To the extent possible under law, the Text Creation Partnership has waived all copyright and related or neighboring rights to this keyboarded and encoded edition of the work described above, according to the terms of the CC0 1.0 Public Domain Dedication (http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/). This waiver does not extend to any page images or other supplementary files associated with this work, which may be protected by copyright or other license restrictions. Please go to http://www.textcreationpartnership.org/ for more information.
Etsi incongruens est, fratres carissimi, in hoc favore dicendi ¶ 1.1 aliquid trepidatio∣nis adferre, minimeque deceat gloriam tantae devotionis infringere, ex eo quod fatear me cepisse dubitare: tamen identidem dico, ipsa animum deliberatione confringi a 1.2, quiex∣equendae laudis cupiditate succenditur, & à lo∣quendo magnitudine virtutis inhibetur: cum
〈◊〉〈◊〉 non deceat tacere, aut periculosum sit 〈◊〉〈◊〉 dicere, nisi quod haec aestuanti res sola 〈◊〉〈◊〉, quod videatur ei facile ignosci posse, qui 〈◊〉〈◊〉 timuit audere. Quam ob rem, carissimi 〈◊〉〈◊〉, tot tantisque rebus etsi potentia a 1.3 rei 〈◊〉〈◊〉 facultas ingenii, ut quantum se in 〈◊〉〈◊〉 martyrii dignitate protulerit, 〈◊〉〈◊〉 ipso pondere laudis oppressa, atque aesti∣matione rerum omnium, de quibus cum 〈◊〉〈◊〉 loquitur, debilitata ac fracta, intra se ipsa 〈◊〉〈◊〉 oratione desiciat; nec habenis 〈◊〉〈◊〉 ac solutis in apertum sermonis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tantae laudis b 1.4 expromat; tamen erit 〈◊〉〈◊〉, nisi fallor, in eloquendo facultas c 1.5, quae 〈◊〉〈◊〉 operis oratione munita d 1.6 large fundat ¶ 1.7e 1.8, 〈◊〉〈◊〉 à dicendo impar ingenii conscientia 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.9. Cum igitur, fratres carissimi, tot 〈◊〉〈◊〉 rebus impliciti, ad comprobandos f 1.10 〈◊〉〈◊〉 eximios pulcherrimosque proventus, omni 〈◊〉〈◊〉 ac labore nitamur; non vereor, ne quo 〈◊〉〈◊〉 metu territus vel revocer, vel 〈◊〉〈◊〉: cum si quis ad id voluerit, de quo agimus, 〈◊〉〈◊〉, spe devotionis expensa, atque ipsa ejus 〈◊〉〈◊〉 ponderata, magis miretur audere 〈◊〉〈◊〉, in quo me positum & amplitudo rei 〈◊〉〈◊〉, & confusam gaudio mentem in 〈◊〉〈◊〉 animi voti sui fervorurgeret. Nam & 〈◊〉〈◊〉 est, quem non ista res terreat? quis, quem 〈◊〉〈◊〉 admirationis suae pavore subverat? 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 profecto, nisi sallor, etiam in ipso 〈◊〉〈◊〉 robore admiranda formido g 1.11, quae nos 〈◊〉〈◊〉 pariter & inflammet. Cujus quanto 〈◊〉〈◊〉 inspexeris potestatem, tanto 〈◊〉〈◊〉 ipso 〈◊〉〈◊〉 claritatis aspectu, religionis suae 〈◊〉〈◊〉 horrorem h 1.12.
Considerare enim utique debetis, quantae sit 〈◊〉〈◊〉, vitae quamlibet maculam ¶ 1.13, & sordes 〈◊〉〈◊〉 corporis, & longa vitiorum tabe 〈◊〉〈◊〉 contagia, tantoque temporis tractu mundi crimen exceptum, unius ictus remediis 〈◊〉〈◊〉: quo & augeri merces, & crimen possit 〈◊〉〈◊〉. Unde omnis consummatio & status 〈◊〉〈◊〉 martyrio est collocatus. Hoc 〈◊〉〈◊〉 vitae & fidei, hoc praesidium salutis, hoc 〈◊〉〈◊〉 libertatis & honoris: & quamvis sint & 〈◊〉〈◊〉 per quae adipisci lux possit, tamen ad 〈◊〉〈◊〉 muneris repromissi, poenis 〈◊〉〈◊〉 patrocinantibus pervenitur. Quantae enim 〈◊〉〈◊〉 gloriae ponderate, hujus vitae cupiditatibus i 1.14, 〈◊〉〈◊〉 ab omni animum natura, mundique 〈◊〉〈◊〉 segregatum, contra adversantis discri∣men opponere, nec 〈◊〉〈◊〉 torquentis horre∣re: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dolore, quo credatur 〈◊〉〈◊〉 & id sibi in 〈◊〉〈◊〉 virtutis assu∣mere, quod cruciatui putat prodesse, qui pu∣nit. Nam praedurantibus licet costis resultans ungula recurrat in vulnus, & euntibus flagris 〈◊〉〈◊〉 avulsa corporis parte rediens habena du∣catur; stat immobilis tamen poenis suis forti∣or, hoc solum secum ipse convolvens; quod in illa crudelitate carnisicum, plus, pro quo pati∣tur, Christus, quam ipse patiatur. Nam quan∣do, si negaverit Dominum, pro eo crimen sub∣cat, pro quo vicisse debebat; 〈◊〉〈◊〉 est eum videri cuncta tolerare, cui victoria debetur ex k 1.15 poena.
* 1.16* 1.17 Igitur quoniam res summa martyrium est, tria sunt quae ex eo nobis 〈◊〉〈◊〉 esse 〈◊〉〈◊〉: Quid sit l 1.18, quantum sit, cui rei prosit. Quid est ergo martyrium? Delictorum finis, periculi terminus, dux salutis, patientiae magister; do∣mus vitae ¶ 1.19, quo protecto etiam ea occidunt, quae in futuro discrimine potuissent 〈◊〉〈◊〉 reputari. Per hoc & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 red∣ditur, & majestas nominis 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.20, 〈◊〉〈◊〉 quod per se ipsa minui possit, vel de 〈◊〉〈◊〉 detractantis a 1.21 magnitudo ejus 〈◊〉〈◊〉, sed quod redundet ad gloriae cumulum, dum circumstrepentis populi terror impavidos ani∣mos dat dolori; & minis frendentis invidiae addit ad titulum quod sibi mens 〈◊〉〈◊〉 in pugna, quantum se ille putaverit vincere, per quem Christus hominem voluerit coronare. 〈◊〉〈◊〉 etgo omne fidei robur expenditur, 〈◊〉〈◊〉 credulitas comprobatur, cum in sermones vul∣gi atque in opprobrium veneris: cumque te 〈◊〉〈◊〉 illas populares insanias religiosa men∣te firmaveris, convincens scilicet ac repugnans, quidquid super persona tua in injuriam Christi profanus sermo jactaverit. Ut cum adverso ma∣ri moles opposita reluctatur, feriant licet slu∣ctus, & revolutum aequor identidem pulset; ta∣men haeret immobilis virtus, nec undis circum∣spumantibus adoperta succumbit, donec per scopulos vis digesta se supprimat, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in aperta litoris spatia victum aequor eva∣dat. Quid enim est in illis aliud quam sermo vacuus, & inane colloquium, & 〈◊〉〈◊〉 volup∣tas prava verborum? sicut scriptum est: Ocu∣los habent & non vident, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & non 〈◊〉〈◊〉. Gravatum est cor insipiens eorum, ne quando convertantur & salvem illos o 1.22. Non
enim dubium est, quin hoc de omnibus dixe∣rit, quorum dura mens semper, & obstinata pe∣ctoris seritas, à devotione vitali fugata dissentit, ducente dementia, furore rapiente, omni deni∣que illos immanitate vexante, qua instigantur pariter ac feruntur: ut cum illis ad poenam sua facta sufficerent, poenam ipsam persecutio∣nis agitatae crimen oneraret.
Totum hoc in laudem martyrii spectat, to∣tum gloriam passionis illuminat; in qua spes futuri temporis cernitur, in qua Christus ipse operatur, cujus aguntur exempla quae petimus: cujus & virtus est, qua repugnamus. Et quia in hoc loco aliquid proferre suppetit, summa nimirum est ista atque admiranda dignatio, & quam nec mente concipere, nec verbis valea∣mus implere. Quid enim nobis amplius potu∣isset larga pietate largiri, quam ut in se primus ostenderet, quid in aliis coronaret? Mortalis factus est, ut immortales esse possemus: & hu∣manae sortis exitum a 1.23 pertulit, per quem regun∣tur humana; ut nobis videretur praestitisse quod passus est; confessionem tribuit, martyria sub∣jecit: omnia demque quibus lux supprimi b 1.24 posset, in remedium salutare nativitatis suae me∣ritis relegavit, humilitate praecipua, virtute di∣vina. Cujus rei quique digni esse meruerunt, caruerunt omni hac mundi teterrima labe, sub∣actae mortis conditionem vicerunt. Non enim dubi im est quantum à Domino consequantur, qui saluti suae nomen Dei praetulerunt, ut in illa judicii die meliores cruor faceret, quos san∣guis c 1.25 suus martyres esse monstraret ¶ 1.26. Mors quippe integriorem facit vitam, mors magis deducit ad gloriam. Sic quotiescunque jacen∣tibus stipulis d 1.27¶ 1.28 distenta imbribus frumenta tur∣gescunt, foecundae messes coquuntur aestate e 1.29. Sic quotiens ferro vitis abscinditur erumpentibus pampinis, melius uva vestitur; nam & in aug∣mentum proventuri temporis cedit, quidquid injuria sua proficit. Flammas quippe plerum∣que 〈◊〉〈◊〉 juvit immittere ¶ 1.30, quo calore vagan∣tis incendii caeca terrae spiramenta laxentur: juvit seves stipulas crepitanti igne torrere, ut se altius gravida seges tollere, parturientibus cul∣mis densior arista valeat florere f 1.31. Igitur talis & martyrii primo casus, postmodum fructus est, qui morte vitam condemnat, ut vitam morte custodiat.
Quid enim tam 〈◊〉〈◊〉 atque sublime est, quam inter tot instrumenta carnisicum devoti∣one robusta cunctam fidei reservare virtutem g 1.32? quid tam magnum atque pulcherrimum, quam inter tot circumstantium gladios, libertatis suae Dominum ac salutis auctorem, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 voce profiteri? Et maxime si ante 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ponas, nihil detestabilius esse dedecore, 〈◊〉〈◊〉 foedius servitute, nihil ahud te debere jam pe∣tere, aliud optare, quam eripiendum esse cla∣dibus seculi, exuendum mali munch, & inter ruinas orbis jam jamque peritusi, 〈◊〉〈◊〉 a ter∣rena contagione versari? Qud emm tibi cum hac luce, cui lux aeterna 〈◊〉〈◊〉 est 〈◊〉〈◊〉 cum hoc vitae naturaeque commercio, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 am∣plitudo deposcit? Sane teneat cupiditas ist vivendi, sed quos inexpiabili 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ig∣nis aeterna scelerum ultione 〈◊〉〈◊〉: tenea cupiditas ista vivendi, sed 〈◊〉〈◊〉 & mori 〈◊〉〈◊〉 est, & durare tormentum. Tibi jam & 〈◊〉〈◊〉 ipse succumbit, & terra cedit, qui 〈◊〉〈◊〉 cunctis ad hoc reservatus es, ut martyr esse po∣tuisses. An non quotidiana cernimus 〈◊〉〈◊〉 cernimus novos exitus diuturnos sactos ex 〈◊〉〈◊〉 morbis h 1.33; inexpertae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 exitia, ac strages populatarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mur, ut possimus i 1.34 agnoscere 〈◊〉〈◊〉 martvri habenda sit dignitas, ad cujus 〈◊〉〈◊〉 nos co∣gere etiam lues coepit.
Etenim, carissimi fratres, 〈◊〉〈◊〉 ad hoc quaeso vos plenius, in quo & salus vertitur & sublimitas computatur; hcet non sim nescius etiam vos plenissime nosse, stantium omniun nos judiciis contineri ¶ 1.35; neque ignorare han esse nobis traditam disciphnam, ut sine ull∣terrore militiae, vim tanti nominis tueamur quippe quos pridem à desiderio lucis istius 〈◊〉〈◊〉 piditas aeternae memoriae deduxerit, quos futu∣rorum vota devellerint k 1.36, quosque ab omnibu vitiis optanda Christi societas segregarit: 〈◊〉〈◊〉 si exitio succumbere, morti animam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: nec jam retinenda sunt nobis, & am∣plectenda benesicia divina; quorum ultra 〈◊〉〈◊〉 ardorem tanta sit merces, quantum in 〈◊〉〈◊〉 humana mediocritas vix possit implere. San∣guini nostro patet coelum: sanguim 〈◊〉〈◊〉 cedit habitaculum. Et inferiorum 〈◊〉〈◊〉 gloria pulcrior sanguinis titulus, & integrio corona signatur. Sic quotiens de hoste 〈◊〉〈◊〉 spoliis onustus miles ingreditur, vul∣neribus suis gaudet. Sic quotiens tempestati bus diu nauta fatigatus littora tuta contigerit felicitatem suam de perpesso periculo 〈◊〉〈◊〉 Est enim profecto, nisi fallor, labor laetus, pe∣quem securitas invenitur. Igitur toleranda 〈◊〉〈◊〉 omnia, patienda cuncta, nec appetendum 〈◊〉〈◊〉 modico gaudeas tempore, & perpetuo 〈◊〉〈◊〉 ardore. Meminisse enim debes, velut quandam te foederis pactione constrictum, ex qua aut ca∣pessendae
〈◊〉〈◊〉 salutis sit justa conditio, aut poenae 〈◊〉〈◊〉 formido. Stas inter adversa pariter ac prospera, arma inter & tela, hincque te 〈◊〉〈◊〉 ambitio, inde coelestis admonet magnitudo. Si salutem times perdere, 〈◊〉〈◊〉 te mori posse. Porro autem contemnenda tibi mors est, 〈◊〉〈◊〉 Christus occisus est. 〈◊〉〈◊〉 oculos tibi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Dominicae passionis exempla: 〈◊〉〈◊〉 oblata & praemia, & parata 〈◊〉〈◊〉: & quantam inter se habeant difficultatem, 〈◊〉〈◊〉 utrasque conspicito; nec enim poteris 〈◊〉〈◊〉, nisi scias quantum noceas a 1.37, si negaris. Coelo Martyres gaudent, veritatis inimicos ig∣tis absumit, Paradisus Dei testibus sloret, ne∣gatores gehenna complexa, aeternus 〈◊〉〈◊〉 in∣ardescit ¶ 1.38.
Et ut de ceteris taceam, hoc nos utique ma∣tis debet hortari, quod confessio vocis unius 〈◊〉〈◊〉 perpetua confessione servetur: sicut 〈◊〉〈◊〉 est: Qui * 1.39 me confessus fuerit in terris 〈◊〉〈◊〉 hominibus ¶ 1.40, & ego 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 coram 〈◊〉〈◊〉 meo, & coram angelis 〈◊〉〈◊〉. Adhuc 〈◊〉〈◊〉 ad gloriae cumulum ornamenta virtutum: 〈◊〉〈◊〉: Fulgebunt * 1.41 justi, tanquam scintillae in 〈◊〉〈◊〉 discurrentes: judicabunt nationes, & dominabuntur populis. Magna est enim, 〈◊〉〈◊〉 carissimi, claritas, viam salutis aeternae 〈◊〉〈◊〉 passionis ornare; magna sublimitas 〈◊〉〈◊〉 ora Domini aspectumque Christi, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tormenta contemnere, nec 〈◊〉〈◊〉. Sic Daniel * 1.42 minas regis & leolum 〈◊〉〈◊〉 rabiem per constantiam fidei b 1.43 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, dum adorandum nullum alium esse quam Deum credidit. Sic in camino pueris 〈◊〉〈◊〉 in se arsit incendium, dum ignes justi 〈◊〉〈◊〉; quod c 1.44 de gehenna, Domino credendo, 〈◊〉〈◊〉. Unde & retulere condigna, non 〈◊〉〈◊〉 posterum tracti, non salutis aeternae praemio 〈◊〉〈◊〉. Fidem illorum Deus vidit, ut quod 〈◊〉〈◊〉 exitum promiserant, videre mererentur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: nec enim poterit aestimari quanta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tributa d 1.45 sit merces. Si saevitia 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉: si 〈◊〉〈◊〉, constitit e 1.46. Erat enim una 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, quam nec violentia frangeret, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 subverteret, nec à devotionis obsequio 〈◊〉〈◊〉 mortis inhiberet. Unde per gratiam Domini factum est, ut sic in illis rex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 punitus esse, dum evadunt quos se 〈◊〉〈◊〉 occidere.
l 1.47 〈◊〉〈◊〉 jam ad eam rem, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 ex qua 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 possum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; 〈◊〉〈◊〉 tametsi est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉, tamen plus addidit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 voluptatis f 1.48. 〈◊〉〈◊〉 est in 〈◊〉〈◊〉 magnis g 1.49, si 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, quo coronatum se putat, si sorte 〈◊〉〈◊〉. Igitur cum sit sublime excelsamque 〈◊〉〈◊〉; nunc magis est necessarium, quando 〈◊〉〈◊〉 ipse subvertitur, partimque orbe con∣cusso natura desiciens ultimi exitus 〈◊〉〈◊〉 testatur. Nam & cum 〈◊〉〈◊〉 imber incum∣bit, 〈◊〉〈◊〉 aer tristis ostendit h 1.50, & quotiens a∣tra tempestas horrenti imminet 〈◊〉〈◊〉, per in∣ter apertam nubium noctem corusca ignium sulmma relucescunt: sed & 〈◊〉〈◊〉 magnis mare 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, paulatim unda se tollit, pau∣latimque aequor albescit; donec cernas ita post∣modum 〈◊〉〈◊〉, ut illisis i 1.51 quibus retunditur 〈◊〉〈◊〉, spumam altius jaciat, quam undam tumidum pelagus expuebat. Legis 〈◊〉〈◊〉 esse, usque quadrantem k 1.52 nos ultimum 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.53: sed haec pars ablata martyribus. Etenim qui salutis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, vitae hujusce deside∣ria 〈◊〉〈◊〉, hos 〈◊〉〈◊〉 doloris universi, 〈◊〉〈◊〉 propitiatio coronat m 1.54.
Igitur hic primum, carissimi fratres, poteri∣mus exponere, quanta martyrii virtus possit im∣pleri. Atque, ut transeam 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.55, 〈◊〉〈◊〉 debemus, quanta sit gloria ad Christum imma∣culatum venire, consortem passionis existere, perp tuaque cum Domino aeternitate 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 seculi, nec inter cruentam morborum populantium stragem in communi cum ceteris sorte misceri. Atque ut sileam de corona, si tibi in his naturae lubricis malis posito, vitae promitteretur excessus; non∣ne omni mente gauderes? Si inquam n 1.56, te in hujus mundi turbinibus sluctuante vicina 〈◊〉〈◊〉 requies, nonne mortem pro remedio com∣putares? Positus inter arma 〈◊〉〈◊〉, ac 〈◊〉〈◊〉 probantium quaestionum, sta sublimis ac for∣tis considerans quanta sit poena negare co tem∣pore, quo frui seculo 〈◊〉〈◊〉, cujus causa 〈◊〉〈◊〉: quoniam quidem gravia tormenta, ac 〈◊〉〈◊〉 noxias artes in perniciem 〈◊〉〈◊〉, Do∣minus screbat armari, quo 〈◊〉〈◊〉, ad omnem 〈◊〉〈◊〉 faceret. Fili, 〈◊〉〈◊〉, accedens ad * 1.57
servitutem Dei * 1.58, sta in justitia & timore, & prae∣para animam ad tentationem. Sed & bea∣tissimus Paulus Apostolus exclamavit & 〈◊〉〈◊〉 a 1.59: Mihi vivere Christus est * 1.60, & mori lucrum. Quam ob rem, carissimi fratres, fide firma, devotione robusta, contra minas b 1.61 seculi atroces, & asperos insequentium fremitus, adversa virtute resisten∣dum; nec timendum quorum spes aeternitatis & vita coelestis est, quorumque ardor in cupidi∣ne lucis succenditur, & salus de promissa immor∣talitate laetatur.
Hoc vero quod catenis arctantibus manus stri∣ctae, & circumacti graves cervicibus nexus solido deprimunt pondere: vel quod equuleo corpus tensum candentes stridet ad laminas; non ex∣petendi sanguinis, sed tentationis est causa. Nam & ipsam martyrii dignitatem c 1.62 quem ad modum agnoscere possemus, nisi illam etiam cum damno corporis nostri cogeremur optare? Sensi equidem, nec me veritas fallit, cum saevae d 1.63 incumbentium manus membra divellerent, ar∣tusque laniatos tortor saeviens exararet, nec ta∣men vinceret, circumstantium verbis e 1.64: mag∣num istud est, dici profecto f 1.65¶ 1.66, non doloribus subigi, non poenis angentibus srangi. Sed erant aliae dicentium voces; & puto liberos habet: nam est illi socia in penatibus conjux; & tamen nec vinculo pignorum cedit, nec obsequio pie∣tatis abductus à proposito suo desicit. Noscen∣da res est, & virtus penitus scrutanda visceribus: nec enim levis est ista quaecunque confessio, pro∣pter quam homo patitur, & mori posse. Ete∣nim, carissimi sratres, virtus est tanta martyrii, ut per illam g 1.67 credere etiam ille cogatur qui te voluit occidere. Scriptum est & legimus: In dolore sustine * 1.68, & in humilitate tua habe pati∣entiam, quoniam per ignem probatur aurum & argentum. Quoniam ergo nos terrenis tenta∣tionibus probat Dominus, & his seculi malis scrutator Christus expendit; gratulandum no∣bis est, atque laetandum, quod non illis nos pe∣rennibus reservet exitiis, sed gaudeat ab omni contagione purgatos.
i 1.69k 1.70l 1.71 Ceterum ab his quos haereditatis participes adsciscit h 1.72, & in regna coelorum libenter adsu∣mit, quid utique aliud quam integritatis am∣bitum quaerit? Sua ipse dixit universa, & quae jacentibus se explicant campis, & quae in obli∣quos se erigunt colles: sed & quod coeli magni∣tudo istud & quod pelago circumsluen∣te lubricum aequor includit. Quod si illi adja∣cent omnia, nec à nobis exposcit nisi facta 〈◊〉〈◊〉; auro, ut ipse dixit, similes esse debemus. Aurum quippe cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 videris splendere sub 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 torrentibus 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.73 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fere sic est) 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bus aestuans ignis evomitar; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 angusto dives flamma 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 glebis arena retinetur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 universa sufferre, quo possimus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, sicut per prophetam suum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hominibus * 1.74 tormenta passi sunt, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illorum immortalitate plena est: & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 paucis, in multis bene disponentur, 〈◊〉〈◊〉 Deus tentavit illos, & invenit illos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & quasi holocausti hostiam ¶ 1.75 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
m 1.76o 1.77p 1.78 Quod si te dignitas ambitiosa deterret, & con∣gesta in thesauris pecuniae admonet 〈◊〉〈◊〉 quae semper propositum bonae 〈◊〉〈◊〉 & devotam pro Domino suo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 horrore; quaeso repetas verba 〈◊〉〈◊〉 nam & ipsa vox dicentis est Christi: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 animam suam pro nomine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in hoc seculo centuplum, & in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 possidebit. Qua utique 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, nihil utilius computare debemu. Nam 〈◊〉〈◊〉 pretiosarum vestium more, 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 currat, & lentescentibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad speciem, nec de effossis gravia, quibus in∣cumbis, desint metalla the 〈◊〉〈◊〉 vacua 〈◊〉〈◊〉 nisi fallor, ista atque inania computabuntur, 〈◊〉〈◊〉 adjacentibus n 1.79 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sola 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 videatur; sicut Spiritus sanctus lo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nos in vicem animae nostrae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉: Si totum orbem 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 perdideris, quid proderit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 homo commutationem dabit pro 〈◊〉〈◊〉?
Vacua sunt enim universa quae 〈◊〉〈◊〉 & quae insirmis radicibus posita, soliditatis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nequeant sustinere. Nam quod & de seculo ca∣pitur, vetustate temporis frustratur; unde & ne quid esset dulce, vel carum, vel quod 〈◊〉〈◊〉 praeferri cupiditatibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 amputata praeceptis, jure proprio, ac 〈◊〉〈◊〉 privata sunt: Ne in tormentis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 silius frangeret, neve obstrictum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pectus in aliam voluntatem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: solam veritatem, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 complectendam esse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Chri∣stus jure constituit: in quo 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉, in quo 〈◊〉〈◊〉 viscerum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 victoria est. Nam & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, qui tentatus à Deo, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: pro quo ignosci forsitan 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 * 1.80* 1.81
〈◊〉〈◊〉 occidere. Armavit manus religiosa 〈◊〉〈◊〉, & omnes pietatis affectus Domini 〈◊〉〈◊〉 imperio a 1.82 pietas paterna neglexit. Nec 〈◊〉〈◊〉 quod nati funderet sanguinem, nec 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 & adhuc pro eo Christus non 〈◊〉〈◊〉 occisus. Quid enim carius eo quam qui 〈◊〉〈◊〉 quid invitus hodie sustineres, prius passus est, quod doceret? Quid eo dulcius, qui cum ipse 〈◊〉〈◊〉 Deus noster & Dominus, tamen patientem 〈◊〉〈◊〉 se hominem regni 〈◊〉〈◊〉 essicit 〈◊〉〈◊〉? O grande 〈◊〉〈◊〉 quid, sive quia illud 〈◊〉〈◊〉 ratio vix sustinet 〈◊〉〈◊〉; quin 〈◊〉〈◊〉 semper miretur ad munera; sive quia tam 〈◊〉〈◊〉 majestas est Dei, ut insperantibus cunctis 〈◊〉〈◊〉 ea 〈◊〉〈◊〉, quae nobis contemplatione 〈◊〉〈◊〉 nefas fuerat optare. Etenim si tantum 〈◊〉〈◊〉 daretur aeterna, pro ipsa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ingrati b 1.83. At nunc cum 〈◊〉〈◊〉, & judicandi de ceteris facultatem perenni 〈◊〉〈◊〉 largiatur: quid est in quo se parem his 〈◊〉〈◊〉 possit humana mediocritas experiri? 〈◊〉〈◊〉 ageris, prior actus est ille: si 〈◊〉〈◊〉, Dei munus imitaris. Unde & 〈◊〉〈◊〉 est quidquid pertuleris pro eo, qui nihil 〈◊〉〈◊〉 potes facere, nisi quod in hoc salus 〈◊〉〈◊〉 consistit; quia martyrio totum ille 〈◊〉〈◊〉. Denique Apostolus, cui cordi fuerunt 〈◊〉〈◊〉 universa, cum instar munerum 〈◊〉〈◊〉 penitus miraretur: 〈◊〉〈◊〉, inquit, non 〈◊〉〈◊〉 condignas passiones hujus temporis ad 〈◊〉〈◊〉 claritatem * 1.84, quae revelatur c 1.85 in 〈◊〉〈◊〉. Etenim secum ipse volvebat quanta 〈◊〉〈◊〉 existeret, ut ei cui sufficeret morte carere, 〈◊〉〈◊〉 tantum salutis daretur praemium, sed & conscendere coelum; coelum quod nec fugata 〈◊〉〈◊〉 cogit in noctem, nec alternis vicibus dies 〈◊〉〈◊〉 in lucem,, sed aeris liquidi serena 〈◊〉〈◊〉, per sudum igneo fulgore rutilantem puram 〈◊〉〈◊〉 claritatem.
〈◊〉〈◊〉 superest, carissimi fratres, ut debeamus 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 rei martyrium prosit. Atque 〈◊〉〈◊〉 profecto doceamus, quod nos ad hunc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 metus excitet futurorum. Etenim 〈◊〉〈◊〉 magna promissa sunt, magis magna sunt magis metuenda esse illis videantur. Nam nec 〈◊〉〈◊〉 arma miles accendit, priusquam se 〈◊〉〈◊〉 hostis tela commoverint ¶ 1.86. Nec navem 〈◊〉〈◊〉 statione subducit, nisi animum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Sed & intentans suis opibus scru∣tator agricola, non ante felici terram suscitat 〈◊〉〈◊〉, quam in pulverem imbre concepto 〈◊〉〈◊〉 gleba solvatur. Ita est omnis naturalis hic 〈◊〉〈◊〉, nescire quid prosit, nisi agnoveris quod 〈◊〉〈◊〉. Unde & datur sanctis omnibus 〈◊〉〈◊〉, dum infliguntur injustis tormenta facto∣rum. 〈◊〉〈◊〉 quae suis promiserit Dominus, 〈◊〉〈◊〉 qui nesciat dubium, sed nec quantis mi∣netur 〈◊〉〈◊〉. Et quontam ita se attulit ser∣mo, ut de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ratio, 〈◊〉〈◊〉 & de utrisque dixi, breviter exponam. Saeviens locus, cui gehenna nomen est, magno 〈◊〉〈◊〉 murmure & gemitu d 1.87, & eructantibus slam∣mis per horrendam spissae caliginis noctem, sae∣va semper incendia camini fumantis expirat: globus ignium artatus obstruitur, & in varios coercet exitus relaxatur. Tunc saeviendi pluri∣ma genera; tum in se ipse convolvit e 1.88 quid∣quid ardoris emissi edax flamma cruciarit. Hos, 〈◊〉〈◊〉 recusata vox Domini & imperia fuere contemta, disparibus coercet 〈◊〉〈◊〉; proque merito salutis exactae vires suas suggerit, dum pars sceleris f 1.89 discrimen imponit. Et alios qui∣dem moles intolerabilis curvat, alios per abru∣ptum clivosi tramitis collem vis saeva praecipi∣tat, & catenarum stridentium nexum g 1.90 grave pondus inclinat Sunt & quos agens strictim rota h 1.91 & indefessa vertigo, & quos tenaci inter se densitate constrictos adhaerens corpori cor∣pus includat: ut & absumat incendium, & gra∣vet ferrum, & excruciet turba multorum ¶ 1.92.
Quibus autem inquisitus fuit semper Deus, aut notus, nunquam excidit Christi locus ubi ja∣cet gratia, ubi virentibus campis terra luxuri∣ans alumno se induit gramine, & redolente pas∣citur flore; ubi altum nemora tolluntur in ver∣ticem; & ubi arbor densiore coma vestit ¶ 1.93, quidquid curvantibus ramis scena dejacens in∣umbrarit. 〈◊〉〈◊〉 illic non frigoris, nec ardo∣ris: nec ut in autumno arva requiescant, aut ut iterum vere novo tellus foecunda parturiat: unius cuncta sunt temporis: 〈◊〉〈◊〉 poma ferun∣tur aestatis. 〈◊〉〈◊〉 cum nec mensibus suis tunc luna deserviat, nec per horarum sol momenta decurrat, aut in noctem lux fugata concedat. Habet populos quies laeta, sedes tenet placida, ubi fons 〈◊〉〈◊〉 medius sinu alvei prorum∣pentis emergit, & rauco per intervalla circuitu sinuosis flexibus labitur, ut in ora nascentium sibi sluminum dividatur. Hinc ergo magna laus martyrum, hinc nobilis corona victorum, quibus majora his repromissa sunt, quibus au∣ctiora sunt praemia. Quod vero vel feris corpus 〈◊〉〈◊〉, vel imminens gladius non timetur; dignationis ostenditur ratio, manifestatur ele∣ctio. Etenim incongruens 〈◊〉〈◊〉, ut quem ae∣quum tanti muneris judicasset, inter terrena vi∣tia sordesque retineret.
Merito enim nihil vobis, o boni martyres, de∣negatum: quos spes aeternitatis alit, & lucis; quorumque devotio universa, & mens coelesti
dedita cernitur servituti. Merito, inquam, me∣rito vobis nihil velle non licitum, quorum ani∣mo despectus hic mundus, & alienata seculi fa∣cies, velut confusa tenebrarum inhorruit caeci∣tate; cui semper hic mundus loco carceris, te∣cta pro claustris invita semper habita comme∣atus. Sic quippe triumphantibus victoria de his malis rapitur, quem non pompatico gressu vana subjecit ambitio, aut popularis extulit magnitudo; sed quem coelesti cupiditate fla∣grantem suo Christus addidit regno. Nihil ita∣que tam magnum atque venerandum, quam quod 〈◊〉〈◊〉, morte, & facit vivere, & dat per∣petuo regnare cum sanctis. Hoc divitibus ap∣tum, miseris necessarium, omnibus gratum; quo laetantur boni, relevantur abjecti, coronan∣tur electi. Etenim Deus omnium cultor velut quoddam in a 1.94 martyrio remedium vitae dedit, quando aliis illud pro merito eorum tribuit; 〈◊〉〈◊〉 pro misericordia sua tradidit. Vidimus quippe ad hunc nominis b 1.95 titulum side nobiles 〈◊〉〈◊〉 plerosque, ut devotionis obsequium mors honestaret. Sed & alios frequenter as∣peximus interritos stetisse; ut admissa peccata redimentes, cruore suo loti haberentur in san∣guine, & reviviscerent interemti, qui viventes computabantur occisi. Mors quippe integrio∣rem sacit vitam; mors amissam invenit glori∣am. Nam hoc spes jam amissa percipitur, hoc 〈◊〉〈◊〉 cuncta reparatur. Sic cum arentibus 〈◊〉〈◊〉 fementa 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.96, & herbis terra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 e collibus sluvium ju∣vit elicere, & 〈◊〉〈◊〉 rivis arva sitientia temperare; quo se in uberes culmos victa agri jejunitas 〈◊〉〈◊〉, & pluviali imbre mentito se∣ges densior inhorreret.
* 1.97 Quid igitur, fratres carissimi, potissimum re∣seram, quidve dicam? Sic in unum convenien∣tibus titulis dignitatis, turbatur animus, dedu∣citur sensus, & in ipso conatu nitentis eloquii 〈◊〉〈◊〉 sermo vanescit. Quid enim dici satis possit; cum si vim aeternae salutis expresseris, oc∣currat ambitio; si ambitum dixeris, praeveniat magnitudo? Res simulque congruunt, simul∣que concurrunt; nec est quod dignum 〈◊〉〈◊〉 esse videatur ¶ 1.98. Ita impetus orationis audentis velut implicatos irretitosque obvia ex adverso martyrii exempla tenuerunt. Quae vox, quae latera, quae vires instar muneris tanti capiant sustinere? Consessioni vocis unius ad∣versa succumbunt, laeta proveniunt, patent reg∣na, parantur imperia, devincitur poena, mors 〈◊〉〈◊〉, vita prosertur, & insestantis inimici repugnantia arma solvuntur d 1.99. Si delictum est, occidit: si crimen, absistit. Unde, quaeso vos hoc vestris mentibus ponderate, tantumque de nostra oratione percipite, quantum sciatis vos posse sentire. 〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉.
Considerate quid 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 om∣nem martyrii 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ani∣misque proponite. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 passione, vocati 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 se∣culo martyres; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nuncii; gaudent pariter 〈◊〉〈◊〉; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mi∣lite suo Dominus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Chri∣stus. Parum est quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, parum est. Ita magna 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gene∣re dicendi, ac moles 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 arbitrii, quaeso vos, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pro∣pria non desit, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dici, quantum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Unde & haec sola exequendae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non quo parem me gloriae ejus, atque 〈◊〉〈◊〉 judica∣rem, sed quod tantam in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vir∣tutem, ut etsi parum de co 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 me dixisse 〈◊〉〈◊〉. Nam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bo∣no sidei custodita 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inter omnium laudes virginitas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: cedat tamen 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cruori. Illi elegerunt 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christum. Nunc vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, ne quis me arbitretur omnem 〈◊〉〈◊〉 non 〈◊〉〈◊〉. 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 patrem multa e 1.100 〈◊〉〈◊〉 〈…〉〈…〉 ni sunt vita f 1.101.
Igitur, carissimi fratres, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cer∣tantes, velut incentivo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 agi∣tati g 1.102, omnem virium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Non enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ca∣duca, quae semper in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mo∣do * 1.103
do lege proposita, sed etiam ipso fine temporis urgentur. Exclamat Joannes & dicit: Jam quidem securis * 1.104 ad radicem arboris posita est: monstrans scilicet & oftendens, ultimam esse 〈◊〉〈◊〉 omnium senectutem. Sed & ipse Domi∣nus: Ambulate * 1.105, inquit, dum lucem habetis, ne 〈◊〉〈◊〉 tenebrae comprehendant. Quod si illo tem∣pore ambulandum nobis esse praedixit: utique 〈◊〉〈◊〉 nunc magis a 1.106 ambularemus ostendit. Atque ut ad laudem martyrii redeam, vox est beatissimi Pauli dicentis: Nescitis * 1.107 quoniam qui in ago∣ne currunt, multi certant, unus autem accipit palmam? vos autem sic currite, ut omnes coro∣nemini. Sed & alibi, quod ad martyrium 〈◊〉〈◊〉 hortari, cohaeredes * 1.108 nos Christi vocavit. Quin 〈◊〉〈◊〉 nequid omitteret; Si cum Christo, in∣quit, commortui estis, quid tanquam viventes in hoc mundo decernitis? Etenim, carissimi 〈◊〉〈◊〉, qui resurrectionis praemia sustinemus, qui 〈◊〉〈◊〉 diem quaerimus, qui denique cum 〈◊〉〈◊〉 regnaturos nos esse 〈◊〉〈◊〉; seculo 〈◊〉〈◊〉 esse debemus. Nec poteris optare 〈◊〉〈◊〉, nisi ante oderis seculum; nec pervenire ad Dei praemium, nisi amaveris Christum: Qui 〈◊〉〈◊〉 amat Christum, non amat seculum; Christus enim abjectus est seculo, sicut & 〈◊〉〈◊〉 Christo; Ita ut scriptum est: Mundus * 1.109 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, est, & ego mundo. Nemini 〈◊〉〈◊〉 suit mundus, quem non ante damnaverit Dominus; nec salute potuit frui aeterna, qui 〈◊〉〈◊〉 gloriatus est vita. Vox est ista Christi 〈◊〉〈◊〉: Qui in hoc seculo * 1.110 amaverit animam 〈◊〉〈◊〉, in futuro perdet illam; qui autem in hoc 〈◊〉〈◊〉 oderit illam, in futuroinveniet eam.
Sed & Apostolus Paulus: Imitatores * 1.111, inquit, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, sicut & ego Christi. Et alibi b 1.112: 〈◊〉〈◊〉 omnes * 1.113, ait, si sieri potest, imitatores meos esse. Dixit hoc ille qui passus est, & qui ad hoc 〈◊〉〈◊〉 est, ut imitaretur Dominum; utique & 〈◊〉〈◊〉 ad hoc voluit pati, ut per ipsum imitaremur Christum. Si justus es & Deo credis, quid pro 〈◊〉〈◊〉 sanguinem fundere metuis, quem pro te 〈◊〉〈◊〉 passum esse cognoscis? In Esaia fectus, in 〈◊〉〈◊〉 occisus, in Isaac immolatus, in Joseph 〈◊〉〈◊〉, in homine crucifixus est: & de 〈◊〉〈◊〉 quidem taceo, quae nec oratio potest 〈◊〉〈◊〉 nec animus sustinere. Vincitur conscientia humilitatis exemplo; & quando considerat quae 〈◊〉〈◊〉 pateretur acciderint, miratur passum pro∣pter quem cuncta 〈◊〉〈◊〉. Dies 〈◊〉〈◊〉 in noctem, in tenebras lux cuncta concessit: at∣que inclinato per alternas vices pondere, om∣nis terra commota diffiluit; turbati manes, monumenta nudata sunt; & sepulcris hiatu 〈◊〉〈◊〉 terrae, reddita luci corpora coustite∣runt c 1.114; fluxu 〈◊〉〈◊〉 mundus intremuit, scis∣sis quae foribus dependebant velis templum om∣ne mugiit; unde magnum est imitari eum qui moriendo d 1.115 arguit seculum. Igitur cum ad ex∣emplum Dominicae passionis, atque ad omne te∣stimonium Christi animam tuam ponas, nec fun∣dere sanguinem metuas; martyrio totum neces∣e est cedat. Martyrii totum gloria, in∣finita mensura, immaculata victoria, nobilis virtus, inaestimabilis titulus, triumphus immen∣sus; quippe quo & propria consitentis e 1.116 laude praefertur, velut socio Christi cruore decoratus.
* 1.117 Itaque, carissimi fratres, licet sit hoc totum Dominicae promissionis & muneris, licetque tri∣buatur ex alto, nec capiatur nisi ejus imperio, sed nec aut mente concipi, aut exprimi verbis, aut oratione percurri, aut quibuslibet eloquen∣tiae viribus possit impleri: tamen erit hoc be∣nevolentiae vestrae; erit caritatis & amoris, si volueritis nostri memores esse, cum in vobis Do∣minus martyrium coeperit honorare. Vos in∣tra se sanctum illud altare, vos intra se magna illa venerandi nominis sedes, veluti sinu quo∣dam gremii amplectentis includit; vos impe∣ria perennis temporis 〈◊〉〈◊〉, & illic conreg∣naturi semper & victuri. O beati & quibus ve∣re dimissa sunt peccata; si tamen qui Christi compares estis, aliquando peccastis. O beati quos à primordio mundi Domini sanguis infe∣cit, & quos merito splendor iste nivei amictus induerit, & candor stolae ambientis ornarit. Vi∣deor denique ipse mihi jam cernere, proque ar∣bitrio mentis humanae ante oculos & aspectum divinum illud 〈◊〉〈◊〉 & insigne concurrit: vide∣or, inquam, mihi jam cernere, ut ille verenobilis nobilis numerus Christi sui gloriam iterque co∣mitetur. Ibit ante ora ejus selix caterva victo∣rum, & se densantibus turmis, velut solis exor∣tu totum illuminatum agmen inseret potesta∣tem. Et utinam perabjecto mihi istud videre contingat: sed hoc Dominus poterit efficere, quod vobis petentibus creditur non negare.
Pamelius ait, Ita censet legendum Erasmus, pro eo quod habebat vetus excu∣sus codex, 〈◊〉〈◊〉 eo quod, inquit, stibio nigror oculis addi soleat: verum si legatur suffucantur, aut fucantur, acce∣det magis ad illud Cypriani libro cit. Oculos circumducto nigrore fucare.
Ipsa amini mei deliberatione confringi: nam, Lam. Ebor. NC. 1. confringam, Thu.
Quamobrem 〈◊〉〈◊〉 potentia, 〈◊〉〈◊〉. Ebor, NC. 1.
Tantae laudis 〈◊〉〈◊〉 Lam. Lin.
〈◊〉〈◊〉 fides, Lam. 〈◊〉〈◊〉 NC. 1. Lan.
Ratione munita, Lam. Ebor. NC. 1.
Pamelius ait, Istud 〈◊〉〈◊〉 ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 locus obscurus est.
〈◊〉〈◊〉 fundat. Lam. 〈◊〉〈◊〉. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cod. quod ad dicendum par 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Quam postremam vocem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 codices.
Corroborandos, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 Lam.
Honorem, 〈◊〉〈◊〉. Ebor. NC. 1. Lan.
Pamelius 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 codic. non male, quanta sit gloriae virtus, quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cordis & polluti corporis 〈◊〉〈◊〉 modice 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Accedens proprius ad corruptam 〈◊〉〈◊〉 & exc. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sed prior placet magis. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉.
Relevatis, 〈◊〉〈◊〉. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 NC. 1. &, Imp.
m 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Ebor. NC. 1. Iter 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Imp.
n Sic Lam. Ebor. NC. 1. tractantis, Imp.
Quid sit hoc, Lam. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉.
Ad quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
〈◊〉〈◊〉 113. 5.
〈◊〉〈◊〉 Lam. Ebor. NC. 1.
Exitium, Lam. Ebor. NC. 1.
Opprimi, Lam. Ebor. NC. 1.
Et sanguis suus esse, Lam. Ebor. NC. 1.
Pamelius ait, Hoc sic restitui ex Cambron. cod. pro eo quod duntaxat: sanguis suus (vel vivos) esse monstraret.
〈◊〉〈◊〉 tentibus stipulis, Lam. Ebor. NC. 1.
Pamelius ait, Ita eti∣am ex 〈◊〉〈◊〉 hunc locum restitui: Nam veram esse eam 〈◊〉〈◊〉 tum probat experientia, tum quod alioqui non esset apta 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 erat, latentes, pro quo Manutius & Morellus, 〈◊〉〈◊〉.
Sic Lam. Ebor. NC. 1. Imp. coguntur.
Pamelius ait, Cambronensis & hic & postea 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 propius ad lectionem 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 codicis, jubet. Latius de his in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
Arista floreat, Lam. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉, Lam. Ebor. NC. 1.
Exitus corporis diu tractati, Lam. Ebor.
Unde possimus, Lam. Ebor. 〈◊〉〈◊〉.
〈…〉〈…〉 rum hoc ex Cambron. cod. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pro eo quod Manutius & 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 judiciis contineri. Est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 apud Cyprianum.
〈◊〉〈◊〉 fellerint, Lin.
Noceat, Lam. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉, Sic cum Manutio & Morelio Affligin. cod. pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, negatoris. Cambronensis autem cod. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 complexos, &c. Quomodo si legas, active accipitur, 〈◊〉〈◊〉, pro, comburit. Haud aliter ac dixit Virgilius Georg. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Syrius Indos.
〈◊〉〈◊〉. 12. 8.
〈◊〉〈◊〉, in terris, neque alibi habet Cyprianus, neque 〈◊〉〈◊〉: pro more tamen Cypriani ex duobus Evangelistis 〈◊〉〈◊〉 est hoc testimonium.
Sap. 3. 7.
Dan 6. 26.
Per substantiam fidei, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
Quos, 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 tribulatione, Lam. Ebor. NC. 1.
Consedit, Lam. Ebor. NC. 1.
Sed est 〈◊〉〈◊〉, Lam. Ebor. NC. 1.
Desiderio voluntatis, Lam. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 magni, Lam. Ebor. NC. 1.
Praetendit, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 Lam. Ebor. NC. 1. Imp. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
〈◊〉〈◊〉 ad novissimum quadrantem, Lam. Ebor. NC. 1.
Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, nempe de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉, quare 〈◊〉〈◊〉 hic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sunt 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui 〈◊〉〈◊〉 nominis aut 〈◊〉〈◊〉.
Promista 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 haec Cambron. cod. prae illa Manut & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut 〈◊〉〈◊〉 cunctas, neque vero male 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum Affligin. cod. At∣que ut transeam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
Si qua, Lam. Ebor. 〈◊〉〈◊〉 NC. 1.
Ma t. 5. 26.
Eccles. 2. 1.
Exclamat & dicit, Lam.
〈◊〉〈◊〉. 1. 21.
Contra omnes, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
Dignationem, 〈◊〉〈◊〉
〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
Verbis dici, Lam. Ebor. NC. 1.
Nescio quid, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
Rigaltius ait, Pulcre hic locus restitutus est à Manutio & Morel antea erat, ustus est, &c.
Illud, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 1.
Eccles. 2. 4
Lumine prodest, Lam. Ebor. NC. 1.
Dives omnis, Lam. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 scivit, Lam. Ebor. NC. 1.
Pamelius ait, E∣tiam hunc locum ele anter illi restituerunt, antea erat; ros & in liquidum slammis torrentibus resolvam, seu, resoluisser,&c. Et pro, canali, quod habet etiam Cambronensis, legeba∣tur, carnali, pessime.
Sap. 3. 4.
〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 Quia autem Cambronensis 〈…〉〈…〉 esse legendum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈…〉〈…〉 qui prorsus legendum, 〈◊〉〈◊〉 〈…〉〈…〉 accipit, quia & Graece & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
Quae saepe propositum, Lam. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ebor.
Patrem positum, Lam. Ebor. NC. 1.
Si adjacentibus, Lam. Ebor. 〈◊〉〈◊〉 NC. 1.
Marc. 12. 36.
Gen. 22. 2
Imperiis, Lam Ebor. NC. 1.
Sic Lam. Ebor. NC. 1. 〈◊〉〈◊〉. In gratia.
〈◊〉〈◊〉 8. 18.
Revelabitur, Lam Ebor. NC. 1.
pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 hanc lectionem substituimus, pro quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inimica hostis tela commoverit; & Morelius, 〈◊〉〈◊〉 inimica hostes tela commoverint.
〈◊〉〈◊〉, Lam. Ebor. NC. 1.
Totum in se ipse convolvit cum, Lam. Ebor. NC. 1.
Pars 〈◊〉〈◊〉, Lam. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 1.
Nexu, Lam. Ebor. NC. 1.
Rotet 〈◊〉〈◊〉, Lam.
pamelius ait, Rursum hoc ex 〈◊〉〈◊〉 pro, & se cruciet. Juxta quem etiam nunc primum 〈◊〉〈◊〉 locus sequens distinguitur: Quibus autem inquisitus 〈◊〉〈◊〉 semper 〈◊〉〈◊〉 aut notus nunquam excidit Christi 〈◊〉〈◊〉 Neque 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 rite 〈◊〉〈◊〉, quibus semper suit Deus inquisitus aut 〈◊〉〈◊〉
pamelius ait, Haec Cambro∣nens. cod. lectio magis quadrat sequentibus Excus vulg. ha∣bebant. Arbor densior comam vestit, pro quo illi, arborem densior coma.
Stc Lam. Ebor. NC. 1. Imp. Quoddam martyrio.
Homines, Lam. Ebor. NC. 1.
〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉.
c 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉.
Resolvuntur, Lam. Ebor. NC. 1.
〈◊〉〈◊〉 est, Lam. Ebor. NC. 1.
〈…〉〈…〉.
Agitatione, Lam. Ebor. NC. 1.
* 〈◊〉〈◊〉 14. 2.
Matt. 3. 10.
Jo. 12. 35.
〈◊〉〈◊〉 Lam. Ebor. NC. 1. Imp. Utnos,
〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 9. 24.
Col. 2. 20.
Gal. 6. 14.
Matt. 10. 39.
1 Cor. 11. 1.
Alibi 〈◊〉〈◊〉 Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
Cor. 7. 7.
Sic Lam. Ebor. NC. 1. Imp. 〈◊〉〈◊〉.
〈…〉〈…〉.
〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 1.
f Sic Lam. Imp. Virorum.