omnino veritati locus ibi esse poterat, ubi vulneratus 〈◊〉〈◊〉 proprii mercedem sanguinis exigebat. 〈◊〉〈◊〉 ergo pro sua reverentia; nec i 1.131 tunc gratis k 1.132 accipit, sed ingens erogat pretium ut commendetur his pro quibus res tanti ponderis agitur, l 1.133 qua 〈◊〉〈◊〉 esset humani generis causa quae aliter componi non poterat nisi exsolveretur pro pace ejus, tanti pretii quantitas, quod singulariter habebat apud se humilitas Christi & assumta humanitas. Con∣venerunt itaque justitia & pax, & osculum da∣tum est; & pro captivo suo vadem fidelem liberator se posuit: tantaque auctoritate fir∣matum est hujus indulgentiae privilegium, ut in ipsius Christi crucifixi membrana, proprio sanguine conscriptae sint illius absolutionis li∣terae: maneatque infixum usque hodie sigil∣lum, plaga lateris, quam semper oculis Patris exhibet praesentia Salvatoris.

Perennem igitur hujus gratiae haereditatem Testator noster m 1.134 transmisit ad posteros, & origi∣nalis mali praecisa radice, licet recrudescat pec∣catum in multis, generalitas n 1.135 tamen in illa ita abrasa est, ut ad expiationem eorum quae quoti∣die admittungur, non iterum Christum crucifigi oporteat, sed unum confessionis ad omnia crimi∣na o 1.136 sufficiat lavacrum, & ad omnia flagitia, una poenitentiae sufficiat hostia. Unde illud crucis sacrificium factum nobis est sanitas & exem∣plum, quia & proprie sanguis ille nos purga∣vit, Christo aspergente populum, semel in san∣cta illatus; & nos, similis introitus formam, in proprio sanguine (crucifixis membris nostris, & abdicatis voluptatibus) retinemus.

Nec nos latitudinis crucis, & altitudinis & lon∣gitudinis & profunditatis p 1.137 usquequa{que} mysteria intacta praeterire convenit. Nam sua profundi∣tate usque ad intima nostra penetrat hoc vexil∣lum, & cuspide praeacuto rimatur interiora; & pertingens usque ad divisionem animae & spiritus, ipsis infigitur affectibus, secretosque & abditos comprimit motus, & totius petulantiae perfo∣rat appetitus. Hoc in profundo cordis crux agit abscondita. Intus compungit animam: subterque, Leviathan verme venenato, hoc ve∣cte transfixo; intrinseca nostra pacificat & con∣scientiam munit, & meditationes sanctificat. Et sicut illud lignum quod Moysi à Domino osten∣sum est, aquis Marath immersum, omnem illa∣rum amaritudinem in dulcedinem vertit; ita sanctae crucis virtus animo recondita, omnem tentationum salsuginem sua immersione conta∣ctuque q 1.138 indulcorat. Jam vero longitudo quae à pedibus usque ad Ligni transversi incastratu∣ram se erigit, r 1.139 continuae mortificationis Chri∣stianae indicium est; & oportere crucifigi simul cogitationes suas & opera, s 1.140 efficax documentum. Necesse quippe est, quantumcunque longa sint hujus seculi spatia, ut omni vita, infatigabilis ad ea quae ante sunt semper tendat, semper se evehat patientia constans & longanimitas per∣severans. Latitudo autem t 1.141 caritatem, ze∣li amplitudine complectitur; cum aegris in∣firmatur,

& cum his quibus est scandalum, uri∣tur. Extendit se & superfertur afflictis, affectunutritio; expansisqu alis, pullos implumes ag∣gregat & fovet & protegit: & seipsam in tutelam parvulorum exponens, negligit; neque a 1.142 alios ut defendat, propria damna formidat. Cum his etiam qui oderunt Pacem, in tantum est pacifica, ut nec laesa exigat ultionem, nec ex∣acerbata referat contumeliam: & si corrigat, omnino sollicite agit, ut plus agat benevolen∣tia quam severitas, cohortatio quam commo∣tio humilitas quam potestas. Justum & impi∣um simul b 1.143 complectitur: alterum, ut stet: al∣terum, ut resurgat. Non est ei advena boni∣tas, nec emendicata aliunde clementia, non stimulis, non legibus, non loris ad portanda aliena onera urgetur: ultro demisso poplite curvat scapulas, nec grave c 1.144 judicat eos pati qui seipsos ferre non possunt, sed de alterius miseria beneficium ordinat, & liberalitatem exornat. Si qua sunt apud infirmos inhonesta, his abun∣dantius honorem circundat, no improperat, non diffamat; sanat, non vulnerat; curat, non lacerat; exonerat, non gravat; operit peccata, d 1.145 non divulgat.

Hujus latitudinis mysteria Christus etiam in∣ter supplicia commendans, in eo quod expansis manibus elevataque laeva & dextera inter Latro∣nes se medium exhibebat, volebat intelligi com∣mune esse illud beneficium; & non solum bonis, sed & impiis quod agebatur proficere; & se po∣tius medicamina illa aegris proposuisse quam sa∣nis; & gratia illa, pari libertate donasse eos qui de libera, & eos qui nati fuerant de ancilla.

Restat altitudo, quam usque ad summum in∣timat pars porrecta. Haec et bonae spei confiden∣tia quae crucifixos mundo, coelestibus invehit; & ex e 1.146 bonae conscientiae testimonio securos cer∣tosque illi gloriae consociat, jam jamque bonis il∣lis manum intentat, jam gustat, f 1.147 jam os aperit, jam delibat, jam conversatur cum Angelis, jam illa prosequitur agmina, jam agnoscit, jam li∣quescit, jam amat, jam jubilat;jam laetatur & de∣lectatur, hilarescit & quiescit, intelligit & dili∣git, & tamen quantalibet perfectione g 1.148 quisque quae sursum sunt sapiat, interest tamen plurimum inter fidem & spem, nec sine Cruce est electis h 1.149 dilatio plenitudinis, i 1.150 quos jam probatos con∣summatosque nulla quidem tentatio concutit, sed (ut diximus) hoc solum deest ad cumulum pacis, quod nondum ex toto se integram exhi∣bet contemplatio veritatis.

VI.

POst myrrhatum calicem & reliqua Crucis ludibria, quod à Matthaeo & Marco & Luca fuerat praetermissum, Joannes non tacuit: hoc videlicet, quod bene disposins ommbus & assignato in novissimis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & certae spei regulis commendatis, ad intiman∣dum quod nihil omnino 〈◊〉〈◊〉 ad doctrinam formamque justitiae, Christus intulerit: 〈◊〉〈◊〉 est: ac deinde in manus patris 〈◊〉〈◊〉 commendato, inclinans caput, quasi 〈◊〉〈◊〉 a∣gens, potestative emiserit animam, coasummans omnem legalium rationem 〈◊〉〈◊〉, & ul∣timam aenig matibus antiquis manum imponens.

* 1.151 Sese itaque totum obtuht Patri, & coasum∣mata est illius holocausti plenitudo, 〈◊〉〈◊〉 in illud k 1.152 ministerium carne simul & 〈◊〉〈◊〉 quia & pro carne & pro spiritu hominis angeba∣tur, & totus homo totum Christum habuit l 1.153 sa∣natorem, dum & caro in medelam carnis oblata est in ligno, & ad sanctificationem ammae obti∣nendam, spiritus ille descendit ad Interos & ascendit ad Superos; ibi confringens 〈◊〉〈◊〉 m 1.154 vectes, & hic portas a periens 〈◊〉〈◊〉. Et a coi∣pore quidem, n 1.155 Anima Christi per illud triduum se absentans, non ita divinitatem quemadmo∣dum carnem deseruit; sed erat 〈◊〉〈◊〉 in ea in∣divisibiliter, mundum reconcilians 〈◊〉〈◊〉, tollens à nobis mortis formidinem, per maturam Re∣surrectionem: purgans illa o 1.156 amaritudme, quic∣quid voluptatum venena infecerant, 〈◊〉〈◊〉 suae gloriam coelo exhibens & inferno. Ab∣stractisque his qui in illa expectatione diu lan∣guerant, etiam Angelorum desideria comple∣vit, quibus haec hominum 〈◊〉〈◊〉 fuit.

Nec fuit mora inter oblatum & impetratum; sed sub omni celeritate se complexa sunt passio & absolutio. Itaque alterum ex altero consti∣tit, ut eadem hora & replerer superos, & infe∣ros captivaret: p 1.157 Acta sunt tamen in coelestibus gaudia illa prolixiori q 1.158 lpatio, neque statim re∣versa est ad corpus suum Anima Christi; sed interim his r 1.159 quos de tam antiquis tenebris libe∣raverat, splendoris divini gratulabundam ex∣hibebat praesentiam: & his qui in Mundo erant, consolationem dispensatorie aliquantulum dif∣ferebat, ut & dilatio augeret desiderium, & resurrectionis repentinae laetitia impleret af∣fectum. s 1.160 Quia igitur hoc in capite 〈◊〉〈◊〉 scriptum erat, ut hanc Patris voluntatem filius fa∣ceret, & res diu expectata & multis prafigurata modis, occultam à seculo faciem in lucem pro∣tulerat: exoneratum peccatis populum non ul∣tra passus est Christus supervacuis gravari cul∣turis, quia deinceps non t 1.161 essert religio sed super∣stitio, si ceremoniarum veterum u 1.162 〈◊〉〈◊〉 cum vino mero in x 1.163 Evangelico calice miscerentur. Nec tantum Passionum suarum finem, sed illarum etiam y 1.164 observantiarum intelligi voluit; ut post∣quam advenerat veritas, figurae cessarent; nec ultra superflue z 1.165 vexarentur fideles spinosis cir∣cuitionibus per devia aberrando, cum indicaret eis ipsa veritas viam, & loqueretur publice 〈◊〉〈◊〉

ipse qui loquebar ecce adsum. Unctus erat 〈◊〉〈◊〉 oleo laetitiae prae cunctis humanae 〈◊〉〈◊〉 participibus, qui etiam prae Angelis nomen hae∣ditabat differentius: & exsiccata jam erat a tie hujus olei Judaica unctio; & necesse erat, complicaretur Ephod, & Teraphin non a 1.166 appa∣rent; & quicquid Beseleel, vel contexuerat, vel elaverat, locum daret vivis & rationalibus 〈◊〉〈◊〉 & abessent umbrae & imagines & ty∣ca integumenta, b 1.167 ubi ipsa veritas nundam for∣am & puram speciem intuentibus exhiberet. aque finem Legis advenisse, in fine Passio∣im Christi monstratum est: & quicquid ab 〈◊〉〈◊〉 in sanguine Hircorum & Vitulorum, 〈◊〉〈◊〉 in aliis quibuscumque, vel odoramentis, 〈◊〉〈◊〉 libamentis, lex multipliciter ad expiatio∣em peccatorum agendum decreverat, gratia duxit ad compendium; & abbreviato tantae tigationis itinere unum sanguinem, unam censionem proposuit, & unum holocaustum 〈◊〉〈◊〉 continens, ea moderatione aptavit, ut lid comparandum, quantae cumque mendi∣tatis esset homo, haberet sufficiens pretium, 〈◊〉〈◊〉 quemquam persona, vel locus impediret c 1.168 à 〈◊〉〈◊〉 dignationis accessu. Unum igitur 〈◊〉〈◊〉 habet Ecclesia: neque quoties Pascha 〈◊〉〈◊〉 quaeri d 1.169 alterum necesse est: & cum 〈◊〉〈◊〉 sit tribus & familia populi Christiani, uni 〈◊〉〈◊〉 una sufficit hostia; & in una domo, una 〈◊〉〈◊〉 mensa. Unum habet Panem & 〈◊〉〈◊〉 universitas fidei; & multitudini 〈◊〉〈◊〉 unus cibus apponitur, idemque sumitur 〈◊〉〈◊〉 consumitur; & e 1.170 cum omnes impleverit, su∣erest & abundat. Mutabantur Panes 〈◊〉〈◊〉 per singula sabbata, appositisque calidis, 〈◊〉〈◊〉 tollebantur, quia veteres oblationes, 〈◊〉〈◊〉 frigidas & calorem Spiritus non 〈◊〉〈◊〉 repudiandas tempore gratiae, ipsa panum utatio intimabat. Agnus noster idem est, 〈◊〉〈◊〉 diversi per diversas familias immolantur; 〈◊〉〈◊〉 sicut unitas Ecclesiae nec scindi potest nec vidi; ita necesse est, ut unum agatur ab 〈◊〉〈◊〉 & uniforme obsequium devotio commu∣sexhibeat, totiusque universitatis consensum, crificii singularitas ipsa commendat.

* 1.171 Quod vero ad esum Agni, si f 1.172 forte quid 〈◊〉〈◊〉 vicinus conjunctus domui ejus cui supere∣t, vocari praecipitur; introductionem Gentium communionem sacramentorum Ecclesiae ex∣imit: quas utique per Evangelium vocatas, 〈◊〉〈◊〉 hujus sapor illexit, & eatenus jejunos ea quae Judaicus populus edere non potuit, 〈◊〉〈◊〉 mater admisit. Mirum omnino est 〈◊〉〈◊〉 & res ipsa spiritualem exigit intellectum; 〈◊〉〈◊〉 cum agnus non nisi ab una familia 〈◊〉〈◊〉: immolari, quae esse posset tantae paucitatis milia ita carens filiis, vel nepotibus aliisque opinquis, ut unum non posset per se agnicu∣n edere; maxime cum tam numerosa illius 〈◊〉〈◊〉 esset foecunditas, multaque conjugia multiplicem sobolem cumularent? Sed (ut di∣ximus) intimata est Prophetice vocatio gen∣tium, & admissae sunt per fidem ad participa∣tionem Sacramentorum, Judaeis secundum carnalem sensum literaturae haerentibus, nec pervenire valentibus ad spiritualis plenitudi∣nem intellectus. Assatus est ergo agnus noster in veru Crucis, subter incensis tormentorum carbonibus; nihil crudum aut carnale in eo jam sapimus, nihil elixum aut molle: sed ita illa boni odoris assatio in patibuli flamma indu∣ruit, ita solidata est ut nihil in ea ultra supersit vel passibile vel mortale, sed omnino mortis pyra ab antiquo accensa, sanguinis illius con∣spersione extincta est. Ideoque & sibi & no∣bis constat inconsumtibilis illius integritas, quia nec corrumpi potest quod omnino est solidum, nec minui quod aeternum. Caput e∣jus cum pedibus edimus, nec abhorremus in∣trinseca; quia fides nostra in hoc vivit & pro∣ficit, hoc fatetur, hoc credit quod Verbum quod erat in principio apud Deum, factum sit caro in h 1.173 fine seculorum, & majestas divina us∣que ad infirmitatis nostrae descenderit intesti∣na, nec nostrae fragilitatis abhorruit ossicinam: & qui erat nostrum principium, ad finem quo∣que nostrum accessit, constituens nobis in se metam & terminum, per finem temporalem revocans ad finem infinitum; & consocians corporis & capitis gloriam, individua conne∣xione astrinxit in unum. Sic caput, sic pedes, sic intestina comedimus, cum ita altitudinem Christi praedicamus, ut non erubescamus hu∣militatem; ita infirmum, ut fortitudinem quo∣que non negemus: ita stultum, ut sapientiam admiremur; quia hoc amplius stupendum est in illo nostrae Redemtionis negotio, quod ex∣inaniri i 1.174 sic se passa est divinitatis sublimitas, quam quod in se incommutabilis virtus & in∣comprehensibilis magnitudo, k 1.175 stat in beatitudi∣ne sempiterna immobiliter perseverans. * 1.176 At∣que ita & apud Ezechielem faciem & pedes Dei quasi prima & novissima Cherubin conte∣gunt, media tantum videnda exponunt; quia quae ante Mundi constitutionem apud ipsum erant, vel quis status rerum futurus sit post ju∣dicium ultimum, cibus est fidei & spei: Inte∣rim dum intelligere satagit quae secundum carnem gesta sunt, & humanitatis indagare affectus; quasi ex caritatis ejus visceribus, re∣ligionis mansuetudo l 1.177 pascitur. Carnem igitur hoc modo comedimus: ossa vero igne com∣burimus, quia sacramenta quidem (quae quasi divinae virtutis caro sunt, & veritatis integu∣menta) visibiliter secundum suam speciem m 1.178 per∣cipimus & sumimus; ipsam n 1.179 vero substantiam secundum in intelligibilem & invisibilem sta∣tum firmam omnino & solidam, nec frangi∣mus nec minuimus; sed flammis injicimus, id est, spiritualibus intelligentiis commendamus;

quod spiritus & vita sint in divinis mysteriis, nec fas sit intellectu humano tantae rei con∣fringi notitiam, quam interim intra se Spiri∣tus Sanctus colligit, donec evacuato quod ex parte est, perfectum prodeat palam: & cognoscentes sicut & cogniti sumus; jam hoc non sacramen∣to agamus, sed specie.

Ideo nocte Agnum mactare praecipimur; quia nondum ad liquidum elucet hujus operis ratio, cujus fides ministra est, quam in splendoribus Sanctorum a 1.180 deteget veritas, cum novum vinum in regno Dei propinabitur, accensisque lampadi∣bus, Virgines Animae ad aeternas nuptias admit∣tentur; positaque inextinguibili lucerna super candelabrum, omnibus qui in domo erunt luce∣bit tam sacramentorum veritas, quam ipsius ra∣tio Trinitatis. Interim sane immensi quaestus res agitur, & b 1.181 virtutem invisibilem manifestus effe∣ctus eloquitur, fideique certitudinem beneficia indulta corroborant; & ex collatione praesen∣tium, c 1.182 firma fixaque est expectatio futurorum. Datur nobis agnus iste ad epulum, datur san∣guis ejus ad poculum.

Mandatur extrinsecus liminaribus & postibus domorum nostrarum d 1.183 sanguis ipse apponi in si∣gnum, ut munitum sit quod patet & quod latet; habeantque caro & Spiritus secura praesidia, cum cibus potusque divinus Animam introrsus alat & vegetet, abigatque extra virtutes contrarias si∣gnum Crucis & sanguinis nota. Nec dubium quin omnino formident daemones Passionis formam, terroremque eis characteris hujus inspectio ipsa incutiat. Etiam ipsos Sacramenta sancta & sidei muniunt signa, quos constat non quan∣tum expedit Christiano e 1.184 dogmati & castis mo∣ribus conformari, sed f 1.185 solius fundamenti obtui∣tu cui quoquomodo inhaerent: g 1.186 nec statim pro∣pter ligna & faenum quae h 1.187 superponi à negligen∣tibus vident, irruunt Daemones i 1.188 in quoscunque carnales; sed reverentur fundamentum, & k 1.189 dis∣parent ad vivificum signum, nec temere acce∣dunt ad consecratam sanguinis balsamo do∣mum. Alioquin, si ad singulos excessus vim suam penitus Sacramentorum subtraheret vir∣tus; & inaniter frontibus errantium Crucis ti∣tulus l 1.190 pingeretur, nulla spes superesset ruen∣tibus. A quibus, licet lapsus articulo Spiritus Sanctus abscedat, manent tamen etiam in reis nec sunt inania sacramenta; ad quae, ut com∣pungitur qui deliquit, idem Spiritus redit: 〈◊〉〈◊〉 tantaque est Sacramentorum dignitas, ut ipso Spiritu absente, non audeat vis inimica ingre∣di, nisi desperatione & consuetudine delibera∣toque consensu, signum sanctum victa capti∣vaque mens, apostasiae scalpello eraserit. Hinc est, quod exterminator Angelus, primcgenita quaeque AEgyptiorum percutiens, viso hoc si∣guo, à liminibus sanguine illitis, quasi incre∣patus se cohibet; enecatisque AEgyptiis, illaesi iucolumesque manent quorum latera frontem{que} cruoris hujus conspersio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Raab cum esset meretrix, appenta ad 〈◊〉〈◊〉 reste coccinea, salvatur, & sola ex 〈◊〉〈◊〉 m 1.191 〈◊〉〈◊〉 eva∣dit; nec n 1.192 patuit domus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & praedae, quam tam celebris signi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉

Jubetur etiam, ut 〈◊〉〈◊〉 & avide hoc agatur convivium: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baculos habentes in 〈◊〉〈◊〉: lumbis praecinctis, panes azymos edant cum 〈◊〉〈◊〉 agrestibus: quia tanti 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nec desides decet esse nec mostes; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 accipientibus exiturisque de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sunt diversoria voluptatum: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de populo barbaro, simul se debent componere a∣maritudo poenitentiae & sine. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Haec carnaliter aliquando, sicut & cereta Legis ae∣nigmata, profuerunt, dum fides & pietas ad id quod promiserat veritas, coneurrebant: sed ubi venit plenitudo temporis, 〈◊〉〈◊〉 Ligis Chri∣stus, o 1.193 quicquid de agno, vel hoedo, vel suvenca rusta mandatum est; omnia factus secundum cougruos status, & in se omn a 〈◊〉〈◊〉 juxta proprios intellectus: cessatum est a multis, ubi unam susficientiam posuit: nec 〈◊〉〈◊〉 adhi∣beri signantia, ubi significatum 〈◊〉〈◊〉

* 1.194 Sacrificia de craticula vel 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fer∣voremque Sanctorum praeloquuta sunt: suffu∣migationes aromatum, incenfones 〈◊〉〈◊〉 & pia vota affectusque Sanctoram: 〈◊〉〈◊〉 a∣dipes, p 1.195 emortuas voluptates: indumenta sacer∣dotum, multiplicium gratiarum 〈◊〉〈◊〉 con∣tinebant. Foeminalia quae ad 〈◊〉〈◊〉 pu∣denda primo loco posita sunt, tantam edocent oportere esse continentiae verecundiam, ut ne suspicioni quidem locum relinquat; & ita abscondi quidquid est inhonestatis notabile, ut nullo casu ad ea intuenda, zelotes admitta∣tur aspectus. Sed talem se exhibeat conversa∣tio Sacerdotum, quasi sine sexu sit; & omnino abominetur hujusmodi labem, r 1.196 quinetiam s 1.197 con∣fundatur & erubescat ad membra communia, ipsam{que} operiat naturam consciam 〈◊〉〈◊〉 deteste∣turque quod potest, non quod agit & quasi emor∣tuas & foetidas partes illas sepeliat & abscondat.

* 1.198* 1.199 Secuda vestis, quae Poderis; id est tala∣ris; dicitur, linea est: quae munditiae per∣severantiam intimabat, & vitae immacula∣tae candorem; quae stricta erat & adhaerens corpori, quia singularitatem hoc propositum diligit, & expeditos esse oportet qui sanctis mi∣nistrant altaribus, carnemque & vestem & to∣tam conversationem solitariam exhibere.

Tertio loco aderat Balteus, lineam tunicam inter umbilicum & pectus astringens; ut in eandem Legem sub ejusdem propositionis vin∣culo, mens & actio convenirent; & utrumque quadam necessitudine ageretur, 〈◊〉〈◊〉 & spiritualis affectus hanc regulam sibi pari voto conscriberent, & in idipsum communi studio perenniter consentirent.

Quartus ornatus erat Tiara vel C daris: qui capitis cultus (eo quod domestica est ibi camera sensuum, & propria sapientiae domus) indicat, quo philosophica contemplatio tendat, & 〈◊〉〈◊〉 sit sapientiae, eligere coelibatum. Haec omnia 〈◊〉〈◊〉 jussa sunt de lino, unde & byssus aptatur, 〈◊〉〈◊〉 non lateat hujus studii & propositi animos, quia multis ablutionibus opus est ut ad hunc tandorem exercitatus quisque perveniat; diu 〈◊〉〈◊〉, & longa consuetudine carnales 〈◊〉〈◊〉 affectus ne tentationum mole facile 〈◊〉〈◊〉.

Et quidem ad caput nostrum (quod est Christus) hac Cydari significante, tota puritatis 〈◊〉〈◊〉 referenda est gloria; & tunc demum 〈◊〉〈◊〉 poterit esse perseverantia, si in eo fixa 〈◊〉〈◊〉 spes, & fiducia radicata. Haec quatuor 〈◊〉〈◊〉 minoribus & summis Sacerdotibus, 〈◊〉〈◊〉 Lege & decreto erant communia.

Quatuor reliqua, sunt proprie summi 〈◊〉〈◊〉 Inprimis, post indumenta praedicta; 〈◊〉〈◊〉 hyacinthina summus Pontifex induebatur, dependebantque in inferiori ejus parte per 〈◊〉〈◊〉 lxxxii. tintinnabula; & inter duo 〈◊〉〈◊〉 unum Malum punicum. Omnia e∣rant ex auro purissimo, ut totus vocalis 〈◊〉〈◊〉 in Sancta, si aliter ageret, continuo 〈◊〉〈◊〉 Vestis sane illa hyacinthina, 〈◊〉〈◊〉 in sanctimonia enutritam, ad illum 〈◊〉〈◊〉 indicat pervenire, ut Spiritu vivat, 〈◊〉〈◊〉 ambulet, & à nemine judicetur & 〈◊〉〈◊〉 judicet. Hoc enim est summum 〈◊〉〈◊〉 ad hunc apicem sanctitatis attingere 〈◊〉〈◊〉 totum se vir justus coelestem exhibeat, 〈◊〉〈◊〉 supernos & divinam exprimat formam; 〈◊〉〈◊〉 Creatori mente infixa, individua 〈◊〉〈◊〉 inhaereat; hoc totum complectens, 〈◊〉〈◊〉 hyacinthini coloris insinuat.

* 1.200 Tintinnabula vero aurea erant: Mala autem 〈◊〉〈◊〉 hyacintho & purpura, cocco & bysso, in 〈◊〉〈◊〉 sphaerulae facta; hoc a 1.201 significante Spiritu Sancto, quod viri contemplativi quorum 〈◊〉〈◊〉 in caelis est, & qui quae sursum sunt sapiunt, non 〈◊〉〈◊〉 super terram; fidei Christianae doctrinam, 〈◊〉〈◊〉 maxime novissimum debent populis 〈◊〉〈◊〉 terribile Judicium: totusque eorum 〈◊〉〈◊〉 & sermo resonare debent divina 〈◊〉〈◊〉; nec gratiam divinam quae data b 1.202 est illis, 〈◊〉〈◊〉 vel suffocare debent silentio: Quia 〈◊〉〈◊〉 satis est, acceptum in sudario reposuisse 〈◊〉〈◊〉 nisi c 1.203 à negotiatione servus revertatur cum lucro; nec prodest hyacinthina tunica, 〈◊〉〈◊〉 castitatis continentiaeque insignia Doctori 〈◊〉〈◊〉 nec pacificus est ad Altaria sancta 〈◊〉〈◊〉 si negligit annunciare impio viam 〈◊〉〈◊〉 peccatique stipendium; cum & ille non 〈◊〉〈◊〉 correctorem, in peccato suo pereat; 〈◊〉〈◊〉 prosit Doctori sua Justitia, cum sanguinem errantis Judex de manu speculatoris requirat: 〈◊〉〈◊〉 magnum est sibi vivere, nisi satagat & alios secum e 1.204 vivere. Ut ait Seneca; qui res & homi∣nes fugit, qui alios videre nou potest, sed velut timidum atque iners animal metu oblituit, nequaquam dicendus f 1.205 est vivere sibi, sed som no & ventri. Ideo ingrediens in sancta Sancto∣rum, totum vocalem se debet summus Ponti∣fex exhibere & virtute verbi quasi floribus odo∣riferis allicere auditores; g 1.206 ut praedicatio quasi tintinnabulum ex auro purissimo, puritatem perfectionemque singularis intelligentiae indi∣cet; & ex omni parte per circuitum sermo e∣jus, lucis divinae intonet claritatem: & ipsi slo∣rum colores in hyacintho (ut dictum est) coe∣leste desiderium; in purpura magnanumitatem regiam adversus peccatum; in cocco bis tin∣cto, inflammatum in dilectione Dei & Proxi∣mi, piae mentis h 1.207 ostendat affectum.

Oportet sane; ut sacerdotalis actio semper sit & auro sapientiae fulgida, & hyacintho spei in sub∣lime i 1.208 erecta, & purpura regni (ut debellatrix pec∣cati & in captivitatem redigens daemoniorum k 1.209 monstra) circundate; & cocco bis tincto, dile∣ctione gemina, flammea & bysso retorta, semper in oppressione & castigatione carnis solicita. In Malis punicis quae intra corticem unum contegunt multa grana, virtutum multifaria operatio exprimitur, quae undique uno carita∣tis l 1.210 integumento ambitur. Et recte tintinnabulis Mala miscentur, cum simul praedicatio & actio cohaerent; & doctor m 1.211 ipse, quae dicit, haec facit.

n 1.212 Sextum deinde additur indumentum, quod Superhumerale dicitur; hoc apud Hebrae∣os etiam Ephod appellatur. Hoc Samuel cum puer esset, habuisse legitur; & David ante Arcam hoc tulit. Sed Ephod, id est, super∣humerale quod summorum erat Pontificum; erat ex hyacintho & purpura & cocco byssoque contextum. Aliud vero Ephod quod & pro tunica linea accipitur; simplex erat & lineum. In hoc Superhumerali, duo lapides onychini auro inclusi inserti erant; unus in ora una, & unus in altera: & sculpta erant nomina filio∣rum Israel; sex in lapide lapide uno, & sex in altero. Itaque in Superhumerali Pontificis hoc debet intelligi, quomodo in portandis fratrum one∣ribus officium illud se habere debeat; quanta∣que eis, ex debito regiminis, solicitudo incum∣bat, ut propriis humeris ovem perditam ad ovile reportent. In hoc bonorum operum pa∣tientia, in laboribus perseverantia indicatur. In coloribus vero Superhumeralis, quae sit ra∣tio, dictum est supra.

Quod autem nomina Patriarcharum gestat in humeris, ob recordationem eorum uti∣que fit; ut videns populus Patrum nomi∣na conscripta in veste Pontificis, eorum imitetur justitiam, veniatque in memoriam fides Abrahae, mansuetudo Isaac, patien∣tia Israel, castitas Joseph, disciplina Moysis, zelus Phinees, victoria Josue, Samuelis sinceri∣tas, David humilitas; eorumque qui de illis xii. Patriarchis egressi sunt Principibus vel

Sacerdotibus, recte facta vel dicta: qui per fi∣dem vicerunt regna, sunt justitiam, ade∣pti sunt repromissiones. Duplex autem ratio est, quare haec in humeris Pontifex nomina portet: ut & ipse auditoribus sequenda Pa∣trum exempla propnat; & ipse, eos quos ver∣bo instruit & exemplo, si praeoccupati fuerint in aliquo delicto in spiritu lenitatis ferat, & amplius exonerare quam gravare infirmos in∣tendat. Eorum enim onera, ipsum Lege offi∣cii sui ferre necesse est; & per fingulos, sicut diversi morbi exigunt, cum his qui ignorant vel errant, & infirmari & uri.

Quod autem sex nomina in sinistra parte e∣rant, & sex in dextera, in lapidibus Onychinis sculpta; illud est, quod ad conscriptionem hae∣reditatis supernae pertinent, non tantum qui pro∣bati perfectique videntur, sed etiam qui minoris aestimationis habentur: quia imperfectum no∣strum non abjicit divina perfectio, & calamum quassatum non conterit, & linum fumigans non ex∣tinguit. Amplexatur quidem dextera ejus, eos qui digni sunt promoveri ad oscula; sed & ••aeva ejus supponitur eorum capitibus, quos imbecillitatis vertigo inclinat, nec patitur lapsos omnino collidi quos corruentes excipit, & piam ma∣num inclinatis supponit. Onyx vero, lapis est habens unguis similitudinem, albisque cingen∣tibus zonis igniculos emittit: unde per hunc lapidem, in quo dextrorsum & sinistrorsum no∣mina xii. filiorum Israel sculpi jubentur; re∣cte a 1.213 intelligimus hanc Scripturam pertinere ad Christum qui in carne assumta, quasi unguem se nobis exhibuit & operuit multitudinem pec∣catorum: zonis candidis (id est continentiae doctrinis) cingens electos, & miraculorum igni∣culis accendens ad fidem, ardebat intus & lu∣cebat exterius. Ipse est autem lapis ille in quo & Lex est conscripta divinitus; & in quo scri∣buntur nomina eorum omnium qui nomen ipsius non assumunt in vanum, quos nulla tri∣bulatio vel adversitas, cum semel insculpti fue∣rint, eradere poterit vel delere. Ideo à dextris & à sinistris locantur, quia fundatos vel scri∣ptos in petra, nec altum concutit nec profun∣dum: quia per arma justitiae, in prosperis b 1.214 & in adversis gradiuntur invicti.

Sequitur indumentum septimum, quod He¦braice Hosen; Graece c 1.215 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; Latine vero, Rationa∣le vocatur. Hoc ex eisdem speciebus & coloribus quibus d 1.216 est Superhumerale, & propter easdem rationes aptari jubetur. Duplex vero fit propter lapidum pondus, ne forte rumpatur. Quadran∣gulum quoque erat, & palmi mensuram tam in latitudine quam in longitudine continens. In quaternario doctrinae Evangelicae jugem me∣moriam accipe: In palmi mensura, plenam ju∣ris mensuram, quantum possibile est operatione humana attingere. Qui enim palmo aliquid mentitur, expansis digitis manum extendit ut possit attingere e 1.217 in locum quo 〈◊〉〈◊〉 Eadem igitur mensura erit piae intentioni in longitu∣dine dine boni operis, & in latitudine caritatis.f 1.218 In∣serti quoque erant in eo xii. lapides per qua∣tuor ordines; terni & terni in latere uno, & terni & terni in latere altero. Et sculpta erant nomina filiorum Israel in singulis singula, per tribuum differentias & aetatum. Per quatuor vero Rationalis angulos, quatuor 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 erant, habentes contra se in 〈◊〉〈◊〉 a∣lios quatuor annulos; ut annulus contra 〈◊〉〈◊〉 veniens, catenulis aureis utrinque ad hoc insertis, Superhumerale & Rationale invicem jungeret, & mutuo copularet. Sed & uncini∣erant in Superhumerali infixi, in quibus cate∣nae inserebantur, quae annulos 〈◊〉〈◊〉 sibi 〈◊〉〈◊〉 nectebant. Erant 〈◊〉〈◊〉 & in 〈◊〉〈◊〉 & in superiori parte Rationalis & Superhu∣meralis, annuli duo in summitate, & duo in late∣ribus; & per singulos discurrentes catenae, sub & supra: ut in quatuor angulis & in ambobus lateribus juncturae adessent, & ad scapulas & ad extremitates & ad media utrumque indu∣mentum firmae stringerent ligaturae. Hoc au∣tem indumentum non tantum Rationale, sed e∣tiam Rationale Judicii, à Domino dictum est: In quo doctrina & veritas poni jubentur, & hoc, summi Pontificis pectus cum ingreditur in Sancta Sanctorum, ornatur.

Inprimis diligenter attendendum est, quod qui hac veste induitur; in qua, literis, doctrina & veritas impressa est; consecratum doctrinae & ve∣ritati pectus suum intelligat: neque debere secu∣laribus negotiis & g 1.219 actionibus & lucris occupa∣ri; sed doctrinam fidei exemplo & moribus indi∣care: quia omnino infame est, abuti ratione & corrumpere doctrinam, & circumrentionibus vel technis opprimere veritatem. Oportet quippe ut omnia quae agit, moderatrix ratio sic disponat, & sic suis locis aptet misericordiam & judicium; ut cum judicat, severitas non ex∣cludat clementiam, & cum miseretur justitiam pietas non relinquat; & sive percutiat sive par∣cat, à veritatis tramite non recedat. Conside∣rans igitur loca & tempora et modos actionum et aetates et gradus; in numero et pondere 〈◊〉〈◊〉 mensura, singula suis aptet rationibus discre∣tio Sacerdotis; in cujus pectore horum 〈◊〉〈◊〉 esse scientia, h 1.220 cujus etiam necesse est vitam esse doctrinam: nec ullum locum in anima illa ha∣beat falsitas, quae ad judicii divini regulam i 1.221 quadrare debet quaecunque vel docet, velagit vel statuit, vel corrigit.

* 1.222 Superhumerale etiam et Rationale sibi jun∣ctis annulis catenarum complexu ad invicem co¦pulantur; ut puri cogitatus in mente sancta et ra∣tionabiles conveniant actiones, et omma vincu¦lo pacis cohaereant, universamque Pontificis dis∣positionem caritatis complexus astringat. Adera¦praeter has ligaturas quae coelestibus desideriis

piisque affectionibus aptantur, praeter Ephod quod posterius & anterius Logion conjungebat; Baltheus tam Tunicam hyacinthinam quam i∣psum Superhumerale & Rationale superne constringens tanta firmitate, ut trium 〈◊〉〈◊〉 una species esse videretur, & omnia 〈◊〉〈◊〉 strictim cohaererent: ut daretur intelligi, quanta sit diligentia sanctitas observanda; 〈◊〉〈◊〉 etiam post tantae excellentiae gloriam, post dona virtutum, post agones & colluctationes & victorias innumerabiles, restant plerumque a 1.223 circa novissima etiam, carnis pericula: b 1.224 & ne∣cesse est ut semper hujusmodi solicitudo & 〈◊〉〈◊〉 et extra invigilet, ut actionum et medita∣tionum, in finem, illabata gloria perseveret. 〈◊〉〈◊〉 summos fulmina feriunt montes. Et 〈◊〉〈◊〉 hoc Baltheo, etiam cum omnia eatenus 〈◊〉〈◊〉 disposita fuerint, et ratio et opera jugi 〈◊〉〈◊〉 stringantur; per motus et impulsus 〈◊〉〈◊〉 tentationum disjungi potest et dissilire, quod nullo turbine propellente c 1.225 firmum vide∣batur et competenter dispositum. Baltheus 〈◊〉〈◊〉 ex purpura erat et Bysso retorta, et 〈◊〉〈◊〉 et Cocco bis tincto; in similitudinem pellis colubri in rotundo contextus. Gestat autem 〈◊〉〈◊〉 ornatus Pontifex, nomina filiorum Israel; 〈◊〉〈◊〉 diversis rationibus, in pectore et in 〈◊〉〈◊〉. In humeris quidem, à dextra et laeva; propter causas praedictas.

Vel ideo in duobus tantum ordinibus, quia 〈◊〉〈◊〉 summus Pontifex, cujus Imperium super 〈◊〉〈◊〉 ejus, Judaeis et Gentibus scripturam 〈◊〉〈◊〉 reliquit, et eorum nomina Redemtioni 〈◊〉〈◊〉 inscripta, quorum linguas Crucis titulus continebat. In Rationali vero, quatuor lapi∣dum ordines distincte sunt positi (ut dictum est) 〈◊〉〈◊〉 quatuor ejus extremitatibus; supra terni, et 〈◊〉〈◊〉 terni. In nominibus Patriarcharum quae 〈◊〉〈◊〉 pectori summi Pontificis, hoc intimatur quod qui in regimine sunt, semper affici 〈◊〉〈◊〉 pro his qui ad eorum sollicitudinem 〈◊〉〈◊〉 et quantum possibilo est, recordari 〈◊〉〈◊〉 debent ex nomine, et orationis exhibere 〈◊〉〈◊〉 neque aliud illud pectus occupare debet, quam animarum zelus, quia officii 〈◊〉〈◊〉 est, revocare dovios, reconciliare erroneos, confirmare eos qui proficiunt in justitia; et qui 〈◊〉〈◊〉, cohortari ne desperent de venia. Sed et seipsum etiam ad praecedentium 〈◊〉〈◊〉 quorum gestat nomina, conformare de∣bet exempla; ut quorum recolit gloriam, imi∣setur et vitam; neque ab eorum fide et operi∣bus se alienum exhibeat, quorum actus et titu∣los circum fert & probat. Quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 numerus in quatuor ordines divisus, per 〈◊〉〈◊〉 partes, ternarium reddit; accipi non 〈◊〉〈◊〉 potest, quod Evangelii quadratura 〈◊〉〈◊〉 omnibus Scripturis insinuat Trinitatem. Et 〈◊〉〈◊〉 est Apostolica doctrina quae decem Legis 〈◊〉〈◊〉 in duobus consummat; & totum il∣lud antiquarum traditionum dispendium, in dilectione Dei & proximi abbreviat & coarctat.

Sequitur octavus ornatus Pontificis, Tia∣ra videlicet, quam etiam nonnulli vocant Galerum, vel cydarim. Hac etiam minores Sacerdotes utebantur; eratque byssina, circun∣data coronula aurea, opere textili facta, sicut hodie Phrygium Mitris nostrorum Pontificum d 1.226 plerumque consuitur: eratque in modum cas∣sidis porrecta aliquantulum, verticis cacumen in sublime excedens; astringebaturque capiti vitta hyacinthina, ne casu aliquo, immolante Pontifice, laberetur. At vero summi Tiara Pontificis, excellentior erat; & praeter haec, la∣minam auream (quam e 1.227 Petalum vocant) fronti habebat insertam: in qua nomen Dei quod a∣pud Hebraeos ineffabile dicitur, scriptum erat. Haec Tiara quae tegit & ornat caput Pontifi∣cis, totamque ejus pulcritudinem coronat & protegit (ut dictum est supra) omnes sensus capitis Deo indicat consecratos; & totam cor∣poris gloriam debere ad caput referri. Totus enim bonae mentis candor, & sapientiae splen∣dor, f 1.228 praedicationis gratia munditiaeque gloria, benignitas caritatis, & quaecunque sanctitatis insignia, ab illo universali capite g 1.229 veniunt eo quod totum corpus per connexiones & submi∣nistrationes crescit ac proficit. solidatur ac perficitur. Ideoque ad totius candoris indi∣cium, & complanatae mentis compositum sta∣tum, omniumque sensuum concordiam inti∣mandam: Cydaris byssina in capite Pontificis ponitur. In vitta vero hyacinthina quae Cyda∣rim capiti astringit. hoc intelligitur. quod a∣mor & regni coelestis desiderium, hujus perfe∣ctionis apicem cumulat; & ille respectus h 1.230 totas gratiarum connexiones unit & sociat.

Auri vero lamina, cui nomen illud Dei quod definiri non potest ab homine, erat inscriptum; subjectam & suppositam divinae essentiae o∣mnem indicat creaturam. In superioribus qui∣dem hoc nomen ponitur, ut quicquid undique est, quantumcumque sit, se cognoscat infe∣rius, se fateatur indignius: & si quid habet candidum, si quid conspicuum, ad illud nomen referat unde accepit, illique excellentiae devo∣tus ascribat. Hoc nomen tetragrammaton id est, quatuor literarum erat; scilicet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉: Cujus interpretatio lingua Hebraica, ineffabile sonat: non quia dici non possit, sed quia (ut dictum est supra) sicut est, nec capi humano sensu possit, nec definiri: In fronte vero hoc nomen Pontifex gerit, quod utique est super o∣mne nomen, cui omne i 1.231 genu flectitur; de quo & in Apocalypsi Joannis legitur, quod cum agno stabant supra montem Sion, centum quadra∣ginta quatuor millia, habentes nomen ejus & nomen Patris ejus, scriptum in frontibus suis. Ibi enim verecundiae sedes est, & significat pro∣fessionis nostrae fiduciam; per quam non tan∣tum

in nomine gloriae vel omnipotentiae Dei, sed etiam in Cruce Christi gloriamur. Unde & ipsae quatuor literae; quatuor Crucis a 1.232 inti∣mant cornua, de quibus Abacuc ait: Cornua in manibus ejus, ibi abscondita est fortitudo ejus Sic ornatus Pontifex, creaturarum omnium ty∣pum portabat in vestibus sanctis, in quarum coloribus, totius mundi similitudinem praefe∣rebat. Byssus enim terrae deputatur de qua gignitur, purpura, Mari, quia ex ejus Cochleis tingitur; hyacinthus, aeri cujus speciem ha∣bet; Coccus, propter ruborem, Igni vel AEthe∣ri: Justum enim erat, ut Pontifex Creatorem non solum pro Israel, sed etiam pro universo Mundo (qui ex his quatuor constat) rogaret, & indicaret cuncta indigere misericordia Dei; & cum sacrificaret, universalis conditio expia∣retur. Nec tantum pro liberis & Parentibus, sed pro omni creatura & voce et habitu precaretur.

Haec quae dicta sunt de invisibili Pontifi∣ce: ad invisibilia justitiae ornamenta nos mit∣tunt, de quibus dicitur: Sacerdotes tui induan∣tur justitiam. Et alibi; Erit justitia cingulum lumborum ejus, & fides cinctorium renum ejus. Haec omnia, summus noster Pontifex indutus decore & fortitudine, in Spiritu et veritate consumma∣vit: et ingressus sacratiore cultu quam Aaron, virtutum significatarum, ipsam rem amplius nos voluit moribus implere quam vestibus; et lumbos spirituali zona succingi praecipiens, ad lucem sui intellectus cognitionem divinam, sine carnis mentisque munditia neminem pos∣se pervenire, in illa praecinctione nos docuit. Denique ipse tunica inconsutili quasi Podere Pontificali indutus, integritatem caritatis et unitatem Spiritus in vinculo pacis, in eo nos observare docuit. Crucem autem quasi Super∣humerale, Sacrificium oblaturus pro populo, humeris imposuit: & plaga & sanguis, loco Ra∣tionalis; non solum intra se duodecim filio∣rum Israel nomina concluserunt, sed & totius generis humani opus illud complexum est na∣turam; sicut & infixus capiti titulus contine∣bat, scriptus Graece, Hebraice & Latine. Ni∣hil ad sanguinem Christi b 1.233 Coccus Legis bis tin∣ctus apparet; ultra septuagies septies nostra tin∣ctura c 1.234 procedit: totum pallidum est quicquid Lex typice coloravit, & ad comparationem veritatis d 1.235 totum marcidum est quicquid con∣textum fuerat in figuris. Nulla hyacinthi com∣paratio ad carnem Christi; quia cum Verbum caro factum sit, totum coeleste erat quod nulla peccati infecerat macula, nec quicquam ei de suo Princeps hujus mundi adhmverat. Nec byssus nec purpura e 1.236 hujus munditiae vel gloriae aliqua ratione aptantur; omnia superat ejus potestas & sanctitas, sanctitudo naturae, & prin∣cipatus justitiae; & 〈◊〉〈◊〉 gloriae sunt, quam fila quaelibet torquentibus digitis elaborata, vel conchyliorum sanguine delibuta. Imposita est f 1.237 capiti Christi corona pro Cydari, & intextae illi Serto erant pro bracteis spinae; & pro la∣mina aurea in qua nomen Dei sculptum erat, lignum cervici supereminens; in quo Pilatus pro Beseleel, conscripserat nomen quo nihil in coelo vel in terra sanctius, nihil potentius, ni∣hil mirabilius; JESUS NAZAEENUS REX JUDAEORUM. g 1.238 Haec scripsit Gentilis homo nesciens quia ipse esset Rex etiam Gentium. Ideo autem scripsit, utique non intelligens quia ad hunc titulum perventurus erat & jungendus aliquando populus Gentium. Unxit etiam manus Sacerdotis nostri; imo & caput & pedes & latus, sanguis Balsamo pretiosior; quem uti∣que puncturae veprium & Clavorum & Lan∣ceae exprimebant, & fundebant extrinsecus: eratque omni Oleo liquor ille celebrior; san∣ctificationem & emundationem nostram non significans, sed consummans. Haec et alia mul∣ta quae lex velamine posito super faciem Moysi absconderat, Christo transfigurato in Monte, paucis patuere Discipulis: et consummato in Cruce, facta sunt evidentia universis. Ruptum quippe est illud velum integumentorum car∣nalium, et patuit Candelabrum, et propositio∣nis Panes, et Altare incensi, et Cherubin, et Propitiatorium, et Sancta Sanctorum. Petrae quoque scissae sunt, et sepulcra reserata; quia haec consummatio, et lapideis cordibus aperit spiritualem intellectum; et ad eos qui mortui erant in peccato, vitalem revocat spiritum: ita ut qui desperati erant, et malae consuetudinis institis alligati, in civitate Dei nostri quae est sancta Ecclesia) deinceps viventes appareant; et qui diu fuerant cineres, fiant Doctores; et qui sepulti, magistri.

Notes

• a 1.1

  Tractare, Magd.
• b 1.2

  Prophetata & jam, Magd.
• c 1.3

  Sic Magd. Imp. dogmata tam.
• d 1.4

  Diffule dicta. 〈◊〉〈◊〉
• e 1.5

  〈◊〉〈◊〉 conjungat. Quanto enim.
• f 1.6

  Sic Magd. Imp. inquirenda.
• g 1.7

  Sic Magd. Imp. creditori reddes.
• h 1.8

  〈◊〉〈◊〉 sup∣peditabit incon.
• i 1.9

  Sic Magd. Imp. humanitati.
• k 1.10

  Sic Magd. Imp. sit.
• l 1.11

  Fuerat, Bod. 1, 2. Magd.
• m 1.12

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• n 1.13

  Dictum, Bod. 1, 2. Magd.
• o 1.14

  Sic Bod. 1, 2. Imp. in recapitularis.
• p 1.15

  Sic Bod. 1, 2. Imp. ac 〈◊〉〈◊〉
• a 1.16

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. timentium.
• b 1.17

  Doctrinam quasi, Bod. 1, 2. Magd.
• c 1.18

  Providet, Bod. 1, 2. Magd.
• d 1.19

  Cum 〈◊〉〈◊〉 Magd.
• e 1.20

  Relictum, Bod. 1, 2.
• f 1.21

  Sic Magd. Imp. inserebant, ultro.
• g 1.22

  Eorum pertinacia, Bod. 1, 2. Magd.
• h 1.23

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1, 2. Causas, Magd.
• i 1.24

  Non esse conveniens, Bod. 1, 2. Magd.
• k 1.25

  Derogatur, Magd.
• l 1.26

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. confetenter.
• m 1.27

  Sic Bod. 1, 2 Magd. Imp. ut.
• n 1.28

  Ingredi, Bod. 1. 2. Magd.
• a 1.29

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. non adoleret.
• b 1.30

  Sic Bod. 1, 2. Imp. Magd. affectui.
• c 1.31

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. 〈◊〉〈◊〉 ad.
• d 1.32

  Deploratae videbantur, Bod. 1, 2. Magd.
• e 1.33

  Clauderet intra se derelictum victor, Bod. 1, 2. Magd.
• f 1.34

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1, 2.
• g 1.35

  Haec, Bod. 1, 2. Magd.
• h 1.36

  Persolvit, Bod. 1, 2. Magd.
• i 1.37

  Commovent, Bod. 1, 2.
• k 1.38

  Vexatur Ad 〈◊〉〈◊〉 modico, Bod. 1, 2.
• l 1.39

  Ecce enim de, Magd. Ecce ex, Bod. 1, 2.
• m 1.40

  Tuis ass. Bod. 1, 2.
• n 1.41

  Sic Magd. Imp. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gratia, Bod. 1, 2.
• o 1.42

  Perversor haereticus, Bod. 1, 2. Magd.
• * 1.43

  Quorum communionem, Magd.
• a 1.44

  Ipsisque, Bod. 1, 2.
• b 1.45

  Titulum pletas & dictat, & decernit, Bod. 1, 2. Magd.
• c 1.46

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. crucifixus.
• d 1.47

  Sic Bod. 1, 2. Imp. maledicta
• e 1.48

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. mysterium
• f 1.49

  Neque se neque, Bod. 1, 2.
• g 1.50

  Consimile, Bod. 1, 2.
• h 1.51

  In tartara, Bod. 1, 2.
• i 1.52

  Quod, Bod. 1 2.
• k 1.53

  Quidem digna, Bod. 1, 2. Magd.
• l 1.54

  Sic. Bod. 1, 2 Imp. non erubescit fateri.
• m 1.55

  Sic Bod. 1, 2. Imp. necessarium, quia.
• n 1.56

  Sed ipsi, Bod. 1, 2.
• o 1.57

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. foris armatus hic.
• p 1.58

  Fidei odoramento, Bod. 1, 2. Magd.
• q 1.59

  Poenitentia; quomodo, Bod. 1, 2. Magd.
• r 1.60

  A 〈◊〉〈◊〉 desperabatur, Bod. 1, 2.
• a 1.61

  Persuadere, Bod. 1, 2.
• b 1.62

  Desererat, Bod. 1, 2.
• c 1.63

  Persequeris, Bod. 1, 2.
• d 1.64

  Secus crucibus fixus Bod. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• e 1.65

  Hanc vicem, Bod. 1, 2.
• f 1.66

  Serisque, Bod. 1, 2.
• g 1.67

  Regno, Bod. 1, 2.
• h 1.68

  Sic Bod. 1, 2. Imp 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• i 1.69

  Et, Bod. 1, 2.
• k 1.70

  Ut confitetur, just. Bod. 1, 2. Magd.
• l 1.71

  Sic Bod. 1, 2. Imp. etiam.
• m 1.72

  Sic Bod. 1, 2. Imp. 〈◊〉〈◊〉
• n 1.73

  Super∣est: & hospes, Bod. 1, 2.
• o 1.74

  Sic. Bod. 1, 2. Imp. qui quod ill.
• p 1.75

  Sic Bod. 1, 2. Imp. ad 〈◊〉〈◊〉 ad.
• q 1.76

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in∣gemit, Bod. 1, 2.
• r 1.77

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. confixis.
• s 1.78

  Dissolvitur, Magd.
• a 1.79

  Immolat, Bod. 1, 2. Magd.
• b 1.80

  Sanguine suo unus, Bod. 1, 2. Magd.
• c 1.81

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. satisfactio.
• d 1.82

  Accipit, Bod. 1, 2. Magd.
• e 1.83

  Ministerium, Bod. 1, 2.
• f 1.84

  Formatur &. Bod. 1, 2.
• g 1.85

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. Obseratur,
• h 1.86

  Bonoslii, Bod. 1, 2.
• i 1.87

  Sic Bod. 1. 2. Imp. Mysterii.
• k 1.88

  Patribus, Bod. 1, 2.
• l 1.89

  Sic Bod. 1, 2. Imp. stratagema.
• m 1.90

  Inclytum indicat, Bod. 1, 2. Magd.
• a 1.91

  Mater vero, ascen. Bod. 1, 2.
• b 1.92

  Angelicae admirans, quod se int. Bod. 1, 2. Magd.
• c 1.93

  Sic Bod. 1 2. Imp. 〈◊〉〈◊〉 tunc.
• d 1.94

  Joanne, quod, Bod. 1, 2.
• e 1.95

  Proferente, Bod. 1, 2.
• f 1.96

  Dominam, Bod. 1, 2.
• g 1.97

  Sanctificati sunt. de. Bod. 1. 2.
• h 1.98

  Re∣curratur, Bod. 1, 2.
• i 1.99

  Certum, Bod. 1, 2.
• k 1.100

  Sanguinis, Bod. 1, 2.
• l 1.101

  Solet moest. Bod. 1, 2. Imp.
• m 1.102

  Sic 〈◊〉〈◊〉 1, 2. Imp. Illa accendi.
• n 1.103

  Sic Bod. 1, 2. Imp. Satis actum.
• o 1.104

  Effectus, Sic Bod. 1, 2. Imp. beneficii.
• p 1.105

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1 2. 〈◊〉〈◊〉
• q 1.106

  Sic Bod. 1, 2. Imp. Essent profanis.
• a 1.107

  Sic Magd. Imp. Regnum Dei Christi. Bod. 1, 2. Dei ex.
• b 1.108

  Hoc Achis, Bod. 1, 2. Magd.
• c 1.109

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. 〈◊〉〈◊〉
• d 1.110

  Quia, Bod. 1, 2.
• * 1.111

  e Demittit, quibusdam, Bod. 1, 2.
• f 1.112

  Viam semitarum tuarum, Bod. 1, 2.
• g 1.113

  Effluunt, Bod. 1, 2. Magd.
• h 1.114

  Divinum sunt, Bod. 1, 2.
• i 1.115

  Fides clareret, Bod. 1, 2. Magd.
• a 1.116

  Intendis, Bod. 1, 2. Magd.
• b 1.117

  Ipse quippe, Magd.
• c 1.118

  Percutientes in gladio, perituros, Bod. 〈◊〉〈◊〉, 2.
• d 1.119

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1, 2. Magd.
• e 1.120

  Faciant, Bod. 1, 2.
• f 1.121

  Fides fundata, Bod. 1, 2.
• g 1.122

  Ideoque demissis palpebris, Bod. 1, 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.123

  Intellectum, Bod. 1, 2.
• b 1.124

  Praeferebant, Bod. 1, 2.
• * 1.125

  h 〈◊〉〈◊〉 Magd. Bod. 1, 2.
• c 1.126

  Patet, Magd.
• d 1.127

  Omnium conspiraverat, Magd.
• e 1.128

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1, 2.
• f 1.129

  Innoteseeret, quod, Bod. 1, 2.
• g 1.130

  Sic. Magd. Imp. Bod. 1, 2. compugnantia.
• i 1.131

  Tamen, Bod. 1, 2.
• k 1.132

  Accipit: ingens, Bod. 1, 2.
• l 1.133

  Quam, Bod. 1, 2.
• m 1.134

  Transmittit, 〈◊〉〈◊〉
• n 1.135

  Tamen illa, Bod. 1, 2.
• o 1.136

  Sufficit, Bod. 1, 2.
• p 1.137

  Usquequaque latent mysteria, sed usque ad, Bod. 1, 2.
• q 1.138

  Magd. Imp. Bod. 1, 2. Indulcat.
• r 1.139

  Continuam, Bod. 1, 2.
• s 1.140

  Efficiens, Bod. 1, 2.
• t 1.141

  Sic Magd. Imp. caritatis amplitudine universa complectitur.
• a 1.142

  Dum alios defendit, Bod. 1, 2.
• b 1.143

  Amplectitur, Bod. 1, 2.
• c 1.144

  Sic Bod. 1, 2. Imp. Indicar.
• d 1.145

  Nec pudenda di∣vulgat, Bod. 1, 2. & Magd.
• e 1.146

  Bono, Magd.
• f 1.147

  Jam aperit, Magd.
• g 1.148

  Quisquis, Bod. 1, 2. & Magd.
• h 1.149

  〈◊〉〈◊〉 Magd. & Bod. 1, 2. Imp. illatio.
• i 1.150

  Quos probatos, Magd.
• * 1.151

  l Salvatorem, Magd.
• k 1.152

  Mysterium, Magd.
• l 1.153

  Salvatorem, Magd
• m 1.154

  〈◊〉〈◊〉 Magd. & Bod. 1, 2. Imp. vectis hic.
• n 1.155

  Anima illa Christi, Magd.
• o 1.156

  Amaritudine mortis Magd.
• p 1.157

  Acta 〈◊〉〈◊〉 Magd.
• q 1.158

  Spatio fuerunt, Bod. 1, 2. Magd.
• r 1.159

  Quos tam antiquos, Magd.
• s 1.160

  Quod in capite Libri, Magd. & Bod. 1, 2.
• t 1.161

  〈◊〉〈◊〉 regno veritas sed superstitio, Magd.
• u 1.162

  Sic Magd. & Bod. 1, 2. Imp. facies.
• x 1.163

  Evangelio 〈◊〉〈◊〉 Magd.
• y 1.164

  Ob∣servantiarum fiuem, Bod. 1, 2.
• z 1.165

  Vexarentur sinuosis circuitibus, Bod 1.2. Magd.
• a 1.166

  Comparerent, Bod. 1, 2. Imp. aptarent.
• b 1.167

  Ut ipsa veritas, Magd.
• c 1.168

  Ad tantae dignationis acceslum, Bod. 〈◊〉〈◊〉. Magd.
• d 1.169

  Alium, Bod. 1, 2. Magd.
• e 1.170

  Cum populum, Magd
• * 1.171

  g Gra∣mater adjuvat, Magd.
• f 1.172

  Forte superesset, Bod. 1, 2. Magd.
• h 1.173

  Finibus, Bod. 1, 2.
• i 1.174

  Sic passa, Bod. 1, 2.
• k 1.175

  Statusque beatitudinis sempiternae nobiliter perseverat, Bod. 1, 2. Magd.
• * 1.176

  Ita &, Bod. 1, 2. Item &, Magd.
• l 1.177

  Depascitur, Bod. 1, 2. Magd.
• m 1.178

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1, 2. Magd.
• n 1.179

  Vero secundum, Bod. 1, 2. Magd.
• a 1.180

  De se genuit, Magd.
• b 1.181

  Virtute, Bod. 1, 2.
• c 1.182

  Fixaque manet, Magd.
• d 1.183

  Sanguis iste, Magd.
• e 1.184

  〈◊〉〈◊〉 & moribus castigatis, Magd.
• f 1.185

  Et solius fundamenti obtentu, Bod. 1, 2 Magd.
• g 1.186

  Non statim Magd. Bod. 1, 2.
• h 1.187

  〈◊〉〈◊〉 Magd.
• i 1.188

  In quosque, Magd.
• k 1.189

  Dissi pantur, Magd.
• l 1.190

  Sic Bod. 1, 2. Magd. Imp. Pingeretur & 〈◊〉〈◊〉
• m 1.191

  〈◊〉〈◊〉 Magd.
• n 1.192

  Sic Bod. 1, 2. Mag. Imp. Patuit.
• o 1.193

  Qui quicquid, Magd.
• * 1.194

  q 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• p 1.195

  Designant emortuas, Magd.
• r 1.196

  Qui etiam, Magd.
• s 1.197

  Confunditur & erulescit ad m. c. ipsamque operit n. c. s. detestaturque, Bod. 1, 2.
• * 1.198

  t 〈◊〉〈◊〉 & abscondit, Bod. 1, 2.
• * 1.199

  u Utrumque necess. Bod. 1, 2.
• * 1.200

  d Erronei, Bod. 1, 2. Magd.
• a 1.201

  Sic Magd. Bod. 1, 2. Imp. signante.
• b 1.202

  Est, premere, Bod. 1, 2. est sibi premere, Magd.
• c 1.203

  Ad negotiatorem, Bod. 1, 2. Magd.
• e 1.204

  Vivere. Quia, ut, Bod. 1, 2.
• f 1.205

  Est etiam vivere, Bod. 1, 2.
• g 1.206

  Ut & prae∣dicatio, Bod. 1, 2.
• h 1.207

  Exponat, Bod. 1, 2. Magd.
• i 1.208

  Erecta, purpura regni, Bod. 1, 2. Magd.
• k 1.209

  Monstra: & cocco, Bod. 1, 2.
• l 1.210

  Tegumento, Bod. 1, 2.
• m 1.211

  Verus, quod dicit, hoc, Bod. 1, 2.
• n 1.212

  Sextum additur, Bod. 1, 2. Magd
• a 1.213

  Intelligitur, Bod. 1, 2.
• b 1.214

  Et adversis, Bod. 1, 2.
• c 1.215

  Sic Bod. 1, 2. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• d 1.216

  Et Superhumerale propter Bod. 1, 2.
• e 1.217

  Ad locum, Bod. 1, 2.
• f 1.218

  Intexti enim erant, Bod. 1, 2.
• g 1.219

  Factionibus, Bod. 1, 2. Magd.
• h 1.220

  Cujus etiam vita necesse est ut sit doctrina, Bod. 1, 2. Magd.
• i 1.221

  Conquadrare, Bod. 1, 2.
• * 1.222

  k Atque ideo Superhumerale & Rationale Bod. 1, 2.
• a 1.223

  Contra novissima, Magd.
• b 1.224

  Si necesse, Magd.
• c 1.225

  AEquale videbatur, Magd. Bod. 1, 2. Laud.
• d 1.226

  Plerique 〈◊〉〈◊〉, Magd.
• e 1.227

  Sic Magd. Bod. 1, 2. Laud. Imp. plateum.
• f 1.228

  Praedicationis munditiaeque, Magd.
• g 1.229

  Veniunt 〈◊〉〈◊〉, quo, Magd. Bod. 1, 2.
• h 1.230

  Tantas gratiarum, Magd. Bod. 1, 2.
• i 1.231

  Genu curvatur, Magd. Bod. 1, 2.
• a 1.232

  Indicant, Magd.
• b 1.233

  Coccus bis tinctus, Magd.
• c 1.234

  Sic Magd. Bod. 1. 2. Laud. Imp. praecedit.
• d 1.235

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 culum, Magd.
• e 1.236

  Ejus munditiae, Magd.
• f 1.237

  Quasi Christi, Magd.
• g 1.238

  Hoc scripsit, Magd.