Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

D E MONTIBUS SINA ET SION Tractatus ignoti Auctoris, adversus Judaecos.

PRobatio Capitulorum ¶ 1.1 quae in Scripturis deificis continentur, quae in veteri Testa∣mento figuraliter scripta sunt, per novum Testamentum spiritaliter intelligenda sunt, quae per Christum in veritate adimpleta sunt. No∣bis enim per Jesum Christum spiritalis intelle∣ctus datus est, ipso Jesu ¶ 1.2 dicente: Vobis quidem datum est intelligere sacramenta Dei, alii; au∣tem in similitudinibus. Invemmus in Evange∣lio 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Joannem scriptum ¶ 1.3: Lex per Moysen

〈◊〉〈◊〉 est, gratia & veritas per Jesum Christum 〈◊〉〈◊〉 est. Quae lex Moysi in monte Sina data 〈◊〉〈◊〉 Verum iterum invenimus scriptum: De 〈◊〉〈◊〉 enim exiet lex ¶ 1.4, & verbum Domini ab 〈◊〉〈◊〉 Quatenus hoc intelligere debemus ¶ 1.5? 〈◊〉〈◊〉 Sina mons, ubi à Deo Moysi lex data est, 〈◊〉〈◊〉 Sion mons unde lex exivit, unum sint; an 〈◊〉〈◊〉 alter sit Sina mons, & alter sit Sion mons. 〈◊〉〈◊〉 enim haec nomina duorum 〈◊〉〈◊〉 esse Hebraica; verum Latina 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.6 nominum differentium ab invicem, 〈◊〉〈◊〉 aliud esse Sina montem, & aliud montem 〈◊〉〈◊〉

Haec est interpretatio de Hebraica lingua in 〈◊〉〈◊〉 Sina mons interpretatur ¶ 1.7, tentatio 〈◊〉〈◊〉 & odium: aeque & Sion interpretatur, 〈◊〉〈◊〉 exacerbationis & speculatio. Vides 〈◊〉〈◊〉 Hebraica interpretatione non sibi 〈◊〉〈◊〉 sed neque esse unum montem, sed potius duos 〈◊〉〈◊〉 à se differentes gratia & honore. 〈◊〉〈◊〉 cum dicat David propheta in Psalmo 2. ¶ 1.8 〈◊〉〈◊〉 autem constitutus sum rex ab eo super 〈◊〉〈◊〉 montem sanctum ejus, annuncians 〈◊〉〈◊〉 ecce quatenus montem Sion sanctum 〈◊〉〈◊〉 Unde manifestum est montem Sion 〈◊〉〈◊〉 esse & spiritalem, & montem Sina ¶ 1.9 〈◊〉〈◊〉 Nihil enim potest, quod in 〈◊〉〈◊〉 est, esse sanctum; cum totus mundus mala 〈◊〉〈◊〉 habeat, & à diabolo sit maculatus, 〈◊〉〈◊〉 Jesu: Odit me seculum, & ego odi illud ¶ 1.10: 〈◊〉〈◊〉 a 1.11 facta illius sunt mala. Ex qua re 〈◊〉〈◊〉 est in hoc seculo terreno, sanctum esse non 〈◊〉〈◊〉

* 1.12* 1.13〈◊〉〈◊〉 autem b 1.14 montem ex prophetico dicto 〈◊〉〈◊〉 esse sanctum & spiritalem; in quo 〈◊〉〈◊〉 c 1.15 Spiritus sanctus filius Dei ¶ 1.16 rex constitutus 〈◊〉〈◊〉 annuncians voluntatem & imperium Dei 〈◊〉〈◊〉 sui: & Sina montem terrenum esse in 〈◊〉〈◊〉 terra constitutum, qui est in Syria 〈◊〉〈◊〉 ubi est terra Judaea, c 1.17 Ubi est & civitas illa 〈◊〉〈◊〉 prophetarum: ante cujus portam Christus à Judaeis crucifixus est in horto: quae 〈◊〉〈◊〉 dicitur Hierusalem per Esaiam 〈◊〉〈◊〉 spiritaliter vero execrate & derelicta. Nec 〈◊〉〈◊〉 Quia & Deus ex eodem monte 〈◊〉〈◊〉 terreno, per Moysen adhuc in carne 〈◊〉〈◊〉 primi hominis positum, populo Judaeorum terreno & carnali legem à Deo accepit illis tra∣dendam, digitis sacris scriptam in duabus ta∣bulis lapideis, (licct digitis sacris, tamen digi∣tis in figura carnis ¶ 1.18) quasi populo carnali & du∣rissuno: sicut fuerunt tabulae lapideae durissi∣mae, in quibus tabulis legem acceperunt. Ideo in duabus, quia significaret unitatem populi di∣vidi in duas partes, partem quae salvatur, & par∣tem incredulam quae perit; dicente Angelo ad Rebeccam uxorem Isaac: Duae gentes in utero tuo sunt, & duo populi de ventre tuo dividen∣tur, & populus populum superabit, & major ser∣viet minori. Rebecca vero figuram portabat Ecclesiae, sicut Isaac vir ejus typum in se porta∣bat Christi. Ergo cum dicit, duae gentes in utero tuo sunt: quia & de gentibus duas par∣tes futuras designabat, partem idololatram per∣ditam, & partem credulam viventem per fidem: hanc unam partem gentium designat in utero Ecclesiae permanere in generationem aeternam in sigura Rebeccae; & partem populi infideli∣um Judaeorum à ventre tunc Rebeccae dividi, & separari à nativitate Ecclesiae. Haec fuit prae∣figuratio in Genesi per Angelum spiritaliter an∣nunciata. Haec vero nomina montium talem ha∣bent interpretationem in lingua latina, ut de∣monstret veritatem; qui sint hi duo montes Si∣na vel Sion: quod quidem post paululum di∣cturi sumus. 〈◊〉〈◊〉 enim hanc veritatis ¶ 1.19 interpre∣tationem probavimus, de principio generis hu∣mani venientem. Ita ab initio mundi & de∣inceps omnes homines nascentes, de tempore & facto nomina à parentibus suis accipiebant (non quidem ex se, sed à Deo mente impelle∣bantur; qui antequam fiant, praescius est futu∣rorum) ut quales post crementum aetatis suae futuri essent, posteriori tempore verbis & no∣minibus Hebraicis designaretur; & quid singu∣lis futurum esset, interpretatio nominum desig∣naret veritatem; sicuti tunc temporis in Patri∣archis completum est, secundum primi homi∣nis carnem de terrae limo esse, ex ipso proto∣plasto probamus veritatem.

Nomen accepit à Deo Adam. Hebraicum Adam in Latino interpretatur terra caro facta, eo quod ex quatuor cardinibus orbis terrarum pugno comprehendit ¶ 1.20, sicut scriptum est: Pal∣mo

mensus sum coelum, & pugno comprehendi terram, & finxi hominem ex omni limo terrae: Ad imaginem Dei feci illum. Oportuit illum ex his quatuor cardinibus orbis terrae nomen in se portare Adam. Invenimus in Scripturis, per singulos cardines orbis terrae esse à conditore mundi quatuor stellas constitutas in singulis car∣dinibus. Prima stella orientalis dicitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 secunda occidentalis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 tertia stella aquilo∣nis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quarta stella meridiana dicitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ex nominibus stellarum numero quatuor de sin∣gulis stellarum nominibus tolle singulas literas principales, de stella Anatole, a, de stella Dysis, d, de stella Arctos, a, de stella Mesembria, m; in his quatuor literis cardinalibus habes nomen Adam ¶ 1.21. Nam & in numero certo per quatuor literas Graecas nomen designatur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ita 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 id est, unum ¶ 1.22, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 id est, quatuor, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 id est, unum. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 id est, quadraginta. Fac & invenies numerum quadragenarium senari∣um. Hic numerus XLVI. passionem carnis A∣dae designat, quam carnem in se figuralem ¶ 1.23 Chri∣stus portavit, & eam in ligno suspendit. Quae caro à Deo vocatus est; spiritus carni mixtus, Jesus Christus. Hic ergo numerus 46. ¶ 1.24 passionem declarat, eo quod sexto millesimo an∣no, hora sexta passus: à mortuis resurgens; qua∣dragesima die in coelos ascendit: vel quia So∣lomon quadraginta sex annis templum Deo fa∣bricaverit. In cujus templi similitudinem Je∣sus carnem suam esse dixit, dicens Pharisaeis: Destruite fanum istud ¶ 1.25, & ego in tribus diebus excitabo illud. Et Pharisaei dicebant: Quadra∣ginta sex annis aedificatum est fanum istud, & hic in tribus diebus excitabit illud? Dicebat au∣tem Jesus fanum de corpore suo.

Deinde Abel filius Adae nomen accepit He∣braicum, designans fratris interfectionem & parentum luctum. Item Enoch, qui ante di∣luvium Deo justus complacuit, & ideo de isto mundo in carnis suae nativitate vivus transtla∣tus est in loco, ubi Deus scit; ex quo loco in con∣summatione mundi innovari habet in hoc mun∣do; unde etiam translatus est ad confunden∣dum & revincendum antichristum. A quo in∣terfecti martyria sua complebunt, viventes in aeternum in secula seculorum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Enoch interpretatur, innovatus. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui ante diem judicii merunt voce 〈◊〉〈◊〉 lau∣dari, & ideo diabolo devicto & 〈◊〉〈◊〉 Job in∣terpretatur, carissimus Dei. AE que & Abraham in sua nativitate à parentibus 〈◊〉〈◊〉 Abram vo∣catus est; tentatus vero a Deo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est, & à Deo benedictus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 genti∣um constitutus est, & ideo 〈◊〉〈◊〉 Deo no∣mine Abraham vocatus est, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 multorum populorum.

Ecce interim de multis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 diximus, ut ad duorum montium 〈◊〉〈◊〉 per∣venientes, interpretationes eorum montium no∣minum probemus, qualiter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad nostram instructionem; ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 one nominum, intelligamus 〈◊〉〈◊〉 Sina esse terrenum, & montem Sion esse 〈◊〉〈◊〉 Spi∣ritaliter interpretatum Sina, tentatio 〈◊〉〈◊〉 odium; & mons Sion ¶ 1.26, tentatio 〈◊〉〈◊〉 & speculatio. Ita intelligitur cum dicitur mon Sina, tentatio aeterna & odium, 〈◊〉〈◊〉 quod ex eo monte Moyses legem accepent 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & contumaci. Per quam 〈◊〉〈◊〉 tentati Deo aeterno, inventi sunt ¶ 1.27 non posse candem le∣gem sustinere in perpetuum, 〈◊〉〈◊〉 Deo modi∣um conversi sunt. Ideo in nomine montis Si∣na, unde legem acceperant, 〈◊〉〈◊〉 no∣minis designavit populum tentatam a Deo, & in odium aeternum esse conversos: 〈◊〉〈◊〉 dicitu Sina, tentatio aeterna & odium. Invenimuse nim in scripturis eos esse à Deo tentatos. It positum dicente Domino ad Moysen: Exeat po∣pulus iste, & colligat sibi diurnum in diem, & tentabo eos an possint legem meam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & tentati à Deo per legem, inventi sun ab ea lege alieni. Exinde Deo in odium aeter num conversi sunt, & completa est interpretatio Sina. Manifesta vero & Moysen ¶ 1.28 per quem eo Deus per legem tentavit, in Latino interpreta tur similiter, Moyses tentatio Dei, & inventio per quem tentati à Deo inventi sunt alieni à le gis observatione, ideo in aeternum Deo in 〈◊〉〈◊〉 um conversi sunt. Hoc odium in 〈◊〉〈◊〉 gener Judaeorum scriptum invenimus, dicente lsaa de duobus suis filiis Esau majore; & Jacob mi∣nore: Jacob dilexi, Esau autem odio habui: E∣sau vero major pilosus fuit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qua

corium pilosum, in figura populi majoris, in im∣pietate delictorum suorum constituti. Et Ja∣cob fuit lenis & minor, in figura populi novel∣lioris, qui ex dicti audientia per cred ulitatis si∣dem ex aspredine seculi in lenitatem conversus est Christum Deum, & Dei filium.

Ecce probavimus per scripturarum fidem po∣pulum majorem & vetustiorem esse Deo in odi∣um conversum secundum interpretationem montis Sina dicentis, tentatio aeterna & odium. AEque Sion montis ita interpretatur, tentatio exacerbationis ¶ 1.29 & speculatio. Haec vero inter∣pretatio Latina, ligni sacri passionem designat, dicente Solomone de ipsa passione Dominica: Contumelia & tormento interrogemus illum, ut sciamus reverentiam illius & probemus pati∣entiam ipsius, & tentemus quae eventura sunt illi ¶ 1.30. Si enim vere filius Dei est, suscipiet illum, & liberabit eum de manibus contrariorum, morte turpissima condemnemus illum. Haec cogitaverunt & erraverunt; excaecavit illos ma∣htia ipsorum, & non intellexerunt sacramenta Dei. Ecce tentatores Judaeos: item scriptum est: Et tentaverunt Deum in loco inaquoso. Speculum vero altitudinem ligni declarat, di∣cente Solomone: posuerunt me velut custodi∣im pomarii, eo quod in horto in ligno confix∣es inter duos latrones pependit: & de 〈◊〉〈◊〉 ligni ambos speculatur in figura duorum 〈◊〉〈◊〉 malefactorum; Gentes in seculi ma∣la facta jacentes, & Judaeos interfectores pro∣phetarum. Hi sunt duo populi malefactores; 〈◊〉〈◊〉 figuram in se portabant duo latrones, inter quos pependit innocens. Unus blasphe∣mabat; alius vero confessus est, quia innocens injuriam patiebatur. Jesus autem ambos spe∣culabatur de ligno speculatorio, blasphemum & confessorem confessorem salvavit, & blasphe∣mum perdidit, sicuti de duobus populis fecit. Persecutores derelicti, qui in aeternae mortis 〈◊〉〈◊〉 sibi non crediderint, si sic de seculo 〈◊〉〈◊〉 perient. Gentes vero ad se conversae fi∣dem sibi habentes, quia filius Dei est; salvatae vi∣debunt in aeterna secula seculorum 〈◊〉〈◊〉 & regem suum. Verum in ipsa passione pendens in ligno, duas partes populi prospiciens 〈◊〉〈◊〉 de alto ligno. Pars populi, qui 〈◊〉〈◊〉 virtutes ejus mirabiles & deificas, patien∣tem illum injurias dolentes plorabant: alii vero 〈◊〉〈◊〉 irridentes, de arundine caput ejus quassa∣bant, blasphemantes & dicentes: Ave rex Ju∣daeorum, ubi est pater tuus? veniat & liberet 〈◊〉〈◊〉 de cruce. Exinde exacerbatus pater fecit coelum patefieri, & tonitrua facta sunt, & tene∣brae insustinibiles; terra commota, patefacta 〈◊〉〈◊〉 sepulcra, & corpora sua ejecerunt, & foras 〈◊〉〈◊〉 se miserunt ¶ 1.31; velum templi scissum est; & a tanto siagoro coeli & terraemotu, omnes qui stabant ante lignum, ahi dolentes, alii vero blasphemantes, & illudentes, prostrati in faciem ¶ 1.32 jacuerunt, trementes tanquam mortui. Tunc Ju∣daei intellexerunt se offendisse Deum, & in lu∣ctum conveisi sunt, & fuit exacerbatio. Eo enim tempore quo in ligno consixus pependit, dies fuerunt azymorum, qui sunt dies festi Ju∣daeorum. Eo die metuentes factum esse terrae∣motum, & coeli fragorem, prostrati in faciem, in terra plangentes, in luctum conversi sunt; & in ipsa 〈◊〉〈◊〉 passione complevit propheticum dictum: Et convertam dies festos eorum in lu∣ctum, & cantica eorum in lamentationem. An∣te enim cum captivi detenti ossent in Baby lone, dicebant illis Babylonii: Cantate nobis canti∣ca de canticis Sion, & Judaei lamentantes capti∣vitatem suam, dicebant Babyloniis, ut diximus, lamentantes se: Quomodo cantabimus canti cum Domini in terra aliena?

Ecce quatenus completa est interpretatio montis Sion, tentatio exacerbationis & specula∣tio. Unde manifestum est montem Sion ligni sa∣cri regnum esse in sanctitate justificatum, dicen∣te David: Annunciate regnum Dei in genti∣bus, quia Dominus regnavit à ligno, & transi∣vit in gentibus. De quo regno ligni regalis idem propheta dicit: Ego autem constitutus sum rex ab eo super Sion montem sanctum ejus, annuncians imperium ejus. Quod dictum pro∣pheticum per Pontium Pilatum in sua passione pendens in ligno complevit. Pontius Pilatus impulsa mente ¶ 1.33 à Deo accepit tabulam, & titu∣lum scripsit tribus linguis, Hebraice, Graece, & Latine: Jesus Nazarenus rex Judaeorum; & in capite ligni clavis tabulam cum nomine regis Judaeorum confixit: & tunc manifestavit pro∣pheticum dictum, eo quod spiritaliter mons Si∣on crux est, quae est virtus Dei, Apostolo dicen∣te: Crux Christi non credentibus stultitia est, credentibus autem crux virtus est Dei; & ite∣rum dicit: Nos autem aununciamus vobis Christum, & hunc crucifixum: Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam; ipsis au∣tem vocatis Judaeis & Graecis, Dei virtutem & Dei sapientiam. Sic vero & alius propheta ¶ 1.34 de∣clarat lignum passionis Dominicae esse montem Sion sanctum, in spiritu ita dicens: Quis ascen∣det in montem Domini, aut quis stabit in loco sancto ejus? Innocens manibus; dextera laeva∣que extensis, clavis fixis, innocentiam demon∣strans. Ideo dicit innocens manibus, & mun∣do corde, qui non accepit in vano animam su∣am, & non juravit subdole ¶ 1.35 proximo suo, hic ac∣cipiet benedictionem à Domino, & misericordi∣am à Deo salutari suo. Omnis passio hominum in terram cadet, haec sola passio crucis stantem

demonstrat: unde verum dicimus, montem sanctum lignum esse passionis. Inde innocens manibus, & mundo corde non fuit. Nec enim mundus corde, eo quod AEgyptium calce per∣cusserit in AEgypto, & mortificaverit eum, & manibus suis eum in arena obruerit; Christus autem in montem sanctum ascendit lignum regni sui, ut moreretur à Judaeis, quanquam ipse aliquem hominum non mortificaverit, nisi solum diabolum inimicum generis humani. Ex∣inde in montem ascendit innocens & mundus corde; & ideo propheta dicit: Quis ascendet in montem Domini, & quis stabit in loco san∣cto ejus? Innocens manibus & mundo corde. Et declaravit montem Sion sanctum esse san∣ctam crucem, dicente aeque propheta: De Sion exiet lex, & verbum Domini ab Hierusalem. Lex Christianorum crux est sancta Christo filio Dei vivi, dicente aeque propheta: Lex tua in medio ventris mei. Percussus in lateris ventre de lancea, sanguis & aqua mixtus profusus flue∣bat, unde sibi Ecclesiam sanctam fabricavit, in qua legam passonis suae consecrabat, dicente ipso: Qui sitit, veniat & bibat: Qui credit in me, sicut scriptum est, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae. Item in Psalmis: Et erit velut lignum quod plantatum est secus decur∣sus aquarum, quod fructum suum dabit in tem∣pore suo. Ecce verbum propheticum, fructum resurrectionis die tertia spiritaliter intelligen∣dum dicentis: De Sion exiet lex, hoc est, de lig∣no regali, & verbum Domini ab Hierusalem quae est Ecclesia.

Caro ligno confixa emisit verbum Dominicum dicens: Heli, heli. Et adimpletum est prophe∣ticum spiritale ante dictum: De Sion exiet lex, & verbum Domini ab Hierusalem. Hierusalem dicit ¶ 1.36 de coelo descendentem, novam civitatem, quadratam per quatuor Evangelia, habentem duodecim fundamenta duodecim propheta∣rum, duodecim poreas duodecim Apostolorum; per quorum annunciationem Christiani in hanc civitatem sanctam & novam introierunt, quae spiritalis est Ecclesia.

Ecce probavimus per omnium Scripturarum deificatum sidem duos montes, Sina in terra, & Sion in coelo, duorum Testamentorum portare figuram; veteris Sina, & novi Sion. Ex quibus duobus montibus, videlicet duobus testamentis, posteriori tempore demonstratos & declaratos habemus duos populos; veterem & priorem Ju∣daeorum, & novum & posteriorem populum Chri∣stianorum: Judaeos terrenos, qui terram pro∣missam à Deo acceperusit carnales; & Christi∣anos coelestes, qui regna coelorum à Deo pro∣missa accepturi sunt in futuro seculo. Caro enim Christianorum spiritalis & immortalis erit.

Alla probatione veritatis in Scripturis posita, ex ea veritate coelesti spiritalem facimus figu∣rarum comparationem, de hujus 〈◊〉〈◊〉 convet∣satione. Diximus enim, montis 〈◊〉〈◊〉 Sion, quod lignum regale & sacrum, 〈◊〉〈◊〉 inter∣pretationem de Hebraico, in Graecum vel 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.37 tentatio 〈◊〉〈◊〉 vel ipeculatio, eo quod de ligno speculabatur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bonos & malos.

Ita invenimus ipsum Salvaturem per Salo∣monem ¶ 1.38 speculum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 esse di∣ctum, eo quod Spiritus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 se videat; Pater in 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 Patre, utrique se in se vident, ideo 〈◊〉〈◊〉 immacu∣latum. Nam & nos qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in nobis tanquam in speculo 〈◊〉〈◊〉 in ipso nos instruente & monente 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 discipuli sui ¶ 1.39 ad populum: Ita me 〈◊〉〈◊〉 vide∣te, quomodo quis vestrum se videt in aqua aut in speculo: & confirmat 〈◊〉〈◊〉 dictum de se dicens: Qui est speculum 〈◊〉〈◊〉 patris.

Verum etiam & vitem aeternam & veram se esse dixit; Patrem suum agricolam. Si ergo Christus vitis vera: utique 〈◊〉〈◊〉 quia & nos qui in illo credimus & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sumus vitis vera, quae est vinea 〈◊〉〈◊〉 & Christes custos vineae suae, dicente 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 me custodem in vinea. Invenimus vero 〈◊〉〈◊〉 con∣versatione hujus mundi in 〈◊〉〈◊〉 spiri∣talem figuraliter esse 〈◊〉〈◊〉 habentem domi∣num & possessorem suum. Tempore vero ma∣turo prope dies vindemiarum positum in vineam custodem puerum in alto ligno media vinea con∣fixo; & in eo ligno faciunt speculam quadra∣tam ¶ 1.40 de arundinibus quassatis, & per singula la∣tera quadraturae specula faciunt cavernas ter∣nas, quae faciunt cavernas duodecim: per quam quadraturam cavernarum custos puer omnem vineam perspiciens custodiat, cantans, ne viator ingrediens vineam Dominicam sibi assignatam vexet, vel fures uvam vineae conculcent. Quod si importunus fur egens in vineam voluerit in∣troire & uvam demere, illic puer sollicitus de vinea sua deintus de specula dat vocem malam maledicens & comminans, ne in vineam viator fur audeat accedere, dicens, rectum ambula. Fur autem timens vocem pueri sibi comminan∣tis refugit de vinea, speculam videt, vocem au∣dit, puerum intus in specula sibi comminantem non videt, & timens post viam suam vadit.

Haec conversatio secularis similatur gratiae spiritali. Ita est enim & in populo 〈◊〉〈◊〉 sicut in vinea terrena. Vinea Dominica & 〈◊〉〈◊〉 plebs est Christianorum, quae custoditur jussu Dei Patris à puero Christo in ligni specula exaltato Quod si viator diabolus, perambulans viam secu∣larem, ausus fuerit de vinea spiritali hominem de plebe Dominica separare & vexare; statim à puero coelesti voce correptus, & spiritalibus fla∣gris emendatus, exulans ad centesimum, 〈◊〉〈◊〉 in

locis aridis & desertis. Hic est custos puer filius Dominicus; qui vineam suam sibi à patre com∣mendatam salvandam & reservandam accepit: de quo Esaias propheta canit, dicens: Ecce 〈◊〉〈◊〉 meus dilectissimus, ponam super eum spiri∣tum meum, & judicium gentibus nunciabit: non clamabit, neque contender. Arundinem quassatam non confringit, & linum fumigans non extinguet, quoadusque expellat in conten∣tione judicium; & in nomine ejus gentes cre∣dent & sperabunt ¶ 1.41.

Notes

• ¶ 1.1

  Pamelius ait, Mutilum est atque adeo obscurum hujus libri frontispicium, quod tamen legunt om∣nes cxcusi & MS. cod. praeter Cambron. qui sic habet. Quod probatio capitulorum, &c. Neque ille 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2

  Pamelius ait, Cambron. 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.3

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 cod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Dunen. & Affligin. ad marginem cum Morelio, 〈◊〉〈◊〉 eo quod Affligin. in ipso contextu & vet. exc. juxta; ceteri 〈◊〉〈◊〉 secundum.
• ¶ 1.4

  Pamelius ait, Etiam hoc cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cod. MS. pro, exibit.
• ¶ 1.5

  Pamelius ait, Adjecimus 〈◊〉〈◊〉 notam cum vet. exc. Gravio & Cauchio, & cum 〈◊〉〈◊〉 legerent, loco submovimusubi erat. An unum.
• ¶ 1.6

  Pamelius ait, Manutius, Latina 〈◊〉〈◊〉 Arillud genuinum est.
• ¶ 1.7

  Tanquam verbo prorsus passivo 〈◊〉〈◊〉 noster voce, interpretor, passim utitur; in 〈◊〉〈◊〉 non minus quam in Theologia hospes.
• ¶ 1.8

  Pamelius ait, Prorsus sic lego, non primo, cum 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus supra lib. Testim. 3. cap. 29. secundum 〈◊〉〈◊〉 per hunc psalmum, haec verba citans, non primum.
• ¶ 1.9

  Pamelius ait, Adjicio, montem, ex 〈◊〉〈◊〉 cod. ex eodem reposui illud. Cum totus mundus mala 〈◊〉〈◊〉 habeat, & à diabolo, pro eo quod erat, cum totus mundus 〈◊〉〈◊〉 mala facta à diabolo.
• ¶ 1.10

  Pamelius ait, Cambron. omisso, quia, 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 odi illud; neutrum placet, quia longe aliter Evange. lista, Quia ego testimonium perhibeo de illo.
• a 1.11

  Sant facta illius, Foss. Mic. Vict.
• * 1.12

  d Sic Foss. Mic. Vict. Imp. Dei & Patris.
• * 1.13

  e Sic Foss. Vict. Mic. Imp. Ubi est civitas.
• b 1.14

  Sic Foss. Mic. Vict. Imp. Non tam ex.
• c 1.15

  Spiritu sancto, Foss. Mic. Vict.
• ¶ 1.16

  Pamelius ait. De hac veterum loquendi sormula, vide supra librum, quod idola non sint dit. Quare nihil movere debent lectorem, aut ista hunc aut duo 〈◊〉〈◊〉 infra docere. Neque enim ante haereses de Spiritu san∣cto exortas, tam caute scripserunt Veteres.
• c 1.17

  Spiritu sancto, Foss. Mic. Vict.
• ¶ 1.18

  Pamelius ait, Manutius omissa voce, licet, & 〈◊〉〈◊〉 tantum recitans vo∣ces illas, digitis sacris, paulo prius, certa, posuit Verum vulga∣tae lectioni consentiunt MSS. nostri; & si 〈◊〉〈◊〉 haec in∣cludantur, sensus erit perspicuus.
• ¶ 1.19

  Pamelius ait, Locum hunc 〈◊〉〈◊〉 ex codic. MS. partim Astligin. Dun. Mar. chin. & vet. 〈◊〉〈◊〉 partim Cambronensi ista restitui. Ita ab in∣itio mundi & deinceps omnes homines nascentes, de tempore & facto nomina 〈◊〉〈◊〉 parentibus suis accipiebant (non quidem ex se, sed a Deo menie impellebantur; qui antequam fiant, prae∣scius est futurorum) ut quales post crementum aetatis suae fu∣turi essent, posteriori tempore verbis & nominibus Hebraicis designaretur. & quid singulis suturum esset, interpretatio no∣minum designaret veritatem.
• ¶ 1.20

  Haec ex lacunis Rabbinorum hausta. in Pirke R. Eliezer dici∣tur. Incepit Dcus colligere pulverem primi hominis, è qua∣tuor terrae angulis, vid. rubrum nigrum, album, viridem. Ru∣ber pulvis factus est fanguis, niger fuit pro visceribus, albus pro ossibus & nervis. viridis factus est corpus. Cur congesse∣rit pulverem ejus ex quatuor mundi angulis? quia dixerat san∣ctus benedictus, sive iverit homo ex oriente in occidentem, vel ex orientem in occidente, seu in quemcunque locum con∣tenderit, & venerit terminus ejus ut separetur ex hoc mundo, ne tum terra dicat, in ifto loco non est à me pulvis corpopris tui, &c.
• ¶ 1.21

  Nescivit Cabbalista noster in nomine 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 tres tantum reperiri lite∣ras. Sed si nugarum istarum magis idoneus Auctor expecte∣tur, consulat lector tomum nonum operum D. Augustini, tract. 10. in Evang. Joan. ubi haec omnia occurrunt.
• ¶ 1.22

  Pamelius ait, Tum hoc, tum quae sequun∣tur, id est quatuor, &, id est, unum, & rursum, id est, qua∣draginta, adscripta erant in cod. MS. Dun. ad interpretatio∣nem Graecarum vocum, in aliis MSS. & vet. exc. omnino de∣siderabantur. Ad intellectum tamen majorem putavimus reti∣nenda.
• ¶ 1.23

  Pamelius ait, Sanc & caute hoc intelligendum recte adnotavit Manutius.
• ¶ 1.24

  Lignea, hic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conficit ex numero 6000. 〈◊〉〈◊〉 6 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.25

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 hic & bis postea, verum illud 〈◊〉〈◊〉 MSS. 〈◊〉〈◊〉 & no Festus modo, sed & Varro de L. L. 〈◊〉〈◊〉 5. & 〈◊〉〈◊〉 dec. 〈◊〉〈◊〉 10. à fando dictum sanum volunt.
• ¶ 1.26

  Pamelius ait, Add: bant alii, aeternae; verum recte 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum Cam bron. cod. quia supra non 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.27

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 co omisi particulam, &, supersiuam.
• ¶ 1.28

  Ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 spectetur, accedere videtur, Maisa, quo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Pamelius ait, Locus usque adeo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 MSS non licuerit. Ex illis enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vulgatis, sicut etiam veteres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Moyses, quomodo & Morelius 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Can bron. cod. vero longe aliter: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Aare ni, per quos eos Deus per legem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tatur Similiter in monte 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alien &c. fortassis ita legendum; & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 na, manisesta Moysi & Aaroni per 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tentavit, omissis ceteris omnibus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dem verba sint posita, atque adeo hic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.29

  Videtur sono vocis deceptus à 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 scriptor hic suum interpretamentum.
• ¶ 1.30

  Pamelius ait, Iterum 〈◊〉〈◊〉 ex Cambron. cod. pro, quae ventura sunt: Est enim 〈◊〉〈◊〉 70. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Omittunt vero MSS voculam, 〈◊〉〈◊〉 paulo post.
• ¶ 1.31

  Pamelius ait, Locum mutilum sic supplevimus ex Cambron. & Cauchii 〈◊〉〈◊〉 vulgati habebant duntaxat: & corpora à seipso, pro quo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 male Manut. cum aliis MSS. & corpora soras emisit.
• ¶ 1.32

  Pamelius ait, Hoc habeo ex omnibus MSS. pro, prostrati in facie.
• ¶ 1.33

  Pamelius ait, Cum codex Remboldi negligentia operarum haberet, impolluta; non ma le reposuit ex conjectura Erasmus, insusa. At illud genuinum est.
• ¶ 1.34

  Pamelius ait, Manutius, verum & alius, sed illud habent MSS. nostri. Mirum autem est quod alium prophetam dicat, quum idem David id pronuntiarit.
• ¶ 1.35

  Pamelius ait, Quum sic legat alibi Cyprianus, hoc malo cum tribus MSS. & excusi. vulgatis, quam in dolo, cum Cambron. sub dolo, cum Manutio.
• ¶ 1.36

  Pamelius ait, Quod adjecerat Erasmus, ut sensus constaret, de qua dicitur in Apocaly psi, vidi. Nulli ha∣bent MSS. Sed prius, cum illis legunt veteres excusi codd.
• ¶ 1.37

  Pamelius ait, Istud ex tribus uliis MSS. pro eo quod erat, in Graeco & Latino. Ta∣men locus adhuc obscurus. Quae vero sequuntur, intelligenda sunt, sicut supra.
• ¶ 1.38

  Pamelius ait, Et hic & antea adscribit So∣lomoni quoque Sapientiae librum.
• ¶ 1.39

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 tale quid habent Joannis Epistolae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 reponendum Jacobi, ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 viro consideranti vultum suum in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod legat Cambronensis, ad 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.40

  Ponus hic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 didit speculum & speculam: pariter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & mysteriorum interpres.
• ¶ 1.41

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 hoc est iisdem, quod miror, quum & apud Isaiam, & 〈◊〉〈◊〉 Matthaeum non aliud habeatur, quam sperabunt, Graece & Latine; neque etiam Cyprianus supra lib. Testim. 2. cap. 13. aliud legat quam, credent.