Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

Sancti Caecilii Cypriani EPISTOLAE.

EPISTOLA. I. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus & plebi Furnis confistentibus ¶ 1.1, Salutem.

* 1.2* 1.3 GRAVITER commoti sumus ego & collegae mei qui * 1.4* 1.5 praesentes ¶ 1.6 aderant, & compresbyteri nostri qui no∣bis b 1.7 assidebant, fratres carissimi, cum cognovissemus quod Geminius Victor frater noster de seculo exce∣dens, Geminium Faustinum Presbyterum tutorem ¶ 1.8* 1.9 testamento suo nominaverit: cum jam pridem in concilio Episcopo∣rum statutum sit, ne quis de Clericis, & Dei ministris tutorem vel c 1.10 curatorem testamento suo constituat, quando singuli divino sacer∣dotio honorati, & in d 1.11 Clerico ministerio constituti, non nisi altari & sacrificiis deservire, & precibus atque orationibus vacare debeant. * 1.12 Scriptum est enim: Nemo militans Deo e 1.13 obligat se f 1.14 molestiis se∣cularibus, * 1.15

ut possit placere ei cui se probavit ¶ 1.16. Quod cum de om∣nibus dictum sit, quanto magis Clerici molestiis & laqueis secularibus obligari non debent, qui a 1.17 divinis rebus & spiritalibus occupati, ab ecclesia recedere, & ad terrenos & seculares actus vacare non possunt?

Cujus ordinationis & religionis formam Levitae prius in lege te∣nuerunt, * 1.18* 1.19b 1.20 ut cum terram dividerent, & possessiones partirentur un∣decim tribus, Levitica tribus, quae templo & altari, & ministeriis di∣vinis vacabat, nihil de illa divisionis portione perciperet; sed aliis terram colentibus, illa tantum Deum colereret, & ad victum atque alimentum ab undecim tribubus de fructibus qui nascebantur, deci∣mas c 1.21 reciperet. Quod totum fiebat de auctoritate & dispositione divina, ut qui operationibus divinis insistebant, in nulla re avocaren∣tur; nec cogitare, aut agere secularia cogerentur. Quae nunc ratio & forma in Clero tenetur, ut qui in Ecclesia Domini, d 1.22 ordinatione Clerica promoventur, e 1.23 in nullo ab administratione divina avocen∣tur; nec molestiis & negotiis secularibus alligentur, sed in honore sportulantium fratrum ¶ 1.24, tanquam decimas ex fructibus accipien∣tes ¶ 1.25, ab altari & sacrificiis non recedant, sed die ac nocte coelestibus rebus & spiritalibus serviant.

* 1.26 Quod Episcopi antecessores nostri religiose considerantes, & salu∣briter providentes, censuerunt ne quis frater excedens, ad tutelam

vel curam Clericum nominaret: ac si quis hoc fecisset, non offeretur * 1.27 pro eo, nec a 1.28 sacrificium pro dormitione ejus celebraretur. Neque * 1.29 enim apud altare Dei meretur nominari in sacerdotum prece, qui ab altari sacerdotes & ministros voluit avocare. Et ideo Victor cum contra formam nuper in Concilio à sacerdotibus datam, Geminium Faustinum Presbyterum ausus sit tutorem constituere, non est quod pro dormitione ejus apud vos fiat b 1.30 oblatio ¶ 1.31, aut deprecatio aliqua nomine ejus in Ecclesia frequentetur. Ut Sacerdotum decretum reli∣giose & necessarie factum servetur à nobis, simul & ceteris fratri∣bus detur exemplum, ne quis sacerdotes & ministros Dei altari ejus & Ecclesiae vacantes, ad seculares molestias devocet. Observari enim de cetero poterit, ne ultra hoc fiat circa personam Clericorum, si quod nunc factum est, fuerit vindicatum. c 1.32 Opto vos, fratres carissi∣mi, semper bene valere.

EPISTOLA II. Cyprianus Eucratio Fratri, Salutem.

PRO dilectione tua, & verecundia mutua consulendum me ex∣istimasti, * 1.33* 1.34 frater carissime, quid mihi videatur de d 1.35 histrione ¶ 1.36 quodam, qui apud vos constitutus, in ejusdem adhuc artis suae * 1.37 dedecore ¶ 1.38 perseverat, & magister & doctor non erudiendorum, sed perdendorum puerorum, id quod male didicit, ceteris quoque insi∣nuat:

an talis debeat communicare nobiscum. a 1.39 Puto nec majestati divinae, nec Evangelicae disciplinae congruere, ut pudor & honor Ecclesiae tam turpi & infami contagione foedetur. Nam cum in * 1.40b 1.41 lege c 1.42 prohibeantur viri ¶ 1.43 induere muliebrem vestem, & maledicti ejusmodi judicentur; quanto majoris est criminis, non tantum muli∣ebria indumenta accipere; sed & gestus quoque turpes, & molles, & muliebres, magisterio impudicae artis exprimere?

Nec excuset se quisquam si à theatro ipse cessaverit, cum tamen hoc * 1.44 ceteros doceat. Non potest enim videri cessasse, qui vicarios substi∣tuit, & qui pro se uno, plures succidaneos suggerit ¶ 1.45; contra instituti∣onem Dei erudiens & docens, quemadmodum d 1.46 masculus frangatur in foeminam, & sexus arte mutetur; & diabolo divinum plasma maculanti, per corrupti atque enervati corporis delicta, placeatur. Quod si pe∣nuriam talis & necessitatem paupertatis obtendit; potest inter cete∣ros, qui alimentis Ecclesiae sustinentur, hujus quo{que} necessitas adjuvari; si tamen contentus fit e 1.47 frugalioribus, sed innocentibus cibis: nec f 1.48 putet salario se esse redimendum ¶ 1.49 ut à peccatis cesset, quando hoc non nobis, sed sibi praestet. Ceterum g 1.50 quantum velit inde quaerat, * 1.51 qualis quaestus est qui de convivio Abraham, Isaac, & Jacob homines rapit, & male ac perniciose in seculo saginatos, ad aeternae famis ac sitis supplicia deducit. Et ideo quantum potes, eum ab hac pravi∣tate & dedecore, ad viam innocentiae, atque ad spem vitae suae revoca; ut sit contentus Ecclesiae sumtibus, parcioribus quidem, sed salutari∣bus. Quod si illic Ecclesia non sufficit ut laborantibus praestet ali∣menta, poterit se ad nos transferre ¶ 1.52, h 1.53 & hic quod sibi ad victum atque ad vestitum ⁱ necessarium fuerit accipere; nec alios extra Ec∣clesiam mortalia ¶ 1.54 docere, sed ipse salutaria in Ecclesia discere. Opto te, fili carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. III. Cyprianus Rogatiano Fratri, Salutem.

GRAVITER & dolenter commoti sumus ego & b 1.55 collegae * 1.56 qui praesentes aderant, frater carissime, lectis literis tuis, qui∣bus * 1.57 de Diacono tuo conquestus es, quod immemor sacerdo∣talis loci tui, & officii ac ministerii sui oblitus, contumeliis & injuriis suis te exacerbaverit. Et tu quidem honorifice circa nos, & c 1.58 pro solita tua humilitate fecisti, ut malles de eo nobis conqueri, cum pro Episcopatus vigore & cathedrae auctoritate haberes potestatem, qua posses de illo statim vindicari; certus quod collegae tui omnes d 1.59 gra∣tum haberemus quodcunque circa Diaconum tuum contumeliosum sacerdotali potestate fecisses, habens circa hujusmodi homines prae∣cepta divina, cum Dominus Deus in Deuteronomio dicat: Et ho∣mo * 1.60 quicunque fecerit in superbia, ut non exaudiat sacerdotem aut judicem, quicunque fuerit in diebus illis, morietur homo ille, & om∣nis populus cum audierit, timebit: & non agent impie etiam nunc. Et ut sciamus hanc Dei vocem cum vera & summa e 1.61 majestate pro∣cessisse ad honorandos ac vindicandos sacerdotes suos; cum adversus Aaron sacerdotem tres de ministris, Chore, & Dathan, & Abiron ¶ 1.62* 1.63 ausi sunt f 1.64 superbisse, & cervicem suam extollere, & sacerdoti prae∣posito se adaequare, hiatu terrae absorpti ac devorati, poenas statim sacrilegae audaciae persolverunt. Nec soli illi, sed & caeteri ducenti quinquaginta, qui eis comites ad audaciam fuerunt, prorumpente à Domino igne consumti sunt; ut probaretur, sacerdotes Dei ab eo qui sacerdotes facit vindicari. In libro quoque Regum, cum Samu∣el sacerdos à Judaeorum populo ob senectutem, sicut tu modo, con∣temneretur; exclamavit iratus Dominus, & dixit: Non te spreve∣runt, sed me spreverunt. Et ut hoc ulcisceretur ¶ 1.65 excitavit eis Saul * 1.66 Regem, qui eos injuriis gravibus affligeret, & per omnes contume∣lias & poenas superbum populum calcaret & premeret, ut contem∣tus sacerdos de superbo populo ultione divina vindicaretur. Sed & Solomon in Spiritu sancto constitutus testatur & docet, quae sit sacer∣dotalis auctoritas & potestas dicens: Ex tota anima tua time Deum, * 1.67 & sacerdotes ejus sanctifica. g 1.68 Et iterum; Honora Deum ex tota

anima tua, a 1.69 & honorifica sacerdotes ejus. Quorum praeceptorum * 1.70 memor beatus Apostolus Paulus, secundum quod in Actibus Aposto∣lorum legimus, cum ei diceretur: Sic insilis in sacerdotem ¶ 1.71 Dei ma∣ledicendo? * 1.72b 1.73 Respondit & dixit: Nesciebam, fratres, quia Pontifex est: scriptum est enim: Principem c 1.74 populi tui non maledices. Dominus etiam noster ipse Jesus Christus, Rex & judex & Deus no∣ster, usque ad passionis diem servavit honorem Pontificibus & sacer∣dotibus, quamvis illi nec timorem Dei, d 1.75 nec agnitionem Christi ser∣vassent. Nam cum leprosum emundasset, dixit illi: Vade & mon∣stra * 1.76 te sacerdoti, & offer donum. Humilitate ea qua nos quoque esse * 1.77 humiles docuit, sacerdotem adhuc appellabat quem sciebat esse sa∣crilegum. Item e 1.78 sub ictu passionis cum alapam accepisset, & ei di∣ceretur, sic respondes Pontifici? nihil ille contumeliose locutus est in personam Pontificis, sed magis innocentiam suam tuitus est, di∣cens? f 1.79 Si male locutus sum, exprobra de malo ¶ 1.80; Si autem bene, * 1.81 quid me caedis? Quae omnia, ab eo ideo facta sunt humiliter atque pa∣tienter, ut nos humilitatis ac patientiae haberemus exemplum. Do∣cuit enim sacerdotes veros legitime & plene honorari, dum circa fal∣sos sacerdotes ipse talis exstitit.

* 1.82g 1.83 Meminisse autem Diaconi debent ¶ 1.84, quoniam Apostolos, id est, * 1.85 Episcopos & praepositos Dominus elegit: Diaconos autem post * 1.86 ascensum Domini in coelos Apostoli sibi constituerunt Episcopatus * 1.87 sui & Ecclesiae ministros. Quod si nos aliquid audere contra Deum possumus, qui Episcopos facit; possunt & contra nos au∣dere Diaconi, à quibus fiunt. Et ideo h 1.88 oportet Diaconum, de quo scribis, agere audaciae suae poenitentiam, & honorem sacerdotis ag∣noscere, & Episcopo praeposito suo plena humilitate satisfacere.

Haec sunt enim initia haereticorum, & ortus atque conatus * 1.89 schismaticorum male cogitantium, ut sibi placeant, & praeposi∣tum superbo tumore contemnant. Sic de Ecclesia receditur, sic altare profanum foris collocatur, sic contra pacem Christi & ordinationem atque unitatem Dei rebellatur. Quod si ultra te contumeliis suis exacerbaverit & provocaverit, i 1.90 fungeris circa eum potestate honoris tui, ut eum vel deponas vel abstineas ¶ 1.91. Nam si Apostolus Paulus ad Timotheum scribens dixit: Juventutem tu∣am * 1.92 nemo despiciat, quanto magis tibi à collegis tuis dicendum est: Senectutem tuam k 1.93 nemo despiciat? Et quoniam scripsisti quendam

cum eodem Diacono tuo se miscuisse, & superbiae ejus atque audaciae participem esse, hunc quoque & si qui alii tales exstiterint, & contra sacerdotem Dei fecerint, vel coercere poteris, vel abstinere ¶ 1.94. Nisi quod hortamur & monemus, ut peccasse se potius intelligant, & sa∣tisfaciant, & nos propositum nostrum tenere patiantur. Magis enim optamus & cupimus contumelias & injurias singulorum, clementi pa∣tientia vincere; quam sacerdotali licentia vindicare. Opto te, fra∣ter carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. IV. Cyprianus, Caecilius, Victor, Sedatus, Tertullus, cum Presbyteris qui praesentes aderant, Pompo∣nio fratri, Salutem.

LEGIMUS. literas tuas, frater carissime, quas per Paco∣nium * 1.95* 1.96 fratrem nostrum misisti; postulans & desiderans, ut tibi rescriberemus; quid nobis de iis virginibus videatur, quae cum a 1.97 in statu suo esse, ¶ 1.98 & continentiam firmiter tenere decreve∣rint, detectae sint postea in eodem lecto pariter mansisse cum mascu∣lis: * 1.99 Ex quibus unum Diaconum esse ¶ 1.100 dicis; plane easdem quae se cum viris dormisse confessae sint, asseverare se integras esse. Circa quam rem, quoniam consilium nostrum desiderasti, scias nos ab E∣vangelicis & Apostolicis traditionibus non recedere, quo minus fra∣tribus & sororibus nostris constanter & b 1.101 fortiter consulatur, & c 1.102 per omnes utilitatis & salutis vias, Ecclesiastica disciplina servetur; cum Dominus loquatur & dicat; Et dabo vobis pastores secundum * 1.103 cor meum, d 1.104 & pascent vos pascentes cum disciplina: & iterum scri∣ptum * 1.105 sit: Disciplinam qui abjicit, infelix est: & e 1.106 in Psalmis quoque * 1.107 spiritus sanctus admoneat & instruat, dicens: Continete disciplinam, ne forte irascatur Dominus, & pereatis à via recta, cum exarserit cito ira ejus super vos. Primo igitur in loco, frater carissime, & prae∣positis, & plebi nihil aliud elaborandum est, quam ut qui Deum ti∣memus, cum omni observatione disciplinae divina praecepta tenea∣mus; nec patiamur errare fratres nostros, & pro f 1.108 arbitrio & ructu ¶ 1.109

suo vivere, sed ad vitam singulis fideliter consulere: nec pati virgi∣nes cum masculis habitare, non dico simul dormire, sed nec simul vivere: quando & sexus infirmus, & aetas adhuc lubrica per omnia fraenari à nobis & regi debeat, ne diabolo insidianti & saevire cupi∣enti, ad nocendum detur occasio, quando & Apostolus dicat; No∣lite * 1.110 locum dare diabolo. a 1.111 Liberanda est vigilanter de periculosis locis navis, ne inter scopulos & saxa frangatur. Exuenda est velo∣citer ¶ 1.112 de incendio sarcina, priusquam flammis supervenientibus con∣cremetur. b 1.113 Nemo diu tutus est, periculo proximus. Nec evade∣re c 1.114 diabolum servus Dei poterit, qui se diaboli laqueis implicavit. Intercedendum est cito d 1.115 talibus, dum adhuc separari innocentes possunt, quia e 1.116 dividi postmodum nostra intercessione non pote∣runt ¶ 1.117. Denique quam graves multorum ruinas hinc fieri videmus, & per hujusmodi illicitas & periculosas conjunctiones corrumpi plu∣rimas virgines cum summo animi nostri dolore conspicimus. f 1.118 Quod si ex fide se Christo dicaverunt ¶ 1.119: g 1.120 pudice & caste sine ulla fabula perseverent, ita fortes & stabiles praemium virginitatis expectent. Si autem perseverare nolunt, vel non possunt; melius est nubant, * 1.121 quam in h 1.122 ignem delictis suis cadant. Certe nullum fratribus aut so∣roribus scandalum faciant, cum scriptum sit: Si cibus scandalizat fra∣trem; * 1.123 non manducabo i 1.124 carnem in seculum ne fratrem scandalizem.

Nec aliqua k 1.125 putet se hac excusatione defendi, quod inspici, & * 1.126 probari ¶ 1.127 possit; an virgo sit: cum & manus obstetricum & l 1.128 ocu∣lus saepe fallatur. Et si incorrupta inventa fuerit virgo ea parte sui qua mulier potest esse; potuerit tamen ex alia corporis parte 〈◊〉〈◊〉, m 1.129 quae violari potest, & tamen inspici non potest. Certe ipse concubitus, ipse complexus, ipsa confabulatio & osculatio, & conja∣centium duorum turpis & foeda dormitio, quantum dedecoris & cri∣minis confitetur? Si superveniens maritus sponsam suam jacentem cum altero videat, nonne indignatur & fremit? & per n 1.130 zeli livorem ¶ 1.131 fortassis & gladium in manum sumit? Quid? Christus Dominus, & judex noster, cum virginem suam sibi dicatam, & sanctitati suae de∣stinatam jacere cum altero cernit, quam indignatur & irascitur? & quas poenas incestis ejusmodi conjunctionibus comminatur? Cujus o 1.132 ut gladium spiritalem, & venturum judicii diem p 1.133 unusquisque fra∣trum possit evadere, omni consilio providere & elaborare debemus.

Et cum omnes omnino disciplinam tenere oporteat, multo magis * 1.134 Praepositos & Diaconos curare hoc fas est, qui exemplum & do∣cumentum ceteris de conversatione & moribus suis praebe∣ant. Quomodo enim possunt integritati & continentiae praeesse, si ex ipsis incipiant corruptelae, & vitiorum magisteria procedere? Et

iccirco consulte & cum vigore fecisti, frater carissime, abstinendo Diaconum ¶ 1.135, qui cum virgine saepe mansit, sed & caeteros qui cum virginibus dormire consueverunt. Quod si poenitentiam hujus illi∣citi concubitus sui egerint, & à se invicem recesserint, inspiciantur interim virgines ab obstetricibus ¶ 1.136 diligenter, & si virgines inventae fu∣erint, accepta communicatione ad Ecclefiam admittantur; hac ta∣men interminatione, ut si ad eosdem masculos postmodum reversae fuerint, aut fi cum eisdem a 1.137 in una domo ¶ 1.138 & sub eodem tecto simul habitaverint, graviore censura ejiciantur, nec in Ecclesiam postmo∣dum b 1.139 facile recipiantur. Si autem de eis aliqua corrupta fuerit deprehensa, agat poenitentiam plenam ¶ 1.140, quia quae hoc crimen ad∣misit, non mariti sed Christi adultera est ¶ 1.141, & ideo aestimato justo tem∣pore; postea exomologesi facta, ad Ecclesiam redeat. Quod si ob∣stinate perseverant, nec se ab invicem separant; sciant se cum hac sua impudica obstinatione nunquam ô nobis admitti in Ecclesiam posse, ne exemplum caeteris ad ruinam delictis suis facere incipiant.

Nec putent sibi vitae aut salutis constare rationem, si Episcopis & * 1.142 sacerdotibus obtemperare noluerint; cum in Deuteronomio Domi∣nus * 1.143 Deus dicat: Et homo quicunque c 1.144 fecerit in superbia, ut non ex∣audiat sacerdotem, aut judicem, quicunque fuerit, in diebus illis, mo∣rietur homo ille, & omnis populus cum audierit, timebit, & non agent impie etiam nunc. Interfici Deus jussit sacerdotibus suis non obtemperantes, d 1.145 judicibus à se ad tempus constitutis non obe∣dientes; sed tunc quidem gladio occidebantur, quando adhuc & circumcisio carnalis manebat: nunc autem quia circumcisio spirita∣lis esse e 1.146 apud fideles servos Dei coepit, spiritali gladio superbi & contumaces necantur, dum de Ecclesia ejiciuntur. Neque enim vivere foris possunt, cum domus Dei una sit, & nemini salus esse, nisi in Ecclesia possit. Indisciplinatos autem perire, dum non audiunt nec obtemperant salubribus praeceptis, testatur scriptura divina quae dicit: Non diligit indisciplinatus castigantem se. Qui autem ode∣runt * 1.147 correptiones, consumentur turpiter. Ergo ne indisciplinati consumantur & pereant, da operam, frater carissime, ut quantum potes, f 1.148 consiliis salutaribus fraternitatem regas, & fingulis ad salu∣tem suam consulas. Arcta & angusta est g 1.149 via per quam gradimur * 1.150 ad vitam, sed summus & magnus est h 1.151 fructus cum pervenimus ad gloriam. Qui se semel castraverunt propter regnum coelorum, Deo * 1.152 per omnia placeant; nec sacerdotes Dei aut Ecclesiam Domini, i 1.153 scandalo suae pravitatis offendant. Et si ad praesens à nobis k 1.154 con∣tristari videantur ¶ 1.155, nos tamen in salubri persuasione maneamus, sci∣entes * 1.156

& Apostolum dixisse: Ergo ego inimicus factus vobis sum, ve∣rum * 1.157 dicens vobis? Quod si obtemperaverint nobis, a 1.158 lucrati sumus fratres, & eos ad salutem pariter & dignitatem nostro sermone for∣mavimus. Siautem quidam de perversis obtemperare b 1.159 noluerint, sequamur eundem Apostolum dicentem: Si hominibus placerem, * 1.160 Christi servus non essem: si quibusdam suadere non possumus ut eos Christo placere faciamus, nos certe, quod nostrum est, c 1.161 Christo Domino & Deo nostro, praecepta ejus servando, placeamus. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. V. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus fratribus carissimis, S.

SALUTO vos incolumis ¶ 1.162 per Deigratiam, fratres carissimi, * 1.163* 1.164 laetus quod circa incolumitatem quoque vestram omnia integra esse cognoverim. Et quoniam mihi interesse nunc non per∣mittitloci conditio ¶ 1.165; peto vos pro fide & religione vestra, fungami∣ni illic & vestris partibus & meis; ut nihil vel ad disciplinam, vel * 1.166 ad diligentiam desit. d 1.167 Quantum autem ad sumtus suggerendos five illis, qui gloriosa voce Deum confessi, in carcere sunt constituti; five iis, qui pauperes, & indigentes laborant, & tamen in Domino perseverant; peto nihil desit: cum e 1.168 sunuma omnis quae redacta est ¶ 1.169, illic fit apud clericos distributa propter ejusmodi casus: ut haberent plures, unde ad necessitates, & pressuras singulorum ope∣rari possint.

f 1.170 Peto quoque ad procurandam quietem solertia & solicitudo ve∣stra * 1.171 non g 1.172 definat: nam etsi fratres ¶ 1.173 pro dilectione sua cupidi sunt ad conveniendum & visitandum confessores ¶ 1.174 bonos, quos illustravit

jam gloriosis initiis divina dignatio, tamen caute hoc, & non glome∣ratim, * 1.175 nec per multitudinem simul junctam puto esse faciendum: ne ex hoc ipso invidia concitetur, & introeundi aditus denegetur, & dum insatiabiles multum volumus, totum perdamus. Consulite er∣go & providete, ut cum temperamento a 1.176 hoc agi tutius possit: ita ut presbyteri quoque, qui illic apud confessores offerunt ¶ 1.177, singuli cum singulis diaconis per vices alternent: quia & mutatio personarum, & vicissitudo convenientium minuit invidiam. Circa omnia enim * 1.178 mites & humiles, ut servis Dei congruit, temporibus servire ¶ 1.179, & qui∣eti prospicere, & plebi providere debemus. Opto vos, fratres ca∣rissimi ac b 1.180 desideratissimi, semper benevalere, & nostri meminisse. Fraternitatem universam salutate. Salutant vos Victor diaconus, & qui mecum sunt. Valete.

EPISTOLA. VI. Cyprianus Sergio, Rogatiano, & caeteris confes∣soribus in Domino perpetuam S.

SALUTO vos, fratres carissimi, optans ipse quoque conspectu * 1.181* 1.182 vestro frui, si me ad vos pervenire loci conditio permitteret. Quid enim mihi optatius & laetius d 1.183 posset accidere, quam nunc vobis inhaerere, e 1.184 ut complecterer manus illas, quae purae & in∣nocentes * 1.185, & dominicam fidem servantes sacrilega obsequia respue∣runt? Quid jucundius & sublimius quam osculari nunc ora vestra, quae gloriosa voce Dominum confessa sunt; conspici etiam praesen∣tem

ab oculis vestris, qui despecto seculo, conspiciendo Deo digni extiterunt? Sed quoniam huic laetitiae a 1.186 interesse facultas non datur, has pro me ad aures & ad oculos vestros vicarias literas mitto, qui∣bus gratulor pariter & exhortor, ut in confessione coelestis gloriae fortes & stabiles perseveretis; & ingressi viam Dominicae dignationis, b 1.187 ad accipiendam coronam spiritali virtute pergatis, habentes Do∣minum protectorem & ducem, qui dixit: Ecce ego vobiscum sum * 1.188 omnibus diebus usque ad c 1.189 consummationem mundi. O beatum car∣cerem, quem illustravit vestra praesentia! O beatum carcerem, qui homines Dei mittit ad coelum! O tenebras lucidiores sole ipso, & luce hac mundi clariores; ubi modo constituta sunt Dei templa, & sanctificata divinis confessionibus membra vestra! Nec quidquam nunc versetur in cordibus & mentibus vestris, quam divina praecep∣ta & mandata coelestia, d 1.190 quibus vos ad tolerantiam passionis Spiri∣tus sanctus semper animavit. Nemo mortem cogitet, sed immorta∣litatem; nec temporariam poenam, sed gloriam sempiternam, cum scriptum sit: Pretiosa est in conspectu Domini e 1.191 mors justorum ejus. * 1.192 Et iterum: f 1.193 Sacrificium Deo spiritus contribulatus, cor contritum & humiliatum Deus non despicit. Et iterum, ubi loquitur scriptu∣ra divina de tormentis quae martyras Dei consecrant, & in ipsa pas∣sionis probatione sanctificant: Etsi g 1.194 coram hominibus ¶ 1.195 tormenta * 1.196 passi sunt, spes eorum immortalitate plena est. Et in paucis vex∣ati, in multis bene disponentur, quoniam Deus tentavit illos, & inve∣nit illos dignos se. Tanquam aurum in fornace probavit illos, & quasi holocausti hostiam accepit illos, & in tempore erit h 1.197 respectus illorum. Fulgebunt justi, & tanquam scintillae in arundineto discur∣rent. Judicabunt nationes & dominabuntur populis, & regnabit eorum Dominus in perpetuum.

Quando ergo judicaturos vos & regnaturos cum Christo Domino * 1.198 cogitatis, exultetisnecesse est, & futurorum gaudio praesentia supplicia calcetis; scientes ab initio mundi sic institutum, ut laboret istic in se∣culari conflictatione justitia, quando i 1.199 in origine statim prima, Abel * 1.200 justusocciditur; & exinde justi quique & prophetae & Apostoli missi. Quibus omnibus Dominus quoque in se ipso constituit exemplum, docens ad suum regnum non nisi k 1.201 eos qui se per viam suam secuti sint, pervenire, dicens: Qui amat animam suam in isto seculo, perdet illam. * 1.202 Et qui odit animam suam in isto seculo, in vitam aeternam conservabit illam. Et iterum: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam * 1.203 vero non possunt occidere. Magis autem metuite eum qui potest & animam & corpus occidere in gehennam. Paulus etiam nos adhorta∣tur, ut qui l 1.204 ad Domini promissa venire cupimus, imitari Dominum in omnibus debeamus. Sumus, inquit, filii Dei, si autem filii, & haeredes; * 1.205 haeredes quidem Dei, cohaeredes autem Christi, siquidem compatia∣mut, m 1.206 ut commagnificemur. Addit etiam comparationem prae∣sentis temporis, & futurae claritatis, dicens: Non sunt condignae pas∣siones * 1.207

hujus temporis ad superventuram claritatem, quae revelabitur in nobis. Cujus claritatis gloriam cogitantes, pressuras omnes & persecutiones tolerare nos convenit; quia etsi sunt multae pressurae * 1.208 justorum, ex omnibus tamen liberantur, qui in Deum fidunt.

Beatas etiam foeminas, quae vobiscum sunt in eadem confessionis * 1.209 gloria constitutae; quae Dominicam fidem tenentes, & sexu suo forti∣ores, non solum ipsae ad coronam proximae sunt, sed & caeteris quoque foeminis exemplum de sua constantia praebuerunt. Ac ne quid deesset ad gloriam a 1.210 numeri vestri, ut omnis vobiscum & sexus, & aetas esset in honore, pueros etiam vobis gloriosa confessione sociavit divina dig∣natio; repraesentans nobis tale aliquid, quale Ananias, Azarias, & Misahel illustres pueri aliquando fecerunt; quibus inclusis in b 1.211 cami∣num cesserant ignes, & c 1.212 refrigerii locum flammae dederunt ¶ 1.213, praesente cum illis Domino, & probante, quod in confessores & martyres ejus nihil posset gehennae ardor operari, sed quod qui in Deum d 1.214 cre∣derent, incolumes semper & tuti in omnibus perseverarent. Et con∣sideretis diligentius peto pro vestra religione, quae apud illos pue∣ros fides fuerit, quae promereri Dominum plenius potuit. Ad omnia enim parati, sicut omnes esse debemus, aiunt regi: Nebuchodono∣sor * 1.215 Rex non opus est nobis de hoc verbo respondere tibi, est enim Deus, cui nos servimus, potens eripere nos de camino ignis arden∣tis, & de manibus e 1.216 tuis Rex liberabit nos: & si non; notum tibi sit quoniam diis tuis non servimus, & imaginem auream quam statuisti, non adoramus. Cum se crederent, & pro fide sua scirent posse etiam de praesenti supplicio liberari; jactare hoc tamen, & vindicare sibi no∣luerunt, dicentes: Et si non; ne minor esset confessionis virtus sine testimonio passionis. Addiderunt posse omnia Deum facere, sed ta∣men non in hoc fidere, ut liberari in praesentia vellent, sed illam li∣bertatis, & securitatis aeternae gloriam cogitarent. Quam fidem nos quoque retinentes, & die ac nocte meditantes, toto corde ad Deum promti, contemtu praesentium futura tantummodo cogitemus, fru∣ctum regni aeterni, complexum & osculum Domini ¶ 1.217, conspectum Dei. Ut sequamini in omnibus Rogatianum presbyterum gloriosum se∣nem, f 1.218 viam nobis ad gloriam temporis nostri, religiosa virtute & di∣vina dignatione facientem, qui cum Felicissimo fratre nostro quieto semper & sobrio, excipiens ferocientis populi impetum, primum ho∣spitium vobis in carcere praeparavit, & metator ¶ 1.219 quodammodo ve∣ster, nunc quoque vos antecedit, quod ut consummetur in vobis, assi∣duis orationibus Dominum deprecamur, ut g 1.220 initiis ad summa per∣gentibus, quos confiteri fecit, faciat & coronari. Opto vos, fratres carissimi ac beatissimi in Domino semper bene valere, & ad coro∣nam coelestis gloriae pervenire.

EPISTOLA. VII. Cyprianus Presbyeris, & Diaconibus, Fratri∣bus carissimis, Salutem.

SALUTO vos, fratres carissimi, per Dei gratiam incolumis, op∣tans * 1.221 cito ad vos venire, ut desiderio tam meo quam vestro b 1.222 & om∣nium * 1.223 fratrum satisfiat. Oportet nos tamen paci communi con∣sulere, & interdum, quamvis cum taedio animi nostri, deesse vobis, ne praesentia nostri invidiam & violentiam gentilium provocet; & si∣mus * 1.224 auctores rumpendae pacis, qui magis quieti omnium consulere debemus. Quando ergo vos scripseritis rebus compositis me veni∣re debere, aut si ante dignatus fuerit Dominus ostendere ¶ 1.225, tunc ad vos veniam; ubi enim mihi aut melius possit esse, aut laetius, c 1.226 quam il∣lic, ubi me Deus & credere voluit & crescere ¶ 1.227? Viduarum & in∣firmorum & omnium pauperum curam peto diligenter habeatis; sed & peregrinis, si qui indigentes fuerint, sumtus suggeratis de quanti∣tate mea propria ¶ 1.228, quam apud Rogatianum compresbyterum no∣strum dimisi: quae quantitas ne forte jam universa erogata sit, misi eidem per Naricum Acoluthum ¶ 1.229 aliam portionem, ut largius & prom∣tius circa laborantes fiat operatio. Opto vos, fratres carissimi, sem∣per bene valere.

EPISTOLA. VIII.

DIDICIMUS secessisse benedictum a 1.230 Papam ¶ 1.231 Cypri∣anum * 1.232* 1.233¶ 1.234, à Clementio ¶ 1.235 subdiacono ¶ 1.236, qui à vobis ad nos ve∣nit, certa ex causa; quod utique recte fecerit ¶ 1.237, cum sit persona infignis, & imminente agone quem permisit Deus in se∣culo b 1.238 colluctandi causa cum adversario; simul cum servis suis, vo∣lens * 1.239 etiam angelis & hominibus certamen hoc manifestare, ut qui vi∣cerit coronetur; victus vero c 1.240 portaverit in se sententiam, quae nobis

manifesta est: Et cum incumbat nobis qui videmur praepositi esse ¶ 1.241, & a 1.242 vice pastoris custodire gregem; si negligentes inveniamur, di∣cetur nobis quod & antecessoribus nostris ¶ 1.243 dictum est, qui tam neg∣ligentes praepositi erant: quoniam perditum non requisivimus, & * 1.244 errantem non correximus, & claudum ¶ 1.245 non b 1.246 colligavimus ¶ 1.247; & lac eorum edebamus, & lanis eorum operiebamur. Denique & ip∣se Dominus implens quae erant scripta in lege & c 1.248 Prophetis, docet dicens: Ego sum Pastor bonus qui pono animam meam pro ovi∣bus * 1.249 meis: mercenarius autem & cujus non sunt propriae oves, cum

viderit lupum venientem, a 1.250 relinquens effugit, & lupus disergit o∣ves: sed & b 1.251 Simoni sic dicit ¶ 1.252: Diligis me? respondit, Diligo: Ait ei, Pasce oves meas. Hoc verbum factum ¶ 1.253 ex actu ipso quo * 1.254 cessit ¶ 1.255 cognoscimus; & ceteri discipuli similiter fecerunt. * 1.256

Nolumus ergo, fratres dilectissimi, vos mercenarios c 1.257 inveniri, sed * 1.258 bonos pastores, cum sciatis non minimum periculum incumbere, si non hortati d 1.259 fueritis fratres vestros stare in side immobiles, ne e 1.260 prae∣ceps iens ad idololatriam funditus eradicetur fraternitas. Nec enim f 1.261 hoc solum verbis vos hortamur, sed discere poteritis à pluribus è nobis ad vos venientibus, quoniam ea omnia nos Deo adjuvante & fecimus & facimus cum omni solicitudine & periculo seculari, g 1.262 ante oculos plus habentes timorem Dei & poenas perpetuas, quam ti∣morem hominum & brevem injuriam: non deserentes fraternitatem, & hortantes eos stare in fide, & h 1.263 paratos esse debere ire cum Domi∣no: Sed & i 1.264 ascendentes ad hoc quod compellebantur ¶ 1.265, revocavi∣mus ad Ecclesiam istam fortiter in fide ¶ 1.266; licet quidam terrore ipso k 1.267 compulsi, sive quod essent insignes personae, sive apprehensi timo∣re hominum, l 1.268 ruerunt: quos quidem separatos à nobis non dere∣linquimus, sed ipsos cohortati sumus & hortamur agere poenitentiam si quo modo m 1.269 indulgentiam poterunt recipere ¶ 1.270 ab eo qui potest prae∣stare: ne si relicti fuerint à nobis, pejores essiciantur. Videtis ergo, fratres, quoniam & vos hoc facere debetis, ut etiam illi qui cecide∣runt, hortatu vestro corrigentes animos eorum, si ad prehensi fuerint, iterato confiteantur, ut possint priorem errorem corrigere.

Et alia n 1.271 quae incumbunt vobis etiam ipsa subdidimus; ut, si qui in * 1.272 hanc tentationem inciderunt, coeperint adprehendi infirmitate, &

agant poenitentiam facti sui, & desiderent communionem, utique subveniri eis debet. Sive viduae, sive a 1.273 thlibomeni ¶ 1.274, qui se exhibere non possunt, sive hi qui in carceribus sunt, sive b 1.275 exclusi à sedibus suis, utique habere debent qui eis ministrent. Sed & catechumeni adprehensi c 1.276 infirmitate, decepti esse non debebunt ¶ 1.277, ut eis 〈◊〉〈◊〉 Et quod maximum est, corpora Martyrum aut ceterorum si non sepeliantur ¶ 1.278 grande periculum imminet eis quibus incumbit hoc opus. d 1.279 Cujuscunque ergo vestrum, quacunque occasione e 1.280 effe∣ctum fuerit hoc opus, certi sumus eum bonum servum aestimari, ut * 1.281 qui in minimo fidelis fuit, constituatur super decem civitates. Fa∣ciat autem Deus, qui omnia praestat sperantibus in se, ut omnes nos in his operibus inveniamur. Salutant vos fratres qui sunt in vincu∣lis, & presbyteri & tota Ecclesia, quae & ipsa cum summa sollicitu∣dine excubat pro omnibus qui invocant nomen Domini. Sed & f 1.282 vos petimus mutua vice, g 1.283 memores sitis nostri. Sciatis autem Bassi∣anum pervenisse ad nos; & petimus vos, qui habetis zelum Dei, harum literarum exemplum ad quoscunque poteritis, transmittere, per ido∣neas occasiones, vel vestras faciatis ¶ 1.284, sive nuncium mittatis, ut stent fortes & immobiles in fide. Optamus vos, fratres carissimi, bene vale∣re.

EPISTOLA. IX. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus ¶ 1.285 Romae ¶ 1.286 consistentibus fratribus S.

CUM de excessu boni viri collegae mei ¶ 1.287 rumor apud nos incer∣tus * 1.288* 1.289 esset, fratres carissimi, & opinio dubia nutaret: accepi à vobis literas ¶ 1.290 ad me missas per h 1.291 Clementium hypodiaco∣num, quibus plenissime de glorioso ejus exitu instruerer: & exultavi satis, quod pro integritate administrationis ejus, consummatio quo∣que

honesta processerit ¶ 1.292. In quo vobis quoque plurimum gratulor, quod ejus memoriam tam celebri & illustri testimonio prosequami∣ni: ut per vos innotesceret nobis, quod & vobis esset circa Praeposi∣ti memoriam ¶ 1.293 gloriosum, & nobis quoque fidei ac virtutis praeberet exemplum. Nam a 1.294 quantum perniciosa res est ad sequentium lap∣sum ruina praepositi, in tantum contra utile est & salutare, cum se Episcopus per firmamentum fidei fratribus praebet imitandum. Le∣gi b 1.295 etiam literas ¶ 1.296, in quibus c 1.297 nec qui scripserint, nec ad quos scriptum sit ¶ 1.298, significanter expressum est. Et quoniam me in iis∣dem literis & scriptura, & sensus, & chartae ipsae quoque moverunt, ne quid ex vero vel subtractum sit vel immutatum; eandem ad vos epistolam authenticam remisi ¶ 1.299, ut recognoscatis an ipsa sit quam Cle∣mentio hypodiacono perferendam dedistis: perquam etenim gra∣ve est, si Epistolae clericae veritas mendacio aliquo & fraude corrup∣ta est. d 1.300 Hoc igitur ut scire possimus, & e 1.301 scriptura & subscriptio an vestra sit recognoscite; & nobis quid sit in vero rescribite. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. X. Cyprianus, a 1.302 Martyribus & Confessoribus ¶ 1.303 Jesu Christi Domini nostri in Deo patre perpetuam Salutem.

EXULTO laetus & gratulor, fortissimi ac beatissimi fratres, * 1.304 cognita side ac virtute vestra, in quibus mater b 1.305 Ecclesia glori∣atur. * 1.306 Gloriata est & nuper quidem, cum confessione perstan∣te suscepta poena est, quae Confessores Christi fecit extorres; confes∣sio tamen praesens ¶ 1.307, quanto in passione fortior, tanto clarior & ma∣jor in honore est. Crevit pugna, crevit & pugnantium gloria. Nec retardati estis ab acie tormentorum metu, sed ipsis tormentis magis estis ad aciem provocati; fortes & stabiles ad maximi c 1.308 certaminis praelium d 1.309 promta devotione redistis. Ex quibus quosdam jam comperi coronatos ¶ 1.310, quosdam vero ad coronam e 1.311 victoriae proximos, universos autem, quos agmine glorioso carcer inclusit, pari ac simili calore virtutis ad gerendum certamen animatos; sicut esse oportet in divinis castris milites Christi: ut incorruptam fidei firmitatem non blanditiae decipiant, non minae terreant, non cruciatus ac tormenta devincant; quia major est qui in nobis est, quam qui est in hoc mun∣do. * 1.312 Nec plus ad dejiciendum potest terrena poena, quam ad eri∣gendum tutela divina. Probata res est certamine fratrum glorioso, qui ad tormenta vincenda ceteris duces facti, exemplum virtutis ac fidei praebuerunt, congressi in acie, donec acies succumberet victa. Quibus ego vos laudibus praedicem, fortissimi fratres? robur pecto∣ris vestri, & perseverantiam sidei quo praeconio vocis exornem? f 1.313 Tolerastis g 1.314 usque ad consummationem gloriae durissimam quaestio∣nem, nec cessistis suppliciis, sed vobis potius supplicia cesserunt. h 1.315 Finem dolorum, quem tormenta non dabant, coronae dederunt. i 1.316 Laniena gravior ad hoc diu perseveravit, non ut stantem fidem deji∣ceret, sed ut homines Dei ad Dominum velocius mitteret. Vidit admi∣rans praesentium multitudo coeleste certamen, certamen Dei, k 1.317 spirita le certamen, praelium Christi; stetisse servos ejus voce libera ¶ 1.318, mente incorrupta, virtute divina, telis quidem secularibus nudos, sed ar∣mis l 1.319 fidei credentes armatos. Steterunt torti torquentibus fortio∣res; & pulsantes ac laniantes ungulas, pulsata ac laniata membra vicerunt. Inexpugnabilem fidem superare non potuit faeviens diu

plaga repetita, quamvis rupta compage viscerum, torquerentur in ser∣vis Dei jam non membra, sed vulnera. Fluebat sanguis, qui incendi∣um persecutionis extinqueret, qui flammas & ignes gehennae glorioso cruore sopiret. O quale illud fuit spectaculum Domino, quam sub∣lime, quam magnum, quam Dei oculis, sacramento ac a 1.320 devotione mi∣litis ejus, acceptum! sicut scriptum est in Psalmis, Spiritu sancto lo∣quente * 1.321 ad nos pariter & monente: Pretiosa est in conspectu Domini mors justorum ejus: pretiosa mors haec est, quae emit immortalita∣tem b 1.322 pretio sui sanguinis; quae accipit coronam de consummatio∣ne virtutis. Quam c 1.323 laetus illic Christus fuit, quam libens in talibus servis suis & pugnavit & vicit protector fidei? & dans credentibus tantum, quantum se credit accipere ¶ 1.324 qui sumit; certamini suo ad∣fuit, praeliatores atque assertores sui nominis erexit, corroboravit, animavit. Et qui pro nobis mortem semel vicit, semper vincit in nobis. Cum vos, inquit, tradiderint, nolite cogitare quid loqua∣mini: * 1.325 dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini: non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus patris vestri qui loquitur in vo∣bis. Documentum rei praesens praelium praebuit. Vox plena spi∣ritu sancto de Martyris ore prorupit, cum Mappalicus beatissimus inter cruciatus suos Proconsuli diceret: Videbis cras agonem. Et quod ille cum virtutis ac fidei testimonio dixit, Dominus implevit. d 1.326 Agon coelestis exhibitus, & Dei servus in agonis promissi certamine coronatus est. Hic est agon quem Propheta e 1.327 Esaias praedixit; di∣cens: Non pusillum vobis certamen cum hominibus, quoniam Deus * 1.328 praestar agonem ¶ 1.329 Et ut ostenderet quis hic agon futurus esset, ad∣didit, dicens: Ecce virgo in f 1.330 uterum accipiet & pariet filium, & vocabitis nomen ejus Emmanuel. Hic est agon fidei nostrae qua congredimur, qua vincimus, qua coronamur. Hic est agon quem nobis ostendit beatus Apostolus Paulus, in quo oportet nos currere, & ad coronam gloriae pervenire. Nescitis, inquit, quia qui in sta∣dio * 1.331 currunt, omnes quidem currunt g 1.332 unus tamen accipit palmam? Sic currite ut occupetis. Omnis enim qui agonizat in omnibus continens est ¶ 1.333, & illi quidem ut corruptibilem coronam accipiant, nos autem h 1.334 incorruptam. Item suum certamen ostendens, & i 1.335 ho∣stiam se Domini cito futurum esse promittens, ait: Ego jam k 1.336 libor, * 1.337 & tempus instat assumtionis meae ¶ 1.338. Bonum agonem certavi, cur∣sum perfeci, sidem servavi. Jam superest mihi corona justitiae, quam mihi reddet Dominus in illa die, ille justus judex: non solum autem mihi, sed & omnibus qui dilexerint adventum ejus.

Hunc igitur agonem per Prophetas ante praedictum, per Dona∣num commissum, per Apostolos gestum, Mappalicus suo & collega∣rum * 1.339 suorum nomine Proconsuli repromisit. Nec fefellit in promil∣so suo vox fidelis: pugnam quam spospondit, exhibuit; & palmam, quam meruit, accepit. Istum nunc beatissimum Martyrem & alios participes ejusdem congressionis, & comites in fide stabiles, in dolo∣re patientes, in quaestione victores, ut ceteri quoque sectemini, & op∣to pariter, & exhortor; ut quos vinculum confeslionis & hospitium carceris simul junxit, jungat etiam consummatio virtutis, & corona coelestis; ut lacrymas matris Ecclesiae quae plangit ruinas & funera plurimorum ¶ 1.340, vos vestra laetitia tergeatis; & ceterorum quoque stan∣tium firmitatem vestri exempli provocatione solidetis. Si vos a 1.341 acics provocaverit, si certaminis vestri dies venerit, militate fortiter, di∣micate constanter, scientes vos sub oculis praesentis Domini dimi∣care, confessione nominis ejus ad ipsius gloriam pervenire; qui non sic est, ut servos suos tantum spectet; sed & ipse luctatur in nobis, ipse congreditur, ipse in certamine agonis nostris & coronat pariter, & coronatur.

Quod si ante diem certaminis vestri de indulgentia Domini pax * 1.342 supervenerit ¶ 1.343, b 1.344 vobis tamen maneat voluntas integra, & conscien∣tia gloriosa: Nec contristetur aliquis ex vobis, quasi illis minor qui ante vos tormenta perpessi, victo & calcato seculo, ad Dominum glorioso itinere venerunt: Dominus scrutator est renis, & cordis: * 1.345 arcana perspicit & intuetur occulta. Ad c 1.346 coronam Dei prome∣rendam sufficit ipsius testimonium solum, qui judicaturus est. Ergo utraque res, fratres carissimi, sublimis est pariter & illustris. Illa securior, ad Dominum victoriae consummatione properare: haec lae∣tior, accepto post gloriam commeatu ¶ 1.347, in Ecclesiae laude florere. O beatam Ecclesiam nostram, quam sic honor divinae dignationis illuminat; quam temporibus nostris gloriosus Martyrum sanguis illustrat? Erat ante in operibus fratrum candida, nunc facta est in Martyrum cruore purpurea. Floribus ejus nec lilia nec rosae desunt. Certent nunc singuli ad utriusque honoris amplissiman dignitatem. Ut accipiant coronas vel de opere candidas, vel de passione purpu∣reas. In coelestibus castris & pax & acies habent flores suos, qui∣bus miles Christi ob gloriam coronetur ¶ 1.348. Opto vos, fortissimi ac beatissimi fratres, semper in Domino bene valere, & nostri meminis∣se. Valete.

EPISTOLA. XI. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus a 1.349 fratribus Salutem.

QUANQUAM sciam ¶ 1.350, fratres carissimi, protimore, quem sin∣guli * 1.351* 1.352 debemus Deo, vos quoque illic assiduis orationibus & enix∣is precibus instanter incumbere; admoneo b 1.353 tamen & ipse c 1.354 religiosam solicitudinem vestram, ut d 1.355 ad placandum atque exo∣randum Dominum non voce sola, sed & jejuniis, & lacrymis, & om∣ni genere deprecationis ingemiscamus. Intelligendum est enim & confitendum, pressurae istius tam turbidam vastitatem, quae gregem nostrum maxima ex parte populata est, & adhuc usque populatur secundum peccata nostra venisse, dum viam Domini non tenemus, nec data nobis ad salutem coelestia mandata servamus. Fecit Do∣minus * 1.356 noster voluntatem patris, & nos non e 1.357 facimus Domini volun∣tatem; patrimonio & lucro studentes, superbiam sectantes, aemula∣tioni & dissentioni vacantes, simplicitatis & fidei negligentes, seculo verbis solis & non factis renunciantes ¶ 1.358, unusquisque sibi placentes, & omnibus displicentes. Vapulamus itaque ut meremur, cum scrip∣tum sit: Servus autem ille qui cognoscit voluntatem Domini sui, & * 1.359 non f 1.360 paruerit voluntati ejus, vapulabit multis. Quas autem plagas, quae verbera non meremur: quando nec confessores, qui exemplo ceteris ad bonos mores esse debuerant, teneant disciplinam ¶? Itaque dum quosdam insolenter extollit confessionis suae g 1.361 tumida & inve∣recunda jactatio, h 1.362 tormenta venerunt, & tormenta sine fine torto∣ris, sine exitu damnationis, sine solatio mortis ¶ 1.363; tormenta quae ad co∣ronam non facile dimittant, sed tamdiu torqueant, quamdiu dejici∣ant ¶ 1.364; nisi si aliquis divina dignatione subtractus inter ipsa crucia∣menta i 1.365 defecerit ¶ 1.366, adeptus gloriam non termino supplicii, sed velo∣citate moriendi.

Haec patimur delicto & merito nostro, sicut praemonuit divina cen∣sura, * 1.367* 1.368 dicens: Si dereliquerint legem meam, & in k 1.369 judiciis meis non ambulaverint; si justificationes meas profanaverint, & praecepta mea non observaverint: visitabo in virga facinora eorum, & in fla∣gellis delicta eorum. Virgas igitur & flagella sentimus, qui Deo

nec a 1.370 bonis factis placemus, nec pro peccatis satisfacimus ¶ 1.371. Roge∣mus de intimo corde & de tota mente misericordiam Dei, quia & ip∣se addidit dicens: Misericordiam autem meam non dispergam ab eis. Petamus & accipiemus; & si accipiendi mora & tarditas sue∣rit, * 1.372 quoniam graviter offendimus, pulsemus; quia & pulsanti 〈◊〉〈◊〉, si modo pulsent ostium preces, gemitus, & lacrymae nostrae, qui∣bus insistere & immorari oportet, etsi sit unanimis oratio ¶ 1.373.

Nam quod magis suasit & compulit, ut has ad vos literas scribe∣rem, * 1.374 scire debetis (sicut Dominus ostendere & revelare b 1.375 dignatur) dictum esse in vifione ¶ 1.376: Petite & impetratis. Tunc deinde prae∣ceptum plebi assistenti, ut pro quibusdam personis designatis sibi peterent ¶ 1.377. In petendo autem fuisse c 1.378 dissonas voces, & dispares voluntates: & vehementer hoc displicuisse illi qui dixerat: Petite & impetratis, quod plebis inaequalitas discreparet, nec esset fratrum consensio una & simplex, & juncta concordia; cum scriptum sit: * 1.379* 1.380 Deus qui d 1.381 inhabitare facit unanimes in domo. Et in Actis Apo∣stolorum * 1.382 legamus: e 1.383 Turba autem eorum qui crediderant, anima, ac * 1.384 mente una agebant: & Dominus sua voce mandaverit, dicens: Hoc est mandatum meum, ut diligatis invicem. Et iterum: Dico au∣tem vobis, quoniam si f 1.385 duo ex vobis convenerint in terra, de omnire * 1.386 quamcunque petieritis, continget vobis à patre meo qui in coelis est. Quod si duo unanimes tantum possunt, quid si unanimitas apud om∣nes esset? quid si secundum pacem, quam nobis Dominus dedit ¶ 1.387, universis fratribus conveniret? Jampridem de divina misericordia impetrassemus quod petimus, nec tamdiu in hoc salutis & fidei nostrae periculo fluctuaremus.

Imo vero nec venissent fratribus haec mala, si in unum fraternitas * 1.388 fuisset animata ¶ 1.389. Nam & illud ostensum est, quod sederet 〈◊〉〈◊〉 sedente sibi ad dextram juvene, qui juvenis anxius & cum qua∣dam indignatione subtristis, maxillam manu sustinens, moesto vultu sedebat. Alius vero in sinistra parte consistens rete portabat ¶ 1.390, quod se mittere, ut circumstantem populum caperet ¶ 1.391, minabatur: & cum

miraretur, quid hoc esset, ille qui vidit, dictum est ei: Juvenem qui ad dexteram sic sederet, contristari & dolere quod praecepta sua non a 1.392 observarentur: illum vero in sinistra exultare, quod sibi daretur occasio ut à patrefamilias potestatem sumeret saeviendi. Hoc prius longe ostensum est, quam tempestas b 1.393 vastitatis hujus oriretur. Et vidimus impletum quod fuerat ostensum, ut dum Domini praecepta contemnimus, dum datae legis mandata salutaria non tenemus, facu∣ltatem nocendi inimicus acciperet; & minus armatos, & ad repug∣nandum minus cautos jactu retis operiret ¶ 1.394.

Oremus instanter, & assiduis precibus ingemiscamus. Nam & * 1.395 hoc nobis c 1.396 non olim per visionem, fratres carissimi, exprobratum sciatis quod dormitemus in precibus, nec vigilanter oremus; & Deus utique, qui quem corripit diligit; quando corripit, ad hoc * 1.397 corripit ut emendet, ad hoc emendat, ut servet. Excutiamus ita∣que & abrumpamus somni vincula, & instanter ac vigilanter oremus: sicut Paulus Apostolus praecipit dicens: Instate orationi vigilantes * 1.398 in ea. Nam & Apostoli orare diebus ac noctibus non destiterunt, & Dominus quoque ipse disciplinae magister, & exempli nostri via, frequenter & vigilanter oravit, sicut in Evangelio legimus: Exiit in * 1.399 montem orare, & fuit pernoctans in oratione Dei: & utique quod orabat, orabat ille pro nobis, cum peccator ipse non esset, sed d 1.400 aliena peccata portaret. Adeo autem pro nobis ille deprecabatur, ut legamus alio loco: Dixit autem Dominus ad Petrum: Ecce * 1.401 Satanas postulavit ut vos vexaret ¶ 1.402 quo modo triticum, ego au∣tem e 1.403 rogavi pro te, ne deficiat fides tua. Quod si pro nobis ac pro delictis nostris ille & laborabat & vigilabat & precabatur, quanto nos magis insistere precibus & orare, & primo ipsum Domi∣num rogare, tum deinde per ipsum Deo patri satisfacere debemus? Habemus advocatum & deprecatorem pro peccatis nostris Jesum * 1.404 Christum Dominum & Deum nostrum, si modo nos in praeteritum peccasse poeniteat, & confitentes atque intelligentes delicta nostra, quibus nunc Dominum offendimus, vel de cetero nos ambulare in viis ejus, & praecepta ejus metuere spondeamus.

f 1.405 Pater nos & corrigit ¶ 1.406 & tuetur, stantes tamen in fide & pressuris * 1.407 atque angustiis, & Christo ejus firmiter adhaerentes, sicut scriptum est: Quis nos separabit à dilectione Christi? pressura, an angustia, * 1.408 an persecutio, an fames, an nuditas, an periculum, an gladius? Ni∣hil horum potest separare credentes, nihil potest avellere corpori ejus & sanguini cohaerentes. Persecutio ista examinatio est atque g 1.409 ex∣ploratio pectoris: excuti nos Deus voluit & probari sicut suos sem∣per probavit: nec tamen in probationibus ejus aliquando auxilium credentibus defuit.

Denique ad mlnimum famulum suum, & in delictis licet plurimis constitutum ¶ 1.410, & dignatione ejus indignum: tamen ille pro sua cir∣ca * 1.411 nos bonitate mandare dignatus est: Dic illi, inquit, securus sit, qual pax ventura est ¶ 1.412: sed quod interim morula est, supersunt ad∣huc aliqui qui probentur. Sed & de victu parco, & sobrio potu, di∣virlis dignationibus admonemur; scilicet a 1.413 ne vigore coelesti subli∣me jam pectus illecebra secularis enervet, vel ne largioribus epulis mens gravata minus ad preces orationis evigilet. Dissimulare haec singula & apud conscientiam meam solus occultare non debui, qui∣bus unusquisque nostrum & instrui & regi possit. Nec b 1.414 ipsi utique apud vos hanc Epistolam teneatis occultam, sed legendam fratribus suggeratis. Intercipere enim quibus nos Dominus admonere & in∣struere dignatur, ejus est qui admoneri & instrui fratrem suum nolit. Probari nos à Domino nostro sciant, nec unquam à fide qua in eum semel credidimus, praesentis pressutae conflictatione deficiant.

Delicta sua singuli recognoscentes, vel modo conversationem vete∣ris * 1.415 hominis exponant: Nemo enim retro attendens ¶ 1.416, & superpo∣nens * 1.417 manum suam super aratrum, aptus est regno Dei. Denique & * 1.418 uxor Lot, quae liberata contra praeceptum retro respexit, quod evase∣rat perdidit ¶ 1.419. Attendamus non posteriora, quo diabolus revocat, sed * 1.420 priora, quo Christus vocat. Oculos erigamus ad coelum, ne oble∣ctamentis & illecebris nos suis terra decipiat. Unusquisque oret Deum non pro se tantum, sed pro omnibus fratribus, sicut Dominus orare nos docuit, ubi non singulis privatam precem mandat, sed ora∣tione communi & concordi prece pro omnibus jussit orare. Si nos Dominus humiles & quietos, si c 1.421 nobis invicem copulatos, si circa iram suam timidos, si praesenti tribulatione correctos emendatosque con∣spexerit, tutos ab inimici infestationibus exhibebit. Praecessit dis∣ciplina, sequitur & venia. Nos tantum sine cessatione poscen∣di, & cum fide accipiendi, simplices & unanimes Dominum deprece∣mur, cum gemitu pariter & fletu deprecantes, sicut deprecari opor∣tet eos, qui sint positi inter plangentium ruinas, & timentium reli∣quias, inter numerosam d 1.422 languentium ¶ 1.423 stragem, & exiguam stanti∣um firmitatem. Rogemus e 1.424 pacem maturius reddi, cito latebris no∣stris & periculis subveniri; f 1.425 impleri quae famulis suis Dominus dig∣natur ostendere, redintegrationem Ecclesiae, securitatem salutis no∣strae, post pluvias serenitatem, post tenebras lucem, post procellas & turbines placidam lenitatem. Pia paternae dilectionis auxilia, divinae majestatis solita magnalia, quibus & persequentium blasphe∣mia retundatur, & lapsorum poenitentia reformetur ¶ 1.426, & fortis & sta∣bilis perseverantium fiducia glorietur. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. XII. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus fratribus, Salutem.

QUANQAM sciam vos, fratres carissimi, literis meis frequen∣ter * 1.427* 1.428 admonitos esse, ut gloriosa voce Dominum confessis, & in carcere constitutis omnis diligentia praebeatur: tamen iden∣tidem vobis incumbo, ne quid ad curam desit iis ¶ 1.429, quibus ad gloriam nihil deest. Atque utinam loci & gradus mei conditio permitteret, ut ipse nunc praesens esse possem: promtus & libens solenni ministe∣rio cuncta circa fortissimos fratres nostros dilectionis obsequia com∣plerem: sed officium meum vestra diligentia repraesentet, & saciat om∣nia quae fieri oportet circa eos, quos in talibus meritis fidei ac a 1.430 vir∣tutis illustravit divina dignatio. Corporibus etiam omnium, qui etsi torti non sunt in carcere, tamen glorioso exitu mortis excedunt, impertiatur & vigilantia, & cura propensior. Neque enim virtus eorum aut honor minor est, quo minus ipsi quoque inter beatos Mar∣tyres aggregentur. Quod in illis est, toleraverunt quid quid tolerare parati & promit fuerunt. Qui se tormentis & morti sub oculis Dei obtulit, passus est quicquid b 1.431 pati voluit. Non enim ipse tormentis, sed tormenta ipsi defuerunt. c 1.432 Sicut scriptum est, qui in me confes∣sus * 1.433 fuerit coram hominibus, & ego confitebor in eum coram d 1.434 Patre. meo, qui in coelis est; Confessi sunt. Qui tolevraverit e 1.435 usque ad finem * 1.436 hic f 1.437 salvus erit, dicit Dominus: Toleraverunt; & ad finem usque incorrupta & immaculata virtutum suarum merita pertulerunt. Et iterum scriptum est: Esto sidelis usque ad mortem, & dabo tibi co∣ronam * 1.438 vitae: usque ad mortem Fideles, & stabiles, & inexpugnabi∣les perseveraverunt. g 1.439 Cum voluntati & confessioni nostrae in car∣cere & vinculis accedit & moriendi terminus, consummata Mar∣tyrii gloria est.

Denique & dies eorum quibus excedunt annotate ¶ 1.440, ut comme∣morationes * 1.441

eorum inter memorias Martyrum celebrare possimus: quanquam Tertullus fidelissimus & devotissimus frater noster a 1.442 pro cetera sollicitudine, & cura sua, quam fratribus in omni obsequio operationis impertit, (qui nec illic circa curam corporum deest) scripserit & scribat, ac significet mihi dies quibus in carcere beati fratres nostri ad immortalitatem gloriosae mortis exitu transeunt; & celebrentur hic à nobis oblationes & sacrificia ¶ 1.443 ob commemoratio∣nes corum, quae cito vobiscum Domino protegente celebrabimus ¶ 1.444. Pauperibus quoque, ut saepe jam scripsi, cura ac diligentia vestra non defit, iis tamen, qui in fide stantes, & nobiscum fortiter militantes, Christi castra non reliquerunt: quibus quidem nunc major à nobis & dilectio & cura praestanda est: quod nec paupertate b 1.445 victi, nec persecutionis tempestate prostrati, cum Domino fideliter serviunt; ceteris quoque pauperibus exemplum fidei praebuerunt. Opto vos, fratres carissimi ac desideratissimi, semper bene valere & nostri me∣minisse. Fraternitatem meo nomine salutate. Valete.

EPISTOLA. XIII. Cyprianus Rogatiano Presbytero & ceteris confessoribus fratribus, Salutem.

ET jampridem vobis, fratres carissimi ac fortissimi, literas * 1.446* 1.447 miseram, quibus fidei & virtuti vestrae verbis exultantibus gratularer; & nunc non aliud in primis vox nostra complecti∣tur, quam ut laeto animo, frequenter ac semper gloriam vestri nominis praedicemus. Quid enim vel majus in votis meis potest esse, vel melius, quam cum video confessionis vestrae honore inluminatum gregem Christi? nam cum gaudere in hoc omnes fratres oportet, tum in gaudio communi major est Episcopi portio. Ecclesiae enim gloria, c 1.448 Praepositi gloria est. Quantum dolemus ex illis, quos tem∣pestas inimica prostravit; tantum laetamur ex vobis, quos diabolus superare non potuit. Hortamur tamen per communem fidem, per pectoris nostri veram circa vos & simplicem caritatem, ut qui adver∣sarium prima hac congressione vicistis, gloriam vestram d 1.449 forti & perseveranti virtute teneatis. Adhuc in seculo sumus, adhuc in acie constituti, de vita nostra quotidie dimicamus ¶ 1.450; danda opera est,

ut post haec initia ad incrementa quoque veniatur, & consummetur in vobis, quod jam rudimentis felicibus esse coepistis. Parum est ad∣ipisci aliquid potuisse, plus est, quod adeptus es posse servare. Si∣cut & fides ipsa & nativitas salutaris non accepta ¶ 1.451, sed custodita vi∣vificat. Nec statim consecutio ¶ 1.452, sed consummatio hominem Deo servat. Dominus hoc magisterio suo docuit dicens: Ecce sanus fa∣ctus * 1.453 es, jam noli peccare, ne a 1.454 quid tibi deterius fiat. Puta hoc il∣lum & confessori suo dicere: Ecce confessor factus es, jam noli pec∣care, ne quid tibi deterius fiat. Solomon denique, & Saul, & ceteri multi b 1.455 quamdiu in viis Domini ambulaverunt, datam sibi gratiam tenere potuerunt: recedente ab iis disciplina dominica, recessit & gratia. Perseverandum nobis est in arcto & in angusto itinere lau∣dis & gloriae: & cum quies & humilitas, & bonorum morum tran∣quillitas Christianis omnibus congruat, secundum Domini vocem, qui neminem alium c 1.456 respicit, nisi humilem & quietum, & tremen∣tem * 1.457 sermones suos; tum magis hoc observare & implere vos d 1.458 con∣fessores oportet, qui exemplum facti estis ceteris fratribus, ad quo∣rum mores omnium vita & actus debeat provocari. Nam sicut Ju∣daei à e 1.459 Deo alienati sunt propter quos nomen Dei blasphematur in gentibus: ita contra Deo cari sunt, per quorum disciplinam nomen * 1.460 Domini laudabili testimonio praedicatur: sicut scriptum est Domino praemonente & dicente: Luceat lumen vestrum coram hominibus, * 1.461 ut videant opera vestra bona, & clarificent Patrem vestrum qui in coelis est. Et Paulus Apostolus dicit. Lucete sicut luminaria ¶ 1.462f 1.463 in * 1.464 mundo. Et Petrus similiter hortatur: Sicut hospites, inquit, & * 1.465 peregrini abstinete vos à carnalibus desideriis, quae militant adversus animam, g 1.466 conversationem habentes h 1.467 inter gentiles bonam, ut dum retractant de vobis ¶ 1.468; quasi de malignis ¶ 1.469, bona opera vestra as pi∣cientes magnificent Dominum. Quod quidem maxima pars ve∣strum cum meo gaudio curat, i 1.470 & confessionis ipsius honore melior facta, tranquillis & bonis moribus gloriam suam custodit & servat; sed quosdam audio inficere numerum vestrum, & laudem praecipui nominis ¶ 1.471 prava sua conversatione destruere: quos etiam vos ipsi, utpote amatores, & k 1.472 conservatores laudis vestrae, objurgare & com∣primere & emendare debetis.

Cum quanto enim nominis vestri pudore delinquitur, quando ali∣us * 1.473l 1.474 aliquis temulentus ¶ 1.475 & lasciviens demoratur: alius in eam pa∣triam,

unde extorris factus ¶ 1.476 est regreditur, ut a 1.477 deprehensus non jam quasi Christianus, sed quasi nocens pereat? Inflari aliquos, & tume∣re audio; cum scriptum fit: Noli altum sapere, sed time; si enim * 1.478 Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat. Do∣minus * 1.479 noster sicut ovis ad victimam ductus est, & ficut agnus coram b 1.480 tondente fine voce, sic non aperuit os suum. Non sum, inquit, contumax, neque c 1.481 contradico. Dorsum meum posui ad flagella, & maxillas meas ad palmas. Faciem autem meam non averti à foe∣ditate sputorum. Et quisquam per ipsum nunc, atque in ipso vi∣vens, extollere se audet & superbire, immemor & factorum quae d 1.482 ille gessit, & mandatorum quae nobis vel per se, vel per Apostolos suos tradidit? Quod si non est major Domino suo servus; qui Dominum * 1.483 sequuntur; humiles & quieti, & taciturni vestigia ejus imitentur. e 1.484 quanto quisquis inferior fuerit, sublimior fiet, dicente Domino: Qui minimus fuerit in vobis, hic erit magnus.

Quid deinde illud? quam vobis execrandum debet videri, quod * 1.485* 1.486 cum summo animi nostri gemitu & dolore cognovimus! Non 〈◊〉〈◊〉 qui Dei templa, & post confessionem sanctificata; & illustrata 〈◊〉〈◊〉 membra ¶ 1.487 turpi & infami concubitu f 1.488 suo maculent, cubilia sua cum g 1.489 foeminis promiscua jungentes, quando & si stuprum conscientiae eorum defit, hoc ipso grande crimen est, quod h 1.490 illorum scandalo in aliorum ruinas i 1.491 exempla nascuntur.

Contentiones quoque & aemulationes inter vos nullas esse opor∣tet, * 1.492* 1.493 cum pacem suam nobis dimiserit Dominus, & scriptum sit: * 1.494* 1.495 Diliges proximum tuum tanquam te. Si autem mordetis & in∣cufatis invicem: videte ne consumamini ab invicem. A k 1.496 convi∣tiis etiam & maledictis, quaeso vos abstinete: quia l 1.497 maledici reg∣num * 1.498 Dei non m 1.499 consequuntur, & lingua, quae Christum confessa est, incolumis & pura cum suo honore servanda est. Nam qui paci∣fica, & bona, & justa secundum praeceptum Christi loquitur, Christum quotidie confitetur. Seculo n 1.500 renunciaveramus ¶ 1.501 cum baptizati sumus: sed nunc vere renunciavimus seculo, quando tentati, & probati à Deo; nostra omnia relinquentes, Dominum secuti sumus, & sideac timore ejus stamus & vivimus. Corroboremus nos o 1.502 exhortationi∣bus mutuis, & magis ac magis proficiamus in Domino: ut cum pro sua misericordia pacem fecerit, quam se facturum repromittit, novi &

nostri, five gentiles, circa omnia a 1.503 correctos, atque in melius refor∣matos; * 1.504 & qui admirati fuerant prius in virtutibus gloriam, nunc admirentur in moribus disciplinam ¶ 1.505. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. XIV. Cyprianus Presbyteris & Diaconis Fratribus, Salutem.

OPTAVERAM quidem, fratres carissimi, ut universum * 1.506* 1.507 Clerum nostrum integrum & incolumem meis literis saluta∣rem: sed quoniam infesta tempestas ¶ 1.508, quae plebem no∣stram * 1.509 ex maxima parte prostravit, b 1.510 hunc quoque addidit nostris do∣loribus cumulum, ut etiam Cleri portionem sua strage perstringeret: oramus Dominum, ut vos saltem, quos & in fide, & in virtute stare cognovimus, tutos quoque in posterum per divinam misericordiam sa∣lutemus. Et quanquam causa compelleret, ut ipse ad vos properare & venire deberem: primo cupiditate & desiderio vestri, quae res in votis meis summa est; tum deinde ut ea quae circa Ecclesiae c 1.511 guber∣naculum ¶ 1.512 utilitas communis exposcit, tractare simul & plurimorum consilio examinata limare possemus ¶ 1.513: tamen potius visum est adhuc interim latebram & quietem tenere, respectu utilitatum aliarum, quae ad pacem omnium nostrum pertinent & salutem, quarum vobis à Tertullo ¶ 1.514 fratre nostro carissimo ratio reddetur: qui pro d 1.515 cetera sua cura ¶ 1.516, quam e 1.517 impendens divinis operibus impertit, etiam hujus consilii auctor fuit, ut cautus & moderatus existerem, ^f nec me in con∣spectum publicum & maxime ejus loci, ubi totiens flagitatus ¶ 1.518 & quae∣situs fuissem, temere committerem. Fretus ergo & dilectione & religi∣one vestra, quam satis novi, his literis & hortor & mando: ut vos quo∣rum minime illic invidiosa & non adeo periculosa praesentia est, vice mea fungamini circa gerenda ea, quae administratio religiosa deposcit.

Habeatur interim quantum potest, & quo modo potest paupe∣rum * 1.519

cura: sed qui tamen inconcussa fide stantes gregem Chri∣sti non reliqnerunt: ut his ad tolerandam penuriam sumtus per vestram diligentiam suggeratur, ne quod a 1.520 circa fidem tempe∣stas non fecit, circa laborantes necessitas faciat. Confessoribus etiam gloriosis impertiatur cura propensior. Et quanquam sciam plurimos ex his fratrum voto ¶ 1.521 & dilectione susceptos: tamen si qui sunt, qui vel vestitu, vel sumtu indigeant, sicut etiam pridem vobis scripseram, b 1.522 cum adhuc essent in carcere constituti, subministrentur eis quaecunque sunt necessaria, modo ut sciant ex vobis & instrun∣tur & discant, quid secundum scripturarum magisterium Ecclesiasti∣ca disciplina deposcat ¶ 1.523; humiles & modestos & quietos esse debe∣re, ut honorem sui nominis servent, c 1.524 & qui gloriosi voce fuerint, sint & moribus gloriosi: faciant se dignos, ut in omnibus Dominum pro∣merentes, ad coelestem eoronam laudis suae consummatione perveni∣ant: plus enim superest, quam quod transactum videtur, cum scrip∣tum sit: Ante mortem ne laudes hominem quenquam. Et iterum: * 1.525 Esto fidelis usque ad mortem, & dabo tibi coronam vitae. Et Domi∣nus * 1.526 quoque dicat: qui toleraverit usque ad finem, hic salvabitur. * 1.527

Imitentur Dominum, qui sub ipso tempore passionis non su∣perbior, * 1.528 sed humilior fuit. Tunc enim Apostolorum suorum pedes lavit dicens: Si ego lavi pedes vestros magister & Dominus, & vos * 1.529 debetis aliorum pedes lavare. Exemplum enim dedi vobis, ut sicut ego feci, & vos d 1.530 faciatis. Item Pauli Apostoli documenta e 1.531 sectentur; qui post carcerem saepe repetitum, post flagella, post bestias, circa omnia mitis & humilis perseveravit, nec post tertium coelum & para∣disum quidquam sibi insolenter assumsit, dicens: Neque gratis pa∣nem * 1.532 manducavimus f 1.533 ab aliquo vestrum, sed in labore & fatigatione nocte & die operantes, ne quem vestrum gravaremus. Haec singula oro vos insinuate fratribus nostris. Et quia g 1.534 is exaltabitur, qui se * 1.535 humiliaverit; nunc est ut magis insidiantem adversarium metuant, qui fortiorem quemque magis aggreditur, & acrior factus h 1.536 hoc ipso quo victus est, superantem superare conatur. Dominus faciat, ut & ego iterum illos i 1.537 matute videre, & k 1.538 salutari exhortatione componere mentes eorum ad servandam gloriam suam possim. Doleo enim quando audio quosdam improbe & insolenter discurrere, & ad inep∣tias vel ad discordias ¶ 1.539 vacare; Christi membra & jam Christum con∣fessa, per concubitus illicitos l 1.540 inquinare; nec à diaconis aut presby∣teris regi posse, sed id agere, ut per paucorum pravos, & malos mo∣res,

multorum & bonorum Confessorum gloria honesta maculetur: quos vereri debent, ne ipsorum testimonio & judicio condemnati, ab eorum societate priventur. Is enim demum Confessor illustris & verus est, de quo postmodum non erubescit Ecclesia, sed gloriatur.

Ad id vero quod scripserunt mihi compresbyteri nostri ¶ 1.541a 1.542 Donatus * 1.543 & Fortunatus, Novatus & Gordius, solus rescribere nihil potui; quando à primordio Episcopatus mei statuerim, nihil sine consilio vestro, & sine consensu plebis ¶ 1.544, mea privatim sententia gerere; sed cum ad vos per Dei gratiam venero, tunc de iis quae vel gesta sunt, vel gerenda, sicut honor mutuus poscit, in commune tracta bimus. Opto vos, fratres carissimi ac desideratissimi, semper bene valere, & mei meminisse: fraternitatem, quae vobiscum est, multum à me salutate: & ut nostri meminerit admonete. Valete.

EPISTOLA. XV. Cyprianus Martyribus & Confessoribus, caris simis fratribus, Salutem.

SOLLICITUDO loci nostri, & b 1.545 timor Domini compellit, * 1.546* 1.547 fortissimi ac beatissimi Martyres, admonere vos literis nostris, ut à quibus tam devote & fortiter servatur c 1.548 fides Domino, ab iis∣dem lex quoque & disciplina Domini reservetur. Nam cum d 1.549 om∣nes * 1.550 milites Christi custodire oporteat praecepta Imperatoris sui, tum vos magis praeceptis ejus obtemperare plus convenit, qui exemplum ceteris facti estis & virtutis & timoris Dei. Et credideram quidem Presbyteros & Diaconos, qui illic praesentes sunt, monere vos & in∣struere plenissime circa Evangelii legem, sicut in praeteritum semper sub antecessoribus nostris factum est; ut Diaconi ad carcerem e 1.551 com∣meantes, Martyrum desideria consiliis suis & scripturarum praeceptis gubernarent: sed nunc cum maximo animi f 1.552 dolore cognosco, non tantum illic vobis non suggeri divina praecepta, sed adhuc potius g 1.553 impediri, ut h 1.554 ea quae à vobis ipsis & circa Deum caute, & circa sa∣cerdotem Dei honorifice siunt, à quibusdam Presbyteris resolvantur, qui nec timorem Dei, nec Episcopi honorem cogitantes; cum vos ad me literas direxeritis, quibus examinari desideria vestra, & quibus∣dam Lapsis pacemdari postulastis, cum persecutione finita convenire

in unum cum Clero & recolligi coeperimus; illi contra Evangelii li∣gem, contra vestram quoque honorificam petitionem ¶ 1.555, ante actam poenitentiam, ante exomologesin gravissimi atque extremi delicti ¶ 1.556 factam, ante manum ab Episcopo & Clero in poenitentiam imposi∣tam, offerre a 1.557 pro illis ¶ 1.558 & Eucharistiam dare, id est, sanctum Domini corpus profanare audeant; cum scriptum sit: Qui ederit panem, * 1.559 aut biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis & sanguinis Domini. Et lapsis quidem potest in hoc venia concedi ¶ 1.560. Quis enim non mortuus b 1.561 vivificari properet? Quis non ad salutem suam venire festinet? Sed Praepositorum est praeceptum tenere, & vel pro∣perantes, vel ignorantes instruere, ne qui ovium pastores esse de∣bent, lanii fiant. Ea enim concedere, quae in perniciem vertant, de∣cipere est. Nec erigitur sic lapsus, sed per Dei offensam magis im∣pellitur ad ruinam. Vel ex vobis itaque discant, quod docere de∣buerant. Petitiones & desideria vestra Episcopo c 1.562 servent, & ad pacem vobis petentibus dandam maturum & pacatum tempus ex∣pectent. d 1.563 A Domino pacem mater prior sumat ¶ 1.564, tunc secundum ve∣stra

desideria de filiorum pace a 1.565 tractetur. Et quoniam audio, for∣tissimi & carissimi fratres, b 1.566 impudentia vos quorundam premi, & verecundiam vestram vim pati: oro vos quibus possum precibus; ut Evangelii memores, & considerantes quae & qualia in praeteritum an∣tecessores vestri Martyres c 1.567 concesserint, quam d 1.568 solliciti in omnibus fu∣erint; vos quoque e 1.569 sollicite & caute petentium desideria ponderetis; utpote amici Domini, & cum illo postmodum judicaturi, inspiciatis & actum, & opera, & merita singulorum; ipsorum quoque delicto∣rum genera & qualitates cogitetis, ne si quid abrupte & indigne vel à vobis promissum ¶ 1.570, vel à nobis factum fuerit, apud gentiles quoque ipsos Ecclesia nostra erubescere incipiat ¶ 1.571. Visitamur enim & casti∣gamur frequenter, & ut Domini mandata incorrupta & inviolata permaneant, admonemur; quod quidem nec illic apud vos cessare cognosco, quo minus plurimos quoque ex vobis instruat ad Ecclesiae disciplinam divina censura.

Hoc autem totum potest fieri, si ea quae à vobis petuntur religiosa * 1.572 contemplatione moderemini; intelligentes & comprimentes eos, qui personas accipientes ¶ 1.573, in beneficiis vestris f 1.574 aut gratificantur, aut illicitae negotiationis nundinas aucupantur ¶ 1.575. De hoc & ad Clerum & ad plebem ¶ 1.576 literas feci, quas utrasque vobis legi mandavi. Sed & illud ad diligentiam vestram redigere & emendare debetis, ut nomi∣natim designetis eos quibus pacem dari desideratis: audio enim qui∣busdam sic libellos fieri ut dicatur: Communicet ille cum suis. Quod nunquam omnino à Martyribus factum est, ut incerta & caeca petitio invidiam nobis postmodum cumulet: late enim patet quando di∣citur: Ille cum suis; & possunt nobis viceni, & triceni, & amplius offerri, qui propinqui & affines, & liberti ac domestici esse asseve∣rentur ejus, qui g 1.577 accipit libellum; & ideo peto ut eos quos ipsi videtis, quos nostis, quorum h 1.578 poenitentiam satisfactioni proximam conspicitis, designetis nominatim libello, & sic ad nos fidei ac disci∣plinae congruentes literas dirigatis. Opto vos, fratres fortissimi ac i 1.579 dilectissimi, in Domino semper bene valere, & nostri meminisse. Valete.

EPISTOLA. XVI. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus fratribus, Salutem.

DIU patientiam meam tenui ¶ 1.580, fratres carissimi, quasi vere∣cundum * 1.581* 1.582 silentium nostrum proficeret ad quietem. Sed cum quorundam immoderata & abrupta praesumtio temeri∣tate sua, & honorem Martyrum, & Confessorum pudorem, & plebis universae tranquillitatem turbare conetur; tacere ultra non oportet, ne ad periculum & plebis pariter & nostrum taciturnitas nimia pro∣cedat. Quod enim non periculum metuere debemus de offensa Do∣mini; quando aliqui de Presbyteris ¶ 1.583, nec Evangelii, nec loci sui me∣mores ¶ 1.584, sed neque futurum Domini judicium, neque nunc sibi praepo∣situm Episcopum cogitantes, quod nunquam omnino sub antecesso∣ribus factum est, cum contumelia & contumelia & contemtu Praepositi totum sibi vendicent ¶ 1.585? atque utinam non a 1.586 contra fratrum nostrorum salutem sibi omnia vendicarent. b 1.587 Contumeliam Episcopatus nostri dissi∣mulare & ferre possum, sicut dissimulavi semper & pertuli: sed dis∣simulandi nunc locus non est; quando decipiatur fraternitas nostra à quibusdam vestrum, qui dum sine ratione restituendae salutis ¶ 1.588 〈◊〉〈◊〉 esse cupiunt, magis Lapsis obsunt. Summum enim delictum esse quod persecutio committi coegit, sciunt ipsi etiam qui commise∣runt; cum dixerit Dominus & judex noster: Qui me confessus fuerit * 1.589 coram hominibus, & ego c 1.590 illum confitebor coram Patre meo qui in coelis. Qui autem me negaverit, & ego illum negabo. Et iterum dixerit: Omnia peccata remittentur filiis d 1.591 hominum ¶ 1.592 & blasphemiae. * 1.593 Qui autem blasphemaverit e 1.594 Spiritum sanctum, f 1.595 non habebit remis∣sam * 1.596

sed reus est aeterni peccati ¶ 1.597. Item beatus Apostolus dixerit: Non potestis calicem Domini bibere, & calicem daemoniorum. Non * 1.598 potestis mensae Domini communicare, & mensae daemoniorum. Haec qui subtrahit fratribus nostris, decipit miseros; ut qui a 1.599 possunt a∣gentes poenitentiam veram, Deo qua patri & misericordi precibus & operibus suis satisfacere: seducantur ut magis pereant; & qui erigere se possent, plus cadant ¶ 1.600. Nam cum in minoribus peccatis ¶ 1.601 agant peccatores poenitentiam justo tempore, & secundum discipli∣nae ordinem ad exomologesin veniant, & per manus impositionem Episcopi & Cleri, jus communicationis accipiant: nunc crudo tem∣pore, persecutione adhuc perseverante, nondum restituta Ecclesiae ipsius pace, ad communicationem admittuntur, & offertur nomen eorum ¶ 1.602, & nondum poenitentia acta, nondum exomologesi facta ¶ 1.603, nondum manu eis ab Episcopo & Clero imposita, Eucharistia illis datur, cum scriptum sit: Qui ederit panem aut biberet calicem Do∣mini * 1.604 indigne, reus erit corporis & sanguinis Domini.

Sed nunc illi rei non sunt, qui minus scripturae b 1.605 legem tenent; * 1.606 erunt autem rei, qui praesunt, & haec fratribus non suggerunt, ut in∣structi à Praepositis faciant omnia cum Dei timore, & cum data ab eo & praescripta observatione. c 1.607 Exponunt deinde invidiae beatos Mar∣tyres; & gloriosos servos Dei cum Dei sacerdote committunt ¶ 1.608, ut cum illi d 1.609 memores loci nostri ¶ 1.610 ad me literas direxerint, & petierint tunc desideria sua examinari, & pacem dari, quando ipsa ante mater

nostra Ecclesia pacem de misericordia Domini prior sumserit, & 〈◊〉〈◊〉 divina protectio reduces ad Ecclesiam suam fecerit; hi sublato hono∣re, quem nobis beati Martyres cum Confessoribus servant, contem∣ta Domini lege & observatione, quam iidem Martyres & Confessores tenendam mandant, ante extinctum persecutionis metum, ante re∣ditum nostrum, ante ipsum pene Martyrum excessum, communicent cum Lapsis & offerant ¶ 1.611, & Eucharistiam tradant ¶ 1.612: quando etiam si Martyres per calorem gloriae scripturam minus a 1.613 contemplantes ¶ 1.614, con∣tra legem Dei plus aliquid cuperent, à Presbyteris & Diaconis sug∣gerentibus admoneri deberent, sicut semper in praeteritum factum est. Castigare nos itaque divina censura nec noctibus desinit, nec diebus: praeter nocturnas enim visiones, per dies quoque impletar apud nos Spiritu sancto puerorum innocens aetas, quae in extasi 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.615 oculis, & audit, & loquitur ea quibus nos Dominus monere & instru∣ere dignatur. Et audietis omnia quando ad vos reducem me Domi∣nus fecerit, qui ut secederem jussit. b 1.616 Interim temerarii & incauti & tumidi quidam inter vos, qui hominem non cogitent ¶ 1.617, vel Deum ti∣meant; * 1.618 scientes quoniam si ultra in iisdem c 1.619 perseveraverint, utar ea admonitione, qua me uti Dominus jubet; ut interim prohibeantur offerre ¶ 1.620, acturi & apud nos, & apud Confessores ipsos, & apud ple∣bem universam causam suam; cum d 1.621 Domino permittente, in sinum matris Ecclesiae colligi coeperimus. De hoc e 1.622 ad Martyres & Con∣fessores & ad plebem literas feci, quas utrasque vobis legi mandavi. Opto vos, fratres carissimi ac desideratissimi in Domino semper bere valere, & nostri meminisse. Valete.

EPISTLA. XVII. Cyprianus Fratribus in Plebe consistentibus ¶ 1.623, S.

INgemiscere vos & dolere a 1.624 ruinam fratrum nostrorum ex me * 1.625* 1.626 scio, fratres carissimi, qui & ipse vobiscum pro singulis ingemis∣co pariter & doleo; & patior, ac sentio, quod beatus Apostolus dixit: Quis infirmatur, inquit, & ego non infirmor? quis scandali∣zatur, * 1.627 & ego non uror? Et iterum posuit in Epistola sua dicens: Si * 1.628 patitur membrum unum, compatiuntur & cetera membra; & si lae∣tatur membrum unum, collaetantur & cetera membra. Compatior ego & b 1.629 condoleo de fratribus nostris, qui lapsi & persecutionis in∣festatione prostrati, partem nostrorum viscerum secum trahentes, parem dolorem nobis suis vulneribus intulerunt. Quibus potens est divina misericordia medelam dare ¶ 1.630; c 1.631 properandum tamen non puto, nec incaute aliquid & festinanter gerendum; ne, d 1.632 dum te∣mere pax usurpatur, divinae indignationis offensa gravius provoce∣tur. Fecerunt ad nos de quibusdam beati Martyres literas, peten∣tes examinari desideria sua; cum pace nobis omnibus à Domino prius data, ad Ecclesiam regredi coeperimus, e 1.633 examinabuntur singu∣la praesentibus & judicantibus vobis ¶ 1.634. Audio tamen quosdam de Presbyteris nec Evangelii memores, nec quid ad nos Martyres scrip∣serint cogitantes, nec Episcopo honorem sacerdotii sui & cathedrae reservantes, jam cum Lapsis communicare coepisse, & offerre pro illis, & Eucharistiam dare, quando oporteat ad haec per ordinem perveniri. Nam cum in minoribus delictis, quae non in Dominum committuntur, poenitentia agatur justo tempore, & exomologesis fiat, inspecta vita ejus qui agit poenitentiam, nec ad communicationem venire quis pos∣sit, nisi prius illi ab Episcopo & Clero manus fuerit impisita, f 1.635 quan∣to magis in his gravissimis & extremis delictis caute omnia & mode∣rate secundum disciplinam Domini observari oportet? g 1.636 Vos quidem nostri Presbyteri & Diaconi monere debuerant, ut commendatas sibi oves foverent, & divino magisterio ad viam deprecandae salutis in∣struerent. Ego plebis nostrae & quietem novi pariter & h 1.637 timorem, qui in satisfactione Dei & deprecatione vigilarent, nisi illos quidam de Presbyteris gratificantes decepissent. Vel vos itaque singulos regite, & consilio ac moderatione vestra & secundum divina prae∣cepta Lapsorum animos temperate: nemo adhuc importuno tempo∣re

acerba poma decerpat; nemo navem suam quassatam & perso∣ratam fluctibus, priusquam a 1.638 diligenter refecerit, in altum denuo committat; nemo tunicam scissam accipere & b 1.639 induere properet nisi eam & ab artifice perito sartam viderit, & à fullone curatam re∣ceperit. Audiant quaeso patienter c 1.640 consilium nostrum, expectent re∣regressionem nostram, ut cum ad vos per Dei misericordiam veneri∣mus convocati coepiscopi plures, secundum Domini disciplinam & Confessorum praesentiam d 1.641, beatorum Martyrum literas, & deside∣ria examinare possimus. De hoc & ad Clerum, & ad Martyres, & Confessores literas feci, quas utrasque legi vobis mandavi. Opto vos, fratres carissimi ac desideratissimi, in Domino semper bene va∣lere & nostri meminisse. Valete.

EPISTOLA. XVIII. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus fratribus, Salutem.

MIROR vos, fratres carissimi, ad multas Epistolas meas, * 1.642* 1.643e 1.644 quas ad vos frequenter misi, f 1.645 nunquam mihi rescripsisse; * 1.646 cum fraternitatis nostrae vel utilitas vel necessitas sic uti∣que gubernetur, si a vobis instructi rerum gerendarum consilium li∣mare possimus. Quoniam tamen video facultatem veniendi ad vos * 1.647 nondum esse, & jam aestatem coepisse ¶ 1.648, quod tempus infirmitatibus as∣siduis & g 1.649 gravibus infestatur, occurrendum puto fratribus nostris; ut qui libellos à Martyribus acceperunt, & praerogativa eorum apud Deum adjuvari possunt, si incommodo aliquo & infirmitatis peri∣culo occupati fuerint, non expectata praesentia nostra, apud Presby∣terum h 1.650 quemcunque praesentem, vel si Presbyter repertus non fue∣rit & urgere exitus coeperit, apud Diaconum quoque, exomologe∣fin facere ¶ 1.651 delicti sui possint; ut manu eis in poenitentia imposita

veniant ad Dominum cum pace, quam dari Martyres literis ad nos factis a 1.652 desideraverunt. Ceteram quoque partem plebis quae lapsa est ¶ 1.653, praesentia vestra fovete: & ut à fide & misericordia Domini non de∣ficiant, vestro solatio focillate; neque enim deserentur ab ope & auxilio Domini, qui mites & humiles, & poenitentiam vere agentes in bonis b 1.654 operibus perseveraverint, quo minus illis quoque divino re∣medio consulatur. Audientibus etiam ¶ 1.655 si qui fuerint periculo prae∣venti, & in exitu constituti, vigilantia vestra non desit, imploran∣tibus divinam gratiam misericordia Domini non denegetur. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere, & nostri meminisse. Fra∣ternitatem universam meo nomine salutate, & ut nostri c 1.656 meminerit admonete, & rogate. Valete.

EPISTOLA. XIX. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus Fratribus, Salutem.

LEGI literas vestras ¶ 1.657, fratres carissimi, quibus scripsistis sa∣lubre * 1.658* 1.659 consilium vestrum non deesse fratribus nostris, ut teme∣raria festinatione deposita religiosam patientiam Deo praebe∣ant: d 1.660 ut cum in unum per ejus misericordiam venerimus, de omni∣bus speciebus secundum Ecclesiasticam disciplinam tractare possi∣mus: maxime cum scriptum sit: Memento unde cecideris, & age * 1.661 poenitentiam. Poenitentiam autem ille agit, qui e 1.662 divinis praecep∣tis mitis & patiens, & sacerdotibus Dei obtemperans, obsequiis suis & operibus justis Dominum promeretur. Quoniam tamen signifi∣castis quosdam immoderatos esse, & communicationem accipiendam festinanter urgere; & desiderastis in hac re formam à me vobis dari: satis plene scripsisse me ad hanc rem proximis literis ad vos factis credo, ut qui libellum à Martyribus acceperunt, & auxilio eorum adjuvari apud Dominum in delictis suis possunt, si premi infirmitate aliqua & periculo coeperint, exomologesi facta, & manu eis à vobis in poenitentia imposita ¶ 1.663, cum pace à Martyribus sibi promissa ad Dominum remittantur. Ceteri vero qui nullo libello à Martyribus accepto invidiam faciunt ¶ 1.664; quoniam f 1.665 non paucorum, nec Ecclesiae unius, aut unius provinciae, sed totius orbis haec causa est: expe∣ctent de Domini protectione Ecclesiae ipsius publicam pacem. Hoc

enim & verecundiae & disciplinae & vitae ipsi omnium nostrum con∣venit: ut Praepositi cum Clero convenientes, praesente & a 1.666 stantium plebe ¶ 1.667, quibus & ipsis pro fide & timore suo honor habendus est, disponere omnia consilii communis religione possimus. Ceterum quam irreligiosum est, & ipsis quoque festinantibus perniciosum, ut cum extorres facti, & patria pulsi, ac bonis suis omnibus spoliati nondum ad Ecclesiam redierint, quidam de Lapsis Confessores ipsos praevenire; & b 1.668 ante ad Ecclesiam introire festinent. Qui si nimium properant, habent in sua potestate quod postulant; tempore ipso sibi plus quam postulant largiente ¶ 1.669. Acies adhuc geritur, & agon quotidie celebratur; si commissi vere & firmiter poenitet, & fidei c 1.670 ca∣lor praevalet: qui disserri non potest ¶ 1.671, potest coronari. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere, & nostri meminisse. Frater∣nitatem universam meo nomine salutate, & ut nostri memores sint admonete. Valete.

EPISTOLA. XX. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus Romae consistentibus fratribus, Salutem.

QUONIAM comperi, fratres carissimi, minus simpliciter & * 1.672* 1.673 minus fideliter vobis renunciari, quae hic à nobis & gesta sunt & geruntur, necessarium duxi has ad vos literas facere, quibus vobis actus nostri ¶ 1.674, & disciplinae, & diligentiae ratio redderetur. Nam sicut Domini mandata instruunt ¶ 1.675, orto statim turbationis impetu pri∣mo, * 1.676 cum me clamore violento frequenter populus flagitasset, non tam meam salutem, quam quietem fratrum publicam cogitans, inte∣rim secessi, ne d 1.677 per inverecundam praesentiam nostram; seditio, quae coeperat, plus provocaretur. Absens tamen corpore, e 1.678 nec spiritu, nec actu, nec monitis meis defui; quo minus secundum Domini praecepta, fratribus nostris, in quibus f 1.679 possem, mea mediocritate con∣sulerem.

Et quid egerim, loquuntur vobis Epistolae, pro tempori∣bus emissae ¶ 1.680 numero tredecim, quas ad vos transmisi. In quibus nec Clero consilium, nec Confessoribus exhortatio, nec extorribus quando oportuit objurgatio, nec universae fraternitati ad deprecandam Dei misericordiam allocutio, & persuasio nostra defuit: quantum secun∣dum legem fidei, & timorem Dei, Domino suggerente, nostra medio∣critas potuit eniti. Posteaquam vero & tormenta venerunt, sive jam tortis fratribus nostris, sive adhuc ut torquerentur inclusis, ad cor∣roborandos, & a 1.681 confirmandos eos noster sermo penetravit. Item cum comperissem eos, qui sacrilegis contactibus manus suas atque ora maculassent ¶ 1.682, vel nefandis libellis nihilominus conscientiam polluissent ¶ 1.683; exambire ad Martyres passim, Confessores quoque im∣portuna & gratiofa deprecatione corrumpere, ut sine ullo discrimine atque examine singulorum, darentur quotidie libellorum millia ¶ 1.684 contra Evangelii legem; literas feci quibus Martyres & Confessores consilio meo quantum possem ad Dominica praecepta revocarem. Item Presbyteris & Diaconibus non defuit sacerdotii vigor ¶ 1.685, ut qui∣dam minus disciplinae memores, & temeraria festinatione praecipites, qui cum lapsis communicare jam coeperant, comprimerentur, in∣tercedentibus nobis. Plebi quoque ipsi quantum potuimus animos composuimus, & ut b 1.686 Ecclesiastica disciplina servaretur, instruximus.

Postmodum vero cum quidam de Lapsis, sive sua sponte, sive aliquo * 1.687 incitatore, audaci flagitatione c 1.688 prorumperent, ut pacem sibi à Mar∣tyribus & Confessoribus promissam extorquere violento impetu ni∣terentur, de hoc etiam bis ad clerum literas feci, & legi eis mandavi, ut ad illorum violentiam interim quoquo genere mitigandam, si qui libello à Martyribus accepto de seculo excederent, exomologesi facta, & manu eis in poenitentiam imposita, cum pace sibi à Martyribus promissa ad Dominum remitterentur. Nec in hoc legem dedi, aut me auctorem temere constitui; sed cum videretur & honor Mar∣tyribus habendus, & eorum qui omnia turbare cupiebant impetus comprimendus, & praeterea vestra scripta legissem, quae huc ad cle∣rum nostrum per d 1.689 Clementium hypodiaconum nuper feceratis, ut iis, qui post lapsum infirmitate apprehensi essent, & poenitentes commu∣nicationem desiderarent, e 1.690 subveniretur: standum putavi & cum ve∣stra sententia, ne actus noster qui adunatus esse & consentire circa omnia debet, in aliquo discreparet. Plane ceterorum causas, quam∣vis libello à Martyribus accepto, differri mandavi; & in nostram praesentiam reservari: ut cum pace à Domino nobis data, plures Praepositi convenire in unum coeperimus, communicato etiam vobis∣cum

consilio disponere singula & reformare possimus. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. XXI. Celerinus Luciano ¶ 1.691 Salutem.

HAEC cum tibi scriberem, Domine frater, gaudens & tristis * 1.692* 1.693 eram: gaudens eo quod audierim, te pro nomine Domini nostri Jesu Christi Salvatoris nostri tentum, & illius nomen penes magistratus a 1.694 hujus mundi ¶ 1.695 confessum: tristis autem in eo quod ab eo ex quo te deduxi, nunquam literas tuas accipere potui. Et nunc modo duplex mihi tristitia incubuit: quod cum Montanum fratrem nostrum communem, abs te de carcere ad me esse venturum b 1.696 scribas; de salute tua, vel quid penes te agatur, mihi non signisica∣veris. c 1.697 Et hoc solet contingere servis Dei, maxime eis qui in con∣fessione Christi sunt constituti. Scio enim quoniam unusquisque jam quae sunt seculi non attendit, quoniam coronam coelestem sperat. Ego enim dixi, fortasse oblitum te esse mihi scribere. Nam ut d 1.698 tum quoque, de infimo tuo vel e 1.699 fratre dicam, si fuero dignus, Celerinus audiretur. Tamen cum essem & ego in tam florida confessione ¶ 1.700 fratres meos vetustissimos memorabam; & eos literis meis memoravi, caritatem pristinam eorum penes me meosque nunc esse. Peto ta∣men, carissime, à Domino ¶ 1.701, ut si f 1.702 ante cruore illo sancto laveris pro nomine Domini nostri Jesu Christi, quam literae meae te in hoc mundo apprehendant: vel nunc si apprehenderint, mihi ad haec re∣scribas. g 1.703 Sic coronet te, cujus nomen confessus es. Credo enim quoniam etsi in hoc mundo nos non viderimus, in futuro tamen h 1.704 nos coronati à Christo complectemur. i 1.705 Pete ut sim dignus & ego co∣ronari cum numero vestro. In k 1.706 magna tamen tribulatione consti∣tutum me scias, & ac si sis mecum praesens, sic caritatis pristinae re∣miniscor die ac nocte, Deus solus scit. Et ideo peto ut annuas desi∣derio meo ¶ 1.707 & mecum doleas in morte sororis meae, quae cecedit

in hac a 1.708 vastatione ¶ 1.709 à Christo. Sacrificavit enim & exacerbavit Do∣minum nostrum. Quod nobis manifestum videtur. Pro cujus fa∣citis ego in laetitia Paschae ¶ 1.710 flens die ac nocte, in cilicio & cinere b 1.711 la∣crymabundus dies exegi, & exigo usque in hodiernum, donec auxili∣um Domini nostri Jesu Christi ¶ 1.712, & pietas per te vel per eos Dominos meos qui coronati fuerint, à c 1.713 quibus postulaturus es ut veniam ha∣beant nefanda naufragia; memor sum enim caritatis tuae pristinae, quod cum omnibus d 1.714 doleas pro sororibus nostris, quas & tu bene nosti, id est, Numeriam & Candidam; pro quarum peccatis e 1.715 quia nos fratres habent, debemus excubare. Credo enim Christum se∣cundum illarum poenitentiam & opera, quae penes collegas nostros fecerunt extorres, qui à vobis venetunt, à quibus ipsis de operibus eorum audies; jam pro eis, vobis Martyribus suis, petentibus indultu∣rum credo. Audivi enim te f 1.716 floridorum ministerium ¶ 1.717 percepisse. g 1.718 Ote felicem! suscipere vota tua quae semper desiderasti; vel in ter∣ra dormiens optasti pro nomine illius in carcerem mitti, quod nunc tibi contingit, sicut scriptum est: Det tibi Dominus secundum cor * 1.719 tuum. Et nunc super ipsos factus Antistes Dei ¶ 1.720; recognovit h 1.721 idem minister ¶ 1.722. Rogo itaque, Domine, & peto per Dominum nostrum Jesum Christum, ut ceteris collegis tuis, i 1.723 fratribus tuis & meis, meis

Dominis referas, & ab eis petas, ut quicunque prior vestrum coro∣natus fuerit, istis sororibus nostris Numeriae & Candidae, tale pecca∣tum remittat. a 1.724 Nam & ipsam Etecusam semper appellavi ¶ 1.725, testis est nobis Deus, quia pro se dona numeravit, ne sacrificaret ¶ 1.726; sed tantum ascendisse videtur usque b 1.727 ad Tria Fata ¶ 1.728, & inde descendisse. c 1.729 Hanc ergo non sacrificasse ego scio. Quarum jam causa audita, praeceperunt eas Praepositi tantisper sic esse, donec Episcopus consti∣tuatur. Sed quatenus per vestras d 1.730 sanctas orationes & petitiones, in e 1.731 quas nos fidimus quoniam estis amici, sed & testes f 1.732 Christi, quod omnia indulgeatis. Peto ergo, Domine carissime Luciane, memor sis mei, & petitioni meae annuas: sic Christus coronam illam sanctam, quam tibi non tantum in confessione, sed in sanctimonia tradidit, in qua semper cucurristi, exemplum sanctorum, semper & testis fuisti: ut omnibus dominis meis fratribus tuis Confessoribus referas de hoc facto, ut à vobis auxilium recipiant. Nam hoc, do∣mine frater, scire debes, me non solum hoc pro eis petere, sed Sta∣tium & Severianum & omnes Confessores, qui inde huc à vobis vene∣runt, ad quos ipsae in portum descenderunt, & in urbem levaverunt; quod sexaginta quinque ¶ 1.733 ministraverunt, & usque in hodiernum in omnibus foverunt. Sunt enim penes illas omnes. g 1.734 Plus autem gravare cor illud sanctum tuum non debui, cum sciam te prona vo∣luntate operari. Salutant te Macarius cum sororibus suis Cornelia & Emerita, qui laetantur confessione tua florida, sed & omnes fra∣tres: & Saturninus, qui & ipse luctatus est cum diabolo, qui & Chri∣sti nomen est h 1.735 confessus, qui & ibi in poena ungularum fortiter est con∣fessus, qui & i 1.736 haec nimis rogat ¶ 1.737 & petit. Salutant te fratres tui Cal∣phurnius, & Maria, & omnes sancti fratres. Nam hoc scire debes; me & dominis meis fratribus tuis scripsisse, quas peto pro k 1.738 illis sic legere digneris.

EPISTOLA. XXII. Lucianus Celerino Domino si dignus fuero vocari Collega ¶ 1.739 in Christo, S.

ACCEPI literas tuas, Domine frater dilectissime, in qui∣bus * 1.740 me tantum gravasti ¶ 1.741, ut a 1.742 propter tuam gravationem ¶ 1.743 tan∣to * 1.744 gaudio pene exciderim ¶ 1.745: ut b 1.746 literas tuas quas & ego op∣tabam, post tantum temporis legere, in quibus mei c 1.747 dignatus es me∣morari, benesicio tantae tuae humilitatis legere exultavi: qui scribens mihi d 1.748 diceres; si dignus fuero frater nominari tuus; hominis qui apud pusilliores nomen Dei cum timore confessus sum. Nam tu Deo volente ipsum e 1.749 anguem majorem, metatorem Antichristi ¶ 1.750, non tan∣tum confessus deterruisti ¶ 1.751, vocibus illis & verbis deificis: quibus (scio quasi amatores fidei: &, zelotypi disciplinae Christi; f 1.752 in qua tenoris vivacitate versari gaudeo) g 1.753 vicisti: verum, Carissime, jam inter Martyres h 1.754 deputande, voluisti nos literis tuis gravare, in quibus significasti de sororibus nostris; pro quibus utinam fieri posset, ut sine tanto scelere commisso memoriam faceremus; ad quam non profecto tantis lacrymis incumberemus, ut nunc. Scire debuisti quid circa nos actum sit; cum benedictus Martyr Paulus adhuc in corpore esset, vocavit me, & dixit mihi: Luciane, coram Christo ti∣bi dico, ut si quis post arcessitionem meam ¶ 1.755 abs te pacem petierit ¶ 1.756,

a 1.757 des in nomine meo: sed & omnes quos Dominus in tanta tribula∣tione arcessere dignatus est, universi b 1.758 literis ex compacto ¶ 1.759 universis pacem dimisimus. Videas ergo frater, c 1.760 quoniam partem ejus mihi Paulus praecepit; d 1.761 pro universis, quoque censuimus, jam cum ante hanc tribulationem, cum jussi sumus, secundum praeceptum Impe∣ratoris fame & siti necari, & reclusi sumus in duabus cellis, ita ut nos afficerent fame & siti, e 1.762 sed & ignis vapore; & pressura nostra into∣lerabilis erat, quam nemo portare posset; sed nunc ipsam claritatem ¶ 1.763 sumus consecuti. Et ideo, frater carissime, saluta Numeriam ¶ 1.764 & Can∣didam, quae secundum Pauli praeceptum ¶ 1.765 & Ceterorum Martyrum, quo∣rum nomina subjicio, Bassi f 1.766 in petrario ¶ 1.767 Mappalici in quaestione, Fortunionis in carcere, Pauli à quaestione ¶ 1.768 Fortunae, Victorini, Victo∣ris, Hereni, Credulae, Herenae, Donati, Firmi, Venusti, Fructi, Juliae, Martialis, & Aristonis, qui Deo volente in carcere fame necati sunt; (quorum & nos socios futuros intra dies audietis. g 1.769 Jam enim, ut iterato reclusi sumus, sunt dies octo in die quo tibi literas scripsi. Nam & ante dies octo, per dies quinque medios modicum panis acce∣pimus & aquam ad mensuram) & ideo frater peto, ut sicut hic cum Dominus coeperit ipsi Ecclesiae pacem dare, secundum praeceptum Pauli & nostrum tractatum, exposita causa apud Episcopum ¶ 1.770, & facta exomologesi, habeant pacem; non tantum hae, sed & quas scias ad h 1.771 animum nostrum pertinere. Salutant vos Collegae mei universi; vos salutate Confessores Domini qui ibi vobiscum sunt, quorum no∣mina significasti; inter quos & Saturninus i 1.772 cum omnibus suis, sed & k 1.773 collega ejus, & Macharius, Cornelia, & Emerita, Calphurnius & Maria, Sabina, Spesina, & sorores, Januaria, Dativa, Donata. Sa∣lutamus cum suis Saturum, Bassianum & universum Clerum, Urani∣um, Alexium, Quintianum, Colonicam, & universos; quorum no∣mina non scripsi, quia jam lassus eram, ideo ignoscere debent. Opto vos bene valere; Alexium, & Getulicum, & argentarios, & sorores. Salutant vos sorores meae, Januaria & Sophia, quas vobis commendo.

EPISTOLA. XXIII. Universi Confessores Cypriano a 1.774 Papae Salutem.

SCIAS nos universis, de quibus b 1.775 apud te ratio constiterit, * 1.776* 1.777 quid post commissum egerint ¶ 1.778 dedisse pacem: & hanc for∣mam per te & aliis Episcopis innotescere voluimus. Optamus te cum sanctis Martyribus pacem habere ¶ 1.779c 1.780 Praesente de Clero ¶ 1.781 & Ex∣orcista, & Lectore; Lucianus scripsit.

EPISTOLA. XXIV.

Cypriano, & compresbyteris ¶ 1.782 Carthagini consisten tibus, Caldonius, Salutem.

NECESSITAS d 1.783 temporis facit, ut non temere pacem * 1.784* 1.785 demus ¶ 1.786. Sed oportebat vobis scribere, quoniam ii qui po∣steaquam sacrisicaverunt, iterato tentati, extorres sunt fa∣cti. Videntur ergo mihi abluisse prius delictum, dum possessiones & domos dimittunt, & poenitentiam agentes Christum sequuntur. Er∣go Felix, qui Presbyterium subministrabat ¶ 1.787 sub Decimo, proximus mihi e 1.788 vicinus (plenius cognovi eundem Felicem) & Victoria con∣jux ejus, & Lucius fideles, extorres facti reliquerunt possessiones, quas nunc fiscus tenet. f 1.789 Sed & mulier nomine Bona; quae tracta est à marito ad sacrificandum, g 1.790 quae (conscientia, non commissi,

a 1.791 sed quia tenentes manus ejus ipsi sacrificabant) coepit dicere con∣tra: Non feci, vos fecistis; sic & ipsa extorris facta est. b 1.792 Cum ergo universi pacem peterent, dicentes; recuperavimus fidem, quam amiseramus, poenitentiam agentes, & Christum publice sumus confes∣si: quamvis mihi videantur debere pacem accipere; tamen ad con∣sultum vestrum eos dimisi, c 1.793 ne videar aliquid temere praesumere. Si quid ergo ex communi consilio placuerit; scribite mihi. Salutate nostros ¶ 1.794, vos nostri. Opto vos felicissimos bene valere.

EPISTOLA. XXV. Cyprianus Caldonio fratri, S.

ACCEPIMUS literas tuas, frater carissime, satis sobrias & * 1.795* 1.796 integritatis ac fidei plenas. Nec miramur si exercitatus & in scripturis Dominicis peritus, caute omnia & consulte geras. Recte autem sensisti circa impertiendam fratribus nostris pacem, quam sibi ipsi vera poenitentia & Dominicae confessionis gloria red∣diderunt, sermonibus suis justificati ¶ 1.797, quibus se ante damnaverant. * 1.798 Cum ergo abluerint omne delictum, & d 1.799 maculam primam, assistente sibi Domino, e 1.800 posteriore virtute deleverint, jacere ultra sub diabolo quasi prostrati non debent ¶ 1.801; qui extorres facti, & bonis suis omni∣bus spoliati erexerunt se, & cum Christo stare coeperunt. Atque utinam sic & ceteri post lapsum poenitentes in statum pristinum re∣formentur. Quos nunc urgentes, & pacem temere atque importu∣ne extorquentes, quomodo disposuerimus, ut scires: librum tibi ¶ 1.802 cum Epistolis numero quinque misi; quas ad Clerum, & ad plebem, & ad Martyres quoque & Confessores feci. Quae f 1.803 Epistolae jam plurimis Collegis nostris missae placuerunt, & rescripserunt se quoque nobiscum in eodem consilio secundum Catholicam fidem stare. Quod ipsum etiam tu ad Collegas nostros, quos potueris, g 1.804 transmitte: ut apud omnes unus actus ¶ 1.805, & una consensio secundum Domini 〈◊〉〈◊〉 cepta, teneatur. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. XXVI. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus fra∣tribus, Salutem.

DOMINUS loquitur & dicit: Super quem respiciam, ni∣si * 1.806 super humilem, & quietum, & trementem sermones me∣os? * 1.807 Hoc cum debeamus omnes a 1.808 esse, b 1.809 tum modo hujus∣modi * 1.810 illi esse debent quibus laborandum est, ut post gravem lapsum vera poenitentia & humilitate tota promereri Dominum possint ¶ 1.811. Legi autem & universorum Confessorum literas, quas voluerunt per me Collegis omnibus innotescere, & ad eos pacem à se datam perve∣nire, de quibus apud nos ratio constiterit, quid c 1.812 post commissum egerint ¶ 1.813. Quae res d 1.814 cum omnium nostrum consilium & sententiam e 1.815 expectet, praejudicare ego, & f 1.816 solus mihi rem communem vendicare non audeo: & ideo instetur interim Epistolis ¶ 1.817, quas ad vos proxi∣me feceram: quarum exemplum Collegis quoque multis jam misi; qui g 1.818 rescripserunt placere sibi quod statuimus, h 1.819 nec ab eo receden∣dum esse; donec, pace nobis à Domino reddita, in unum convenire, & singulorum causas examinare possimus. Sed & quid mihi Caldoni∣us Collega meus scripserit, quidque ego ei rescripserim, ut sciretis; utriusque Epistolae exemplum literis meis junxi: quod totum peto fratribus nostris legatis, ut magis ac i 1.820 magis ad patientiam compo∣nantur, nec delicto k 1.821 priori adjiciant adhuc aliud delictum, dum nec nobis nec Evangelio volunt servire, nec secundum universorum Confessorum literas causas suas l 1.822 examinari permittunt. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere, & nostri meminisse. Frater∣nitatem universam salutate. Valete.

EPISTOLA XXVII. Cyprianus Presbyteris & a 1.823 Diaconibus Romae con∣sistentibus fratribus, Salutem.

POST b 1.824 factas ad vos literas, fratres carissimi, quibus actus * 1.825* 1.826 noster expositus, & disciplinae ac diligentiae quantulacunque ratio declarata est, aliud accessit, quod nec ipsum latere vos debuit. Nam frater noster Lucianus & ipse unus de Confessoribus, fide quidem calidus ¶ 1.827 & virtute c 1.828 robustus, sed minus Dominica le∣ctione fundatus, quaedam conatus est, d 1.829 imperiti jampridem se vulgi auctorem constituens, ut manu ejus scripti libelli gregatim multis no∣mine Pauli darentur; cum Mappalicus Martyr ¶ 1.830 cautus & verecun∣dus, legis ac disciplinae memor, nullas contra Evangelium literas fe∣cerit, sed tantum domestica pietate commotus matri suae & sorori, quae lap sae fuerant, mandaverit pacem dari: Saturninus quoque post tormenta adhuc in carcere constitutus, nullas ejusmodi literas emise∣rit. Lucianus vero non tantum Paulo adhuc in carcere posito ¶ 1.831 no∣mine illius libellos manu sua scriptos passim dedit, sed & post ejus excessum eadem facere sub ejus nomine perseveravit, dicens hoc sibi ab e 1.832 illo mandatum; nesciens Domino magis quam conservo obtemperandum. Aurelii quoque adolescentis tormenta perpessi nomine libelli f 1.833 multi dati sunt, ejusdem Luciani manu scripti, quod literas ille non nosset. Cui rei ut aliquatenus posset obsisti, literas ad eos feci, quas ad vos sub Epistola priore transmisi; quibus petere & suadere non destiti, ut Dominicae legis, & Evangelii ratio tenere∣tur. Postquam vero ad eos literas misi, ut quasi moderatius aliquid & temperantius fieret, universorum Confessorum nomine idem Lucia∣nus Epistolam scripsit, qua pene omne vinculum fidei, & timor Dei, & mandatum Domini, & Evangelii sanctitas & firmitas solveretur. Scripsit enim omnium g 1.834 nomine, universis eos pacem dedisse; & hanc formam per me aliis Episcopis innotescere velle, cujus Epistolae ex∣emplum ad vos transmisi. Additum est plane: de quibus ratio constiterit, quid post commissum egerint. Quae res majorem nobis conflat invidiam, ut nos cum singulorum causas audire, & excutere coeperimus, videamur multis negare, quod se nunc omues jactant à Martyribus, & Confessoribus accepisse. Denique hujus seditionis origo jam coepit: h 1.835 nam in provincia nostra per aliquot civitates in Praepositos impetus i 1.836 per multitudinem factus est, & pacem k 1.837 quam semel cuncti à Martyribus & Confessoribus datam clamitabant, con∣festim sibi repraesentari coegerunt; territis & subactis Praepositis suis, qui ad resistendum minus virtute animi, & robore fidei praeva∣lebant.

Apud nos etiam quidam turbulenti, qui vix à nobis in * 1.838 praeteritum regebantur, & in nostram a 1.839 praesentiam differebantur, per hanc Epistolam, velut quibusdam facibus accensi, plus exardes∣cere, & pacem sibi datam extorquere coeperunt.

De quibus quales ad Clerum nostrum literas fecerim, exemplum * 1.840 vobis misi: sed & quid mihi Caldonius Collega pro integritate & fide sua scripserit, quidve ego ei rescripserim, utrumque ad vos le∣gendum transmisi. Exempla quoque Epistolae Celerini, boni & ro∣busti Confessoris, quam ad Lucianum, eundem Confessorem, scripse∣rit, item quid Lucianus ei rescripserit, misi vobis; ut sciretis & b 1.841 la∣borem circa omnia & diligentiam nostram, & c 1.842 veritatem ipsam dis∣ceretis: Celerinus Confessor, quam sit moderatus & cautus, & hu∣militate ac timore sectae nostrae ¶ 1.843 verecundus: Lucianus vero circa intelligentiam Dominicae lectionis, d 1.844 ut dixi, minus peritus, & circa invidiam verecundiae nostrae relinquendam facilitate sua molestus. Nam cum Dominus dixerit, in nomine Patris, & Filii, & Spiritus * 1.845 Sancti gentes tingui, & in baptismo praeterita peccata dimitti: hic praecepti & legis ignarus, mandat pacem dari & peccata dimitti in Pauli nomine ¶ 1.846, & hoc sibi dicit ab illo esse mandatum, sicut in literis ejusdem Luciani ad Celerinum factis animadvertetis. e 1.847 Quibus mi∣nime consideravit, quod non Martyres Evangelium faciant: sed per Evangelium Martyres fiant: quando & Paulus Apostolus, quem Do∣minus vas electionis suae dixit, posuerit in Epistola sua, dicens: Mi∣ror * 1.848 quod sic tam cito demutamini ab eo qui vos vocavit in grati∣am ¶ 1.849, ad aliud Evangelium, quod non est aliud: nisi si sunt aliqui, qui vos turbant, & volunt convertere Evangelium Christi ¶ 1.850; sed licet nos, aut Angelus de coelo f 1.851 aliud adnunciet, praeterquam adnunciavimus vobis, anathema sit: sicut praediximus, & nunc iterum dico, si quis vobis adnunciaverit praeterquam quod accepistis, anathema sit. Op∣portune 〈◊〉〈◊〉 supervenerunt literae vestrae, quas accepi ad Clerum fa∣ctas, item quas beati Confessores Moyses & Maximus, Nicostratus & ceteri; Saturnino, & Aurelio, & ceteris miserunt, in quibus Evange∣lii plenus vigor, & disciplina robusta legis Dominicae continentur. Laborantes hic nos, & contra invidiae impetum totis fidei viribus re∣fistentes, multum sermo vester adjuvit, ut divinitus compendium fie∣ret; & priusquam venirent ad vos literae, quas vobis proxime misi, declararetis nobis, quod secundum Evangelii legem stet nobiscum fortiter atque unanimiter etiam g 1.852 vestra sententia. Opto vos, fra∣tres, semper bene valere.

EPISTOLA. XXVIII. Cyprianus Moysi & Maximo Presbyteris, & ceteris Confessoribus dilectissimis fratribus, Salutem.* 1.853

GLCRIAM fidei & virtutis vestrae, a 1.854 fortissimi ac beatis∣simi * 1.855* 1.856 fratres, jam pridem de opinione cognoveram, laetatus satis & plurimum gratulatus; quod vos confessione sui no∣minis b 1.857 paraverit ad coronam Domini nostri praecipua dignatio. Vos enim Primores & duces ad nostri temporis praelium facti coele∣stis militiae signa movistis. Vos spiritale certamen, quod nunc geri Deus voluit, vestris virtutibus imbuistis ¶ 1.858. Vos surgentis belli impe∣tus primos immobili robore atque c 1.859 inconcussa stabilitate fregistis. Inde initia felicia pugnandi orta sunt. Inde vincendi auspicia coe∣perunt. d 1.860 Contingit hic per tormenta e 1.861 consummari martyria, sed qui in f 1.862 congressione praecedens, exemplum virtutis fratribus factus est, cum Martyribus in honore communis est. g 1.863 Coronas vestra ma∣nu h 1.864 sertas ¶ 1.865 inde huc tradidistis, & de poculo salutari fratribus propinastis. Accessit ad confessionis exordia i 1.866 gloriosa, & militiae victricis auspicia disciplinae tenor, quem de Epistolae vestrae vigore perspeximus, quam modo ad Collegas vestros in k 1.867 confessione vobis∣cum Domino copulatos, sollicita l 1.868 admonitione misistis; ut Evange∣lii sancta praecepta, & tradita nobis semel mandata vitalia, forti & stabili observatione teneantur. Ecce alius gloriae vestrae sublimis gradus, ecce iterum cum confessione geminatus promerendi Dei ti∣tulus ¶ 1.869: m 1.870 Stare firmo gradu; & in hac acie, n 1.871 qui Evangelium co∣nantur irrumpere, & praeceptis Domini subruendis manus impias in∣ferentes, fidei robore submovere; praebuisse ante initia virtutum, nunc & morum magisteria praebere. Dominus post resurrectionem mittens Apostolos mandat, & dicit; Data est mihi omnis potestas in * 1.872 coelo & in terra. Ite ergo & docete gentes omnes, o 1.873 tingentes eos in nomine Patris, & Filii, & Spiritus Sancti, docentes eos p 1.874 observare omnia quaecunque praecepi vobis. Et Joannes Apostolus mandati * 1.875 memor in Epistola sua postmodum q 1.876 ponit: In hoc, inquit, intelli∣gimus quia cognovimus eum, si praecepta ejus custodiamus: Qui 〈◊〉〈◊〉 cit quoniam cognovit eum, & mandata ejus non servat; mendax est; & veritas in illo non est. Haec r 1.877 praecepta cum custodienda sugge∣ritis, divina & coelestia mandata servatis. Hoc est esse Confessorem

Domini, hoc est esse Martyrem Christi, servare vocis suae inviolatam circao mnia & solidam firmitatem ¶ 1.878; nec a 1.879 propter Dominum Mar∣tyrem fieri, & praecepta Domini destruere conari: uti adversus illum dignatione, quam tibi dederit; armis ab illo acceptis rebellem quo∣dammodo sieri: hoc est, Christum b 1.880 confiteri velle, & Evangelium Christi negare. Laetor igitur ex vobis, c 1.881 fortissimi ac fidelissimi fra∣tres; & quantum gratulor d 1.882 Martyribus istic honoratis ob virium gloriam, tantum gratulor pariter & vobis ob Dominicae etiam disci∣plinae coronam. Dignationem suam Dominus multiplici genere largitatis infudit, bonorum militum laudes & glorias spiritales co∣piosa varietate distribuit; honoris vestri participes & nos sumus, gloriam vestram nostram gloriam computamus, quorum tempora il∣lustravit tanta felicitas, ut aetate nostra videre contingeret probatos 〈◊〉〈◊〉 Dei, & Christi milites coronatos. Opto vos, e 1.883 fortissimi ac beatissimi fratres, semper bene valere, & nostri meminisse.

EPISTOLA. XXIX. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus Fratribus, Salutem.

NE quid conscientiam vestram lateret, fratres carissimi, quid * 1.884* 1.885 mihi scriptum f 1.886 sit, quidque ego rescripserim, utriusque E∣pistolae exemplum vobis misi: & credo vobis id quod re∣scripsi, non displicere. Sed & illud ad vos perferre literis meis de∣bui, urgente causa, Clero in urbe ¶ 1.887 consistenti literas me misisse. Et quoniam oportuit me per Clericos scribere ¶ 1.888: g 1.889 scio autem nostros plurimos absentes esse, paucos vero, qui illic sunt, vix ad ministeri∣um quotidiani operis sufficere: necesse fuit novos aliquos constitue∣re, h 1.890 qui mitterentur: Fecisse me autem sciatis Lectorem Saturum, & Hypodiaconum Optatum Confessorem: quos jam pridem com∣muni consilio Clero proximos ¶ 1.891 feceramus; quando aut Saturo die Paschae semel atque iterum lectionem dedimus; aut modo cum Pres∣byteris ¶ 1.892 doctoribus lectores diligenter probaremus, Optatum inter lectores doctorem Audientium ¶ 1.893 constituimus; examinantes an con∣gruerent

illis testimonia, quae esse debent in his, qui ad Clerum pa∣rabantur. Nihil ergo à me absentibus vobis factum est: sed quod jam pridem communi consilio omnium nostrum coeperat, necessitate urgente promotum est. Opto vos, fratres carissimi, semper bene va∣lere, & nostri meminisse; fraternitatem salutate, Valete.

EPISTOLA. XXX. Cypriano Papae, Presbyteri & a 1.894 Diaconi Romae consistentes ¶ 1.895, Salutem.

QUANQUAM bene sibi conscius animus, & Evangelicae dis∣ciplinae * 1.896* 1.897b 1.898 vigore subnixus, & verus sibi in c 1.899 decretis coelestibus ¶ 1.900 testis effectus, soleat solo Deo judice esse contentus, nec alteri∣us aut laudes petere, aut accusationes pertimescere: tamen gemina∣ta sunt laude condigni, qui cum conscientiam sciant d 1.901 Deo soli debe∣re se judici ¶ 1.902, actus tamen suos desiderant etiam ab ipsis suis fratribus comprobari. Quod te, frater Cypriane, facere non mirum est, qui pro tua e 1.903 verecundia & ingenita industria, consiliorum tuorum nos non tam judices voluisti, quam participes inveniri ¶ 1.904 ut in tuis rebus gestis, laudem tecum, dum illas probamus, inveniremus, & f 1.905 tuorum consiliorum bonorum cohaeredes ¶ 1.906, g 1.907 quia & assirmatores esse possi∣mus. Idem enim omnes credimur h 1.908 operati, in quo deprehendi∣mur eadem omnes censurae & disciplinae consensione sociati. Quid enim magis aut in pace tam aptum, aut in bellis persecutionis tam neceslarium, i 1.909 quam debitam severitatem divini vigoris tenere? quam qui remiserit, instabili rerum cursu k 1.910 erret semper necesse est, & huc atque illuc variis & incertis negotiorum tempestatibus dissi∣petur, & quasi extorto de manibus consiliorum gubernaculo, navem l 1.911 salutis illidat in scopulos; ut appareat non aliter saluti Ecclesiasticae salutis posse, nisi qui & contra ipsam faciunt; quasi quidam adversi fluctus repellantur, & disciplinae ipsius semper custo∣dita ratio, quasi salutare aliquod gubernaculum in tempestate ser∣vetur.

Nec hoc m 1.912 nobis nunc nuper consilium cogitatum est, nec haec * 1.913 apud nos adversus improbos modo supervenerunt repentina subsi∣dia, sed antiqua haec apud nos severitas, antiqua sides, disciplina le∣gitur antiqua. Quoniam nec tantas de nobis laudes ¶ 1.914 Apostolus

a 1.915 protulisset dicendo: Quia fides vestra praedicatur ¶ 1.916 in toto mundo, * 1.917 nisi jam exinde vigor iste radices fidei de temporibus illis mutuatus fuisset; quarum laudum & gloriae b 1.918 degenerem fuisse, maximum cri∣men est. Minus est enim dedecoris nunquam ad praeconium laudis accessisse, quam de fastigio laudis ruisse. c 1.919 Minus est criminis honora∣tum bono testimonio non fuisse, quam honorem bonorum testimoni∣orum perdidisse. Minus est, sine praedicatione virtutum ignobilem d 1.920 sine laude jacuisse; quam exhaeredem fidei factum ¶ 1.921 laudes propri∣as perdidisse: ea enim quae in alicujus gloriam proferuntur, nisi anxio & sollicito labore serventur, in invidiam maximi criminis intumescunt.

Hoc nos non falso dicere superiores nostrae literae probaverunt, in * 1.922 quibus vobis sententiam nostram dilucida expositione protulimus, adversus eos, qui seipsos infideles illicita nefariorum Libellorum professione ¶ 1.923 prodiderant, e 1.924 quasi evasuri irretientes illos diaboli la∣queos viderentur, f 1.925 quo non minus quam siad nefarias aras accessis∣sent, hoc ipso quod ipsum contestati fuerant ¶ 1.926 tenerentur; sed etiam adversus illos qui g 1.927 accepta fecissent ¶ 1.928, licet praesentes cum sierent non affuissent, cum praesentiam suam utique ut sic scriberentur man∣dando fecissent. Non est enim immunis à scelere, qui ut fieret h 1.929 im∣peravit; nec est alienus à crimine, cujus consensu, licet non à se ad∣missum crimen, tamen publice legitur; & cum totum sidei sacramen∣tum ¶ 1.930 in confessione Christi nominis intelligatur esse digestum; qui fallaces in i 1.931 excusatione praestigias quaerit ¶ 1.932, negavit: & qui vult videri propositis adversus Evangelium vel edictis vellegibus satis∣fecisse, hoc ipso jam paruit, quod videri paruisse se voluit. Nec non etiam contra illos quoque, qui illicitis sacrisiciis manus suas atque ora polluerant, pollutis ante mentibus propriis, unde etiam sunt ipsae ma∣nus atque ora polluta; fidem nostram consensumque monstravimus.

Absit enim ab Ecclesia Romana vigorem suum tam profana 〈◊〉〈◊〉 dimittere, & nervos severitatis eversa fidei majestate dissolvere; * 1.933 ut cum adhuc non tantum jaceant, sed & cadant eversorum fratrum ruinae, properata nimis remedia communicationum utique non pro∣futura praestentur, & nova per misericordiam a 1.934 falsam vulnera 〈◊〉〈◊〉 transgressionis vulneribus imprimantur, ut miseris ad eversio∣nem majorem eripiatur & poenitentia. Ubi enim poterit indulgen∣tiae b 1.935 medicina procedere, si etiam ipse medicus intercepta poeni∣tentia ¶ 1.936 indulget periculis? si tantummodo operit vulnus, nec sinit necessaria temporis remedia obducere cicatricem? Hoc non est cu∣rare, sed, si dicere verum volumus, occidere.

Quanquam Confessorum quoque, quos hic adhuc in carcerem dig∣nitas * 1.937 suae confessionis ¶ 1.938 inclusit ¶ 1.939, & ad certamen Evangelicum sua fides in confessione jam gloriosa semel coronavit, literas habeas con∣spirantes cum literis nostris, quibus severitatem Evangelicae disci∣plinae protulerunt, & illicitas petitiones ab Ecclesiae pudore revo∣carunt. Nisi hoc fecissent, disciplinae Evangelicae ruina non facile c 1.940 sarciretur, praesertim cum nulli magis tam congruens esset tenorem Evangelici vigoris d 1.941 illibatum, dignitatemque servare; quam qui se excruciandos & excarnificandos pro Evangelio furentibus e 1.942 tradi∣dissent, ne martyrii f 1.943 honorem merito perderent, si in g 1.944 occasione martyrii praevaricatores Evangelii esse voluissent: nam qui quod ha∣bet non custodit in eo ex quo illud possidet ¶ 1.945, dum id ex quo possidet. violat, h 1.946 violat illud quod possidebat.

In quo loco maximas tibi atque uberes gratias referre debe∣mus * 1.947 & reddimus; quod illorum carceris tenebras i 1.948 literis tuis il∣luminasti; quod ad illos venisti, quo modo introire potuisti; quod illorum animos, sua fide & confessione robustos, tuis allocutionibus literisque recreasti; quod felicitates eorum condignis k 1.949 laudibus persecutus, accendisti ad multo ardentiorem coelestis gloriae cupidita∣tem; quod pronos impulisti, quod, ut credimus & optamus, victo∣res futuros viribus tui l 1.950 sermonis animasti: ut quanquam m 1.951 hoc to∣tum de fide n 1.952 confitentium, & de divina indulgentia venire videatur: tamen in martyrio suo tibi ex aliquo debitores facti esse videantur. Sed ut ad id, unde digressus sermo videbatur esse, rursus revertatur, quales literas in Siciliam quoque miserimus, subjectas 〈◊〉〈◊〉.

Quanquam nobis differendae hujus rei necessitas major incumbat, * 1.953 quibus, post excessum nobilissimae memoriae viri Fabiani, o 1.954 nondum est Episcopus propter rerum & temporum difficultates 〈◊〉〈◊〉.

qui omnia ista a 1.955 moderetur, & corum, qui lapsi sunt, possit cum au∣ctoritate & consilio habere rationem. Quanquam nobis in tam ingenti negotio placeat, quod & tu ipse tractasti b 1.956 prius ¶ 1.957: Eccle∣siae pacem sustinendam ¶ 1.958, deinde, sic collatione consiliorum cum Episcopis, Presbyteris, Diaconis, Confessoribus, pariter ac c 1.959 stan∣tibus laicis ¶ 1.960¶ 1.961 facta, lapsorum tractare rationem. Perquam enim nobis & invidiosum & onerosum videtur, non per multos exami∣nare, quod per multos commissum videatur fuisse, d 1.962 & unum sen∣tentiam dicere, cum tam grande crimen per multos diffusum note∣tur exisse; quoniam nec firmum decretum potest esse, quod non plurimorum videbitur habuisse consensum. Aspice totum orbem pene vastatum, & ubique jacere dejectorum reliquias & ruinas, & idcirco tam grande e 1.963 expeti consilium, quam late propagatum videtur esse delictum. Non sit minor medicina, quam vulnus est: non sint minora remedia, quam funera: ut quo modo qui rue∣runt, ob hoc ruerunt, quod caeca temeritate nimis incauti fuerunt; ita qui hoc disponere f 1.964 nituntur, omni consiliorum moderamine utantur, ne quid non ut oportet factum, tanquam irritum ab omnibus judicetur. Uno igitur eodemque consilio, iisdem precibus & fleti∣bus tam nos, qui usque adhuc videmur temporis istius ruinas subter∣fugisse; quam illi qui in has g 1.965 temporis videntur clades incidisse, di∣vinam majestatem deprecantes, pacem h 1.966 Ecclesiastico nomini ¶ 1.967 postu∣lemus: mutuis votis nos invicem foveamus, custodiamus, armemus: oremus pro Lapsis, ut erigantur; oremus pro stantibus, ut non ad ruinas usque tententur: oremus, ut qui cecidisse referuntur, delicti sui magnitudinem agnoscentes, intelligant non momentaneam neque praeproperam desiderare medicinam: oremus ut i 1.968 effectus indulgen∣tiae ¶ 1.969k 1.970 Lapsorum subsequatur & poenitentiam; ut intellecto suo crimine velint nobis interim praestare l 1.971 patientiam, nec adhuc fluctuantem

a 1.972 turbent Ecclesiae statum; ne interiorem nobis persecutionem ipsi incendisse videantur, & accedat ad criminum cumulum, quod etiam b 1.973 inquieti fuerunt. Maxime enim illis congruit verecundia, quorum in delictis damnatur mens inverecunda.

* 1.974 Pulsent sane fores, sed non utique confringant. Adeant ad li∣men * 1.975 Ecclesiae, sed non c 1.976 utique transiliant. Castrorum coelestium excubent portis, sed armati modestia, qua intelligant se desertores fuisse. Resumant precum suarum tubam, sed qua non bellicum clangant. Arment se quidem modestiae telis, & quem negando mor∣tis metu fidei dimiserant clypeum, resumant; sed ut contra hostem diabolum vel nunc armati, non contra Ecclesiam, quae illorum dolct casus, armatos esse se credant. Multum illis proficiet petitio mo∣desta, postulatio verecunda, humilitas necessaria, d 1.977 patientia non oti∣osa. Mittant legatos pro suis doloribus lacrymus; Advocatione fungantur ¶ 1.978 ex intimo pectore prolati gemitus, dolorem probantes commissi criminis & pudorem. Imo si dedecoris admissi magnitu∣dinem perhorrescunt, si pectoris & conscientiae suae lethalem plagam & sinuosi vulneris altos recessus vere medica manu tractant, erubes∣cant & petere, nisi quia majoris est rursum & periculi & pudoris ¶ 1.979, auxilium pacis non petiisse. Sed hoc totum in facramento ¶ 1.980, sed in ipsius postulationis lege temporis facto temperamento, sed postula∣tione demissa, sed prece subdita; quoniam & qui petitur flecti de∣bet, non e 1.981 incitari; & sicut respici debet divina clementia, sic respi∣ci debet & divina censura; & sicut scriptum est: Donavitibi omne * 1.982 debitum, quia me rogasti; sic scriptum est, Qui me negaverit co∣ram * 1.983 hominibus, negabo & ego eum coram Patre meo, & coram * 1.984 angelis ejus. Deus enim ut est indulgens, ita est praeceptorum suorum exactor, & quidem diligens; & sicut ad convivium vocat, sic * 1.985 habitum nuptiarum f 1.986 non habentem, ligatis manibus & pedibus extra sanctorum coetum foras jactat. Paravit coelum, sed paravit & tar∣tarum. Paravit refrigeria, sed paravit etiam aeterna supplicia. Pa∣ravit inaccessibilem lucem, sed paravit etiam perpetuae noctis g 1.987 va∣stam aeternamque caliginem. Cujus temperamenti moderamen nos hic tenere quaerentes, diu & quidem multi, & quidem cum quibus∣dam Episcopis vicinis nobis & appropinquantibus, & quos ex aliis provinciis h 1.988 longe positis persecutionis istius ardor ejecerat, ante constitutionem Episcopi nihil innovandum putavimus, sed lapsorum curam mediocriter temperandam esse i 1.989 credidimus; ut interim dum Episcopus dari à Deo nobis sustinetur, in suspenso eorum qui 〈◊〉〈◊〉 possunt dilationis sustinere, causa teneatur: eorum autem quorum

vitae suae finem urgens exitus dilationem non potest ferre, acta poeni∣tentia ¶ 1.990 & professa frequenter suorum detestatione factorum, si lacry∣mis, si gemitibus, si fletibus dolentis ac vere poenitentis animi signa prodiderint, cum spes vivendi secundum hominem nulla substiterit, ita demum caute & sollicite subveniri, Deo ipso sciente quid de ta∣libus faciat, & qualiter judicii sui examinet pondera; nobis tamen anxie curantibus, a 1.991 ut nec pronam nostram improbi homines lau∣dent facilitatem, nec vere poenitentes accusent nostram quasi duram crudelitatem. Optamus te, beatissime ac gloriosissime Papa ¶ 1.992, in Do∣mino semper bene valere, & nostri meminisse.

EPISTOLA. XXXI. Cypriano Papae, Moyses & Maximus Presbyteri, & Nicostratus & Rufinus Diaconi, & ceteri Con∣fessores ¶ 1.993, qui cum eis sunt, Salutem.

INTER varios & multiplices, frater, dolores nobis constitutis * 1.994* 1.995 propter praesentes multorum b 1.996 per totum pene orbem ruinas, hoc praecipuum nobis solatium solatium supervenit, quod acceptis literis tuis c 1.997 erecti sumus, & d 1.998 dolentis animi moeroribus fomenta suscepi∣mus. Unde intelligere jam possumus gratiam divinae providentiae, forsitan non ob aliam causam nos tamdiu clausos vinculis carceris re∣reservare voluisse; nisi ut e 1.999 instructi & robustius animati literis tuis, voto proniore ad coronam destinatam possemus pervenire. Illux∣erunt enim nobis literae tuae, ut in tempestate quadam serenitas, f 1.1000 & in turbido mari g 1.1001 exoptata tranquillitas, h 1.1002 & in laboribus requi∣es; ut in periculis & doloribus sanitas; ut in densissimis tenebris candida i 1.1003 lux & refulgens. Ita illas animo sitiente perbibimus, & voto esuriente suscepimus; k 1.1004 ut ad certamen inimici, ex illis nos sa∣tis pastos ¶ 1.1005, & saginatos l 1.1006 gaudeamus. Reddet tibi Dominus pro ista tua caritate mercedem, & hujus tam boni operis repraesentabit debitam frugem. Non minus enim coronae mercede condignus est, qui hortatus est, quam qui & passus est: non minus laude condignus qui docuit, quam qui & fecit: non minus honorandus est, qui monu∣it, m 1.1007 quam qui dimicavit: nisi quoniam nonnunquam magis gloriae cumulus redundat ad eum qui instituit, quam ad eum qui se docibi∣lem discipulum subministravit. Hic enim fortassis hoc quod exer∣cuit non habuisset, nisi ille docuisset. Percepimus igitur (n 1.1008 iterum dicimus) frater Cypriane, magna gaudia, magna solatia, magna fo∣menta,

maxime quod & gloriosas Martyrum non dicam mortes, sed immortalitates, gloriosis & condignis laudibus prosequutus es: ta∣les enim excessus talibus a 1.1009 vocibus personandi fuerunt, ut quae rese∣rebantur, sic dicerentur b 1.1010 qualiter facta sunt. Ex tuis ergo literis vidimus gloriosos illos martyrum triumphos, & oculis nostris quo∣dammodo, coelum illos petentes, prosecuti sumus; & inter angelos ac potestates dominationesque coelestes constitutos c 1.1011 contemplati sumus: sed & Dominum apud Patrem testimonium suum illis pro∣missum * 1.1012d 1.1013 perhibentem auribus nostris e 1.1014 quodammodo sensimus. Hoc est ergo quod & nobis animum in dies singulos erigit, & ad con∣sequendos gradus tantae f 1.1015 dignationis incendit.

Quid enim gloriosius, quidve felicius ulli hominum poterit ex 〈◊〉〈◊〉 * 1.1016 dignatione contingere, quam inter ipsos carnifices g 1.1017 interritum consiteri Dominum Deum? quam inter h 1.1018 saevientia secularis pote∣statis varia & exquisita tormenta, i 1.1019 etiam extorto, & k 1.1020 excruciato, & excarnificato corpore, Christum Dei Filium, etsi 〈◊〉〈◊〉 sed ta∣men libero spiritu confiteri? quam relicto mundo coelum petisse? quam desertis hominibus inter Angelos stare? quam impedimentis omnibus secularibus ruptis in l 1.1021 conspectu Dei jam se liberum sistere? quam coeleste regnum sine ulla cunctatione retinere ¶ 1.1022? quam Collegam passionis cum Christo in Christi nomine factum fuisse? quam judicis sui divina dignatione judicem factum fuisse? quam immaculatam conscientiam de confessione nominis reportasse? quam humanis & sacrilegis legibus contra fidem non obedisse? quam veritatem voce publica contestatum fuisse? quam ipsam, quae ab omnibus 〈◊〉〈◊〉 moriendo mortem subegisse? quam per ipsam mortem immortalita∣tem consecutum fuisse; quam omnibus saevitiae instrumentis m 1.1023 excar∣nificatum & extortum, ipsis tormentis tormenta superasse? quam omnibus dilaniati corporis doloribus robore animi reluctatum fuisse? quam sanguinem suum profluentem non horruisse? quam supplicia sua post fidem amare coepisse? quam n 1.1024 detrimentum vitae suae pu∣tare non exisse? Ad hoc enim praelium quasi quadam tuba Evange∣lii sui nos excitat Dominus: dicendo: o 1.1025 Qui plus diligit patrem * 1.1026 aut matrem, quam me, non est me dignus. Et qui non tollit crucem suam, & sequitur me, non est me dignus. Et iterum; Beati qui * 1.1027 persecutionem p 1.1028 passi fuerint propter justitiam; ipsorum enim est regnum coelorum. q 1.1029 Beati eritis cum vos persecuti fuerint & r 1.1030 ode∣rint: * 1.1031 gaudete, & exultate; sic enim & Prophetas persecuti sunt, * 1.1032 qui ante vos fuerunt, patres eorum ¶ 1.1033. Et iterum: Quoniam ante reges & s 1.1034 potestates stabitis; & tradet frater fratrem ad mortem, & pater filium; & qui perseveraverit usque ad finem, hic salvus erit.

Et: Vincenti dabo sedere super thronum meum, sicut & ego vici & * 1.1035 sedi super thronum patris mei; a 1.1036 Sed & Apostolus: Quis nos 〈◊〉〈◊〉 * 1.1037 rabit à caritate Christi? pressura, an angustia, an persecutio, an fames, an nuditas, an periculum, an gladius; sicut scriptum est, quia propter te interficimur tota die, aestimati sumus velut b 1.1038 oves victimae, sed in iis omnibus c 1.1039 supervincimus pro eo, qui nos dilexit ¶ 1.1040.

Haec, & hujusmodi cum in Evangelio collata d 1.1041 perlegimus, & qua∣si * 1.1042 faces quasdam ad inflammandam fidem, dominicis vocibus, sup∣positas nobis sentiamus: hostes veritatis jam non tantum non per horrescimus, sed provocamus; & inimicos Dei jam hoc ipso, quod non e 1.1043 cessimus, vicimus: & nefarias contra f 1.1044 veritatem leges sube∣gimus. Et si nondum nostrum sanguinem fudimus, sed g 1.1045 fudisse pa∣rati sumus, nemo hanc dilationis nostrae moram clementiam judi∣cet, quae nobis officit, quae impedimentum gloriae facit, quae coelum differt, quae gloriosum Dei conspectum inhibet. In hujusmodi enim certamine, & in hujusmodi, h 1.1046 ubi decertat fides, i 1.1047 praelio, mora mar∣tyres non distulisse vera clementia est. Pete ergo, Cypriane ca∣rissime, ut nos gratia sua Dominus magis ac magis in dies singulos quosque ¶ 1.1048k 1.1049 uberius atque propensius, & armet & illustret, & viribus potentiae l 1.1050 firmet ac roboret: utque m 1.1051 quasi optimus Imperator milites suos, quos usque adhuc in castris carceris exercuit & pro∣bavit, producat jam ad propositi certaminis campum: porrigat no∣bis arma divina, illa tela quae nesciunt vinci, loricam justitiae quae nunquam solet rumpi, clypeum sidei qui non potest n 1.1052 perforari, & gladium Spiritus qui non consuevit vulnerari. Cui enim magis haec, ut pro nobis petat, mandare debemus, quam tam glorioso Episcopo; ut o 1.1053 hostiae destinati petant auxilium de sacerdote?

Ecce aliud gaudium nostrum, quod in officio Episcopatus tui, * 1.1054p 1.1055 licet interim à fratribus pro temporis conditione distractus es, ta∣men non defuisti: quod literis Confessores frequenter corroborasti, quod etiam sumtus necessarios de tuis laboribus justis praebuisti, quod omnibus te praesentem quodammodo q 1.1056 exhibuisti: quod in nulla officii tui parte quasi aliquis desertor claudicasti. Sed quod nos ad majorem laetitiam r 1.1057 robustius provocavit, tacere non possu∣mus; quin omni vocis nostrae testimonio prosequamur. Animad∣vertimus enim te congruente censura, & eos digne objurgasse, qui immemores delictorum suorum, pacem à Presbyteris per absentiam tuam festinata & praecipiti cupiditate s 1.1058 extorsissent; & illos qui sine respectu Evangelii sanctum Domini canibus, & margaritas porcis * 1.1059t 1.1060 profana facilitate donassent: v 1.1061 cum grande delictum, & per totum pene orbem incredibili vastatione grassatum, non oporteat nisi, ut ipse scribis, caute moderateque tractari, consultis omnibus Episco∣pis, Presbyteris, Diaconibus, Confessoribus, & ipsis stantibus Lai∣cis ¶ 1.1062,

ut in tuis literis & ipse testaris; ne dum volumus importune ruinis subvenire, alias majores ruinas a 1.1063 videamur parare. b 1.1064 Ubi 〈◊〉〈◊〉 c 1.1065 divinus sermo relinquitur ¶ 1.1066; d 1.1067 si tam facile peccantibus venia prae∣stetur? fovendi sunt sane e 1.1068 ipsorum animi, & ad maturitatis fuae f 1.1069 tempus nutriendi; & de scripturis sanctis, quam ingens, & supra omnia peccatum commiserint, instruendi. Nec hoc animentur, quia multi sunt; sed hoc ipso magis reprimantur, quia non pauci sunt. g 1.1070 Nihil ad extenuationem delicti numerus h 1.1071 impudens valere consa∣evit; sed pudor, sed modestia, sed patientia, sed disciplina, sed hu∣militas, atque i 1.1072 subjectio: sed alienum de se expectasse judicium; k 1.1073 sed alienam de suo sustinuisse sententiam. Hoc est, quod poeni∣tentiam probat; l 1.1074 hoc est, quod impresso vulneri inducit cicatri∣cem; hoc est, m 1.1075 quod dejectae mentis ruinas erigit & attollit; quod ardentem delictorum n 1.1076 aestuantium vaporem restringit & finit. Non ea, quae o 1.1077 sanorum sunt corporum, medicus aegris dabit: ne impor∣tunis cibis p 1.1078 tempestatem valetudinis saevientis non reprimat, sed ac∣cendat: scilicet, ne quod potuisset maturius jejunio q 1.1079 extenuari, 〈◊〉〈◊〉 impatientiam longius pasta cruditate r 1.1080

Eluendae sunt s 1.1081 igitur impio sacrificio manus inquinatae, t 1.1082 operibus * 1.1083 bonis; & nefario cibo u 1.1084 ora misera polluta, w 1.1085 poenitentiae sunt vera sermonibus expianda. Et in secretis cordis fidelis x 1.1086 novellandus & consecrandus est animus; y 1.1087 crebri poenitentium gemitus audiantur, z 1.1088 & iterum ¶ 1.1089 fideles ex oculis lacrymae profundantur: ut illi ipsioculi, qui male simulacra conspexerunt, quae inlicita commiserant, a 1.1090 satis∣facientibus Deo fletibus deleant. b 1.1091 Non est nisi patientia morbis necessaria: luctantur cum suo dolore qui languent; & ita demum sperant sanitatem, si tolerantia c 1.1092 superarint dolorem. Infidelis enim cicatrix, quam cito festinans medicus induxit: & ad quemlibet ca∣sum d 1.1093 medela rescinditur, e 1.1094 si non fideliter de ipsa tarditate remedia f 1.1095 praestentur. Cito rursus in incendium g 1.1096 flamma revocatur, nisi to∣tius ignis etiam usque ad extremam scintillam materia h 1.1097 restingua∣tur: ut merito i 1.1098 hujusmodi homines sciant sibi etiam de ipsa moramagis

consuli, & fideliora necessariis dilationibus remedia praestari. Ceterum ubi erit a 1.1099 quod custodia squalidi carceris includuntur, qui Christum confitentur: si sine periculo fidei sunt, qui negaverunt? ubi quod in nomine Dei catenarum ambitu vinciuntur, si sine commu∣nicatione non sunt, qui confessionem b 1.1100 Dei non retinuerunt? c 1.1101 Ubi quod detenti Martyres gloriosas animas suas ponunt; si, qui dereli∣querunt sidem, periculorum & delictorum suorum non sentiunt mag∣nitudinem? Quod si nimiam impatientiam d 1.1102 prae se ferunt, & intole∣rabili festinatione communicationem exposcunt, frustra queruia ista & invidiosa, ac nihil adversus veritatem valentia jactant petulanti & infreni ore convicia: quandoquidem licuerit illis suo jure retinere, e 1.1103 quod f 1.1104 nunc sua sponte quaesita necessitate ¶ 1.1105 coguntur postulare: fi∣des enim quae potuit Christum confiteri, potuit & à Christo ¶ 1.1106 in com∣municatione retineri. g 1.1107 Optamus te, frater, bene valere, & nostri me∣minisse.

EPISTOLA XXXII. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus fra∣tribus, Salutem.

QUALES literas ad Clerum Romae agentem fecerim, quidque * 1.1108* 1.1109 illi mihi rescripserint, quid etiam Moyses & Maximus Presby∣teri, & Nicostratus & h 1.1110 Rufinus Diaconi, & ceteri cum eis Con∣fessores in custodia constituti, i 1.1111 aeque ad literas meas rescripserint, ut scire possetis, fratres carissimi, exempla vobis legenda transmisi. Vos curate quantum potestis prodiligentia vestra, k 1.1112 ut scripta nostra, & illorum rescripta fratribus nostris innotescant. Sed & si qui de peregrinis l 1.1113 Episcopi ¶ 1.1114 Collegae mei, vel Presbyteri, vel m 1.1115 Diacones praesentes fuerint, vel supervenerint, haec omnia de vobis audiant: & si exempla Epistolarum transcribere, & ad suos n 1.1116 perferre volue∣rint, facultatem transcriptionis accipiant. Quamvis & o 1.1117 Saturo Lectori fratri nostro mandaverim, ut fingulis desiderantibus descri∣bendi faciat potestatem, ut in Ecclesiarum statu quoquo modo inte∣rim componendo servetur ab omnibus p 1.1118 una & sida consensio De ceteris vero quae agenda erunt, sicut & Collegis meis q 1.1119 plurimis scripsi, plenius consilio communi tractabimus, quando convenire in unum permittente Domino coeperimus. Opto vos, fratres carissimi ac desideratissimi, semper bene valere: fraternitatem salutate: Valete.

EPISTOLA. XXXIII. Cyprianus Lapsis.

DOMINUS noster, cujus praecepta metuere & observare * 1.1120* 1.1121 debemus, Episcopi honorem, & Ecclesiae fuae rationem dis∣ponens in Evangelio a 1.1122 loquitur, & dicit Petro; Ego tibi * 1.1123 dico, quia tu es Petrus, & super istam petram ¶ 1.1124 aedificabo Ecclesiam meam, & portae inferorum non vincent eam, & tibi dabo claves regni coelorum, & quae ligaveris super terram, erunt ligata & in coelis, & quaecunque solveris super terram, erunt soluta & in coelis. Inde per temporum & successionum vices, Episcoporum ordinatio, & Eccle∣siae ratio decurrit, ut Ecclesia super Episcopos constituatur: & omnis actus Ecclesiae per eosdem Praepositos gubernetur. Cum b 1.1125 hoc itaque divina lege fundatum sit, miror quosdam audaci temeritate sic mihi scribere c 1.1126 voluisse ut Ecclesiae nomine literas facerent ¶ 1.1127; quando Ecclesia in Episcopo & Clero, & in omnibus stantibus sit constituta. Absit enim, d 1.1128 ne Domini misericordia & potestas ejus e 1.1129 invidiam patiatur, ut Ecclesia esse dicatur lapsorum numerus; cum scriptum sit, Deus non est mortuorum, sed vivorum. Omnes quidem * 1.1130 vivificari optamus, & ut in statum pristinum restituantur, precibus nostris & gemitibus oramus. Si autem quidam Lapsi Ecclesiam se volunt esse, & si apud illos, atque in illis est Ecclesia: quid super∣est, quam ut ipsi rogentur à nobis, ut nos ad Ecclesiam dignentur ad∣mittere? Summissos ergo & quietos & verecundos esse oportet eos, qui delicti sui memores satisfacere Deo debent, nec Ecclesiae nomine literas facere, cum se magis sciant Ecclesiae scribere.

Scripserunt autem mihi nuper quidam de Lapsis humiles, & mi∣tes, * 1.1131 & trementes, & metuentes Deum, & qui in Ecclesia semper gloriose, & granditer operati ¶ 1.1132 sunt; & opus f 1.1133 suum Domino im∣putaverunt ¶ 1.1134, scientes illum dixisse: Et cum haec omnia feceritis, * 1.1135

dicite: Servi supervacui sumus; quod debuimus facere, fecimus. Quae illi cogitantes, & quamvis libello à Martyribus accepto, ut tamen à Domino satisfactio sua admitti possit, orantes scripserunt mihi, se delictum suum cognoscere, & poenitentiam veram agere, nec ad pa∣cem temere, aut importune properare; sed expectare praesentiam no∣stram, dicentes pacem quoque ipsam, si eam nobis praesentibus ac∣ceperint, dulciorem sibi futuram. Quibus quantum gratulatus sim, Dominus testis: qui dignatus est ostendere ¶ 1.1136 quid ejusmodi & tales servi de ejus benignitate mereantur. Quas literas cum nuper acce∣perim ¶ 1.1137, & nunc aliud scripsisse vos legerim, peto discernatis deside∣ria vestra, & quicunque estis qui has literas nunc misistis, nomina ve∣stra libello subjiciatis, & libellum cum singulorum nominibus ad me transmittatis; ante est enim scire quibus rescribere habeam: tunc ad fingula quae scripsistis pro loci, & actus nostri mediocritate rescri∣bam. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere, & secundum Domini disciplinam quiete & tranquille agere. Valete.

EPISTOLA. XXXIV. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus fra∣tribus, Salutem.

INTEGRE & cum disciplina fecistis, fratres carissimi, quod * 1.1138* 1.1139a 1.1140 consilio Collegarum meorum qui praesentes erant, Gaio b 1.1141 Didden∣si ¶ 1.1142 Presbytero, & Diacono ejus censuistis non communicandum: qui communicando cum Lapsis, & offerendo oblationes eorum ¶ 1.1143, in pravis erroribus suis frequenter deprehensi, & semel, atque iterum, secundum quod mihi scripsistis, à Collegis meis moniti ne hoc face∣rent, in praesumtione & audacia sua pertinaciter perstiterunt, deci∣pientes quosdam sratres ex plebe nostra; quibus nos omni c 1.1144 humi∣litate consultum cupimus, & quorum saluti non d 1.1145 adulatione com∣posita, sed sincera fide, prospicimus; ut vera poenitentia, & gemitu & dolore pleno e 1.1146 Dominum deprecentur, quia scriptum est; Me∣mento * 1.1147 unde cecideris, & age poenitentiam. Et iterum loquitur scriptura divina: sic dicit Dominus: Cum conversus gemueris, tunc * 1.1148 salvaberis, & scies ubi fueris. Ingemiscere autem & agere poenitenti∣am quomodo possunt; quorum gemitibus & lacrymis intercedunt ¶ 1.1149 quidam de Presbyteris, ut communicandum cum illis temere existi∣ment? nescientes f 1.1150 quia scriptum est; Qui vos g 1.1151 felices dicunt, in * 1.1152

errorem vos mittunt, & semitam pedum vestrorum turbant. Meri∣to salubria nostra & vera consilia nihil promovent, dum blanditiis & palpationibus perniciofis a 1.1153 veritas impeditur; & patitur lapso∣rum saucia & aegra mens, quod corporalliter quoque aegri & infirmi saepe patiuntur: ut dum salubres cibos & utiles potus, quasi ama∣ros & abhorrentes respuunt, & illa quae oblectare & ad praesens sua∣via videntur esse, appetunt; perniciem sibi, & mortem per inaudien∣tiam & intemperantiam provocent: nec proficiat ad salutem arti∣ficis medela vera b 1.1154 dum blandiment is decipit dulcis illecebra. Vos itaque secundum literas meas fideliter & salubriter consulentes, à consiliis melioribus ne recedatis. Legite vero has easdem literas & Collegis meis, si qui aut praesentes fuerint, aut supervenerint, ut una∣nimes & concordes, ad fovenda & sananda lapsorum vulnera con∣silium salubre teneamus, tractaturi plenissime de omnibus, cum con∣venire in unum per Domini misericordiam coeperimus. Interea si quis immoderatus, & praeceps, five de nostris Presbyteris vel Dia∣conibus, five de peregrinis ausus fuerit ante sententiam nostram communicare cum lapsis, à communicatione nostra arceatur; apud omnes nos causam dicturus temeritatis suae, quando in unum per∣mittente Domino, convenerimus.

Desiderastis quoque ut de Philumeno, & Fortunato Hypodiaconis, * 1.1155 & Favorino Acolutho, qui medio tempore recesserunt, & nunc ve∣nerunt, quid mihi videatur rescribam. Cui rei non c 1.1156 potui me so∣lum judicem dare ¶ 1.1157, cum multi adhuc ¶ 1.1158 de Clero absentes sint, nec locum suum vel d 1.1159 sero repetendum putaverunt, & haec singulorum tractanda sit, & limanda plenius ratio, non tantum cum Collegis me∣is, sed & cum plebe ipsa universa ¶ 1.1160: expensa enim moderatione li∣branda & pronuncianda res est, quae in posterum circa ministros Ec∣clesiae constituat exemplum. Interim se à divisione mensurna tan∣tum contineant ¶ 1.1161, non quasi à Ministerio Ecclesiastico privati esse videantur, sed ut integris omnibus ad nostram praesentiam e 1.1162 differan∣tur. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere. Fraternita∣tem universam salutate, & valete.

EPISTOLA XXXV. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus Romae consistentibus fratribus, Salutem.

ET dilectio communis & ratio exposcit, fratres carissimi, nihil * 1.1163* 1.1164 conscientiae vestrae subtrahere de his quae apud nos geruntur, ut sit nobis circa utilitatem Ecclesiasticae administrationis commune consilium: nam posteaquam ad vos literas feci, quas misi per Saturum Lectorem, & Optatum Hypodiaconum fratres nostros, de a 1.1165 quorundam prospecta temeritate ¶ 1.1166, qui poenitentiam agere, & Deo satisfacere detrectant, literas ad me fecerunt; pacem non dan∣dam sibi postulantes, sed quasi jam datam sibi vindicantes, quod di∣cant Paulum omnibus pacem dedisse, sicut in literis eorum, quarum exemplum ad vos transmisi, legetis. Simul quid & ego eis breviter interim rescripserim; sed & quales postea ad Clerum literas fece∣rim; ut scire possetis; hujus quoque rei exemplum vobis misi. Quod si ultra temeritas eorum nec meis nec vestris literis compressa fuerit, nec consiliis b 1.1167 salutaribus obtemperaverit, agemus ea quae secundum Evangelium Dominus agere praecepit ¶ 1.1168. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. XXXVI. Cypriano Papae, Presbyteri & Diacones Romae consistentes, Salutem.

CUM perlegissemus, c 1.1169 frater, literas tuas quas per Fortuna∣tum * 1.1170* 1.1171 Hypodiaconum miseras, gemino sumus dolore perculsi, & duplici moerore confusi, quod neque tibi requies ulla in tan∣tis persecutionis necessitatibus traderetur; & lapsorum fratrum im∣moderata petulantia usque ad periculosam verborum temeritatem producta denotaretur. Sed quanquam nos atque animum nostrum ista, quae diximus, graviter adfligerent; tamen moeroris nostri tam gravem sarcinam, vigor tuus, & secundum Evangelicam disciplinam adhibita severitas d 1.1172 temperat: dum & quorundam improbitatem e 1.1173 juste coercet, & hortando ad poenitentiam, viam legitimam f 1.1174 salutis ostendit. Quos quidem satis mirati sumus ad hoc usque prosilire voluisse, ut tam urgenter ¶ 1.1175, & tam immaturo atque acerbo tempore, in tam ingenti & immenso crimine ¶ 1.1176, atque delicto; pacem sibi non

tam peterent, quam vindicarent, imo jam & in coelis habere se di∣cerent.

Qui si habent, quid petunt, quod tenent? si autem non habere * 1.1177 illos probatur, hoc ipso quod petunt, cur non judicium eorum susti∣nent, à quibus petendam pacem, quam utique non habent, putave∣runt? Quod si a 1.1178 aliunde praerogativam communicationis habere se credunt, cum Evangelio illam conferre conentur, ut ita demum fir∣miter valeat, si ab Evangelica lege non dissonat. Ceterum quo pa∣cto Evangelicam poterit praestare communicationem, quod contra Evangelicam decretum b 1.1179 videtur veritatem? Nam cum omnis prae∣rogativa ita demum ad indulgentiae privilegium ¶ 1.1180 spectet; si ab eo c 1.1181 cui sociari quaerit non d 1.1182 discrepet; qui à Deo, cui sociari quaerit, dis∣crepat, necesse est indulgentiam & privilegium societatis amittat. Videant igitur quid in hoc negotio e 1.1183 agere conentur. Nam si aliud quidem Evangelium, aliud autem Martyres dicunt posuisse decretum; collidentes contra Evangelium Martyres, utrobique periclitabuntur. Nam & Evangelii fracta jam & jacens videbitur esse majestas; si po∣tuit alterius decreti novitate superari: Et de Martyrum capite glo∣riosa confessionis corona detracta; si non illam de Evangelii conservatione invenientur consecuti unde Martyres fiunt, ut me∣rito nulli magis fit competens nihil contra Evangelium decernere, quam qui Martyris f 1.1184 nomen laborabat accipere. Illud praeterea vellemus addiscere, si Martyres non propter aliud martyres fiunt, nisi ut non sacrificantes; teneant Ecclesiae usque ad effusionem san∣guinis sui pacem; ne cruciatus dolore superati perdendo pacem, perdant g 1.1185 salutem, quam si sacrificassent se habituros non putave∣runt; illis existiment donandam, qui sacrificasse dicantur: cum legem hanc debeant in aliis tenere, quam ipsi videbantur sibi ante posusse?

In quo negotio, hoc ipsum, quod prose ipsis facere putaverunt, a∣nimadvertimus * 1.1186 contra se ipsos protulisse. Nam si dandam illis pacem Martyres putaverunt, cur ipsi non dederunt? cur illos ad Episco∣pum, ut ipsi dicunt, remittendos censuerunt? Is enim qui jubet fieri, potest utique facere, quod fieri jubet. Sed ut intelligimus, im∣mo ut res ipsa loquitur & clamat, sanctissimi Martyres utrobique ad∣hibendum putaverunt temperamentum & pudoris & veritatis. Nam & quia à multis urgebantur, h 1.1187 dum ad Episcopum illos remittunt ¶ 1.1188 verecundiae propriae ne ulterius inquietarentur consulendum putave∣runt: & dum illis non ipsi communicant, Evangelicae legis illibatam sinceritatem custodiendam judicaverunt. Tu tamen, frater ¶ 1.1189, nun∣quam pro tua caritate desistas lapsorum animos temperare, & er∣rantibus veritatis praestare medicinam; licet i 1.1190 animus aegrorum, modentium respuere soleat industriam. Recens est lapsorum nuper

hoc vulnus, & adhuc in tumorem plaga consurgens: & idcirco certi sumus, quod spatio productioris temporis impetu isto consenescente, amabunt hoc ipsum, ad fidelem se dilatos esse medicinam, si tamen desint, qui illos arment ad periculum proprium, & in perversum in∣struentes, pro salutaribus a 1.1191 dilationum remediis, exitiosa deposcant illis properatae communicationis venena.

Neque enim credimus fine instinctu quorundam, ausuros fuisse om∣nes * 1.1192 tam petulanter b 1.1193 sibi pacem vindicare. Novimus Carthagini∣ensis Ecclesiae fidem ¶ 1.1194, novimus institutionem, novimus humilitatem: unde etiam mirati sumus, quod quaedam in te per Epistolam injecta ¶ 1.1195 durius notaremus: cum amorem vestrum mutuum, & caritatem ex∣emplis multis reciprocae adfectionis in vos invicem faepe comperisse∣mus. Tempus est igitur ut agant delicti poenitentiam, ut probent lapsus sui dolorem, ut oftendant verecundiam, ut monstrent humi∣litatem, ut exhibeant modestiam; ut de submissione provocent in se Dei clementiam, & de honore debito c 1.1196 in Dei sacerdote, eliciant in se divinam misericordiam. Quanto meliores ipsorum literae fuissent, si pro ipsis preces stantium humilitate ipsorum adjutae fuissent, quoniam & facilius impetratur, quod petitur, quando is pro quo pe∣titur, condignus est, ut quod petitur, impetretur.

Quod autem pertinet ad Privatum Lambesitanum ¶ 1.1197, protuo more * 1.1198 fecisti, qui rem nobis d 1.1199 sollicitam ¶ 1.1200 nunciare voluisti, omnes enim e 1.1201 nos decet pro corpore totius Ecclesiae, cujus per varias quasque pro vincias membra digesta sunt ¶ 1.1202, excubare: sed nos etiam ante literas∣tuas fraus callidi hominis latere non potuit. Nam f 1.1203 cum antehac qui∣dam exipsius nequitiae cohorte venisset vexillarius, Privati futurus, & fraudulenter literas à nobis elicere curaret ¶ 1.1204, nec quis esst, latuit, nec literas, quas volebat, accepit. Optamus te in Domino bene valere.

EPISTOLA. XXXVII. Cyprianus Moysi & Maximo ¶ 1.1205 Presbyteris, & ceteris Confessoribus fratribus, Salutem.

ET cunctos vos pariter & singulos a 1.1206 repraesentavit affectibus * 1.1207* 1.1208 nostris, fratres carissimi, Celerinus adveniens, & fidei ac vir∣tutis vestrae comes, & gloriosis b 1.1209 congressibus Dei miles; uni∣versos vos in illo veniente conspeximus; & cum c 1.1210 caritatem circa me vestram dulciter ac saepe loqueretur, in ejus sermonibus vos au∣diebamus. Satis ac plurimum gaudeo, quando à vobis per tales ta∣lia perferuntur: vobiscum illic in carcere quodam modo & nos su∣mus, divinae dignationis d 1.1211 hortamenta ¶ 1.1212 vobiscum sentire nos credi∣mus, qui sic vestris e 1.1213 cordibus inhaeremus: honori nos vestro f 1.1214 cari∣tas vestra individua connectit, g 1.1215 separari dilectionem spiritus non sinit: vos illic confessio, h 1.1216 me affectio includit. Et nos quidem vestri diebus ac noctibus memores, i 1.1217 & quando in sacrificiis precem cum pluribus facimus ¶ 1.1218¶ 1.1219, & cum in k 1.1220 secessu privatis precibus ora∣mus, coronis ac laudibus l 1.1221 vestris plenam à Domino faventiam po∣stulamus; sed ad reddendam vobis vicem minor est nostra mediocri∣tas: plus vos datis quando nostri in orationi meministis, qui m 1.1222 spi∣rantes jam sola coelestia ¶ 1.1223, & tantum divina meditantes, ad fastigia cel∣siora moraipsa passionis n 1.1224 ascenditis; longoque temporum ductu glorias vestras o 1.1225 non trahitis, sed augetis. Beatum facit prima, & una confessio: vos totiens confitemini, quotiens rogati, ut de car∣cere recedatis ¶ 1.1226; carcerem fide, & virtute p 1.1227 praeeligitis: tot vestrae laudes, quot dies; quot mensium curricula, tot incrementa merito∣rum. Semel vincit qui statim patitur: at qui q 1.1228 manens semper in

poenis, congreditur cum dolore, nec vincitur; quotidie coronatur.

Eant nunc magistratus & Consules sive Proconsules, annuae digni∣tis * 1.1229 insigmbus & duodecim fascibus glorientur; ecce dignitas coele∣stis in vobis honoris annui claritate signata est: a 1.1230 & jam revertentis anni volubilem circulum victricis gloriae diuturnitate transgressa est. Illuminabat mundum sol oriens & luna decurrens, sed vobis idem qui solem fecit & lunam, majus in carcere lumen fuit; & in corde ac mentibus vestris Christi claritudo resplendens, horribiles ceteris atque funestas poenalis loci tenebras, aeterna illa & candida luce ra∣diavit. Per vicissitudines mensium b 1.1231 transmeavit tempus hyber∣num ¶ 1.1232; c 1.1233 sed & vos inclusi tempora hyemis, persecutionis hyeme d 1.1234 pensastis; Successit hyemi verna temperies rosis laeta, & floribus coronata; sed vobis rosae & flores de paradisi deliciis aderant, & ca∣put vestrum serta coelestia coronabant. Aestas ecce messium ferti∣litate foecunda est, & area frugibus plena est; sed vos qui gloriam seminastis, frugem gloriae metitis: atque in Domini area constituti, exuri paleas inextinguibili e 1.1235 igne conspicitis, ipsi ut tritici grana purgata & frumenta pretiosa; f 1.1236 jam purgati & conditi, hospitium carceris horreum ¶ 1.1237 computatis. Nec deest autumno ad munera g 1.1238 fungenda temporis gratia spiritalis, vindemia foris premitur, & profutura poculis in torcularibus uva calcatur. Vos de Domini vi∣nea pingues racemi, & jam maturis fructibus botri, pressurae secularis infestatione calcati: h 1.1239 torcular vestrum carcere i 1.1240 torquentes, vini vice sanguinem funditis, ad passionis tolerantiam fortes martyrii poculum libenter hauritis. Sic apud servos Dei annus evolvitur. Sic spiritali∣bus meritis, & coelestibus praemiis temporum vicissitudo celebratur.

Beati satis qui ex vobis per haec gloriarum vestigia commean∣tes, * 1.1241 jam de seculo recesserunt, confectoque itinere virtutis ac fi∣dei ad complexum & osculum Domini ¶ 1.1242, Domino ipso gaudente ve∣nerunt. Sed & vestra non minor gloria, qui adhuc in certamine constituti, & k 1.1243 comitum glorias secuturi, pugnam diu geritis, immo∣taque & inconcussa fide stabiles, quotidie spectaculum Deo vestris virtutibus exhibetis. Quo longior l 1.1244 vestra pugna, hoc corona sub∣limior. Agon unus, sed multiplici praeliorum numerositate conge∣stus. Famem vincitis, & sitim spernitis, & squalorem carceris, ac re∣ceptaculi poenalis horrorem roboris vigore calcatis. Poena illic m 1.1245 sub∣igitur, cruciatus obteritur, nec mors metuitur, sed optatur; n 1.1246 quae

scilicet immortalitatis praemio vincitur, ut vitae aeternitate, qui a 1.1247 vicent, coronetur. Qui nunc in vobis animus, quam sublime quam capax pe∣ctus; ubi talia & tanta volvuntur. Ubi non nisi Dei praecepta & Chri∣sti praemia cogitantur, voluntas est illic tantum Dei; & in carne adhuc licet vobis positis, vita jam vivitur non praesentis seculi, sed futuri.

Nunc est, b 1.1248 fratres carissimi, ut memores mei sitis, ut inter * 1.1249 magnas atque divinas cogitationes vestras, nos quoque animo ac mente volvatis, simque in precibus & orationibus vestris; cum vox illa purificatione confessionis illustris ¶ 1.1250, & jugi honoris sui tenore laudabilis, ad Dei aures penetrat, & aperto sibi coelo, de his c 1.1251 suba∣cti mundi partibus ad superna transmissa, impetrat de d 1.1252 Domini vo∣luntate quod postulat. Quid enim petitis de indulgentia Domini, quod non impetrare mereamini, qui sic Domini mandata servastis; qui Evangelicam disciplinam sincero fidei vigore tenuistis, qui incor∣rupto honore virtutis, cum praeceptis Domini, & cum Apostolis ejus fortiter stantes, nutantem multorum fidem Martyrii vestri veritate solidastis? Vere Evangelii testes, & vere Martyres Christi radicibus ejus innixi, e 1.1253 super petram robusta mole fundati ¶ 1.1254, disciplinam cum virtute junxistis, ad timorem Dei ceteros provocastis, martyria ve∣stra exempla fecistis. Opto vos, fortissimi ac beatissimi fratres, sem∣per bene valere, & nostri meminisse.

EPISTOLA XXXVIII. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus, item ple∣bi universae Salutem.

IN f 1.1255 ordinationibus Clericis ¶ 1.1256, fratres Carissimi, solemus vos ante * 1.1257* 1.1258 consulere, & mores ac merita singulorum communi consilio pon∣derare ¶ 1.1259: sed expectanda non sunt testimonia humana, cum prae∣cedunt divina suffragia; Aurelius frater noster, illustris adolescens, à Domino jam g 1.1260 probatus & in Deo suo carus, in annis adhuc novel∣lus, sed h 1.1261 in virtutis ac fidei laude provectus; minor in aetatis suae in∣dole, sed major in honore, gemino hic agone certavit; bis confessus, & bis confessionis suae victoria gloriosus; & i 1.1262 quando vicit incursu ¶ 1.1263

factus extorris, & cum denuo certamine a 1.1264 fortiore pugnavit, tri∣umphator & victor in b 1.1265 praelio confessionis extitit: quotiens ad∣versarius provocare servos Dei voluit, totiens promtissimus ac for∣tissimus miles & pugnavit & vicit. c 1.1266 Parum fuerat sub oculis ante paucorum quando extorris fiebat, congressum fuisse; meruit & in fo∣ro congredi clariore virtute, ut post magistratus etiam Proconsulem vinceret, & post exilium tormenta superaret. Nec invenio quid in eo praedicare plus debeam, gloriam vulnerum an verecundiam mo∣rum; d 1.1267 quod honore virtutis insignis est, an quod pudoris admirati∣one laudabilis? Ita & dignitate excelsus est, & humilitate submissus, ut appareat illum divinitus reservatum, qui ad Ecclesiasticam disci∣plinam ceteris esset exemplo, quomodo servi Dei in confessione virtu∣tibus vincerent, post confessionem moribus eminerent.

Merebatur talis, clericae ordinationis ulteriores gradus & incre∣menta * 1.1268 maiora, non de annis suis, sed de meritis aestimandus; sed in∣terim placuit ut ab officio lectionis incipiat; quia & nihil magis con∣gruit voci, quae Dominum gloriosa praedicatione confessa est, e 1.1269 quam celebrandis divinis lectionibus personare: post verba sublimia ¶ 1.1270 quae Christi martyrium prolocuta sunt, Evangelium Christi legere, unde Martyres siunt: ad pulpitum, post catastam venire ¶ 1.1271: illic fuisse con∣spicuum gentilium multitudini, hic à fratribus conspici: illic auditum esse cum miraculo circumstantis populi, hic cum gaudio fraternitatis audiri. Hunc igitur, fratres dilectissimi, à me & à collegis qui praesen∣tes aderant, ordinatum sciatis; quod vos scio & libenter amplecti, & optare tales in Ecclesia nostra quam plurimos ordinari. Et quo∣niam semper gaudium properat ¶ 1.1272, nec potest moras ferre laetitia. Do∣minico legit ¶ 1.1273 interim f 1.1274 nobis, id est, auspicatus est pacem, dum de∣dicat lectionem. Vos orationibus frequenter insistite, & preces nostras vestris precibus adjuvate, ut Domini misericordia favens no∣bis, cito plebi suae & sacerdotem reddat incolumem ¶ 1.1275, & Martyrem cum sacerdote Lectorem. Opto vos, g 1.1276 fratres carissimi, in Deo Patre & Christo Jesu semper bene valere.

EPISTOLA. XXXIX. Cyprianus Presbyteris, & Diaconibus, & plebi universae, fratribus, salutem.

AGNOSCENDA & amplectenda sunt, fratres dilectissi∣mi, * 1.1277* 1.1278 beneficia divina, quibus Ecclesiam suam Dominus illustrare * 1.1279 temporibus nostris & honestare dignatus est, comme∣atum dando bonis Confessoribus ¶ 1.1280 suis & Martyribus gloriosis; ut qui sublimiter Christum confessi essent, Clerum postmodum Christi mini∣steriis Ecclesiasticis adornarent. Exultate itaque & gaudete a 1.1281 no∣biscum lectis literis nostris, quibus ego & collegae mei, qui praesentes aderant, referimus ad vos ¶ 1.1282, Celerinum fratrem nostrum virtutibus pariter & moribus gloriosum, Clero nostro non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gatione, sed divina dignatione conjunctum. Qui cum 〈◊〉〈◊〉 dubitaret ¶ 1.1283, Ecclesiae ipsius admonitu & hortatu in visione per no∣ctem compulsus b 1.1284 est ne negaret nobis suadentibus, c 1.1285 cui plus li∣cuit, quae & coegit; quia nec fas fuerat nec decebat sine honore Ecclesiastico esse, quem sic Dominus honoravit coelestis gloriae dignitate. Hic ad temporis nostri praelium d 1.1286 primus, hic inter Christi milites antesignanus, hic inter persecutionis initia ferven∣tia cum ipso infestationis principe & auctore congressus; dum inexpugnabili firmitate certaminis sui adversarium vincit, vincendi ceteris viam fecit; non brevi compendio vulnerum victor, sed ad∣haerentibus diu & e 1.1287 permanentibus poenis longae colluctationis mira∣culo triumphator. Per decem & novem dies custodia carceris sep∣tus, in nervo ac ferro fuit. Sed posito in vinculis corpore, solutus ac liber spiritus mansit. Caro famis ac sitis diuturnitate contabuit; sed animam fide & virtute viventem, nutrimentis spiritalibus Deus pavit. Jacuit inter poenas poenis suis fortior, inclusus includenti∣bus major, jacens stantibus celsior, f 1.1288 vincientibus firmior vinctus, 〈◊〉〈◊〉 judicantibus judicatus; & quamvis ligati nervo pedes ¶ 1.1289 〈◊〉〈◊〉, calcatus serpens & obtritus & victus est. Lucent in corpore glorioso clara vulnerum signa; g 1.1290 eminent & apparent in nervis ho∣minis, membris longa tabe consumtis, expressa vestigia. Sunt mag∣na, sunt mira, quae de virtutibus ejus ac laudibus fraternitas 〈◊〉〈◊〉. Et si aliquis Thomae similis extiterit, qui minus auribus credat; nec * 1.1291

oculorum fides deest, ut quis quod audit, & videat. In servo Dei victoriam a 1.1292 gloria vulnerum 〈◊〉〈◊〉, gloriam cicatricum memoria cu∣stodit. Nec rudis 〈◊〉〈◊〉 ant novus est in Celerino carissimo nostro ti∣tulus gloriarum: per vestigia cognationis suae graditur, parentibus ac propinquis suis honore consimili divinae dignationis aequatur. Avia ejus Celerina jam pridem Martyrio coronata est. Item patru∣us ejus & avunculus b 1.1293 Laurentinus & Ignatius, in castris & ipsi quon∣dam secularibus militantes, sed veri & spiritales Dei milites, dum di∣abolum c 1.1294 Christi congressione prosternunt, d 1.1295 palmas Domini & co∣ronas illustri passione meruerunt. Sacrificia pro eis semper ¶ 1.1296, ut me∣ministis, offerimus, quoties Martyrum passiones ¶ 1.1297 & dies e 1.1298 anniversa∣ria commemoratione celebramus. Nec degener ergo esse, nec mi∣nor poterat, quem sic domesticis exemplis virtutis ac sidei provoca∣bat familiae dignitas & generosa nobilitas. Quod si in familia 〈◊〉〈◊〉 praedicationis f 1.1299 & laudis est, esse Patricium; quanto majoris 〈◊〉〈◊〉 & honoris est, fieri in coelesti praedicatione generosum? Non invenio quem beatiorem magis dicam, utrumne illos de posteritate g 1.1300 tam clara, an hunc de origine gloriosa. Ita aequaliter apud cos h 1.1301 recur∣rit & commeat divina dignatio, ut & illorum coronam i 1.1302 dignitas so∣bolis illustret, & hujus gloriam sublimitas generis illuminet. k 1.1303 Hunc ad nos, fratres dilectissimi, cum tanta Domini dignatione venientem, testimonio & miraculo ejus ipsius qui se persecutus fuerat ¶ 1.1304, illustrem, quid aliud quam super pulpitum, id est, super tribunal Ecclesiae opor∣tebat imponi, ut loci altioris l 1.1305 celsitate subnixus, & plebi universae pro honoris sui claritate conspicuus, legat praecepta & Evangelium Domini, quae fortiter ac fideliter sequitur? Vox Dominum confessa in his quotidie, quae Dominus locutus est, audiatur? Viderit an sit ulterior gradus ad quem m 1.1306 profici in Ecclesia possit.

Nihil est in quo magis n 1.1307 Confessor fratribus prosit, quam ut dum E∣vangelica * 1.1308 lectio de ore ejus auditur, Lectoris fidem quisquis audierit, imitetur. Jungendus in lectione Aurelio fuerat, cum quo & divini ho∣noris societate conjunctus est, cum quo omnibus o 1.1309 virtutis & laudis in∣signibus copulatus est, pares ambo, & uterque consimiles; in quan∣tum gloria sublimes, in tantum verecundia humiles; quantum divi∣na dignatione promoti, tantum sua quiete & tranquillitate submissi; & virtutum pariter & morum singulis exempla praebentes, & congres∣sioni & paci congruentes, illic robore, hic pudore laudabiles. In talibus servis laetatur Dominus. In ejusmodi Confessoribus glori∣atur, quorum secta & conversatio ¶ 1.1310 sic proficit ad praeconium gloriae, u tmagisterium ceteris praebeat disciplinae. Ad hoc eos Christus esse hic in Ecclesia diu voluit, ad hoc de media morte subtractos, qua∣dam

dixerim resurrectione circa eos facta ¶ 1.1311, incolumes reservavit; ut dum a 1.1312 nihil in honore sublimius, nihil in humilitate submissius a fra∣tribus cernitur, b 1.1313 hos eosdem c 1.1314 fraternitas sectata comitetur. 〈◊〉〈◊〉 tamen lectores interim constitutos sciatis, quia oportebat lucernam super candelabrum poni, unde omnibus luceat, & gloriosos vultus in loco altiore ¶ 1.1315 constitui, ubi ab omni populo circumstante 〈◊〉〈◊〉, incitamentum gloriae videntibus praebeant. Ceterum Presbyterli honorem designasse nos illis jam sciatis, ut & sportulis iisdem cum Presbyteris honorentur ¶ 1.1316, & d 1.1317 divisiones mensurnas ¶ 1.1318e 1.1319 aequatis quanti∣tatibus partiantur, sessuri nobiscum provectis & corroboratis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; quamvis in nullo minor ¶ 1.1320 possit videri aetatis indole, qui consum∣mavit aetatem gloriae dignitate. Opto vos, fratres carissimi & desi∣deratissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. XL. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus & Plebi universae, carissimis ac desideratissimis fratribus, Salutem.

NUNCIANDUM f 1.1321 vobis fuit, fratres carissimi, quod per∣tineat * 1.1322* 1.1323 & ad communem laetitiam, & ad Ecclesiae nostrae max∣mam gloriam. Nam admonitos nos & instructos sciatis dignatione divina ¶ 1.1324, ut Numidicus Presbyter adscribatur ¶ 1.1325 Presbyte∣rorum Carthaginiensium numero, & nobiscum sedeat in Clero, luce clarissima g 1.1326 confessionis illustris, & virtutis ac fidei honore sublimis; qui hortatu suo h 1.1327 copiosum Martyrum numerum lapidibus & slam∣mis necatum i 1.1328 ante se misit: quique uxorem adhaerentem laterisuo, k 1.1329 concrematam simul cum ceteris (vel conservatam magis dixerim) laetus aspexit. Ipse semiustulatus & lapidibus obrutus, l 1.1330 & pro mor∣tuo derelictus, dum postmodum filia solicito pietatis obsequio cada∣ver patris inquireret, semianimis inventus, m 1.1331 & extractus, & n 1.1332 〈◊〉〈◊〉

à comitibus ¶ 1.1333, quos ipse praemiserat, remansit invitus ¶ 1.1334; sed * 1.1335 remanendi (ut videmus) haec fuit causa, ut eum Clero nostro Domi∣nus adjungeret, & desolatam per lapsum quorundam a 1.1336 Presbyterii nostri copiam, gloriosis sacerdotibus adornaret. Et promovebitur quidem, cum Deus permiserit, ad ampliorem locum ¶ 1.1337 religionis suae, quando in praesentiam protegente Domino venerimus. Interim quod ostenditur siat ¶ 1.1338, ut cum gratiarum actione suscipiamus hoc Dei munus, sperantes de misericordia Domini ejusmodi ornamenta b 1.1339 complura; ut redintegrato Ecclesiae suae robore, tam mites, & hu∣miles faciat in consessus nostri honore florere ¶ 1.1340 Opto vos, fratres carissimi ac desideratissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. XLI. Cyprianus Caldonio, & Herculano Collegis; item Rogatiano, & Numidico compresbyteris, S.

VEHEMENTER contristatus sum, fratres carissimi, ac∣ceptis * 1.1341* 1.1342 literis vestris, ut cum mihi propositum semper & vo∣tum sit, universam fraternitatem nostram incolumem contine∣re, & illibatum gregem, secundum quod caritas exigit, reservare; nunc nuncietis Felicissimum multa improbe & insidiose esse moli∣tum; ut praeter c 1.1343 fraudes veteres, & rapinas, de quibus jampridem multa cognoveram; nunc quoque cum Episcopo portionem plebis dividere ¶ 1.1344, id est, d 1.1345 a pastore oves, & silios à parente separare, & Chri∣sti membra dissipare tentaverit: Cumque ego vos pro me vicarios miserim ¶ 1.1346, ut expungeretis necessitates fratrum nostrorum sumtibus ¶ 1.1347, si qui etiam vellent suas artes exercere ¶ 1.1348, additamento quantum satis esset, desideria eorum juvaretis: simul etiam & aetates eorum, & con∣ditiones, & merita discerneretis; ut jam nunc ego, cui cura incum∣bit, omnes optime nossem, & dignos quoque & humiles, & mites ad Ecclesiasticae administrationis officia promoverem ¶ 1.1349: e 1.1350 ille intercesse∣rit

ne quis posset expungi, neve ea, quae defideraveram, possent a 1.1351 di∣ligenti examinatione discerni; comminatus sit etiam fratribus Ecstris qui primi expungi accesserant ¶ 1.1352, potentatu improbo & terrore vi∣olento, quod secum b 1.1353 in monte non communicarent qui nobis ob∣temperare voluissent. Cumque post haec omnia, nec loci mei hono∣re motus nec vestra auctoritate & praesentia fractus: 〈◊〉〈◊〉 suo quietem fratrum turbans, proripuerit se cum plurimis, ducem se factionis, & seditionis principem temerario furore contestans (in quo quidem gratulor plurimos fratres ab hac audacia 〈◊〉〈◊〉 & vobis acquiescere maluisse, ut cum Ecclesia matre remanerent, & 〈◊〉〈◊〉 ejus Episcopo dispensante perciperent; quod quidem & ce∣teros pro certo scio cum pace facturos, & cito ab errore temerario recessuros) interim cum Felicissimus comminatus sit, non commu∣nicaturos c 1.1354 in monte secum ¶ 1.1355, qui nobis obtemperassent, id 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nobis communicarent: accipiat sententiam quam prior dixit: ut abstentum se à nobis sciat; quando ad fraudes ejus & rapinas, 〈◊〉〈◊〉 dilucida veritate cognovimus, adulterii etiam crimen accedit: quod fratres nostri graves viri deprehendisse se nunciaverunt, & prohaturos se asseverarunt. Quae omnia tunc cognoscemus ¶ 1.1356, quando in unum Collegis pluribus, permittente Deo, convenerimus. Sed & Augen∣dus, qui nec Episcopum, nec Ecclesiam cogitans, pariter se cum il∣lius conspiratione sociavit, si ultra cum 〈◊〉〈◊〉 perseveraverit, sententi∣am ferat, quam ille in se factiosus & temerarius provocavit. Sed & quisquis se conspirationi & factioni ejus adjunxerit, sciat se in Ec∣clesia nobiscum non esse communicaturum, d 1.1357 qui sponte maluit ab Ecclesia separari. Has literas meas fratribus nostris legite, & Car∣thaginem ad Clerum quoque transmittite ¶ 1.1358, additis nominibus eorum, quicunque se Felicissimo junxerunt. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. XLII. Caldonius cum Herculano & Victore ¶ 1.1359 collegis; item cum Rogatiano & Numidico presbyteris, Cypriano S.

ABSTINUIMUS ¶ 1.1360 communicatione Felicissimum & Augen∣dum, * 1.1361* 1.1362 item Repostum de a 1.1363 extorribus ¶ 1.1364, & Irenem Rutilorum, & Paulam sarcinatricem: quod ex annotatione mea ¶ 1.1365 scire de∣buistis ¶ 1.1366. Item abstinuimus Sophronium ¶ 1.1367, & ipsum de extorribus Soliassum Budinarium.

EPISTOLA XLIII. Cyprianus Plebi universae, Salutem.

QUAN QUAM, fratres carissimi, b 1.1368 Britius fidelissimus ¶ 1.1369 atque * 1.1370* 1.1371 integerrimus Presbyter, item Rogatianus, & Numidicus, Pres∣byteri, Confessores, & gloria divinae dignationis illustres, sed & Diaconi boni viri & Ecclesiasticae c 1.1372 administrationi per omnia obsequia devoti, cum ceteris d 1.1373 ministris plenam vobis praesentiae suae di∣ligentiam praebeant, & exhortationibus assiduis singulos corrobora∣re, sed & lapsorum mentes 〈◊〉〈◊〉 salubribus regere & reformare non desinant; tamen ego quantum possum admoneo, & quo modo possum visito vos literis meis. Literis, inquam, fratres carissimi. Hoc enim quorundam Presbyterorum malignitas & persidia e 1.1374 per∣fecit, ne ad vos ante diem Paschae venire licuisset ¶ 1.1375: dum conjuratio∣nis

suae memores, & antiqua illa contra Episcopatum meum, into contra sussragium vestrum & Dei judicium venena retinentes, in∣staurant veterem contra nos impugnationem suam, & sacrilegas ma∣chinationes infidiis solitis a 1.1376 denuo revocant. Et quidem de 〈◊〉〈◊〉 providentia nobis hoc nec volentibus nec optantibus, imo & b 1.1377 ig∣noscentibus, & tacentibus, poenas quos meruerant rependerunt, ut a nobis non ejecti c 1.1378 ultro se ejicerent, ipsi in se pro conscientia sua sen∣tentiam darent, secundum vestra divina suffragia; conjurati & 〈◊〉〈◊〉 de Ecclesia sponte se pellerent. d 1.1379 Nunc apparuit, e 1.1380 〈◊〉〈◊〉 factio unde venisset, quibus radicibus & quibus viribus staret. Hi fomenta olim quibusdam Confessoribus & hortamenta tribuebant, ne concordarent cum Episcopo suo, nec ecclesiasticam disciplinam cum fide & quiete juxta praecepta Dominica continerent, ne contes∣sionis suae gloriam incorrupta & immaculata conversatione servarent. Ac ne parum fuisset corrupisse quorundam Confessorum mentes, & contra sacerdotium Dei portionem ruptae fraternitatis armare vola∣isse; nunc se ad lapsorum perniciem venenata sua deceptione ver∣terunt, ut aegros & saucios, & ad capienda fortiora consilia per ca∣lamitatem ruinae suae minus idoneos, & minus solidos, à medela val∣neris sui avocent, & intermissis precibus & orationibus, quibus Do∣minus longa & continua satisfactione placandus est, ad exitiosam te∣meritatem mendacio captiosae pacis invitent. Sed oro vos, 〈◊〉〈◊〉 vigilate contra insidias Diaboli, & pro vestra salute solliciti contra mortiferam fallaciam diligentius excubate.

* 1.1381 Persecutio est haec alia & alia tentatio, & quinque isti Presbyteri * 1.1382 nihil aliud sunt quam quinque primores illi ¶ 1.1383, qui edicto nuper magi∣stratibus fuerant copulati, ut g 1.1384 fidem nostram subverterent, ut h 1.1385 gra∣cilia fratrum corda i 1.1386 ad letales laqueos praevaricatione veritatis aver∣terent. Eadem nunc ratio, eadem rursus eversio, per quinque Pres∣byteros Felicissimo copulatos, ad ruinam salutis inducitur, ut non rogetur Deus, nec qui negavit Christum, eundem Christum quem negaverat deprecetur; post culpam criminis tollatur & poenitentia: nec per Episcopos & k 1.1387 sacerdotes Domino satisfiat, sed relictis Do∣mini sacerdotibus contra Evangelicam disciplinam nova traditio sacrilegae institutionis exsurgat; cumque semel placuerit tam nobis quam Confessoribus & Clericis urbicis ¶ 1.1388, item universis 〈◊〉〈◊〉 in nostra Provincia, vel trans mare constitutis, ut nihil innovetur ••cir∣ca lapsorum causa, nisi omnes in unum convenerimus, & collaris

consiliis cum disciplina pariter & misericordia temperatam senten∣tiam fixerimus; contra hoc consilium nostrum rebelletur, a 1.1389 & om∣nis sacerdotalis auctoritas & potestas factiosis conspirationibus de∣struatur. Quas nunc poenas patior, fratres carissimi, quod ipse ad vos in praesentiarum venire non possum; ipse singulos aggredi, ipse vos secundum Domini & Evangelii ejus b 1.1390 magisterium cohortari? c 1.1391 Non suffecerat exilium jam d 1.1392 biennii ¶ 1.1393, & à vultibus atque ab oculis vestris lugubris separatio, dolor jugis & gemitus, qui me solum sine vobis continua lamentatione e 1.1394 discruciat: lacrymae diebus ac nocti∣bus profluentes, quod sacerdoti, quem tanto amore & ardore 〈◊〉〈◊〉 nec dum vos salutare, & nec dum complexibus vestris inhaerere con∣tingat. Accessit hic tabescenti animo nostro dolor major, quod in tanta sollicitudine ac necessitate excurrere ad vos ipse non possum ¶ 1.1395, dum per minas & per insidias perfidorum cavemus, ne advenienti∣bus nobis tumultus illic major oriatur; & cum paci & tranquillitati Episcopus providere in omnibus debeat, ipse f 1.1396 seditioni dedisse, & persecutionem denuo exacerbasse videatur. Hinc tamen, fratres 〈◊〉〈◊〉 hinc admoneo pariter & consulo, ne perniciosis vocibus temere credatis, ne fallacibus verbis consensum facile com∣modetis, ne pro luce tenebras, pro die noctem, pro cibo famem, pro poru 〈◊〉〈◊〉 venenum pro remedio, mortem pro 〈◊〉〈◊〉 sumatis. g 1.1397 Nc aetas vos eorum nec auctoritas fallat; qui ad duorum Presbyterorum veterem nequitiam respondentes, sicut illi Susannam pudicam cor∣rumpere * 1.1398 & violare conati sunt: sic & hi adulterinis doctrinis Ecclesiae pudicitiam corrumpere, & veritatem Evangelicam violare conantur. Clamat & dicit Dominus; Nolite audire sermones 〈◊〉〈◊〉 eta∣rum, * 1.1399 quoniam visiones cordis ¶ 1.1400 eotum frustrantur eos. Loquuntur, sed non ab ore Domini. Dicunt eis qui abjiciunt verbum Domini: Pax erit vobis. Pacem nunc offerunt, qui ipsi non habent pacem. h 1.1401 In Ecclesiam lapsos reducere & revocare promittunt, i 1.1402 qui de Ec∣clesia recesserunt.

Deus unus est, & Christus unus, & una Ecclesia, & cathedra una * 1.1403* 1.1404k 1.1405 super Petrum Domini voce l 1.1406 fundata ¶ 1.1407. Aliud altare constitui, aut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fieri praeter unum altare, & unum sacerdotium non potest. Quisquis alibi collegerit, spargit. Adulterum est, im∣pium * 1.1408 est, sacrilegum est, quodcunque humano furore instituitur, ut dispositio divina violetur. Procul ab hujusmodi hominum contagi∣one discedite, & sermones eorum velut m 1.1409 cancer & pestem fugiendo * 1.1410 vitate, praemonente Domino & dicente: Caeci sunt duces caecorum: * 1.1411

caecus autem caecum ducens, simul in foveam cadent. a 1.1412 Intercedunt precibus vestris ¶ 1.1413, quas nobiscum diebus ac noctibus Deo funditis, ut eum justa satisfactione placetis; intercedunt lacrymis nostris, qui∣bus commissi delicti crimen abluitis: intercedunt paci, quam vere & fideliter de Domini misericordia postulatis, nec sciunt scriptum effe: Et Propheta ille aut somnium somnians, ille qui locutus est, ut errare * 1.1414 te faceret à Domino Deo tuo interficietur. Nemo vos, fratres, b 1.1415 erra∣re à Domini viis faciat. Nemo vos Christianos ab Evangelio Chri∣sti rapiat. Nemo filios Ecclesiae de Ecclesia tollat. Pereant sibi soli, qui perire voluerunt. Extra Ecclesiam soli remaneant, qui de Ecclesia recesserunt. Soli cum Episcopis non sint, qui contra Epil∣copos rebellarunt, Conjurationis suae poenas soli subeant, c 1.1416 qui olim secundum d 1.1417 vestra suffragia, nunc secundum Dei judicia, sen∣tentiam conjurationis & malignitatis suae subire meruerunt. Monet nos Dominus in Evangelio suo, dicens: Rejicitis mandatum Dei 〈◊〉〈◊〉 * 1.1418 traditionem vestram statuatis. Qui mandatum Dei rejiciunt, & tra∣ditionem suam statuere conantur, fortiter à vobis & firmiter respuan∣tur. Sufficiat lapsis ruina una, nemo volentes surgere sua circam∣ventione praecipitet. Nemo jacentes pro quibus nos rogamus, ut Dei manu & brachio subleventur, prosternat gravius & deprimat. Nemo semianimes, & ut salutem suam pristinam recipiant, depre∣cantes, ab omni spesalutis avertat. Nemo nutantibus lapsus sui ca∣ligine, omne e 1.1419 itineris salutaris lumen extinguat. Instruit Aposto∣lus, dicens; Si quis aliter docet & non acquiescit sanis verbis Do∣mini * 1.1420 nostri Jesu Christi & doctrinae ejus, f 1.1421 stupore elatus est; disce∣dendum ab hujusmodi. Et iterum dicit ipse: g 1.1422 Nemo vos decipi∣at inanibus verbis. Propter ea ¶ 1.1423 enim venit ira Dei super filios con∣tumaciae. * 1.1424 Nolite ergo esse participes eorum: non est, quod decepti inanibus verbis, pravitatis eorum incipiatis esse participes. Disce∣dite à talibus, quaeso vos, & acquiescite consiliis nostris, qui pro vo∣bis quotidie continuas Domino preces fundimus, qui vos ad Eccle∣siam h 1.1425 revocari per Domini clementiam cupimus, qui de Deo pacem plenissimam prius matri, tum & filiis ejus oramus. Cum precibus atque orationibus nostris vestras quoque orationes & preces jungite; cum fletibus nostris vestras lacrymas copulate. Vitate lupos, qui oves à pastore secernunt: vitate linguam diaboli venenatam, qui ab initio mundi fallax semper & mendax mentitur ut fallat: blanditur, ut noceat: bona promittit, ut malum tribuat: vitam pollicetur, ut perimat. Lucent nunc quoque verba ejus, & venena manifesta sunt: pacem pollicetur, ne perveniri possit ad pacem: salutem pro∣mittit, ne qui deliquit veniat ad salutem; Ecciesiam spondet; quan∣do id agat, ut qui illi credit, in totum ab Ecclesia pereat.

Nunc est, fratres dilectissimi, ut & qui statis fortiter perseveretis, * 1.1426 & stabilitatem vestram gloriosam, quam in persecutione tenuistis, perpetua firmitate servetis, i 1.1427 & si qui circumveniente adversario lap∣si

estis, in secunda hac tentatione spei & paci vestrae sideliter consula∣tis; & ut vobis Dominus ignoscat, à sacerdotibus Domini non rece∣datis; cum scriptum sit: Et homo quicunque fecerit in superbia, ut * 1.1428 non exaudiat sarcedotem, aut judicem quicunque fuerit in diebus il∣lis, morietur homo ille. Persecutionis istius novissima haec est, & extrema tentatio, quae & ipsa cito Domino protegente transibit ¶ 1.1429, a 1.1430 ut repraesenter vobis post Paschae diem cum collegis meis; quibus praesentibus secundum arbitrium quoque vestrum, & b 1.1431 omnium no∣strum commune consilium, sicut semel placuit ¶ 1.1432, ea quae agenda sunt, disponere pariter & limare poterimus. Si quis autem poenitentiam agere, & Deo satisfacere detrectans, c 1.1433 ad Felicissimi & satellitum ejus partes concesserit, & se haereticae factioni conjunxerit; sciat se postea ad Ecclesiam redire, & cum Episcopis & plebe Christi com∣municare non posse. Opto vos, fratres carissimi, semper bene vale∣re, & circa Domini miseriocordiam exorandam continuis nobiscum precibus insistere.

EPISTOLA. XLIV. Cyprianus Cornelio ¶ 1.1434 fratri Salutem.

VENERUNT ad nos, frater carissime, missi à Novatiano * 1.1435* 1.1436 Maximus Presbyter & Augendus Diaconus, & Macheus qui∣dam, & Longinus. Sed enim cum ex literis quas secum fe∣rebant, & ex eorum sermone atque asseveratione, Novatianum Epis∣copum factum comperissemus, illicitae & contra Ecclesiam Catholi∣cam factae ordinationis pravitate commoti, à communicatione eos no∣stra statim cohibendos esse censuimus, refutatis interim ac retusis, quae obstinate ac pertinaciter afferere tentabant. d 1.1437 Nam & ego & collegae plurimi qui ad me convenerant, expectavimus adventum col∣legarum nostrorum e 1.1438 Caldonii & Fortunati (quos ad te nuper & co∣episcopos nostros qui ordinationi tuae affuerent, legatos miseramus, ut eis adventantibus, & rei gestae veritatem reportantibus, majore auctoritate & elucida per eos probatione, partis adversae improbitas frangeretur. Supervenerunt vero Pompeius & Stephanus Collegae nostri, qui & ipsi quoque ad instruendos istic nos, manifesta secun∣dum gravitatem ac fidem suam indicia ac testimonia protulerunt, ut nec necesse fuerit audiri ultra eos qui à Novatiano venerant missi. Qui cum f 1.1439 in statione ¶ 1.1440 invidiosis quoque convitiis & clamoribus turbulen∣tis proruerent; & flagitarent, ut crimina quae se afferre ac probare dicebant, publice à nobis, & à plebe cognoscerentur; gravitati no∣strae

negavimus convenire, ut Collegae nostri jam delecti & 〈◊〉〈◊〉, & laudabili multorum sententia comprobati, a 1.1441 ventilandum ultra honorem maledica aemulantium voce pateremur. Et quia, 〈◊〉〈◊〉 & compressi sunt, & illicitis conatibus haeresim 〈◊〉〈◊〉 nuda∣ti sunt, in Epistolam congerere longum fuit; ex Primitivo compres∣bytero nostro plenissime singula, quando ad vos venerit 〈◊〉〈◊〉. Ac ne eorum furens audacia unquam desisteret, hic quoque in schil∣matis partes Christi membra distrahere, & Catholicae b 1.1442 Ecclesiae corpus unum scindere ac laniare nituntur; ut ostiatim per multo∣rum domos, vel oppidatim per quasdam civitates discurrentes, ob∣stinationis suae, c 1.1443 & erroris ¶ 1.1444 sibi quaerant comites. Quibus semel responsum dedimus, nec d 1.1445 mandare desistimus, ut perniciosa e 1.1446 dis∣sensione & concertatione deposita impietatem esse sciant, 〈◊〉〈◊〉 deserere: & agnoscant atque intelligant, Episcopo semel facto, & collegarum ac plebis testimonio f 1.1447 & judicio comprobato, alium con∣stitui nullo modo posse: g 1.1448 proinde si pacifice sibi, ac fideliter consa∣lunt, si se assertores Evangelii Christi esse confitentur, prius ad 〈◊〉〈◊〉 revertantur. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA XLV. Cyprianus Cornelio fratri ¶ 1.1449 Salutem.

* 1.1450* 1.1451 QUOD servis Dei & maxime sacerdotibus justis ¶ 1.1452 & pacificis ¶ 1.1453* 1.1454* 1.1455 congruebat, frater carissime, miseramus nuper collegas no∣stros Caldonium & Fortunatum; ut non tantum persuasione literarum nostrarum, sed praesentia sua & consilio omnium 〈◊〉〈◊〉 eniterentur, quantum possent, & elaborarent, ut ad Catholicae Ec∣clesiae unitatem scissi corporis membra componerent, & Christianae caritatis vinculum copularent. Sed quoniam diversae partis obsti∣nata & inflexibilis pertinacia non tantum radicis, & matris 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.1456 atque complexum recusavit; sed etiam gliscente & in pejus 〈◊〉〈◊〉 descente discordia Episcopum sibi constituit, & contra sacramentum semel traditum divinae dispositionis & Catholicae unitatis, k 1.1457 〈◊〉〈◊〉 & contrarium caput extra Ecclesiam fecit: acceptis literis tam tuis, quam Collegarum nostrorum, item adventantibus bonis viris, & nobis carissimis Collegis nostris Pompeio & Stephano, à quibus 〈◊〉〈◊〉

a 1.1458 omnia cum b 1.1459 tristitia communi c 1.1460 adserta sunt firmiter & d 1.1461 probata, secundum quod divinae traditionis & Ecclesiasticae institutionis san∣ctitas pariter ac veritas exigebat, literas nostras ad te direximus. Sed & per provinciam nostram ¶ 1.1462 haec eadem Collegis singulis in notiti∣am perferentes, ab his quoque fratres nostros cum literis e 1.1463 dirigendos esse mandavimus. Quanquam mens nostra & propositum jam tunc fratribus & plebi istic universae f 1.1464 manifestatum fuisset, quando literis nuper ab utraque parte susceptis tuas literas legimus, & g 1.1465 Episco∣patus tui ordinationem singulorum auribus intimavimus. Honoris etiam communis memores, & gravitatis sacerdotalis ac sanctitatis respectum tenentes, ea quae ex diverso h 1.1466 in librumad nos transmis∣sum congesta fuerant acerbationibus criminosis, respuimus; consi∣derantes pariter & ponderantes, quod in tanto fratrum religiosoque conventu, considentibus Dei sacerdotibus & altari posito, nec legi debeant, nec audiri. Neque enim facile promenda sunt, & incau∣te ac temere publicanda, i 1.1467 quae discordioso stylo scripta audientibus scandalum moveant, & fratres longe positos ac trans mare constitutos incerta opinione confundant. Viderint qui vel furori suo, vel libi∣dini servientes, & divinae legis ac sanctitatis immemores, jactitare in∣terim gestiunt quae probare non possunt; & cum innocentiam de∣struere atque expugnare non valeant, satis habent fama mendaci, & falso rumore maculas inspergere.

Certe quod praepositis & sacerdotibus congruit, danda opera est, * 1.1468 ut talia, cum à quibusdam scribuntur, per nos respuantur. Ubi enim erit quod discimus, ac docemus scriptum esse: Contine linguam tu∣am * 1.1469 à malo, & labia tua ne k 1.1470 loquantur insidiose? Item alibi: Os tuum abundavit malitia, & lingua tua complectebatur insidias: se∣dens * 1.1471 adversus fratrem tuum detrahebas, & adversus filium matris tuae ponebas scandalum. Item quod Apostolus dicit: Omnis sermo * 1.1472 malus de ore l 1.1473 vestro non procedat ¶ 1.1474, m 1.1475 sed bonus ad aedisicationem fidei,, ut det gratiam audientibus; Porro haec fieri debere ostendi∣mus, si, quando talia quorundam calumniosa temeritate conscripta sunt,, legi apud nos non patimur. Etidcirco, frater carissime, cum ad n 1.1476 me talia de te & compresbyteris tecum considentibus scripta venissent, quae religiosam simplicitatem sonabant, nec ullis maledicto∣rum & convitiorum latratibus perstrepebant, clero & plebi legi prae∣cepi. Quod autem scripta collegarum nostrorum qui illic ordina∣tioni tuae assuerant desideravimus; non veteres mores obliti, no∣vum aliquid quaerebamus; nam satis erat, ut tu te o 1.1477 Episcopum p 1.1478 factum literis nunciares ¶ 1.1479; nisi esset ex diverso discrepans factio,

quae criminosis & calumniosis commentis suis collegarum pariter 〈◊〉〈◊〉 fratrum plurimorum turbaret mentes, & corda a 1.1480 confunderet. 〈◊〉〈◊〉 sopiendae necessarium duximus, utscribentium nobis inde colle∣garum nostrorum firma & solida auctoritas pararetur: qui moribus ac b 1.1481 vitae & disciplinae tuae condigna literarum suarum testimonia praedicantes, aemulis quoque & rerum vel novitate, vel pravitate gau∣dentibus, omnem ambigendi & discrepandi scrapulum sustulerunt; & secundum consilium nostrum salubri ratione c 1.1482 libratae in hoc 〈◊〉〈◊〉 aestuantium fratrum mentes, sincere ac firmiter tuum sacerdotium ¶ 1.1483 probaverunt. Hoc enim vel maxime d 1.1484 frater & laboramus & labo∣rare debemus; ut unitatem à Domino, & per Apostolos nobis suc∣cessoribus ¶ 1.1485 traditam, quantum e 1.1486 possumus, obtinere curemus, & quod in nobis est, f 1.1487 palabundas & errantes oves, quas quorundam pervi∣cax factio, & haeretica tentatio à matre secernit, in Ecclesiam colli∣gamus ¶ 1.1488; illis solis foris remanentibus, qui in obstinatione sua vel 〈◊〉〈◊〉 perseveraverint, & ad nos redire noluerint; discretionis & se∣parationis à se factae & Ecclesiae derelictae ipsi rationem Dommo red∣dituri.

Quantum vero hic g 1.1489 ad Presbyterium quorundam, & 〈◊〉〈◊〉 * 1.1490 causam pertinet, quid hic actum sit ut scire posses, literas ad te Col∣legae nostri ¶ 1.1491 manu sua subscriptas miserunt. Qui auditis eis, quid sen∣serint, & quid pronunciaverint, ex eorum literis disces. Melius au∣tem frater facies, si etiam exempla literarum, quae ad te legenda pro dilectione communi per Caldonium & Fortunatum Collegas nostros proxime miseram, quae de eodem Felicissimo, & de Presbyterio eiusdem ad Clerum istic nostrum & ad plebem scripseram, legi illic 〈◊〉〈◊〉 jubeas, quae & h 1.1492 ordinationem & rationem rei gestae loquan∣tur; ut tam istic quam illic circa omnia per nos fraternitas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Exemplaria autem eadem nunc quoque per Mettium Hypodi∣aconum à me missum & Nicephorum Acoluthum transmisi. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. XLVI. Cyprianus Maximo & Nicostrato, & ceteris Confessoribus, Salutem.

CUM frequenter ¶ 1.1493, carissimi, cognoveritis exliteris meis, quem * 1.1494* 1.1495 & confessioni vestrae honorem; & fraternitati connexae ¶ 1.1496 di∣lectionem meo sermone servaverim: credatis quaeso & ac∣quiescatis his literis meis; quibus vobis, & actui ¶ 1.1497, ac laudibus vestris & scribo, & simpliciter ac fideliter consulo. Gravat enim me atque contristat, & intolerabilis a 1.1498 perculsi & pene prostrati pectoris moestitia perstringit; cum vos illic b 1.1499 comperissem contra Ecclesiasticam dis∣positionem, contra Evangelicam legem, contra institutionis c 1.1500 ca∣tholicae unitatem, alium Episcopum fieri consensisse ¶ 1.1501, id est, quod nec fas est, nec licet fieri, Ecclesiam aliam constitui; Christi membra discerpi, Dominici gregis animum & corpus unum, discissa aemulati∣one lacerari. Quod quaeso ut, in vobis saltem, illicitum istud frater∣nitatis nostrae discidium non perseveret, sed & confessionis vestrae & divinae traditionis memores, ad matrem revertamini unde prodii∣stis, unde ad confessionis gloriam cum ejusdem matris exultatione venistis. d 1.1502 Nec putetis sic vos Evangelium Christi asserere, dum vos∣metipsos à Christi grege, & ab ejus pace & concordia separatis; cum magis militibus gloriosis & bonis, congruat intra domestica castra consistere, & intus positos, ea quae in commune tractanda sunt, agere ac providere. Nam cum unanimitas & concordia nostra scindi om∣nino non debeat, quia nos Ecclesia derelicta foras exire, & ad vos venire ¶ 1.1503 non possumus, ut vos magis ad Ecclesiam matrem, & ad e 1.1504 no∣stram fraternitatem revertamini, quibus possumus hortamentis pe∣timus & rogamus. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. XLVII. Cyprianus Cornelio Fratri, Salutem.

ET religiosum a 1.1505 nobis, & necessarium vobis existimavi, frater ca∣rissime, * 1.1506* 1.1507* 1.1508 ad Confessores, qui illic sunt, & Novatiani ac 〈◊〉〈◊〉 obstinatione & pravitate seducti; de Ecclesia recesser ant, lite∣ras breves facere, quibus eos pro affectione mutua convenirem. ut ad matrem suam, id est, Ecclesiam Catholicam ¶ 1.1509 revertantur. Quas lite∣ras tibi b 1.1510 à Mettio Hypodiacono legi prius mandavi, ne quis 〈◊〉〈◊〉 me scripsisse fingeret, quam quod meis literis continetur. 〈◊〉〈◊〉 eidem Mettio, à me ad vos misso, ut de tuo arbitrio rem 〈◊〉〈◊〉 & si easdem literas Confessoribus putaveris esse c 1.1511 reddendas, 〈◊〉〈◊〉 tradat. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. XLVIII. Cyprianus Cornelio Fratri, Salutem.

LEGI literas tuas, frater carissime, quas per Primitivum ¶ 1.1512* 1.1513* 1.1514 compresbyterum nostrum misisti, in quibus te comperi mo∣tum, * 1.1515 quod cum de Adrumetina Colonia Polycarpi nomine ad te literae dirigerentur ¶ 1.1516, posteaquam nos, ego & Liberalis in cun∣dem locum venissemur, coepissent illuc ad Presbyteros & Diaconos literae dirigi. Quod, scire te volumus & pro certo credere, nullaid levitate aut contumelia factum. Sed cum statuissemus Collegae com∣plures, qui in unum conveneramus, ut legatis ad vos coepiscopis no∣stris Caldonio & Fortunato missis, omnia interim integra suspende∣rentur, donec ad nos iidem Collegae nostri rebus illic aut ad cem

redactis, aut proveritate compertis, redirent. Presbyteri & Diaco∣ni in Adrumetina consistentes, Polycarpo coepiscopo nostro absen∣te; ignorabant quid nobis in commune placuisset. At ubi nos a 1.1517 in praesentiam venimus, comperto consilio nostro, ipsi quoque, quod & ceteri, observare coeperunt, ut in nullo Ecclesiarum istic consistentium consensio discreparet.

Quidam tamen mentes nonnunquam & animos sermonibus su∣is * 1.1518 turbant, dum aliter quaedam quam se habet veritas, nunci∣ant. Nos enim singulis navigantibus, ne cum scandalo ullo na∣vigarent, b 1.1519 rationem reddentes, scimus nos hortatos eos esse, ut Ecclesiae Catholicae radicem & matricem ¶ 1.1520 agnoscerent ac tene∣rent. Sed quoniam latius fusa est nostra provincia, habet etiam c 1.1521 Numidiam, & Mauritanias duas sibi cohaerentes ¶ 1.1522; ne in urbe d 1.1523 schis∣ma factum absentium animos incerta opinione confunderet, e 1.1524 placuit ut per Episcopos, retenta à nobis reiveritate, & ad comprobandam ordinationem tuam facta auctoritate majore, tum demum sctupulo omni de singulorum f 1.1525 pectoribus excusso, per omnes omnino istic positos literae fierent, (sicuti fiunt) ut te universi Collegae nostri & communicationem tuam, id est, Catholicae Ecclesiae unitatem pari∣ter & caritatem probarent firmiter ac tenerent. Quod divinitus evenisse, & consilium nostrum g 1.1526 providenter profecisse gaudemus. Sic enim nunc Episcopatus tui & veritas pariter & dignitas, apertis∣sima luce & manifestissima, & firmissima comprobatione fundata est; ut ex rescriptis Collegarum nostrorum, qui ad nos literas inde fece∣runt, & ex relatione, ac testimoniis coepiscoporum Pompeii, & Ste∣phani, & Caldonii, ac Fortunati; ordinationis tuae & origo necessaria, & ratio justa, & gloriosa quoque innocentia ab omnibus h 1.1527 nosceretur. Quod ut simul cum i 1.1528 ceteris Collegis nostris stabiliter ac firmiter ad∣ministremus, atque ut Catholicae k 1.1529 Ecclesiae pacem concordiae unani∣mitate teneamus, perficiet divina dignatio. Ut Dominus, qui sacer∣dotes sibi in Ecclesia sua eligere & constituere dignatur, electos quo∣que, & constitutos sua voluntate atque opitulatione tueatur, l 1.1530 guber∣nantes inspirans; ac subministrans, & ad improborum contumaciam fraenandam, vigorem; & ad lapsorum fovendam poenitentiam, lenita∣tem. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. XLIX. Cornelius Cypriano ¶ 1.1531 fratri, Salutem.

QUANTAM sollicitudinem, & anxietatem sustinuimus de iis * 1.1532* 1.1533 confessoribus, qui dolo, & malitia hominis callidi, & veterato∣ris fuerant circumventi, & pene decepti, & ab Ecclesia aliena∣ti; a 1.1534 tanta laetitia adfecti sumus, & Deo omnipotenti, & Christo Do∣mino nostro b 1.1535 gratias egimus, cum ii cognito suo errore, & intellecta hominis maligni, velut serpentis, astutia venenata, ad Ecclesiam, un∣de exierant, sicut ipsi ex suo corde profitentur, simplici voluntate venerunt. Et primo quidem fratres nostri probatae fidei, amantes pacem, unitatem optantes, tumorem illorum mollitum jam adnunci∣abant, c 1.1536 fides tamen non idonea, ut facile nobis credere daretur, il∣los penitus esse mutatos. Postea vero Urbanus & Sidonius Confes∣sores ad Presbyteros nostros venerunt, affirmantes Maximum Con∣fessorem, & Presbyterum secum pariter cupere in Ecclesiam redire: d 1.1537 sed quoniam multa praecesserant ab eis designata, quae tu quoque à coepiscopis nostris & literis meis cognovisti, ut non temere eis fides haberetur, ex ipsorum ore, & confessione, ista, quae per legationem man∣daverant, placuit audiri. Qui cum venissent, & à Presbyteris, quae gesserant, e 1.1538 exigerentur, novissime quod per omnes Ecclesias literae calumniis & maledictis plenae, eorum nomine frequentes missae fuis∣sent, & pene omnes Ecclesias perturbassent: circumventos se esse assirmaverunt; nec quid in literis inesset scisse: f 1.1539 tantummodo cir∣cumductos commisisse se quoque schismatica, & haeresis auctores fu∣isse; ut paterentur ei manus quasi in Episcopum imponi. Qui, cum haec, & cetera fuissent exprobrata, ut abolerentur & de memoria tol∣lerentur deprecati sunt. Omni igitur actu ad me perlato, placuit con∣trahi Presbyterium ¶ 1.1540, Adfuerunt etiam Episcopi quinque, qui & ho∣die praesentes fuerunt, ut firmato consilio, quid circa personameo∣rum observari deberet, consensu omnium statueretur: Et ut motum omnium & consilium singulorum dignosceres, etiam sententias no∣stras

placuit in notitiam vestri proferri, quas & subjectas leges. His ita gestis in Presbyterium venerunt Maximus, Urbanus, Sidonius, & Macarius, & plerique fratres qui se eis adjunxerant, summis precibus desiderantes ut ea quae ante fuerant gesta, in oblivionem cederent, nullaque eorum mentio haberetur; proinde atque si nihil esset vel commissum, vel dictum, invicem omnibus remissis, cor mundum & purum jam Deo exhiberent; sequentes Evangelicam vocem dicen∣tem: beatos esse puros corde, quoniam ipsi Deum videbunt. * 1.1541

Quod erat consequens, omnis hic actus populo fuerat insinuandus, * 1.1542 ut & ipsos viderent in Ecclesia constitutos, quos errantes & palabun∣dos jam diu viderant & dolebant. Quorum voluntate cognita, magnus fraternitatis concursus factus est. Una vox erat omnium gratias Deo agentium, gaudium pectoris lacrymis exprimentes; comple∣ctentes eos, quasi hodie poena carceris fuissent liberati, & ut ipso∣rum propria verba designem: Nos, inquiunt, Cornelium Episcopum fanctissimae Catholicae Ecclesiae, electum à Deo omnipotente & Chri∣sto Domino nostro scimus. Nos errorem nostrum confitemur: nos imposturam passi sumus. Circumventi sumus perfidia, & loquacitate captiosa; Nam etsi videbamur quasi quandam communicationem cum schismatico & haeretico homine a 1.1543 habuisse; sincera tamen mens nostra semper in Ecclesia fuit. Nec enim ignoramus unum Deum esse, unum Chistum esse b 1.1544 Dominum, quem confessi sumus, unum Spiritum sanctum, unum Episcopum in Catholica Ecclesia esse debe∣re ¶ 1.1545. Ista eorum c 1.1546 professione non moveremur; ut quod apud po∣testatem seculi erant confessi, in Ecclesia constituti comprobarent? Quapropter Maximum Presbyterum ¶ 1.1547 locum suum d 1.1548 agnoscere jus∣simus: ceteros cum ingenti populi suffragio recepimus. Omnia autem remisimus Deo omnipotenti, in cujus potestate sunt omnia reservata. Haec igitur, frater carissime, e 1.1549 eadem hora, eodem mo∣mento ad te scripta transmisimus & Nicephorum Acoluthum de∣scendere ad navigandum festinantem, de statione ad vos statim di∣misi; ut nulla procrastinatione habita velut praesens in isto clero, & in isto populi coetu, Deo omnipotenti & Christo Domino nostro gra∣tias ageres. Credimus autem fore, quinimo pro certo jam confidi∣mus, ceteros quoque qui in errore hoc sunt constituti, in Ecclesiam brevi reversuros, cum auctores suos viderint nobiscum agere. Has literas puto te debere, frater carissime, & ad ceteras Ecclesias mitte∣re, ut omnes sciant schismatici hujus & heretici dolum & praevaricati∣onem f 1.1550 de die in diem evacuari. Bene vale, frater carissime.

EPISTOLA. L. Cornelius Cypriano Fratri, Salutem.

NE quid minus a 1.1551 ad poenam futuram hujus scelerati hominis * 1.1552* 1.1553 deesset; prostratus virtutibus Dei (cum Maximus, & Lon∣ginus, & Machaeus inde fuissent expulsi) denuo resurrexit; & sicuti prioribus literis tibi, quas per Augendum confessorem misi, significavi; puto Nicostratum, & Novatum & Evaristum, & Primum, & b 1.1554 Dionysium illo jam pervenisse ¶ 1.1555: Invigiletur ergo, ut omnibus coepiscopis nostris & fratribus innotescat; Nicostratum multorum criminum reum, & non solum patronae fuae carnali, cujus rationes ges∣sit, fraudes & rapinas fecisse; verum etiam, quod est illi ad perpetu∣am poenam reservatum ¶ 1.1556, Ecclesiae deposita non modica abstulisse. Evaristum vero auctorem schismatis fuisse, & c 1.1557 succensorem plebi, cui ante praefuerat, Zetum in locum ejus episcopum esse constitutum. d 1.1558 Majora vero & graviora hic designavit, malitia & e 1.1559 inexplebili pra∣vitate sua, quam quae illic f 1.1560 apud suos semper exercuit, ut scias qua∣les duces & protectores, iste schismaticus & haereticus lateri suo sem∣per junctos g 1.1561 habeat ¶ 1.1562.

EPISTOLA LI. Cyprianus Cornelio Fratri, Salutem.

ET egisse nos & agere, frater carissime, maximas gratias sine * 1.1563* 1.1564 cessatione profitemur Deo patri omnipotenti, & Christo ejus Domino & Deo nostro h 1.1565 salvatori, quod sic ecclesia divinitus protegatur, ut unitas ejus & sanctitas, i 1.1566 non jugiter nec in totum, per∣fidiae & haereticae pravitatis obstinatione, k 1.1567 vitietur. Legimus enim literas vestras, & voti communis amplissimum gaudium exultanter excepimus: Maximum Presbyterum & Urbanum Confessores, cum Sidonio & Machario ad ecclesiam Catholicam regressos esse, id est, errore deposito, & schismatico, imo haeretico furore deserto, unitatis ac veritatis domicilium fideli sanitate repetiisse, ut unde ad gloriam processerant, illuc gloriosi redirent: ne qui Christum confessi essemt, Christi postmodum castra desererent, l 1.1568 nec tentarent caritatis atque veritatis fidem, qui victi robore, & virtute non fuerant. Ecce inco∣lumis & immaculata laudis integritas, ecce incorrupta & solida con∣fitentium

dignitas; à desertoribus, & profugis recessisse, proditores fidei & Ecclefiae Catholicae impugnatores reliquisse. 〈◊〉〈◊〉 illos revertentes summo, ut scribis, gaudio & clerus & plebs, & fraternitas omnis excepit, quoniam in Confessoribus gloriam suam conservanti-bus, & ad unitatem revertentibus, nemo non socium se & participem eorum gloriae computat. Hujus diei laetitiam de nostris possumus sensibus aestimare. Nam cum istic ad literas vestras, quas de eorum confessione misistis, laetatus fit omnis fratrum numerus, & summa ala∣critate hunc nuncium communis gratulationis exceperit; quid illic ubi res ipsa & praesens laetitia sub oculis omnium gerebatur? Cum enim Dominus in Evangelio suo dicat esse summum gaudium in coelo * 1.1569 super uno peccatore poenitentiam agente: quanto majus est gaudi∣um & in terris pariter & in coelo, super Confessoribus ad Ecclesiam Dei cum gloria sua & cum laude redeuntibus, & redeundi viam cere∣ris exempli sui fide & probatione facientibus? Hic enim quosdam fratres nostros error induxerat, quod a 1.1570 sibi communicationem Con∣fessorum sequi viderentur ¶ 1.1571. Quo errore sublato, lux omnium pecto∣ribus infusa est, & Ecclesia Catholica una esse, nec scindi, nec dividi posse, monstrata est. Nec quisquam jam facile 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 furentis verbis loquacibus decipi; quando probatum 〈◊〉〈◊〉 bonos & gloriosos Christi milites, non potuisse diu aliena fallacia & perfidia extra ecclesiam detmeri. Opto te, srater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. LII. Cyprianus Cornelio Fratri, Salutem.

ET cum diligentia & b 1.1572 cum dilectionc fecisti, frater carissime, sesti∣nato * 1.1573* 1.1574 ad nos mittendo Nicephorum Acoluthum, qui nobis & de Confessoribus regressis gloriosam laetitiam nunciaret, & adversus Novatiani & Novati ¶ 1.1575c 1.1576 novas & perniciosas ad impugnandam Chri∣sti

Ecclesiam machinas plenissime instrueret. Nam cum pridie istic venisset haereticae pravitatis nocens factio ipsa jam perdita, & alios qui sibi consenserint perditura, postero die Nicephorus cum vestris literis supervenit. Quibus & didicimus, & docere atque instruere ceteros coepimus, Evaristum de Episcopo jam nec laicum remansis∣se ¶ 1.1577, cathedrae & plebis extorrem, & de ecclesia Christi exsulem, per alias longe provincias oberrare, & ipsum veritatis ac fidei 〈◊〉〈◊〉 factum, circa quosdam sui similes paria naufragia a 1.1578 concitare: b 1.1579 Ni∣costratum vero, c 1.1580 Diaconio sanctae administrationis d 1.1581 amisso ¶ 1.1582, eccle∣siasticis pecuniis sacrilega fraude subtractis ¶ 1.1583, & viduarum ac pupil∣lorum depositis denegatis, non tam in Africam venire voluisse, quam e 1.1584 conscientia rapinarum & criminum nefandorum illinc ab urbe fu∣gisse. Et nunc ecclesiae desertor ac profugus, quasi mutasse sit ho∣minem, mutare regionem, Confessorem se ultra jactat & praedicat, cum Christi Confessor nec dici, nec esse jam possit, qui ecclesiam Christi negavit.

Nam cum Paulus Apostolus dicat: Propter hoc relinquet ho∣mo * 1.1585* 1.1586 patrem, & matrem, & erunt duo in carne una. f 1.1587 Sacramen∣tum istud magnum est, ego autem g 1.1588 dico in Christum & in eccle∣siam ¶ 1.1589. Cum hoc, inquam, beatus Apostolus dicat: h 1.1590 & Christi pa∣riter atque ecclesiae unitatem individuis nexibus cohaerentem, sancta sua voce testetur, quo modo potest esse cum Christo, qui cum sponsa Christi, atque in ejus ecclesia non est? aut quomodo assumit sibi re∣gendae aut gubernandae ecclesiae curam, qui spoliavit & fraudavit ec∣clesiam Christi? Nam de Novato nihil inde ad nos fuerat nuncian∣dum cum magis per nos vobis debeat Novatus ostendi, rerum nova∣rum semper cupidus, avaritiae i 1.1591 inexplebili rapacitate furibundus, ar∣rogantia & stupore k 1.1592 superbi tumoris inflatus, semper istic episcopis male cognitus, quasi haereticus semper & perfidus omnium sacerdo∣tum voce damnatus; curiosus semper ut prodat, ad hoc adulator ut fallat, nunquam fidelis ut diligat, l 1.1593 fax & ignis ad conflanda sedi∣tionis incendia, turbo & tempestas ad fidei facienda naufragia, hostis quietis, tranquillitatis adversarius, pacis inimicus. 〈◊〉〈◊〉 No∣vato illinc à vobis recedente, id est, procella & turbine recedente,

ex parte illic quies facta est, & gloriosi ac boni Confessores, a 1.1594 qui de Ecclesia illo incitante discesserant, posteaquam ab urbe ille discessit, ad Ecclesiam reverterunt. Idem est Novatus, qui apud nos primum discordiae & schismatis incendium seminavit, qui quosdam istic ex fratribus ab Episcopo segregavit, qui in ipsa persecutione ad everten∣das fratrum mentes alia quaedam persecutio nostris fuit. Ipse est qui Felicissimum satellitem suum Diaconum, nec permittente me, nec sciente, sua factione & ambitione constituit ¶ 1.1595; & cum sua tempestate Romam quoque ad evertendam Ecclesiam navigans similia illic & paria molitus est, à Clero portionem plebis avellens, fraternitatis, bene sibi cohaerentis & se invicem diligentis, concordiam scindens. Plane, quoniam pro magnitudine sua debeat Carthaginem Roma prae∣cedere ¶ 1.1596, illic majora & graviora commisit. Qui istic adversus Eccle∣siam Diaconum fecerat, illic Episcopum fecit. Nec hoc quisquam miretur in talibus. Feruntur semper mali suo b 1.1597 furore dementes, & posteaquam scelera fecerint, conscientia ipsa sceleratae mentis agi∣tantur. Nec remanere in Ecclesia Dei possunt, qui deificam & Ec∣clesiasticam disciplinam ¶ 1.1598; nec actus sui c 1.1599 conversatione, nec morum pace, tenuerunt. Spoliati ab illo pupilli, fraudatae viduae, pecuniae quoque Ecclesiae denegatae, has de illo exigunt poenas ¶ 1.1600, quas in ejus furore d 1.1601 conspicimus. Pater etiam ejus in vico fame mortuus, & ab eo in morte postmodum nec sepultus. Uterus uxoris ¶ 1.1602 calce percus∣sus, & abortione properante in paricidium partus expressus. Et dam∣nare nunc audet sacrificantium manus ¶ 1.1603; cum sit ipse nocentior pe∣dibus ¶ 1.1604, quibus filius qui nascebatur, occisus est. Hanc conscientiam criminum jampridem timebat, propter hoc se non de Presbyterio excitari ¶ 1.1605 tantum, sed & communicatione prohiberi pro certo tenebat; & urgentibus fratribus imminebat cognitionis dies, quo apud nos causa ejus ageretur, nisi persecutio ante venisset. Quam iste voto quodam evadendae, & lucrandae damnationis excipiens, haec omnia commisit & miscuit; ut qui ejici de Ecclesia, & e 1.1606 excludi habebat,

judicium sacerdotum voluntaria discessione praecederet, quasi evasisse sit poenam, praevenisse sententiam. Circa ceteros autem fratres elaboramus, quos ab eo circumventos dolemus, ut veteratoris ¶ 1.1607 perni∣ciosum latus fugiant ¶ 1.1608, ut letales laqueos sollicitantis evadant, ut de qua ille pelli divinitus meruit, Ecclesiam repetant. Quos quidem Domino adjuvante, per ejus misericordiam regredi posse confidi∣mus, neque enim potest perire nisi quem constat esse periturum ¶ 1.1609, cum Dominus in Evangelio suo dicat; Omnis plantatio, quam non plan∣tavit * 1.1610 Pater meus coelestis, eradicabitur. Qui plantatus a 1.1611 non estin praeceptis Dei patris, & monitis; solus poterit de Ecclesia ille disce∣dere; solus Episcopis derelictis cum schismaticis & haereticis in 〈◊〉〈◊〉 remanere. Ceteros vero nobiscum adunabit Dei patris miseri∣cordia, & Christi Domini nostri indulgentia, & nostra patientia. Op∣to te frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. LIII. Cypriano fratri, Maximus, Urbanus, Sidonius, & Macarius, Salutem.

CERTI sumus, frater carissime, te quoque nobiscum pari vo∣to * 1.1612* 1.1613 congaudere, b 1.1614 nos habito consilio, utilitatibus Ecclesiae & paci magis consulentes ¶ 1.1615, omnibus rebus praetermissis ¶ 1.1616 & judicio Dei servatis, cum Cornelio Episcopo nostro pariter & cum universo Clero pacem c 1.1617 fecisse, cum gaudio etiam universae Ecclesiae, prona etiam omnium caritate. Hoc factum his literis nostris scire certis∣sime debuisti. Oramus te, frater carissime, multis annis bene va∣lere.

EPISTOLA. LIV. Cyprianus Maximo ¶ 1.1618 Presbytero, item Urbano, a 1.1619 Si∣donio, & Macario fratribus, Salutem.

LECTIS literis vestris, fratres carissimi, quas ad me de ve∣stra * 1.1620* 1.1621 regressione, & de Ecclesiastica pace, ac fraterna redinte∣gratione fecistis, in tantum me laetatum esse confiteor, in quantum fueram & ante laetatus, quando confessionis vestrae gloriam comperi, & militiae vestrae b 1.1622 coelestem ac spiritalem laudem gratula∣bundus excepi. c 1.1623 Nam & haec fidei & laudis vestrae alia confessio est, unam esse Ecclesiam ¶ 1.1624 consiteri; nec alieni erroris, vel potius pra∣vitatis participem fieri: repetere eadem castra unde prodistis, unde ad gerendum praelium & adversarium subigendum fortissimis viribus prosilistis. Illuc enim erant de acie trophaea referenda, unde ad aciem fuerant arma suscepta: ne quos ad gloriam Christus parasset, eosdem gloriosos Christi Ecclesia non haberet. Nunc vero & vos congruentem fidei vestrae tenorem, atque individuae caritatis & con∣cordiae legem d 1.1625 Dominica pace tenuistis, & exemplum ceteris dile∣ctionis & pacis vestro itinere fecistis; ut Ecclesiae veritas & e 1.1626 Evan∣gelici sacramenti unitas, quae à nobis tenebatur, vestro etiam consen∣su ac vinculo necteretur: nec Confessores Christi erroris duces fie∣rent, qui virtutis & honoris auctores laudabiles extitissent. Vide∣rint quantum vobis ceteri gratulentur, vel quantum apud se ipsos singuli glorientur: ego me & f 1.1627 gratulari satis vobis, & plus ceteris gloriari in hac vestra g 1.1628 pacifica regressione & caritate confiteor. Sim∣pliciter enim quid in meo corde fuerit, debetis audire. Dolebam vehementer, & graviter angebar; quod eis communicare non pos∣sem quos semel diligere coepissem. h 1.1629 Posteaquam vos de carcere prodeuntes schismaticus & haereticus error excepit ¶ 1.1630, sic res erat, quasi vestra gloria in carcere remansisset. Illic enim i 1.1631 resedisse vestri no∣minis dignitas videbatur, quando milites Christi non ad Ecclesiam de carcere redirent, in quem prius cum Ecclesiae laude & gratulati∣one venissent.

Nam etsi videntur in Ecclesia esse zizania, non tamen k 1.1632 impediri * 1.1633* 1.1634 debet aut sides aut caritas nostra, ut quoniam zizania esse in Eccle∣sia cernimus, ipsi de Ecclesia recedamus. Nobis tantummo∣do l 1.1635 laborandum est ut frumentum esse possimus, ut cum coeperit

frumentum Dominicis horreis condi, fructum pro opere nostro & labore capiamus. Apostolus in Epistola sua dicit: In domo autem * 1.1636 magna non solum vasa sunt aurea, & argentea; sed & lignea, & 〈◊〉〈◊〉, & quaedam quidem honorata, quaedam vero inhonorata. Nos operam demus, & quantum possumus laboremus, ut a 1.1637 vas aureum vel argenteum simus: ceterum fictilia vasa confringere Domino soli * 1.1638 concessum est ¶ 1.1639, cui & virga ferrea data est. Esse non potest major Domino suo servus. Nec quisquam sibi quod soli silio pater tribuit, vindicare potest; ut putet aut ad aream ventilandam & b 1.1640 purgan∣dam, palam ferre se ¶ 1.1641 jam posse, aut à frumento universa zizania c 1.1642 humano judicio segregare. Superba est ista obstinatio, & 〈◊〉〈◊〉 praesumtio, quam sibi d 1.1643 furor pravus assumit: e 1.1644 Et dum dominium sibi semper quidam, plusquam mitis justitia deposcit, assumunt, de Ecclesia pereunt: & dum se insolenter extollunt, ipso suo tumore caecati veritatis lumen amittunt. Propter quod & nos tempera∣mentum tenentes, & libram Domini ¶ 1.1645 contemplantes, & Dei patris pietatem ac misericordiam cogitantes, diu multumque tractatu in∣ter nos habito, justa moderatione agenda libravimus. Quae omnia penitus potestis inspicere lectis libellis ¶ 1.1646, quos hic nuper legeram, & ad vos quoque legendos pro communi dilectione transmiseram, ubi lapsis nec censura deest, quae increpet; nec medicina, quae 〈◊〉〈◊〉. Sed & Catholicae Ecclesiae unitatem, quantum 〈◊〉〈◊〉, ex∣pressit nostra mediocritas. Quem libellum magis ac magis nuno vobis placere confido, quando eum jam sic legitis, ut & probe∣tis, & ametis: siquidem quod nos verbis conscripsimus, vos factis impletis, quando ad f 1.1647 Ecclesiam caritatis ac pacis unitate g 1.1648 re∣meatis. Opto vos, fratres carissimi ac desideratissimi, semper 〈◊〉〈◊〉 ne valere.

EPISTOLA LV. Cyprianus Antoniano fratri, Salutem.

* 1.1649 ACCEPI primas literas tuas, frater carissime, concordiam * 1.1650* 1.1651 collegii sacerdotalis ¶ 1.1652 firmiter obtinentes, & Catholiae Eccle∣siae cohaerentes, quibus significasti cum Novatiano te non communicare, sed sequi consilium nostrum, & cum Cornelio coepis∣copo nostro unum tenere consensum. Scripsisti etiam, ut exem∣plum earundem literarum ad Cornelium collegam nostrum transmit∣terem, ut deposita omni sollicitudine jam sciret, te secum, hoc est, cum Catholica Ecclesia communicare. Sed enim supervenerunt postmodum aliae literae tuae per Quintum b 1.1653 compresbyterum 〈◊〉〈◊〉, in quibus animadverti animum tuum Novatiani literis motum nuta∣re coepisse. c 1.1654 Nam cum & consilium & consensum tuum firmiter an∣te fixisses, desiderasti in his d 1.1655 literis, ut rescriberem tibi, quam haere∣sin e 1.1656 Novatianus introduxisset; vel Cornelius, qua ratione Trophi∣mo ¶ 1.1657 & turificatis communicet. Quod quidem si pro f 1.1658 sollicitudine fidei anxie curas, & rei dubiae veritatem sollicitus exploras; repre∣hendenda non est timore divino aestuantis animi sollicitudo suspensa∣Quoniam tamen video, post primam sententiam Epistolaetuae, No∣vatiani literis postmodum te esse commotum, illud, frater carissime, primo in loco pono: graves viros, & g 1.1659 semel super petram solida * 1.1660 stabilitate fundatos, non dico aura levi, sed nec vento aut turbine commoveri, ne animus dubius & incertus; variis opinionibus, velut quibusdam ventorum incursantium flatibus, frequenter agitetur, & à proposito suo cum quadam levitatis reprehensione mutetur. Quod ne vel apud te, vel apud quenquam Novatiani literae faciant; ut de∣siderasti, frater, rationem rei tibi breviter exponam.

Et quidem primum h 1.1661, quoniam de meo quoque actu motus videris, * 1.1662 mea apud te & persona, & causa purganda est, ne me aliquis existi∣met à proposito meo leviter recessisse ¶ 1.1663: & cum Evangelicum vigorem primo & inter initia defenderim, postmodum videar animum meum à disciplina, & censura priore flexisse; ut his, qui libellis conscien∣tiam suam maculaverint, vel nefanda sacrificia commiserint, i 1.1664 laxan∣dam pacem putaverim. Quod utrumque non sine librata diu & ponderata ratione à me factum est. Nam cum acies adhuc inter ma∣nus ¶ 1.1665 esset, & praelium gloriosi certaminis in persecutione 〈◊〉〈◊〉 hortatu, & pleno impetu militum vires fuerant excitandae; & maxime lapsorum mentes classico quodam nostrae vocis animandae,

ut poenitentiae viam non solum precibus & lamentationibus 〈◊〉〈◊〉, sed (quoniam repetendi certaminis & reparandae salutis 〈◊〉〈◊〉 occasio) ad a 1.1666 confessionis potius ardorem, & martyrii gloriam b 1.1667 nostris increpiti vocibus provocarentur. Denique cum de quibus∣dam ad me Presbyteri & Diaconi scripsissent, eos immoderatos esse, & ad communicationem accipiendam festinanter urgere: 〈◊〉〈◊〉 bens eis in c 1.1668 Epistola mea quae extat, & hoc addidi: [Qui si nimium properant, habent in sua potestate quod postulant, tempore ipso sibi plus quam d 1.1669 postulant largiente. Acies adhuc geritur, & agon quotidie celebratur ¶ 1.1670. Si commissi vere & firmiter poenitet, & fidei calor praevalet, qui differri non potest, potest coronari.] De eo ta∣men quod statuendum esset circa causam lapsorum distuli; ut cum quies & tranquillitas data esset, & Episcopis in unum convenire in∣dulgentia divina permitteret: tunc communicato & e 1.1671 librato de om∣nium collatione consilio, statueremus quid fieri oporteret. Si quis vero ante Concilium nostrum,& ante sententiam de omnium consilio f 1.1672 statutam, lapsis temere communicare voluisset; ipse à communica∣tione abstineretur ¶ 1.1673. Quod etiam Romam ad Clerum tunc adhuc si∣ne Episcopo agentem, & ad Confessores Maximum Presbyterum, & ceteros in custodia constitutos, nunc in Ecclesia cum Cornelio jun∣ctos ¶ 1.1674, plenissime scripsi. Quod me scripsisse, de eorum rescriptis g 1.1675 poteris noscere. Nam in Epistola sua ita posuerunt: [Quanquam nobis in tam ingenti negotio placeat, quod & tu ipse tractasti, prius esse Ecclesiae pacem sustinendam ¶ 1.1676; deinde sic collatione consiliorum cum Episcopis, Presbyteris, h 1.1677 Diaconibus, Confessoribus pariter ac stantibus laicis facta, lapsorum tractare rationem.] Additum est eti∣am Novatiano tunc scribente, & quod scripserat sua voce recitante, & Presbytero Moyse, tunc adhuc Confessore, nunc jam Martyre, subscribente; ut lapsis infirmis, & in exitu constitutis pax daretur. Quae literae per totum mundum missae sunt ¶ 1.1678, & in notitiam 〈◊〉〈◊〉 omnibus & universis fratribus perlatae sunt.

Secundum quod tamen ante fuerat destinatum, persecutione so∣pita, * 1.1679 cum data esset facultas in unum conveniendi, copiosus Episco∣porum numerus, quos integros & incolumes fides sua & Domini i 1.1680 tutela protexit, in unum convenimus, & k 1.1681 scripturis diu ex utraque parte prolatis, temperamentum l 1.1682 salubri moderatione libravimus, ut nec in totum spes communicationis & pacis lapsis denegaretur; ne m 1.1683 plus desperatione deficerent, & eo quod sibi Ecclesia n 1.1684 clude∣retur, secuti seculum gentiliter viverent; nec tamen rursus censu∣ra

Evangelica solveretur, ut ad communicationem temere posilirent; sed traheretur diu poenitentia ¶ 1.1685, & rogaretur dolenter pater∣na clementia, & examinarentur causae, & voluntates, & necessitates singulorum; secundum quod libello continetur ¶ 1.1686, quem ad te per∣venisse confido, ubi singula placitorum capita conscripta sunt ¶ 1.1687.

Ac si minus sufficiens Episcoporum in Africa numerus videbatur, * 1.1688 etiam Romam super hac re scripsimus ad Cornelium collegam no∣strum, qui & ipse cum plurimis coepiscopis habito concilio ¶ 1.1689, in ean∣dem nobiscum sententiam pari gravitate & salubri moderatione con∣sensit. De quo tibi necesse nunc fuit scribere, ut scias me nihil levi∣ter egisse, sed secundum quod literis meis fueram ante complexus, omnia ad commune concilii nostri consilium distulisse, & nemini qui∣dem ex lapsis prius communicasse, quando adhuc erat, unde non tantum indulgentiam, sed & coronam lapsus acciperet. Postea tamen sicut collegii concordia, & colligendae fraternitatis, ac medendi vul∣neris utilitas exigebat, necessitati temporum succubuisse ¶ 1.1690, & saluti multorum providendum putasse, & nunc ab his non recedere, quae semel in concilio nostro de communi collatione placuerunt; quamvis multa multorum vocibus ventilentur, & mendacia adversus sacerdo∣tes Dei, de Diaboli ore prolata, ad rumpendam Catholicae unitatis concordiam ubique jactentur. Sed te oportet ut bonum fratrem atque unanimem consacerdotem ¶ 1.1691, non quid maligni atque apostatae dicant facile suscipere; sed quid collegae tui modesti & graves viri faciant, de vitae & disciplinae nostrae exploratione perpendere.

Venio jam nunc, frater carissime, ad a 1.1692 personam Cornelii collegae * 1.1693 nostri; ut Cornelium nobiscum verius noveris, non de malignorum & detrahentium mendacio, b 1.1694 sed de Domini Dei judicio, qui Epis∣copum fecit; & coepiscoporum testimonio, quorum numerus univer∣sus per totum mundum concordi unanimitate consensit ¶ 1.1695. Nam, quod Cornelium carissimum nostrum Deo, & Christo & Ecclesiae ejus, item consacerdotibus cunctis laudabili praedicatione commendat; non iste ad Episcopatum subito pervenit, sed per omnia Ecclesiasti∣ca officia promotus, & in divinis administrationibus Dominum saepe promeritus, ad sacerdotii sublime fastigium ¶ 1.1696 cunctis religionis gradi∣bus ascendit. Tum deinde Episcopatum nec c 1.1697 ipse postulavit, nec voluit, nec ut ceteri, quos 〈◊〉〈◊〉 & superbiae suae tumor inflat, invasit; d 1.1698 sed quietus & modestus, & quales esse consueverunt, qui ad hunc locum divinitus eliguntur, pro pudore e 1.1699 virginalis consci∣entiae suae ¶ 1.1700, & pro humilitate ingenitae sibi & custoditae verecundiae,

non ut quidam ¶ 1.1701, vim facit ut Episcopus fieret; sed ipse a 1.1702 vim 〈◊〉〈◊〉 est, ut Episcopatum coactus exciperet. Et factus est 〈◊〉〈◊〉 plurimis collegis nostris ¶ 1.1703, qui tunc in b 1.1704 urbe Roma aderant, 〈◊〉〈◊〉 nos literas honorificas, & laudabiles, & testimonio suae praedicatio∣nis illustres de ejus ordinatione miserunt. Factus est autem Cor∣nelius Episcopus de Dei & Christi ejus judicio ¶ 1.1705, de Clericorum pe ne omnium testimonio, de plebis quae tunc affuit suffragio, & de sa∣cerdotum antiquorum & bonorum virorum collegio; cum nemo an∣te se factus esset, cum Fabiani locus, id est, cum locus Petri c 1.1706 & gra∣dus cathedrae sacerdotalis vacaret ¶ 1.1707. Quo occupato de Dei voluntate, atque omnium nostrum consensione firmato; quisquis jam Episco∣pus fieri voluerit, foris fiat necesse est; nec habeat Ecclesiasticamor∣dinationem qui Ecclesiae non tenet unitatem; quisquis ille fuerit, multum de se licet jactans, & sibi plurimum vindicans; prosanus est, alienus est, foris est. Et cum post primum secundus esse non 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.1708, quisquis post unum qui solus esse debeat, factus est; non jam secun∣dus ille, sed nullus est. Tum deinde post, Episcopatum non d 1.1709 ex∣ambitum, nec extortum; sed de Dei, qui sacerdotes facit, voluntate susceptum, quanta in ipso suscepto Episcopatu suo virtus? quan∣tum robur animi? e 1.1710 qualis firmitas fidei? quod nos simplici corde & perspicere penitus, & laudare debemus: sedisse intrepidum Ro∣mae in sacerdotali cathedra eo f 1.1711 tempore, cum tyrannus infestus sa-cerdotibus Dei, fanda atque infanda comminaretur, cum multo pa∣tientius & tolerabilius audiret, levari adversus se aemulum princi∣pem ¶ 1.1712, quam constitui g 1.1713 Romae Dei sacerdotem ¶ 1.1714, Nonne hic, fra∣ter

carissime, summo virtutis & fidei testimonio praedicandus est? Nonne inter gloriosos Confessores & Martyres deputandus, qui tan∣tum temporis sedit expectans corporis sui carnisices, & tyranni fero∣cientis ultores; qui Cornelium adversus edicta feralia resistentem, & minas, & cruciatus, & tormenta fidei vigore calcantem, vel gladio in∣vaderent, vel crucifigerent, vel igne torrerent, vel quolibet inaudito genere poenarum viscera ejus & membra a 1.1715 laniarent? Etiam si majestas Domini protegentis & bonitas, sacerdotem quem fieri voluit, factum quoque protexit: tamen Cornelius quantum ad ejus devotionem pertinet & timorem ¶ 1.1716, passus est quicquid b 1.1717 pati potuit, & tyrannum, armis & bello postmodum victum, prior sacerdotio suo vicit ¶ 1.1718.

Quod autem quaedam de illo inhonesta & maligna jactantur nolo * 1.1719 miretis; cum scias hoc esse opus semper Diaboli, ut servos Dei men∣dacio laceret, & opinionibus falsis gloriosum nomen infamet; ut qui conscientiae suae luce clarescunt ¶ 1.1720, alienis rumoribus sordidentur. Explorasse autem collegas nostros scias ¶ 1.1721, & verissime comperisse c 1.1722 nulla illum libelli, ut quidam jactant, labe maculatum esse; sed ne∣que cum Episcopis, qui sacrificaverunt, d 1.1723 communicationem sacri∣legam miscuisse ¶ 1.1724; sed eos demum, quorum causa audita & innocentia comprobata sit, conjunxisse nobiscum. Nam & de Trophimo, de quo tibi scribi desiderasti, non ita res est ut ad te pertulit rumor, & mendacium malignorum. Nam, sicut antecessores nostri saepe fece∣runt colligendis fratribus nostris ¶ 1.1725, carissimus frater noster Cornelius necessitati succubuit ¶ 1.1726; & quoniam cum Trophimo pars maxima e 1.1727 plebis abscesserat, redeunte nunc ad Ecclesiam Trophimo, & satis∣faciente, & poenitentia deprecationis errorem pristinum confitente; & fraternitatem, quam nuper abstraxerat, cum plena humilitate & fatisfactione revocante, auditae sunt ejus preces; & in Ecclesiam Domini non tam Trophimus, 〈◊〉〈◊〉 quam maximus fratrum numerus, qui cum Trophimo fuerat, admissus est: qui omnes regressuri ad Eccle∣siam non essent, nisi cum Trophimo comitante venissent. Tractatu ergo illic cum Collegis plurimis habito, susceptus est Trophimus; pro quo satisfaciebat fratrum reditus, & restituta multorum salus:

sic tamen admissus est Trophimus, ut laicus communicet ¶ 1.1728 non se∣cundum quod ad te malignorum literae pertulerunt, quasi locum sa∣cerdotis usurpet: sed & quod passim communicare sacrificatis a 1.1729 Cornelium tibi nunciatum est, hoc etiam de apostatarum fictis ru∣moribus nascitur. Neque enim possunt laudare nos, qui b 1.1730 rece∣dunt: aut expectare debemus, ut placeamus illis, qui c 1.1731 nobis dis∣plicentes, & contra Ecclesiam rebelles, sollicitandis de Ecclesia fra∣tribus violenter insistunt. Quare & de Cornelio, & de nobis quae∣cunque jactantur, nec audias facile, nec credas, frater carissime.

Si qui enim infirmitatibus occupantur, illis, sicut placuit, in peri∣culo * 1.1732 subvenitur; postea quam tamen subventum est, & periclitanti∣bus pax data est, d 1.1733 suffocari à nobis ¶ 1.1734 non possunt, aut opprimi, aut vi & manu nostra in exitum mortis urgeri; ut quoniam morientibus pax datur, necesse sit mori eos, qui acceperint pacem: cum magis in hoc e 1.1735 judicium divinae pietatis, & paternaelenitatis appareat; quod qui pignus vitae in data pace percipiunt, f 1.1736 hic quoque ad vitam per∣cepta pace teneantur. Et idcirco si accepta pace commeatus à Deo datur, nemo hoc debet in sacerdotibus criminari, cum semel placu∣erit fratribus in periculo subveniri. Nec tu existimes, frater caris∣sime, sicut quibusdam videtur, libellaticos cum sacrificatis aequari oportere; quando inter ipsos etiam qui sacrificaverint, & conditio frequenter & causa diversa sit. Neque enim aequandi sunt, ille qui ad sacrificium nefandum statim voluntate prosilivit; & qui relucta∣tus & congressus diu ad hoc funestum opus necessitate pervenit: ille qui & se & omnes suos prodidit; & qui ipse pro cunctis ad discri∣men accedens, uxorem & liberos, & domum totam periculi sui g 1.1737 per∣functione protexit, h 1.1738 ille qui inquilinos vel amicos suos ad facinus compulit, & qui inquilinis & colonis pepercit, fratres etiam plurimos qui extorres & profugi recedebant, in sua tecta & i 1.1739 hospitia recepit, ostendens & offerens Domino k 1.1740 multas viventes & incolumes ani∣mas, quae pro una saucia deprecentur.

Cum ergo inter ipsos qui sacrificarint, multa sit diversitas; quae * 1.1741

inclementia est, & quam acerba duritia libellaticos cum iis qui sacri∣ficarint jungere? quando is cui libellus acceptus est, dicat: Ego pri∣us legeram, & Episcopo tractante ¶ 1.1742 cognoveram non sacrificandum idolis, nec simulacra servum Dei adorare debere; & idcirco ne hoc facerem, quod non licabat (cum occasio libelli fuisset oblata ¶ 1.1743, quem nec ipsum acciperem nisi ostensa fuisset occasio) ad magistratum vel veni, vel alio eunte mandavi: Christianum me esse, sacrificare a 1.1744 mihi non licere, ad aras diaboli me venire non posse, dare me ob hoc praemium, ne quod non licet faciam. Nunc tamen etiam iste qui libello maculatus est, posteaquam nobis admonentibus didicit nec hoc se facere debuisse, & si manus pura sit, & os ejus feralis cibi con∣tagia nulla polluerint, conscientiam tamen ejus esse pollutam; fiet auditis nobis, & lamentatur, & quod deliquerit nunc admonetur, & non tam crimine, quam errore deceptus, quod jam de cetero ¶ 1.1745 instru∣ctus, & paratus sit, contestatur. Quorum si poenitentiam respua∣mus habentium aliquam fiduciam tolerabilis conscientiae, statim cum uxore, cum liberis quos incolumes reservaverant, b 1.1746 in haeresim vel schis∣ma diabolo invitante rapiuntur: & adscribetur nobis in die judicii, nec ovem sauciam curasse, & propter unam sauciam multas integras * 1.1747 perdidisse. Et cum Dominus relictis nonaginta novem sanis unam errantem & lassam quaesierit, & inventam humeris suis ipse portave∣rit; nos non tantum non quaeramus c 1.1748 lapsos ¶ 1.1749, sed & venientes arce∣amus: & cum pseudoprophetae gregem Christi nunc vastare & lace∣rare non desinant, occasionem canibus & d 1.1750 lupis demus, ut quos per∣secutio infesta non perdidit, eos nos duritia nostra & inhumanitate perdamus. Et ubi erit, frater carissime, quod Apostolus dicit? Omnibus per omnia placeo, non quaerens quod mihi utile est, sed * 1.1751 quod multis ut salventur. Imitatores mei estote, sicut & ego Christi. * 1.1752 Et iterum; Factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrarer. Et ite∣rum: * 1.1753 Si patitur membrum unum, compatiuntur & cetera membra: * 1.1754 & si laetatur unum membrum, collaetantur & cetera membra ¶ 1.1755.

Alia est Philosophorum & Stoicorum ratio, frater carissime, qui * 1.1756 dicunt omnia peccata paria esse; & virum gravem non facile flecti oportere: inter Christianos autem & Philosophos plurimum distat. Et cum Apostolus dicat: Videte ne quis vos depraedetur per philo∣sophiam * 1.1757 & inanem fallaciam, e 1.1758 vitanda quae non de Dei clementia veniunt, sed de philosophiae durioris praesumtione descendunt. De Moyse autem legimus in scripturis dictum; Et fuit Moyses homo * 1.1759f 1.1760 lenis nimis ¶ 1.1761. Et Dominus in Evangelio suo dicit: g 1.1762 Estote miseri∣cordes, * 1.1763 sicut & pater vester h 1.1764 misertus est vestri, Et iterum: Non * 1.1765 est opus sanis medicus ¶ 1.1766, sed male habentibus. Quam potest exerce∣re medicinam, qui dicit: ego solos sanos curo, quibus medicus ne∣cessarius

non est? a 1.1767 Opem nostram, medelam nostram vulneratis 〈◊〉〈◊〉 hibere debemus. Nec putemus mortuos esse, sed magis semianime∣jacere eos, quos perfectione funesta b 1.1768 sauciatos videmus; qui si in totum mortui essent, c 1.1769 nunquam de eisdem postmodum & Consesso∣res & Martyres sierent. Sed quoniam est in illis quod d 1.1770 poeniten∣tia sequente revalescat; ad fidem, & ad virtutem de e 1.1771 poenitentia robur armatur; quod armari non poterit, si quis desperatione 〈◊〉〈◊〉, si ab Ecclesia dure & crudeliter fegregatus, ad gentiles se vias & secularia opera convertat, vel ad haereticos & schismaticos rejectus ab Ecclesia transeat. Ubi etsi occisus propter f 1.1772 nomen ¶ 1.1773 posmodum fuerit extra Ecclesiam constitutus, & ab unitate atque à caritate di∣visus, coronari in morte non poterit. Et ideo placuit, frater 〈◊〉〈◊〉 me, examinatis causis singulorum, libellaticos interim admitti; sacritis∣catis in exitu subveniri, quia exomologesis apud inferos non est ¶ 1.1774, 〈◊〉〈◊〉 * 1.1775 ad poenitentiam quis à nobis compelli potest, si fructus poenitentia subtrahatur. g 1.1776 Si praelium prius venerit ¶ 1.1777, corroboratus à nobis h 1.1778 in∣venietur armatus ad praelium; vero ante praelium si i 1.1779 infirmitas urse∣rit, cum solatio pacis & communicationis abscedit.

Neque enim praejudicamus Domino judicaturo ¶ 1.1780, quo minus si * 1.1781 poenitentiam plenam & justam peccatoris invenerit, 〈◊〉〈◊〉 ratum faciat quod à nobis k 1.1782 fuerit hic statutum. Si vero nos 〈◊〉〈◊〉 poenitentiae simulatione deluserit; Deus qui non deridetur, & qui * 1.1783 cor hominis intuetur, de his quae nos minus perspeximus judi∣cet, * 1.1784 & servorum sententiam Dominus emendet; dum tamen nos meminisse, frater, debeamus, scriptum esse: Frater fratrem adju∣vans * 1.1785 exaltabitur ¶ 1.1786. Et Apostolum quoque dixisse: In contem∣platione habentes unusquisque, ne & vos tentemini. Alterutrum * 1.1787l 1.1788 onera sustinete, & sic adimplebitis legem Christi. m 1.1789 Item quod fu∣perbos redarguens & arrogantiam frangens in Epistola sua ponat: Et qui se putat stare, videat ne cadat. Et alio in loco dicat: Tu * 1.1790 quis es qui judicas alienum servum? Domino suo stat aut cadit; 〈◊〉〈◊〉 * 1.1791 autem, potens est enim Deus n 1.1792 statuere eum. Joannes quoque Jesum Christum Dominum advocatum & deprecatorem pro pecca∣tis nostris probat dicens: Filioli mei ista scribo vobis ne delinqua∣tis; * 1.1793 & si quis deliquerit, advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum justum, & o 1.1794 ipse est deprecatio pro delictis nostris. Et

Paulus quoque Apostolus in Epistola sua posuit; Si cum adhuc pec∣catores * 1.1795 essemus, Christus pro nobis mortuus est, multo magis nunc justificati in sanguine illius, a 1.1796 liberabimur per illum abira. Cujus pie∣tatem & clementiam cogitantes, non acerbi adeo, nec duri, b 1.1797 nec in fovendis fratribus inhumani esse debemus: fed dolere cum dolentibus, * 1.1798 cum flentibus flere, & eos quantum possumus auxilio & solatio no∣strae dilectionis erigere, nec adeo immites & pertinaces ad corum poenitentiam c 1.1799 retundendam, nec iterum soluti & faciles ad commu∣nicationem temere d 1.1800 laxandam. Jacet ecce saucius frater ab ad∣versario in acie vulneratus. Inde diabolus conatur occidere quem vulneravit, hinc Christus hortatur ne in totum e 1.1801 pereat, quem rede∣mit. Cui de duobus assistimus, in f 1.1802 cujus partibus stamus? utrum ne g 1.1803 diabolo favemus ut perimat, & semianimem fratrem jacentem, sicut in Evangelio h 1.1804 facerdotes & Levites, praeterimus? an vero ut facerdotes Dei & Christi, quod Christus & docuit & fecit imitantes, * 1.1805 vulneratum de adversarii faucibus rapimus, i 1.1806 ut curatum Deo judici k 1.1807 reservemus ¶ 1.1808.

Nec putes, frater carissime, hinc aut virtutum fratrum minui, aut * 1.1809 〈◊〉〈◊〉 deficere, quod lapsis laxata sit poenitentia, & quod poeni∣tentibus spes pacis oblata. Manet vere fidentium robur immobile, & apud timentes ac diligentes l 1.1810 corde toto Deum, stabilis & fortis perseverat integritas. Nam & moechis à nobis poenitentiae tempus conceditur, & pax datur, non tamen idcirco virginitas in Ecclesia deficit, aut m 1.1811 continentiae propositum gloriosum per aliena peccata languescit. Floret Ecclesia tot virginibus coronata, & castitas ac pudicitia tenorem gloriae fuae servat, nec quia adultero poenitentia & venia laxatur, continentiae vigor frangitur. Aliud est, ad veniam stare, aliud ad gloriam pervenire ¶ 1.1812; aliud missum in carcerem non ex∣ire inde, donec solvat novissimum quadrantem; aliud statim fidei * 1.1813 & virtutis accipere mercedem: aliud pro peccatis longo n 1.1814 dolore cruciatum emundari, & o 1.1815 purgari diu igne ¶ 1.1816; aliud peccata omnia

passione purgasse: aliud denique pendere in die judicii ¶ 1.1817 ad 〈◊〉〈◊〉 Domini, aliud statim à Domino coronari.

Et quidem apnd antecessores nostros ¶ 1.1818, quidam de Episcopis 〈◊〉〈◊〉 * 1.1819 in Provincia nostra ¶ 1.1820 dandam pacem moechis non putaverunt, & in totum poenitentiae locum contra adulteria clauserunt; non tamen a coepiscoporum suorum collegio recesserunt, aut Catholicae 〈◊〉〈◊〉 unitatem vel duritiae, vel censurae suae obstinatione ruperunt; ut 〈◊〉〈◊〉 apud alios adulteris pax dabatur, qui non dabat, de Ecclesia sepa∣raretur. Manente concordiae vinculo ¶ 1.1821 & perseverante Catholicae Ecclesiae individuo sacramento, actum fuum disponit & dirigit 〈◊〉〈◊〉 Epifcopus, rationem propositi sui Domino 〈◊〉〈◊〉 us.

Miror autem quosdam sic obstinatos esse ut dandam non putent * 1.1822 lapsis poenitentiam, aut poenitentibus existiment veniam denegan∣dam, cum scriptum sit: Memento unde cecideris, & age poenitenti∣am, * 1.1823 & fac priora opera. Quod utique ei dicitur, quem constat ce∣cidisse, & quem Dominus hortatur per opera rurfus exsurgere, quia scriptum est: Eleemosyna à morte liberat; & non utique ab 〈◊〉〈◊〉 mor∣te, * 1.1824 quam 〈◊〉〈◊〉 Christi sanguis extinxit, & à qua nos salutaris bap∣tismi, & redemtoris nostri gratia liberavit; sed ab ea, quae per delicta postmodum serpit. Alio item loco poenitentiae tempus datur, & poenitentiam a 1.1825 non agenti Dominus comminatur: Habeo, inquit, ad∣versus * 1.1826 te multa, quod uxorem tuam Jesabel ¶ 1.1827, quae se dicit b 1.1828 prophe∣tem, sinis docere & seducere servos meos, fornicari & manducare c 1.1829 de sacrificiis, & dedi illi tempus ut poenitentiam ageret, & 〈◊〉〈◊〉 non vult à fornicatione. Ecce mitto eam in lectum, & qui cum 〈◊〉〈◊〉 fornicati sunt, in maximam tribulationem; nisi d 1.1830 poenitentiam fecerit ab operibus fuis. Quos utique ad poenitentiam Dominus non

hortaretur, nisiquia poenitentibus indulgentiam pollicetur. Et in Evangelio: Dico, inquit, vobis, sic eritgaudium in coelo super uno * 1.1831 peccatore poenitentiam agente, quam super nonaginta novem justis, quibus non est opus poenitentia. Nam cum a 1.1832 scriptum sit: Deus * 1.1833 mortem non fecit, nec laetatur in perditione vivorum: utique qui neminem vult perire, cupit peccatores poenitentiam agere, & per poenitentiam denuo ad vitam redire. Ideo & per Joel Prophe∣tam * 1.1834 clamat & dicit: Et nunc dicit b 1.1835 Dominus Deus: Revertimi∣ni ad me ex toto corde vestro, simulque & jejunio, & fletu, & plan∣ctu, & c 1.1836 discindite corda vestra, & non vestimenta vestra, & reverti∣mini ad Dominum Deum vestrum, quia misericors & pius est, & pa∣tiens, & multae miserationis, & qui d 1.1837 sententiam flectat adversus e 1.1838 ma∣litias irrogatas ¶ 1.1839. In Psalmis etiam legimus censuram pariter & cle∣mentiam Dei comminantis simul atque parcentis; punientis ut cor∣rigat, & cum correxerit reservantis; Visitabo, inquit, in virga facino∣ra * 1.1840 eorum, & in flagellis delicta eorum. Misericordiam autem meam non dispergam ab eis. Dominus quoque in Evangelio pietatem Dei patris ostendens ait: Quis est ex vobis homo quem si petietit * 1.1841 filius ejus panem, lapidem porriget illi? aut si piscem postulaverit, serpentem illi porriget? Si ergo vos, cum sitis nequam, scitis bona data dare filiis vestris, quanto magis pater vester coelestis dabit bona f 1.1842 pofocentibus se? Comparat hic Dominus carnalem patrem & Dei patris aeternam largamque pietatem: quod si iste in terris nequam pa∣ter, oftensus graviter à filio peccatore & malo, si tamen eundem post∣modum viderit reformatum, & depositis g 1.1843 prioris vitae delictis ad sobrios & bonos mores, & ad innocentiae disciplinam h 1.1844 poenitentiae dolore correctum, & gaudet & gratulatur; & susceptum, quem ante projecerat, cum voto paternae exultationis amplectitur; quanto ma∣gis unus ille & verus pater, bonus, misericors & pius, imo i 1.1845 ipsa bo∣nitas & misericordia & pietas, laetatur in poenitentia filiorum suo∣rum; nec iram poenitentibus, aut plangentibus & lamentantibus poe∣nam comminatur, sed veniam magis & indulgentiam pollicetur? Un∣de Dominus in Evangelio beatos dicit plangentes, quia qui plangit, * 1.1846 misericordiam provocat: qui pervicax & superbus est, iram sibi & poenam judicii venientis exaggerat. Et iccirco, frater carissime, poenitentiam non agentes, nec dolorem delictorum suorum ¶ 1.1847 toto corde & manifesta lamentationis suae professione testantes, prohiben∣dos omnino censuimus à spe communicationis & pacis, si in infirmi∣tate atque in periculo coeperint deprecari; quia rogare illos non de∣licti poenitentia, sed mortis urgentis admonitio compellit; nec dig∣nus est in morte accipere solatium, qui se non cogitavit esse mori∣turum.

Quod vero ad Novatiani personam ¶ 1.1848 pertinet, frater carissime, * 1.1849

de quo desiderasti tibi scribi quam haeresim introduxisset; scias no∣primo in loco nec curiosos esse debere quid ille doceat, cum foris do∣ceat. Quisquis ille est, & qualiscunque est, Christianus non est, qui in Christi Ecclesia non est. a 1.1850 Jactet se licet & philosophiam vel elo∣quentiam suam superbis vocibus praedicet; qui nec fraternam ca∣ritatem, nec Ecclesiasticam b 1.1851 unitatem retinuit, etiam quod prius fuerat, amisit. Nisi si Episcopus tibi videtur, qui Episcopo in Eccle∣sia c 1.1852 à sedecim coepiscopis facto, adulter atque extraneus Episco∣pus fieri à desertoribus per ambitum nititur; & cum sit à Christo una Ecclesia per totum mundum in multa membra div sa, item Epis∣copatus unus ¶ 1.1853, Episcoporum multorum concordi numerositate dilsu∣sus; ille post Dei traditionem, post connexam & ubique conjun∣ctam Catholicae Ecclesiae unitatem, humanam conetur Ecclesiam sa∣cere ¶ 1.1854, & per plurimas civitates novos Apostolos suos mittat, at quaedam recentia institutionis suae fundamenta constituat; cumque jampridem per omnes provincias & per urbes singulas ordinati 〈◊〉〈◊〉 Episcopi in aetate antiqui, in fide integri, in pressura probati, in per∣secutione proscripti, ille super eos creare alios pseudo episcopos au∣deat. Quasi possit aut totum orbem novi conatus obstinatione per∣agrare, aut d 1.1855 Ecclesiastici corporis compaginem discordiae suae e 1.1856 se∣minatione rescindere; nesciens schismaticos semper inter initia fervere, incrementa vero habere non posse, nec augere quod illicite coeperint, sed statim cum prava sua aemulatione deficere. Episco∣patum autem tenere non posset, etiam si episcopus prius factus, à co∣episcoporum suorum corpore & ab Ecclesiae f 1.1857 unitate descisceret; quando Apostolus admoneat, ut invicem nosmetipsos sustineamus, ne ab unitate quam Deus constituit, recedamus, & dicat: Sustinentes * 1.1858 invicem in dilectione, satis agentes servare unitatem Spiritus in conjunctione pacis. Qui ergo nec unitatem Spiritus, nec conjun∣ctionem pacis observat; & se ab Ecclesiae vinculo atque à sacerdotum collegio separat, Episcopi nec potestatem potest habere, nec ho∣norem, qui Episcopatus nec unitatem voluit tenere, nec pacem.

Tum deinde quantus arrogantiae tumor est, quanta humilitatis & * 1.1859 lenitatis oblivio, arrogantiae suae quanta jactatio, ut quis aut audeat, aut facere se posse credat, quod nec Apostolis concessit Dominus, ut zizania à frumento putet se posse discernere, aut quasi ipsi palam ferre & aream purgare concessum sit, paleas conetur à tritico sepa∣rare? Cumque Apostolus dicat: In domo autem magna non solum * 1.1860 vasa aurea sunt & argentea, sed & lignea & fictilia; aurea & argen∣tea vasa videatur eligere, lignea vero & fictilia contemnere, 〈◊〉〈◊〉, damnare; quando non nisi die Domini vasa lignea divini ardoris incendio concrementur, & fictilia ab eo cui data est ferrea virga, * 1.1861 frangantur.

Aut si se cordis & renis scrutatorem constituit & judicem, perom∣nia * 1.1862* 1.1863 aequaliter judicet, & cum sciat scriptum esse; Ecce 〈◊〉〈◊〉 factus * 1.1864 es, jam noli peccare, ne quid tibi deterius fiat, fraudatores & mo∣chos à latere atque à comitatu suo separet: quando multo & gra∣vior, & pejor sit moechi quam libellatici causa ¶ 1.1865, cum hic necessitate, ille voluntate peccaverit; hic existimans sibi satis esse quod non sa∣crificaverit, a 1.1866 errore deceptus sit, ille matrimonii expugnator alie∣ni, vel lupanar ingressus ad cloacam & coenosam voraginem vulgi, sanctificatum corpus & Dei templum detestabili colluvione violave∣rit: b 1.1867 sicut Apostolus dicit: Omne peccatum quodcunque 〈◊〉〈◊〉 * 1.1868 homo, extra corpus est; qui autem moechatur, in corpus suum pec∣cat. Quibus tamen & ipsis poenitentia conceditur, & lamentandi ac satisfaciendi spes relinquitur, secundum ipsum Apostolum dicen∣tem: Timeo ne forte veniens ad vos, lugeam multos c 1.1869 ex iis qui ante * 1.1870 peccaverunt, & non egerunt poenitentiam de immunditiis quas fe∣cerunt, & fornicationibus & libidinibus. Nec sibi in hoc novi haere∣tici blandiantur, quod se dicant idololatris non communicare; quan∣do sint apud illos & adulteri & fraudatores, qui teneant ur idololatriae crimine, secundum Apostolum dicentem: Hoc enim scitote ¶ 1.1871 intel∣ligentes * 1.1872 quia omnis fornicator aut immundus, aut fraudator, quod est idololatria ¶ 1.1873 non habet haereditatem in regno Christi & Dei. d 1.1874 Et iterum: Mortificate itaque membra vestra quae in terra sunt, expo∣nentes * 1.1875¶ 1.1876 fornicationem, immunditiam, & concupiscentiam malam, & cupiditatem, quae sunt idolorum servitus, propter quae venit ira Dei. Nam cum corpora nostra membra sint Christi, & finguli simus tem∣plum Dei, quisquis adulterio templum Dei violat, Deum violat; & qui in peccatis committendis voluntatem diaboli facit, daemoniis & idolis servit. Neque enim mala facta de sancto Spiritu veniunt, sed de adversarii instinctu; & de immundo spiritu natae concupiscen∣tiae; contra Deum facere, & Diabolo servire compellunt. Ita fit, ut si peccato alterius inquinari alterum dicunt, & idololatriam delin∣quentis ad non delinquentem transire sua asseveratione contendunt; excusari secundum suam vocem non possint ab idololatriae crimine, cum constet de Apostolica probatione moechos & fraudatores, qui∣bus illi communicant, idololatras esse. Nobis autem secund um fi∣dem nostram, & divinae praedicationis datam formam competit ratio veritatis, unumquemque in peccato suo ipsum teneri, nec posse alte∣rum pro altero reum fieri, cum Dominus praemoneat & dicat: Ja∣stitia justi super eum erit, & scelus scelerati super eum erit. Et iterum: * 1.1877 Non morientur patres pro filiis, & filii non morientur pro patribus. * 1.1878 Unusquisque in peccato suo morietur. Quod legentes scilicet & te∣nentes, neminem putamus à fructu satisfactionis & spe pacis arcen∣dum;

cum sciamus juxta scripturarum divinarum fidem, auctore & hortatore ipso Deo, & ad agendam poenitentiam peccatores 〈◊〉〈◊〉 & veniam atque indulgentiam poenitentibus non denegari.

Atque ô frustrandae fraternitatis irrisio ¶ 1.1879! ô miserorum lamentan∣tium * 1.1880 caduca deceptio! ô haereticae institutionis inefficax & vana 〈◊〉〈◊〉! a 1.1881 hortari ad satisfactionis poenitentiam, & subtrahere de satis∣factione medicinam; dicere fratribus nostris, plange & lacrymas funde, & diebus ac noctibus ingemisce, & pro abluendo & purgan∣do delicto tuo largiter & frequenter operare, sed extra Ecclesiam post omnia ista morieris: quaecunque ad pacem pertinent, 〈◊〉〈◊〉, sed nullam pacem, quam b 1.1882 quaeris, accipies. Quis non statim 〈◊〉〈◊〉 quis non c 1.1883 ipsa desperatione deficiat? Quis non animum 〈◊〉〈◊〉 à proposito lamentationis avertat? Operari tu putas rusticum 〈◊〉〈◊〉, si dixeris: agrum peritia omni rusticitatis exerce; culturis diligen∣ter insiste: sed nullam messem metes, nullam vindemiam premes, nul∣los oliveti tui fructus capies, nulla de arboribus poma decerpes? Velsi ei, cui dominium d 1.1884 & usum navium suades, dicas; Materiam de excel∣lentibus sylvis mercare frater; e 1.1885 carinam praevalidis & electis roboribus intexe, clavo, funibus, velis, ut fabricetur atque armetur navis, opera∣re: sed cum haec feceris, fructum de actibus ejus & cursibus non vi∣debis? Praecludere est atque f 1.1886 abscindere iter doloris ac poenitendi viam; ut cum in scripturis Dominus Deus revertentibus ad se & poeni∣tentibus blandiatur; nostra duritia & crudelitate dum g 1.1887 fructus poeni∣tentiae intercipitur, poenitentia ipsa tollatur. Quod si invenimus à poe∣nitentia agenda neminem debere prohiberi, & deprecantibus atque exorantibus Domini misericordiam, secundum quod ille misericors & pius est, per sacerdotes ejus pacem posse concedi; admittendus 〈◊〉〈◊〉 plangentium gemitus & poenitentiae fructus dolentibus non negan∣dus. Et quia apud inferos confessio ¶ 1.1888 non est, nec exomologesis illic * 1.1889 fieri potest: qui ex toto corde poenituerint, & rogaverint, in Ecclesi∣am debent interim suscipi, & in ipsa Domino reservari, qui ad h 1.1890 Ec∣clesiam venturus, de illis utique, quos in ea intus invenerit, judicabit.

Apostatae vero & desertores, vel adversarii, & hostes, & Christi i 1.1891 Ec∣clesiam * 1.1892 dissipantes, nec si occisi k 1.1893 pro nomine foris fuerint, admitti * 1.1894 secundum l 1.1895 Apostolum possunt ad Ecclesiae pacem, m 1.1896 quando nec spiritus, nec Ecclesiae tenuerunt unitatem. Haec interim, frater 〈◊〉〈◊〉 pauca de multis quantum potui breviter decucurri, quibus & desiderio tuo satisfacerem: & te n 1.1897 magis ac magis collegii & corpo∣ris nostri societati conjungerem. Si autem tibi veniendi ad nos op∣portunitas & facultas fuerit, plura in commune conferre, & 〈◊〉〈◊〉

ac plenius, quae in salutarem concordiam faciant, tractare poterimus. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. LVI. Cyprianus Fortunato, Ahimnio, Optato, Privatiano, Donatulo & Felici, fratribus, Salutem.

SCRIPSISTIS mihi, fratres carissimi, quod cum in Capsensi * 1.1898* 1.1899 civitate ¶ 1.1900 propter ordinationem Episcopi essetis, pertulerit ad vos a 1.1901 Superius frater & collega noster: Ninum, Clementianum, Flo∣rum fratres nostros, qui in persecutione apprehensi prius fuerant, & nomen Domini confessi, violentiam magistratus ¶ 1.1902 & b 1.1903 populi fre∣mentis impetum vicerant; postmodum cum apud Proconsulem poe∣nis gravibus excruciarentur, vi c 1.1904 tormentorum subactos esse, & de gra∣du gloriae, d 1.1905 ad quam plena fidei virtute e 1.1906 tendebant, diutinis cruci∣atibus excidisse: nec tamen post hunc gravem lapsum, non voluntate, sed necessitate f 1.1907 susceptum ¶ 1.1908, à poenitentia agenda per hoc triennium ¶ 1.1909 destitisse. De quibus consulendum putastis an eos ad communicati∣onem jam fas esset admittere. Et quidem quod ad mei animi senten∣tiam pertinet, puto his indulgentiam Domini non desuturam, quos constat stetisse in acie, g 1.1910 nomen consessos esse ¶ 1.1911: violentiam magistra∣tuum & populi furentis incursum, immobilis fidei h 1.1912 obstinatione vi∣cisse, passos esse carcerem, diu inter minas Proconsulis & fremitum populi circumstantis, tormentis laniantibus ac longa iteratione i 1.1913 cru∣ciantibus repugnasse: ut quod k 1.1914 in novissima infirmitate carnis sub∣actum videtur, meritorum praecedentium defensione relevetur: & sit satis talibus gloriam perdidisse, non tamen l 1.1915 debere nos eis & veniae locum claudere, atque eos à paterna pietate, & à nostra communicati∣one privare; quibus existimamus ad deprecandam clementiam Do∣mini posse sufficere, quod triennio jugiter ac dolenter, ut scribitis, cum summa poenitentiae lamentatione planxerunt. Certe non puto incaute & temere his pacem committi, quos videmus militiae suae for∣titudine, nec prius pugnae desuisse ¶ 1.1916, & si acies etiam denuo venerit, gloriam suam posse reparare. Nam cum in Concilio placuerit poe∣nitentiam agentibus in infirmitatis periculo subveniri & pacem dari; debent utique in accipienda pace praecedere, quos videmus non ani∣mi infirmitate cecidisse, sed in praelio congressos & vulneratos, per imbecillitatem carnis confessionis suae coronam non potuisse perfer∣re; maxime cum cupientibus mori non permitteretur occidi, sed tamdiu fessos tormenta laniarent, quamdiu non fidem, quae invicta

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

est, vincerent; sed a 1.1917 carnem, quae infirma est, fatigarent. 〈◊〉〈◊〉 tamen scripsistis, ut b 1.1918 cum pluribus collegis de hoc ipso c 1.1919 plenissime d 1.1920 tractem, & res tanta exigit majus & impensius de multorum collati∣one consilium, & nunc omnes fere, inter paschae prima solennia, apud se cum fratribus demorantur; quando solennitati celebrandae apud suos satisfecerint, & ad me venire coeperint ¶ 1.1921, tractabo cum singulis plenius, ut de eo quod consuluistis figatur apud nos, & rescribatur vobis firma sententia, multorum sacerdotum confilio ponderata. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA. LVII. Cyprianus, Liberalis, Caldonius, Nicomedes, Caecilius, e 1.1922 Junius, Marrutius, Felix, Successus, Faustinus, Fortu∣natus, Victor, Saturninus, alius Saturninus, Rogatia∣nus, Tertullus, Lucianus, Eutyches, Amplus, Sattius, Secundinus, alius Saturninus, Aurelius, Priscus, Her∣culanus, Victoricus, Quintus, Honoratus, Montanus, Hortensianus, Verianus, Iambus, Donatus, Pompeius, Polycarpus, Demetrius, alius Donatus, Privatianus, alius Fortunatus, Rogatus & Monulus Cornelio fratri, S.

STATUERAMUS quidem jam pridem, frater carissime, par∣ticipato * 1.1923* 1.1924 invicem nobiscum consilio, ut qui in persecutionis in∣festatione supplantati ab adversario & lapsi fuissent, & sacrifi∣ciis se illicitis maculassent, agerent diu poenitentiam plenam ¶ 1.1925, & si pe∣riculum infirmitatis urgeret, pacem f 1.1926 sub ictu mortis acciperent. Nec enim g 1.1927 fas erat, aut permittebat paterna pietas & divina cle∣mentia, Ecclesiam pulsantibus claudi, & dolentibus ac deprecanti∣bus spei salutaris subsidium denegari, ut de seculo recedentes sine communicatione, & pace ad Dominum dimitterentur; quando * 1.1928h 1.1929 permiserit ipse, qui legem i 1.1930 dedit, ut ligata in terris etiam in coelis ligata essent; solvi autem possent illic, quae hic prius in Ecclesia sol∣verentur. k 1.1931 Sed enim cum videamus diem rursus alterius infestatio∣nis ¶ 1.1932 appropinquare coepisse, & crebris atque assiduis ostensioni∣bus

admoneamur ¶ 1.1933, ut ad certamen, quod nobis hostis a 1.1934 indicit, arma∣ti & parati, simus; plebem etiam nobis de divina dignatione commis∣sam exhortationibus nostris b 1.1935 paremus, & omnes omnino milites Chri∣sti, qui arma desiderant, & praelium flagitant, intra castra c 1.1936 Dominica colligamus: necessitate cogente, censuimus, eis qui de Ecclesia Domi∣ni non recesserunt, d 1.1937 sed poenitentiam agere & lamentari, ac Dominum deprecari à primo lapsus sui die non destiterunt, pacem dandam es∣se; & eos ad praelium, quod imminet, armari & instrui oportere. Obtemperandum est namque ostensionibus, atque admonitionibus justis, ut à pastoribus oves e 1.1938 in periculo non deserantur, sed grex om∣nis in unum congregetur, & exercitus Domini ad certamen militiae coelestis armetur. Merito enim trahebatur dolentium poenitentia tempore longiore, ut infirmis in exitu subveniretur, quamdiu quies & tranquillitas aderat, quae differre diu plangentium lacrymas, & subvenire sero morientibus in infirmitate pateretur. At vero nunc non infirmis, sed fortibus pax necessaria est, nec morientibus, sed viventibus communicatio à nobis danda est, ut quos excitamus & hortamur ad praelium, non inermes & nudos relinquamus, sed pro∣tectione sanguinis, & f 1.1939 corporis Christi muniamus ¶ 1.1940: & cum ad hoc fiat Eucharistia, ut possit accipientibus esse tutela, quos tutos esse contra g 1.1941 adversarium voluimus, munimento Dominicae saturitatis armemus. Nam quo modo docemus aut provocamus eos in con∣fessione nominis sanguinem suum fundere, si eis militaturis Christi sanguinem denegamus? aut quo modo ad martyrii poculum idone∣os facimus, si non eos prius ad bibendum in Ecclesia poculum Do∣mini jure communicationis ¶ 1.1942 admittimus?

* 1.1943 Interesse debet, frater carissime, inter eos qui vel apostataverunt, * 1.1944 & ad seculum cui renunciaverant reversi, gentiliter vivunt, vel ad haereticos transfugae facti, contra Ecclesiam parricidalia quotidie ar∣ma suscipiunt: & inter eos qui ab Ecclesiae limine non recedentes, & implorantes jugiter ac dolenter divina & paterna solatia, nunc se ad pugnam paratos esse, & pro Domini sui nomine, ac pro sua salu∣te stare fortiter, & pugnare profitentur. Hoc in tempore pacem nos non dormientibus, sed vigilantibus damus: pacem non deliciis, sed armis damus: pacem non ad quietem, sed ad aciem damus. Si se∣cundum quod eos audimus, & optamus & credimus, fortiter steterint;

& adversarium nobiscum in congressione prostraverint: non 〈◊〉〈◊〉 pacem concessisse tam fortibus, imo Episcopatus nostri honor gran∣dis & gloria est, pacem dedisle Martyribus; ut sacerdotes qui sacri∣ficia Dei quotidie celebramus, hostias Deo & victimas praeparemus.

Si autem (quod Dominus avertat à fratribus nostris) 〈◊〉〈◊〉 * 1.1945 lapsorum fefellerit, ut pacem subdole petat, & impendentis 〈◊〉〈◊〉 tempore communicationem non praeliaturus accipiat, se ipsum fallit & decipit; qui aliud corde occultat, & aliud voce pronunciat. 〈◊〉〈◊〉 in quantum nobis & videre & judicare conceditur, faciem 〈◊〉〈◊〉 videmus; cor scrutari, & mentem perspicere non possumus. De his judicat occultorum scrutator & cognitor cito venturus, & 〈◊〉〈◊〉 arcanis cordis atque abditis judicaturus. Obesse autem mali 〈◊〉〈◊〉 non debent, sed magis mali à bonis adjuvari. Nec ideo Martyrium facturis pax neganda est, quia sunt quidam negaturi; cum propte: hoc b 1.1946 pax danda sit omnibus militaturis, ne per ignorantiam nostiam ille incipiat praeteriri, qui habet in praelio coronari.

Nec quisquam dicat, qui martyrium tollit ¶ 1.1947, sanguine suo bapti∣zatur ¶ 1.1948: * 1.1949 nec pax illi ab Episcopo necessaria est, habituro gloriae suae pacem, & accepturo majorem de Domini dignatione mercedem. Primo idoneus esse non potestad martyrium, qui ab Ecclesia non ar∣matur ad praelium: & mens deficit, c 1.1950 quam non recepta Euchari∣stia d 1.1951 erigit, & accendit. Dominus enim in Evangelio suo dicit: Cum autem vos tradiderint, e 1.1952 nolite cogitare quid loquamini: da∣bitur * 1.1953 enim vobis in illa hora quid loquamini: non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis. Quando autem dicat, in traditis atque in f 1.1954 confessione nominis constitutis ¶ 1.1955 spiritum Patris loqui; quo modo potestad confessionem paratus aut idoneus inveniri, qui non prius pace accepta receperit spiritum Pa∣tris, qui corroborans servos suos ipse loquitur & confitetur in nobis? Tum deinde si relictis omnibus rebus suis fugerit, & in latebris atque in solitudine constitutus in latrones forte incurrerit, aut in febribus & in languore decesserit: nonne nobis imputabitur quod tam bonus miles, qui omnia sua dereliquit, & contemta domo, & parentibus, ac liberis, sequi Dominum suum maluit, sine pace, & sine g 1.1956 communi∣catione decedit? Nonne nobis vel negligentia segnis, vel 〈◊〉〈◊〉 crudelis ascribetur in die judicii; quod pastores creditas & commis∣sas nobis oves nec curare in pace, nec in acie voluerimus armare? nonne ingeretur nobis à Domino, quod per Prophetam suum clamat & dicit: Ecce lac consumitis, lanis vos tegitis, & quod crassum est in∣tersicitis, * 1.1957 & oves meas non pascitis; h 1.1958 quod infirmatum est non con∣fortastis, & quod male habuit non corroborastis, & quod contribu∣latum ¶ 1.1959 est non i 1.1960 consolidastis ¶ 1.1961, & quod errabat non revocastis, &

quod periit non inquisistis, & quod forte fuit, confecistis labore: & dispersae sunt oves meae, eo quod non sunt pastores, & factae sunt in a 1.1962 comesturam omnibus bestiis agri; & non fuit qui inquireret, * 1.1963 neque qui revocaret. Propterea haec dicit Dominus: Ecce ego su∣per pastores, & inquiram oves meas de manibus eorum, & avertam eos b 1.1964 ut non pascant oves meas; & jam non pascent eas, & extra∣ham oves meas c 1.1965 de ore eorum, & pascam eas cum judicio ¶ 1.1966. Ne igitur ore nostro, quo pacem negamus ¶ 1.1967, quo duritiam magis d 1.1968 huma∣nae crudelitatis ¶ 1.1969, e 1.1970 quam divinae & paternae pietatis opponimus, oves nobis commissae à Domino reposcantur; placuit nobis, sancto Spi∣ritu suggerente, & Domino per visiones multas & manifestas ad∣monente, f 1.1971 quia hostis nobis imminere praenunciatur & ostenditur, colligere intra castra milites Christi, & examinatis singulorum cau∣sis, pacem lapsis dare, imo pugnaturis arma suggerere: quod credi∣mus vobis quoque paternae misericordiae contemplatione placitu∣rum. Quod si de Collegis aliquis ¶ 1.1972 extiterit, qui urgente certamine pacem fratribus & sororibus non putat dandam, reddet ille rationem in die judicii Domino, vel importunae censurae, vel inhumanae duritiae suae. Nos, quod fidei, & caritati, & sollicitudini congruebat, quae erant in conscientia nostra protulimus; diem certaminis appro∣pinquasse, hostem violentum cito contra nos exsurgere: g 1.1973 pugnam non talem qualis fuit, sed graviorem multo ¶ 1.1974 & acriorem venire. h 1.1975 Hoc nobis divinitus frequenter ostenditur; de hoc nos providen∣tia & misericordia Domini saepius i 1.1976 admonent, de cujus ope & pie∣tate qui in eum confidimus, possumus esse securi: quia qui in pace militibus suis futuram praenunciat pugnam, dabit militantibus in congressione victoriam. Optamus te, frater carissime, semper be∣ne valere.

EPISTOLA LVIII. Cyprianus Plebi Thibari consistenti ¶ 1.1977, Salutem.

COGITAVERAM quidem, a 1.1978 fratres dilectissimi, b 1.1979 〈◊〉〈◊〉 * 1.1980 in votis habebam, c 1.1981 si rerum ratio ac temporis conditio ¶ 1.1982 permitteret, secundum quod frequenter desiderastis, 〈◊〉〈◊〉 vos venire, & quantulacunque mediocritate exhortationis 〈◊〉〈◊〉 d 1.1983 praeiens illic fraternitatem vestram corroborare. Sed quoniam si rebus e 1.1984 urgentibus detinemur, ut longe istinc excurrere, & diu a ple∣be, cui de divina indulgentia praesumus, abesse non detur 〈◊〉〈◊〉 has interim pro me ad vos vicarias literas misi. Nam f 1.1985 cum Domini instruentis dignatione instigemur saepius, g 1.1986 amplius & admone∣amur; ad vestram quoque conscientiam admonitionis nostrae solli∣citudinem perferre debemus. Scire enim debetis & pro certo cre∣dere ac tenere, pressurae diem super caput esse coepisse, & occasum seculi atque Antichristi h 1.1987 tempus ¶ 1.1988 appropinquasse; ut parati omnes ad praelium stemus: i 1.1989 nec quidquam nisi gloriam vitae aeternae, & co∣ronam confessionis dominicae cogitemus. k 1.1990 Nec putamus talia 〈◊〉〈◊〉, quae veniunt, l 1.1991 qualia fuerunt illa quae transierunt: gravior nunc & ferocior pugna imminet, ad quam fide incorrupta, & virtute robu∣sta parare se debent milites Christi; considerantes m 1.1992 iccirco se quo∣tidie calicem sanguinis Christi bibere, ut possint & ipsi propter 〈◊〉〈◊〉 sanguinem fundere. Hoc est enim velle cum Christo 〈◊〉〈◊〉 n 1.1993 id quod Christus & docuit, & o 1.1994 fecit imitari: secundum Joannem * 1.1995 Apostolum dicentem: Qui dicit se in Christo manere, debet quo∣modo ille ambulavit & ipse ambulare. Item beatus Apostolus Pau∣lus * 1.1996 exhortatur & docet dicens. p 1.1997 Sumus filii Dei. Si autem 〈◊〉〈◊〉 & haeredes; haeredes Dei, cohaeredes autem Christi, si quidem com∣patiamur ut & commagnificemur.

* 1.1998 Quae nunc omnia confideranda sunt nobis, ut nemo quidquam 〈◊〉〈◊〉 * 1.1999 seculo jam moriente ¶ 1.2000 desideret; sed sequatur Christum, qui & 〈◊〉〈◊〉 in aeternum, & vivificat servos suos in fide sui nominis 〈◊〉〈◊〉 Venit enim tempus, fratres dilectissimi, quod jampridem 〈◊〉〈◊〉

noster praenunciavit, & docuit advenire: dicens: Veniet hora, ut * 1.2001 omnis, qui vos occiderit, a 1.2002 putet se obsequium Deo facere. b 1.2003 Sed haec facient, quoniam non cognoverunt Patrem, neque me. Haec autem locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum, memores sitis quia ego dixi vobis. Nec quisquam miretur persecutionibus nos assiduis fatigari, & pressuris angentibus ¶ 1.2004 frequenter urgeri; quando haec futura in novissimis temporibus Dominus ante praedixerit, & militiam nostram magisterio & hortamento sui sermonis instruxerit: Petrus quoque Apostolus ejus docuerit, ideo persecutiones fieri, ut probemur, & ut dilectioni Dei, justorum praecedentium exemplo, nos etiam morte & passionibus copulemur: posuit enim in Epistola sua dicens: Carissimi, nolite mirari ardorem accidentem ¶ 1.2005 vobis, * 1.2006 qui ad tentationem vestram sit, c 1.2007 ne excidatis ¶ 1.2008 tanquam novum vo∣bis contingat; sed quotiescunque communicatis Christi passionibus, per omnia gaudete, ut & in revelatione facta claritatis ejus gauden∣tes exultetis. Si improperatur vobis in nomine Christi, beati estis, quia majestatis & virtutis Domini nomen in vobis requiescit. Quod quidem secundum illos blasphematur, secundum nos autem hono∣ratur. Docuerunt autem nos Apostoli ea quae de praeceptis Domi∣nicis & coelestibus mandatis ipsi quoque didicerunt, Domino ipso scilicet corroborante nos, & dicente; Nemo est qui relinquat do∣mum, * 1.2009 aut agrum, aut parentes, aut fratres, aut sorores, aut uxorem, aut filios propter regnum Dei, & non recipiat septies tantum in isto tempore, in seculo autem venturo vitamaeternam. Et iterum: Be∣ati, * 1.2010 inquit, eritis, cum odio vos habuerint homines, & separaverint vos, & expulerint, & maledixerint nomini vestro quasi nequam, propter filium hominis; gaudete in illa die & exultate, ecce enim merces vestra d 1.2011 multa in coelis. Gaudere nos & exultare voluit in persecutionibus Dominus, quia quando persecutiones fiunt, tunc e 1.2012 dantur coronae fidei, tunc probantur milites Dei, tunc Martyribus patent coeli ¶ 1.2013. Neque enim sic nomen militiae dedimus, ut pacem tantummodo cogitare, & detrectare, & recusare militiam debeamus, quando in ipsa militia primus ambulaverit Dominus, humilitatis & tolerantiae & f 1.2014 passionis magister, ut quod fieri docuit, prior saceret, & g 1.2015 quod pati hortatur, prior pro nobis ipse pateretur. h 1.2016 Sit ante oculos, fratres dilectissimi, quod qui omne judicium à patre solus accepit, & qui venturus est & judicaturus, jam judicii sui & cogniti∣onis i 1.2017 futurae sententiam protulerit; praenuncians & contestans, confessurum se coram patre suo consitentes, & negaturum negantes. * 1.2018

Si mortem possemus evadere, a 1.2019 merito mortem timeremus. Porro autem cum mortalem mori necesse sit, amplectamur occasionem de b 1.2020 divina promissione & dignatione venientem, c 1.2021 & fungamur exitu mortis cum praemio immortalitatis; nec vereamur occidi, quos con∣stet quando occidimur, coronari. Nec quisquam, fratres dilectissimi, cum populum nostrum fugari conspexerit metu persecutionis ¶ 1.2022 & spar∣gi, conturbetur, quod collectam fraternitatem non videat, nec tra∣ctantes Episcopos audiat ¶ 1.2023. Simul tunc omnes esse non possunt, quibus occidere non licet ¶ 1.2024, sed occidi necesse est. Ubicunque in illis diebus unusquisque fratrum fuerit à grege interim necessitate temporis cor pore non d 1.2025 spiritu separatus, non moveatur e 1.2026 ad fugae illius horrorem, nec recedens & latens deserti loci solitudine terre∣atur. Solus non est, cui Christus in fuga comes est. Solus non est. qui templum Dei servans, ubicunque fuerit, fine Deo non est. Et * 1.2027 si fugientem in solitudine ac montibus latro oppresserit, fera invaserit, fames aut sitis aut frigus afflixerit, vel per maria praecipiti navigatio∣ne properantem tempestas, ac procella submerserit: Spectat mili∣tem suum Christus ubicunque pugnantem, & persecutionis causa pro nominis sui honore morienti praemium reddit, quod daturum se * 1.2028f 1.2029 in resurrectione promifit. Nec minor est martyrii gloria, non pub∣lice & inter multos perisse, cum pereundi causa fit propter Christum perire. Sufficit ad g 1.2030 testimonium Martyrii sui, testis h 1.2031 ille est qui probat Martyres & coronat.

Imitemur, fratres dilectissimi, Abel justum, qui initiavit martyria * 1.2032 dum propter justitiam primus occiditur. Imitemur Abraham Dei ami∣cum, qui non est cunctatus ut filium victimam suis manibus offerret, dum Deo i 1.2033 fide devotionis obsequitur. Imitemur tres pueros, Anani∣am, Azariam, & Misahelem; qui nec aetate territi, nec captivitate fra∣cti, Judaea devicta & Hierosolymis captis, in ipso regno suo regem fi∣dei virtute vicerunt, qui adorare statuam, quam Nabuchodonosor rex secerat, jussi, & minis regis & flammis fortiores extiterunt, procla∣mantes & fidem suam per haec verba testantes: Nabuchodonozor * 1.2034 rex, non opus est nobis de hoc verbo respondere tibi. Est enim Deus cui nos servimus, potens eripere nos de camino ignis ardentis, & de manibus k 1.2035 tuis rex liberabit nos: & si non, notum sit tibi quia diis tuis non servimus, & imaginem auream quam statuisti, non adoramus. Credebant se illi l 1.2036 secundum fidem posse evadere, sed addiderunt; & si non, ut sciret rex illos propter Deum quem colebant & mori posse. Hoc est enim robur virtutis & fidei, credere & scire quod Deus à

morte praesente a 1.2037 liberare possit, b 1.2038 & tamen mortem non timere, nec cedere; ut probari fortius fides possit. Erupit per os eorum Spiritus sancti incorruptus & invictus vigor, ut appareant vera esse, quae in Evangelio suo c 1.2039 Dominus dixit: Cum autem d 1.2040 vos appre∣henderint, * 1.2041 nolite cogitare quid loquamini. Dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini, non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus patris vestri qui loquitur in vobis. Dixit, quid e 1.2042 loqui & re∣spondere possimus, dari f 1.2043 nobis in illa hora & divinitus offerri; nec nos tunc esse qui loquimur, sed spiritum Dei Patris; qui cum à con∣fitentibus non discedit, neque dividitur, ipse in nobis & loquitur, & coronatur. Sic & Daniel cum compelleretur adorare idolum Bel, quem tunc populus & rex colebat, g 1.2044 in asserendum Dei sui ho∣norem h 1.2045 plena fidei libertate prorupit, dicens; Nihil colo ¶ 1.2046 ego i 1.2047 nisi * 1.2048 Dominum Deum meum, qui condidit coelum & terram. Quid in Machabae is ¶ 1.2049 beatorum Martyrum gravia tormenta, & multiformes septem fratrum poenae, & confortans liberos suos mater in poenis, & moriens ipsa quoque k 1.2050 cum liberis? nonne l 1.2051 magnae virtutis & fidei documenta testantur; & nos ad martyrii triumphum suis passioni∣bus adhortantur? Quid Prophetae quos ad praescientiam suturorum Spiritus sanctus animavit? Quid Apostoli quos Dominus elegit? m 1.2052 Nonne qui justi occiduntur propter justitiam, mori nos quoque do∣cuerunt? Christi nativitas à Martyriis insantium statim coepit, ut * 1.2053 ob nomen ejus à bimatu & infra qui fuerant, necarentur. Aetas nec∣dum habilis ad pugnam, idonea extitit ad coronam; ut appareret innocentes esse qui propter Christum necantur, infantia innocens ob nomen ejus occisa est. Ostensum est neminem esse à periculo persecutionis immunem, quando & tales martyria fecerunt.

n 1.2054 Quam ergo gravis causa sit hominis Christiani, servum pati nol∣le, * 1.2055 cum prior passus sit Dominus: & pro peccatis nostris nos pati nolle, cum peccatum suum proprium non habens, passus sit ille pro nobis? Filius Dei passus est, ut nos filios Dei faceret; & filius homi∣nis pati non vult, ut esse Dei filius perseveret: Si odio seculi labora∣mus, odium seculi sustinuit prior Christus. Si contumelias in hoc mundo, si fugam, sitormenta toleramus, graviora expertus est mun∣di factor, & Dominus, qui & admonet, dicens: Si Seculum, inquit, vos odit, mementote o 1.2056 quia me priorem vobis odit. Si de seculo essetis, seculum quod suum esset amaret. Sed quia de seculo non estis, & ego elegi vos de p 1.2057 seculo, propterea odit vos seculum. Me∣mentote sermonis quem dixi vobis: Non est servus major Domino * 1.2058 suo: Si me persecuti sunt, & vos persequentur. Dominus & Deus noster quidquid docuit, & secit; ut discipulus excusatus esse non possit, qui discit & non facit. Neque aliquis ex vobis, fratres dile∣ctissimi,

futurae persecutionis metu, aut Antichristi imminentis ad∣ventu sic terreatur; ut non Evangelicis exhortationibus & prae∣ceptis ac monitis coelestibus ad omnia inveniatur armatus.

Venit Antichristus, sed & supervenit Christus. Grassatur & sae∣vit * 1.2059 inimicus, sed statim sequitur Dominus, passiones nostras & vul∣nera vindicaturus. Irascitur adversarius & minatur, sed a 1.2060 est qui possit de ejus manibus liberare. Ille metuendus est, cujus iram ne∣mo poterit evadere, ipso praemonente & dicente: Ne timueritis eos, * 1.2061 qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere. Magis autem metuite eum qui potest & corpus & animam occidere in ge∣hennam. Et iterum: Qui amat animam suam, perdet illam, & qui * 1.2062 odit animam suam in isto seculo, in vitam aeternam conservabit illam. Et in Apocalypsi instruit & praemonet, dicens: Si quis adorat besti∣am * 1.2063 & imaginem ejus, & accipit notam in fronte sua & in manu, bibet & ipse de vino irae Dei mixto in poculo irae ejus, & punietur igne & sulphure sub oculis sanctorum angelorum, & sub oculis Agni, & 〈◊〉〈◊〉 de tormentis eorum ascendet in secula seculorum, nec habe∣bunt requiem die ac nocte, quicunque adorant bestiam & imaginem ejus.

Ad agonem secularem exercentur homines & parantur; & mag∣nam * 1.2064 gloriam computant honoris sui, si illis spectante populo, & im∣peratore praesente contigerit coronari. Ecce agon sublimis & mag∣nus, & coronae coelestis praemio gloriosus, ut spectet nos certantes Deus: & super eos quos filios facere dignatus est, oculos suos pan∣dens certaminis nostri spectaculo persruitur. Proeliantes nos & fi∣dei congressione pugnantes spectat Deus, spectant angeli ejus, spe∣ctat & b 1.2065 Christus. Quanta est gloriae dignitas, quanta felicitas c 1.2066 praesente Deo congredi, & Christo judice coronari? d 1.2067 Armemur, fratres dilectissimi, viribus totis, & paremur ad agonem mente in∣corrupta, fide integra, virtute devota. Ad aciem quae nobis indi∣citur, Dei castra procedant. Armentur integri, ne perdat integer quod nuper stetit ¶ 1.2068. Armentur & lapsi, ut & lapsus recipiat quod amisit. Integros honor, lapsos dolor ad praelium provocet. e 1.2069 Ar∣mat nos & praeparat Apostolus dicens: Non est nobis colluctatio * 1.2070 adversus carnem & sanguinem, sed adversus potestates & principes hujus mundi harum tenebrarum ¶ 1.2071, f 1.2072 adversus spiritus nequitiae in coe∣lestibus. Propter quod induite tota arma Dei, ut possitis resistere in die nequissimo; ut cum omnia perfeceritis, stetis accincti lumbos vestros in veritate, g 1.2073 indutiloricam justitiae, & calciati pedes in prae∣paratione Evangelii pacis, assumentes scutum fidei, in quo possitis omnia ignita jacula nequissimi extinguere, & galeam salutis, & gla∣dium spiritus qui est sermo Dei. Haec arma sumamus, his nos tuta∣mentis spiritalibus & coelestibus muniamus, ut in die nequissimo ¶ 1.2074 re∣fistere diaboli minis & repugnare possimus. Induamus loricam ju∣stitiae, ut contra inimici jacula munitum, sit pectus & tutum. Calci∣ati

fint Evangelieo magisterio & armati pedes; ut cum serpens cal∣cari à nobis & obteri coeperit, mordere & supplantare non possit. Portemus fortiter scutum fidei, quo protegente quidquid jaculatur inimicus, possit extingui. Accipiamus quoque ad tegumentum ca∣pitis galeam salutarem, ut muniantur aures, ne audiant edicta fera∣lia: muniantur oculi, ne videant detestanda simulachra: muniatur frons, ut fignum Dei ¶ 1.2075 incolume servetur: muniatur os, ut Dominum suum Christum victrix lingua fateatur. Armemus & dexteram gla∣dio spiritali, ut sacrificia funesta fortiter respuat, & eucharistiae memor, quae Domini corpus a 1.2076 accepit ¶ 1.2077, ipsum complectatur, b 1.2078 postea à Do∣mino sumtura praemium coelestium coronarum.

O dies ille qualis & quantus adveniet, fratres dilectissimi, cum coe∣perit * 1.2079 populum suum Dominus recensere, & divinae cognitionis exa∣mine singulorum merita recognoscere, mittere in gehennam nocen∣tes, & persecutores nostros flammae poenalis perpetuo ardore dam∣nare, nobis vero mercedem fidei & devotionis exolvere! c 1.2080 Quae erit gloria, & quanta laetitia, admitti, ut Deum videas; honorari, ut cum Christo Domino Deo tuo salutis ac lucis aeternae gaudium capias? A∣braham, & Isaac, & Jacob, & Patriarchas omnes, & Prophetas, & Apostolos, & Martyres salutare; cum justis & Dei amicis in regno coelorum datae immortalitatis voluptate gaudere; sumere illic quod * 1.2081 nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit: majora enim nos accipere, quam quod hic aut operamur, aut patimur, Apostolus praedicat, dicens: Non sunt condignae passiones hujus * 1.2082 temporis ad superventuram claritatem, quae revelabitur in nobis: cum revelatio illa venerit, cum claritas super nos Dei fulserit, tam beati erimus, & laeti, dignatione Domini honorati; quam rei remanebunt, & miseri, qui Dei desertores, aut contra Deum rebelles voluntatem fecerunt diaboli, ut eos necesse sit cum ipso fimul inextinguibili igne torqueri. Haec, fratres dilectissimi, haereant d 1.2083 cordibus vestris: haec sit armorum nostrorum praeparatio, haec diurna ac nocturna medita∣tio, ante oculos e 1.2084 habere, & cogitatione semper ac sensibus volvere iniquorum supplicia, & praemia ac merita justorum: quid negantibus Dominus comminetur ad poenam, quid contra confitentibus pro∣mittat ad gloriam. Si haec cogitantibus ac meditantibus nobis su∣pervenerit persecutionis dies, miles Christi, praeceptis ejus & moni∣tis eruditus, non expavescit ad pugnam, sed paratus est ad coro∣nam. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

EPISTOLA. LIX. Cyprianus Cornelio fratri, Salutem.

LEGI literas tuas, frater carissime, quas per Saturum fratrem ¶ 1.2085* 1.2086* 1.2087 nostrum Acoluthum misisti, & dilectionis fraternae, & Eccle∣siasticae * 1.2088 disciplinae, & sacerdotalis censurae satis plenas; qui∣bus a 1.2089 significasti, Felicissimum hostem Christi, non novum, sed jam pridem ob crimina sua plurima & gravissima abstentum, & non tan∣tum mea ¶ 1.2090, sed plurimorum coepiscoporum sententia condemnatum. rejectum b 1.2091 à te illic esse c 1.2092: & cum venisset stipatus caterva & factione desperatorum, vigore d 1.2093 pleno, quo Episcopos agere oportet, pulsum de Ecclesia esse: de qua jam pridem cum sui similibus, Dei majestate, & Christi Domini ¶ 1.2094 & judicis nostri severitate, depulsus est, neschis∣matis & dissidii auctor ¶ 1.2095, ne pecuniae commissae sibi fraudator, nestu∣prator virginum, ne matrimoniorum multorum depopulator atque corruptor, ultra adhuc sponsam Christi incorruptam, sanctam, pu∣dicam, praesentiae suae dedecore, & impudica atque incesta contagi∣one violaret.

Sed enim lecta alia tua Epistola, frater, quam primis literis sub∣junxisti, * 1.2096 satis miratus sum: cum animadvertissem te minis atque ter∣roribus eorum, quivenerant, aliquantum esse commotum; cum te, 〈◊〉〈◊〉 quod scripsisti, aggressi essent, cum summa 〈◊〉〈◊〉 comminantes, quod si literas quas attulerant non accepisses, e 1.2097 pub∣lice eas recitarent, & multa turpia ac probrosa, & ore suo digna pro∣ferrent. Quod si ita res est, frater carissime, ut nequissimorumti∣meatur audacia, & quod mali jure, atque aequitate non possunt, te∣meritate ac desperatione perficiant; actum est de Episcopatus vi∣gore, & de Ecclesiae gubernandae sublimi ac divina potestate: nec Christiani ultra aut durare, aut esse jam possumus, si ad hoc ventum est, ut perditorum minas atque insidias pertimescamus. Nam & gentiles, & Judaei minantur, & haeretici, atque omnes quorum pecto∣ra & mentes diabolus obsedit, venenatam rabiem suam quotidie suri∣osa voce testantur; non tamen iccirco cedendum est, f 1.2098 aut ideo ad∣versarius & inimjcus major est Christo, quia tantum sibi vendicat, & assumit g 1.2099 in seculo. Manere apud nos debet, frater carissime, 〈◊〉〈◊〉 robur immobile; & stabilis atque inconcussa virtus contra omnes in∣cursus, atque impetus oblatrantium fluctuum, velut petrae ¶ 1.2100 objacen∣tis fortitudine & mole debet obsistere. Nec interest unde Episcopo aut terror aut periculum veniat, qui terroribus & periculis vivit ob∣noxius, & tamen sit de ipsis terroribus ac periculis gloriosus. Nec enim solas gentilium vel Judaeorum minas cogitare & spectare debe∣mus,

cum videamus ipsum a 1.2101 Dominum à fratribus esse detentum, & * 1.2102 ab eo, quem inter Apostolos ipse delegerat, proditum: inter initia * 1.2103* 1.2104 quoque mundi Abel justum non nisi frater occiderit; & Jacob fugi∣entem * 1.2105 persequutus sit srater infestus; & b 1.2106 Joseph puer venierit ven∣dentibus * 1.2107 fratribus: in Evangelio etiam c 1.2108 legamus, esse praedictum * 1.2109 magis domesticos inimicos futuros, & qui prius copulati sacramento unanimitatis ¶ 1.2110 fuerint, ipsos invicem tradituros. Nihil interest quis tradat, aut saeviat, cum Deus d 1.2111 tradi permittat quos dispoint coro∣nari e 1.2112 Neque enim nobis ignominia est pati à fratribus, quod pas∣sus est Christus: nec illis gloria est facere quod f 1.2113 fecerit Judas. Quae autem sui elatio est, quae comminantium tumens & inflata & vana ja∣ctatio; illic absenti minari, cum hic me habeant in potestate praesen∣tem? Convicia eorum, quibus se & vitam suam quotidie lacerant, non timemus; fustes, & lapides, & gladios, quos verbis parricidali∣bus jactitant, non perhorrescimus. Quod in illis est, homicidae sunt apud Deum tales: necare tamen non possunt, nisi eis Dominus ne∣care permiserit. Et cum nobis semel moriendum sit, illi tamen & odio & verbis, & delictis suis quotidie perimunt.

Sed non iccirco, frater carissime, relinquenda est Ecclesiastica * 1.2114 disciplina, aut sacerdotalis solvenda censura, quoniam conviciis in∣festamur, aut terroribus 〈◊〉〈◊〉, quando occurrat & moneat scrip∣tura divina dicens: Ille vero qui praesumit & g 1.2115 contumax est, vir sui * 1.2116 jactans, nihil omnino perficiet, qui dilatavit h 1.2117 tanquam infernus ani∣mam suam. Et iterum: Et verba viri peccatoris ne timueritis, * 1.2118 quia gloria ejus in stercora erit & i 1.2119 in vermes. Hodie extolletur, & cras non invenietur, quoniam conversus est in terram suam, & k 1.2120 cogitatio ejus perit. Et iterum: Vidi impium exaltatum, & ex∣tolli * 1.2121 super cedros Libani, & transivi, & ecce non suit, & quaesivi eum, & non est inventus locus ejus. Exaltatio, & inflatio, & arro∣gans ac superba jactatio, non de Christi magisterio, qui humilita∣tem docet, sed de Antichristi spiritu nascitur, l 1.2122 cui exprobrat per prophetam Dominus, & dicit: Tu autem dixisti in animo tuo: In * 1.2123 coelum ascendam, super stellas Dei ponam sedem meam: Sedebo in monte alto super m 1.2124 montes altos ¶ 1.2125 in aquilonem, ascendam super nubes, ero similis Altissimo. Et addidit dicens: Tu vero ad inferos descendes in fundamenta terrae, & qui videbunt te, mirabuntur su∣per te. Unde & parem talibus poenam scriptura divina loco alio comminatur & dicit: Dies enim Domini Sabaoth super omnem in∣juriosum * 1.2126 & superbum, & super omnem elatum & excelsum.

De ore itaque ac de verbis suis unusquisque statim proditur, & * 1.2127 utrum Christum in corde suo, an vero Antichristum habeat, loquen∣do detegitur: secundum quod Dominus in Evangelio suo dicit: Progenies viperarum quomodo potestis bona loqui, cum sitis ne∣quam? * 1.2128

de abundantia enim cordis a 1.2129 os emittit. Bonus homo 〈◊〉〈◊〉 bono b 1.2130 thesauro emittit bona, & nequam homo de nequam 〈◊〉〈◊〉 emittit nequam. Unde & dives ille peccator, qui de Lazaro in sinu * 1.2131 nu Abrahae posito ¶ 1.2132 atque in refrigerio constituto implorat 〈◊〉〈◊〉 cum in tormentis cruciabundus fiammae cremantis c 1.2133 ardoribus 〈◊〉〈◊〉, inter omnes corporis partes magis os ejus & lingua Po 〈◊〉〈◊〉 dat; quia plus scilicet lingua sua & ore peccaverat. Nam 〈◊〉〈◊〉 scriptum sit: Neque maledici regnum d 1.2134 Dei consequentur; & 〈◊〉〈◊〉 * 1.2135 Dominus in Evangelio suo dicat: Qui dixerit sratri suo, fatue * 1.2136¶ 1.2137: 〈◊〉〈◊〉 * 1.2138 & qui dixerit racha ¶ 1.2139, e 1.2140 reus erit in gehenna ignis; quomodo 〈◊〉〈◊〉 censuram f 1.2141 Domini ultoris evadere, qui talia ingerunt 〈◊〉〈◊〉 fratribus sed & sacerdotibus; quibus honor tantus de Dei 〈◊〉〈◊〉 conceditur, ut quisquis sacerdoti ejus & ad tempus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.2142 non obtemperaret, statim necaretur? In Deuteronomio 〈◊〉〈◊〉 Dominus Deus, dicens: Et homo quicunque fecerit in 〈◊〉〈◊〉 * 1.2143 ut non exaudiat sacerdotem, aut judicem, quicunque fuerit in 〈◊〉〈◊〉 illis, morietur homo ille; & omnis populus cum audierit, time∣bit: & non agent impie etiam nunc. Item ad Samuelem, 〈◊〉〈◊〉 Judaeis sperneretur, Deus dicit: Non te spreverunt, sed me 〈◊〉〈◊〉. * 1.2144 Et Dominus quoque in Evangelio: Qui audit vos, 〈◊〉〈◊〉 * 1.2145 me audit; qui g 1.2146 me audit, & eum qui me misit: & qui rejicit vos, 〈◊〉〈◊〉 rejicit; qui me rejicit, rejicit eum qui me misit. Et cum 〈◊〉〈◊〉 * 1.2147 mundasset, Vade, inquit, & demonstra te sacerdotibus. Et h 1.2148 cum 〈◊〉〈◊〉 tempore passionis alapam accepisset à servo sacerdotis, cumque 〈◊〉〈◊〉 dixisset: Sic respondes pontifici? adversus pontificem 〈◊〉〈◊〉 * 1.2149 contumeliose nihil dixit, nec quidquam de sacerdotis honore de∣traxit, sed innocentiam suam magis asserens & ostendens: Si male, inquit, locutus sum, i 1.2150 exprobra de malo ¶ 1.2151: si autem bene, quid me caedis? Item in actis Apostolorum. Postmodum beatus Apostolus Pauluscum ei dictum esset: Sic insilis in sacerdotem ¶ 1.2152 Dei 〈◊〉〈◊〉 * 1.2153 quamvis Domino jam crucifixo, sacrilegi, & impii, & 〈◊〉〈◊〉 esse coepissent; nec jam quidquam de sacerdotali honore & 〈◊〉〈◊〉 retinerent ¶ 1.2154: tamen ipsum quamvis inane nomen & umbram quan∣dam sacerdotis cogitans Paulus: k 1.2155 Nesciebam, inquit, quia 〈◊〉〈◊〉 est. Scriptum est enim: l 1.2156 Principem populi tui non maledices.

Cum haec tanta ac talia, & multa alia exempla praecedant, quibus * 1.2157 sacerdotalis auctoritas & potestas de divina dignatione firmatur:

quales putas esse eos, qui sacerdotum hostes & contra Ecclesiam Catholicam rebelles, nec praemonentis Domini comminatione, nec futuri judicii ultione terrentur? Neque enim aliunde haereses a 1.2158 obortae sunt, aut nata sunt schismata, b 1.2159 quam inde quod sacerdoti Dei non obtemperatur, nec unus in Ecclesia ad tempus sacerdos ¶ 1.2160, & ad tempus judex vice Christi cogitatur. Cui si secundum magiste∣ria divina obtemperaret fi aternitas universa, nemo adversum sacer∣dotum Collegium ¶ 1.2161 quidquam moveret; nemo post divinum judici∣um, post c 1.2162 populi 〈◊〉〈◊〉, post coepiscoporum consensum; judi∣cem se jam non Episcopi, sed Dei ¶ 1.2163 faceret: nemo dissidio unitatis, Christi Ecclesiam scinderet; nemo sibi placens ac tumens seorsim foris haeresim novam conderet, d 1.2164 nisi si ita est aliquis sacrilegae teme∣ritatis ac perditae mentis, ut putet sine Dei judicio sieri sacerdotem, cum Dominus in Evangelio suo dicat: Nonne duo passeres asse ve∣neunt, * 1.2165e 1.2166 & neuter eorum cadit in terram fine f 1.2167 Patris voluntate? Cum ille nec minima fieri sine voluntate Dei dicat; existimat aliquis summa & magna, aut non sciente, aut non permittente Deo, in Ec∣clesia Dei sieri; & sacerdotes, id est, dispensatores ejus, non de ejus sententia ordinari? Hoc est sidem non habere, qua vivimus; hoc est Deo honorem non dare, cujus nutu & g 1.2168 arbitrio regi, & guber∣nari omnia scimus & credimus. Plane Episcopi non de voluntate Dei siunt, h 1.2169 qui extra Ecclesiam siunt; i 1.2170 sed contra dispositionem & traditionem Evangelii siunt: sicut ipse Dominus in duodecim Prophe∣tis ¶ 1.2171 ponit & dicit: k 1.2172 Sibimetipsis regem constituerunt, & non per * 1.2173 me. Et iterum: Sacrisicia eorum tanquam panis luctus, omnes qui * 1.2174 manducant ea, contaminabuntur. Et per Esaiam quoque Spiritus sanctus clamat & dicit: Vae vobis filii desertores, haec dicit Dominus, * 1.2175 habuistis l 1.2176 consilium & non per me, & fecistis conventionem ¶ 1.2177 non per spiritum meum, adjicere peccata super 〈◊〉〈◊〉.

a 1.2178 Caeterum (dico enim provocatus, dico dolens, dico 〈◊〉〈◊〉 quando Episcopus in locum defuncti substituitur, quando populi 〈◊〉〈◊〉 * 1.2179 suffragio in pace ¶ 1.2180 deligitur, quando Dei auxilio in Persecu∣tione protegitur; Collegis omnibus fideliter junctus; plebi 〈◊〉〈◊〉 Episcopatu quadriennio ¶ 1.2181 jam probatus, in quiete serviens discipli∣nae; in tempestate proscriptus, applicito & adjuncto Episcopatus 〈◊〉〈◊〉 nomine; toties ad leonem petitus ¶ 1.2182, in circo, in amphitheatro Domnicae dignationis testimonio honoratus: his ipsis etiam diebus, qui∣bus has ad te literas feci, ob sacrificia, quae edicto proposito celebra∣re populus jubebatur, clamore popularium ad leonem denuo Postu∣latus in circo: cum talis, frater carissime, à quibusdam 〈◊〉〈◊〉 & perditis, & extra Ecclesiam constitutis impugnari videtur, appa∣ret quis impugnet. Non scilicet Christus, qui sacerdotes aut con∣stituit aut protegit; sed ille, qui b 1.2183 Christi adversarius, & 〈◊〉〈◊〉 ejus inimicus, c 1.2184 ad hoc Ecclesiae Praepositum sua infestatione 〈◊〉〈◊〉, ut gubernatore sublato, atrocius atque violentius circa Eccle∣siae naufragia grassetur. Nec quenquam fidelem & Evangelii memo∣rem, atque Apostoli praemonentis mandata retinentem, movere de∣bet, frater carissime, si quidam in extremis temporibus superbi, & contumaces & sacerdotum Dei hostes, aut de Ecclesia recedunt, 〈◊〉〈◊〉 * 1.2185 contra Ecclesiam faciunt, quando tales d 1.2186 nunc futuros, & Dominus * 1.2187 & Apostoli ejus ante praedixerint. Nec praepositum servum ¶" 〈◊〉〈◊〉 à quibusdam miretur aliquis; quando ipsum Dominum magnalia & mirabilia summa facientem, & virtutes Dei Patris factorum 〈◊〉〈◊〉 testimonio comprobantem, discipuli sui e 1.2188 reliquerint ¶ 1.2189. Et tamen ille f 1.2190 non increpuit recedentes, aut graviter comminatus est, sed ma∣gis conversus ad Apostolos suos dixit: Num quid & vos g 1.2191 vultis 〈◊〉〈◊〉 * 1.2192? servans scilicet legem, qua homo liberati suae relictus ¶ 1.2193, & in 〈◊〉〈◊〉 proprio constitutus, sibimet ipse, vel mortem appetit, velsalutem.

Petrus 〈◊〉〈◊〉, super quem aedificata ab eodem Domino sue∣rat Ecclesia, unus pro omnibus loquens, & Ecclesiae voce respon∣dens, ait: Domine a 1.2194 ad quem ibimus? verba vitae aeternae habes, * 1.2195 & nos credimus & cognovimus, quoniam tu es filius Dei vivi: Sig∣nificans scilicet & ostendens, eos qui à Christo recesserint, culpa sua perire: Ecclesiam tamen quae in Christum credat, & quae semel id quod cognoverit teneat, nunquam b 1.2196 ab eo omnino discedere: & eos esse Ecclesiam, qui in domo Dei permanent: Plantationem vero * 1.2197 plantatam à Deo Patre non esse, quos videmus non frumenti stabili∣tate solidari ¶ 1.2198, sed tanquam paleas 〈◊〉〈◊〉 inimici spiritu 〈◊〉〈◊〉 de quibus & Joannes in Epistola sua dicit: Ex nobis exierunt, sed * 1.2199 non fuerunt ex nobis: si enim fuissent ex nobis, mansissent utique nobiscum. Item Paulus monet nos, cum mali c 1.2200 de Ecclesia pere∣unt, non moveri, nec recedentibus perfidis fidem minui: Quid enim, * 1.2201 inquit, si exciderunt à fide quidam eorum, nunquid infidelitas illo∣rum fidem Dei evacuavit? absit: est enim Deus verax ¶ 1.2202, omnis 〈◊〉〈◊〉 homo mendax.

Quod ad nos attinet, d 1.2203 conscientiae convenit, srater 〈◊〉〈◊〉, * 1.2204 dare operam, ne quis culpa nostra de Ecclesia pereat. Si autem quis ultro & crimine suo perierit; & poenitentiam agere, atque ad 〈◊〉〈◊〉 redire noluerit, nos in die judicii inculpatos 〈◊〉〈◊〉, qui 〈◊〉〈◊〉 sanitati; illos solos in poenis remansuros, qui noluerint consilii nostri salubritate sanari. Nec movere nos debent convicia 〈◊〉〈◊〉, quo minus à via recta & à certa regula non recedamus, quan∣do & Apostolus instruat dicens: e 1.2205 Si hominibus placerem, Christi servus non essem. Interest utrum quis homines promereri, an De∣um cupiat. Si hominibus placetur, Dominus offenditur; si veroid * 1.2206 enitimur & elaboramus ut possimus Deo placere, & convicia & ma∣ledicta debemus humana contemnere.

Quod autem tibi de Fortunato isto pseudoepiscopo, à paucis & * 1.2207 inverteratis haereticis constituto, non statim scripsi, 〈◊〉〈◊〉 carissime, non ea res erat, quae in notitiam tuam deberet per nos festinato sta∣tim quasi magna aut metuenda perferri; maxime quando & Fortu∣nati nomen jam satis nosses, qui est unus ex quinque Presbyteris jam∣pridem de Ecclesia profugis, f 1.2208 & sententia coepiscoporum nostro∣rum, multorum & gravissimorum virorum nuper abstentis, qui super hac re priore anno ¶ 1.2209 ad te literas fecerunt: item Felicissimum signi∣ferum seditionis ¶ 1.2210 recognosceres, qui & ipse in iisdem coepiscopo∣rum

nostrorum factis ad te pridem literis continetur: qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ab iisistic abstentus, sed abs te illic nuper de Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cum haec in notitia tua esse confiderem, & pro certo haerere 〈◊〉〈◊〉, & disciplinae 〈◊〉〈◊〉 scirem: necessarium non putavi, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 urgenter haereticorum tibi ineptias nunciandas: 〈◊〉〈◊〉 enim ad 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae majestatem pariter, ac dignitatem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quid apud se haereticorum & schismaticorum moliatur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & a 1.2211 pars Novatiani Maximum Presbyterum, nuper ad nos à 〈◊〉〈◊〉 legatum missum, atque à nostra communicatione rejectum 〈◊〉〈◊〉 istic sibi fecisse pseudoepiscopum dicitur. Nec tamen de 〈◊〉〈◊〉 scripseram; quando haec omnia contemnantur à 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 tibi proxime nomina Episcoporum istic constitutorum, qui 〈◊〉〈◊〉 & sani in Ecclesia Catholica fratribus praesunt ¶ 1.2212. Quod utique 〈◊〉〈◊〉 de omnium nostrorum consilio b 1.2213 placuit scribere; ut erroris 〈◊〉〈◊〉 ac perspiciendae veritatis compendium fieret, & 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 legae nostri, quibus scribere, & literas mutuo à quibus vos 〈◊〉〈◊〉 oporteret. Si quis autem praeter hos, quos Epistola nostra 〈◊〉〈◊〉 sumus, scribere vobis auderet, sciretis eum vel sacrificio, 〈◊〉〈◊〉 esse maculatum; vel unum de haereticis, perversum 〈◊〉〈◊〉 & pro∣fanum. Nactus tamen occasionem familiarissimi hominis & 〈◊〉〈◊〉; per Felicianum Acoluthum, quem cum Perseo Collega nostro mi∣seras, inter cetera quae in notitiam tuam perferenda hinc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de Fortunato isto tibi scripsi. c 1.2214 Sed dum istic Felicianus 〈◊〉〈◊〉 noster vel vento retardatur, vel accipiendis aliis Epistolis d 1.2215 à 〈◊〉〈◊〉 detinetur, Felicissimo ad vos properante praeventus est. Ita 〈◊〉〈◊〉 semper scelera festinant, quasi contra innocentiam festinatione 〈◊〉〈◊〉 valeant. Per Felicianum autem significavi tibi, frater, venisse 〈◊〉〈◊〉 Privatum veterem haereticum, in Lambesitana colonia an∣te multos fere annos ¶ 1.2216 ob multa & gravia delicta nonaginta Episco porum sententia condemnatum; Antecessorum etiam 〈◊〉〈◊〉 quod & vestram conscientiam non latet Fabiani, & Donati ¶ 1.2217 〈◊〉〈◊〉 severissime notatum, qui cum causam suam apud nos in 〈◊〉〈◊〉, quod habuimus e 1.2218 Idibus Maiis quae proxime fuerunt, agere velle se di∣ceret, nec admissus esset, Fortunatum istum sibi pseudoepiscopum dignum Collegio suo fecit. Venerat etiam cum illo & Felix qui∣dam, quem ipse extra Ecclesiam in haeresi ¶ 1.2219, pseudoepiscopum 〈◊〉〈◊〉

constituerat. Sed & Jovinus Maximus comites cum Privato haere∣tico affuerunt, ob nefanda sacrificia & crimina in se probata, senten∣tia novem Episcoporum collegarum nostrorum condemnati, & itera∣to quoque à pluribus nobis, in concilio anno priore abstenti. Cum his autem quatuor junctus est & a 1.2220 Repostus Suturnicenis ¶ 1.2221, qui non tantuni in persecutione ipse cecidit, sed & maximam partem plebis suae sacrilega b 1.2222 persecutione dejecit. Hi quinque cum paucis vel Sacrificatis ¶ 1.2223, vel male sibi consciis ¶ 1.2224, Fortunatum sibi pseudoepis∣copum cooptarunt, ut criminibus c 1.2225 in unum convenientibus talis esset scilicet rector, quales illi qui reguntur. Hincjam & cetera mendacia, frater carissime, potes noscere, d 1.2226 quae illic homines despe∣rati, & perditi ventilaverunt, ut cum de sacrificatis vel de haereticis amplius quam quinque pseudoepiscopi non fuerint qui Carthaginem venerint, & Fortunatum sibi dementiae suae socium constituerint; illi tamen, quasi filii diaboli,& mendacio 〈◊〉〈◊〉, ausi sunt, ut scribis, 〈◊〉〈◊〉 vigintiquinque Episcopos affuisse: quod mendacium & 〈◊〉〈◊〉 prius apud fratres nostros jactitabant, dicentes vigintiquinque Epis∣copos de Numidia esse venturos, qui sibi Episcopum sacerent; quo in mendacio suo posteaquam, quinque solis convenientibus nausra∣gis & à nobis abstentis, detecti sunt atque confusi; Roman cum mendaciorum suorum merce navigaverunt ¶ 1.2227 quasi veritas post eos navigare non posset, quae mendaces linguas rei certae probatione convinceret. Atque haec est, e 1.2228 frater, vera dementia, non cogitare, nec scire, quod mendacia non diu fallant; noctem tamdiu esse f 1.2229 quamdiu illucescat dies, clarificata autem die, & sole oborto, luci tenebras & caliginem cedere, & quae grassabantur per noctem latrocinia cessare. Denique si nomina ab eis quaereres, non haberent vel quos fallo nominarent: tanta apud eos etiam malorum penuria est, ut ad illos nec de sacrificatis, nec de haereticis viginti quinque colligi possint. Et tamen ad decipiendas aures simplicium & absentium mendacio numerus inflatur; quasi, etsi verus esset hic numerus, aut ab haereti∣cis Ecclesia, aut ab injustis justitia vincatur, Nec me oporter, fra∣ter carissime, g 1.2230 paria nunc cum illis facere, & ea, quae commiserunt atque hucusque committunt meo 〈◊〉〈◊〉 decurrere; cum conside∣randum sit nobis, quid proferre & scribere sacerdotes Dei oporteat, nec tam dolor apud nos debeat, quam pudor loqui; & nevidear provocatus, maledicta potius quam crimina & peccata congerere. Taceo itaque de sraudibus Ecclesiae factis: conjurationes, & adulte∣ria, & varia delictorum genera pratereo: unum illud (in quo non mea, nec hominum, sed Dei causa est) de eorum facinore non puto esse reticendum; quod à primo statim persecutionis die, cum re∣centia

delinquentium facinora ferverent, & sacrificiis nefandis ¶ 1.2231 〈◊〉〈◊〉 tantum diaboli altaria, sed adhuc manus ipsae lapsorum atque 〈◊〉〈◊〉 fumarent, communicare cum lapsis & poenitentiae agendae 〈◊〉〈◊〉 non destiterunt.

Clamat Deus: Sacrificans diis eradicabitur, nisi Domino 〈◊〉〈◊〉 * 1.2232* 1.2233 Et Dominus in Evangelio dicit: Qui me negaverit, negabo 〈◊〉〈◊〉 * 1.2234 Et alio loco indignatio & ira divina non tacet, dicens: Illis 〈◊〉〈◊〉 * 1.2235 libamina, & illis imposuistis sacrificia: super haec non 〈◊〉〈◊〉 dicit Dominus: Et intercedunt ne rogetur Deus, qui 〈◊〉〈◊〉 ipse testatur. Intercedunt ne exoretur precibus & satisfactionibus Christus, qui negantem se negare profitetur. Nos in ipso Persecu∣tionis tempore de hoc ipso literas misimus, nec auditi sumus. Conci∣lio frequenter acto, non consensione tantum nostra, sed & comminati one decrevimus, ut poenitentiam fratres agerent, ut poenitentiam non agentibus nemo temere pacem daret: & illi contra Deum 〈◊〉〈◊〉, contra sacerdotes Dei impio furore temerarii, de Ecclesia rece∣dentes, & contra Ecclesiam parricidalia arma tollentes, 〈◊〉〈◊〉 (ut opus suum Diaboli a 1.2236 malitia consumment) b 1.2237 ne vulneratos divi∣na clementia iu Ecclesia sua curet; miserorum poenitentiam men∣daciorum suorum fraude c 1.2238 corrumpent, ne Deo indignanti satisfiat: ne Christum Dominum suum, qui Christianus esse vel erubuit ante, vel timuit, postmodum quaerat; ne ad Ecclesiam qui de Ecclesia re∣cesserat, redeat. Datur opera, d 1.2239 ne satisfactionibus & lamentati∣onibus justis delicta redimantur, ne vulnera lacrymis abluantur. Pax vera falsae pacis mendacio tollitur, salutaris sinus matris 〈◊〉〈◊〉 e 1.2240 intercedente praecluditur, ne de pectore atque ore lapsorum 〈◊〉〈◊〉 & gemitus audiatur. Compelluntur adhuc insuper lapsi, ut linguis atque ore, quo in Capitolio ante deliquerant, sacerdotibus convici∣um faciant; confessores, & virgines ¶ 1.2241, & justos quosque sidei laude praecipuos, atque in Ecclesia gloriosos, contumeliis & maledicis vo∣cibus prosequantur. A quibus quidem non tam nostrorum mode∣stia, & humilitas, & pudor caeditur, quam illorum ipsorum spes & vita laceratur. Neque enim qui audit, sed qui facit convicium, miser est: nec qui à fratre vapulat, sed qui fratrem caedit, in lege peccator est, & cum nocentes innocentibus injuriam faciunt, f 1.2242 illi pati∣untur injuriam, qui facere se credunt. Denique hinc illis g 1.2243 percus∣sa mens, & hebes animus, & sensus alienus est. Ira est Dei non in∣telligere delicta, h 1.2244 ne sequatur poenitentia, sicut scriptum est: Et * 1.2245 dedit illis Deus spiritum transpunctionis ¶ 1.2246; ne revertantur 〈◊〉〈◊〉,

& curentur, & deprecationibus & satisfactionibus justis post peccata sanentur. Paulus Apostolus in Epistola sua ponit & dicit: a 1.2247 Dile∣ctum * 1.2248 veritatis ¶ 1.2249 non habuerunt ut salvi fierent; ac propterea mittet illis Deus operationem erroris ¶ 1.2250 ut credant mendacio, ut judicen∣tur omnes qui non crediderunt veritati, sed sibi placent in injustitia. Primus felicitatis gradus est, non delinquere: secundus, delicta cognoscere b 1.2251. Illic currit innocentia integra & illibata quae servet, hic succedit medela quae sanet: quod utrumque isti offenso Deo perdiderunt, & ut amissa sit gratia, quae de baptismi sanctificatione percipitur, c 1.2252 & non subveniat poenitentia, per quam culpa curatur. An putas, frater, levia esse adversus Deum facinora, parva & modi∣ca delicta, quod per illos non rogatur majestas indignantis Dei? quod non timetur ira & ignis, & dies Domini? quod imminente An∣tichristo, exarmatur fides militantis d 1.2253 populi, dum tollitur vigor & timor Christi? Viderint laici hoc quomodo curent; sacerdotibus labor e 1.2254 major incumbit in afferenda, & procuranda Dei majestate, ne quid videamur in hac parte negligere; cum admoneat Dominus & dicat: Et nunc praeceptum hoc ad vos est, ô sacerdotes: Si non * 1.2255 audieritis, & si non posueritis in corde vestro ut detis honorem no∣mini meo, dicit Dominus; immittam in vos maledictionem, & male∣dicam benedictionem vestram. Honor ergo datur Deo, quando sic Dei majestas & censura contemnitur, ut cum se ille indignari & irasci sacrificantibus dicat, & cum poenas aeternas & supplicia per∣petua comminetur: proponatur à sacrilegis atque dicatur; ne ira cogitetur Dei, ne timeatur judicium Domini, ne pulsetur ad Ecclesi∣am Christi; sed sublata poenitentia, nec ulla exomologesi criminis facta, despectis Episcopis atque calcatis, f 1.2256 pax à Presbyteris verbis fallacibus praedicetur; & ne lapsi surgant, aut foris positi ad Eccle∣siam redeant, g 1.2257 communicatio à non communicantibus offeratur? Quibus etiam satis non fuit ab Evangelio recessisse, spem lapsis satis∣factionis & poenitentiae sustulisse, fraudibus involutos, vel adulteriis commaculatos, vel sacrificiorum funesta contagione pollutos, ne Deum rogarent, ne in Ecclesia exomologesin criminum facerent, ab omni & sensu & fructu poenitentiae h 1.2258 removisse; nisi foris sibi ex∣tra Ecclesiam & contra Ecclesiam constituissent conventiculum per∣ditae factionis, cum male sibi consciorum & Deum rogare ac satisface∣re nolentium caterva i 1.2259 conflueret. * 1.2260

Posta ista adhuc insuper pseudoepiscopo sibi ab haereticis constitu∣to, navigare audent ¶ 1.2261; & ad Petri Cathedram, atque ad Ecclesi∣am

principalem ¶ 1.2262, unde unitas sacerdotalis exorta est, à 〈◊〉〈◊〉 & profanis literas ferre, nec cogitare eos esse Romanos (〈◊〉〈◊〉 fides, Apostolo praedicante, laudata est ¶ 1.2263) ad quos persidia 〈◊〉〈◊〉 non possit accessum. Quae autem causa veniendi & a 1.2264 〈◊〉〈◊〉 contra Episcopos factum nunciandi? aut enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod fecerunt, & in suo scelere perseverant: aut si displicet & 〈◊〉〈◊〉, sciunt quo revertantur. Nam cum b 1.2265 statutum sit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.2266 nobis, & aequum sit pariter ac justum, ut uniuscujusque causa 〈◊〉〈◊〉 audiatur, ubi est crimen admissum, & singulis pastoribus portio c 1.2267 gregis ¶ 1.2268 sit adscripta, quam regat unusquisque & gubernet, ratio∣nem sui actus Domino redditurus; oportet utique eos quibus pra∣sumus non circumcursare, nec Episcoporum concordiam cohaerer∣tem sua subdola & fallaci temeritate collidere, sed agere illic causam suam, d 1.2269 ubi & accusatores habere & testes sui criminis possint ¶ 1.2270; ni∣si

paucis desperatis & perditis minor videtur esse auctoritas Epis∣coporum in Africa constitutorum ¶ 1.2271, qui jam de illis judicaverunt, & eorum conscientiam multis delictorum laqueis vinctam judicii sui nuper gravitate damnarunt. Jam causa eorum cognita est: jam de eis dicta sententia est, nec censurae congruit sacerdotum mobilis at∣que inconstantis animi levitate reprehendi, cum Dominus doceat & dicat: Sit sermo vester, est est, non non. Si eorum, qui de illis * 1.2272 priore anno judicaverunt, numerus cum Presbyteris & Diaconis computetur, plures tunc affuerunt judicio & cognitioni, quam sunt iidem isti, qui cum Fortunato nunc videntur esse conjuncti. Scire enim debes, frater carissime, eum posteaquam pseudoepiscopus ab haereticis factus est, jam pene ab omnibus esse desertum. Namque ii, quibus in praeteritum praestigia obtendebantur, & dabantur ver∣ba fallacia, quod simul ad Ecclesiam regressuri dicerentur; postea∣quam viderunt illic pseudoepiscopum factum, frustratos & deceptos se esse didicerunt, & remeant quotidie atque ad Ecclesiam pulsant: nobis tamen, à quibus ratio Domino reddenda est, anxie ponderan∣tibus, & sollicite examinantibus, qui recipi & admitti ad Ecclesiam debeant. Quibusdam enim ita aut crimina sua obsistunt, a 1.2273 aut fra∣tres obstinate & sirmiter renituntur ¶ 1.2274; ut recipi omnino b 1.2275 non pos∣sint, cum scandalo, & periculo plurimorum. Neque enim sic c 1.2276 pu∣tamina ¶ 1.2277 quaedam colligenda sunt, ut quae integra & suna sunt, vulne∣rentur; nec utilis aut consultus est pastor, qui ita morbidas & con∣tactas oves gregi admiscet, ut gregem totum mali cohaerentis af∣flictatione contaminet d 1.2278.

O si posses, frater carissime, istic interesse nobiscum, cum pravi * 1.2279 isti & e 1.2280 perversi de schismate revertuntur; videres quis mihi labor sit persuadere patientiam fratribus nostris, ut animi dolore sopito recipiendis malis curandisque consentiant. Namque ut gaudent & laetantur, cum tolerabiles & minus culpabiles redeunt: ita contra fremunt & reluctantur, quoties inemendabiles, & potervi, & vel a∣dulteriis, vel sacrificiis contaminati, & post haec adhuc insuper & su∣perbi, sic ad Ecclesiam remeant, ut bona intus ingenia corrumpant. Vix plebi persuadeo, imo extorqueo, ut tales patiantur admitti: & justior factus est fraternitatis dolor, ex eo quod unus atque alius, f 1.2281 obnitente plebe, & contradicente, mea tamen facilitate suscepti,

pejores extiterunt, quam prius a 1.2282 fuerant, nec fidem poenitentiae ser∣vare potuerunt, quia nec cum vera poenitentia venerant.

De istis vero quid dicam, qui nunc ad te cum Felicissimo omnium * 1.2283 criminum reo navigaverunt, legati à Fortunato pseudoepiscopo mis∣si, tam falsas ad te literas afferentes, quam est & ipse, cujus literas ferunt, falsus; quam b 1.2284 est ejus peccatorum multiplex conscientia, quam execrabilis vita, quam turpis, ut etsi in Ecclesia essent, 〈◊〉〈◊〉 tales de Ecclesia debuissent? Denique quia conscientiam suam no∣runt, nec nos audent adire, aut ad Ecclesiae limen accedere; sed 〈◊〉〈◊〉 per provinciam circumveniendis fratribus, & spoliandis peter∣rant: & omnibus jam satis noti, atque undique pro suis facinoribus exclusi, iiluc etiam ad vos navigant. Neque enim potest illis frons esse ad nos accedendi, aut apud nos consistendi; cum sint acerbis∣sima & gravissima crimina, quae eis à fratribus ingerantur. Si indi∣cium nostrum voluerint experiri, veniant. Denique si qua illis excu∣satio & defensio potest esse, videamus quem habeant satisfactionis suae sensum, quem afferant poenitentiae fructum: nec Ecclesia istic cuiquam clauditur, nec c 1.2285 Episcopus alicui denegatur ¶ 1.2286; patientia & facilitas & humanitas nostra venientibus praesto est. Opto omnes in Ecclesiam regredi, opto universos commilitones nostros intra Christi castra, & Dei patris domicilia concludi: remitto omnia. multa dissimulo studio & voto colligendae fraternitatis, etiam quae in Deum commissa sunt, non pleno judicio religionis examino, delictis plusquam oportet remittendis pene ipse delinquo: amplector prom∣ta & plena dilectione cum poenitentia revertentes, peccatum suum satisfactione humili & simplici confitentes.

Si qui autem sunt, qui putant se ad Ecclesiam non precibus, sed * 1.2287 minis regredi posse, aut existimant aditum se sibi non lamentationi∣bus, & satisfactionibus, sed terroribus facere; pro certo habeant, contra tales clausam stare Ecclesiam Domini, nec castra Christi in∣victa & fortia, & Domino tuente munita, minis cedere. Sacerdos Dei Evangelium tenens, & Christi praecepta custodiens, occidi po∣test, non potest vinci. Suggerit & subministrat nobis exempla d 1.2288 vir∣tutis ac fidei Zacharias antistes Dei, qui cum terreri minis & e 1.2289 lapi∣datione non posset, in templo Dei occisus est; clamans & identidem dicens: quod nos quoque contra haereticos clamamus & dicimus: Haec f 1.2290 dicit Dominus: Dereliquistis vias Domini, & Dominus g 1.2291 re∣linquet * 1.2292 vos. Neque enim, quia pauci temerarii & improbi, h 1.2293 coe∣lestes & salutares vias Domini i 1.2294 derelinquunt, & sancta non agentes à sancto Spiritu deseruntur; ideo & nos divinae traditionis immemo∣res esse debemus, ut majora esse furentium scelera, quam sacerdotum judicia censeamus; aut existimemus plus ad impugnandum 〈◊〉〈◊〉 humana conamina, k 1.2295 quam ad protegendum praevalet divina tutela. An ad hoc, frater carissime, deponenda est Catholicae Ec∣clesiae dignitas, & plebis intus positae fidelis atque incorrupta maje∣stas ¶ 1.2296, & sacerdotalis quoque auctoritas ac potestas, ut judicare vel∣le

se dicant de Ecclesiae praeposito extra Ecclesiam a 1.2297 constituti? de Christiano haeretici? de sano saucii? de integro vulnerati? de stante lapsi? de judice rei? de sacerdote sacrilegi? Quid superest quam ut Ecclesia Capitolio cedat, & recedentibus sacerdotibus, ac b 1.2298 Domini altare removentibus, in Cleri nostri sacrum venerandumque consessum, simulacra atque idola cum aris suis transeant, & Novatiano declaman∣di adversum nos atque increpandi largior & plenior materia praeste∣tur; si ii qui sacrificaverunt, & Christum publice negaverunt, non tantum rogari, & sine acta poenitentia admitti; sed adhuc insuper coeperint terroris sui potestate dominari? Si pacem postulant, arma deponant: si satisfaciunt, quid minantur? aut si comminantur, sciant quia à Dei sacerdotibus non timentur: neque enim & Antichristus cum venire coeperit, introibit Ecclesiam quia minatur; aut armis ejus & violentiae ceditur, quia resistentes peremturum se esse prositetur. Armant nos haeretici, dum nos putant sua comminatione terreri, nec in c 1.2299 faciem nos dejiciunt, sed magis erigunt & accendunt, dum ipsam pacem persecutione pejorem fratribus faciunt. Et optamus quidem ne quod loquuntur furore, impleant crimine: d 1.2300 ne qui verbis persi∣dis & crudelibus peccant, factis quoque delinquant.

Oramus ac deprecamur Deum, quem provocare illi & exacer∣bare * 1.2301 non desinunt, ut eorum corda mitescant, ut furore deposi∣to e 1.2302 ad sanitatem mentis redeant, ut f 1.2303 pectora operta delictorum tenebris, poenitentiae lumen agnoscant; & magis petant fundi pro se preces atque orationes antistitis, quam ipsi fundant sanguinem sacerdotis. Si autem in suo furore permanserint, atque in istis insidiis ac minis suis parricidalibus crudeliter perseveraverint, nul∣lus Dei sacerdos sic infirmus est, sic jacens & abjectus, sic imbe∣cillitate humanae mediocritatis invalidus; qui non contra hostes & impugnatores Dei divinitus erigatur, cujus non humilitas & infirmi∣tas, vigore & robore g 1.2304 Domini protegentis animetur. Nostra nihil interest, aut à quo, aut h 1.2305 quando perimamur, mortis & sanguinis praemium de Domino recepturi. Illorum flenda & i 1.2306 lamentanda concisio est ¶ 1.2307, quos sic Diabolus excaecat; ut aeterna gehennae suppli∣cia non cogitantes, Antichristi jam propinquantis adventum conen∣tur imitari. Et quanquam sciam, frater carissime, pro mutua dile∣ctione quam k 1.2308 debemus, & exhibemus invicem nobis, florentissimo illic Clero l 1.2309 tecum praesidenti, & sanctissimae atque amplissimae plebi legere te semper literas nostras; tamen nunc & admoneo & peto, ut quod alias sponte atque honorifice facis, etiam petente me facias, ut hac Epistola mea lecta, si quod illic contagium venenati sermonis & pestiferae seminationis irrepserat, id omne de fratrum auribus & pectoribus exuatur, & bonorum integra m 1.2310 ac sincera dilectio ab om∣nibus haereticae detractionis sordibus repurgetur. Declinent autem

de cetero fortiter, & evitent dilectissimi fratres nostri verba & col∣loquia eorum, quorum sermo ut cancer serpit: sicut Apostolus di∣cit, * 1.2311 Corrumpunt ingenia bona confabulationes pessimae. Etiterum: * 1.2312 Haereticum hominem post unam correptionem evita, sciens quia per∣versus * 1.2313 est a 1.2314 hujusmodi, & peccat, & est b 1.2315 à semetipso damnatus. Et per Solomonem loquitur Spiritus Sanctus: Perversus, inquit ¶ 1.2316, c 1.2317 in * 1.2318 ore suo portat perditionem, & in labiis suis ignem condit. Item denuo monet dicens: Sepi aures tuas spinis ¶ 1.2319, & noli audire lin∣guam * 1.2320 nequam. Et iterum: Malus obaudit linguae iniquorum, ju∣stus * 1.2321 autem non intendit labiis mendacibus. Quod, quanquam lci∣am illic fraternitatem nostram, vestra scilicet d 1.2322 providentia moni∣tam, sed & sua vigilantia satis cautam, nec capi haereticorum venenis posse, nec decipi; tantumque apud illos praevalere magisteria & prae∣cepta divina, quantus illis in Deum timor est; tamen ex abundanti, vel sollicitudo nostra, vel caritas scribere ad vos ista persuasit, ut nulla cum talibus commercia copulentur, nulla cum malis convivia vel colloquia misceantur, simusque ab eis tam separati, quam e 1.2323 sunt illi de Ecclesia profugi, quia scriptum est; Si autem & Ecclesiam * 1.2324 contemserit, sit tibi tanquam ethnicus & publicanus: & beatus f 1.2325 Apostolus non monet tantum, sed & jubet à talibus ut recedatur. Praecipimus, inquit, vobis in nomine Domini Jesu Christi, ut receda∣tis * 1.2326 ab omnibus fratribus ambulantibus inordinate, & non secundum traditionem quam acceperunt à nobis. Nulla societas fidei & per∣fidiae potest esse: qui cum Christo g 1.2327 non est, qui adversarius Christi est, qui unitati & paci ejus inimicus est, nobiscum non potest cohae∣rere. Si cum precibus & satisfactionibus veniunt, audiantur: Si maledicta & minas ingerunt, respuantur. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA LX. Cyprianus Cornelio fratri, Salutem.

COGNOVIMUS, srater carissime, fidei ac virtutis vestrae * 1.2328* 1.2329 testimonia gloriosa; & confessionis vestrae honorem sic exul∣tanter accepimus, ut in meritis ac laudibus vestris nos quo∣que participes & socios computemus. Nam cum nobis & Ecclesia una sit & mens juncta, & individua concordia, a 1.2330 quis non sacerdos in consacerdotis sui laudibus ¶ 1.2331, tanquam in suis propriis gratuletur? aut quae fraternitas non in fratrum gaudio ubique laetetur? Exprimi satis non potest, quanta istic exultatio fuerit, & quanta laetitia, cum de vobis prospera & fortia comperissemus: ducem te illic confessio∣nis fratribus extitisse, sed & confessionem ducis b 1.2332 de fratrum confes∣sione crevisse; ut dum praecedis ad gloriam, multos feceris gloriae comites, & confessorem populum suaseris fieri, dum primus paratus es pro omnibus confiteri: ut non inveniamus quid prius praedicare in vobis debeamus, utrumne tuam promtam & stabilem fidem, an in∣separabilem fratrum caritatem. Virtus illic Episcopi praecedentis publice comprobata est, adunatio sequentis fraternitatis ostensa est. Dum apud vos unus animus & una vox est ¶ 1.2333, Ecclesia omnis Roma∣na confessa est. c 1.2334 Claruit, fratres carissimi, fides, quam de vobis beatus Apostolus praedicavit ¶ 1.2335. Hanc laudem virtutis, & roboris fir∣mitatem jam tunc in spiritu praevidebat, & praeconio futurorum me∣rita vestra contestans, dum parentes laudat, d 1.2336 filios provocabat. Dum sic unanimes, e 1.2337 dum fortes estis, magna ceteris fratribus unanimitatis & fortitudinis exempla tribuistis. Docuistis granditer Deum ti∣mere, Christo firmiter adhaerere; plebem sacerdotibus in periculo jungi; in persecutione fratres à fratribus non separari; concordi∣am simul junctam vinci omnino non posse; quicquid simul petitur à 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.2338, Deum pacis pacificis exhibere. Prosilierat adversarius terrore violento Christi castra turbare: sed quo impetu pulsus, f 1.2339 eodem impetu pulsus est; & quantum formidinis & terroris attu∣lit, tantum fortitudinis invenit & roboris. Supplantare se iterum

posse crediderat Dei servos; a 1.2340 & velut tyrones, & rudes, quasi mi∣nus paratos, & minus cautos, solito suo more concutere. b 1.2341 Unum primo aggressus, ut lupus ovem secernere à grege, ut accipiter columbam ab agmine volantium c 1.2342 separare tentaverat; nam cui non est adversus omnes satis virium, circumvenire quaerit solitudinem singulorum. Sed retusus adunati exercitus fide pariter & vigore intellexit milites Christi vigilare jam sobrios, & armatos ad praelium stare; vinci non posse, mori posse: & hoc ipso invictos esse, 〈◊〉〈◊〉 mori non timent; nec repugnare contra impugnantes, cum occide∣re d 1.2343 innocentibus nec nocentem liceat; sed promte & animas & sanguinem tradere; ut cum tanta in seculo malitia & saevitia graslse∣tur, à malis & saevis velocius recedatur. Quale illud fuit sub 〈◊〉〈◊〉 Dei spectaculum gloriosum? quale in conspectu Christi, e 1.2344 Ecclesiae suae gaudium, ad pugnam, quam tentaverat hostis inferre, non sin∣gulos milites, sed tota simul castra prodisse? omnes enim 〈◊〉〈◊〉 venturos fuisse, si audire potuissent, f 1.2345 quando accurrerit properan∣ter, & venerit quisquis audivit. Quot illic lapsi, gloriosa confesli∣one sunt restituti? Steterunt fortes, & ipso dolore poenitentiae 〈◊〉〈◊〉 ad praelium fortiores ¶ 1.2346; ut appareat nuper subitatos esse ¶ 1.2347, & nova atque insuetae rei pavore trepidasse; rediisse ad se postmodum, si∣dem veram, & vires suas de Dei timore collectas, ad omnem pati∣entiam constanter & firmiter roborasse, nec jam stare ad criminis veniam ¶ 1.2348, sed ad passionis colonam.

Quid ad haec Novatianus ¶ 1.2349? frater carissime, utrumne jam deponit * 1.2350 errorem? an vero (qui dementium mos est) ipsis bonis & prospe∣ris nostris g 1.2351 plus adactus est ad furorem? & quo magis ac magis di∣lectionis ac fidei crescit hic gloria, illic dissensionis & zeli recrudes∣cit insania: nec vulnus suum miser curat, sed adhuc gravius & se, & suos vulnerat? in perniciem fratrum lingua sua perstrepens, & facum∣diae venenatae jacula contorquens, h 1.2352 magis durus secularis philoso∣phiae pravitate, quam i 1.2353 philosophiae dominicae lenitate ¶ 1.2354 pacificus: desertor Ecclesiae, misericordiae hostis, k 1.2355 interfector poenitentiae, do∣ctor superbiae, veritatis corruptor, l 1.2356 perditor caritatis? m 1.2357 Agnoscit ne jam qui sit sacerdos Dei? quae sit Ecclesia & domus Christi? qai sint Dei servi, quos diabolus infestet? qui sint Christiani, quos An∣tichristus impugnet? Neque enim quaeritillos, quos jam subegit, aut gestit evertere, quos jam suos fecit. Inimicus & hostis Ecelesia n 1.2358 quos alienavit ab Ecclesia & foras duxit, ut captivos & o 1.2359 vinctos

contemnit, & praeterit: eos pergit lacessere, in quibus Christum cer∣nit habitare. Quanquam & si aliquis ex talibus fuerit apprehen∣sus, non est quod sibi quasi in a 1.2360 confessione nominis blandiatur, cum constet, si occisi ejusmodi extra Ecclesiam fuerint, fidei coronam non esse, sed poenam potius esse perfidiae; nec in domo Dei inter unani∣mes habitaturos esse, quos videmus de pacifica & divina domo, furo∣re discordiae, recessisse. Hortamur plane quantum possumus, frater carissime, pro caritate mutua, qua nobis invicem cohaeremus, ut (quoniam providentia Domini monentis instruimur ¶ 1.2361, & divinae mi∣sericordiae consiliis salubribus admonemur, b 1.2362 appropinquare jam certaminis & agonis nostri diem) jejuniis, vigiliis, orationibus in∣sistere cum omni plebe non desinamus. Incumbamus gemitibus as∣siduis, & deprecationibus crebris: haec sunt enim nobis arma coe∣lestia, quae stare & perseverare fortiter faciunt. Haec sunt muni∣menta spiritalia, & tela divina, quae protegunt. Memores nostri in∣vicem simus, concordes atque unanimes, utrobique pro nobis sem∣per oremus ¶ 1.2363, pressuras & angustias mutua caritate relevemus. c 1.2364 Et quis istinc nostrum prior divinae dignationis celeritate praecesserit, perseveret apud Dominum nostra dilectio ¶ 1.2365, pro fratribus & sorori∣bus nostris apud misericordiam Patris non cesset oratio. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. LXI. Cyprianus cum Collegis Lucio fratri, Salutem.

ET nuper quidem tibi, frater carissime, gratulati sumus, cum te * 1.2366* 1.2367 honore geminato in Ecclesiae suae administratione Confes∣sorem pariter & Sacerdotem constituit divina dignatio; sed & nunc non minus tibi & comitibus tuis atque universae fraternitati gratulamur, quod cum eadem gloria & laudibus vestris reduces a 1.2368 vos denuo ad suos fecerit benigna Domini & larga protectio: ut pascendo gregi pastor, & gubernandae navi gubernator, & plebi re∣gendae rector redderetur; & appareret relegationem vestram sic di∣vinitus esse dispositam, non ut Episcopus relegatus & pulsus Ecclesiae deesset, sed ut ad Ecclesiam major rediret. Neque enim in tribus * 1.2369 pueris minor fuit martyrii dignitas, quia morte frustrata de camino ignis incolumes exierunt; aut non consummatus Daniel extitit in su∣is * 1.2370 laudibus, quia qui leonibus missus fuerat ad praedam, protectus à Domino vixit ad b 1.2371 gloriam. In Confessoribus Christi dilata marty∣ria non meritum confessionis minuunt, sed magnalia divinae protecti∣onis ostendunt. Repraesentatum videmus in vobis, quod apud Re∣gem fortes atque illustres pueri praedicaverunt: I psos quidem para∣tos * 1.2372 esse ardere flammis, ne diis ejus servirent, aut imaginem quam fecerat adorarent; Deum tamen quem colebant, quemque & nos colimus, potentem esse ut eos de camino ignis eximeret, & de regis manibus ac de poenis praesentibus liberaret. Quod invenimus in confessionis vestrae fide, & in Domini circa vos protectione 〈◊〉〈◊〉 gestum; ut cum vos parati fueritis & c 1.2373 promti omne subire suppli∣cium, Dominus tamen vos poenae sutraheret, & Ecclesiae reservaret. Regredientibus vobis breviata non est in Episcopo confessionis suae dignitas, sed magis crevit sacerdotalis auctoritas; ut altari Dei as∣sistat antistes, qui ad confessionis arma sumenda & facienda marty∣ria, non verbis plebem, sed factis cohortetur; & imminente Anti∣christo ¶ 1.2374 paret ad d 1.2375 praelium milites e 1.2376 non solum sermonis & vocis incitamento, sed fidei & virtutis exemplo. Intelligimus, frater ca∣rissime, f 1.2377& tota cordis nostriluce perspicimus divinae majestatis sa∣lutaria & sancta consilia; unde illic g 1.2378 repentina persecutio ¶ 1.2379 naper h 1.2380 exorta sit, unde contra Ecclesiam Christi & Episcopum Cornelium beatum i 1.2381 Martyrem, vosque omnes secularis potestas subito proru∣perit: ut ad confundendos haereticos & retundendos ostenderet Dominus, quae esset Ecclesia, quis Episcopus ejus unus ¶ 1.2382, divina or∣dinatione

delectus; a 1.2383 qui cum Episcopo Presbyteri sacerdotali hono∣re * 1.2384 conjuncti; quis adunatus & verus Christi populus Dominici gregis caritate connexus: qui essent, quos inimicus b 1.2385 lacesseret, qui contra, quibus diabolus ut suis parceret ¶ 1.2386 Neque enim persequitur & impug∣nat Christi adversarius, nisi castra & milites Christi: haereticos pro∣stratos c 1.2387 semel & ipsos & suos factos contemnit, & praeterit: eos quaerit dejicere, quos videt stare. Atque utinam nunc facultas da retur, frater carissime, ut interesse illic d 1.2388 vobis regredientibus posse∣mus, qui vos mutua caritate diligimus, ut adventus vestri laetissimum fructum praesentes cum ceteris ipsi quoque caperemus. Quae illic exultatio omnium fratrum? qui concursus atque complexus e 1.2389 oc∣currentium singulorum? f 1.2390 Vix osculis adhaerentium ¶ 1.2391 potest satisfieri, vix vultus ipsi atque oculi plebis possunt videndo satiari. De ad∣ventus vestri gaudio cognoscere illic fraternitas coepit, qualis & quan∣ta sit secutura Christo veniente laetitia: cujus quia cito appropin∣quabit adventus ¶ 1.2392, imago jam quaedam praecessit in vobis, ut quo mo∣do Joannes praecursor ejus & praevius veniens, praedicavit Christum venisse; sic nunc Episcopo Confessore Domini & sacerdote redeun∣te, appareat & Dominum jam redire. Vicarias vero pro nobis g 1.2393 e∣go & Collegae & fraternitas omnis has ad vos literas mittimus, frater carissime, & repraesentantes vobis per Epistolam h 1.2394 gaudium nostrum, fida obsequia caritatis expromimus; hic quoque in sacrisiciis atque in orationibus nostris non cessantes Deo patri, & Christo filio ejus Domino nostro gratias agere, & orare pariter ac petere, ut qui per∣fectus est atque perficiens, custodiat & perficiat in vobis confessio∣nis vestrae gloriosam coronam: qui & ad hoc vos fortasse revocavit, ne gloria esset occulta, si foris essent confessionis vestrae consummata Martyria. Nam victima quae fraternitati praebet exemplum virtutis & fidei, praesentibus debet fratribus immolari ¶ 1.2395. Optamus te, fra∣ter carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. LXII. Cyprianus Januario, Maximo, Proculo, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 diano, Nemesiano, Nampulo, & 〈◊〉〈◊〉 fratribus, Salutem.

CUM maximo animi nostri gemitu ¶ 1.2396, & non sine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 * 1.2397* 1.2398* 1.2399 literas vestras, fratres carissimi, quas ad nos pro 〈◊〉〈◊〉 vestrae sollicitudine, de fratrum nostrorum & soro∣rum captivitate fecistis. Quis enim non doleat in ejusmodi casibus: aut quis non dolorem fratris sui suum proprium computet cum loquatur Apostolus Paulus, & dicat: Si patitur unum 〈◊〉〈◊〉 * 1.2400 compatiuntur & cetera membra; si laetatur membrum unum cel∣laetantur & cetera membra. Et alio loco: Quis infirmatur, inquit. * 1.2401 & non ego infirmor? Quare nunc & nobis captivitas fratrum 〈◊〉〈◊〉 captivitas computanda est: & periclitantium dolor pro nostrc do∣lore numerandus est: cum sit scilicet ad Unationis nostrae 〈◊〉〈◊〉 unum, & non tantum dilectio, sed & religio instigare nos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 confortare ad fratrum membra redimenda. Nam cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Paulus dicat: Nescitis quia templum Dei estis, & 〈◊〉〈◊〉 * 1.2402 Dei habitat in vobis? etiam si caritas nos minus 〈…〉〈…〉 fratribus ferendam; considerandum tamen hoc in loco 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 templa esse, quae capta sunt; nec pati nos longa cessatione, & 〈◊〉〈◊〉 dolore debere; ut diu Dei templa captiva sint; sed quil us pos∣sumus viribus elaborare, & velociter gerere, ut Christum judicem, & Dominum & Deum nostrum promereamur obsequiis nostris. Nam cum dicat Paulus Apostolus: Quotquot in Christo 〈◊〉〈◊〉 * 1.2403 estis, Christum induistis; in captivis fratribus nostris contemplan∣dus est Christus, & redimendus de periculo captivitatis, qui nos redi∣mit de periculo mortis: ut qui nos de diaboli faucibus exuit ¶ 1.2404, nune ipse, qui manet & habitat in nobis, de Barbarorum manibus 〈◊〉〈◊〉 & redimatur nummaria quantitate, qui nos cruce redemit, & 〈◊〉〈◊〉: qui iccirco haec sieri interim patitur, ut fides nostra tentetur, an faciat unusquisque pro altero, quod pro se fieri vellet, si apud 〈◊〉〈◊〉 teneretur ipse captivus. Quis enim non humanitatis memor, & mutuae dilectionis admonitus, si pater est, illic esse nunc silios sa∣os computet? si maritus est, uxorem suam illic captivam tencri cum * 1.2405 dolore pariter ac pudore vinculi maritalis existimet?

Quantus vero communis omnibus nobis moeror est, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 periculo virginum, quae illic tenentur; pro quibus non tantum 〈◊〉〈◊〉, sed & pudor is jactura plangenda est; nec tam vincula barbaroium quam lenonum, & lupanarium stupra deslenda sunt; ne membra Chli∣sto dicata ¶ 1.2406,

& in aeternum continentiae honore pudica virtute devota, insultantium libidine, & contagione soedentur?

Quae omnia istic secundum literas vestras fraternitas nostra cogi∣tans, * 1.2407 & dolenter examinans, promte omnes & libenter ac largiter subsidia nummaria fratribus contulerunt; semper quidem secundum fidei suae firmitatem ad opus Dei proni, nunc tamen magis ad opera salutaria contemplatione tanti doloris accensi. Nam cum Dominus in Evangelio suo decat; Infirmus fui, & visitastis me: quanto nunc * 1.2408 quoque cum major operis nostri mercede dicturus est: Captivus fui, & redemistis me ¶ 1.2409? Et cum denuo dicat: In carcere fuit, & venistis ad me; quanto plus est cum coeperit dicere: In carcere captivitatis fui, & clausus, & vinctus apud Barbaros jacui; & de carcere illo servitu∣tis liberastis me, cum judicii dies venerit praemium de Domino recep∣turi? Denique maximas vobis gratias agimus, quod nos vestrae solli∣citudinis, & tam bonae ac necessariae operationis participes esse volu∣istis: ut offerretis nobis agros uberes, in quibus spei nostrae semina mitteremus, expectaturi messem de amplissimis fructibus qui de hac coelesti & salutari operatione proveniunt. Misimus autem a 1.2410 sestertium centum millia nummum ¶ 1.2411, quae istic in Ecclesia, cui de Domini indul∣gentia praesumus, Cleri & plebis apud nos consistentis collatione collecta sunt: quae vos illic pro vestra diligentia dispensabitis. Et optamus quidem nihil tale de cetero fieri, & fratres nostros Domini majestate protectos, ab ejusmodi periculis incolumes reservari. Si tamen ad explorandam nostri animi caritatem, & examinandam no∣stri pectoris fidem, tale aliquid acciderit, nolite cunctari nunciare haec nobis literis vestris; pro certo habentes, Ecclesiam nostram & fra∣ternitatem istic universam ne haec ultra fiant precibus orare; si facta fuerint, libenter, & largiter subsidia praestare.

Ut autem fratres nostros ac sorores, qui ad hoc opus tam necessari∣um * 1.2412 promte ac libenter operati sunt, ut semper operentur, in mentem habeatis in orationibus vestris, & eis vicem boni operis in sacrificiis & precibus repraesentetis, subdidi nomina singulorum ¶ 1.2413; sed & Colle∣garum quoque & consacerdotum nostrorum, qui & ipsi cum praesentes essent, & suo, & plebis suae nomine quaedam pro viribus contulerunt, nomina addidi; & praeter quantitatem propriam nostram, corum quoque summulas significavi, & misi: quorum omnium secundum quod fides & caritas exigunt, in orationibus & precibus vestris memi∣nisse debetis. Optamus vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA LXIII. Cyprianus Caecilio fratri, Salutem.

QUANQUAM sciam ¶ 1.2414, frater carissime, Episcopos plarimos. * 1.2415* 1.2416 Ecclesiis Dominicis in toto mundo divina dignatione praepo∣sitos, * 1.2417 Evangelicae veritatis ac Dominicae traditionis tenere ra∣tionem, nec ab eo quod Christus magister & praecepit, & gessit, a 1.2418 hu∣mana & novella institutione ¶ 1.2419 decedere; tamen quoniam quidam vel ignoranter, vel simpliciter in calice Dominico sanctisicando, & plebi ministrando, non hoc faciunt, quod Jesus Christus, Dominu & Deus noster, sacrificii hujus auctor & doctor, fecit & docuit ¶ 1.2420; reh∣ligiosum pariter ac necessarium b 1.2421 duxi has ad vos literas facere, ut c 1.2422 si quis in isto errore adhuc teneatur, veritatis luce perspecta ad radi∣cem atque originem traditionis Dominicae revertatur. d 1.2423 Nec nos putes, frater carissime, nostra & e 1.2424 humana conscribere, aut ultronea voluntate hoc nobis audacter assumere, cum mediocritatem nostram semper humili & verecunda moderatione teneamus; sed quando aliquid Deo f 1.2425 aspirante & mandante praecipitur, necesse est Domino servus fidelis obtemperet; excusatus apud omnes, quod nihil 〈◊〉〈◊〉 arroganter assumat, qui offensam Domini timere compellitur, nisi faciat quod jubetur. g 1.2426 Admonitos autem nos scias, ut in calice offe∣rendo Dominica traditio servetur, neque aliud fiat à nobis, quam quod pro nobis Dominus prior fecerit ¶ 1.2427: Ut calix qui h 1.2428 in comme∣moratione ejus offertur, mixtus vino offeratur. Nam cum dicat Christus: Ego sum vitis vera; sanguis Christi, non aqua est utique, * 1.2429 sed vinum. Nec potest videri sanguis ejus, quo redemti & vivisica∣ti sumus, esse in calice ¶ 1.2430; quando vinum i 1.2431 desit calici, quo Christi sanguis ostenditur, qui scripturarum omnium sacramento ac k 1.2432 testi∣monio effusus l 1.2433 praedicatur.

Invenimus enim & in Genesi circa a 1.2434 sacramentum in Noe hoc idem praecurrisse, & figuram Dominicae passionis illic extitisse, quod * 1.2435* 1.2436 vinum bibit; quod inebriatus est; quod in domo sua nudatus est; quod fuit b 1.2437 recumbens nudis & patentibus femoribus: quod nu∣ditas illa patris à medio filio c 1.2438 denotata est, & foras nunciata: à du∣obus vero majore, & minore contecta; & cetera quae necesse non est exequi; cum satis sit hoc solum complecti, quod Noe typum su∣turae veritatis ostendens; non aquam, sed vinum biberit, & sic ima∣ginem Dominicae passionis expresserit ¶ 1.2439. Item in sacerdote Melchise∣dech d 1.2440 sacrificii Dominici sacramentum praesiguratum videmus, secun∣dum quod scriptura divina testatur & dicit; Et Melchisedech 〈◊〉〈◊〉 * 1.2441 Salem protulit Panem & Vinum ¶ 1.2442. Fuit autem sacerdos Dei summi, & benedixit Abraham. Quod autem Melchisedech typum Christi portaret: declarat in Psalmis Spiritus sanctus ex persona Patris ¶ 1.2443 ad Filium dicens: Ante e 1.2444 Luciferum genui te; tu es sacerdos in aeter∣num * 1.2445 secundum ordinem Melchisedech. Qui ordo utique hic est de sacrificio illo veniens & inde descendens; quod Melchisedech sa∣cerdos Dei summi fuit, quod Panem & Vinum obtulit, quod Abra∣ham benedixit. f 1.2446 Nam quis magis sacerdos Dei summi, quam Do∣minus noster Jesus Christus? qui sacrificium Deo Patri obtulit, & g 1.2447 obtulit hoc idem quod Melchisdech obtulerat, id est Panem & Vi∣num, suum scilicet corpus & sanguinem. Et circa Abraham bene∣dictio illa praecedens, ad nostrum populum pertinebat. Nam si A∣braham * 1.2448 Deo credidit, & h 1.2449 deputatum est ei ad justitiam; utique quis∣quis Deo credit, & side vivit, justus invenitur, & 〈◊〉〈◊〉 pridem in Abra∣ham 〈◊〉〈◊〉 benedictus & justificatus ostenditur, sicut beatus Aposto∣lus Paulus probat, dicens: Credidit Abraham Deo, & h 1.2450 deputa∣tum * 1.2451 est ei ad justitiam. Cognoscitis ergo quia qui ex fide sunt, hi sunt 〈◊〉〈◊〉 Abrahae. Providens autem i 1.2452 scriptura quia ex 〈◊〉〈◊〉 justifi∣cat gentes Deus, praenunciavit Abrahae, quia benedicentur in illo omnes gentes. Igitur qui ex 〈◊〉〈◊〉 sunt, k 1.2453 benedicti sunt cum fideli Abraham: unde in Evangelio invenimus de lapidibus excitari, id est, * 1.2454 de gentibus colligi filios Abrahae. Et cum Zachaeum laudaret Do∣minus respondit & dixit: Salus hodie domui huic facta est: quia & * 1.2455 hicsilius est Abrahae. Ut ergo in Genesi per Melchisedech sacerdo∣tem benedictio circa Abraham posset rite celebrari, praecedit ante imago l 1.2456 sacrificii Christi in pane & vino scilicet constituta, quam

rem persiciens & adimplens Dominus Panem & calicem mixtum Vi∣no obtulit, & qui est plenitudo, veritatem praefiguratae imaginis ad∣implevit. Sed & per Solomonem Spiritus sanctus typum a 1.2457 Domi∣nici sacrificii ante praemonstrat immolatae hostiae & panis & vini, sed & altaris & Apostolorum faciens mentionem ¶ 1.2458: Sapientia, inquit, * 1.2459 aedificavit sibi domum, & subdidit columnas septem, Mactavit su∣as hostias, miscuit in cratera vinum suum, & paravit mensam suam. Et misit servos suos, convocans cum excelsa praedicatione ad crate∣rem ¶ 1.2460, dicens: Qui est insipiens, declinet ad me. Et egentibus sen∣su dixit: Venite, edite de meis panibus, & bibite vinum quod miscui vobis. Vinum mixtum declarat, id est, calicem Domini aqua & vi∣no mixtum prophetica voce praenunciat; ut appareat in passione Dominica b 1.2461 id esse gestum quod fuerat ante praedictum. In benedi∣ctione quoque Judae hoc idem significatur, ubi & illic Christi figura ex∣primitur, quod à fratribus suis laudari & adorari haberet, quod ini∣micorum dorsa, cedentium atque fugientium, manibus quibus cru∣cem pertulit & mortem vicit, compressurus fuisset; quodque ipse sit leo de tribu Juda, & c 1.2462 recubet dormiens in passione, & surgat, & sit ipse spes gentium quibus scriptura divina adjungit, & dicit: Lava∣bit * 1.2463 in vino stolam suam, & in sanguine uvae amictum suum. Quando autem sanguis uvae dicitur; quid aliud quam vinum calicis d 1.2464 Domi∣nici sanguinis ostenditur? Nec non & apud Esaiam hoc idem Spiri∣tus sanctus de Domini passione testatur, dicens; Quare rubicunda * 1.2465 sunt vestimenta tua; & indumenta tua velut à calcatione torcularis pleni & percalcati ¶ 1.2466? Nunquid rubicunda vestimenta aqua potest facere? aut in torculari aqua est, quae pedibus calcatur, vel prelo exprimitur? e 1.2467 Vini utique mentio ideo ponitur, ut f 1.2468 Domini sanguis intelligatur; & quod in calice Dominico postea manifestarum est, Prophetis annunciantibus g 1.2469 praediceretur. Torcularis quoque cal∣catio & pressura taxatur: quia quo modo ad potandum vinum veni∣ri non potest, nisi botrus calcetur ante, & prematur: sic nec nos sanguinem Christi h 1.2470 possemus i 1.2471 bibere, nisi Christus calcatus prius fuisset & pressus, & k 1.2472 calicem prior biberet, in l 1.2473 quo credentibus propinaret.

Quotiescunque autem aqua sola in scripturis sanctis nominatur, * 1.2474 baptisma praedicatur, ut apud Esaiam significari videmus. Nolite, * 1.2475 inquit, priora meminisse ¶ 1.2476, & antiqua nolite reputare. Ecce ego fa∣cio nova, quae nunc orientur, & m 1.2477 cognoscetis, & faciam in deserto viam, & flumina in n 1.2478 loco inaquoso; adaquare genus meum electum, plebem meam quam acquisivi, ut virtutes meas exponeret. Prae∣nunciavit illic per Prophetam Deus, apud gentes in locis, quae inaquosa prius fuissent, flumina postmodum o 1.2479 redundarent: & ele∣ctum

genus Dei, id est, per regenerationem baptismi filios Dei factos, adaquarent. Item denuo praecinitur, & a 1.2480 ante praedicatur, Judae∣os, si sitierent, & Christum quaesierint, apud nos esse potaturos, id est, baptismi gratiam consecuturos. Si sitierint, inquit, per deserta * 1.2481b 1.2482 adducet illos, aquam de petra producet illis; findetur petra, & c 1.2483 fluet aqua, & d 1.2484 bibet plebs mea. Quod in Evangelio adimpletur, quando Christus qui est petra ¶ 1.2485, finditur ictu lanceae in passione: qui & admonens quid per Prophetam sit ante praedictum, clamat & di∣cit: Si quis sitit, veniat & bibat. Qui credit in me, e 1.2486 sicut scriptu∣ra * 1.2487 dicit, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae. Atque ut magis posset esse manifestum, quia non de calice, sed de f 1.2488 baptismo illic lo∣quitur Dominus, addidit scriptura, dicens: Hoc autem dixit de spi∣ritu, * 1.2489 quem accepturi erant, qui in eum credebant. Per baptisma enim Spiritus sanctus accipitur, & sic à baptizatis, & Spiritum san∣ctum consecutis ad bibendum calicem Domini pervenitur. Nomi∣nem autem moveat, quod cum de Baptismo loquatur scriptura divi∣na, sitire nos dicit & bibere, quando & Dominus in Evangelio dicat: Beatlesurientes & sitientes justitiam; quia quod g 1.2490 avida & sitienti * 1.2491 cupiditate suscipitur, plenius & uberius hauritur. Sicut & alio lo∣co ad Samaritanam mulierem Dominus h 1.2492 loquitur, dicens: Omnis * 1.2493 qui biberit ex aqua ista, sitiet iterum: qui autem biberit ex aqua quam ego dedero, non sitiet in aeternum. i 1.2494 Quo & ipsum baptisma salutaris aquae k 1.2495 significatur, quod semel scilicet sumitur, nec rursus iteratur: ceterum calix Domini in Ecclesia semper & sititur & bi∣bitur. Nec argumentis plurimis opus est, frater carissime, ut pro∣bemus appellatione aquae baptisma significatum semper esse, & sic nos l 1.2496 intelligere debere; quando Dominus adveniens Baptismi & Calicis manifestaverit veritatem, qui aquam illam sidelem, aquam vi∣tae aeternae praeceperit credentibus in Baptismo dari; calicem vero docuerit exemplo magisterii sui, vini & aquae conjunctione misceri ¶ 1.2497. Calicem etenim m 1.2498 sub die passionis accipiens; benedixit, & dedit

discipulis suis, dicens: Bibite ex hoc omnes: a 1.2499 hic est enim 〈◊〉〈◊〉 * 1.2500 testamenti, qui pro multis b 1.2501 effundetur ¶ 1.2502 in remissionem 〈◊〉〈◊〉. Dico vobis, non bibam à modo c 1.2503 exista creatura vitis ¶ 1.2504 〈◊〉〈◊〉 in diem illum, quo vobiscum bibam d 1.2505 novum vinum in regno 〈◊〉〈◊〉 mei. Qua in parte invenimus calicem mixtum fuisse quom Do∣minus obtulit, & vinum fuisle, quod sanguinem suum dixit. 〈◊〉〈◊〉 apparet sanguinem Christi non offerri, si desit vinum calici; nec e 1.2506 sacrificium Dominicum legitima sanctificatione celebrari, nisi 〈◊〉〈◊〉 & sacrificium nostrum responderit passioni. Quomodo autem de creatura vitis novum vinum cum Christo in regno Patris bibemus. si in sacrificio Dei Patris & Christi vinum non offerimus, nec cali∣cem Domini dominica traditione miscemus? Beatus quoque Apo∣stolus Paulus à Domino electus & missus, & praedicator veritatis E∣vangelicae constitutus, haec eadem in Epistola sua f 1.2507 ponit, dicens: Dominus Jesus in qua nocte tradebatur, accepit panem, & g 1.2508 gratias * 1.2509 agens fregit, & dixit: Hoc est corpus meum, quod pro vobis trade∣tur, hocfacite in meam commemorationem. h 1.2510 Simili modo & cali∣cem postquam coenatum est accepit, dicens: i 1.2511 Hic calix novum te stamentum est in meo sanguine: hoc facite quotiescunque biberitis in meam commemorationem: quotiescunque enim ederitis panem istum & calicem biberitis, mortem Domini annunciabitis quoadus∣que veniat. Quod si & à Domino k 1.2512 praecipitur, & ab Apostolo ejus hoc idem confirmatur & traditur, ut quotiescunque biberimus in commemorationem Domini, hoc faciamus, quod fecit & Dominus; l 1.2513 invenimus non observari à nobis quod mandatum est, nisi eadem quae Dominus fecit, nos quoque faciamus, & m 1.2514 calicem Domini pari ratione milcentes à divino magisterio non recedamus. Ab Evange∣licis autem praeceptis omnino n 1.2515 recedendum non esse, & eadem quae magister docuit & fecit, discipulos quoque observare & facere debe∣re, constantius & fortius alio in loco o 1.2516 beatus Apostolus docet, di∣cens: Miror quod sic tam cito p 1.2517 demutamini ab eo qui vos vocavit * 1.2518 ad gratiam, ad aliud Evangelium, quod non est aliud, nisi sunt aliqui qui vos turbant, & volunt convertere Evangelium Christi ¶ 1.2519. Sed licet nos aut Angelus de coelo aliter annunciet, praeterquam quod annunciavimus vobis, anathema sit. Sicut praediximus,& nuncite∣rum dico: si quis vobis annunciaverit praeterquam quod accepistis, a∣nathema sit. Cum ergo neque ipse Apostolus, neque Angelus de coelo annunciare possit aliter aut docere, praeterquam quod semel Christus docuit, & Apostoli ejus annunciaverunt; miror satis unde hoc usurpatum sit, ut contra Evangelicam & Apostolicam disciplinam quibusdam in locis aqua ofseratur in Dominico calice, quae so∣la Christi sanguinem non possit exprimere.

Cujus rei sacramentum nec in Psalmis tacet Spiritus sanctus, faci∣ens * 1.2520

mentionem Dominici calicis, & dicens: Calix tuus inebrians ¶ 1.2521* 1.2522a 1.2523 quam peroptimus: calix autem qui inebriat, utique vino b 1.2524 mixtus est. Neque enim aqua inebriare quenquam potest. Sicautem calix Dominicus inebriat, c 1.2525 ut Noe in Genesi vinum bibens inebriatus est. * 1.2526 Sed quia ebrietas Dominici calicis & sanguinis non est talis, d 1.2527 qualis ebrietas vini secularis, cum diceret Spiritus sanctus in Psalmo: Ca∣lix tuus inebrians: addidit, quam peroptimus, quod scilicet calix Dominicus sic bibentes inebriet, ut sobrios faciat, ut mentes ad spi∣ritalem e 1.2528 sapientiam redigat, ut à f 1.2529 sapore isto seculari ¶ 1.2530 ad intelle∣ctum Dei unusquisque resipiscat: & quemadmodum vino isto com∣muni mens solvitur ¶ 1.2531, & anima relaxatur, & tristitia omnis exponi∣tur ¶ 1.2532; g 1.2533 ita epoto sanguine Domini h 1.2534 & poculo salutari, exponatur memoria veteris hominis, & fiat oblivio conversationis pristinae se∣cularis, & moestum pectus ac triste, quod prius peccatis angentibus premebatur ¶ 1.2535, divinae indulgentiae laetitia resolvatur; quod tunc de∣mum potest laetificare in Ecclesia Domini bibentem, si quod bibitur i 1.2536 Dominicam teneat veritatem. Quam vero perversum est, quam∣que contrarium, ut cum Dominus in nuptiis de aqua vinum fecerit, * 1.2537 nos de vino aquam faciamus: cum sacramentum quoque rei illius admonere & instruere nos debeat, ut in sacrisiciis Dominicis vinum potius offeramus. Nam quia apud Judaeos defecerat gratia spirita∣lis, defecit & vinum: vinea enim Domini sabaoth domus erat Isra∣el; * 1.2538 Christus autem docens & ostendens gentium populum succe∣dere, & in locum quem Judaei perdiderant, nos postmodum merito fidei pervenire, de aqua vinum fecit, id est, quod ad nuptias Christi & Ecclesiae, Judaeis cessantibus, plebs magis gentium conflueret, & conveniret, ostendit.

k 1.2539 Aquas namque populos significare, in Apocalypsi scriptura divi∣na * 1.2540 declarat, dicens: Aquae quas vidisti, super quas sedet meretrix * 1.2541 illa, populi, & turbae, & gentes Ethnicorum sunt, & linguae. Quod scilicet perspicimus & in sacramento calicis contineri. Nam quia nos omnes portabat Christus, qui & peccata nostra portabat; vide∣mus in aqua populum intelligi ¶ 1.2542, in vino vero l 1.2543 ostendi sangui∣nem

Christi ¶ 1.2544. Quando autem in calice vino aqua miscetur, 〈◊〉〈◊〉 populus adunatur, & credentium a 1.2545 plebs ei in quem credidit, copa∣latur & conjungitur. Quae copulatio & conjunctio aquae & vini miscetur in calice Domini, ut commixtio illa non 〈◊〉〈◊〉 ab invicem separari, Unde Ecclesiam, id est, plebem in Ecclesia constitutam fideliter & firmiter in eo quod credidit, perseverantem, nulla 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 poterit à Christo, quo minus haereat semper & maneat b 1.2546 indi∣vidua dilectio. Sic autem in c 1.2547 sanctificando calice Domini, 〈◊〉〈◊〉 aqua sola non potest, quomodo nec vinum solum potest ¶ 1.2548; nam si vinum tantum quis offerat, sanguis Christi incipit esse sine nobis: si vero aqua sit sola, plebs incipit esse sine Christo: quando 〈◊〉〈◊〉 u∣trumque miscetur, & adunatione confusa sibi invicem copulatur, tunc sacramentum spiritale & coeleste perficitur. Sic vero calix Domini non est aqua sola, aut vinum solum, nisi d 1.2549 utrumque sibi 〈◊〉〈◊〉, quomodo nec corpus Domini potest esse farina sola, aut aqua sola, nisi utrumque adunatum fuerit & copulatum, & panis unius compage solidatum. Quo & ipso sacramento populus noster osten∣ditur adunatus, ut quemadmodum grana multa in unum collecta, & commolita, & commixta, panem unum faciunt: sic in Christo qui est panis coelestis, unum sciamus esse corpus, cui conjunctus sit no∣ster numerus & adunatus.

Non est ergo, frater carissime, quod aliquis existimet sequcndam es∣se * 1.2550 quorundam consuetudinem, si qui in praeteritum in calice Domi∣nico aquam solam offerendam putaverint: quaerendum est enim, ip∣si quem sint secuti. Nam si in sacrificio quod, e 1.2551 Christus obtulerit ¶ 1.2552, non nisi Christus sequendus est ¶ 1.2553: utique id nos obaudire & 〈◊〉〈◊〉

oporter, quod Christus fecit, & quod faciendum esse mandavit; quando ipse in Evangelio dicat: Si feceritis quod mando vobis, jam * 1.2554a 1.2555 non dico vos servos, sed amicos. Et quod Christus debeat solus audiri, Pater etiam de coelo contestatur, dicens: Hic est filius me∣us * 1.2556b 1.2557 dilectissimus in quo bene sensi, ipsum audite. Quare si solus Christus audiendus est, non debemus attendere, c 1.2558 quid alius d 1.2559 ante nos faciendum putaverit, sed quid, qui ante omnes est, Christus pri∣or fecerit. Neque enim hominis consuetudinem sequi oportet, sed Dei veritatem; cum per Isaiam prophetam Deus loquatur & dicat: Sine causa autem colunt me, mandata & doctrinas hominum docen∣tes. * 1.2560 Et iterum Dominus in Evangelio hocidem repetat, dicens: Rejicitis mandatum Dei, ut traditionem vestram statuatis. Sed & * 1.2561 〈◊〉〈◊〉 in loco ponit & dicit: Qui solverit unum ex mandatis istis mini∣mis, * 1.2562 & sic docuerit homines, minimus vocabitur in regno coelorum. Quod si nec minima de mandatis Dominicis licet solvere; quanto magis tam magna, tam grandia, tam ad ipsum Dominicae passionis & nostrae redemtionis sacramentum pertinentia, fas non est infringe∣re; aut in aliud, quam quod divinitus institutum sit, humana tradi∣tione mutare? e 1.2563 Nam si Jesus Christus, Dominus & Deus noster, f 1.2564 ipse est summus sacerdos g 1.2565 Dei Patris; & sacrificium Patri se ip∣sum primus obtulit, & hoc fieri h 1.2566 in sui commemorationem praece∣pit: * 1.2567 utique ille sacerdos vice Christi vere fungitur, qui id quod Christus fecit, imitatur: & sacrificium verum & plenum tunc offert in Ecclesia Deo Patri, si sic incipiat offerre secundum quod ipsum Christum videat obtulisse. Ceterum omnis religionis & veritatis disciplina subvertitur, i 1.2568 nisiid quod spiritaliter praecipitur, & fideli∣ter reservetur.

Nisi si in sacrificiis matutinis ¶ 1.2569k 1.2570 hoc quis veretur, ne per saporem * 1.2571 vini ¶ 1.2572 redoleat sanguinem Christi. Sic ergo incipit & à passione Christi in persecutionibus fraternitas retardari, dum in oblationi∣bus discit de sanguine ejus & cruore confundi. Porro autem Do∣minus in Evangelio dicit: l 1.2573 Qui confusus me fuerit, confundetur * 1.2574

eum filius hominis. Et Apostolus quoque loquitur, dicens: Siho∣minibus * 1.2575 placerem; Christi servus non essem. Quomodo autem pos∣sumus propter Christum sanguinem fundere, qui sanguinem 〈◊〉〈◊〉 erubescimus bibere? An illa sibi aliquis contemplatione blanditur, quod etsi mane aqua sola offerri videtur, tamen cum ad coenandam venimus, mixtum calicem offerimus ¶ 1.2576: Sed cum coenamus, ad con∣vivium nostrum plebem convocare non possumus, ut 〈◊〉〈◊〉 veritatem ¶ 1.2577 fraternitate omni praesente celebremus. At enim non mane, sed post coenam mixtum calicem obtulit Dominus. 〈◊〉〈◊〉 ergo Dominicum post coenam celebrare debemus ¶ 1.2578 ut sic mix∣tum calicem frequentandis Dominicis offeramus? Christum offerre oportebat circa vesperam diei, ut hora ipsa sacrificii ostenderet occa∣sum & vesperam mundi, sicui in Exodo scriptum est: Et occidentil∣lum * 1.2579 omne vulgus synagogae filiorum Israel ad vesperam. Et iterum in Psalmis: Allevatio manum mearum sacrificium vespertinum. Nos * 1.2580 autem resurrectionem Domini mane celebramus. Et quia 〈◊〉〈◊〉 ejus mentionem in sacrificiis omnibus facimus (passio est enim Do∣mini ¶ 1.2581, sacrificium quod offerimus) nihil aliud quam quod ille fecit, facere debemus. Scriptura enim dicit: Quotiescunque enim ede∣ritis * 1.2582 panem istum & calicem istum biberitis, mortem Domini annun∣ciabitis quoadusque veniat. Quotiescunque ergo calicem in com∣memorationem Domini & passionis ejus offerimus, id quod constat Dominum fecisse, faciamus.

Et a 1.2583 viderit, frater carissime, si quis de antecessoribus nostris, * 1.2584 vel ignoranter, vel simpliciter non hoc observavit ¶ 1.2585 & tenuit, quod nos Dominus facere exemplo & magisterio suo docuit; potest simplicitati ejus de indulgentia Domini venia concedi, nobis vero non poterit ignosci, qui nunc à Domino admo∣niti

& instructi sumus, ut calicem Dominicum vino mixtum, secun∣dum quod Dominus obtulit, offeramus. Et de hoc quoque ad Col∣legas nostros literas dirigamus, ut a 1.2586 ubique lex Evangelica & tradi∣tio Dominica servetur, & ab eo quod Christus & docuit & fecit, non recedatur. Quae ultra jam contemnere, & in errore pristino perse∣verare, quid aliud est quam incurrere in objurgationem Domini in∣crepantis in Psalmo & dicentis: Ad quid exponis justificationes * 1.2587 meas, & assumis testamentum meum per os tuum? Tu autem odi∣sti disciplinam, & abjecisti sermones meos retro. Si videbas furem, concurrebas ei, & inter moechos b 1.2588 particulam tuam ponebas. Expo∣nere enim justificationes & testamentum Domini, & non hoc idem facere quod fecerit Dominus; quid aliud est, quam sermones ejus abjicere, & disciplinam Dominicam contemnere, nec terrena sed spiritalia furta & adulteria committere; dum quis de Evangelica ve∣ritate furatur Domini nostri verba & facta, & corrumpit atque adul∣terat praecepta divina? Sicut apud Hieremiam scriptum est: Quid est, * 1.2589 inquit, c 1.2590 paleis ad triticum? propter hoc ecce ego ad Prophetas, dicit Dominus, qui 〈◊〉〈◊〉 verba mea unusquisque à proximo suo, & sedu∣cunt populum meum in mendaciis suis, & in erroribus suis. Item * 1.2591 apud eundem alio loco: Et moechata est, inquit, in d 1.2592 lignum & lapi∣dem; & in his omnibus, non est reversa ad me. Quod furtum & adul∣terium ne in nos etiam cadat, cavere sollicite & timide, ac religiose observare debemus. Nam si sacerdotes Dei & Christi sumus, non in∣venio quem magis sequi quam Deum & Christum debeamus; quando * 1.2593 ipse in Evangelio maxime dicat: Ego sum lumen seculi. Qui me se∣cutus fuerit, e 1.2594 non ambulavit in tenebris, sed habebit lumen vitae. Ne ergo in tenebris ambulemus, Christum sequi & praecepta ejus observa∣ra debemus; quia & ipse in alio loco mittens Apostolos, dixit: Data * 1.2595 est mihi omnis potestas in coelo & in terra. Ite ergo & docete om∣nes gentes, f 1.2596 tingentes eos in nomine Patris & Filii & Spiritus sancti, docentes eos observare omnia quaecunque g 1.2597 praecepi vobis. Quare si in lumine Christi ambulare voluimus, à praeceptis & monitis ejus non recedamus; agentes gratias, quod dum instruit in futurum quid facere debeamus, de praeterito ignoscit quod simpliciter erravimus. Et quia jam secundus ejus adventus nobis appropinquat ¶ 1.2598; magis ac magis benigna ejus & larga dignatio corda nostra luce veritatis h 1.2599 illu∣minat ¶ 1.2600. Religioni igitur nostrae congruit & timori, & ipsi loco at∣que officio sacerdotii nostri, frater carissime, in Dominico calice mis∣cendo & i 1.2601 offerendo, custodire traditionis Dominicae veritatem ¶ 1.2602; & quod prius apud quosdam videtur erratum, Domino monente cor∣rigere: ut cum in claritate sua & majestate coelesti venire coeperit, inveniat nos tenere quod monuit, observare quod docuit, facere k 1.2603 quod fecit. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA LXIV. Cyprianus & ceteri Collegae qui in concilio affuerant numero lxvj. Fido fratri ¶ 1.2604 Salutem.

LEGIMUS literas tuas, frater carissime, quibus significa∣sti * 1.2605* 1.2606 de a 1.2607 Victore quondam Presbytero ¶ 1.2608, quod ei, antequam poe∣nitentiam * 1.2609 plenam egisset, & Domino Deo, in quem delique∣rat, * 1.2610 satisfecisset, temere Therapius collega noster immaturo tempore, & praepropera festinatione pacem dederit. Quae res nos satis mo∣vit, secessum esse à decreti nostri b 1.2611 auctoritate, ut ante legitimum & plenum tempus satisfactionis, & sine petitu & conscientia plebis ¶ 1.2612, nulla infirmitate urgente, ac necessitate cogente, pax ei concedere∣tur. Sed librato apud nos diu c 1.2613 consilio, satis fuit objurgare The∣rapium collegam nostrum, quod temere hoc fecerit; & instruxisse, ne quid tale de cetero faciat. Pacem tamen quomodocunque à sacer∣dote Dei semel datam ¶ 1.2614 non putavimus auferendam, ac per hoc Vi∣ctori communicationem fibi concessam usurpare permisimus.

Quantum vero ad causam infantium * 1.2615 pertinet ¶ 1.2616, quos dixisti in∣tra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quotidiano per totam hebdomaden abstinemus. Et 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de Judaica morositate magis, quam de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 laudat, & ratione non carere 〈◊〉〈◊〉 quorum tamen hodie magna pars exolevit. Idem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 jam sua baptismo adbibitam fuisse Unctionem 〈◊〉〈◊〉 Expristina, inquit discipliua, hoc est, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de cornu in sacerdotium solebant. Hoc vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aut ab Apostolis factitatum fuisse non legimus; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 post excessum Apostolorum, Christiani faciles 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 observationibus nondum obliterata retinuerint; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 si quis omitteret, annorum supra mille prope 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ebrueretur. Verba sunt in Apocalypsi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesias in Asta: Gratia sit vobis à Christo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vos reges & sacerdotes Deo & Patri suo. Sunt & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in Epistola priore: Vos estis genus electum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sancta. Quae de regno & sacerdotio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Hoc tamen 〈◊〉〈◊〉 atque etiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quantum ab origine Greca deducitur, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christianum ungi oportere, tanquam 〈◊〉〈◊〉 & sacerdotem. Nec alias convenientius, quam in ipso 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quo nomen 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ungi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 eum qui baptizatus sit, ait 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut accepto chrismate, id est unctione, esse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in se gratiam Christi possit. Adeoque Canon 〈◊〉〈◊〉 Synodi primae Arausicanae sic babet: Nullum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptizandi recepit officium, sine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inter nos placuit semel chrismari. De eo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptismate, quacunque necessitate faciente, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fuerit, in confirmatione sacerdos admonebitur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 administratio pro variorum Episcoporum ingenio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & in illo ipso Canone repcriuntur etiam in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 antiquis 〈◊〉〈◊〉 quaedam parum constanter; & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 posterioris accommodata. Nam & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unctiones, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ea quae in fronte 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quam in vertice 〈◊〉〈◊〉 placuit. Haec permissa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Episcopis reservata, persicientibus & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mysteria. Ad baptismi quoque disciplinam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ea, quae tradidit Lucas de fraterna 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inter sese post adeptionem baptismi. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in doctrinae Apostolorum, & communicatione, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & precibus. Sed in ea conversatione subit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 infantes & parvulos; non ita fuisse participes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut etiam baptizarentur. Hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 videtur ex antedictis, ubi 〈◊〉〈◊〉 sunt verba 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 priusquam tingere: & Apostoli 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 deinde baptizantis. Erat Deus ipse ratio, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 priusquam imponat signaculum fidei, quae fides, 〈◊〉〈◊〉 ex 〈◊〉〈◊〉 veniat, in homine non deprehenditur ante 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & sapientiae capaces. Adeoque in Actis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cum 〈◊〉〈◊〉 Philippo evangelizanti, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 viros & 〈◊〉〈◊〉 mentione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 usque ad Tertulliani tempora, res 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Et suere, qui occasione verbi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad me, quibus tamen aquas 〈◊〉〈◊〉 ari 〈◊〉〈◊〉 Dominus, etiam recens natos insantes baptizaverint. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 seculare aliquod negotium cum Deo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & fidejussores Christo dederint, adultos à side 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Quod sane displicuit Tertulliano. Quid 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est, inquit, sponsores 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ingeri? 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mortalitatem destituere 〈◊〉〈◊〉 suas 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 indolis falli. Ait quidem 〈◊〉〈◊〉 Nolite 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad me venire. Veniant ergo, dum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 docentur: fiant 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Quid 〈◊〉〈◊〉 innocens 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Parum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod omnes in Adamo 〈◊〉〈◊〉 cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 esse dixit 〈◊〉〈◊〉 aetatem; 〈◊〉〈◊〉 peccatum illud, 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 peccasse 〈◊〉〈◊〉 satis 〈◊〉〈◊〉 credidit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nos in Adamo quoque necesse est mori. 〈◊〉〈◊〉 etiam 〈◊〉〈◊〉 videtur 〈◊〉〈◊〉 tempore de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quam 〈◊〉〈◊〉 Et 〈◊〉〈◊〉 ad baptismum virgines ad. buc 〈◊〉〈◊〉 satis periculosum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sortean aliquae, postquam maturuissent, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 & cum in manum domumque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fidem facile 〈◊〉〈◊〉 cum 〈◊〉〈◊〉 cripi patiebantur. Nec 〈◊〉〈◊〉 absimile periculum in viduis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 occasione 〈◊〉〈◊〉 quoque 〈◊〉〈◊〉 fortasse 〈◊〉〈◊〉 ac 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pericula 〈◊〉〈◊〉 pro 〈◊〉〈◊〉 personae 〈◊〉〈◊〉 ac dispositione, etiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fore 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tamen circa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 guitatem sic 〈◊〉〈◊〉 Si qui pondus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 timebunt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est de salute. Hanc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 & resurrectionem ejus, additam quoque suisse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 obsignationem baptismi, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quodammodo fi∣dei, quae retro erat 〈◊〉〈◊〉 nec potest jam sine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 egem enim tinguendi impositam esse, & formam 〈◊〉〈◊〉 Quia in hac causa praevaricatoris potius quam interpretis par∣tes agere videtur Rigaltius; operae pretium fuerit, rem totam paucis retractare. Dicit inprimis, fieri, non nasci Christianos; & neminem fidelem baberi, 〈◊〉〈◊〉 Christum sciat, &c. Sed meminisse oportet, infantes ctiam à 〈◊〉〈◊〉 utero vocatos, & Spiritu sancto plenos, 〈◊〉〈◊〉 49. 1. Luc. 〈◊〉〈◊〉 15. Imo martyrii honore auctos, Matt. 2. 16. Porro certum est Judaeos non minus quam 〈◊〉〈◊〉 fide ad salutem pervenire, fide scil. in Messiam venturum, quemadmo∣dum nos, fide in illum orbi datum; & si 〈◊〉〈◊〉 infans licet, ad Circumcisionem, & proinde in 〈◊〉〈◊〉 admis∣sus, nihil est quod prohibeat infantem Christianum co∣dem privilegio gaudere. Infantium 〈◊〉〈◊〉 Ter∣tulliani aevo invaluisse satis constat ex libro ejus de Baptismo; tunc 〈◊〉〈◊〉 temporis docet 〈◊〉〈◊〉 adhi∣bitos fuisse. Et licet 〈◊〉〈◊〉 propria sententia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 innocens aetas ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tamen fatetur, si mortis periculum ingruat, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 si quis à sacro fonte in discrimine constitutos arceat. 〈◊〉〈◊〉 inquit, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sicuti aut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 temporis, aut personae conditio compellit. Tunc 〈◊〉〈◊〉 con∣stantia succurrentis excipitur, cum urget 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Quoniam reus erit perditi 〈◊〉〈◊〉 si superse∣derit praestare quod libere potuit. D. Augustinus Epist. 2. ait, Beatus quidem Cyprianus non aliquod 〈◊〉〈◊〉 condens no∣vum, sed 〈◊〉〈◊〉 si dem 〈◊〉〈◊〉 servans ad 〈◊〉〈◊〉 eos. qui 〈◊〉〈◊〉 ante octavum 〈◊〉〈◊〉 nativitatis non esse parvulum 〈◊〉〈◊〉 non carnem, sed animam dixit esse 〈◊〉〈◊〉 & modo natum rite 〈◊〉〈◊〉 posse, cum suis 〈◊〉〈◊〉 coepis∣copis censuit. Quomodo autem differendum baptismum infantium suadet Tertullianus, non minore de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quoque 〈◊〉〈◊〉 censet: in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est tam virginibus per maturitatem, quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aut nubant, aut 〈◊〉〈◊〉 corroborentur. 〈◊〉〈◊〉 demum concludit, si qui pondus 〈◊〉〈◊〉 baptismi, 〈◊〉〈◊〉 timebunt consecutionem quam dilationem. Sed hac ex parte Tertullianum audiendum nemo sanus dixerit. Hinc qui∣dem ortum duxit baptismi usquead mortis articulum di∣latio; & infame in 〈◊〉〈◊〉 Clinicorum nomen. Porro hic notandum, non officere Infantium baptismo, quod diem 〈◊〉〈◊〉 em 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prastet, ut ait Tertullia∣nus; & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 haec enim ad baptismum adultorum potissimum spectant, qui post Catechamenatus & quadragesimae de cursum, 〈◊〉〈◊〉 & expiati ad sacrum fontem pergebant.

secundum vel tertium diem, a 1.2617 quo nati sint, constitutos, baptiza∣ri non oportere, & considerandam esse legem circumcisionis 〈◊〉〈◊〉

intra octavum diem eum qui natus est baptizandum & Sanctifitican∣dum non putares; longe aliud in a 1.2618 concilio nostro omnibus visum est ¶ 1.2619. In hoc enim quod tu putabas esse faciendum, nemo consensit: sed universi potius judicavimus, nulli hominum nato b 1.2620 misencordiam Dei & gratiam denegandam. Nam cum Dominus in Evangeho 〈◊〉〈◊〉 dicat: Filius hominis non venit animas hominum perdere, sed sal∣vare; * 1.2621 quantum in nobis est, si fieri potest, nulla anima perdenda est. Quid enim ei deest, qui semel in utero Dei manibus formatus est? Nobis enim atque oculis nostris, secundum dierum fecularium cursum ¶ 1.2622, accipere, qui nati sunt, incrementum videntur: ceterum quaecunque à Deo fiunt, Dei factoris majestate & opere perfecta sunt. Esse denique apud omnes, five infantes, five majores natu, anam di∣vini muneris aequalitatem declarat nobis divinae scripturae c 1.2623 fides. Helisaeus super infantem Sunamitidis viduae filium qui mortuus jace∣bat, * 1.2624 ita se Deum deprecans superstravit, ut capiti caput, & faciei se∣cies applicaretur, & superfusi Helisaei membra singulis parvuli mem∣bris & pedes pedibus jungerentur. Quae res si secundum nativitatis nostrae & corporis qualitatem cogitetur, adulto & provecto infans non posset aequari, nec cohaerere & sufficere possent parva membra majoribus. Sed illic aequalitas divina & spiritalis exprimitur, quod pares atque aequales sint omnes homines, quando à Deo semel facti sunt; & possit aetas d 1.2625 nostra in incrementis corporum, secundum se∣culum, non secundum Deum habere discrimen: nisi si & gratia ipsa, quae baptizatis datur, pro aetate accipientium vel minor, vel major tribuitur; cum Spiritus sanctus non de mensura, sed de pietate at∣que indulgentia paterna aequalis omnibus praebeatur. Nam Deus * 1.2626 ut e 1.2627 personam non accipit, sic nec aetatem; cum se omnibus ad coele∣stis gratiae consecutionem aequalitate librata f 1.2628 praebeat patrem. Nam & quod vestigium infantis in primis partus sui diebus constituti, mundum non esse dixisti, quod unusquisque nostrum adhuc horreat exosculari ¶ 1.2629, nec hoc putamus ad coelestem gratiam dandam impedi∣dimento esse oportere, scriptum est enim: Omnia munda sunt * 1.2630 mundis.

Nec aliquis nostrum id debet horrere, quod Deus dignatus est sa∣cere. * 1.2631 Nam etsi adhuc infans à partu novus est, non ita est tamen,

ut quisquam illum in gratia danda atque in pace facienda horrere de∣beat osculari; quando in osculo infantis unusquisque nostrum pro sua religione ipsas adhuc recentes Dei manus debeat cogitare, quas in homine modo formato & a 1.2632 recens nato quodammodo exoscula∣mur, quando id quod Deus fecit amplectimur. b 1.2633 Nam quod in Ju∣daica circumcisione carnali octavus dies observabatur, sacramentum est ¶ 1.2634 in umbra atque in imagine ante praemissum, sed veniente Christo veritate completum. Nam quia octavus dies, id est, post Sabbatum c 1.2635 primus dies futurus erat, quo Dominus resurgeret & nos vivifica∣ret, & circumcisionem nobis spiritalem daret: hic dies octavus, id est, post Sabbatum primus & Dominicus praecessit in imagine, quae imago cessavit superveniente postmodum veritate, & data nobis spi∣ritali circumcisione.

Propter quod neminem putamus à gratia consequenda impedien∣dum * 1.2636 esse ea lege, quae jam statuta est, nec spiritalem circumcisionem impediri carnali circumcisione d 1.2637 debere, sed omnem omnino admit∣tendum esse ad gratiam Christi; quando & Petrus in Actis Apostolo∣rum loquatur, & dicat: Dominus mihi dixit e 1.2638 neminem hominum communem dicendum & immundum. Ceterum si homines impe∣dire * 1.2639 aliquid ad consecutionem gratiae posset; magis adultos, & pro∣vectos, & majores natu possent impedire peccata graviora. Porro autem si etiam f 1.2640 gravissimis delictoribus ¶ 1.2641 & in Deum multum ante peccantibus, cum postea crediderint, remissa peccatorum datur, & baptismo atque à gratia nemo prohibetur; quanto magis prohiberi non debet infans, qui recens natus nihil peccavit, nisi quod secundum Adam ¶ 1.2642 carnaliter natus, contagium mortis antiquae prima nativitate contraxit? qui ad remissam peccatorum g 1.2643 accipiendum hoc ipso fa∣cilius accedit, quod illi remittuntur non propria, sed aliena peccata. Eticcirco, frater carissime, haec fuit in concilio nostra sententia, à bap∣tismo atque à gratia Dei, qui omnibus misericors & benignus & pius est, neminem per nos debere prohiberi. Quod cum circa universos observandum sit atque retinendum: magis circa infantes ipsos & h 1.2644 recens natos observandum putamus, qui hoc ipso de ope nostra, ac de divina misericordia plus merentur, quod in primo statim nativita∣tis suae i 1.2645 ortu plorantes ¶ 1.2646 ac flentes, nihil aliud faciunt quam deprecan∣tur. Optamus te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. LXV. Cyprianus Epicteto ¶ 1.2647 fratri, & Plebi, a 1.2648 Assuras consistenti, Salutem.

GRAVITER & dolenter motus sum, fratres carissimi, * 1.2649 quod cognoverim b 1.2650 Fortunatianum quondam apud vos E∣piscopum * 1.2651¶ 1.2652, post gravem lapsum ruinae suae, pro integro 〈◊〉〈◊〉 agere velle, & Episcopatum sibi vindicare coepisse: quae res contri∣stavit me, primo propter ipsum, qui miser, vel diaboli tenebris in to∣tum excaecatus, vel quorundam sacrilega persuasione deceptus (cum debeat satisfacere, & ad Dominum exorandum, diebus ac noctibus, lacrymis, & orationibus, & precibus incumbere) audet sibi adhuc sacerdotium quod prodidit, vindicare; quasi post aras diaboli ac∣cedere ad altare Dei fas sit: aut non majorem in se iram & indigna∣tionem Domini in die judicii provocet; qui cum sidei, & virtutis dux fratribus esse non potuerit, persidiae, & audaciae, & temeritatis magister existat; & qui non docuit fratres in praelio fortiter stare, doceat eos, qui victi & prostrati sunt, nec rogare. Cum Dominus dicat: Illis fudistis libamina, & illis imposuistis sacrificia, c 1.2653 super * 1.2654 haec ergo non indignabor ¶ 1.2655, dicit Dominus? Et alio loco: Sa∣crificans * 1.2656 diis eradicabitur, nisi Domino soli. Item Dominus de∣nuo loquitur & dicit: Adoraverunt eos, quos fecerunt digiti eorum, & curvatus est homo, & humiliatus est vir, & non laxabo illis ¶ 1.2657. In * 1.2658 Apocalypsi quoque legimus iram Domini comminantis & dicentis; Si quis adorat bestiam & imaginem ejus, & accipit notam in fronte * 1.2659 sua & in manu, bibet & ipse de vino irae Dei, mixto in poculo 〈◊〉〈◊〉 ejus, & punietur igne & sulphure sub oculis sanctorum Angelorum, & sub oculis agni, & fumus de tormentis eorum in secula seculorum ascendet; nec habebunt requiem die ac nocte, qui adorant bestiam & imaginem ejus. Cum ergo haec tormenta, haec supplicia in die ju∣dicii Dominus comminetur iis qui diabolo obtemperant, & idolis sacrificant: quo modo se putat posse agere pro Dei sacerdote, qui obtemperavit & servivit diaboli sacerdotibus? aut quo modo putat manum suam transferri posse d 1.2660 ad Dei sacrificium & precem Domini, quae captiva fuerit sacrilegio & crimini? quando in scripturis divinis Deus ad sacrificium prohibeat accedere sacerdotes etiam in leviori crimine constitutos; & in Levitico dicat: Homo in quo fuerit vitium * 1.2661 & macula, non accedet offerre dona Deo. Item in Exodo: Et sa∣cerdotes * 1.2662 qui accedunt ad Dominum Deum sanctificentur, ne sorte derelinquat ¶ 1.2663 illos Dominus. Et iterum: e 1.2664 Et cum acccedunt mini∣strare * 1.2665

ad a 1.2666 altare sancti ¶ 1.2667, non adducent in se delictum, ne moriantur. Qui ergo b 1.2668 gravia in se delicta adduxerunt, id est, qui idolis sacrisican∣do sacrilega sacrificia fecerunt, sacerdotium Dei sibi vindicare non possunt, nec ullam in conspectu ejus precem pro fratribus facere; quan∣do in Evangelio scriptum sit: Deus peccatorem non audit, sed si c 1.2669 qui * 1.2670 Deum coluerit, & voluntatem ejus fecerit, illum audit: quamvis ¶ 1.2671 sic quorundam pectora d 1.2672 tenebrarum ingruentium profunda caligo cae∣caverit, ut de praeceptis salubribus nihil lucis admittant, sed semel à recto limite veri itineris aversi, per praeceps & e 1.2673 abruptum criminum suorum nocte atque errore rapiantur. Nec mirum, si consilia nostra aut Domini praecepta nunc abnuunt, qui Dominum negaverunt.

Stipes & oblationes & lucra defiderant ¶ 1.2674, quibus prius insa∣tiabiles * 1.2675 incubabant, & coenis atque epulis etiam nunc inhiant, quarum f 1.2676 crapulam nuper superstite indies cruditate ructabant; nunc manifestissime comprobantes, g 1.2677 nec ante se religioni, sed ven∣tri * 1.2678 potius & quaestui profana cupiditate servisse. Unde & ipsam venis∣se perspicimus, & credimus de Dei exploratione censuram, ne apud altare consistere, & contrectare ulterius perseverarent, pudorem in∣cesti, sidem persisi, religionem profani, divina terreni, sancta sacrilegi.

Quod ne tales ad h 1.2679 altaris impiamenta, & contagia fratrum * 1.2680 denuo redeant, omnibus viribus i 1.2681 excubandum est, ut quan∣tum possumus ab hac eos sui sceleris audacia retundamus; ne ad∣huc k 1.2682 agere pro sacerdote conentur, qui ad mortis extrema dejecti, ultra l 1.2683 lapsus laicos ¶ 1.2684 ruinae majoris pondere proruerunt. Si vero apud insanos furor insanabilis perseveraverit, & recedente Spiritu sancto, quae coepit caecitas in sua nocte permanserit; consilium no∣bis erit singulos fratres ab eorum fallacia separare; & ne quis in la∣queos erroris incurrat, ab eorum contagione secernere; quando nec oblatio sanctificari ¶ 1.2685 illic possit ¶ 1.2686, ubi Spiritus sanctus non sit, 〈◊〉〈◊〉

Dominus per ejus orationes & preces prosit, qui Dominum ipse violavit. Quod si Fortunatianus aut immemor criminis 〈◊〉〈◊〉 per diaboli caecitatem, aut minister & servus diaboli factus, ad 〈◊〉〈◊〉 fraternitatem in hoc suo furore permanserit: vos quantum potestis elaborate, & in hac caligine diaboli saevientis, fratrum men∣tes ab errore revocate; ne alienae dementiae facile consentiant, consentiant, ne se desperatorum delictis participes faciant; sed teneant integri a 1.2687 sa∣lutis suae & integritatis conservatae à se & custoditae perpetuum vi∣gorem. Lapsi vero magnitudinem delicti sui cognoscentes à de∣precando Domino non recedant, nec Ecclesiam Catholicam (quae una & sola est b 1.2688 à Domino constituta) derelinquant; sed 〈◊〉〈◊〉 immorantes, & Domini misericordiam deprecantes ad Ec∣clesiam pulsent, ut recipi illuc possint, ubi fuerunt, & ad Christum redeant, à quo recesserunt. Nec audiant eos c 1.2689 qui se fallaci & mor∣tali d 1.2690 circumventione decipiunt, cum scriptum sit: Nemo vos de∣cipiat * 1.2691 inanibus verbis; propterea enim venit ira Dei super 〈◊〉〈◊〉 contumaciae: Nolite ergo esse participes eorum. Ergo contumaces, & Deum non timentes, & ab Ecclesia in totum recedentes, nemo comitetur. Quod si quis impatiens fuerit ad deprecandum Domi∣num qui offensus est, & nobis obtemperare noluerit; sed desperatos & perditos secutus fuerit: e 1.2692 sibi imputabit, cum judicii dies venerit. Quomodo enim deprecari in die illo Dominum poterit, qui & ante hoc Christum, & nunc quoque Ecclesiam Christi negavit: & Epi∣scopis sanis & integris & viventibus non obtemperans, comitem se & participem morientibus praebuit? Opto vos, fratres carissimi. semper bene valere.

EPISTOLA LXVI. Cyprianus qui & Thascius ¶ 1.2693, Florentio cui & Pu∣piano, fratri, Salutem.

EGO te, frater, ¶ 1.2694 credideram tandem jam ad poenitentiam con∣verti, * 1.2695* 1.2696 quod in praeteritum tam infanda, tam turpia, tam etiam gentilibus execranda aut audisses de nobis temere, aut cre∣didisses. Porro autem etiam nunc in literis tuis animadverto eun∣dem te adhuc esse, qui prius fueras, a 1.2697 eadem te de nobis credere, & in eo quod credideris perseverare; & ne forte claritatis & martyrii tui dignitas ¶ 1.2698 nostra communicatione maculetur, in mores nostros di∣ligenter inquirere, & post Deum judicem qui sacerdotes sacit, te velle, non dicam de me, (quantus b 1.2699 enim ego sum?) sed de Dei & Christi judicio judicare. Hoc est in Deum non credere, hoc est re∣bellem adversus Christum & adversus Evangelium ejus existere, ut cum ille dicat: Nonne duo passeres asse veneunt, & neuter eorum * 1.2700 cadit in terram sine Patris voluntate? & probet majestas ejus & ve∣ritas sine conscientia & permissu Dei c 1.2701 etiam minora non fieri, tu existimes sacerdotes Dei sine conscientia ejus in Ecclesia ordinari? Nam credere quod indigni & incesti ¶ 1.2702 sint qui ordinantur; quid ali∣ud est, d 1.2703 quam credere quod non à Deo, nec per Deum sacerdotes ejus in Ecclesia constituantur? An putas majus esse de me meum, quam Dei testimonium? cum Dominus ipse doceat & dicat testimo∣nium non esse verum, si quis ipse de se testis existat, eo quod unus∣quisque utique e 1.2704 sibi faveat, nec contra se aliquis infesta & adversa de∣promat; fides vero f 1.2705 sincera sit veritatis, si in praedicationibus no∣stris ¶ 1.2706 alius sit praedicator ac testis. Si testimonium, inquit, dixero * 1.2707 de me; testimonium meum non est verum ¶ 1.2708: alius est enim ¶ 1.2709 qui te∣stis est de me. Quod si ipse g 1.2710 Dominus, omnia postmodum judica∣turus, noluit de testimonio suo sibi credi, sed maluit de judicio ac te∣stimonio Dei Patris probari: quanto magis hoc servos ejus observa∣re

oportet, qui judicio ac testimonio Dei non probantur tantum 〈◊〉〈◊〉 etiam gloriantur? Praevaluit autem apud te contra divinam 〈◊〉〈◊〉, & contra a 1.2711 conscientiam nostram fidei suae viribus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & malignorum commentum; quasi apud lapsos & 〈◊〉〈◊〉, & extra Ecclesiam positos, de quorum pectoribus 〈◊〉〈◊〉 Spiritus sanctus, esse aliud possit nisi mens prava, & fallax 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & odia venenata, & sacrilega mendacia, quibus qui credit, cum 〈◊〉〈◊〉 necesse est inveniatur, cum judicii dies venerit.

Quod vero dixisti sacerdotes humiles esse debere, quia & Domi∣nus * 1.2712 & Apostoli ejus humiles fuerunt; humilitatem meam & 〈◊〉〈◊〉 omnes, & gentiles quoque optime norunt & diligunt; & tu 〈◊〉〈◊〉 noveras & diligebas, cum adhuc in Ecclesia esses, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Quis autem nostrum longe est ab humilitate, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui quotidie fratribus servio, & venientes ad Ecclesiam singulos 〈◊〉〈◊〉 & cum voto & gaudio suscipio: an tu qui te b 1.2713 Episcopum E∣piscopi, & judicem judicis ad tempus à Deo dati constituis? cum Dominus Deus in Deuteronomio dicat: Et homo quicunque fecerit * 1.2714 in superbia, ut non exaudiat sacerdotem, aut judicem, quicunque su∣erit in diebus illis, morietur homo ille, & omnis populus cum audi∣erit timebit, & non agent impie etiam nunc. Et iterum ad Samue∣lem loquitur & dicit: Non te spreverunt, sed me spreverunt. Et * 1.2715 adhuc Dominus in Evangelio, cum ei dictum esset: Sic respondes pontisici? custodiens & c 1.2716 docens sacerdotalem honorem 〈◊〉〈◊〉 oportere, contra pontificem nihil dixit, sed innocentiam suam tan∣tummodo purgans responderit, dicens: Si male locutus sum, expro∣bra * 1.2717 de malo: si autem bene, quid me caedis? Item beatus Aposto∣lus, cum ei dictum esset: Sic insilis in sacerdotem ¶ 1.2718 Dei maledicendo * 1.2719 nihil contumeliose locutus sit adversus sacerdotem: quando & po∣tuerit se constanter exerere adversus eos qui Dominum crucisixissent, & qui jam Deum & Christum, & templum, & sacerdotium d 1.2720 perdi∣dissent. Sed quamvis in falsis & spoliatis sacerdotibus umbram ta∣men ipsam inanem sacerdotalis nominis cogitans, dixerit: Nescie∣bam fratres quia pontifex est: scriptum est enim: e 1.2721 Principem po∣puli * 1.2722 tui non maledices. Nisi si sacerdos tibi fui ante persecutio∣nem, quando mecum communicabas; post persecutionem sacerdos esse desivi. Persecutio enim veniens te ad summam martvrii subli∣mitatem provexit, me autem proscriptionis f 1.2723 onere depressit, cum publice legeretur: Si quis tenet vel possidet de bonis Caecilii Cy∣priani Episcopi Christianorum ¶ 1.2724; ut etiam qui non g 1.2725 credebant Deo Episcopum constituenti, vel diabolo crederent Episcopum pro∣scribenti.

Nec haec jacto, sed dolens profero ¶ 1.2726, cum te judicem Dei constitu∣as * 1.2727 & Christi, qui dicit ad Apostolos, ac per hoc ad omnes Praepositos,

qui Apostolis vicaria ordinatione succedunt: Qui audit vos, me au∣dit, & qui me audit, audit eum qui me misit. Et qui rejicit vos, me re∣jicit, * 1.2728 & qui me rejicit, rejicit eum qui me misit. Inde enim schismata & haereses obortae sunt & oriuntur, dum Episcopus qui unus est, & Eccle∣siae praeest, superba quorundam praesumtione contemnitur, & homo di∣gnatione Dei honoratus, indignus abhominibus judicatur. Quis enim hic est superbiae tumor, quae arrogantia animi, quae mentis inflatio, ad cognitionem suam ¶ 1.2729 praepositos & sacerdotes vocare; acnisi apud te purgati fuerimus, & sententia tua absoluti, a 1.2730 ecce jam sex annis ¶ 1.2731 nec fraternitas habuerit Episcopum, nec plebs praepositum, nec grex pastorem, nec Ecclesia gubernatorem, nec b 1.2732 Christus antistitem, nec Deus sacerdotem? Subveniat Pupianus & sententiam dicat: & judi∣cium Dei & Christi in acceptum referat; ne tantus fidelium numerus, qui sub nobis accersitus est, sine spe salutis & pacis exisse videatur; c 1.2733 nec novus credentium populus, nullam per nos consecutus d 1.2734 esse baptismi & Spiritus sancti gratiam judicetur; ne tot lapsis & poeni∣tentibus, pax data, & communicatio nostra e 1.2735 examinatione concessa, judicii tui auctoritate solvatur. Annue aliquando & dignare pronun∣ciare de nobis, & Episcopatum nostrum f 1.2736 cognitionis tuae auctoritate firmare, ut Deus & Christus ejus agere tibi gratias possint, quod per te sit antistes & rector, altari eorum pariter & plebi restitutus.

Apes habent regem ¶ 1.2737 & g 1.2738 ducem pecudes, & fidem servant la∣trones, * 1.2739h 1.2740 mancipi ¶ 1.2741 obsequio pleno humilitatis obtemperant. Quan∣to simpliciores & meliores vobis sunt brutae pecudes, & muta anima∣lia, & cruenti licet ac furentes inter gladios atque inter arma praedo∣nes? Praepositus illic agnoscitur & timetur, quem non sententia divi∣na constituit, sed in quem factio perdita & nocens caterva consensit.

Dixisti sane scrupulum tibi esse tollendum de animo, in quem in∣cidisti. * 1.2742 Incidisti, sed tua crudelitate irreligiosa. Incidisti, i 1.2743 sed tua mente, & voluntate sacrilega, dum incesta, dum impia, dum nefan∣da contra fratrem, contra sacerdotem facile audis, libenter credis; aliena mendacia quasi propria & privata defendis; nec recordaris scriptum esse: Sepi aures tuas spinis, & noli audire linguam nequam: * 1.2744 & iterum: Malus obaudit linguae iniquorum, justus autem non inten∣dit * 1.2745 labiis mendacibus. Quare in hunc scrupulum non inciderunt martyres Sancto spiritu pleni, & ad conspectum Dei ¶ 1.2746 & Christi ejus, passione jam proximi? qui ad Cyprianum Episcopum literas de car∣cere dixerunt, sacerdotem Dei agnoscentes & contestantes ei. Qua∣re in hunc scrupulum non inciderunt tot coepiscopi collegae mei, qui

vel cum de medio a 1.2747 recederent ¶ 1.2748, proscripti sunt, vel apprehensi in carcere & in catenis fuerunt; aut qui in exilium relegati, illustri itine∣re ad Dominum profecti sunt; aut qui quibusdam locis animadversi coelestes coronas de Domini clarificatione sumserunt? Quare in hunc scrupulum non inciderunt de plebe ista nostra quae apud nos est, & nobis de Dei dignatione commissa est, tot Confessores quaestionati ¶ 1.2749 & torti, & insignium vulnerum & cicatricum memoria gloriosi? tot virgi∣nes integrae? tot laudabiles viduae? Ecclesiae denique universae per totum mundum nobiscum unitatis vinculo copulatae? b 1.2750 Nisi si om∣nes isti communicantes mecum, secundum quod scripsisti, polluto nostro ore polluti sunt, & spem vitae aeternae communicationis nostrae contagione perdiderunt; Pupianus solus integer, inviolatus, san∣ctus, pudicus, qui nobis miscere se noluit, in paradiso atque in regno coelorum solus habitabit.

Scripsisti quoque quod Ecclesia nunc propter me portionem sui * 1.2751 in disperso habeat, quando omnis Ecclesiae populus & collectus sit & adunatus, & individua concordia sibi junctus; & soli illi foris re∣manserint, qui & si intus essent, ejiciendi fuerant: nec patiatur Dominus populi sui protector & tutor triticum de area sua diripi, sed solae possint paleae de Ecclesia separari, quando & Apostolus di∣cat: Quid enim si exciderunt à fide quidam illorum? Nunquid infi∣delitas * 1.2752 illorum fidem Dei evacuavit? absit. Est enim Deus verax, omnis autem homo mendax. Et Dominus quoque in Evangelio, cum eum loquentem discipuli derelinquerent, conversus ad duode∣cim dixerit: Nunquid & vos vultis ire? Respondet ei Petrus, dicens: Domine, ad quem c 1.2753 ibimus? d 1.2754 verba vitae aeternae habes, & nos credi∣mus * 1.2755 & cognovimus, quoniam tu es filius Dei vivi. Loquitur illic Petrus ¶ 1.2756, super quem aedificata fuerat Ecclesia; Ecclesiae nomine docens & ostendens, quia etsi contumax ac superba obaudire volen∣tium multitudo discedat, Ecclesia tamen à Christo non recedit, & illi sunt Ecclesia plebs sacerdoti adunata, & pastori suo grex adhae∣rens. Unde scire debes Episcopum in Ecclesia esse, & Ecclesiam in Episcopo ¶ 1.2757; & si qui cum Episcopo non sint, in Ecclesia non esse; & frustra sibi blandiri eos, qui pacem cum sacerdotibus Dei non ha∣bentes obrepunt, & latenter apud quosdam communicare se cre∣dunt; quando Ecclesia quae catholica una est, scissa non sit, neque divisa; sed sit utique connexa, & cohaerentium sibi invicem sacerdo∣tum glutino copulata.

Quamobrem, frater, si majestatem Dei, qui sacerdotes e 1.2758 ordinat, * 1.2759

cogitaveris: si Christum, qui arbitrio, & nutu, ac praesentia sua & praepositos ipsos, & Ecclesiam cum praepositis gubernat, aliquan∣dorespexeris; si de innocentia sacerdotum non humano odio, sed divino judicio credideris; si temeritatis & superbiae atque insolentiae tuae agere vel sero poenitentiam coeperis; si Deo & Christo ejus, qui∣bus servio, & quibus puro atque immaculato ore sacrificia, & in per∣secutione pariter & in pace, indesinenter offero ¶ 1.2760, plenissime satis∣feceris; communicationis tuae poterimus habere rationem, manente tamen apud nos divinae censurae respectu, & metu; ut prius Domi∣num meum consulam an tibi pacem dari, & te ad communicatio∣nem Ecclesiae suae admitti sua ostensione & admonitione permittat. Memini enim quid jam mihi sit ostensum ¶ 1.2761, imo a 1.2762 quid servo obse∣quenti & timenti, de Dominica & divina auctoritate praeceptum; qui inter cetera quae ostendere & revelare dignatus est, & hoc addi∣dit: Itaque qui Christo non b 1.2763 credit sacerdotem facienti, postea credere c 1.2764 incipiet sacerdotem vindicanti. Quanquam sciam somnia ridicula & visiones ineptas quibusdam videri, sed utique illis qui malunt contra sacerdotes credere, quam sacerdoti. Sed nihil mi∣rum, quando de Joseph fratres sui dixerunt: Ecce somniator ille * 1.2765 venit; nunc ergo venite, occidamus illum; & somniator postea ¶ 1.2766 quod somniaverat, consecutus sit, & occisores ac venditores confusi sint: ut qui verbis prius non credidissent, factis postmodum crederent. De iis autem quae tu egisti vel in persecutione, vel in pace, stultum est, ut velim te judicare, quando tu magis judicem te nostri consti∣tueris. Haec pro animi mei pura conscientia, & Dei mei fiducia re∣scripsi. Habes tu literas meas, & ego tuas: in die judicii ante tri∣bunal Christi d 1.2767 utraeque recitabuntur ¶ 1.2768.

EPISTOLA LXVII. Cyprianus, Caecilius, Primus, Polycarpus, a 1.2769 Nicomedes, Lucianus, Successus, Sedatus, Fortunatus, Januarius, Secundus, Pomponius, Honoratus, Victor, 〈◊〉〈◊〉, Sattius, Petrus, alius Januarius, Saturninus, alius Au∣relius, Venantius, Quietus, Rogatianus, Tenax, Felix, Faustus, Quintus, alius Saturninus, Lucius, Vincanti∣us, Libosus, Geminius, Marcellus, Iambus, Adelphius, Victoricus, & Paulus, Felici Presbytero, & 〈◊〉〈◊〉 consistentibus ad Legionem ¶ 1.2770 & Asturicae; item Laelio di∣acono, & plebi Emeritae consistentibus, fratribus in 〈◊〉〈◊〉 no, Salutem.

CUM in unum convenissemus, legimus literas vestras, 〈◊〉〈◊〉 * 1.2771* 1.2772b 1.2773 dilectissimi, quas ad nos per Felicem & Sabinum coepisco∣pos nostros pro fidei vestrae integritate, & pro Dei timore fecistis, significantes Basilidem & Martialem libellis idololatriae com∣maculatos, & nefandorum facinorum conscientia vinctos, Episcopa∣tum gerere, & sacerdotium Dei administrare non oportere: & desi∣derastis rescribi ad haec vobis ¶ 1.2774, & justam pariter ac necessariam 〈◊〉〈◊〉 vestram vel solatio, vel auxilio nostrae sententiae 〈◊〉〈◊〉 vari. Sed enim defiderio huic vestro non tam nostra confilia, quam divina praecepta respondent, quibus jam pridem mandatur voce ce∣lesti, & Dei lege praescribitur, quos & quales oporteat deservire altan, & sacrificia divina celebrare. In Exodo namque ad Moysen 〈◊〉〈◊〉 loquitur, & monet dicens: Sacerdotes, qui accedunt ad Dominum * 1.2775 Deum, sanctificentur, ne forte derelinquat illos Dominus. 〈◊〉〈◊〉: Et cum accedunt ministrare ad altare Sancti, non adducent * 1.2776 in se delictum, ne moriantur. Item in Levitico praecipit 〈◊〉〈◊〉 & dicit: Homo, in quo fuerit macula & vitium, non accedet 〈◊〉〈◊〉 * 1.2777 dona Deo. Quae cum c 1.2778 praedicta & manifesta sint nobis, praecep∣tis divinis necesse est obsequia nostra deserviant, nec personamm ejusmodi rebus accipere; aut aliquid cuiquam largiri potest 〈◊〉〈◊〉 indulgentia, ubi intercedit, & legem tribuit divina praescriptio. Neque enim immemores esse debemus, quid ad Judaeos per 〈◊〉〈◊〉 prophetam locutus sit Dominus, increpans & indignans, quod 〈◊〉〈◊〉 divinis praeceptis, humanas doctrinas sequerentur ¶ 1.2779: 〈◊〉〈◊〉 * 1.2780

iste, inquit, labiis suis a 1.2781 honorificat me, cor vero eorum b 1.2782 longe separatum est à me. Sine causa autem colunt me ¶ 1.2783, mandata doctrinas hominum docentes. Quod item Dominus in Evangelio repetit & dicit: Rejicitis mandatum Dei, ut traditionem vestram * 1.2784 statuatis.

a 1.2785 Quae ante oculos habentes, & sollicite ac religiose considerantes, * 1.2786 in ordinationibus sacerdotum non nisi immaculatos & integros anti∣stites eligere debemus, qui sancte & digne sacrificia Deo offerentes, audiri in precibus possint quas faciunt pro plebis Dominica incolu∣mitate: cum scriptum sit: Deus c 1.2787 peccatorem non audit; sed si * 1.2788 quis Deum coluerit, & voluntatem ejus fecerit, illum audit. Prop∣ter quod d 1.2789 plena diligentia, & exploratione sincera oportet eos ad sa∣cerdotium deligi, quos à Deo constet audiri. Nec sibi plebs blandia∣tur quasi immunis esse à e 1.2790 contagio delicti possit, cum sacerdote pec∣catore communicans, & ad injustum atque illicitum prapositi sui Episcopatum consensum suum commodans, quando per Osee Pro∣phetam comminetur & dicat censura divina: Sacrificia eorum tan∣quam * 1.2791 panis luctus: omnes qui manducant ea, contaminabuntur. Docens scilicet & ostendens omnes omnino ad peccatum constringi, f 1.2792 qui fuerint profani & injusti sacerdotis sacrificio contaminati. Quod item in Numeris manifestari invenimus, quando Chore, & Da∣than, * 1.2793 & Abiron contra Aaron sacerdotem sacrificandi sibi licentiam vindicaverunt. Illic quoque per Moysen praecepit Dominus ut ab eis populus separetur, ne facinorosis conjunctus eodem facinore & ipse perstringatur: Separamini, inquit, à tabernaculis hominum istorum durissimorum ¶ 1.2794, & nolite tangere ea g 1.2795 quae ad eos pertinent, ne simul pereatis in peccato eorum. Propter quod plebs ob∣sequens praeceptis Dominicis, & Deum metuens, à peccatore prae∣posito separare se debet, nec se ad sacrilegi sacerdotis sacrificia misce∣re; quando ipsa maxime habeat potestatem vel eligendi dignos sa∣cerdotes ¶ 1.2796, vel indignos recusandi. Quod & ipsum videmus de divi∣na

auctoritate descendere, ut sacerdos plebe praesente, sub 〈◊〉〈◊〉 oculis deligatur, & dignus atque idoneus publico judicio ac 〈◊〉〈◊〉 comprobetur, sicut in Numeris Dominus Moysi praecepit 〈◊〉〈◊〉 Apprehende Aaron fratrem tuum, & Eleazarum filium ejus, & im∣pones * 1.2797 eos in montem coram omni Synagoga, & exue Aaron stolam ejus, & indue Eleazarum filium ejus, & Aaron appositus moriatur illic. Coram omni Synagoga jubet Deus constitui sacerdotem. 〈◊〉〈◊〉 est, instruit & ostendit ordinationes sacerdotales non nisi sub 〈◊〉〈◊〉 assistentis conscientia fieri oportere ¶ 1.2798, ut plebe praesente vel detegan∣tur malorum crimina, vel bonorum merita praedicentur, & sit ordi∣natio justa & legitima; quae omnium suffragio & judicio fucrit 〈◊〉〈◊〉. Quod postea secundum divina magisteria observatur in Actis Apostolorum; quando de ordinando in locum b 1.2799 Judae 〈◊〉〈◊〉 Petrus ad plebem loquitur: Surrexit, inquit, Petrus in 〈◊〉〈◊〉 * 1.2800 discentium ¶ 1.2801, fuit autem turba in uno ¶ 1.2802. Nec hoc in Episcoporum tantum & sacerdotum, c 1.2803 sed in d 1.2804 Diaconorum ordinationibus 〈◊〉〈◊〉 Apostolos animadvertimus, de quo & ipso in Actis eorum scriptum est: Et convocaverunt, inquit, illi duodecim totam ple∣bem * 1.2805¶ 1.2806 discipulorum, & dixerunt eis. Quod utique iccirco tam dili∣genter & caute convocata plebe tota gerebatur, ne quis ad 〈◊〉〈◊〉 ministerium, vel ad sacerdotalem locum indignus obreperet. Ordi∣nari enim nonnunquam indignos non secundum Dei voluntatem. sed secundum humanam praesumtionem ¶ 1.2807, & haec Deo displicere, 〈◊〉〈◊〉 non veniant ex legitima & justa ordinatione, Deus ipse manifestat per Osee prophetam, dicens: Sibimetipsis constituerunt regem, & * 1.2808 non per me ¶ 1.2809.

Propter quod diligenter de traditione divina, & Apostolica obser∣vatione e 1.2810 servandum est & tenendum quod apud nos quoque, & 〈◊〉〈◊〉 per provincias universas tenetur, ut ad ordinationes rite celebran∣das, * 1.2811 ad eam plebem, cui praepositus ordinatur, Episcopi eiusdem Provinciae proximi quique conveniant, & Episcopus deligatur plebe praesente, quae singulorum vitam plenissime novit, & uniuscujusque actum de ejus conversatione perspexit. Quod & apud vos factum videmus in Sabini collegae nostri ordinatione, ut de universae frater∣nitatis suffragio, & de Episcoporum qui in praesentia convenerant, quique de eo ad vos literas fecerant, judicio; Episcopatus ei deseindere, & manus ei in locum Basilidis imponeretur. Nec rescindere ordinationem ¶ 1.2812 jure perfectam potest ¶, quod Basilides post crimina

sua detecta, a 1.2813 & conscientiam etiam propria confessione nudatam Roman pergens ¶ 1.2814, Stephanum Collegam nostrum longe positum, & gestae rei b 1.2815 ac tacitae veritatis ignarum fefellit, ut exambiret reponi ¶ 1.2816 se injuste in Episcopatum, de quo fuerat c 1.2817 juste depositus. Hoc eo pertinet ut Basilidis non tam abolita sint, quam cumulata delicta, ut ad superiora peccata ejus etiam fallaciae & circumventionis crimen accesserit. Neque enim tam culpandus est ille, cui negligenter ob∣reptum est, quam hic execrandus, qui fraudulenter obrepsit. Ob∣repere autem si hominibus Basilides potuit, Deo non potest, cum scriptum sit: Deus non deridetur. Sed nec Martiali potest profu∣isse * 1.2818 fallacia, quo minus ipse quoque delictis gravibus involutus ¶ 1.2819 E∣piscopatum tenere non debeat, quando & Apostolus moneat, & di∣cat: Episcopum oportet esse sine crimine, quasi Dei dispensatorem. * 1.2820 Quapropter cum (sicut scripsistis fratres dilectissimi, ut & Felix & Sabinus collegae nostri asseverant; utque alius Felix de d 1.2821 Caesarau∣gusta fidei cultor ac defensor veritatis, literis suis e 1.2822 significat) Basi∣lides & Martialis nefando idololatriae libello contaminati sint: Basi∣lides adhuc insuper praeter libelli maculam cum in insirmitate de∣cumberet, in Deum blasphemaverit, & se Blasphemasse confessus sit; & Episcopatum pro conscientiae suae vulnere sponte deponens, ad agendam poenitentiam conversus sit, Deum deprecans, & satis gra∣tulans, si sibi vel laico communicare contingeret ¶ 1.2823: Martialis quo∣que praeter gentilium turpia & f 1.2824 lutulenta convivia ¶ 1.2825: g 1.2826 & collegia 〈◊〉〈◊〉 frequentata ¶ 1.2827, & filios in eodem collegio exterarum gentium more apud profana sepulcra ¶ 1.2828 depositos, & alienigenis consepultos;

actis etiam publice habitis apud procuratorem Ducenarium ¶ 1.2829 〈◊〉〈◊〉 temperasse se idololatriae ¶ 1.2830, & Christum negasse contestatus sit: 〈◊〉〈◊〉 que alia multa sint & gravia delicta, quibus Basilides & 〈◊〉〈◊〉 a 1.2831 implicati tenentur; frustra tales Episcopatum sibi usurpare 〈◊〉〈◊〉, cum b 1.2832 manifestum sit ejusmodi homines nec Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 posse praeesse, nec Deo sacrificia offerre debere. Maxime cum 〈◊〉〈◊〉 pridem nobiscum & cum omnibus omnino Episcopis in toto 〈◊〉〈◊〉 constitutis, etiam Cornelius Collega noster, sacerdos pacificus 〈◊〉〈◊〉, & martyrio quoque dignatione Domini honoratus, 〈◊〉〈◊〉 ejusmodi homines ad poenitentiam quidem agendam posse 〈◊〉〈◊〉 ab ordinatione autem Cleri atque sacerdotali honore prohiberi.

* 1.2833 Nec vos moveat, fratres dilectissimi, si apud quosdam in 〈◊〉〈◊〉 * 1.2834 temporibus aut lubrica fides nutat, aut Dei c 1.2835 timor apud 〈◊〉〈◊〉 vacillat, aut pacifica concordia non perseverat. Praenunciata sunt 〈◊〉〈◊〉 * 1.2836 futura in seculi fine; & Domini voce, atque Apostolorum contestation * 1.2837 praedictum est, deficiente jam mundo, atque appropinquante Anti∣christo, ¶ 1.2838, bona quaeque deficere, mala vero & adversa 〈◊〉〈◊〉. Non sic tamen, quamvis novissimis temporibus, in Ecclesia Dei aut 〈◊〉〈◊〉 gelicus vigor cecidit ¶ 1.2839, aut d 1.2840 Christianae virtutis aut fidei 〈◊〉〈◊〉 elanguit, ut non supersit portio sacerdotum, quae minime ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ruinas, & fidei naufragia succumbat; sed fortis & stabilis hono∣rem divinae majestatis & sacerdotalem dignitatem plena 〈◊〉〈◊〉 ob∣servatione tueatur. Meminimus & tenemus, succumbentibus 〈◊〉〈◊〉 * 1.2841 & cedentibus ceteris, Mattathiam legem Dei vindicasse sortiter: Heliam, Judaeis f 1.2842 deficientibus atque à religione divina 〈◊〉〈◊〉, * 1.2843 stetisse & certasse sublimiter: Danielem nec g 1.2844 sollicitudune regionis * 1.2845

alienae, nec persecutionis assiduae infestatione deterritum, fre∣quenter ac fortiter a 1.2846 gloriosa edidisse martyria: tres item pueros * 1.2847 nec annis, nec minis fractos, contra ignes Babylonios fideliter obsti∣tisse, & b 1.2848 victorem regem in ipsa sua captivitate vicisse. Viderit vel praevaricatorum numerus, vel proditorum, qui nunc in Ecclesia con∣tra Ecclesiam surgere, & fidem pariter ac veritatem labefactare coe∣perunt. Permanet apud 〈◊〉〈◊〉 sincera mens, & religio integra, & non nisi Domino & Deo suo anima devota, nec Christianam fidem aliena perfidia deprimit ad ruinam, sed magis excitat & exaltat ad gloriam, secundum quod beatus Apostolus Paulus hortatur, & dicit: Quid enim si exciderunt à fide quidam eorum? nunquid infidelitas * 1.2849 illorum fidem Dei evacuavit? absit. Est enim Deus verax, omnis autem homo mendax. Si autem omnis homo mendax est, & solus Deus verax; quid aliud servi, & maxime sacerdotes Dei facere debe∣mus, nisi ut humanos errores ¶ 1.2850 & mendacia relinquamus, & praecep∣ta dominica custodientes, in Dei veritate maneamus? c 1.2851 Quare etsi aliqui de collegis nostris d 1.2852 extiterunt, fratres dilectissimi, qui deifi∣cam disciplinam negligendam putant, & cum Basilide & Martiale te∣mere communicant, conturbare fidem nostram res ista non debet, cum Spiritus Sanctus in Psalmis talibus comminetur, dicens: Tu * 1.2853 autem odisti disciplinam, & abjecisti sermones meos retro: e 1.2854 si vide∣bas furem concurrebas ei, & cum f 1.2855 adulteris portionem tuam po∣nebas. Consortes & participes ostendit eos alienorum delictorum fieri, qui fuerint delinquentibus copulati. Sed & hoc idem Paulus Apostolus scribit & dicit: Susurratores, detractores, abhorrentes * 1.2856 Deo, injuriosi, superbi, jactantes sui, adinventores malorum, qui cum justitiam Dei cognovissent, non intellexerunt ¶ 1.2857, quoniam qui talia a∣gunt, morte sunt digni, non tantum qui g 1.2858 faciunt ea, sed & qui con∣sentiunt eis qui haec agunt. Quoniam qui talia, inquit, agunt, morte sunt digni, manifestat & comprobat morte dignos esse, & ad poe∣nam venire non tantum illos qui mala faciunt, sed etiam eos qui talia agentibus consentiunt; qui dum malis & peccatoribus, & poeniten∣tiam non agentibus illicita communicatione miscentur, nocentium contractibus polluuntur ¶ 1.2859, & dum junguntur in culpa, sic nec in poena separantur. Propter quod integritatis & fidei vestrae religiosam sol∣licitudinem, fratres dilectissimi, & laudamus pariter & probamus; & quantum possumus adhortamur literis nostris, ne vos cum profanis & maculatis sacerdotibus communicatione sacrilega misceatis, sed integram & sinceram fidei vestrae firmitatem religioso timore servetis. Opto vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA LXVIII. Cyprianus Stephano Fratri ¶ 1.2860, Salutem.

FAUSTINUS Collega noster Lugduni consistens, frater * 1.2861* 1.2862 carissime, semel atque iterum mihi scripsit, significans ea, a 1.2863 quae jam vobis scio utique nunciata ¶ 1.2864 tam ab eo, quam à ceteris co∣episcopis nostris in eadem Provincia constitutis, quod Marcianus Arelate consistens Novatiano sese conjunxerit ¶ 1.2865, & à Catholicae Ec∣clesiae unitate atque à corporis nostri & sacerdotii consensione dis∣cesserit, tenens haereticae praesumtionis durissimam pravitatem ¶ 1.2866; ut servis Dei poenitentibus & b 1.2867 dolentibus & Ecclesiam lacrymis, & gemitu, & dolore pulsantibus, divinae pietatis, & lenitatis paternae solatia & subsidia claudantur, nec ad fovenda vulnera admittantur vulnerati, sed sine spe pacis & communicationis relicti ad luporum rapinam & praedam diaboli projiciantur. Cui rei nostrum est consulere ¶ 1.2868 & subvenire ¶ 1.2869, frater carissime, qui divinam clementiam

cogitantes, & gubernandae Ecclesiae libram tenentes ¶ 1.2870, sic censuram vigoris peccatoribus exhibemus, ut tamen lapsis erigendis, & cu∣randis vulneratis, bonitatis & misericordiae divinae medicinam non denegemus. Qua propter facere te oportet plenissimas literas ¶ 1.2871 ad co∣episcopos nostros a 1.2872 in Galliis constitutos, ne ultra Marcianum per∣vicacem & superbum, & divinae pietatis ac fraternae salutis inimi∣cum, collegio nostro ¶ 1.2873 insultare patiantur, quod necdum videatur à nobis abstentus, qui jam pridem b 1.2874 jactat & praedicat ¶ 1.2875, quod Novati∣ano studens, & ejus pervicaciam sequens à communicatione c 1.2876 se no∣stra segregaverit; cum Novatianus ipse, quem sequitur, olim absten∣tus & hostis Ecclesiae judicatus sit: Et cum ad nos in African lega∣tos misisset, optansad communicationem nostramadmitti, hinc à con∣cilio plurimorum sacerdotum ¶ 1.2877 qui praesentes eramus sententiam re∣tulerit; se foris esse coepisse, nec posse à quoquam nostrum sibi com∣municari, qui Episcopo Cornelio in Catholica Ecclesia de Dei judi∣cio & cleri ac plebis suffragio ordinato, profanum altare erigere, & adulteram cathedram collocare, & sacrilega contra verum sacerdo∣tem sacrificia offerre tentaverit. Proinde si resipiscere, & ad sanae mentis consilium redire vellet, ageret poenitentiam & ad Ecclesiam supplex rediret. Quam vanum est, frater carissime, ut, Novatiano nuper retuso ¶ 1.2878 & refutato, & per totum orbem à sacerdotibus Dei ab∣stento: nunc adulatores ¶ 1.2879 adhuc nobis patiamur illudere, & de ma∣jestate ac dignitate Ecclesiae judicare. Dirigantur in Provinciam ¶ 1.2880, & ad plebem Arelatae consistentem à te literae, quibus abstento Mar∣ciano alius in locum ejus substituatur, & grex Christi, qui in hodier∣num ab illo dissipatus & vulneratus contemnitur, colligatur. Suf∣ficiat multos illic ex fratribus nostris annis istis superioribus ¶ 1.2881 ex∣cessisse sine pace; vel ceteris subveniatur ¶ 1.2882 qui d 1.2883 supersunt, qui & diebus ac noctibus ingemiscunt, & divinam ac paternam misericor∣diam deprecantes, solatium nostrae opitulationis ¶ 1.2884 exposcunt.

Iccirco enim, frater carissime, copiosum corpus est sacerdo∣tum * 1.2885¶ 1.2886 concordiae mutuae glutino atque unitatis vinculo copulatum, ut si quis ex collegio nostro haeresin facere, & gregem Christi lacera∣re & vastare tentaverit, subveniant ceteri, & a 1.2887 quasi pastores utiles ¶ 1.2888 & misericordes, oves Dominicas in gregem colligant. Quid enim si in mari portus aliquis munitionibus suis ruptis infestus & pericu∣losus esse b 1.2889 navibus coeperit; nonne navigantes ad alios proximos portus naves suas dirigunt, ubi sit tutus & salutaris introitus & sta∣tio secura? aut si in via stabulum aliquod obsideri & teneri à latro∣nibus coeperit, ut quisquis ingressus fuerit, insidiantium illic 〈◊〉〈◊〉 capiatur; nonne commeantes, hac opinione comperta, staba∣la alia in itinere appetunt tutiora, ubi sint fida hospitia & recepta∣cula commeantibus tuta? Quod nunc esse apud nos debet, 〈◊〉〈◊〉 carissime, ut fratres nostros, qui vitatis Marciani scopulis petunt Ec∣clesiae portus salutares, suscipiamus ad nos promta & benigna hu∣manitate, & stabulum commeantibus praebeamus tale, quale est in Evangelio, quo à latronibus sauciati & vulnerati suscipi & soveri, & * 1.2890 tutari ab stabulario possint.

Quae est enim c 1.2891 major aut melior cura Praepositorum, quam di∣ligenti * 1.2892 sollicitudine & medela salubri fovendis & conservandis ovi∣bus providere? cum Dominus loquatur & dicat: Quod infirma∣tum * 1.2893 est, non confortastis: & quod male habuit, non corrobora∣stis: & quod tribulatum est, non consolidastis: & quod erravit, non revocastis: & quod periit, non inquisistis: & dispersae sunt oves meae eo quod non sint pastores, & factae sunt in comesturam omnibus bestiis agri, & non fuit qui inquireret, neque qui revo∣caret. Propterea haec dicit Dominus: Ecce ego super pastores, & inquiram oves meas de manibus eorum, & avertam eos ut non pascant oves meas, & jam non pascent eas, & extraham eas de ore eorum, & pascam eas cum judicio. Cum ergo pastoribus talibus per quos Dominicae oves negliguntur & pereunt sic Dominus com∣minetur; quid nos aliud facere oportet ¶ 1.2894, frater carissime, quam colligendis & revocandis Christi ovibus exhibere diligentiam ple∣nam, & curandis lapsorum vulneribus paternae pietatis adhibere medicinam; quando & Dominus in Evangelio moneat & Dicat: Non est opus sanis medicus, sed male habentibus. Nam etsi pasto∣res * 1.2895 multi sumus, unum tamen gregem pascimus ¶ 1.2896, & oves universas quas Christus sanguine suo & passione quaesivit, colligere & fovere debemus; nec pati supplices & dolentes fratres nostros crudeli∣ter despici, & superba quorundam praesumtione calcari, cum scrip∣tum sit: Ille autem qui contumax est, vir sui jactans, nihil omnino * 1.2897 perficiet, qui dilatavit tanquam inferi animam suam: & ejusmodi homines Dominus in Evangelio suo culpet & damnet, dicens: 〈◊〉〈◊〉 * 1.2898 qui justificatis vos in conspectu hominum, Deus autem 〈◊〉〈◊〉

corda vestra, quoniam quod excelsum est in hominibus, execra∣tio est in conspectu Dei. Execrabiles & detestabiles dicit esse, qui sibi placeant, qui tumidi & inflati aliquid sibi arroganter assumant. Ex quibus cum Marcianus esse coeperit, & se Novatiano conjungens, adversarius misericordiae & pietatis extiterit: sententiam non di∣cat, sed accipiat; nec sic agat quasi ipse judicaverit de collegio sa∣cerdotum, quando ipse sit ab universis sacerdotibus judicatus. Ser∣vandus est enim antecessorum nostrorum beatorum martyrum Cor∣nelii & Lucii ¶ 1.2899 honor gloriosus; quorum memoriam cum nos hono∣remus, multo magis tu, frater carissime, honorificare & servare gra∣vitate & auctoritate tua debes, qui vicarius & a 1.2900 successor eorum fa∣ctus es. Illi enim pleni Spiritu Dei & in glorioso martyrio consti∣tuti, dandam esse lapsis pacem censuerunt ¶ 1.2901, & poenitentia acta fru∣ctum communicationis & pacis negandum non esse literis suis signa∣verunt, quam rem omnes omnino ubique censuimus. Neque enim poterat esse apud nos sensus diversus, in quibus b 1.2902 unus esset Spiritus: & ideo manifestum est eum Spiritus sancti veritatem cum ceteris non tenere, quem videmus diversa sentire. Significa plane nobis quis in locum Marciani ¶ 1.2903 Ar elate fuerit substitutus, ut sciamus ad quem fra∣tres nostros dirigere, & cui scribere debeamus. Opto te, frater ca∣rissime, semper bene valere.

EPISTOLA LXIX. Cyprianus Magno Filio ¶ 1.2904 Salutem.

PRO tua religiosa diligentia consuluisti mediocritatem nostram. * 1.2905* 1.2906 fili carissime, an inter ceteros haereticos, eos quoque, qui à No∣vatiano * 1.2907 veniant, post profanum ejus lavacrum baptizari & sanctificari in Ecclesia catholica legitimo, & vero, & unico Ecclesiae baptismo oporteat. De qua re quantum sidei nostrae capacitas, & scripturarum divinarum sanctitas ac veritas suggerit; dicimus om∣nes omnino haereticos & schismaticos nihil habere potestatis ac ja∣ris. Propter quod Novatianus nec debet, nec potest excipi ¶ 1.2908, quo minus ipse quoque extra Ecclesiam consistens, & contra pacem ac dilectionem Christi faciens, inter adversarios & antichristos compu∣tetur. Neque enim Dominus noster Jesus Christus, cum in Evan∣gelio suo testaretur, adversarios suos esse eos, qui secum non essent, aliquam speciem haereseos designavit, sed a 1.2909 omnes omnino haereticos qui secum non essent, & secum non colligentes gregem suum spargerent, adversarios suos esse ostendit, dicens: Qui non est mecum ¶ 1.2910* 1.2911 adversume me est: & qui mecum non colligit, spargit. Item 〈◊〉〈◊〉 Joannes Apostolus necipse ullam haeresin, aut schisma discrevit, aut aliquos speciatim b 1.2912 separatos posuit, sed universos qui de Eccle∣sia exissent, quique contra Ecclesiam facerent, antichristos appella∣vit, dicens: Audistis quia antichristus venit, nunc autem 〈◊〉〈◊〉 * 1.2913 multi facti sunt: unde cognoscimus quia novissima hora est. Ex nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis; fi enim fuissent ex nobis, mansissent utique nobiscum. Unde apparet adversarios c 1.2914 Domini & antichristos omnes esse, quos constet à caritate atque ab d 1.2915 unitate Ec∣clesiae Catholicae recessisse. Adhuc quoque Dominus in Evangelio suo point & dicit: Sivero & Ecclesiam contemserit, sit tibi tanquam * 1.2916 ethnicus & publicanus. Si autem qui Ecclesiam contemnunt, 〈◊〉〈◊〉 & publicani habentur; multo magis utique rebelles & 〈◊〉〈◊〉 falsa altaria ¶ 1.2917, & illicita sacerdotia, & sacrificia sacrilega, & 〈◊〉〈◊〉

adulterata ¶ 1.2918 singentes, inter ethnicos & publicanos necesse est compu∣tentur; quando minora peccantes, & tantum Ecclesiae contemtores, ethnici & publicani sententia Domini judicentur. Quod autem Ec∣clesia una sit, declarat in Cantico canticorum Spiritus sanctus ex per∣sona Christi dicens: Una est columba mea, perfecta mea una est ma∣trisuae * 1.2919, electa genitrici suae. De qua item denuo dicit: Hortus con∣clusus, * 1.2920 soror mea, sponsa; fons signatus, puteus aquae vivae ¶ 1.2921. Si au∣tem hortus conclusus est sponsa Christi, quae est Ecclesia; patere a 1.2922 res clausa alienis & prosanis non potest. Et si fons signatus est; ne∣que bibere inde, neque consignari potest ¶ 1.2923, cui foris posito accessus ad fontem non est. Puteus quoque aquae vivae si unus est, idem∣que intus est; vivificari & sanctificari foris positus ex illa aqua non potest, ex qua solis eis, qui intus sunt, usus omnis & potus concessus est. Quod & Petrus, ostendens unam Ecclesiam esse, & solos eos qui in Ecclesia sint, baptizari posse, posuit & dixit: In arca Noe pauci, * 1.2924 id est, octo animae hominum saivae factae sunt per aquam, b 1.2925 quod & vos similiter ¶ 1.2926 salvos faciet baptisma; c 1.2927 probans & contestans unam arcam Noe typum fuisse unius Ecclesiae. Si potuit tunc in illo d 1.2928 ex∣piati & purificati mundi baptismo salvus per aquam fieri, qui in arca Noe non fuit; potest & nunc vivisicari per baptisma, qui in Ecclesia non est, cui soli baptisma concessum est. Sed & Paulus A postolus hoc idem adhuc apertius & e 1.2929 clarius manifestans ad Ephesios scribit & dicit: Christus dilexit Ecclesiam, & seipsum tradidit pro ea, ut eam * 1.2930 sanctificaret, f 1.2931 purgans eam lavacro aquae. Quod si una est Ecclesia, quae à Christo diligitur, & lavacro ejus sola purgatur: quomodo qui in Ecclesia non est, aut diligi à Christo, aut ablui & purgari lavacro ejus potest? Propter quod cum sola Ecclesia habeat aquam vitalem, & baptizandi atque abluendi hominis potestatem; qui dicit apud Novatianum baptizari & sanctificari aliquem posse, prius ostendat & doceat Novatianum in Ecclesia esse, aut Ecclesiae praesidere. Ecclesia enim una est, quae una & intus esse & foris non potest.

Si enim apud Novatianum est, apud Cornelium non fuit. Si * 1.2932 vero apud Cornelium fuit, qui Fabiano Episcopo legitima ordi∣natione successit, & quem praeter sacerdotii honorem Martyrio quoque Dominus glorisicavit Novatianus in Ecclesia non est; g 1.2933 nec Episcopus computari potest ¶ 1.2934, qui Evangelica & Apostolica tra∣ditione contemta, nemini succedens, à se ipso ortus est: habere namque aut tenere Ecclesiam nullo modo posset, qui ordinatus in Ecclesia non est. Foris enim non esse Ecclesiam, nec scindi ad∣versum

se, aut dividi posse, sed inseparabilis atque individuae domus unitatem tenere, manifestat scripturae divinae fides, cum de sa∣cramento paschae & agni, qui agnus Christum designabat, scrip∣tum sit: In domo una comedetur, non ejicietis de domo carnem * 1.2935 foras. Quod item circa Rahab, quae ipsa quoque typum porta∣bat Ecclesiae, expressum videmus; a 1.2936 cui mandatur & dicitur: Pa∣trem * 1.2937 tuum, & matrem tuam, & fratres tuos, & totam domum pa∣tris tui colliges ad te ipsam in domum tuam, & omnis qui exie∣rit ostium domus tuae foras, reus sibi erit. Quo sacramento de∣claratur in unam domum solam, id est, in Ecclesiam, victuros & ab in∣teritu mundi evasuros, colligi oportere. Quisquis autem de colle∣ctis foras exierit, id est, si quis quamvis in Ecclesia gratiam consecu∣tus, recesserit, & ab Ecclesia exierit, reum sibi futurum, id est, ipsum sibi quod pereat, imputaturum. Quod Apostolus Paulus explanat, * 1.2938 docens & praecipiens haereticum vitandum esse, ut perversum & pec∣catorem, & à semetipso damnatum. b 1.2939 Hic enim reus sibi erit, qui non ab Episcopo ejectus, sed sponte de Ecclesia profugus, & haere∣tica praesumtione à semetipso damnatus. Et iccirco Dominus in∣sinuans nobis unitatem de divina auctoritate venientem ponit & di∣cit: Ego & Paterunum sumus: ad quam unitatem redigens Eccle∣siam * 1.2940 suam, denuo dicit: c 1.2941 Et erit unus grex & unus pastor. Si autem * 1.2942 grex unus est, quomodo potest gregi annumerari, qui in numero gregis non est? aut pastor haberi quomodo potest, qui (manente vero pastore, & in Ecclesia Dei ordinatione succidanea praesidente) nemini succedens, d 1.2943 & à se ipso incipiens, alienus fit & profanus Dominicae pacis ac divinae unitatis inimicus; non habitans in domo Dei, id est in Ecclesia Dei, in qua non nisi concordes atque unani∣mes habitant? loquente in Psalmis Spiritu sancto & dicente: Deus * 1.2944 qui inhabitare fecit unanimes domo. Denique unanimitatem e 1.2945 Christianam firma sibi atque inseparabili caritate connexam, etiam ipsa Dominica sacrificia ¶ 1.2946 declarant. Nam quando Domi∣nus corpus suum panem vocat ¶ 1.2947 de multorum granorum adunatione congestum; populum nostrum quem portabat ¶ 1.2948, indicat adunatum: & quando sanguinem suum vinum appellat, de botris atque acinis plu∣rimis expressum atque in unum coactum; gregem item nostrum sig∣nificat, commixtione adunatae multitudinis copulatum. Si Novati∣anus huic pani Dominico adunatus est, si Christi poculo & ipse com∣mixtus est; poterit videri & unici Ecclesiastici baptismi habere gra∣tiam posse, si eum constiterit Ecclesiae unitatem tenere.

Denique quam sit inseparabile unitatis sacramentum, & quam sine * 1.2949 spe sint, & perditionem sibi maximam de indignatione Dei acquirant, qui schisma faciunt, & relicto Episcopo, alium sibi for is pseudoepisco∣pum constituunt; declarat in libris Regnorum scriptura divina, ubi à tribu Juda & Benjamin decem tribus scissae sunt, & f 1.2950 relicto rege, alte∣rum

sibi foris constituerunt: Et indignatus est, inquit, Dominus a 1.2951 in om∣ne * 1.2952 semen Israel, & b 1.2953 dimovit eos, & dedit eos in direptionem donec abjiceret eos à facie sua, quia dissipatus est Israel à domo David, & constituerunt sibi regem Hieroboam filium Nabath. Indignatum esse c 1.2954 Dominum dicit, & eos in perditionem dedisse, d 1.2955 quod ab unitate dissipati essent ¶ 1.2956, atque e 1.2957 alterum sibi regem ¶ 1.2958 constituissent. Et tanta indignatio Domini extitit adversus illos, qui schisma fecerant, ut etiam cum homo Dei ad Hieroboam missus esset, qui ei peccata sua exprobraret, atque ultionem futuram praediceret, panem quoque * 1.2959 apud illos edere, & aquam bibere vetaretur. Quod cum non custo∣disset, & contra praeceptum Dei prandisset, statim divinae censurae majestate percussus est, ut inde f 1.2960 regrediens impetu ac morsu leonis in itinere necaretur. Et audet quisquam dicere aquam baptismi salutarem, & gratiam coelestem communem cum schismaticis esse pos∣se; cum quibus nec terrestris cibus nec secularis potus debet esse com∣munis? g 1.2961 Sonat adhuc in Evangelio suo Dominus, & majorem intel∣ligentiae lucem manifestat, quod iidem qui se tunc à tribu Juda & Benjamin 〈◊〉〈◊〉 & Hierosolymis derelictis, Samariam secesserant inter profanos & gentiles computarentur. Nam cum primum dis∣cipulos suos in ministerium salutis mitteret, mandavit & dixit: h 1.2962 In * 1.2963 viam nationum ne ieritis, & in civitatem Samaritanorum ne introie∣ritis. i 1.2964 Ad Judaeos prius mittens, gentiles adhuc praeteriri jubet. Addendo autem, & civitatem Samaritanorum debere omitti, ubi erant schismatici ¶ 1.2965; ostendit schismaticos gentilibus adaequari.

Quod si aliquis illud opponit, ut dicat, eandem Novatianum le∣gem * 1.2966 tenere, quam Catholica Ecclesia teneat, eodem symbolo quo & nos, baptizare; eundem nosle Deum patrem, eundem silium Chri∣stum ¶ 1.2967, eundem Spiritum sanctum, ac propter hoc usurpare eum pote∣statem baptizandi posse, quod k 1.2968 videatur in interrogatione baptis∣mi à nobis non discrepare: sciat quisquis hoc opponendum putat; primum, non esse unam nobis & schismaticis symboli legem, neque eandem interrogationem ¶ 1.2969. Nam cum dicunt: Credis remissionem peccatorum & vitam aeternam per sanctam Ecclesiam; mentiuntur in interrogatione, quando non habeant Ecclesiam. Tunc deinde voce sua ipsi confitentur remissionem peccatorum non dari, nisi per sanctam Ecclesiam ¶ 1.2970 posse; quam non habentes, ostendunt remitti illic peccata non posse.

Quod vero eundem quem & nos Deum patrem, eundem filium * 1.2971 Christum, eundem Spiritum sanctum nosse dicuntur, nec hoc adjuvare tales potest. Nam & Chore & Dathan & Abiron cum sacerdote Aa∣ron * 1.2972

& Moyse eundem Deum noverant, pari a 1.2973 lege & religione 〈◊〉〈◊〉 unum & verum Deum, qui colendus atque invocandus 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉. Tamen quia loci sui ministerium transgressi contra 〈◊〉〈◊〉 sacerdotem, qui sacerdotium legitimum dignatione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 perceperat, sacrificandi sibi licentiam 〈◊〉〈◊〉 divinitus percussi poenas statim pro illicitis conatibus b 1.2974 〈◊〉〈◊〉 nec potuerunt rata esse, & proficere sacrificia, irreligiose & 〈◊〉〈◊〉 contra jus divinae dispositionis oblata. Turibula quoque ipsa, in quibus incensum illicite fuerat oblatum, ne in usu de cetero essent sa∣cerdotibus, sed potius indignationis & ultionis divinae 〈◊〉〈◊〉 corrigendis posteris c 1.2975 exhiberent; jussu Domini 〈◊〉〈◊〉 atque 〈◊〉〈◊〉 purgata, in laminas ductiles producuntur, & affiguntur altari, 〈◊〉〈◊〉 quod loquitur scriptura divina: Memoriale, inquit filiis 〈◊〉〈◊〉 * 1.2976 ut non accedat quisquam alienigena, qui non est ex semine Aaren 〈◊〉〈◊〉 incensum ante Dominum, ut non sit sicut Chore. Ettamen 〈◊〉〈◊〉 schisma non fecerant ¶ 1.2977, nec foras egressi, contra Dei 〈◊〉〈◊〉 d 1.2978 imprudenter atque hostiliter rebellaverant; quod nunc hi Ecclesiam scindentes, & contra pacem atque unitatem Christi rebelles, cathe∣dram sibi constituere & e 1.2979 primatum assumere ¶ 1.2980, & baptizandi atque offerendi licentiam vindicare conantur. Quomodo perficere qua a∣gunt, aut impetrare aliquid illicitis conatibus de Deo possunt, quicon∣tra Deum, f 1.2981 quod eis non licet, moliuntur? Quare qui 〈◊〉〈◊〉 sive ceteris ejusmodi g 1.2982 schismaticis patrocinantur; frustra conten∣dunt baptizari & sanctificari illic aliquem salutari baptismo posse, 〈◊〉〈◊〉 constet h 1.2983 baptizantem baptizandi licentiam non habere. Atque ut magis intelligi posset contra ejusmodi i 1.2984 audaciam, quae sit censura di∣vina; invenimus in tali facinore non solum duces & auctores, sed & participes poenis destinari, nisi se à communione malorum separave∣rint, praecipiente per Moysen Domino & dicente: Separamini à taber∣naculis * 1.2985 hominum istorum durissimorum, & nolite tangere ab omni∣bus ¶ 1.2986 quae sunt eis, ne simul pereatis in peccato eorum: & quod com∣minatus per Moysen Dominus fuerat, implevit; ut k 1.2987 quisquis à Cho∣re, & Dathan, & Abiron non separasset, poenas statim pro impia com∣munione persolveret. Quo exemplo ostenditur & probatur, obnoxios omnes & culpae, & poenae futuros, qui se schismaticis contra praepo sitos & sacerdotes irreligiosa temeritate miscuerint. Sicut etiam per Osee prophetam Spiritus sanctus contestatur & dicit: Sacrificia co∣rum * 1.2988 tanquam panis luctus, omnes qui manducant ea, contaminabun∣tur. Docens scilicet & ostendens omnes omnino cum auctoribus supplicio conjungi, qui fuerint eorumpeccato contaminati.

Quae ergo apud eos merita esse circa Deum possunt, quibu * 1.2989 supplicia divinitus irrogantur? aut quomodo tales justificare & sanctificare baptizatos possunt; qui hostes sacerdotum, aliena & illicita, & nullo sibi jure concessa, usurpare conantur? Quos ta∣men ipsos non miramur pro sua pravitate contendere. Asserant

enim a 1.2990 necesse est b 1.2991 singuli quique quod faciunt, nec volunt vi∣cti facile succumbere, quamvis sciant id quod faciant, non licere. c 1.2992 Illud mirandum est, imo indignandum potius & dolendum; Chri∣stianos antichristis assistere ¶ 1.2993, & praevaricatores fidei atque Ecclesiae proditores, d 1.2994 intra ipsa septa Ecclesiae contra Ecclesiam stare.

Qui quoniam 〈◊〉〈◊〉 alias & indociles, vel hoc tamen confiten∣tur; * 1.2995 quod universi sive haeretici, sive schismatici non habeant Spiri∣tum sanctum, & ideo baptizare quidem possint, dare autem Spiritum sanctum non possint: in hoc ipso à nobis tenentur, ut ostendamus nec baptizare omnino eos posse, qui non habeant Spiritum sanctum ¶ 1.2996 Nam cum in baptismo unicuique peccata sua remittantur, probat & declarat in Evangelio suo Dominus, per eos solos peccata posse di∣mitti, qui habeant Spiritum sanctum. Post resurrectionem enim dis∣cipulos suos mittens loquitur ad eos & dicit: Sicut misit me Pater, * 1.2997 & ego mitto vos. Hoc cum dixisset, insusslavit & ait illis: Accipi∣te Spiritum sanctum. Si cujus remiseritis peccata, remittentur illi: si cujus tenueritis, tenebuntur. Quo in loco ostendit, eum solum pos∣se baptizare, & remissionem peccatorum dare, qui habeat Spiritum sanctum. Denique e 1.2998 ipsum Christum Dominum nostrum baptiza∣turus * 1.2999 Joannes, accepit ante Spiritum sanctum cum adhuc esset in utero matris constitutus; ut certum esset atque manifestum, bap∣tizare non posse, nisi eos qui habeant Spiritum sanctum. Itaque qui haereticis sive schismaticis patrocinantur, respondeant nobis, ha∣beantne Spiritum sanctum, an non habeant. Si habent, cur illic baptizatis quando ad nos veniunt, manus imponitur ad accipien∣dum Spiritum sanctum, cum jam utique illic acceptus sit, ubi si fait, dari potuit? Si autem foris cuncti haeretici & schismatici non ha∣bent Spiritum sanctum, & ideo apud nos manus imponitur, ut hic accipiatur, quod illic nec est, nec dari potest; manifestum est nec remissionem peccatorum dari per eos posse, quos constet Spiritum sanctum non habere. Et iccirco ut secundum divinam dispositio∣nem atque Evangelicam veritatem, peccatorum remissionem conse∣qui & sanctificari, ac templa Dei fieri possint; Ecclesiae baptismo baptizandi sunt omnes omnino, qui ab adversariis & antichristis ad Christi Ecclesiam veniunt.

f 1.3000 Quaesisti etiam ¶ 1.3001, g 1.3002 sili carissime, quid mihi de illis videatur, qui * 1.3003 in infirmitate & languore gratiam Dei consequuntur, an habendi sint legitimi Christiani, eo quod aqua salutari non loti sint, sed per∣fusi. Qua in parte nemini verecundia & modestia nostra prae∣judicat, quo minus unusquisque quod putat, sentiat, & quod sense∣rit, faciat. Nos quantum concipit mediocritas nostra, aestimamus in nullo mutilari & debilitari posse beneficia divina, nec minus ali∣quid

illic posse contingere, ubi plena & tota fide & dantis & sumen∣tis accipitur, quod de divinis muneribus hauritur. Neque enim sic in sacramento salutari delictorum contagia, ut in lavacro carnali & seculari sordes cutis & corporis abluuntur, a 1.3004 ut aphronitris ¶ 1.3005 & ceteris quoque adjumentis, & solio ¶ 1.3006 & piscina ¶ 1.3007 opus sit, quibus ab∣lui & mundari corpusculum possit. Aliter pectus credentis ablui∣tur, aliter b 1.3008 mens hominis per fidei merita mundatur. In sacra∣mentis salutaribus, necessitate cogente, & Deo indulgentiam suam largiente, totum credentibus conferunt divina compendia ¶ 1.3009.

Nec quenquam movere debet, quod aspergi vel perfundi 〈◊〉〈◊〉 * 1.3010 aegri, cum gratiam Dominicam consequuntur; quando scriptura sancta per Ezechielem Prophetam loquatur & dicat: Et aspergam * 1.3011 super vos aquam mundam, mundabimini ab omnibus immunditiis ve∣stris, & ab omnibus simulacris vestris, emundabo vos, & dabo vobis cor novum, & spiritum novum dabo in vobis. Item in Numeris: Et * 1.3012 homo qui fuerit immundus usque ad vesperam, hic purificabitur c 1.3013 die tertio & die septimo, & mundus erit. Si autem non fuerit purifica∣tus die tertio & die septimo, non erit mundus, & exterminabitur anima illa de Israel, quoniam aqua aspersionis non est super eum sparsa. Et iterum: Et locutus est Dominus ad Moysen dicens: * 1.3014 Accipe Levitas de medio filiorum Israel, & purificabis eos. Et ita facies eis purificationem eorum, circumsparges eos aqua purificatio∣nis. Et iterum: Aqua aspersionis purificatio est. Unde apparet * 1.3015 aspersionem quoque aquae, instar salutaris lavacri obtinere; & quan∣do haec in Ecclesia fiunt, ubi sit & dantis & accipientis sides integra, stare omnia & consummari ac perfici posse majestate Domini, & fidei veritate. Porro autem quod quidem eos salutari aqua & fide legi∣tima Christi gratiam consecutos, non Christianos sed Clinicos vo∣cant, non invenio unde hoc nomen assumant; nisi forte qui plura & secretiora legerunt apud Hippocratem vel Soranum ¶ 1.3016, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 istos deprehenderunt. Ego enim qui Clinicum de Evangelio novi; scio * 1.3017 paralytico illi, & debili per longae aetatis curricula in lecto jacenti, ni∣hil infirmitatem suam obfuisse, quo minus ad firmitatem coelestem plenissime perveniret: nec tantum indulgentia Dominica excita∣tum de grabato esse, sed ipsum grabatum suum reparatis & vegeta∣tis viribus 〈◊〉〈◊〉. Et iccirco, quantum fide concipere & senti∣re nobis datur, mea sententia haec est; ut d 1.3018 Christianus judicetur le∣gitimus, quisquis fuerit in Ecclesia, lege & jure fidei, divinam gratiam

consecutus. Aut si aliquis existimat eos nihil consecutos, eo quod aqua salutari tantum perfusi sint, a 1.3019 sed inanes & vacui sunt; non decipiantur, ut si incommodum languoris evaserint & convaluerint, baptizentur. Si autem baptizari non possunt, qui jam baptismo ec∣clesiastico sanctificati sunt; cur in fide sua & Domini indulgentia scandalizentur? An consecuti sunt quidem gratiam Dominicam, sed breviore & minore mensura muneris divini ac Spiritus sancti, ut ha∣beantur quidem Christiani, non sint tamen ceteris adaequandi? Quin∣imo Spiritus sanctus non de mensura datur, sed super credentem totus infunditur. Nam si dies omnibus aequaliter nascitur, & si 〈◊〉〈◊〉 super omnes pari & aequali luce diffunditur; quanto magis Christus sol & dies verus, in Ecclesia sua lumen vitae aeternae pari aequalitate lar∣gitur? Cujus aequalitatis sacramentum videmus in Exodo esse cele∣bratum * 1.3020, cum de coelo manna deflueret, & futurorum praefiguratione alimentum panis coelestis & cibum Christi venientis ¶ 1.3021 oftenderet. Illic enim sine discrimine vel sexus, vel aetatis b 1.3022 gomor à singulis aequa∣liter colligebatur. Unde apparebat Christi indulgentiam & coelestem gratiam postmodum secuturam, aequaliter omnibus dividi sine sexus varietate: sine annorum discrimine, sine acceptione personae super omnem Dei populum spiritalis gratiae munus insundi.

* 1.3023 Plane eadem gratia spiritalis, quae b 1.3024 aequaliter in baptismo à cre∣dentibus * 1.3025 sumitur, in conversatione atque actu nostro postmo∣dum vel minuitur, vel augetur; ut in Evangelio Dominicum se∣men * 1.3026 aequaliter seminatur, sed pro varietate terrae aliud absumitur, aliud in multiformem copiam vel tricesimi, vel sexagesimi, vel cen∣tesimi numeri fructu exuberante cumulatur. Adhuc vero cum sin∣guli * 1.3027 ad denarium vocentur, quid est ut quod à Deo aequaliter distri∣buitur, humana interpretatione minuatur? Quod si aliquis in illo movetur quod quidam de iis qui aegri c 1.3028 baptizantur, spiritibus ad∣huc immundis d 1.3029 tentantur; sciat diaboli nequitiam pertinacem us∣que ad aquam salutarem valere, in baptismo vero omne nequitiae suae virus amittere. Quod exemplum cernimus in rege Pharaone, qui * 1.3030 diu reluctatus, & in sua perfidia demoratus, tamdiu resistere potuit & praevalere, donec ad aquam veniret: quo cum venisset, & victus est, & extinctus. Mare autem illud sacramentum baptismi fuisse, declarat beatus Apostolus Paulus dicens: Nolo enim vos ignorare, * 1.3031 fratres, quia patres nostri omnes sub nube fuerunt, & omnes per mare transierunt, & omnes e 1.3032 in Moyse baptizati sunt in nube & in mari. Et addidit dicens: Haec autem omnia figurae nostrae fuerunt. Quod hodie etiam geritur, ut per exorcistas voce humana & pote∣state divina ¶ 1.3033 flagelletur, & uratur, & torqueatur diabolus: Et cum

exire se, & homines Dei dimittere saepe dicat, in eo tamen quod dix∣erit fallat, & id quod per Pharaonem prius gestum est, eodem men∣dacio obstinationis & fraudis exerceat. Cum tamen ad aquam 〈◊〉〈◊〉, atque ad baptismi sanctificationem venitur, 〈◊〉〈◊〉 debemus & fidere quia illic diabolus opprimitur, & homo Deo dicatus divi∣na indulgentia liberatur. Nam si scorpii & serpentes, qui in 〈◊〉〈◊〉 praevalent ¶ 1.3034, in aquam praecipitati praevalere a 1.3035 possunt, aut sua vene∣na b 1.3036 retinere; possunt c 1.3037 & spiritus nequam, (qui scorpii & serpentes appellantur, & tamen per nos data à Domino potestate calcantur, * 1.3038 permanere ultra in hominis corpore, in quo baptizato & sanctifica∣to incipit Spiritus sanctus habitare. Hoc denique & rebus ipsis experimur, ut necessitate urgente in aegritudine baptizati & gratiam consecuti, careant immundo spiritu, quo antea movebantur; & 〈◊〉〈◊〉 ac probabiles in Ecclesia vivant, plusque per dies singulos in augmentum coelestis gratiae per fidei incrementa proficiant. Et contra saepe nonnulli de illis qui sani baptizantur, si postmodum pec∣care coeperint, spiritu immundo redeunte quatiuntur; ut 〈◊〉〈◊〉 sit, diabolum in baptismo fide credentis excludi, si fides si post∣modum defecerit, regredi: Nisi si justum quibusdam videtur, ut ill qui extra Ecclesiam apud adversarios & antichristos profana aqua polluuntur, baptizati judicentur: hi vero qui in Ecclesia baptizan∣tur, minus indulgentiae & gratiae divinae consecuti esse videantur: & tantus honor habeatur haereticis, ut inde venientes non interro∣gentur utrumne loti sint, an perfusi; utrumne Clinici sint an peri∣patetici. ¶ 1.3039. Apud nos autem de integra fidei veritate detrahitur, & baptismo Ecclesiastico majestas sua & sanctitas derogatur. Re∣scripsi, fili carissime, ad literas tuas, quantum parva nostra medi∣ocritas valuit, & ostendi quid nos quantum in nobis est sentiamus, nemini praescribentes, quo minus statuat quod putat unusquisque praepositus; actus sui rationem ¶ 1.3040 Domino redditurus, secundum quod beatus Apostolus Paulus in Epistola sua ad Romanos scribit & di∣cit: Unusquisque nostrum pro se rationem dabit; non ergo nos in∣vicem * 1.3041 judicemus. Opto te, fili carissime, semper bene valere.

EPISTOLA. LXX. Cyprianus, Liberalis, Caldonius a 1.3042 Junius, Primus, Caeci∣lius, Polycarpus, Nicomedes, Felix, Marrucius, Succes∣sus, Lucilianus, Honoratus, Fortunatus, Victor, Dona∣tus, Lucilius, Herculanus, Pomponius, Demetrius, Quin∣tus, Saturninus, Januarius, Marcus, alius Saturninus, alius Donatus, Rogatianus, Sedatus, Tertullus, Hor∣tensianus, item alius Saturninus, Sattius: b 1.3043 Januario, Sa∣turnino, Maximo, Victori, alteri Victori, Cassio, Pro∣culo, Modiano, Cittino, Gargilio, Eutichiano, alteri Gargilio, alteri Saturnino, Nemesiano, Nampulo, An∣toniano, Rogatiano, Honorato, Fratribus Salutem.

CUM simul in concilio ¶ 1.3044 essemus, fratres carissimi, legimus li∣teras * 1.3045* 1.3046 vestras, c 1.3047 quas ad nos fecistis, de iis qui apud haereticos & schismaticos d 1.3048 baptizari videntur, an ad Ecclesiam catho∣licam, quae una est, venientes baptizari ¶ 1.3049 debeant. De qua re quanquam & ipsi illic veritatem & firmitatem Catholicae regulae tenea∣tis: tamen quoniam consulendos nos pro communi dilectione ex∣istimastis, sententiam nostram non novam promimus, sed jam pri∣dem ab antecessoribus nostris statutam, & à nobis observatam, vobis∣cum e 1.3050 pari censensione conjungimus; censentes scilicet & pro certo tenentes, neminem foris baptizari extra Ecclesiam posse, cum sit baptisma unum ¶ 1.3051 in fancta Ecclesia constitutum, & scriptum sit Do∣mino dicente: Me dereliquerunt fontem f 1.3052 aquae vivae, & effoderunt * 1.3053 sibi lacus detritos ¶ 1.3054, qui non possunt aquam portare ¶ 1.3055 Et iterum

divina scriptura moneat & dicat: Ab aqua aliena ¶ 1.3056 abstine 〈◊〉〈◊〉, & a 1.3057 fonte aquae alienae ne biberis. Oportet ergo mundari & sanctificari aquam ¶ 1.3058 prius à sacerdote, ut possit baptismo suo peccata hominis 〈◊〉〈◊〉 baptizatur, abluere; quia per Ezechielem prophetam Dominus 〈◊〉〈◊〉 Et aspergam super vos aquam mundam, & mundabimini ab omnibus * 1.3059 immunditiis vestris, & ab omnibus simulacris vestris emundabo vos, & b 1.3060 dabo vobis cor novum, & spiritum novum dabo in vobis. Quo∣modo autem mundare & sanctificare aquam potest, qui ipse immun∣dus est, & apud quem Spiritus sanctus non est? cum Dominus dicat * 1.3061 in Numeris: Et omnia quaecunque tetigerit immundus, 〈◊〉〈◊〉 erunt. Aut quomodo baptizans dare alteri remissam peccatorum po∣test, qui ipse sua peccata deponere extra Ecclesiam non potest?

Sed & ipsa interrogatio quae fit in baptismo ¶ 1.3062 testis est veritatis. * 1.3063 Nam cum dicimus: Credis in vitam aeternam, & remissionem pecca∣torum per sanctam Ecclesiam ¶ 1.3064? Intelligimus remissionem peccato∣rum non nisi in Ecclesia dari; apud haereticos autem, ubi Esslesia non sit ¶ 1.3065, non posse peccata dimitti. Itaque qui haereticos asserunt ¶ 1.3066 aut interrogationem mutent, aut vindicent veritatem; nisi si eis & Ecclesiam tribuunt, quos baptisma habere contendunt.

Ungi quoque necesse est eum, qui baptizatus sit, ut accrpto chrismate, id est, unctione, esse unctus Dei, & habere in se grati∣am * 1.3067 am Christi possit ¶ 1.3068. Porro autem Eucharistia est unde baptizati unguntur, oleum in altari c 1.3069 sanctificatum ¶ 1.3070. Sanctificare autem non po∣tuit

olei creaturam, qui nec altare habuit, nec Ecclesiam. Unde nec unctio spiritalis apud haereticos potest esse, quando conster ole∣um sanctificari, & Eucharistiam fieri apud illos omnino non posse. Scire autem & meminisse debemus, scriptum esse: Oleum peccato∣ris * 1.3071 non ungat caput meum: quod ante in 〈◊〉〈◊〉 a 1.3072 praemonuit Spiritus sanctus, ne quis exorbitans, & à via veritatis exerrans, apud b 1.3073 haereticos & Christi adversarios ungeretur. c 1.3074 Sed & baptizato ¶ 1.3075 quam precem facere potest sacerdos sacrilegus & peccator? cum scriptum sit: Deus peccatorem non audit: sed qui d 1.3076 eum coluerit, * 1.3077 & voluntatem ejus fecerit, illum audit.

Quis autem potest dare quod ipse non habeat? aut quomodo po∣test * 1.3078e 1.3079 spiritalia agere ¶ 1.3080, qui ipse amiserit Spiritum sanctum? Eticcir∣co baptizandus est & innovandus qui ad Ecclesiam rudis venit, ut in∣tur per sanctos sanctificetur, quia scriptum est: Sancti estote, quia & * 1.3081 ego 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 Dominus: ut qui f 1.3082 in errorem seductus est ¶ 1.3083, & foris tinctus, in baptismo vero & Ecclesiastico etiam hoc ipsum de∣ponat, quod 〈◊〉〈◊〉 ad Deum veniens, dum sacerdotem quaerit, in sacrilegum fraude erroris incurrit. Ceterum probare est haeretico∣rum & schismaticorum baptisma, consentire in id, quod illi bapti∣zaverint.

Neque enim potest pars illic inanis esse, & pars praevalere. Si bap∣tizare * 1.3084 potuit, potuit & Spiritum sanctum dare: Si autem Spiritum san∣ctum dare non potest, quia foris constitutus cum sancto Spiritu non est ¶ 1.3085; nec baptizare venientem potest; quando & baptisma unum sit, & Spiritus sanctus unus, & una Ecclesia à g 1.3086 Christo Domino h 1.3087 super Petrum origine unitatis i 1.3088 & ratione fundata ¶ 1.3089. Ita fit, ut cum om∣nia apud illos inania & falsa sint, nihil eorum, quod illi gesserint, probari à nobis debeat. Quid enim potest ratum & sirmum esse apud Deum quod illi faciunt, quos Dominus hostes & adversarios

suos dicit, in Evangelio suo ponens: Qui non est mecum, adversum * 1.3090 me est: & qui non mecum colligit, spargit? Et beatus quoque Apo∣stolus Joannes mandata Domini & praecepta custodiens, in 〈◊〉〈◊〉 sua a 1.3091 posuerit: Audistis quia antichristus venit, nunc autem anti∣christi * 1.3092 multi facti sunt, unde cognoscimus quia novissima hora est. Ex nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis: si enim fuissent ex ne∣pis, mansissent utique nobiscum. Unde nos quoque b 1.3093 colligere & considerare debemus ¶ 1.3094, an qui adversarii sunt Domini, & 〈◊〉〈◊〉 sunt antichristi, possint dare gratiam Christi. Quare qui cum Do∣mino sumus, & unitatem Domini tenemus, & secundum ejus digna∣tionem sacerdotium ejus in Ecclesia administramus, quaecunque ad∣versarii ejus, & antichristi faciunt, repudiare ¶ 1.3095 & rejicere, c 1.3096 & propro∣fanis habere debemus, d 1.3097 & eis qui de errore & pravitate 〈◊〉〈◊〉 agnoscunt unius Ecclesiae veram fidem, dare illis per omnia divinae gratiae sacramenta ¶ 1.3098e 1.3099 unitatis & fidei veritatem. Optamus vos, fratres carissimi, semper bene valere.

EPISTOLA LXXI. Cyprianus a 1.3100 Quinto Fratri ¶ 1.3101 Salutem.

RETULIT ad me, srater carissime, Lucianus compresbyter * 1.3102* 1.3103 noster, te desiderasse, ut significaremus tibi, b 1.3104 quid sentia∣mus de his qui apud haereticos, & schismaticos baptizati vi∣dentur. De qua re quid nuper in Concilio plurimi coepiscopi cum compresbyteris qui aderant censuerimus, ut scires; ejusdem Episto∣lae exemplum tibi misi. Nescio etenim qua praesumtione ducuntur * 1.3105 quidam de Collegis nostris, ut putent eos qui apud haereticos c 1.3106 sunt, quando ad nos venerint, baptizari non oportere, eo quod dicant unum baptisma esse, quod unum scilicet in Ecclesia Catholica est. d 1.3107 Quae Ecclesia si una est, esse baptisma extra Ecclesiam non potest. Nam cum duo baptismata esse non possint, si haeretici vere baptizant, ipsihabent baptisma. Et qui hoc illis patrocinium de au∣ctoritate sua praestat, cedit illis &consentit; ut e 1.3108 hostes & adversa∣rii Christi, habere videantur abluendi, & purificandi, & sanctificandi hominis potestatem. Nos autem dicimus eos qui inde veniunt, non rebaptizari apud nos, sed baptizari. Neque enim accipiunt illic aliquid, ubi nihil est; sed veniunt ad nos, ut hic accipiant, ubi & gratia & veritas omnis est; quia & gratia & veritas una est. Porro autem quidam de Collegis nostris malunt haereticis honorem dare, quam nobis consentire: & dum unius baptismi asseveratione bap∣tizare venientes nolunt, sic aut duo baptismata ipsi faciunt, dum & apud haereticos baptisma esse dicunt ¶ 1.3109; aut certe, quod est gravius, haereticorum sordidam & prosanam tinctionem, vero, & unico, & le∣gitimo Ecclesiae catholicae baptismo praeponere & praeferre conten∣dunt: non considerantes scriptum esse: Qui baptizatur à mortuo, * 1.3110 quid proficit f 1.3111 lavatio ejus ¶ 1.3112? Manifestum est autem eos qui non sunt

in Ecclesia Christi, inter mortuos computari, nec posse ab eo 〈◊〉〈◊〉 alterum, qui ipse non vivat; quando una sit Ecclesia, quae 〈◊〉〈◊〉 aeternae gratiam consecuta, & vivit in aeternum & vivisicat Do populum.

Et dicunt se in hoc veterem consuetudinem sequi; quando apud * 1.3113 veteres, haereseos, & schismatum prima adhuc fuerint initia, a 1.3114 〈◊〉〈◊〉 illic essent, qui de Ecclesia recedebant, & hic b 1.3115 baptizati prius 〈◊〉〈◊〉; quos tunc tamen ad Ecclesiam revertentes, & poenitentiam agentes necesse non erat baptizare. Quod nos quoque hodie ob∣servamus, ut quos constet hic baptizatos esse, & à nobis ad haereti∣cos transisse, si postmodum peccato suo cognito, & errore digesto ad veritatem & matricem redeat, satis sit in poenitentiam manum im∣ponere; ut quia c 1.3116 ovis fuerat, hanc d 1.3117 ovem abalienatam & errabandam ¶ 1.3118 in ovile suum pastor recipiat. Si autem qui ab haereticis 〈◊〉〈◊〉, baptizatus in Ecclesia prius non fuit, sed alienus in totum & 〈◊〉〈◊〉 venit; baptizandus est, ut ovis fiat, quia una est aqua in Ecclesia sancta quae oves faciat. Et iccirco quia nihil potest esse 〈◊〉〈◊〉 mendacio & veritari, tenebris & luci, morti & immortalitati, anti∣christo & Christo; per omnia debemus Ecclesiae Catholicae 〈◊〉〈◊〉 tenere, nec in aliquo fidei & veritatis hostibus cedere. Non est autem de consuetudine praescribendum ¶ 1.3119, sed ratione vincendum. Nam nec Petrus quem primum Dominus elegit ¶ 1.3120, & super quem 〈◊〉〈◊〉

Ecclesiam ¶ 1.3121 suam, cum secum Paulus de circumcisione post∣modum disceptaret, vindicavit sibi aliquid insolenter, aut arrogan∣ter ¶ 1.3122 assumsit; ut diceret se primatum tenere ¶ 1.3123&pera; 1.3124; & obtemperari, a novellis & posteris ¶ 1.3125, sibi potius oportere. Nec despexit Paulum quod Ecclesiae prius persecutor fuisset, sed consilium veritatis admisit, & rationi legitimae quam Paulus vindicabat, facile consensit; docu∣mentum scilicet nobis & concordiae & patientiae tribuens, ut non pertinaciter nostra amemus, sed quae aliquando à fratribus & Colle∣gis nostris utiliter & falubriter suggeruntur, si sint vera & legitima, a 1.3126 ipsa potius nostra ducamus. Cui rei Paulus quoque prospiciens, & concordiae & paci fideliter consulens in Epistola sua posuit, dicens: Prophetae autem duo aut tres loquantur, & ceteri examinent. b 1.3127 Si * 1.3128 autem alii revelatum suerit sedenti, ille prior taceat. Qua in parte docuit & ostendit, multa singulis in melius revelari; & debere unumquemque, non pro eo quod semel imbiberat & tenebat, perti∣naciter congredi; sed si quid melius & utilius extiterit, libenter am∣plecti. Non enim vincimur quando offeruntur nobis meliora, sed instruimur; maxime in his, quae ad Ecclesiae unitatem pertinent, & spei & sidei nostrae veritatem: c 1.3129 ut nos sacerdotes Dei, & Ecclesiae

ejus de ipsius dignatione praepositi, sciamus remissam Peccatorum non nisi in Ecclesia dari posse, nec posse adversarios Christi quic∣quam sibi circa ejus gratiam vindicare. Quod quidem & Agrippi∣nus, bonae memoriae vir, cum ceteris coepiscopis suis, qui illo tempo∣re in provincia Africa & Numidia ¶ 1.3130 Ecclesiam Domini gubernabant, statuit, & librato consilii communis examine firmavit. Quorum sen∣tentiam & religiosam, & legitimam, & salutarem, fidei & Ecclefiae Catholicae congruentem, nos etiam secuti sumus. Et quales super hac re literas fecerimus ut scires; exemplum earum, ad a 1.3131 notitiam tam tuam, quam coepiscoporum nostrorum qui illic sunt, pro communi dilectione transmisimus. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA LXXII. Cyprianus & ceteri, Stephano Fratri, Salutem.

* 1.3132 AD quaedam disponenda b 1.3133 & consilii communis examinatio∣ne * 1.3134* 1.3135 limanda, necesse habuimus, frater carissime, convenien∣tibus in unum pluribus sacerdotibus cogere & celebrare con∣cilium. In quo multa quidem prolata atque transacta sunt: sed de eo vel maxime tibi scribendum, & cum d 1.3136 tua gravitate ac ssapientia conferendum fuit ¶ 1.3137, quod magis pertineat, & ad sacerdotalem au∣ctoritatem, & ad Ecclesiae catholicae unitatem pariter ac dignitatem, de divinae dispositionis ordinatione venientem, eos qui sint foris ex∣tra Ecclesiam tincti, & apud haereticos & schismaticos profanae aquae labe maculati, quando ad nos atque ad Ecclesiam, quae una est, ve∣nerint, baptizari oportere; eo quod parum sit eis manum imponere ad accipiendum Spiritum sanctum, nisi accipiant & Ecclesiae baptis∣mum. Tunc enim demum e 1.3138 plene sanctisicari, & esse filii Dei pos∣sunt, si sacramento utroque nascantur, cum scriptum sit: Nisiquis * 1.3139f 1.3140 renatus fuerit ex aqua & Spiritu, non potest introire in regnum Dei. Invenimus enim etiam in Actis Apostolorum hoc esse ab Apostolis custoditum, & salutaris fidei veritate servatum, ut cum in domo Cor∣nelii centurionis super ethnicos qui illic aderant, fidei calore ferven∣tes, & in Dominum toto corde credentes, descendisset Spiritus san∣ctus, quo adimpleti variis linguis Deum benedicerent; nihilominus tamen beatum Apostolum Petrum divini praecepti atque f 1.3141 Evangelii * 1.3142 memorem praecepisse, ut baptizarentur iidem illi, qui jam suerant sancto Spiritu pleni; ut nihil praetermissum videretur, quo minus per omnia divini praecepti atque g 1.3143 Evangelii legem, apostolica magi∣steria

servarent. Baptismum autem non esse quo haeretici utuntur, nec quemquam apud eos qui Christo adversantur, per gratiam Christi posse proficere; diligenter nuper expressum est in Epistola quae ad Quin∣tum Collegam nostrum in Mauritania constitutum, super ea re scripta est: item in literis quas Collegae nostri ad a 1.3144 Episcopos in Numidia praesidentes ante fecerunt, cujus utriusque epistolae exempla subdidi.

Addimus plane & adjungimus, frater carissime, consensu & au∣ctoritate * 1.3145 communi, ut etiam si qui presbyteri aut diaconi, qui vel in Ecclesia catholica prius ordinati fuerint, & postmodum persi∣di ac rebelles contra Ecclesiam steterint, vel apud haereticos à pseu∣doepiscopis & antichristis contra Christi dispositionem profana or∣dinationoe promoti sint, & contra altare unum atque divinum, sacrifi∣cia 〈◊〉〈◊〉 salsa ac sacrilega offerre conati sint; eos quoque hac b 1.3146 con∣ditione suscipi cum revertuntur, ut communicent laici, & satis ha∣beant quod admittuntur ad pacem, qui hostes pacis extiterint, nec debere eos revertentes ea apud nos ordinationis & honoris arma ¶ 1.3147 retinere, quibus contra nos rebellaverint. Oportet enim sacerdo∣tes & ministros qui altari & sacrificiis deserviunt, integros atque im∣maculatos esse, cum Dominus Deus in Levitico loquatur & dicat: Homo in quo fuerit macula & vitium, non accedet offerre dona * 1.3148 Deo. Item in Exodo haec eadem praecipiat & dicat: Et sacerdotes * 1.3149 qui accedunt ad Dominum Deum, sanctisicentur, ne forte derelin∣quat illos Dominus. Et iterum: Et cum accedunt ministrare ad * 1.3150 altare Sancti, non adducent in se delictum, ne moriantur. Quod autem majus potest esse delictum, aut quae macula deformior, quam adversus Christum stetisse; quam Ecclesiam ejus quam ille sanguine suo paravit & condidit, dissipasse; quam Evangelicae pacis ac dile∣ctionis oblitum, contra unanimem & concordem Dei populum ho∣stilis discordiae surore pugnasse? Qui etsi ipsi postmodum ad Eccle∣siam redeunt, restituere tamen eos & secum revocare non possunt, qui ab eis seducti & foris morte praeventi extra Ecclesiam fine com∣municatione & pace perierunt; quorum animae in die judicii de ip∣sorum manibus expetentur, qui perditionis auctores & duces extite∣runt. Eticcirco satis est talibus revertentibus veniam dari. Non tamen debet in domo fidei ¶ 1.3151 persidia promoveri. Nam quid bonis & innocentibus, atque ab Ecclesia non recedentibus reservamus; si eos qui à nobis recesserint, & contra Ecclesiam steterint, honoramus? Haec ad conscientiam tuam ¶ 1.3152, frater carissime, & pro honore commu∣ni, & pro simplici dilectione pertulimus, credentes etiam tibi pro c 1.3153 re∣ligionis tuae & fidei veritate placere, quae & religiosa pariter & vera sunt. Ceterum scimus quosdam quod semel imbiberint nolle depo∣nere ¶ 1.3154,

nec propositum suum facile mutare, sed salvo inter Collegas pa∣cis & concordiae vinculo, quaedam propria, quae apud se semel sint usurpata, retinere. a 1.3155 Qua in re nec nos vim cuiquam facimus aut legem damus, b 1.3156 cum habeat in Ecclesiae administratione 〈◊〉〈◊〉 suae arbitrium liberum c 1.3157 unusquisque praepositus, rationem actus sui Domino redditurus. Optamus te, frater carissime, semper beneva∣lere.

EPISTOLA LXXIII. Cyprianus Iubaiano Fratri ¶ 1.3158 Salutem.

SCRIPSISTI mihi, frater carissime, desiderans d 1.3159 〈◊〉〈◊〉 * 1.3160* 1.3161 tibi motum animi nostri, quid nobis videatur de 〈◊〉〈◊〉 baptismo, qui foris positi & extra Ecclesiam constituti 〈◊〉〈◊〉 sibi rem nec juris sui, nec potestatis, quod nos nec ratum 〈◊〉〈◊〉, nec e 1.3162 legitimum judicare, quando hoc apud eos esse constet il∣licitum. Et quoniam super hac re quid sentiremus, literis nostris expressimus: ut compendium facerem, exemplum earundem litera∣rum tibi misi, quid in concilio cum complures adessemus, decreveri∣mus; quid item postea Quinto collegae nostro de eadem re quaerenti rescripserimus. Et nunc quoque cum in unum convenissemus, tam provinciae Africae quam Numidiae, Episcopi numero septuaginta & unus, hoc idem denuo sententia nostra firmavimus, 〈◊〉〈◊〉 unum baptisma esse quod sit in Ecclesia Catholica constitutum, ac per hoc non rebaptizari, sed baptizari f 1.3163 à nobis. Quicunque ergo ab adul∣tera & profana aqua veniunt, abluendi sunt & sanctificandi salutaris aquae veritate.

Nec nos movet, frater carissime, quod in literis tuis complex∣us * 1.3164 es; Novatianenses rebaptizare ¶ 1.3165 eos, quos à nobis sollicitant: quando ad nos omnino non pertineat quid hostes Ecclesiae saci∣unt, dummodo teneamus ipsi potestatis nostrae honorem, & g 1.3166 rati∣onis ac veritatis firmitatem. Nam Novatianus simiarum more, quae cum homines non sint, h 1.3167 homines tamen imitantur, vult Ecclesiae catholicae auctoritatem sibi & veritatem vindicare, quando ipse in Ecclesia non sit; imo adhuc insuper contra Ecclesiam rebellis & hostis extiterit. Sciens etenim unum esse baptisma, hoc unum 〈◊〉〈◊〉 vindicat, ut apud se esse Ecclesiam dicat, & nos haereticos laciat. Nos autem qui Ecclesiae unius caput & radicem tenemus, 〈◊〉〈◊〉 scimus & fidimus, nihil illic extra Ecclesiam licere, i 1.3168 & baptismati∣quod est unum, caput nos esse, ubi & ipse baptizatus prius suerat, quando

quando divinae unitatis & rationem & veritatem tenebat. Quod 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesia baptizatos, rebaptizandos foris extra Ecclesiam Novati∣anus existimat, à se incipere debuerat; ut prior extraneo & haeretico baptismo rebaptizaretur, qui post Ecclesiam, imo & contra Ecclesi∣am baptizandos foris opinatur. Quale est autem, ut quia hoc No∣vatianus facere audet, nos putemus non esse faciendum? Quid er∣go? quia & honorem cathedrae sacerdotalis Novatianus usurpat, num iccirco nos cathedrae renunciare debemus? Aut quia Novati∣anus altare collocare, & sacrisicia offerre contra fas nititur; ab al∣tari & sacrificiis cessare nos oportet, ne paria & similia cum illo ce∣lebrare videamur? Vanum prorsus & stultum est, ut quia Novatia∣nus extra Ecclesiam vindicat sibi veritatis imaginem, a 1.3169 relinquamus Ecclesiae veritatem.

Apud nos autem non nova, aut repentina res est, ut baptizandos * 1.3170 censeamus eos qui ab haereticis ad Ecclesiam veniunt, quando multi jam anni sint, & longa aetas ex quo sub Agrippino ¶ 1.3171 bonae memoriae viro convenientes in unum episcopi plurimi hoc statuerint, atque ex∣inde in hodiernum tot millia haereticorum in provinciis nostris ad Ecclesiam b 1.3172 conversi, non aspernati sint neque cunctati, imo & ratio∣nabiliter, & libenter amplexi sint, ut lavacri vitalis & salutaris bap∣tismi gratiam consequerentur. Neque enim dissicile est doctori ve∣ra & legitima insinuare c 1.3173 eis, qui haeretica pravitate damnata, & Ec∣clesiastica veritate comperta, d 1.3174 ad hoc veniunt ut discant, ad hoc dis∣cunt ut vivant. e 1.3175 Nos non debemus stuporem haereticis patrocinio consensus nostri augere: cum libenter ac promte obtemperant veri∣tati. Plane quoniam inveni in Epistola, cujus exemplum ad me transmisisti, scriptum esse, quod quaerendum non sit quis baptizave∣rit, quando is qui baptizatus sit, accipere remissam peccatorum po∣tuerit secundum quod credidit; praetereundum hunc locum non pu∣tavi; maxime cum in eadem Epistola animadverterim etiam Marci∣onis fieri mentionem; ut nec ab ipso venientes dicat baptizari opor∣tere, quod jam in nomine Jesu Christi baptizati esse videantur.

* 1.3176 Considerare itaque debemus fidem eorum qui foris credunt, an * 1.3177

secundum eandem fidem possint aliquid gratiae consequi. 〈◊〉〈◊〉 sides una est nobis & haereticis, potest esse & gratia una. Si 〈◊〉〈◊〉 Patrem, eundem Filium, eundem Spiritum sanctum, eandem Ecclesi∣am confitentur nobiscum Patripassiani, Anthropiani, Valentiniani, ¶ 1.3178 Apelletiani ¶ 1.3179, Ophitae, Marcionitae, & ceterae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & a 1.3180 gladiis ac venenis subvertentes veritatem: potest illic & 〈◊〉〈◊〉 unum esse, si est & fides una. Ac ne longum sit per 〈◊〉〈◊〉 universas decurrere, & b 1.3181 singulorum vel ineptias vel insanias 〈◊〉〈◊〉; quia nec delectat id dicere, quod aut horret, aut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; de Marcione interim solo, cujus mentio in Epistola à 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 transmissa facta est, examinemus an possit baptismatis ejus ratio constare. Dominus enim post resurrectionem discipulos suos mit∣tens, quemadmodum baptizare deberent, c 1.3182 instituit & docuit, di∣cens: Data est mihi omnis potestas in coelo & in terra: Ite ergo, & * 1.3183 docete d 1.3184 gentes omnes baptizantes eos in nomine Patris & 〈◊〉〈◊〉 & Spiritus sancti. Insinuat Trinitatem ¶ 1.3185, cujus sacramento gentes baptizarentur. Nunquid hanc Trinitatem Marcion tenet? Nun∣quid eundem asserit, quem & nos Patrem creatorem? Nunquid f 1.3186 eundem unum filium Christum, de Maria virgine natum; qui ser∣mo caro factus sit, qui peccata nostra portaverit, qui mortem mo∣riendo vicerit ¶ 1.3187, qui resurrectionem carnis per semetipsum primus initiaverit, & discipulis suis quod in eadem carne resurrexisset often∣derit? Longe alia est apud Marcionem, sed & apud ceteros 〈◊〉〈◊〉 sides; imo nihil est apud illos nisi persidia, & blasphemia, & g 1.3188 contentio sanctitatis & veritatis inimica. Quomodo ergo potest videri qui apud illos baptizatur, consecutus esse peccatorum remis∣sam, & divinae indulgentiae gratiam per suam fidem, qui ipsius fidei non habuerit veritatem? Si enim, sicut quibusdam videtur, secun∣dum fidem suam quis accipere aliquid foris extra Ecclesiam potuit, utique id accepit, quod credidit: falsum autem credens, verum accipere non potuit, sed potius adultera & profana, secundum quod credebat, accepit. Quem locum profani & adulteri baptismi, sub∣tiliter Hieremias propheta perstringit, dicens: Ut quid qui contri∣stant

stant me ¶ 1.3189, praevalent? Plaga mea solida est, unde sanabor? Dum * 1.3190 fit, facta est mihi quasi aqua mendax, non habens fidem. Mentio∣nem facit per prophetam Spiritus sanctus aquae mendacis & fidem non habentis. Quae est haec aqua mendax & perfida? utique ea quae baptismi imaginem mentitur, & gratiam fidei a 1.3191 adumbrata si∣mulatione frustratur.

Quod si secundum pravam fidem baptizari aliquis foris, & remis∣sam * 1.3192 peccatorum consequi potuit; secundum eandem fidem conse∣qui & Spiritum sanctum potuit; & non est necesse venienti ma∣num imponi ut Spiritum sanctum consequatur & signetur. Aut utrumque enim fides b 1.3193 foris potuit, aut neutrum eorum, qui foris fu∣erat, accepit. Manifestum est autem ubi & per quos remissa pecca∣torum dari possit, quae in baptismo scilicet datur. Nam Petro pri∣mum * 1.3194¶ 1.3195 Dominus, super quem aedificavit Ecclesiam, & unde unitatis originem instituit & ostendit; potestatem istam dedit, ut id solvere∣tur in coelis, quod ille solvisset in terris. Et post resurrectionem quoque ad Apostolos loquitur, dicens: Sicut misit me Pater, & ego * 1.3196 mitto vos: Hoc cum dixi••set, inspiravit, & ait illis: Accipite Spi∣ritum sanctum: Si cujus remiseritis peccata, remittentur illi: sicu∣jus c 1.3197 tenueritis, tenebuntur. Unde intelligimus non nisi in Ecclesia Praepositis ¶ 1.3198, & in Evangelica lege ac Dominica ordinatione fundatis licere baptizare, & remissam peccatorum dare; foris autem nec li∣gari aliquid posse nec solvi ¶ 1.3199, ubi non sit qui aut d 1.3200 ligare possit aliquid, aut solvere. Nec hoc, frater carissime, sine scripturae divinae auctori∣tate proponimus, ut dicamus certa lege ac propria ordinatione divi∣nitus cuncta esse disposita; nec posse quenquam e 1.3201 contra Episcopos & sacerdotes usurpare sibi aliquid, quod non sit sui juris & potesta∣tis. Nam & Chore & Dathan, & Abyron, contra Moysen & Aaron * 1.3202 sacerdotem sacrificandi sibi licentiam usurpare conati sunt; nec tamen quod illicite ausi sunt, impune fecerunt. Et filii Aaron qui ali∣enum ignem altari imposuerunt, in conspectu statim Domini f 1.3203 in∣dignantis extincti sunt. Quod supplicium manet eos, qui alienam aquam g 1.3204 baptismo inferunt falso; ut divina censura ulciscatur & vin∣dicet, id haereticos contra Ecclesiam gerere, quod non nisi soli lice∣at Ecclesae.

Quod autem dicunt quidam ¶ 1.3205 de eis qui in Samaria baptizati fue∣rant, * 1.3206

advenientibus Apostolis Petro & Joanne, tantum super cosmanum * 1.3207 impositam esse, ut acciperent Spiritum sanctum, rebaptiza∣tos tamen non esse: a 1.3208 locum, frater carissime, ad praesentem causam videmus omnino non pertinere. Illi enim qui in Samaria credide∣rant, fide vera crediderant; & intus in Ecclesia, quae una est, & cui soli b 1.3209 gratiam baptismi dare, & peccata solvere permissum est, à Philippo diacono, quem iidem Apostoli miserant, baptizati crant. Et iccirco quia legitimum & Ecclesiasticum baptisma consecuti sue∣rant, baptizari eos ultra non oportebat: sed tantummodo quod deerat, id à Petro & Joanne factum est, ut c 1.3210 oratione pro eis habita, & manu imposita, invocaretur & infunderetur super eos Spiritus san∣ctus. Quod nunc quoque apud nos geritur, ut qui in Ecclesia bap∣tizantur, praepositis Ecclesiae offerantur, & per nostram orationem ac manus impositionem Spiritum sanctum consequantur, & 〈◊〉〈◊〉 Dominico consummentur ¶ 1.3211. Non est ergo, frater carissime, quod ha∣reticis cedendum existimemus, ut baptisma quod non nisi uni, & soli Ecclesiae datum sit, prodendum putemus. Boni militis est, adver∣sus rebelles & hostes imperatoris sui castra defendere. Gloriosi da∣cis est commissa sibi signa servare. Scriptum est: Domina. deus * 1.3212 Deus zelans est: qui Spiritum Dei accepimus, zelum divine fidei habere debemus. Quo zelo Phinees placuit, d 1.3213 & Deum prome∣ritus * 1.3214 indignantis iram populo pereunte lenivit. e 1.3215 Quid adulteram & alienigenam & divinae unitatis inimicam in acceptum referimus, qui non nisi unum Christum & unam ejus Ecclesiam novimus? Ecclesiae paradisi instar exprimens ¶ 1.3216, arbores fructiferas intra muros suos in∣tus includit, ex quibus quae non facit fructum bonum, exciditur, & in * 1.3217 ignem mittitur. Has arbores rigat quatuor fluminibus, id est, Evan∣geliis quatuor, quibus baptismi gratiam salutaris, coelesti inundatio∣ne largitur. Nunquid de Ecclesiae fontibus rigare potest, qui intus in Ecclesia non est? Nunquid paradisi potus salubres & salutares impertire cuiquam potest; qui perversus & à semetipso damnatus, * 1.3218 & extra paradisi fontes relegatus aruit, & aeternae sitis siccitate 〈◊〉〈◊〉? Clamat Dominus, ut qui sitit veniat & bibat de fluminibus aquae vivae quae de ejus ventre fluxerunt. Quo venturus est qui sitit, * 1.3219 utrumne ad haereticos, ubi fons & fluvius aquae vitalis omnino non

est; an ad Ecclesiam, quae una est, & super unum ¶ 1.3220 qui & claves ejus accepit ¶ 1.3221, Domini voce fundata est ¶ 1.3222 ? Haec est una quae tenet & pos∣sidet omnem sponsi sui & domini potestatem, in hac praesidemus, a 1.3223 pro honore ejus atque unitate pugnamus, hujus & gratiam pariter & gloriam b 1.3224 fidei virtute defendimus. Nos de divino permissu ri∣gamus sitientem Dei populum, nos custodimus terminos vitalium fontium. c 1.3225 Si possessionis ergo nostrae jus tenemus, si sacramentum unitatis agnoscimus; cur praevaricatores veritatis, cur proditores d 1.3226 unitatis existimamur? Aqua Ecclesiae fidelis & salutaris & sancta, corrumpi & adulterari non potest; sicut & ipsa Ecclesia incorrupta & casta & pudica est. Si Ecclesiae devoti, & in Ecclesia constituti sunt haeretici, possunt & baptismo ejus, & ceteris salutaribus bonis uti: si autem in Ecclesia non sunt, imo & contra Ecclesiam faciunt, quomodo baptizare baptismo Ecclesiae possunt? Neque enim par∣va res haereticis & modica conceditur, quando à nobis baptisma eo∣rum in acceptum refertur: cum inde incipiat omnis fidei origo, & ad spem vitae aeternae salutaris ingressio, & purificandis ac vivifican∣dis Dei servis divina dignatio. Nam si baptizari quis apud haereti∣cos potuit; utique & remissam peccatorum consequi potuit. Si pec∣catorum remissam consecutus est, e 1.3227 & sanctificatus est, & templum Dei factus est ¶ 1.3228; quaero cujus Dei? si creatoris, non potuit qui in eum non credidit: si Christi, nec hujus sieri potest templum, qui negat Deum Christum: si Spiritus sancti, cum tres unum sint, quomodo Spiritus * 1.3229 fanctus placatus esse ei potest, qui aut Patris, aut Filii inimicus est ¶ 1.3230?

Proinde frustra quidam qui ratione vincuntur, consuetudinem no∣bis * 1.3231 opponunt ¶ 1.3232; quasi consuetudo major sit veritate, aut non id sit in spiritalibus sequendum, quod in melius fuerit à sancto Spiritu reve∣latum.

latum. Ignosci enim potest simpliciter erranti, ficut de seipso 〈◊〉〈◊〉 a 1.3233 Apostolus Paulus: Qui primo, inquit, fui blasphemus, & 〈◊〉〈◊〉, & * 1.3234 injuriosus; sed misericordiam merui, quia ignorans 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 inspirationem vero & revelationem factam, qui in eo quod 〈◊〉〈◊〉 perseverat prudens & sciens, b 1.3235 sine venia ignorantiae 〈◊〉〈◊〉: 〈◊〉〈◊〉 enim atque obstinatione quadam nititur, cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.

Nec quisquam dicat quod accepimus ab Apostolis, hoc 〈◊〉〈◊〉; * 1.3236 quando Apostoli non nisi unam Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 & baptisma unum, quod non nisi in eadem Ecclesia sit 〈◊〉〈◊〉; & neminem inveniamus ab Apostolis, cum a pud haereticos 〈◊〉〈◊〉, esset, in eodem baptismo admissum esse, & communicasse, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Apostoli baptisma haereticorum probasse. Quod enim 〈◊〉〈◊〉, c 1.3237 dicunt quasi ad haereticorum suffragium pertineat, quod 〈◊〉〈◊〉 Apostolus Paulus: Veruntamen omnimodo ¶ 1.3238, sive per 〈◊〉〈◊〉 si∣ve * 1.3239 per veritatem, Christus annuncietur: invenimus hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 eorum patrocinium, qui haereticis suffragantur & plaudunt, 〈◊〉〈◊〉 posse proficere. Neque enim de haereticis, aut de eorum 〈◊〉〈◊〉 loquebatur in Epistola sua Paulus, ut aliquid quod ad hanc 〈◊〉〈◊〉 neat, posuisse ostendatur. Loquebatur de fratribus sive 〈◊〉〈◊〉 ate, & contra Ecclefiasticam disciphnam ambulantibus, sive 〈◊〉〈◊〉 veritatem de Dei timore servantibus. Et quosdam ex eis posuit ver∣bum Domini constanter atque intrepide locutos, quosdam vero in d 1.3240 invidia & dissensione versatos; quosdam servasse circa se 〈◊〉〈◊〉 caritatem, aliquos vero habuisse malevolam dissensionem. Sed tamen patienter omnia se sustinere, dummodo sive in veritate, sive per occasionem; nomen Christi, quod Paulus praedicabat, ad plurimo∣rum notitiam perveniret ¶ 1.3241; & nova adhuc ac rudis sermonis semina∣tio loquentium praedicatione crebesceret. Porro aliud est eos qui intus in Ecclesia sunt, de nomine Christi loqui: aliud est eos qui soris sunt, & contra Ecclesiam faciunt, in nomine Christi baptizare. Qua∣re qui haereticis e 1.3242 patrocinantur, non id proferant, quod Paulus de fratribus posuit, sed f 1.3243 ostendant si haeretico aliquid concedendam g 1.3244 putavit, aut si perfidos & blasphemos remissionem peccatorum h 1.3245 pc∣cipere extra Ecclesiam posse constituit. Si autem quid Apostolide de ha∣reticis senserint, consideremus; inveniemus eos in omnibus epistolis suis execrari & detestari haereticorum sacrilegam pravitatem. Nam cum dicant sermonem eorum ut cancer serpere; quomodo 〈◊〉〈◊〉 is * 1.3246 sermo dare remissam peccatorum, qui ut cancer ser pit ad aures audi∣entium? Et cum dicant nullam participationem esse justitiae & ini∣quitati, * 1.3247

nullam communionem lumini & tenebris; quomodo possunt aut tenebrae illuminate, a 1.3248 aut iniquitas justificare? Et cum dicant de Deo eos non esse, sed esse de antichristi spiritu; quomodo gerunt * 1.3249 spiritalia & b 1.3250 divina tractant, qui sunt hostes Dei, & quorum pecto∣ra obsederit spiritus antichristi? Quare c 1.3251 si rejectis humanae conten∣tionis erroribus ¶ 1.3252 ad Evangelicam auctoritatem atque ad Apostolicam traditionem sincera & religiosa side revertamur; intelligemus nihil eis ad gratiam Ecclesiasticam & salutarem licere, qui spargentes at∣que impugnantes Ecclesiam Christi, à Christo ipso adversarii, ab Apostolis ejus antichristi d 1.3253 nominantur.

* 1.3254* 1.3255 Non est autem quod aliquis ¶ 1.3256 ad circumveniendam Christianam * 1.3257 veritatem, Christi nomen opponat, ut dicat: In nomine Jesu Christi ubicunque e 1.3258 quomodocunque baptizati, gratiam baptismi sunt con∣secuti, quando ipse Christus loquatur & dicat: Non omnis qui dicit * 1.3259 mihi, Domine, Domine, f 1.3260 intrabit in regnum coelorum; & iterum praemoneat atque instruat, ne quis à pseudoprophetis, & psendochri∣stis in nomine suo facile fallatur. Multi, inquit, venient in nomine * 1.3261 meo dicentes: ego sum Christus, & multos fallent. Et poscea ad∣didit, dicens: Vos autem cavete, ecce praedixi vobis omnia. Unde apparet, non ea statim suscipienda & assumenda quae jactantur in nomine Christi, sed quae geruntur in Christi veritate ¶ 1.3262. Quod enim in Evangeliis & in Apostolorum Epistolis Jesu Christi nomen insinu∣atur ad remissionem peccatorum, non ita est quasi aut sine Patre, aut contra Patrem prodesse cuiquam solus Filius possit; sed ut Judae∣is qui jactitabant se Patrem habere, ostenderetur quod nihil eis Pa∣ter profuturus esset, nisi in Filium crederent quem ille misisset. Nam qui Deum Patrem creatorem sciebant, Filium quoque Christum scire debebant; ne sibi blandirentur & plauderent de solo Patre sine Filii ejus agnitione; qui & dicebat: Nemo venit ad Patrem nisi per * 1.3263 me. Duorum autem cognitionem esse quae salvet, idem ipse mani∣festat, dicens: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te solum & verum * 1.3264 Deum, & quem misisti Jesum Christum. Cum ergo ex ipsius Chri∣sti praedicatione & contestatione Pater ante cognoscendus sit, qui misit: tunc deinde Christus, qui missus est: nec possit esse spes salu∣tis, nisi duobus simul cognitis; quomodo non cognito, imo & blas∣phemato Deo Patre, qui apud haereticos Christi nomine h 1.3265 baptizati dicuntur, peccatorum remissam consecuti judicantur? Alia enim fu∣it Judaeorum sub Apostolis ratio, alia est gentilium conditio. Illi quia jam legis & Moysi antiquissimum baptisma fuerant adepti, in nomine quoque Jesu Christi erant baptizandi, secundum quod in Actis Apostolorum Petrus ad eos loquitur & dicit: Poenitemini, & * 1.3266 baptizetur unusquisque vestrum in nomine Domini Jesu Christi in

remissionem peccatorum, & accipietis donum Spiritus sancti. 〈◊〉〈◊〉 enim est promissio & filiis vestris, & omnibus deinceps quoscun∣que advocaverit Dominus Deus noster. Jesu Christi mentionem facit a 1.3267 Petrus, non quasi Pater omitteretur, sed ut Patri quoque 〈◊〉〈◊〉 adjungeretur. Denique ubi post resurrectionem, à Dommo A∣postoli ad gentes mittuntur; in nomine Patris, & Filii, & Spiritu san∣cti * 1.3268b 1.3269 baptizare gentiles jubentur. Quomodo ergo quidam dicunt foris extra Ecclesiam imo & contra Ecclesiam, modo in nomine 〈◊〉〈◊〉 Christi ubicunque & quomodocunque gentilem baptizatum, 〈◊〉〈◊〉 peccatorum consequi posse; quando ipse Christus gentes bap∣tizari jubeat in plena & adunata Trinitate? Nisi si, qui Christum ne∣gat, negatur à Christo; qui patrem ejus negat, quem ipse 〈◊〉〈◊〉 consessus sit, non negatur: & qui in eum blasphemat, quem 〈◊〉〈◊〉 Dominum & Deum suum dixerit, remuneratus à Christo remissionem peccatorum, & baptismi sanctificationem consequitur.

Qua autem potestate consequi in baptismo remissionem 〈◊〉〈◊〉 * 1.3270 rum potest, negans Deum creatorem ¶ 1.3271 patrem Christi; quandoipsam potestatem qua baptizamur, & c 1.3272 sanctificationem ab eodem 〈◊〉〈◊〉 Christus acceperit; quem majorem dixerit, à quo clarificari petierit, * 1.3273 cujus voluntatem usque ad obsequium bibendi calicis, & subcunda * 1.3274 mortis impleverit? Quid est igitur aliud quam participem haereticis blasphemantibus sieri; defendere velle & asserere, quod 〈◊〉〈◊〉 peccatorum accipere in Christi nomine possit, blasphemans graviter & peccans in Patrem & Dominum & Deum Christi? Quid deinde illud, quale est, ut qui Filium Dei negat, neque Patrem habeat; & qui negat Patrem, Filium habere videatur; cum Filius ipse d 1.3275 conte∣stetur & dicat: Nemo potest venire ad me, nisi fuerit illi datum à * 1.3276 Patre: ut manifestum sit nullam remissionem peccatorum in baptis∣mo accipi à Filio posse, quam constet Patrem non dedisse; maxime quando adhuc idem repetat & dicat: Omnis plantatio quam non * 1.3277e 1.3278 plantavit Pater meus coelestis, eradicabitur. Quod si Christi discipuli f 1.3279 discere à Christo nolunt, quantum venerationis & honoris paterno nomini debeatur; vel de exemplis terrenis ac secularibus 〈◊〉〈◊〉: & sciant Christum non sine maxima exprobratione 〈◊〉〈◊〉: Filii seculi hujus prudentiores sunt filiis lucis in seculo isto. Si eujus * 1.3280 patri aliquis convicium fecerit, si g 1.3281 contumeliosus ac procax 〈◊〉〈◊〉 ejus & honorem maledico ore laceraverit; indignatur filius & irasci∣tur, & laesi patris injuriam quibus potest viribus vindicare conatur. 〈◊〉〈◊〉 Christum putas impiis & sacrilegis, & in Patrem suum 〈◊〉〈◊〉 impunitatem dare, & eis in baptismo peccata dimittere, quos conster baptizatos, eadem adhuc in personam Patris maledicta congerere, & incessabili blasphemantis linguae scelere peccare? Hoc Christianus, hoc Dei servus potest aut mente g 1.3282 concipere, aut side credere, aur

sermone proferre? Et ubi erunt legis praecepta divinae, quae dicunt: Honora patrem & matrem, a 1.3283 si vocabulum patris quod in homine ho∣norari * 1.3284 praecipitur, in Deo impune violatur? Ubi erit quod ipse Chri∣stus in Evangelio ponit & dicit: Qui maledixerit patri aut matri, * 1.3285 morte moriatur: si is qui maledicentes parentibus carnalibus puniri & intersici mandat; in coelestem & spiritalem patrem maledicos, atque Ecclesiae matris inimicos ipse vivificat? Execranda ac dete∣standa res à quibusdam prorsus asseritur, b 1.3286 ut is qui blasphemantem in Spiritum sanctum reum futurum peccati aeterni ¶ 1.3287 comminatur, idem * 1.3288 in Patrem Deum blasphemos salutari baptismo c 1.3289 sanctificare dig∣netur. Et nunc qui talibus ad Ecclesiam venientibus sine baptismo communicandum existimant, non putant se alienis, imo aeternis pec∣catis communicate; admittentes sine baptismo eos, qui non nisi in baptismo possint blasphemiarum suarum peccata deponere.

Quam vanum est porro & perversum, ut cum ipsi haeretici repudia∣to * 1.3290 & relicto vel errore, vel scelere in quo prius fuerant, agnoscant Ec∣clesiae veritatem; nos veritatis ejusdem jura & sacramentum mutile∣mus, & venientibus ac poenitentibus dicamus eos remissionem pecca∣torum consecutos esse, quando illi se peccasse, & propter hoc ad Eccle∣siae indulgentiam venire fateantur? Quare Ecclesiae Catholicae sidem ac veritatem, frater carissime, & tenere debemus sirmiter & docere, & per omnia Evangelica & Apostolica praecepta rationem d 1.3291 divinae dis∣pensationis, atque unitatis ostendere. Nunquid potest vis baptismi esse major, aut potior, e 1.3292 quam confessio, quam passio; ut quis coram hominibus Christum consiteatur, & sanguine suo baptizetur? Et ta∣men neque hoc baptisma haereticis prodest, quamvis Christum con∣fessi, & extra Ecclesiam fuerint occisi, f 1.3293 nisi si haereticorum patroni & advocati haereticos in falsa confessione Christi interfectos, marty∣res praedicant, & contra Apostoli contestationem, qui nihil eos * 1.3294g 1.3295 quamvis exustos & occisos dicit posse proficere, gloriam eis & co∣ronam passionis assignant. Quod si haeretico nec baptisma publicae confessionis & sanguinis proficere ad salutem potest, quia salus extra h 1.3296 Ecclesiam non est: quanto magis ei nihil proderit, si i 1.3297 in latebra & in latronum spelunca ¶ 1.3298k 1.3299 adulterae contagione aquae tinctus, non tantum peccata antiqua non exposuerit, sed adhuc potius nova & majora cumulaverit? Quare baptisma nobis & haereticis commune esse non potest, cum quibus nec Pater Deus, nec Filius Christus, nec Spiritus sanctus, nec sides, nec Ecclesia ipsa communis est: & ideo baptizari eos oportet qui de haeresi ad Ecclesiam veniunt; ut qui legitimo & vero, atque unico sanctae Ecclesiae baptismo ¶ 1.3300 ad regnum Dei regeneratione divina praeparantur, sacramento utroque nascan∣tur,

quia scriptum est: Nisi quis renatus fuerit ex aqua & 〈◊〉〈◊〉 * 1.3301 non potest intrare in regnum Dei.

Quo in loco quidam quasi evacuare possint humana argumentati∣one, * 1.3302 one, praedicationis Evangelicae veritatem, catechumenos nobis 〈◊〉〈◊〉, si quis ex his antequam in Ecclesia baptizetur, in confessione nominis apprehensus fuerit & occisus; an spem salutis & praemium confessionis amittat, eo quod ex aqua prius non sit renatus. Sciant igitur hujusmodi homines suffragatores & fautores haereticorum, ca∣techumenos illos primo integram fidem & a 1.3303 Ecclesiae unitatem tene∣re, & ad debellandum diabolum de divinis castris cum plena & sin∣cera Dei Patris, & Christi, & Spiritus sancti cognitione procedere; deinde nec privari baptismi sacramento, utpote qui baptizentur gloriosissimo & maximo sanguinis baptismo ¶ 1.3304, de quo & Dominus di∣cebat habere se aliud baptisma baptizari. Sanguine autem suo bap∣tizatos, * 1.3305 & passione sanctificatos consummari, & divinae pollicitatio∣nis gratiam consequi; declarat in Evangelio idem Dominus, quan∣do ad latronem in ipsa passione credentem ¶ 1.3306 & confitentem loquitur, * 1.3307 & quod secum futurus sit in paradiso pollicetur. Quapropter qui si∣dei & veritati praesumus, eos qui ad fidem & veritatem veniunt, & agentes poenitentiam remitti sibi peccata deposcunt, decipere non debemus & fallere; b 1.3308 sed correctos à nobis ac reformatos ad reg∣num coelorum disciplinis coelestibus erudire.

Sed dicit aliquis: Quid ergo fiet de his qui in praeteritum de ha∣resi * 1.3309 ad Ecclesiam venientes, sine baptismo admissi sunt ¶ 1.3310? 〈◊〉〈◊〉 est Dominus misericordia sua indulgentiam dare, & eos qui ad Eccle∣siam simpliciter admissi ¶ 1.3311, in Ecclesia dormierunt, ab Ecclesia suae muneribus non separare. Non tamen quia aliquando erratum est, ideo semper errandum est; cum magis sapientibus & Deum timenti∣bus congruat, patefactae & perspectae veritati libenter atque incunctan∣ter obsequi, quam pertinaciter atque obstinate c 1.3312 contra fratres & con∣sacerdotes pro haereticis reluctari. Nec quisquam existimet haere∣ticos,

eo quod illis a 1.3313 baptisma opponitur ¶ 1.3314; quasi secundi baptismi vo∣cabulo scandalizatos, ut ad Ecclesiam veniant retardari: imo vero hoc ipso magis ad necessitatem veniendi, testimonio ostensae sibi & probatae veritatis adiguntur. Nam si viderint judicio ac sententia nostra id decerni & statui, ut baptisma justum & legitimum compu∣tetur, quo illic baptizantur; putabunt se Ecclesiam quoque & cete∣ra Ecclesiae munera juste & legitime possidere ¶ 1.3315; nec erit causa ve∣niendi ad nos, quando habentes baptisma, habere videantur & ce∣tera. Porro autem cum cognoscunt baptisma nullum foris esse, nec remissam peccatorum extra Ecclesiam dari posse, avidius ad nos & promtius properant, & munera ac dona Ecclesiae matris implorant; certi pervenire se omnino non posse ad veram divinae gratiae pollici∣tationem, nisi prius venerint ad b 1.3316 Ecclesiae unitatem. Nec recusa∣bunt baptizari apud nos haeretici legitimo & vero Ecclesiae baptis∣mo, quando ex nobis didicerint, baptizatos quoque à Paulo eos qui jam baptismo Joannis baptizati fuissent; sicut legimus in Actibus * 1.3317 Apostolorum.

Et nunc apud quosdam de nostris, haereticorum c 1.3318 baptisma occu∣patum * 1.3319 asseritur, & invidia quadam quasi rebaptizandi, d 1.3320 baptiza∣re post hostes Dei nefas ducitur; cum baptizatos inveniamus quos Joannes baptizaverat: Ille Joannes major inter Prophetas habitus, ille divina gratia adhuc in utero matris impletus, ille Heliae spiritu & virtute subnixus, qui non adversarius Domini, sed praecursor ac praedicator fuit, qui Dominum non tantum verbis praenunciavit, sed & oculis ostendit; qui ipsum Christum, per quem baptizentur ceteri, baptizavit. Quod si iccirco haereticus jus baptismi obtinere potuit, quia prior baptizavit; non possidentis erit jam baptisma, sed occupantis ¶ 1.3321: & cum separari à se & dividi omnino non possint bap∣tisma & Ecclesia; qui occupare baptisma prior potuit, & Ecclesiam pariter occupavit: & incipis tu illi haereticus videri, qui praeventus posterior esse coepisti; qui cedendo ac manus dando, jus quod e 1.3322 ac∣ceperas reliquisti. Quam periculosum sit autem in divinis rebus ut quis cedat jure suo & potestate; scriptura sancta declarat, cum in Genesi, Esau primatus suos inde perdiderit ¶ 1.3323, nec recipere id postmo∣dum potuerit quod semel cessit. Haec tibi f 1.3324 breviter pro nostra

mediocritate rescipsimus, frater carissime, nemini praescribentes 〈◊〉〈◊〉 praejudicantes, quo minus unusquisque Episcoporum quod a 1.3325 putat faciat, habens arbitrii sui liberam potestatem ¶ 1.3326. Nos quantum in no∣bis est, propter haereticos cum Collegis & coepiscopis nostris non contendimus, cum quibus divinam concordiam & Dominicam pa∣cem tenemus; maxime cum & Apostolus dicat: Si quis autem * 1.3327b 1.3328 putatur contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus, neque Ecclesia Dei. Servatur à nobis patienter & c 1.3329 fir miter caritas animi, collegii honor, vinculum fidei, & concordia sacerdotii. Propter hoc etiam d 1.3330 libellum de bono patientiae, quantum valuit no∣stra mediocritas permittente Domino & inspirante conscripsimus, quem ad te pro mutua dilectione transmifimus. Opto te, frater ca∣sime, semper bene valere.

EPISTOLA LXXIV. Cyprianus Pompeio ¶ 1.3331 Fratri ¶ 1.3332 Salutem.

* 1.3333 QUANQUAM plene ea quae de haereticis baptizandis dicen∣da * 1.3334* 1.3335 sunt, e 1.3336 complexi sumus in Epistolis, quarum ad te exempla transmisimus, frater carissime; tamen quia desiderasti in noti∣tiam tuam perferri, f 1.3337 quae mihi ad literas nostras Stephanus frater no∣ster rescripserit, misi tibi rescripti ejus exemplum: quo lecto magis ac magis ejus errorem denotabis, qui haereticorum causam contra Chri∣stianos, & contra Ecclesiam Dei asserere conatur. Nam inter cetera vel g 1.3338 superba, vel ad rem non pertinentia, vel sibi ipsi contraria, qua imperite atque improvide scripsit ¶ 1.3339, etiam illud adjunxit, ut diceret: Si quis ergo à quacunque haeresi venerit ad nos, h 1.3340 nibil innovetur nisi quod traditum est ¶ 1.3341, ut manus illi imponatur in poenitentiam: cum 〈◊〉〈◊〉 haeretici

proprie ¶ 1.3342 alterutrum ad se venientes ¶ 1.3343 non baptizent, sed communicent tantum. a 1.3344 A quacunque haeresi venientem baptizari in Ecclesia ve∣tuit, id est, omnium haereticorum baptismata justa esse & legitima judicavit. Et cum singulae haereses singula baptismata & diversa peccata habeant, hic cum omnium baptismo communicans, univer∣forum delicta in finum suum coacervata congessit. Et praecepit ni∣hil aliud innovari nifi quod traditum est; quasi is innovet qui unita∣tem tenens, b 1.3345 unum baptisma uni Ecclesiae vindicat, & non ille uti∣que qui unitatis oblitus, mendacia & contagia profanae tinctionis usurpat. Nihil innovetur, inquit, nisi quod traditur est. Unde est ista traditio ¶ 1.3346? utrumne de Dominica & Evangelica auctoritate de∣scendens, an de Apostolorum mandatis atque Epistolis veniens? Ea enim facienda esse c 1.3347 quae scripta sunt, Deus testatur, & d 1.3348 propo∣nit ad Jesum Nave, dicens: Non recedet liber legis hujus ex ore * 1.3349 tuo, e 1.3350 sed meditaberis in eo die ac nocte, ut observes facere omnia quae scripta sunt in eo. Item Dominus Apostolos suos mittens, man∣dat baptizari gentes & doceri, ut observent omnia quaecunque ille * 1.3351 praecepit. Si ergo aut in Evangelio praecipitur, aut in Apostolo∣rum Epistolis aut Actibus continetur, ut a quacunque 〈◊〉〈◊〉 ve∣nientes non baptizentur, sed tantum manus illis imponatur in poe∣nitentiam; observetur divina haec & sancta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Si vero ubi∣que haeretici nihil aliud quam adversarii & antichristi nominantur: f 1.3352 si vitandi, & perversi, & à semetipsis damnati pronunciantur: qua∣le * 1.3353 est ut videantur damnandi à nobis non esse, quos constat Apostoli∣ca contestatione à semetipsis damnatos esse ¶ 1.3354? Ut nemo infamare A∣postolos debeat, quasi illi haereticorum baptismata probaverint; aut eis fine Ecclesiae baptismo communicaverint, quando talia g 1.3355 de hae∣reticis Apostoli scripserunt: Et hoc, cum nondum haereticae pestes acriores prorupissent, necdum quoque h 1.3356 Marcion de Ponto emersis∣set, cujus i 1.3357 magister Cerdon sub k 1.3358 Hygino tunc Episcopo ¶ 1.3359, qui in

urbe nonus fuit, Roman venit; quem Marcion secutus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 crimen augmentis, impudentius ceteris & abruptius in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 creatorem blasphemare instituit; & haereticum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 armis contra Ecclesiam rebellantem, sceleratius & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Quod si haereses constat postmodum plures ac peiores 〈◊〉〈◊〉 tisse; & si retro nusquam omnino praeceptum est, nequecomcrip∣tum, ut haeretico tantum manus in poenitentiam imponatur, & 〈◊〉〈◊〉 communicetur; & si baptisma non nisi unum est, quod apud 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & intus est, & soli Ecclesiae de divina dignatione concessum est: quae ista obstinatio est, quaeve praesumtio, humanam traditionem divinae dispositioni anteponere, nec animadvertere, indignari & 〈◊〉〈◊〉 De∣um, quotiens divina praecepta solvit & praeterit humana traditio? Sicut per Esaiam prophetam clamat & dicit: Populus iste 〈◊〉〈◊〉 ho∣norificat * 1.3360 me, a 1.3361 cor vero eorum longe separatum est à me. Sine causa autem colunt me, mandata & doctrinas hominum 〈◊〉〈◊〉. Item Dominus in Evangelio, increpans similiter & objurgans 〈◊〉〈◊〉 & dicit: Rejicitis mandatum Dei, ut traditionem vestram statuatis. * 1.3362 Cujus praecepti memor beatus Apostolus Paulus, commonot ipse quoque & instruit, dicens: Si quis aliter docet, & non 〈◊〉〈◊〉 * 1.3363 sanis verbis Domini nostri Jesu Christi & doctrinae ejus; stupore 〈◊〉〈◊〉 est ¶ 1.3364, nihil sciens, c 1.3365 discedendum ab hujusmodi.

d 1.3366 Praeclara sane & legitima traditio Stephano fratre 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 * 1.3367 proponitur, quae auctoritatem nobis idoneam praebeat. Nam in codem loco Epistolae suae addidit & adjecit: cum ipsi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alterutrum ad se venientes non baptizent, sed communicem 〈◊〉〈◊〉. Ad hoc enim malorum devoluta est Ecclesia Dei & 〈◊〉〈◊〉 Christi, ut haereticorum exempla sectetur, ut ad celebranda 〈◊〉〈◊〉 e 1.3368 coelestia disciplinam lux de tenebris mutuetur, & id leciant Christiani, quod antichristi faciunt. Quae vero est animi 〈◊〉〈◊〉 quae pravitas, fidei unitatem de Deo Patre & de Jesu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Dei nostri traditione venientem nolle cognoscere?

Nam si iccirco apud haereticos Ecclesia non est, quin una est, & * 1.3369 dividi non potest: si ideo illic Spiritus sanctus non est, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est.

& esse apud profanos & a 1.3370 extraneos non potest: utique & bap∣tisma quod in eadem unitate consistit, esse apud haereticos non po∣test, b 1.3371 quia separari neque ab Ecclesia, neque à Spiritu sancto po∣test.

Aut si effectum baptismi majestati nominis tribuunt, ut qui in no∣mine * 1.3372 Jesu Christi ubicunque & quomodocunque baptizantur, inno∣vati & sanctificati judicentur; cur non in ejusdem Christi nomine il∣lic & manus baptizato imponitur ad accipiendam Spiritum sanctum? Cur eadem ejusdem majestas nominis non praevalet manus impositio∣ne, quam valuisse contendunt in baptismi sanctificatione? c 1.3373 Nam si potest quis extra Ecclesiam natus templum Dei fieri; cur non possit su∣per templum & Spiritus sanctus infandi? Qui enim peccatis in bap∣tismo expositis ¶ 1.3374 sanctificatus est, & in novum hominem spiritaliter formatus, ad accipiendum Spiritum sanctum d 1.3375 idoneus factus est: quando Apostolus dicat: Quotquot in Christo baptizati estis, * 1.3376 Christum induistis ¶ 1.3377. Qui potest apud haereticos baptizatus Chri∣stum induere; multo magis potest Spiritum sanctum, quem Christus misit, accipere. Ceterum major erit mittente qui missus est, ut in∣cipiat foris baptizatus Christum quidem induisse, sed Spiritum san∣ctum non potuisse percipere; quasi possit aut sine Spiritu Christus indui, aut à Christo Spiritus separari. Illud quoque ineptum, ut cum nativitas secunda spiritalis sit, qua in Christo per lavacrum e 1.3378 rege∣nerationis nascimur, dicant quod possit quis apud haereticos spiri∣taliter nasci, ubi Spiritum negant esse. Peccata enim purgare & hominem sanctificare aqua sola non potest, nisi habeat & Spiritum sanctum. Quare aut & Spiritum necesse est concedant esse illic, ubi baptisma esse dicunt: aut nec baptisma est, ubi Spiritus non est; quia baptisma esse sine Spiritu non potest. Quale est autem assere∣re & contendere, quod esse possint silii Dei, qui non sint in Ecclesia nati? Baptisma enim esse in quo homo vetus moritur & novus nas∣citur, manifestat & probat beatus Apostolus, dicens: Salvavit nos * 1.3379 per lavacrum regenerationis. Si autem in lavacro, id est, in baptis∣mo est regeneratio; quomodo generare filios Deo haeresis per Chri∣stum potest, quae Christi sponsa non est? Ecclesia est enim sola, quae Christo conjuncta & adunata spiritaliter filios generat, eodem Apo∣stolo rursus dicente: Christus dilexit Ecclesiam, & seipsum tradi∣dit * 1.3380 pro ea ut eam sanctificaret, purgans cam lavacro aquae. Si igi∣tur haec est dilecta & sponsa quae sola à Christo sanctificatur, & lava∣cro ejus sola purgatur; manifestum est haeresin (quae cum sponsa Christi non sit, nec purgari, nec sanctificari lavacro ejus possit) fili∣os Deo generare non posse. Porro autem non per manus imposi∣tionem quis nascitur quando accipit Spiritum sanctum, sed in bap∣tismo; ut Spiritum jam natus accipiat, sicut in primo homine Adam factum est. Ante enim Deus cum plasmavit, & tunc insufilavit in * 1.3381 faciem ejus flatum vitae. Nec enim potest accipi Spiritus, nisi pri∣us

fuerit qui accipiat. Cum autem nativitas Christianorum in bap∣tismo sit, baptismi autem generatio, & sanctificatio apud solam spon∣sam Christi sit, quae parere spiritaliter, & generare filios Deo possit: ubi, & ex qua, & cui natus est, qui silius Ecclesiae non est, nt habore quis possit Deum patrem, ante Ecclesiam matrem? Cum vero nulla omnino haeresis, sed neque aliquod schisma habere salutalis baptismi sanctificationem foris possit; cur in tantum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nostri obstinatio dura prorupit ut etiam de Marcionis baptisme, item Va∣lentini & Apelletis, & ceterorum blasphemantium 〈◊〉〈◊〉 Deum Patrem contendat filios Deo nasci? Et illic in nomine Jesu Christi dicat re∣missionem peccatorum dari, ubi blasphematur in a 1.3382 Patren, & in b 1.3383 Dominum Deum Christum? * 1.3384

Quo in loco considerandum est, frater carissime, profide & religi∣one sacerdotalis loci quo fungimur, an c 1.3385 constare 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in die judicii possit, asserentis & probantis, & in acceptum 〈◊〉〈◊〉 blasphemantium baptismata; cum d 1.3386 Dominus comminetur & dicat: Et nunc praeceptum hoc ad vos est, ô sacerdotes; si non audientis, & * 1.3387 si non posueritis in corde vestro, ut detis honorem nomini meo, di∣cit Dominus omnipotens, immittam in vos maledictionem, & male∣dicam benedictionem vestram. Dat honorem Deo, qui Marcionis baptismo communicat? Dat honorem Deo, qui apud eos qui in Deum blasphemant remissionem peccatorum dari judicat? Dat honorem Deo, qui foris de adultera & fornicaria nasci Deo filios asseverat? Dat honorem Deo, qui unitatem & veritatem de divi∣na lege venientem non tenens, haereses contra Ecclesiam vindi∣cat? Dat honorem Deo, qui e 1.3388 haereticorum f 1.3389 amicus, & inimi∣cus Christianorum, g 1.3390 sacerdotes Dei, veritatem Christi, & Ecclesiae unitatem tuentes abstinendos putat? Si sic honor Deo datur, si sic à cultoribus & sacerdotibus ejus timor Dei & disciplina serva∣tur; abjiciamus arma, manus demus in captivitatem, tradamus diabolo ordinationem Evangelii, dispositionem Christi, maiesta∣tem Dei: divinae militiae sacramenta solvantur, h 1.3391 castrorum coele stium signa i 1.3392 prodantur: succumbat & k 1.3393 cedat Ecclesia haereticis, lux tenebris, fides perfidiae, spes desperationi, ratio errori, immor∣talitas morti, caritas odio, veritas mendacio, Christus antiohrilto. Merito & sic in dies singulos schismata & haereses surgunt, l 1.3394 crebrius atque liberius excrescunt, & m 1.3395 serpentinis crinibus pullutantes ¶ 1.3396, ad∣versus Ecclesiam Dei majoribus viribus venenorum suorum virus n 1.3397 exprimunt; dum illis advocatione quorundam, & auctorieas prae∣statur & firmitas; dum baptisma eorum defenditur, dum fides, dum veritas proditur, dum id quod contra Ecclesiam foris geritur, intus in ipsa Ecclesia vindicatur. Quod si est apud nos, frater dilectitlime, Dei timor, o 1.3398 si tenor praevalet fidei, si custodimus Christi praecepta,

si incorruptam atque inviolatum sponsae ejus sanctitatem tuemur, si haerent sensibus & cordibus nostris verba Domini dicentis: Putas * 1.3399 cum venerit filius hominis, inveniet fidem in terra: a 1.3400 quasi fideles Dei milites, qui Deo fide & religione sincera militamus, commissa no∣bis divinitus castra fideli virtute servemus.

Nec consuetudo quae apud quosdam obrepserat, impedire debet * 1.3401 quo minus veritas praevaleat & vincat. Nam consuetudo sine veri∣tate vetustas erroris est ¶ 1.3402. Propter quod relicto errore sequamur ve∣ritatem, scientes quia & apud Esdram veritas vicit, sicut scriptum est: Veritas manet & invalescit in aeternum, & vivit & obtinet in * 1.3403 secula seculorum. Nec est apud eam accipere personam, nec diffe∣rentias, sed quae sunt b 1.3404 justa facit; nec est in judicio ejus iniquum, c 1.3405 sed fortitudo, & regnum, & majestas, & potestas omnium seculo∣rum; d 1.3406 Benedictus Deus veritatis. Quam veritatem nobis Christus ostendens, in Evangelio suo dicit: Ego sum veritas. Propter quod * 1.3407 si in Christo sumus, & Christum in nobis habemus; si manemus in veritate, & veritas in nobis manet; ea quae sunt vera teneamus.

Fit autem studio praesumtionis & contumaciae, ut quis magis sua * 1.3408 prava & falsa defendat, quam ad alterius recta & vera consentiat. Cui rei prospiciens beatus Paulus Apostolus ad Timotheum scribit & monet, Episcopum e 1.3409 non litigiosum, sed mitem & f 1.3410 docibilem esse * 1.3411 debere. Docibilis autem ille est, qui est ad discendi patientiam le∣nis & mitis. Oportet enim Episcopum non tantum docere, sed & discere; quia & ille melius docet, qui quotidie crescit, & proficit discendo meliora. Quod ipsum quoque idem Apostolus Paulus do∣cet, praemonens, ut si alii sedenti 〈◊〉〈◊〉 revelatum fuerit, prior * 1.3412 taceat.

* 1.3413 In compendio est autem apud religiosas & simplices mentes, & er∣rorem * 1.3414 deponere, & invenire atque g 1.3415 eruere veritatem. Nam si ad divinae traditionis caput & originem revertamur ¶ 1.3416, cessat error huma∣nus; & sacramentorum coelestium ratione perspecta, quicquid sub caligine ac nube tenebrarum obscurum latebat, in lucem veritatis aperitur. h 1.3417 Si canalis aquam ducens qui copiose prius & largiter profluebat, subito deficiat; nonne ad fontem pergitur, ut illic de∣fectionis ratio noscatur, utrumne arescentibus venis, in capite unda siccaverit; an vero integra inde & plena procurrens in medio itine∣re destiterit; ut si vitio interrupti aut bibuli canalis effectum est, quo minus aqua continua i 1.3418 perseveranter ac jugiter flueret; refe∣cto & confirmato canali ad usum atque ad potum civitatis aqua col∣lecta eadem ubertate atque integritate repraesentetus, qua de fonte proficiscitur. Quod & nunc facere oportet Dei sacerdotes praecep∣ta divina servantes, ut si in aliquo nutaverit & vacillaverit veritas; ad originem Dominicam & Evangelicam ¶ 1.3419, & Apostolicam traditi∣onem

revertamur; & inde surgat actus nostri ratio, unde & ordo & origo surrexit. Traditum est enim nobis quod a 1.3420 si unus Deus & * 1.3421 Christus unus, & una spes, & fides una, & una Ecclesia, & 〈◊〉〈◊〉 unum non nisi in una Ecclesia constitutum, à qua unitate 〈◊〉〈◊〉 discesserit, cum haereticis necesse est inveniatur; quos 〈◊〉〈◊〉 contra Ecclesiam vindicat, sacramentum divinae traditionis im∣pugnat. Cujus unitatis sacramentum expressum videmus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cantico Canticorum ex persona Christi dicentis: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, * 1.3422 soror mea sponsa, fons signatus, puteus aquae vivae, 〈◊〉〈◊〉 cum fructu pomorum. Si autem Ecclesia ejus hortus 〈◊〉〈◊〉 est & fons signatus; quomodo in eundem hortum introire, aut 〈◊〉〈◊〉 de fonte ejus potest, qui in Ecclesia non est? Item 〈◊〉〈◊〉 ipse quoque demonstrans, & b 1.3423 vindicans unitatem; mandavit & 〈◊〉〈◊〉 nisi c 1.3424 per unum solum baptisma unius Ecclesiae salvari nos non posse. In arca, inquit, Noe pauci, id est, octo d 1.3425 animae, falvae fa∣ctae * 1.3426 sunt per aquam, quod & vos similiter salvos faciet 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.3427. e 1.3428 Quam brevi & spiritali compendio, unitatis sacramentum mani∣festavit? Nam ut in illo mundi baptismo ¶ 1.3429, quo iniquitas antiqua purgata est, qui in arca Noe non fuit, non potuit per aquam fal∣vus fieri ¶ 1.3430: ita nec nunc potest per baptismum f 1.3431 salvus videri, qui baptizatus in Ecclesia non est, quae ad arcae unius sacramentum g 1.3432 Dominica unitate fundata est. Observatur itaque à nobis & tene∣tur ¶ 1.3433, frater carissime, explorata & perspecta veritate, ut omnes qui ex quacunque haeresi ad Ecclesiam convertuntur, Ecclesiae unico 〈◊〉〈◊〉 baptismo baptizentur, exceptis his qui baptizati in 〈◊〉〈◊〉 prius fuerant, & sic ad haereticos transierant: hos enim oportet cum redeunt, acta poenitentia per manus impositionem solam recipi, & in ovile, unde erraverant, à pastore restitui. Opto te, frater 〈◊〉〈◊〉, semper bene valere.

EPISTOLA LXXV. Firmilianus Cypriano a 1.3434 Fratri ¶ 1.3435 in Domino Salutem.

* 1.3436 ACCEPIMUS per Rogatianum carissimum nostrum, diaco∣num * 1.3437* 1.3438 à vobis missum, literas quas ad nos fecisti, frater dilectis∣sime, & gratias propter hoc b 1.3439 Domino maximas egimus: quod contigerit, ut qui corpore ab invicem separamur, sic spiritu adunemur; quasi non unam tantum regionem tenentes, sed in ipsa c 1.3440 atque in eadem domo simul inhabitantes. Quod & decet dicere, quia & spiritalis domus Dei una est. Erit enim in novissimis, ait * 1.3441 Propheta, diebus, manifestus mons Domini & domus Dei super ver∣tices montium. d 1.3442 In quam convenientes cum jucunditate adunan∣tur, * 1.3443 secundum quod & in Psalmo hoc postulatur à Domino, inhabi∣tare in domo Dei per omnes dies vitae. Unde & in alio loco mani∣festatum est, esse apud Sanctos magnam voluntatis caritatem, in ununi convenire: Ecce, inquit, quam bonum & voluptabile est, ut habitent fratres in unum ¶ 1.3444. Adunatio enim & pax & concordia, * 1.3445 non solum hominibus fidelibus & cognoscentibus veritatem, sed & angelis ipsis coelestibus voluptatem maximam praestat; quibus dicit sermo Divinus, esse gaudium in uno peccatore poenitentiam agente, * 1.3446 & ad unitatis vinculum revertente. Quod utique non diceretur de angelis, conversationem in coelis habentibus, nisi ipsi quoque essent nobis adunati, qui nostra adunatione laetantur: sicut è contrario utique contristantur, quando vident diversas quorundam mentes, & scissas voluntates; quasi non tantum unum & eundem Dominum si∣mul invocent, sed separatis & divisis ab invicem, nec confabulatio jam possit esse, aut sermo communis. Nisi quod nos gratiam referre Stephano in isto possumus: quod per illius inhumanitatem ¶ 1.3447 nune effectum

sit, ut fidei & sapientiae vestrae experimentum 〈◊〉〈◊〉 a 1.3448 Sed non si nos propter Stephanum hanc beneficii gratiam 〈◊〉〈◊〉 Stephanus beneficio & gratia digna commisit. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Judas perfidia sua & proditione, qua scelerate circa 〈◊〉〈◊〉 operatus est, dignus videri potest, quasi causam bonorum tantorum ipse praestiterit, ut per illum mundus & gentium b 1.3449 populus 〈◊〉〈◊〉. Sed haec interim quae ab Stephano gesta sunt, praetereantur; ne dum audaciae & insolentiae ejus meminimus, de rebus ab eo improbe gestis longiorem moestitiam nobis inferamus. De vobis autem cog∣noscentes, quod secundum regulam veritatis & sapientiam 〈◊〉〈◊〉, c 1.3450 hoc de quo nunc quaeritur disposueritis; cum magna laetitia 〈◊〉〈◊〉 & Deo gratias egimus, quia invenimus in fratribus tam lon∣ge positis ¶ 1.3451 tantam nobiscum fidei & d 1.3452 veritatis unanimitatem.

^e Potens est enim gratia Dei copulare & conjungere caritatis atque * 1.3453 unitatis vinculo, etiam ea quae videntur longiore terrarum 〈◊〉〈◊〉 esse divisa. Secundum quod & olim intervallo temporum 〈◊〉〈◊〉, ab Job & Noe qui in primis fuerant ¶ 1.3454; Ezechielem & 〈◊〉〈◊〉, posteriores aetate, ad unanimitatis vinculum virtus divina 〈◊〉〈◊〉: ut quamvis temporibus longis discreti essent, eadem tamen 〈◊〉〈◊〉 inspiratione sentirent. Quod & nunc in vobis 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 qui longissimis regionibus à nobis separati estis, sensu tamen & spiri∣tu copulatos vos esse nobiscum probaretis. Quod totum hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unitate. Nam cum Dominus unus atque idem sit qui habitat 〈◊〉〈◊〉 nobis, conjungit ubique & copulat suos vinculo unitatis. Unde 〈◊〉〈◊〉 * 1.3455 universam terram exivit sonus eorum, qui à Domino missi sunt unita∣tis spiritu velociter currentes. Sicut è contrario nihil prodest ali∣quos proximos & junctos sibi esse corporibus, si animo & mente 〈◊〉〈◊〉;

quando adunari animae omnino non possint, quae se à 〈◊〉〈◊〉 unitate diviserint: Ecce enim, inquit, qui longinquant se abs te, peri∣bunt: * 1.3456 sed tales judicium Domini pro merito suo subibunt, receden∣tes à verbis ejus qui Patrem pro unitate deprecatur, & dicit: Pater * 1.3457 da ut quomodo ego & tu unum sumus, sic & hi in nobis unum sint. Nos vero ea quae à vobis scripta sunt, quasi nostra a 1.3458 propria suscipi∣mus, nec in transcur su legimus, sed saepe repetita memoriae b 1.3459 manda∣vimus: neque obest utilitati salutari, aut eadem retexere ad con∣firmandam veritatem, aut & quaedam addere ad cumulandam pro∣bationem. Si quid autem à nobis additum fuerit, non sic additur quasi à vobis aliquid minus dictum sit; sed quoniam sermo divinus humanam naturam supergreditur, nec potest totum & perfectum a∣nima concipere. Iccirco & tantus est numerus Prophetarum, c 1.3460 ut multiplex divina sapientia per multos distribuatur. Unde & tace∣re * 1.3461 praecipitur, primo in prophetia loquenti, si secundo fuerit revela∣tum. Qua ex causa necessario apud nos fit, ut per singulos annos ¶ 1.3462 seniores & praepositi in unum conveniamus ad disponenda ea quae curae nostrae commissa sunt: ut si qua graviora sunt, communi consi∣lio dirigantur; lapsis quoque fratribus ¶ 1.3463 & post lavacrum salutare à diabolo vulneratis, per poenitentiam medela quaeratur; non quasi à nobis remissionem peccatorum consequantur ¶ 1.3464, sed ut per nos ad in∣telligentiam delictorum suorum convertantur, & Domino plenius satisfacere cogantur. Quoniam vero legatus iste à vobis missus re∣gredi ad vos festinabat, & hibernum tempus urgebat; quantum po∣tuimus ad scripta vestra rescripsimus.

* 1.3465 Et quidem quantum ad id pertineat quod Stephanus dixit, quasi * 1.3466 Apostoli eos qui ab haeresi veniant, baptizari prohibuerint ¶ 1.3467, & hoc custodiendum posteris tradiderint; plenissime vos respondistis, ne∣minem tam stultum esse qui hoc credat Apostolos tradidisse, quan∣do etiam ipsas haereses constet execrabiles ac detestandas postea ex∣titisse. Cum & Marcion ¶ 1.3468 Cerdonis discipulus inveniatur, sero post Apostolos & post longa ab eis tempora, sacrilegam adversus Deum traditionem induxisse. Apelles quoque blasphemiae ejus consentiens, multa alia nova & graviora fidei ac veritati inimica addiderit. Sed

& Valentini & Basilidis tempus manifestum est, quod & ipsi post Apo∣stolos & post longam aetatem, adversus Ecclesiam Dei sceleratis men∣daciis suis rebellaverint. Ceteros quoque haereticos constat pravas suas sectas & inventiones perversas prout quisque errore ductus est, postea induxisse; quos omnes manifestum est à semetipsis danmatos esse, & ante diem judicii inexcusabilem sententiam adversus semetip∣sos dixisse: quorum baptisma qui confirmat, quid aliud quam cum ip∣sis se adjudicat ¶ 1.3469, & se ipse participem talibus faciendo condemnat?

Eos autem qui Romae sunt ¶ 1.3470 non ea in omnibus observare quae sunt * 1.3471 ab origine tradita, & frustra Apostolorum auctoritatem praetendere; scire quis etiam inde potest, quod circa celebrandos dies pascha, & circa multa alia divinae rei sacramenta, videat esse apud illos aliquas diversitates, nec observari illic omnia aequaliter, quae 〈◊〉〈◊〉, observantur. Secundum quod in ceteris quoque plurimis 〈◊〉〈◊〉, multa pro locorum & nominum diversitate variantur;nec tamen prop∣t r hoc ab Ecclesiae Catholicae pace atque unitate aliquando disces∣sum est. Quod nunc Stephanus ausus est facere, rumpens adversum vos pacem ¶ 1.3472, quam semper antecessores ejus vobiscum amore & 〈◊〉〈◊〉 mutuo custodierunt: adhuc a 1.3473 etiam infamans Petrum & 〈◊〉〈◊〉 beatos Apostolos, quasi hoc ipsi tradiderint; qui in Epistolis * 1.3474 suis haereticos execrati sunt, & ut eos evitemus monuerunt. Unde * 1.3475 apparet traditionem hanc humanam esse ¶ 1.3476, quae haereticos afferit, & baptisma quod non nisi solius Ecclesiae est, eos habere defendit.

Sed & ad illam partem bene à vobis responsum est, ubi Stephanus in Epistola sua dixit: Haereticcs quoque ipsos in baptismo convenire, * 1.3477 & b 1.3478 quod ad alterutrum ad se venientes non baptizent, sed communi∣cent tantum, quasi & nos hoc facere debeamus. Quo in loco, 〈◊〉〈◊〉 vos jam c 1.3479 probastis satis ridiculum esse, ut quis sequatur errantes; illud tamen ex abundanti addimus: non esse mirum si sic haeretici agant, qui etsi in quibusdam minoribus discrepant, in eo tamen quod est maximum, unum & eundem consensum tenent, ut blasphe∣ment creatorem, quaedam somnia sibi & phantasmata ignoti Dei con∣fingentes: d 1.3480 quos utique consequens est sic consentire in baptismi sui vanitate, ut consentiunt in repudianda divinitatis veritate. De quibus quoniam longum est ad singula eorum, vel scelesta, vel super∣vacua respondere; satis est breviter illud in compendio dicere; e 1.3481 cos qui non teneant verum Dominum Patrem, tenere non posle, nec Filii nec Spiritus sancti veritatem. Secundum f 1.3482 quod etiam illi qui 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 appellantur, & novas prophetias usurpare conantur ¶ 1.3483, nec

Patrem possunt habere, a 1.3484 nec Filium, nec Spiritum b 1.3485 sanctum; à qui∣bus si quaeramus quem Christum praedicent; respondebunt eum se praedicare qui miserit spiritum, per Montanum & Priscam locutum. In quibus cum animadvertamus non veritatis spiritum, sed erroris fu∣isse; cognoscimus eos qui falsam illorum prophetiam contra Christi fidem vindicant, Christum habere non posse. Sed & ceteri quique haeretici, si se ab Ecclesia Dei sciderint, nihil habere potestatis aut gratiae possunt; quando omnis potestas & gratia in Ecclesia constituta sit, ubi praesident majores natu ¶ 1.3486, qui & baptizandi & manum impo∣nendi & ordinandi possident potestatem. Haeretico enim sicut ordina∣re non licet, nec manum imponere; ita nec baptizare, nec quicquam sancte nec spiritaliter gerere, quando alienus sit à spiritali & deifica fanctitate. Quod totum nos jampridem in Iconio ¶ 1.3487, qui Phrygiae lo∣cus est, collecti in unum;convenientibus ex Galatia, & Cilicia & cete∣ris proximis regionibus, confirmavimus tenendum contra haereticos firmiter & vindicandum, cum à quibusdam de ista re dubitaretur.

Et quoniam Stephanus & qui illi consentiunt, contendunt dimis∣sionem * 1.3488 paccatorum & secundam nativitatem in haereticorum baptis∣ma posse procedere, apud quos etiam ipsi confitentur Spiritum san∣ctum non esse; confiderent & intelligant spiritalem nativitatem sine Spiritu esse non posse; secundum quod & beatus Paulus Apostolus eos qui ab Joanne baptizati fuerant, priusquam missus esset à Domi∣no Spiritus sanctus, baptizavit denuo spiritali baptismo, & sic eis ma∣num * 1.3489 imposuit, ut acciperent Spiritum fanctum. Quale est autem ut cum Paulum post Joannis baptisma iterato discipulos suos bapti∣zasse videamus; nos eos qui ab haeresi ad Ecclesiam veniunt, c 1.3490 post inlicitam & profanam eorum tinctionem baptizare dubitemus? Nisi si his d 1.3491 Episcopis, de quibus nunc, minor fuit Paulus; ut hi qui∣dem possint per solam manus impositionem venientibus haereticis da∣re Spiritum sanctum; Paulum autem idoneus non fuerit, qui ab Joan∣ne baptizatis Spiritum sanctum per manus impositionem daret, nisi eos prius etiam Ecclesiae baptismo baptizasset.

Illud quoque absurdum, quod non putant quaerendum esse, quis * 1.3492 fit ille qui baptizaverit, eo quod qui baptizatus fit, grantiam conse∣qui potuerit invocata trinitate nominum Patris, & Filii, & Spiritus sancti. Deinde, haec erit sapientia ¶ 1.3493 quam scribit Paulus esse in his * 1.3494 qui perfecti sunt. e 1.3495 At quis est in Ecclesia perfectus & sapiens, qui hoc aut defendat, aut credat, quod invocatio haec nominum nuda

sufficiat ad remissionem peccatorum, & baptismi sanctificationem cum haec tunc utique proficiant, quando & qui baptizat habet Spi∣ritum sanctum, & baptisma quoque ipsum non sit a 1.3496 fine Spiritu con∣stitutum. Sed dicunt eum qui quomodocunque foris baptizatur, mente & fide sua ¶ 1.3497, baptismi gratiam consequi posse: quod & ipsum fine dubio ridiculum est, quasi de coelo adducere ad se possit aut mens prava justorum sanctificationem, aut fides falsa credentium ve∣ritatem. Non omnes autem qui nomen Christi invocant, audiri, & invocationem suam consequi aliquid gratiae posse, Dominus ipse ma∣nifestat dicens: Multi venient in nomine meo dicentes: Ego sum Christus, & multos fallent. Nulla quippe differentia est inter psen∣doprophetam * 1.3498 & haereticum. Nam ut ille in nomine Dei aut Chri∣sti, ita c 1.3499 iste in sacramento baptismi fallit. Mendacio uterque niti∣tur, ad decipiendas hominum voluntates.

Volo autem vobis & de historia quae apud nos facta est, exponere ad hoc ipsum pertinente. Ante viginti enim & duos fere annos, * 1.3500 temporibus post Alexandrum Imperatorem, multae istic conffictatio∣nes & pressurae acciderunt, vel in commune omnibus hominibus, vel privatim Christianis; terrae etiam motus plurimi & frequentes extiterunt, d 1.3501 ut per Cappadociam & per Pontum multa subruerent, quaedam etiam civitates in profundum receptae, dirupti soli hiatu de∣vorarentur, ut ex hoc persecutio ¶ 1.3502 quoque gravis adversum nos e 1.3503 Chri∣stiani nominifieret. Quae post longam retro aetatis pacem repente oborta, de f 1.3504 inopinato & insueto malo ad turbandum populum no∣strum terribilior effecta est. Serenianus tunc fuit in nostra provin∣cia Praeses, acerbus & dirus persecutor. In hac autem perturbati∣one constitutis fidelibus, & huc atque illuc persecutionis metu sugi∣entibus, & patrias suas g 1.3505 relinquentibus, atque in alias partes regio∣num transeuntibus (erat enim transeundi sacultas, eo quod persecu∣tio illa, non per totum mundum, sed localis fuisset) emersit istic su∣bito quaedam mulier, quae h 1.3506 in extasi constituta, propheten se prae∣ferret, & quasi sancto Spiritu plena sic ageret. Ita autem principa∣lium i 1.3507 daemoniorum impetu ferebatur, ut per longum tempus sollici∣taret & deciperet fraternitatem; ac mirabilia quaedam & porten∣tosa k 1.3508 perficiens, & facere se terram moveri polliceretur. Non quod daemoni tanta esset potestas, aut terram movere aut elementum con∣cutere jussu valeret; sed quod nonnunquam spiritus nequam praecipe∣ret & intelligens terrae motum futurum, id se facturum esse simularet, quod futurum videret. Quibus mendaciis & jactationibus subege∣rat mentem singulorum, ut sibi obedirent, & l 1.3509 quocunque praecipe∣ret & duceret sequerentur: faceret quoque mulierem illam cruda hyeme nudis pedibus per asperas nives ire, nec vexari in aliquo aut laedi illa discursione: diceret etiam se in Judaeam & Hierosolymam festinare ¶ 1.3510, fingens tanquam inde venisset. Hic & unum de pres∣byteris

byteris a 1.3511 rusticum ¶ 1.3512, item & alium Diaconum fesellit, ut eidem musieri commiscerentur ¶ 1.3513, quod paulo post detectum est. Nam subito appa∣ruit illi unus de exorcistis vir probatus & circa religiosam discipli∣nam bene semper conversatus, qui exhortatione quoque fratrum plu∣rimorum, qui & ipsi fortes ac laudabiles in side aderant, excitatus, erexit se contra illum spiritum nequam revincendum; qui subtili fallacia etiam hoc paulo ante praedixerat, venturum quendam b 1.3514 aver∣sum & tentatorem infidelem. Tamen ille exorcista inspiratus Dei gratia fortiter restitit, & esse illum nequissimum spiritum qui prius sanctus putabatur ostendit. Atqui illa mulier, quae prius per prae∣stigias & fallacias daemonis, multa ad deceptionem fidelium molie∣batur, inter cetera quibus plurimos deceperat, etiam hoc frequen∣ter ausa est, ut & invocatione non contemtibili c 1.3515 sanctificare se pa∣nem & eucharistiam facere simularet, & sacrificium d 1.3516 Domino non si∣ne ¶ 1.3517 sacramento solitae praedicationis offerret; baptizaret quoque multos usitata & legitima verba interrogationis ¶ 1.3518 usurpans, ut nil discrepare ab Ecclesiastica regula e 1.3519 videretur. Quid igitur de hu∣jus baptismo dicemus, quo nequissimus daemon per mulierem bapti∣zavit? Nunquid & hoc Stephanus, & qui illi consentiunt compro∣bant? maxime cui nec symbolum Trinitatis, nec interrogatio legi∣tima & Ecclesiastica defuit? Potest credi aut remissio peccatorum data, aut lavacri salutaris regeneratio rite perfecta, ubi omnia quam∣vis ad imaginem veritatis, tamen per daemonem gesta sunt? Nisi si & daemonem in nomine Patris, & Filii, & Spiritus sancti, gratiam bap∣tismi dedisse contendunt, qui f 1.3520 haereticorum baptisma defendunt. Apud quos sine dubio idem error est, daemonum fallacia ipsa est; quando apud illos omnino Spiritus sanctus non est. Illud etiam quale est, quod vult Stephanus, his qui apud haereticos baptizantur, adesse praesentiam & sanctimoniam Christi? Nam si non mentitur Apostolus dicens: Quotquot in Christo tincti estis, Christum indu∣istis; * 1.3521 utique qui illic in Christo baptizatus est, induit Christum: si autem induit Christum, accipere potuit & Spiritum sanctum qui à Christo missus est, & frustra illi venienti ad accipiendum g 1.3522 Spiritum manus imponitur: nisi si à Christo Spiritum induit, ut apud haereti∣cos sit quidem Christus, non sit autem illic Spiritus sanctus.

Decurramus vero breviter & cetera quae à vobis copiose & ple∣nissime * 1.3523 dicta sunt, festinante vel maxime ad vos Rogatiano diacono carissimo nostro. Sequitur enim illud, quod interrogandi sunt à no∣bis qui haereticos defendunt, utrum carnale sit eorum baptisma, an spirituale. Si enim carnale est; nihil differunt à Judaeorum Bap∣tismo, quo sic illi utuntur, ut eo tanquam communi & vulgari lava∣cro

tantum sordes laventur. Sin autem spiritale est; quomodo apud illos esse baptisma spiritale potest, apud quos Spiritus sanctus non est? Ac per hoc aqua qua tinguntur, lavacrum est illis carnale tantum, non baptismi sacramentum. Quod si baptisma haeretico∣rum habere potest regenerationem secundae nativitatis; a 1.3524 non hae∣retici, sed filii Dei computandi sunt, qui apud illos baptizantur. Secunda enim nativitas quae est in baptismo, filios Deigenerat. Si autem sponsa Christi una est, quae est Ecclesia Catholica; ipsa est quae sola generat Dei filios. Neque enim b 1.3525 multae sponsae sponsae: cum dicat Apostolus: Despondi vos uni viro virginem castam 〈◊〉〈◊〉 * 1.3526 Christo. Et: Audi filia & vide, & inclina aurem tuam, & 〈◊〉〈◊〉 * 1.3527c 1.3528 populi tui; quia desideravit rex speciem tuam. Et: Veni Sponsa * 1.3529 de Libano, advenies & pertransibis à principio fidei ¶ 1.3530. Et: Ingres∣sus * 1.3531 sum in hortum meum soror mea, sponsa. Videmus unam perso∣nam ubique proponi, quia & sponsa est una. Non est autem una nobiscum haereticorum synagoga, quia nec sponsa est adultera & 〈◊〉〈◊〉; unde nec potest filios Dei parere. Nisi si secundum quod Stephano videtur, haeresis quidem parit & exponit: expositos autem Ecclesia suscipit; & quos non ipsa pepererit pro suis nutrit, cum fi∣liorum alienorum mater esse non possit. Et ideo Christus Dominus noster unam esse manifestans sponsam suam, & unitatis ejus 〈◊〉〈◊〉 declarans, ait: Qui non est mecum, d 1.3532 adversus me est, & qui * 1.3533 non mecum colligit, spargit. Si enim nobiscum est Christus, haereti∣ci autem non sunt nobiscum; pro certo adversus Christum sunt hae∣retici. Et si nos colligimus cum Christo, non colligunt autem no∣biscum haeretici, sine dubio spargunt.

S ed nec illud praetereundum est à nobis, quod à vobis necessario * 1.3534 dictum est, quod Ecclesia secundum Canticum Canticorum, hortus * 1.3535 sit conclusus, & fons fignatus, paradisus cum fructu pomorum. Qui autem nunquam in hunc hortum introierunt, neque paradisum a Deo creatore plantatum viderunt, quomodo de fonte qui e 1.3536 intus in∣clusus est, & divino figillo fignatus est, aquam vivam lavacri 〈◊〉〈◊〉 praebere alicui potuerunt? Cum vero & arca Noe nihil aliud 〈◊〉〈◊〉 it quam sacramentum Ecclesiae Christi, quae tunc omnibus 〈◊〉〈◊〉 is pere∣untibus eos solos servavit qui intra arcam fuerunt; manifeste instru∣imur ad Ecclesiae unitatem perspiciendam, 〈◊〉〈◊〉 odum & A∣postolus Petrus posuit dicens: f 1.3537 Sic & vos similiter salvos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: * 1.3538 ostendens, g 1.3539 quoniam quomodo qui cum Noe in arca non fu∣erunt, non tantum h 1.3540 purgati per aquam non sunt, sed statim diluvio illo perierunt; nisi & nunc quicunque in Ecclesia cum Christo non sunt, foris peribunt, nisi ad unicum & salutare Ecclesiae lavacrum per poenitentiam, i 1.3541 convertantur.

Qualis vero error sit, & quanta sit caecitas ejus qui 〈◊〉〈◊〉 * 1.3542

peccatorum dicit apud synagogas haereticorum dari posse, nec per∣manet in fundamento unius Ecclesiae quae semel à Christo supra pe∣tram solidata est ¶ 1.3543; hinc intelligi potest, quod soli Petro Christus dix∣erit: Quaecunque ligaveris super terram, erunt ligata & in coelis: * 1.3544 & quaecunque solveris super terram, erunt soluta & in coelis: & ite∣rum in a 1.3545 Evangelio quando in solos Apostolos insufflavit Christus dicens, Accipite Spiritum b 1.3546 〈◊〉〈◊〉: Si cujus remiseritis pecca∣ta, * 1.3547 remittentur illi: & si cujus tenueritis, tenebuntur. Potestas ergo peccatorum remittendorum Apostolis data est, & Ecclesiis quas illi à Christo missi constituerunt, & Episcopis qui eis ordinatione vi∣caria successerunt. Hostes autem unius Catholicae Ecclesiae in qua nos sumus, & adversarii nostri qui Apostolis successimus, sacerdotia sibi illicita contra nos vindicantes, & altaria prosana ponentes; quid aliud sunt quam Chore & Dathan & Abiron, pari scelere sacri∣legi, & easdem quas & illi poenas daturi cum his qui sibi consenti∣unt; secundum quod etiam tunc illorum participes & fautores pa∣riter cum eis perierunt. Atque ego in hac parte juste indignor ad hanc tam apertam & manifestam Stephani stultitiam ¶ 1.3548, quod qui sic de Episcopatus sui loco gloriatur & se successionem Petri tenere con∣tendit, super quem fundamenta Ecclesiae collocata sunt, multas alias petras inducat ¶ 1.3549, & Ecclesiarum multarum nova aedificia constituat, dum esse illic baptisma sua auctoritate defendit. Nam qui bapti∣zantur, complent 〈◊〉〈◊〉 dubio Ecclesiae numerum. Qui autem bap∣tisma eorum probat, de baptizatis & Ecclesiam illic esse consirmat. Nec intelligit obfuscari à se & quodammodo aboleri Christianae pe∣trae veritatem, qui sic prodit & deserit unitatem. Judaeos tamen quamvis ignorantia caecos & gravissimo facinore constrictos, zelum Dei Apostolus c 1.3550 habere profitetur; Stephanus qui per successionem cathedram Petri habere se praedicat, nullo adversus haereticos zelo excitatur: concedens illis non modicam sed maximam gratiae po∣testatem, ut d 1.3551 dicat eos & asseveret per baptismi sacramentum for∣des veteris hominis abluere, antiqua mortis peccata donare, rege∣neratione coelesti 〈◊〉〈◊〉 Dei facere, ad aeternam vitam divini lavacri sanctificatione reparare. Qui sic magna & coelestia Ecclesiae mune∣ra haereticis concedit & tribuit; e 1.3552 quid aliud quam communicat eis, quibus tantum gratiae defendit ac vindicat? Et frustra jam dubitat in ceteris quoque consentire eis & particeps esse; ut & simul cum eis conveniat, & orationes pariter cum eisdem misceat ¶ 1.3553, & altare ac sacri∣ficium

commune constituat. Sed in multum, inquit, prosicit no∣men Christi ad fidem & baptismi sanctificationem, ut a 1.3554 quicunque in nomine Christi baptizatus fuerit, consequatur statim gratiam Chri∣sti; quando huic loco breviter occurri possit & dici, quoniam si in nomine Christi valuit foris baptisma ad hominem purgandum, in ejusdem Christi nomine valere illic potuit & manus impositio ad ac∣cipiendum Spiritum sanctum. Et incipient b 1.3555 cetera quoque 〈◊〉〈◊〉 apud haereticos aguntur, justa & legitima videri; quando in nomine Christi gerantur; secundum quod vos in Epistola vestra exlecuti estis: non nisi in Ecclesia sola valere posse nomen Christi, 〈◊〉〈◊〉 uni concesserit Christus coelestis gratiae potestatem.

Quod autem pertinet ad consuetudinem refutandam, quam viden∣tur * 1.3556 opponere veritati; quis tam vanus sit ut veritati consuetudinem praeferat? aut qui perspecta luce tenebras non derelinquat? Nisi si & Judaeos Christo adventante, id est, veritate, adjuvat in aliquo anti∣quissima consuetudo, quod relicta nova veritatis via in vetustate per∣manserint. Quod quidem adversus Stephanum vos dicere Afri po∣testis, cognita veritate errorem vos consuetudinis reliquisse. 〈◊〉〈◊〉 nos veritati & consuetudinem jungimus, & consuetudini Roma∣norum consuetudinem sed veritatis opponimus; ab initio hoc te∣nentes quod à Christo & ab c 1.3557 Apostolo traditum est. Nec memini∣mus, hoc apud nos aliquando coepisse, cum semper istic observatum sit, ut non nisi unam Dei Ecclesiam nossemus, & sanctum baptisma non nisi sanctae Ecclesiae computaremus. Plane quoniam quidam de eorum baptismo dubitabant, qui & si novos Prophetas recipiunt, eosdem tamen Patrem & d 1.3558 Filium nosse nobiscum videntur; pluri∣mi simul convenientes in Iconio ¶ 1.3559 diligentissime tractavimus; & con∣firmavimus repudiandum esse omne omnino baptisma, quod sit extra Ecclesiam constitutum.

Ad illud autem quod pro haereticis ponunt, & aiunt Aposto∣lum * 1.3560 dixisse: Sive per occasionem, 〈◊〉〈◊〉 per veritatem, Christus * 1.3561 annuncietur, ut respondeamus, ineptum est; quando manisestum sit, Apostolum in Epistola sua qua hoc dixit, neque haereticorum, neque baptismi eorum mentionem fecisse, sed locutum esse de 〈◊〉〈◊〉 tantum, 〈◊〉〈◊〉 perfide secum loquentibus, 〈◊〉〈◊〉 in fide 〈◊〉〈◊〉 perseverantibus. Nec oporteat hoc longo tractatu excutere, sed ipsam satis sit Epistolam legere, & quid Apostolus dixerit, de ipso Apostolo recognoscere. Quid ergo, inquiunt, fiet de his 〈◊〉〈◊〉 ab haereticis venientes sine Ecclesiae baptismo admissi sunt? 〈◊〉〈◊〉 seculo excesserunt, in eorum numero qui apud nos 〈◊〉〈◊〉 quidem sunt, sed priusquam baptizarentur obierunt, habentur. Non modo dicunt emolumentum ¶ 1.3562 veritatis & fidei, ad quam reli∣cto

errore pervenerant, & si consummationem gratiae consecuti non sunt, morte praeventi. Qui autem adhuc in seculo permanent, bap∣tizentur Ecclesiae baptismo, ut remissionem peccatorum consequi possint; ne per alienam praesumtionem in pristino errore manentes, sine gratiae consummatione moriantur.

Ceterum quale delictum est, vel illorum qui admittuntur, vel * 1.3563 eorum qui admittunt; ut a 1.3564 non ablutis per Ecclesiae lavacrum for∣dibus, nec peccatis expositis, usurpata temere communicatione continguant corpus & sanguinem Domini, cum scriptum sit: Qui∣cunque * 1.3565 ederit panem aut biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis & sanguinis Domini? Nos etiam illos quos hi qui prius in Ecclesia Catholica Episcopi 〈◊〉〈◊〉, & postmodum sibi potestatem clericae ordinationis assumentes baptizaverant, pro non baptizatis habendos judicavimus. Et hoc apud nos observatur, ut quicun∣que ab illis tincti ad nos veniunt, tanquam alieni & nihil conse∣cuti, unico & vero Ecclesiae Catholicae baptismo apud nos bapti∣zentur, & lavacri vitalis regenerationem consequantur. Et tamen multum interest inter eum qui invitus & necessitate persecutionis coactus succubuit, & illum qui sacrilega voluntate audax contra Ecclesiam rebellat, vel in Patrem & b 1.3566 Deum Christi, & totius mun∣di conditorem, impia voce blasphemat. Et non pudet Stephanum hoc asserere, ut per eos c 1.3567 qui cum ipsi in omnibus peccatis sint con∣stituti, dicat posse remissionem peccatorum dari? Quasi possit es∣se in domo mortis lavacrum salutis. Ubi ergo erit quod scriptum est; Ab aqua aliena ¶ 1.3568 abstine te, & à sonte alieno ne biberis: si * 1.3569 relicto Ecclesiae fonte 〈◊〉〈◊〉, alienam aquam pro tua suscipis, & profanis fontibus Ecclesiam polluis? Quando enim baptismo hae∣reticorum communicas, quid aliud quam de voragine & coeno illo∣rum bibis, & ipse Ecclesiae sanctificatione purgatus, alienarum sor∣dium contactibus iuquinaris? Nec metuis judicium Dei, haereticis testimonium contra Ecclesiam perhibens, cum scriptum sit: Falsus * 1.3570 testis non erit impunitus.

Quinimo tu haereticis omnibus pejor es; nam cum inde multi * 1.3571 cognito errore suo ad te veniant, ut Ecclesiae verum lumen accipi∣ant; tu venientium errores adjuvas, & obscurato lumine Ecclesia∣sticae veritatis, tenebras haereticae noctis accumulas. Cumque se illi in peccatis esse, & nihil gratiae habere se, ac propterea ad Ecclesi∣am venire fateantur; tu eis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 subtrahis quae

in baptismo datur, dum dicis eos jam baptizatos, & extra Eccleiiam, Ecclesiae gratiam consecutos: nec intelligis animas corum de manu tua exquiri, cum judicii dies advenerit, qui sitientibus Eccle∣siae potum negasti: & volentibus vivere causa mortis fuisti. Et in∣super indignaris.

Vide qua imperitia reprehendere audeas eos, qui contra menda∣cium * 1.3572 pro veritate nituntur. Quis enim justius indignari contra alterum debuit? Utrumne qui hostes Dei asserit, an vero a 1.3573 qui ad∣versus eum qui hostes Dei asserit, pro Ecclesiae veritate consen∣tit? Nisi quod imperitos, etiam animosos atque iracundos esse ma∣nifestum est, dum per inopiam 〈◊〉〈◊〉 & sermonis ad iracundiam facile vertuntur, ut de nullo alio magis quam de te dicat 〈◊〉〈◊〉 divina: Homo animosus parit lites, & vir iracundus exagge∣rat * 1.3574 peccata. Lites enim & dissentiones quantas parasti per Eccle∣fias totius mundi? Peccatum vero quam magnum tibi 〈◊〉〈◊〉, quando te à tot gregibus scidisti? Excidisti enim teipsum ¶ 1.3575: noli te fallere.

Siquidem ille est vere schismaticus, qui se à communione Eccle∣siasticae * 1.3576 unitatis apostatam fecerit. Dum enim putas omnes à te abstineri posse, solum te ab omnibus abstinuisti. Nec te informa∣re ad regulam veritatis & pacis vel Apostoli praecepta potuerunt, monentis & dicentis: Obsecro ergo vos ego vinctus in Domino∣digne * 1.3577 ambulare vocatione qua vocati estis, cum omni humilitate sensus & lenitate, cum patientia sustinentes invicem in 〈◊〉〈◊〉, satis agentes servare unitatem Spiritus in conjunctione pacis. Unum corpus, & unus Spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis ve∣strae. Unus Dominus, una Fides, unum Baptisma, unus Deus & Pater omnium, b 1.3578 qui super omnes, & per omnia, & in omnibus no∣bis. Haec Apostoli mandata & monita c 1.3579 salutaria, quam diligenter Stephanus implevit, humilitatem sensus & lenitatem primo in loco servans? Quid enim humilius aut lenius quam cum tot Episcopis per totum mundum dissensisse; pacem cum singulis vario discordiae gene∣re rumpentem, modo cum Orientalibus, (quod nec vos latere con∣fidimus) modo vobiscum, qui in meridie estis? A quibus 〈◊〉〈◊〉 E∣piscopos patienter satis & leniter suscepit, ut eos nec ad 〈◊〉〈◊〉 saltem colloquii communis admitteret: adhuc insuper dilectioni 〈◊〉〈◊〉 caritatis memor, praeciperet fraternitati universae, ne quis eos in do∣mum suam reciperet; ut venientibus non solum pax & 〈◊〉〈◊〉, sed & tectum & hospitium negaretur. Hoc est servasse 〈◊〉〈◊〉 Spiritus in conjunctione pacis, d 1.3580 abscindere se à caritatis unitate, & alienum se per omnia fratribus facere, & contra sacramentum & 〈◊〉〈◊〉, contumacis furore discordiae rebellare. Apud talem 〈◊〉〈◊〉 esse unum corpus & unus Spiritus, apud quem fortasse ipsa aninra

una non est, sic lubrica & mobilis & incerta? Sed quantum ad illum pertinet, relinquamus.

a 1.3581 Excutiamus potius id de quo tum b 1.3582 maxima quaestio est. Qui * 1.3583 contendunt ab haereticis baptizatos sic recipi oportere, tanquam legitimi baptismi gratiam consecutos; unum nobis atque illis bap∣tisma dicunt esse, & in nullo discrepare. Sed quid ait Apostolus Paulus? Unus Dominus, una Fides, unum Baptisma, unus Deus. * 1.3584 Si unum atque idem est cum nostro baptisma haereticorum; sine dubio & fides una est: si autem fides una est, utique & Dominus unus: si Dominus unus est, consequens est dicere, quia unitas est. Si autem haec unitas quae separari omnino & dividi non potest, eti∣am apud haereticos ipsa est; quid ultra contendimus? ut quid il∣los haereticos, & non Christianos vocamus? Porro cum nobis & haereticis nec Deus unus sit, nec Dominus unus, nec una Ecclesia, nec fides una, sed nec unus Spiritus, aut corpus unum; manifestum est nec baptisma nobis & haereticis commune esse posse, quibus ni∣hil est omnino commune. Et tamen non pudet Stephanum ta∣libus adversus Ecclesiam patrocinium praestare, & propter haereti∣cos asserendos, fraternitatem scindere: insuper & Cyprianum ¶ 1.3585, * 1.3586 pseudochristum, & pseudoapostolum & dolosum operarium dicere? Qui omnia in se esse conscius praevenit; ut alteri ea per mendacium * 1.3587 objiceret, quae ipse ex c 1.3588 merito audire deberet. Bene te valere om∣nibus nobis, cum universis qui in Africa sunt Episcopis, & cunctis Clericis, & omni fraternitate universi optamus; ut perpetuo unani∣mes & unum sentientes, habeamus nobiscum etiam de longinquo adunatos.

EPISTOLA. LXXXVI. Cyprianus Nemesiano ¶ 1.3589, Felici, Lucio, alteri Felici, Lit teo, Poliano, Victori, Jaderi, Dativo, Coepiscopis: item Compresbyteris & Diaconibus, & ceteris Fratribus in Metallo constitutis Martyribus Dei Patris omnipotentis & Jesu Christi Domini, & Dei conservatoris nostri, aeternam Salutem.* 1.3590

GLORIA quidem vestra poscebat, beatissimi ac 〈◊〉〈◊〉 * 1.3591* 1.3592 fratres, ut ad conspectum atque ad complexum ve∣strum venire ipse deberem, nisi me quoque ob confessionem a 1.3593 nominis relegatum, praesiniti loci termini coercerent ¶ 1.3594: sed quo mo∣do possum repraesento me vobis, & ad vos etiam si b 1.3595 corpore & grel∣su venire non datur, dilectione tamen & spiritu venio, exprimens h∣teris animum meum, quo in istis virtutibus & laudibus vestris laetus exulto, participem me computans vobis, etsi non passione corpo∣ris, consortio caritatis. An ego possim tacere, & vocem meam si∣lentio premere, cum de carissimis meis tam multa & gloriosa cognos∣cam, quibus vos divina dignatio honoravit: ut ex vobis pars jam martyrii sui consummatione praecesserit, meritorum suorum coronam de Domino receptura; pars adhuc in carcerem claustris, 〈◊〉〈◊〉 in c 1.3596 metallis & vinculis demoretur, exhibens per ipsas suppliciorum mo∣ras, corroborandis fratribus & armandis majora documenta; d 1.3597 ad meritorum titulos ampliores tormentorum tarditate 〈◊〉〈◊〉, ha∣bitura tot mercedes in coelestibus praemiis, quot nunc dies e 1.3598 〈◊〉〈◊〉 in poenis? Quae quidem vobis, fortissimi ac beatissimi fratres, pro merito religionis ac fidei vestrae accidisse non miror, ut vos sic Dominus ad gloriarum sublime fastigium clarificationis suae honore provexerit; qui semper in Ecclesia ejus f 1.3599 custodito fidei tenore vigui∣stis, conservantes sirmiter Dominica mandata; in simplicitate inno∣centiam, in caritate concordiam, modestiam in humilitate, diligenti∣am in administratione, vigilantiam in adjuvandis laborantibus, mi∣sericordiam in fovendis pauperibus, in defendenda veritate con∣stantiam, in disciplinae severitate censuram. Ac ne aliquid ad 〈◊〉〈◊〉 bonorum factorum 〈◊〉〈◊〉 in vobis, etiam nunc in 〈◊〉〈◊〉

vocis & passione corporis fratrum mentes ad divina martyria pro∣vocatis, 〈◊〉〈◊〉 vos exhibendo virtutis; ut dum grex pastores suos 〈◊〉〈◊〉, & quod fieri à praepositis cernit, imitatur; paribus obsequi∣orum meritis à Domino coronetur.

* 1.3600 Quod autem fustibus caesi 〈◊〉〈◊〉 graviter & 〈◊〉〈◊〉, per ejusmodi * 1.3601 poenas initiastis confessionis vestrae religiosa primordia; execranda nobis ista res non est ¶ 1.3602. Neque enim ad fustes Christianum corpus expavit, cujus est spes omnis in ligno ¶ 1.3603. Sacramentum salutis suae ¶ 1.3604 Christi servus agnovit, redemtus ligno ad vitam aeternam, ligno pro∣vectus est ad coronam. Quid vero mirum, si vasa aurea & argentea in metallum, id est, auri & argenti domicilium dati estis, nisi quod nunc metallorum natura conversa est, locaque quae aurum ¶ 1.3605 & argen∣tum dare ante consueverant, accipere coeperunt? Imposuerunt quo∣que compedes 〈◊〉〈◊〉 vestris, & membra felicia ac Dei templa in∣famibus vinculis ligaverunt; quasi cum corpore a 1.3606 ligetur & Spiritus, aut aurum vestrum ferri contagione maculetur. Dicatis Deo ho∣minibus, & fidem suam religiosa virtute testantibus, ornamenta sunt ista, non vincula; nec Christianorum pedes ad infamiam copulant, sed clarisicant ad coronam. O pedes feliciter vincti, qui non à fa∣bro, sed à Domino resolvuntur. O pedes feliciter vincti, qui itine∣re salutari ad paradisum diriguntur. O pedes in seculo ad praesens ligati, ut sunt semper apud Dominum liberi. O pedes compedibus & transversariis interim cunctabundi, sed celeriter ad Christum glo∣rioso itinere b 1.3607 cursuri. Quantum vult hic vel invida crudelitas, vel maligna, nexibus vos suis & vinculis teneat; cito à terris & poenis istis ad coelorum regna venietis. Non fovetur in metallis, lecto & culcitris corpus, sed refrigerio & solatio Christi fovetur. Humi ja∣cent fessa laboribus viscera; sed poena non est cum Christo jacere. Squalent sine balneis, membra situ & sorde deformia; sed spiritaliter intus abluitur, quod foris carnaliter sordidatur. Panis illic exigu∣us; at non in solo pane vivit homo, sed in sermone Dei. Vestis * 1.3608 algentibus deest; sed qui Christum induit, & vestitus abundanter & cultus est. Semitonsi capitis capillus horrescit ¶ 1.3609, sed cum sit caput viri Christus, qualecunque illud caput deceat necesse est, quod ob Domini nomen insigne est. Omnis ista deformitas dete∣stabilis & c 1.3610 tetra gentilibus, quali splendore pensabitur? Secularis haec & brevis poena, quam clari & aeterni honoris mercede mutabitur, cum secundum beati Apostoli vocem, transformaverit Dominus cor∣pus * 1.3611 humilitatis nostrae conformatum corpori claritatis suae?

Sed nec in illo, fratres dilectissimi, aliqua potestaut religionis, aut * 1.3612

jactura sentiri, quod illic nunc sacerdotibus Dei 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 datur offerendi ¶ 1.3613 & celebrandi sacrificia divina. Celebratis imo at∣que offertis sacrificium Deo & pretiosum pariter & gloriosum, & plu∣rimum vobis ad retributionem praemiorum coelestium 〈◊〉〈◊〉; cum scriptura divina loquatur & dicat: Sacrificium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 * 1.3614 contribulatus, cor contritum & humiliatum Deus non 〈◊〉〈◊〉 Hoc vos sacrificium Deo offertis, hoc sacrificium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 die ac nocte celebratis, hostiae facti Deo, & vosmetipsos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 immaculatas victimas exhibentes, 〈◊〉〈◊〉 Apostolus adhortatur & di∣cit: Oro ergo vos fratres per misericordiam Dei, ut constituatis * 1.3615 corpora vestra hostiam vivam, sanctam, placentem Deo; nec confi∣guremini seculo huic, sed transformamini in renovatione 〈◊〉〈◊〉 ad probandum quae 〈◊〉〈◊〉 a 1.3616 voluntas Dei b 1.3617 bona & placens, & 〈◊〉〈◊〉 Hoc est enim quod praecipue Deo placeat: hoc est, in quo 〈◊〉〈◊〉 meritis ad promerendam voluntatem Dei opera nostra 〈◊〉〈◊〉: hoc est, quod solum Domino c 1.3618 de beneficiis ejus 〈◊〉〈◊〉 & salutaribus fidei ac devotionis nostrae obsequia retribuant, 〈◊〉〈◊〉 in Psalmis & contestante Spiritu sancto: Quid retribuam, inquit. * 1.3619. d 1.3620 Domino pro omnibus quae tribuit mihi? Calicem salutaris accipi∣am, & nomen Domini invocabo. Pretiosa in conspectu 〈◊〉〈◊〉 e 1.3621 mors justorum ejus.

Quis non f 1.3622 libenter & promte calicem salutis accipiat? Quis non * 1.3623 appetat gaudibundus & laetus, in quo aliquid & ipse Domino suo 〈◊〉〈◊〉? quis non pretiosam in conspectu Domini mortem 〈◊〉〈◊〉 & constanter excipiat; placiturus ejus oculis, qui nos in 〈◊〉〈◊〉 nominis sui desuper spectans, volentes comprobat, adjuvat di∣micantes, vincentes coronat, retributione g 1.3624 bonitatis ac pietatis pa∣ternae h 1.3625 remunerans in nobis quidquid ipse praestitit, & honorans quod ipse perfecit? Ipsius enim esse quod vincimus, & quod ad maximi certaminis palmam subacto adversario pervenimus, decla∣rat & docet Dominus in Evangelio suo, dicens: Cum autem vos tra∣diderint; * 1.3626 nolite cogitare quomodo aut quid loquamini: dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini: non enim vos estis qui lo∣quimini, sed Spiritus patris vestri qui loquitur in vobis. 〈◊〉〈◊〉: Ponite in cordibus vestris non praemeditari excusare ¶ 1.3627. Ego 〈◊〉〈◊〉 * 1.3628 dabo vobis os & sapientiam, cui non poterunt resistere 〈◊〉〈◊〉 vestri. In quo quidem & credentium magna fiducia est, & culpa gravissima perfidorum; non credere ei qui se opem suam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pollicetur, nec rursus eundem timere qui aeternam 〈◊〉〈◊〉 negantibus comminatur. Quae vos omnia, fortissimi ac 〈◊〉〈◊〉 milites Christi, insinuastis fratribus nostris, i 1.3629 implentes 〈◊〉〈◊〉 quod verbis ante docuistis; futuri maximi in regno coelorum, 〈◊〉〈◊〉 Domino & dicente: Qui fecerit & 〈◊〉〈◊〉 docuerit, maximus * 1.3630 vocabitur in regno coelorum. Denique exemplum vestrum secuta multiplex plebis portio, confessa est vobiscum pariter, & partiter co∣ronata est; connexa vobis vinculo fortissimae caritatis, & à praepo∣sitis

suis nec carcere, nec metallo separata. Cujus numero nec vir∣gines * 1.3631 desunt, quibus ad sexagenarium fructum ¶ 1.3632 centenus accessit, quasque ad coelestem coronam a 1.3633 gloria geminata provexit. In pue∣ris quoque virtus major aetate, annos suos confessionis laude transcen∣dit, ut martyrii vestri beatum gregem, & sexus & aetas omnis ornaret.

Qui nunc vobis, dilectissimi fratres, conscientiae victricis vigor? * 1.3634 quae sublimitas animi? quae in sensu exultantia? qui triumphus in pectore? unumquemque vestrum stare ad promissum Dei praemium ¶ 1.3635; de judicii die esse securum; ambulare in metallo, captivo quidem corpore sed b 1.3636 corde regnante; scire Christum secum esse praesentem, gaudentem tolerantia servorum suorum, per vestigia & vias suas ad regna aeterna gradientium? Expectatis quotidie laeti profectio∣nis vestrae salutarem diem, & jam jamque de seculo recessuri c 1.3637 ad mar∣tyrum munera & domicilia divina properatis; post has mundi tene∣bras ¶ 1.3638 visuri candidissimam lucem, & accepturi majorem passionibus omnibus & conflictationibus claritatem, Apostolo contestante & di∣cente: Non sunt condignae passiones hujus temporis, ad superventu∣ram * 1.3639 claritatem quae revelabitur in nobis. Plane quia nunc vobis in precibus efficacior sermo est, & ad impetrandum quod in pressuris petitur facilior oratio est: petite 〈◊〉〈◊〉 & rogate, ut confessio∣nem omnium nostrum dignatio divina consummet; ut de istis tene∣bris & laqueis mundi, nos quoque vobiscum integros & gloriosos Deus liberet; ut qui hic caritatis & pacis vinculo copulati, contra haereticorum injurias ¶ 1.3640 & pressuras gentilium simul stetimus, pariter in regnis coelestibus gaudeamus. Opto vos, beatissimi ac dilectissimi fratres, in Domino bene valere, & nostri semper & ubique 〈◊〉〈◊〉. Valete.

EPISTOLA LXXVII. Cypriano fratri Nemesianus, Dativus, Felix & 〈◊〉〈◊〉, in Domino aeternam Salutem.

* 1.3641 SEMPER magnis sensibus pro temporis conditione, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 * 1.3642* 1.3643 locutus es, Cypriane dilectissime; quibus assidue lectis, & pra∣vi corriguntur; & bonae fidei homines corroborantur: dum enim non 〈◊〉〈◊〉 tractatibus tuis sacramenta occulta nudare ¶ 1.3644, 〈◊〉〈◊〉 nos in a 1.3645 fide facis crescere, & de seculo homines ad 〈◊〉〈◊〉 ac∣cedere. Nam quaecunque bona in multis libris tuis intulisti, 〈◊〉〈◊〉 ipsum te nobis designasti: b 1.3646 es enim omnibus in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in sermone facundior, in consilio sapientior, in patientia simplicior, in operibus largior, in abstinentia sanctior, in obsequio humilior, & in actu bono innocentior. Scis & ipse, carissime, nostrum optabile vo∣tum esse, quod te videamus doctorem & amatorem nostrum ad coro∣nam magnae confessionis pervenisse: nam quasi bonus & verus doctor quid nos discipuli secuti apud Praesidem dicere deberemus, 〈◊〉〈◊〉 apud acta Proconsulis pronunciasti; & tuba canens, Dei milites coe∣lestibus armis instructos ad congressionis praelium excitasti: & in acie prima pugnans spiritali gladio diabolum 〈◊〉〈◊〉: agmina quoque fratrum hinc & inde verbis tuis composuisti, ut 〈◊〉〈◊〉 im∣mico undique tenderentur, & c 1.3647 cadavera ipsius publici hostis nervis concisis calcarentur. Crede nobis, carissime, quoniam non est a centesimo praemio minor tua innocens anima, quae nec seculi primos impetus timuit, nec ire in exilium recusavit, nec relinquere civita∣tem dubitavit, nec in deserto d 1.3648 loco commorari horruit; & quoni∣am multis documentum confessionis dedit, ipsa Martyrium prior dixit; alios enim ad martyria facienda exemplo suo provocavit; & non tantum martyrum de seculo jam excedentium socia esse 〈◊〉〈◊〉; sed & cum futuris coelestem amicitiam copulavit. Agunt 〈◊〉〈◊〉 nobiscum damnati maximas apud Deum gratias, Cypriane 〈◊〉〈◊〉, quod literis tuis laborantia pectora recreasti, fustibus vulnera ta membra curasti; compedibus pedes ligatos resolvisti; e 1.3649 〈◊〉〈◊〉 capitis capillaturam adaequasti; tenebras carceris 〈◊〉〈◊〉, montes metalli in planum deduxisti; f 1.3650 naribus etiam fragrantes flores imposuisti; & tetrum g 1.3651 odorem fumi exclusisti. Fecit autem & prosecutum ministerium tuum, & Quirini dilectissimi nostri: quod h 1.3652 per Herennianum hypodiaconum; & Lucanum, & i 1.3653 Maximum, & Amantium acoluthos k 1.3654 distribuendum misisti, quaecunque 〈◊〉〈◊〉 corporum defuerant expediri. Simus ergo orationibus no∣stri alterutrum adjutores ¶ 1.3655, & rogemus, sicut mandasti, ut Deum, &

Christum, & angelos in omnibus actibus nostris habeamus fautores. Optamus te, Domine frater, semper bene valere, & nostri meminisse. Saluta omnes qui tecum sunt. Omnes nostri, qui nobiscum sunt, te amant & salutant, & videre desiderant.

EPISTOLA LXXVIII. Cypriano fratri & Collegae, Lucius & qui mecum sunt omnes, in Domino Salutem.

EXULTANTIBUS nobis & laetantibus in Deo, quod nos * 1.3656* 1.3657 ad a 1.3658 congressionem armaverit, & in praelio victores sua dignati∣one fecerit, supervenerunt literae tuae, frater carissime, quas per Herennianum hypodiaconum, & Lucanum, & b 1.3659 Amantium acolu∣thos misisti nobis; quibus lectis c 1.3660 recipimus in vinculis laxamen∣tum, in pressura solatium, & in necessitate praesidium, & d 1.3661 excitati sumus & robustius animati ad si quid amplius fuerit poenarum. Nam ante passionem à te sumus ad gloriam provocati, qui prior nobis du∣catum ad confessionem nominis Christi e 1.3662 praebuisti. Nosvero secu∣ti vestigia confessionis tuae, parem gratiam tecum speramus. Nam qui prior est in cursu, prior est & ad praemium; & qui prior occupa∣sti, de quo coepisti, f 1.3663 inde hoc nobis communicasti; demonstrans scili∣cet individuam caritatem, qua semper nos dilexisti; ut quibus unus fuit spiritus in conjunctione pacis, esset precum g 1.3664 unitarum * 1.3665 gratia, & una corona confessionis. Accessit autem tibi, frater caris∣sime, ad confessionis coronam retributio operum, abundans mensura quam accipies à Domino in die remunerationis; quite nobis literis tuis repraesentasti, ut pectus illud tuum candidum & beatum, quod semper novimus, manifestares; & secundum latitudinem ejus ¶ 1.3666 no∣biscum laudes Deo diceres, non quantum nos meremur audire, sed quantum tu potes dicere. Tuis enim vocibus & quae minus in nobis instructa erant exornasti, & confirmasti ad sustentationem earundem passionum, h 1.3667 quas patienter ferimus, securi de praemio coelesti, & de corona martyrii, & de regno Dei, i 1.3668 ex prophetia quam literis tuis Spiritu sancto plenus spospondisti. k 1.3669 Hoc totum fiet, dilectissime, si nos orationibus tuis in mente habueris, quod te facere confido, sicut & nos utique facimus. Accepimus l 1.3670 itaque, frater desideratissime, id quod à Quirino, & à teipso misisti, m 1.3671 sacrificium ¶ 1.3672 ex omni opere mundo ¶ 1.3673. Sicut & Noe obtulit Deo, & delectatus est Deus in odo∣rem * 1.3674 suavitatis, & respexit in sacrificium ejus; ita & in vestrum n 1.3675 re∣spiciat ¶ 1.3676, & delectetur o 1.3677 reddere vobis hujus tam boni operis merce∣dem.

Peto autem ut literas, a 1.3678 quas ad Quirinum fecimus, 〈◊〉〈◊〉 b 1.3679 praecipias. Optote, frater carissime ac desideratissime, semper 〈◊〉〈◊〉 valere, & nostri meminisse. Saluta omnes, qui tecum sunt. 〈◊〉〈◊〉.

EPISTOLA LXXIX. Cypriano carissimo & dilectissimo, Felix, Iader, Po∣lianus; una cum Presbyteris & omnibus nobiscum commorantibus apud metallum Siguense, aeternam in Domino Salutem.

RESALUTAMUS te, frater carissime, c 1.3680 per Herennia∣num * 1.3681* 1.3682 hypodiaconum, Lucanum, & Maximum fratres no∣stros, fortes & incolumes, adjuvantibus orationibus tuis. A quibus accepimus oblationis nomine quantitatem ¶ 1.3683 una cum lite∣ris d 1.3684 quas scripsisti; in quibus e 1.3685 dignatus es de verbis coelestibus nos tanquam f 1.3686 filios confortare: & Deo patri omnipotenti per Chri∣stum ejus gratias egimus, & agimus; quod sic confortati & corrobo∣rati sumus per tuam adlocutionem; petentes de animitui candore, ut nos assiduis orationibus tuis in mente habere digneris: ut confes∣sionem vestram & nostram, quam Dominus in nobis conferre dig∣natus est, suppleat. Saluta omnes qui tecum commorantur. Opta∣mus te, frater carissime, in Deo semper bene g 1.3687 valere. Felix scripsi ¶ 1.3688, Iader subscripsi, Polianus legi: h 1.3689 dominum meum Eutychianum saluto.

EPISTOLA LXXX. Cyprianus Successo fratri Salutem.* 1.3690

UT non vobis in continenti scriberem, frater carissime, illa res fecit; * 1.3691* 1.3692 quod universi clerici sub ictu agonis ¶ 1.3693 constituti, rece∣dere istinc omnino non poterant, parati omnes pro animi sui devotione ad divinam & coelestem gloriam. Sciatis autem eos ve∣nisse, quos ad Urbem propter hoc miseram, ut quomodocunque de nobis rescriptum fuisser, exploratam sibi veritatem ad nos referrent. Multa enim varia & incerta opinionibus ventilantur; quae autem sunt in vero, ita se habent. Rescripsisse Valerianum ad senatum ¶ 1.3694; ut E∣piscopi, & Presbyteri, & Diacones in continenti animadvertantur ¶ 1.3695; Senatores vero & viri egregii, & equites Romani, dignitate amissa, etiam bonis spolientur, & si ademtis facultatibus Christiani esse per∣Severaverint, capite quoque multentur: Matronae ademtis bonis in exilium relegentur: Caesariani quicunque vel prius confessi fuerant, vel nunc confessi fuerint, confiscentur, & vincti in Caesarianas posses∣siones a 1.3696 descripti ¶ 1.3697 mittantur. Subjecit etiam Valerianus Imperator orationi suae ¶ 1.3698 exemplum literarum, quas ad praesides provinciarum

de nobis fecit: quas literas quotidie speramus venire, stantes secun∣dum fidei firmitatem ad passionis tolerantiam, & expectantes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & indulgentia Domini, vitae aeternae coronam. Xistum autem in Coeme∣terio ¶ 1.3699 animadversum sciatis, octavo iduum Augustarum die, & cum eodem a 1.3700 Quartum ¶ 1.3701. Sed & huic persecutioni quotidie insistunt 〈◊〉〈◊〉 in Urbe ¶ 1.3702; ut si qui sibi oblati fuerint, animadvertantur: & 〈◊〉〈◊〉 corum fisco vindicentur. Haec peto per vos & Collegis nostris 〈◊〉〈◊〉, ut ubique hortatu eorum possit fraternitas 〈◊〉〈◊〉, & ad agonem spiritalem praeparari: ut singuli ex nostris, non 〈◊〉〈◊〉 mortem cogitent ¶, quam immortalitatem: & plena fide ac tota vir∣tute Domino dicata, gaudeant magis quam timeant in hac 〈◊〉〈◊〉; in qua sciunt Dei & Christi milites non perimi, sed 〈◊〉〈◊〉 Opto te, frater carissime, semper bene valere.

EPISTOLA LXXXI. Cyprianus Presbyteris & Diaconibus, & plebi universae Salutem.

* 1.3703 CUM perlatum ad nos fuisset, fratres carissimi, Frumentarios * 1.3704 esse missos, qui me Uticam perducerent ¶ 1.3705, & consilio carissi∣morum * 1.3706 persuasum esset, ut d6e hortis nostris intcrim seccde∣remus, justa interveniente causa, consensi; eo quod congruat Epi∣scopum in ea civitate, in qua Ecclesiae dominicae praeest, illic Domi∣num confiteri, & plebem universam praepositi Praesentis confessione clarificari. Quodcunque enim sub illo confessionis momento con∣fessor Episcopus loquitur, aspirante Deo ore omnium loquitur. Ce∣terum

mutilabitur honor ¶ 1.3707 Ecclesiae nostrae tam gloriosae, si ego Epi∣scopus alterius Ecclesiae praepositus ¶ 1.3708 accepta apud Uticam super con∣fessione sententia ¶ 1.3709, exinde martyr ad Dominum prosiciscar; quan∣doquidem ego & pro me, & pro vobis apud vos confiteri, & ibi pati ¶ 1.3710, & exinde ad Dominum proficisci, orationibus continuis deprecer, & votis omnibus exoptem & debeam. Expectamus ergo hic in se∣cessu abdito constituti, adventum proconsulis Carthaginem redeun∣tis: audituri ab eo, quid Imperatores super Christianorum laicorum, & Episcoporum nomine mandaverint; & dicturi, quod ad horam Dominus dici voluerit. Vos autem, sratres carissimi, pro disciplina, quam de mandatis Dominicis à me semper accepistis, & secundum quod me tractante saepissime didicistis, quietem & tranquillitatem tenete: ne quisquam vestrum aliquem tumultum de fratribus mo∣veat, aut ultro se gentilibus offerat ¶ 1.3711: apprehensus enim, & traditus loqui debet; siquidem in nobis Dominus positus illa hora loquatur:

qui nos confiteri magis voluit quam a 1.3712 profiteri. Quid autem de cetero nos observare conveniat, antequam in me super 〈◊〉〈◊〉 nominis Dei b 1.3713 Proconsul sententiam ferat, instruente Domine in c 1.3714 commune disponemus. Incolumes vos, fratres carissimi, 〈◊〉〈◊〉 noster in Ecclesia sua permanere faciat, & conservare 〈◊〉〈◊〉

Notes

• ¶ 1.1

  Formula haec saepius occurrit, & plus 〈◊〉〈◊〉 velle videtur quam ut designaret sratres qui Furnis 〈◊〉〈◊〉 aut qui consisterent cum assiderent Presbyteri. 〈◊〉〈◊〉 potius mente appositam credamus, qua infra fratres 〈◊〉〈◊〉 & consistentes appellantur, quatenus ab 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 lapsis, schismaticis atque haereticis distingueret.
• * 1.2

  a Furnis consistentem, Thu. Foss. Mic.
• * 1.3

  Presbyteri qui nobis assidebant] Ex utraque parte, Scil. Ignatius ad Magnes. illos Salutat, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Theodor. l. 5. c. 3. docet quod 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ad Episcopum pertineat. lmo viri eruditi ad hunc Episcopi in cleri medio sedendi morem, trahunt quae habentur, Apoc. 4. 2.
• * 1.4

  Ad Pamelii numeros E∣pist. LXVI. Ad Erasmi num. lib. 1. Ep. 9.
• * 1.5

  〈…〉〈…〉
• ¶ 1.6

  Eminentiss. Baronius, 〈◊〉〈◊〉 quique nuper Concilia ediderunt, Epistolam 〈◊〉〈◊〉 in Synodo quadam post reditum Cypriani ex 〈◊〉〈◊〉 scriptam volunt. Sed è contra, solenne fere est 〈◊〉〈◊〉 in Epistolis Synodicis nomina Episcoporum 〈◊〉〈◊〉 unde satis verisimile videtur, Episcopos 〈◊〉〈◊〉 quibus hic mentio occurrit, ex causa minus 〈◊〉〈◊〉 praesentes fuisse, quo tempore designationis istius à Victore factae, nuncius accederet. Certe in Epistola 34. 〈◊〉〈◊〉 Pamelii numeros 28. mentio habetur Collegarum qui 〈◊〉〈◊〉 erant, ubi nulla celebrati concilii potest esse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conjecturae de tempore scriptae 〈◊〉〈◊〉 videtur dedisse locus ille concilii 〈◊〉〈◊〉 87. Episcoporum de baptizandis haereticis, ubi Geminii à Furnis nomen habetur: hunc eundem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 eruditi cum Geminio Victore, & 〈◊〉〈◊〉 illum è vivis excessisse aliquanto post istam 〈◊〉〈◊〉 Sed 〈◊〉〈◊〉 credibile est Geminium hunc Episcopum 〈◊〉〈◊〉 tum 〈◊〉〈◊〉 facti ipsius notam, tum etiam quod fratrem 〈◊〉〈◊〉 non collegam Cyprianus appellet. Sed esto 〈◊〉〈◊〉 Victor suerit Episcopus, nonne pariter probabile, Geminium 〈◊〉〈◊〉 etiam Episcopum fuisse; & qui eo 〈◊〉〈◊〉 cum testamento alterius Geminii curator 〈◊〉〈◊〉 Farnitanorum Ecclesiae erat Presbyter; 〈◊〉〈◊〉 & speciatim concilii praedicti tempore, ad 〈◊〉〈◊〉 fuerat promotus? Quin istis addi poterit, in 〈◊〉〈◊〉 illa, ex 〈◊〉〈◊〉 nonnullorum codicum, & etiam D. Au∣gustini; non Geminius, sed Geminus, Furnitanorum E∣piscopus perhibetur. Sed missa hac de nomine contro∣versia, rationem reddamus immutati ordinis, & quare epistolam hanc non post reditum ex secessu, quod viris doctissimis placuit, scriptam censeamus; sed sub ipsis episcopatus Cypriani initiis, Philippis adhuc imperium retinentibus exaratam. Et primum, Victoris factum pacis illa tempora quae Cyprianus in libro de Lapsis describit, respicere videtur; quando, ut ejus verbis utar, Non in sa∣cerdotibus religio devota, non in ministris fides integra, non in operibus misericordia, non in moribus disciplina; quando E∣piscopi plurimi, quos & hortamento esse oporteret caeteris & exemplo, divina procuratione contemta, procuratores rerum secularium fierent. Et quidem non satis sanae mentis vi∣deretur Geminius, si supremis tabulis tutorem scripsis∣set Christianum presbyterum sub Decianae persecutionis aestu, aut certe illo nondum deflagrante; illumque alie∣nae salutis vindicem assignasset, qui de capite suo indies esset periclitaturus. Porro cum Cyprianus hac in Epi∣stola expresse dicat, canonem illum qui prohibet ne cle∣rici à fidelium quocunque tutores nominentur, ab episco∣pis antecessoribus suis sancitum, & tamen formam eam nuper datam; rei huic gestae minime quadrabunt extrema Epi∣scopatus ejus tempora. Non est dissimulandum, dicere etiam Cyprianum, hoc jam pridem in concilio fuisse statutum: at voces illae, ex Cypriani loquendi more, tempus bre∣vissimum denotant, quod infra videbimus in Epist. 57. ad Pamelii numeros 54. ubi Auctor noster rem ante an∣num vix gestam jampridem statutam fuisse ait. Sed de istis videantur Annales An. 249. § 9.
• b 1.7

  Assistebant, Foss. Spir. Remb. nobiscum asside∣bant. Thu. Corb. 2.
• ¶ 1.8

  Observan∣dum hoc loco, ex jure Romano, tutelam pupillorum, pro munere publico habitam, onus fuisse à quo non nisi ex certis iisque gravissimis causis lege definitis excusatio concedebatur; quas qui scire vellet adeat lib. 1. Instit. tit. 25. Quanquam vero minime expectandum, ut privi∣legio aliquo tam peculari, ex indulgentia ethnicorum Imperatorum fruerentur sacerdotes Christiani; tamen ex mutuo inter se consensu, & vi canonum caveri potuit ne Christianus aliquis, id oneris cuiquam de clero vellet imponere, idque sub poenis iisdem canonibus contentis. Constantinus revera Imperator rerum potitus, nihil an∣tiquius habuit quam ut immunitates clero Christiano privatim factas, multiplici auctario cumulatas, legibus latis muniret. Huc facit rescriptum quod Eusebius me∣morat ad Anulinum proconsulem Africae lib. 10. c. 7. quodque & ipse Anulinus respicit in Epistola sua ad Constantinum, quamque laudat D. Augustinus Epist. 68. ad Jan. & habent acta collat. Carthaginiensis die 3. num. 216. & 220. Huc etiam spectat lex illa quae prid. Calend. Nov. Constant. Aug. 111. & Licinio 111. Coss. hoc est Anno Christi 313. edita. Hareticorum, ait Imp. sactione comperimus, Ecclesia Catholica clericos ita vexari, ut nomina∣tionibus 〈◊〉〈◊〉 susceptionibus aliquibus quas publicus mos ex∣ponit, contra indulta sibi privilegia pragraventur. Idque pla∣cet; si quem tua Gravitas invenerit ita vexatum, eidem alium subregari, & deinceps a supradicta religionis hominibus hujus∣modi injurias prohiberi. Imo & alias deinceps leges extor∣sit Donatistarum importunus furor. At vero eodem fere seculo, pace Ecclesiae reddita, & pacis longae malis sup∣pullulantibus; cum turpis lucri causa secularibus curis se immiscerent Clerici, 〈◊〉〈◊〉 duxerunt Impera∣tores qui successerant, nec non synodi, ut non privile∣gio excusati essent, sed legibus latis exinde depelleren∣tur. Sic inter tria capita à Marciano Chalcedonensi Sy∣nodo proposits, & Can. 3. decreta occurrit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Pariter Justini∣an. Novel. 123. cap. 6. prohibet in clero constitutos, ex ulla lege tutores aut curatores cujuscunque personae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.9

  Ad Clerum & Plebem Furnitano∣rum a de Vi∣ctore, qui Faustinum Presbyterum tutorem no∣minavit.
• ¶ 1.9.1

  Semel monere par erit, titulos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 à librariis pro eorum captu appositos; & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non magni pretii esse. De vocum vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & usu videantur quae infra Ep. 8. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• c 1.10

  Custodem, Lam. Ebor. Ben.
• d 1.11

  Clericali, Spir. Remb.
• * 1.12

  〈◊〉〈◊〉 6. 2. 3.
• e 1.13

  Implicat, Foss.
• f 1.14

  Negotiis, Lam. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• * 1.15

  Tim. 2. 4.
• ¶ 1.16

  De hac 〈◊〉〈◊〉 agit Trajani Epist. 39. lib. 10. Plin. Deque ea re in 〈◊〉〈◊〉 Caesareo pluribus decernitur.
• a 1.17

  Sic Bod. 1. Lin. NC. 2. Thu. Foss. Corb. Mich. Vict. Bonis rebus, Bod. 2. Ebor. NC. 2. Lam. qui spiritalibus Imp.
• * 1.18

  Num. 〈◊〉〈◊〉
• * 1.19

  Levita mini∣steriis divinis vacantes, ar∣gumento sunt Christianos pariter sa∣cerdotes, mo∣lestiis secula∣ribus exi∣mendos.
• b 1.20

  Et cum terram, Thu.
• c 1.21

  Perciperet, Bod. 2. Lam. Ebor. NC. Man.
• d 1.22

  Ad ordinationem clericam promoventur, Ebor. Ver. Spir. Foss. Bod. 2. NC. 1. 2. Ben. Corb. Mich. Clericalem, Rem.
• e 1.23

  Nullo modo, Corb. nulla re, Rem.
• ¶ 1.24

  Donaria satis 〈◊〉〈◊〉 honorifica quae sportularum nomine censebantur; 〈◊〉〈◊〉 nimirum quae summi magistratus accipere non 〈◊〉〈◊〉. Unde lege lata modus ipsis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut rescripto Theodosii magni cautum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ordinariis, nulli prorsus alteri auream 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sit facultas; cum publica vero celebrantur 〈◊〉〈◊〉 sit 〈◊〉〈◊〉 nummus argenteus, nec majorem argenteum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 expendere, quam qui formari solet, cum argenti 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 argenteos sexaginta dividimus. Huc spectare videntur 〈◊〉〈◊〉 de honorariis decurionum habet Plin. l. 10. Ep. 114. & 〈◊〉〈◊〉 occurrunt l. 5. 〈◊〉〈◊〉. ff. de don. inter vir. Sed in usu Ec∣clesiae, respectus non solum habitus videtur ad 〈◊〉〈◊〉 sportulas, sed ad morem Ecclesiae Judaicae; apud 〈◊〉〈◊〉 oblationes canistris reponendae: ut videre est Deut. 26. 〈◊〉〈◊〉 Certe ad canones Apostolorum 3. &. 4. ubi proh 〈◊〉〈◊〉 plebs Christiana mel, lac, aut siceram &c. ad altare 〈◊〉〈◊〉 sed ad Episcopos & Presbyteros domum mittere 〈◊〉〈◊〉 Balsamon annotat, haec 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 sive sportulas appellari.
• ¶ 1.25

  Decimae, 〈◊〉〈◊〉 pensitatio legem Mosaicam longis temporum 〈◊〉〈◊〉 praecesterat, minime jus suum a lege illa 〈◊〉〈◊〉 sed quemadmodum temporis nobis concessi 〈◊〉〈◊〉 partem tanquam Deo debitam us{que} dicamus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 decimas merito etiamnum solvimus. 〈◊〉〈◊〉 quidem decimas ex 〈◊〉〈◊〉 accipiebant sacerdotes 〈◊〉〈◊〉 quia ruris incolae, quique agriculturam 〈◊〉〈◊〉 non nisi sero ad fidem erant conversi; unde 〈◊〉〈◊〉 nomen ethnicis adhaesit. Et etiamnum apud 〈◊〉〈◊〉 decimae ubique solvuntur, urbium parochi ex 〈◊〉〈◊〉 sive sportulis potissimum aluntur. Igitur 〈◊〉〈◊〉 satis opportune decimarum pensitationi, invidiam hic 〈◊〉〈◊〉 videtur facere eruditissimus Rigaltius. Sed de hac 〈◊〉〈◊〉 agitur sub calcem l. de Unit. Ecclesiae.
• * 1.26

  f Donaria, NC. 2.
• * 1.27

  An. 249.
• a 1.28

  Pro eo sacrificium nec pro dormitione, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1. 2.
• * 1.29

  Canone cau∣tum ut qui onera ista im∣posuerit, post mortem jure oblationum excidat.
• b 1.30

  Fiat oblatio aliqua nomine ejus in Ecclesia, ut sacerdotum, Bod. 1. Thu. aut delegatio aliqua nomine ejus, Corb.
• ¶ 1.31

  Oblationes pro mortuis, annuamque pro dormitione 〈◊〉〈◊〉 commemorationem antiquitus habitas fuisse, 〈◊〉〈◊〉 est compertissima. Nimirum quo magis constaret 〈◊〉〈◊〉 vita defunctos minime periisse, sed etiamnum 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae existere, oblationes eorum nomine 〈◊〉〈◊〉 si in vivis essent usque offerebantur; quod 〈◊〉〈◊〉 in anniversario dormitionis die factum, quando & 〈◊〉〈◊〉 eorum (quod oblatis muneribus fieri solebat 〈◊〉〈◊〉) publice recitata. Sed haec in spei, fidei, & 〈◊〉〈◊〉 resseram; non autem in animarum subsidium, aut 〈◊〉〈◊〉 ignis ardoribus aestuantium refrigerium, 〈◊〉〈◊〉 fuisse exinde patet, quia haec ad martyres 〈◊〉〈◊〉 spectabant. Qua de re videantur Epistolae, 35. 〈◊〉〈◊〉 10. ad Pamelii numeros 34. & 37. Martyres vero, 〈◊〉〈◊〉 idem D. Cyprianus Ep. 37. ad Pamelii 〈◊〉〈◊〉 16. diserte ait; confecto itinere virtutis ac fidei, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & osculum domini, Domino ipse gaudente 〈◊〉〈◊〉 nec intercessoribus opus habuere. A quibus tantum 〈◊〉〈◊〉 ut, quod ex sententia veteris Ecclesiae rectissime 〈◊〉〈◊〉 D. Augustinus, Injuriam ille faceret martyri qui orat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Poena vero haec Victori irrogata, id 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam in ea fuisse sententia: quod qui 〈◊〉〈◊〉 Dei inservientes secularibus curis onerare 〈◊〉〈◊〉 tale crimen admisere, quod Abstentionis poenam 〈◊〉〈◊〉 Qui ergo per mortem censuram istam 〈◊〉〈◊〉 hanc infamiae subibant, ut inter Abstentos, 〈◊〉〈◊〉 in quarto poenitentiae gradu positos, à superstitibus in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.32

  Desunt sequentia, in Lam. Ebor. NC. 1. Et quidem formula ista valedi 〈◊〉〈◊〉 in MSS. plerisque perpetuo abest.
• * 1.33

  Ad Pamelii numeros LXI.
• * 1.34

  〈…〉〈…〉
• d 1.35

  Histrione qui apud, M. R.
• ¶ 1.36

  Haec & quae proxime habentur, licentiam istam sapiunt quae longam pacem se∣qui solet; proinde illi rerum statui magis opportuna qui Decii imperium praecesserat, quam qui illud sequere∣tur. Sed de istis videantur Annales operi huic prae∣missi; ubi Epistolarum ordo diligenter tractatur. In vetustioribuseditionibus quae sine ullo delectu prout fors tulit singula exhibent, parum intererat quid primum, quidve ultimum fuerat; at postquam Pamelius omnia pro temporis ratione qua erant scripta digessisse se pro∣fessus est; & isto imprimis filo se ducendum speraret lector, plurimum refert ne Editor seriem perturbet, & suo erro∣re alios seducat.
• * 1.37

  Ad Erasmi l. 1. Ep. 10. Respondetur Eucratio, consulenti de histrione, an communica∣re deberes.
• ¶ 1.38

  Tertull. De spectac. c. 22. dicit has artes professos damnari ignominia & capitis minutione, arceri curia, rostris, senatu, equite, ceterisque honoribus omni∣bus; simul & ornamentis quibusdam. Pariter August. de civit. Dei, 1. 2. c. 14. Actores poeticarum fabularum removeri à societate civitatis, & ab honoribus omnibus repelli. Unde Laberius cum à Caesare coactus esset mimum agere, tan∣quam gravissima injuria affectus. quingenta millium pre∣tio nequicquam intercedente, indoluit; dicens, Eques Romanus lare egressus meo, Domum revertam mimus, nimium hoc die, Uno plus vixi, mihi quam vivendum fuit. Et certe Ec∣clesia castior quam Civitas. Inanis ergo erat excusatio, quod histrio hic à Theatro cessaver at, & privatim doceret. Quibus non licet cogitare quod 〈◊〉〈◊〉 est, minime lice∣bit privatim perpetrare.
• a 1.39

  Quod puto ego, Lam. Bod. 1. 2.
• * 1.40

  Deut. 22. 5.
• b 1.41

  Lege Dei, Lam. Ebor. Bod. 2.
• c 1.42

  Prohibeatur vir, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.43

  Tertull. de Spectac. c. 23. ait, Cum in lege praescribit maledictum esse qui muliebribus vestiatur, quid de pantomimo judicabit, qui etiam muliebri∣bus curatur?
• * 1.44

  Futilis 〈◊〉〈◊〉 excusa∣tio quod à Theatro ces∣saverat, cum alios doceat.
• ¶ 1.45

  Vide quae dicta lib. de Zelo & Livore p. 227. de sobole subcisiva. Sed non male scribi po∣tuerit succedaneos: quae vox, apud medicos praesertim, usitatissima.
• d 1.46

  Masculus fingatur, MR.
• e 1.47

  Frugalioribus & innocentibus cibis, NC. 1. 2. Lam. Ebor. Lin.
• f 1.48

  Putet & salario, Bod. 1.
• ¶ 1.49

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & lautis conditio∣nibus; quae Tribunis militaribus, ducibusque ex publico pendebantur. Ita Plinius l. 3. c. 7. Honoribus militiaeque interponitnr, Salariis inde dictis. Porro locutio haecus∣que ad gentes orientales permeavit. Nam Ezrae. 4. 14, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 est Aulae Persicae alumnus.
• g 1.50

  Quantum vult, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• * 1.51

  Mat. 8. 11.
• ¶ 1.52

  Eucratius in Concilio A∣fricano 87. Episcoporum, Thenarum 〈◊〉〈◊〉 esse dicitur, quae urbs Byzacenae, & in via militari ad 〈◊〉〈◊〉 posita, ut ex Antonino 〈◊〉〈◊〉; unde commodus 〈◊〉〈◊〉 transitus.
• h 1.53

  Et id quod, Lam. Ebor. Bod. 2.
• ¶ 1.54

  Mortifera nimirum. vid quae dictai: 〈◊〉〈◊〉 lib. de Mortalitate.
• b 1.55

  Collegae mei, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. NC. 1. 2.
• * 1.56

  〈…〉〈…〉
• * 1.57

  Ad Pamelii numeros LXV. ad Eras. l. 3. Ep. 9. Responde∣tur Rogatia∣no Episco∣po, de super∣bo Diacono qui eum con∣tumeliis exa∣cerbavit.
• a 1.57.2

  Ad Rogatianum de Diacono, Bod. 2. Lam. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• ¶ 1.57.3

  Conjicit Pamelius, eundem hunc esse 〈◊〉〈◊〉 in Concilio 87. Episc. à Nova dicitur: sed hoc 〈◊〉〈◊〉 verisimile, tam ob senectam Rogatiani cujus hic 〈◊〉〈◊〉 habetur; quam quod alter à Nova, non inter 〈◊〉〈◊〉 quod, ex Africanae Ecclesiae more, tot annorum 〈◊〉〈◊〉 intercesserunt Episcopatus postularet; sed ultimos 〈◊〉〈◊〉 tulit. Diaconi nomen nobis exhibet Codex 〈◊〉〈◊〉 & Cassium appellat. Cardinali Baronio 〈◊〉〈◊〉 accedimus, qui An. 257. c. 12. haec in synodo scripta 〈◊〉〈◊〉 ob causus superius Ep. 1. allatas. Observat 〈◊〉〈◊〉 hac Epistola Cyprianum consilium Rogatiano dare 〈◊〉〈◊〉 in aliis Epistolis noluit sibi sumere, qui ad Episcopos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ait. Aliud vero quod scripserunt nobis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 solus rescribere nihil potui; quando à principio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 statuerim, nihil sine consilio vestro, & sine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 meaprivatim sententia gerere. Sed qui conside∣ret quanta cum invidia Cyprianus neophytus & plane novellus, ad sedis Carthaginiensis fastigium pervenerit; non mirabitur eum necesse habuisse popularibus arti∣bus uti; & jure suo in plurimis, praesertim administrati∣onis suae primordiis, discedere; quod minime opus erat ut Rogatianus senex, & urbeculae privatae Episcopus, praestaret.
• c 1.58

  Pro insita, Bod. 1.
• d 1.59

  Ratum, Eras.
• * 1.60

  〈◊〉〈◊〉
• e 1.61

  Majestate ejus, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 2.
• ¶ 1.62

  Constat solum Chore Levitam fuisse, Dathan vero & Abiron ex tribu Reuben oriundos. Sed sacinus quos inquinat aequat; quique cum rebellibus Levitis sentiebant, non immerito inter ipsos numerantur. Unde Moses ipse, locutus est ad Gore & omnem multitudinem. non exceptis Dathan & Abi∣ton, multum erigimini filii Levi.
• * 1.63

  〈◊〉〈◊〉
• f 1.64

  Superbi esse, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 2. Veron. Ben. Manut.
• ¶ 1.65

  Huc spectare videtur illud Hoseae 13. 11. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.66

  1 Reg. 8. 7.
• * 1.67

  Eccl. 7. 29. 31.
• g 1.68

  Et iterum dicit, Lam. Bod. 1. 2.
• a 1.69

  Et honora, Bod. 1.
• * 1.70

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.71

  Monet Faber in vetustissimo co∣dice, legi. Sic incilas sacerdotem. Accius dicit, me spernens, incilas probris. Etiam Lucret. 1. 3. 〈◊〉〈◊〉 ut opiner agat, jure increpet inciletque. Nec non Lucilius. Incilans me laedis vicissim. Unde vox haec, rectius quam altera, interpreta∣bitur sacrum textum. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; Locus hic pa∣riter laudatur Epist. ad Pupian.
• * 1.72

  Act. 23. 45.
• b 1.73

  Respondit dicens, Bod. 2. Lam.
• c 1.74

  Plebis tui, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Lin.
• d 1.75

  Nec dignationem Christi, Bod. 1.
• * 1.76

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.77

  Matt. 8. 4.
• e 1.78

  Subditus passioni, Lin.
• f 1.79

  Si male locutus sum te∣stimonium exprobra, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1. 2.
• ¶ 1.80

  Graeca habent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 In Judaeorum sacerdote satis quadrabit, contumeliose de reo loqui: Dominus noster non istas vices rependit, utcunque lacessitus. Fortasse scriptum erat exproba. In argumentum probationis scil. adversum me adhibeasista quae dixi.
• * 1.81

  Jo. 18. 23.
• * 1.82

  〈◊〉〈◊〉 est Episcopos] 〈◊〉〈◊〉 id est Episcopes. Sic Irenaeus 1. 3. c. 3. ab Euse∣bio laudatus 1. 5. Hist. c. 6. dicit, ab Apostolis inslitutes E∣piscopos fuisse, & eorum successores usque ad nos. Dein recen∣set Episcopos qui in celebrioribus Ecclesiiis, Apostolas successerunt. Pariter & Tertull. 1. de praescript. c. 32. Edant, inquit, origines Ecclesiarum suarum; evolvant 〈◊〉〈◊〉 Episcoporum suorum, ita per successionem ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut primus ille Episcopus aliquem ex Apostolis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 viris, qui tamen cum Apostolis perseveraverint, 〈◊〉〈◊〉 auctorem & antecessorem. Hoc enim modo Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 census suos deferunt, sicut Smyrnaeorum Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 à Joanne conlocatum refert: sicut Romanorum, &c. 〈◊〉〈◊〉 hanc Episcoporum constitutionem & successionem, 〈◊〉〈◊〉 Apostolis suppar Clemens Rom. in Ep. ad Cor. c. 〈◊〉〈◊〉
• g 1.83

  Meminisse enim, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.84

  Monitum hoc pariter & presbyteros tangit: qui ab Episcopis in curarum partem admissi. ita tamen ut in illorum obsequio remaneant.
• * 1.85

  Fpiscopi A∣postolorum successores.
• * 1.86

  Marc. 3. 14.
• * 1.87

  Act. 6. 2.
• h 1.88

  Opor∣tet Cassium diaconum, Lin.
• * 1.89

  〈◊〉〈◊〉 haerese∣on & Schis∣matum, Epis∣coporum con∣temtus.
• i 1.90

  Fungeris contra, Lin. fungeris circa eum potestatem, Ver.
• ¶ 1.91

  Ad laicam communionem 〈◊〉〈◊〉; vel prorsus à sacris arceas. Lectio codicis Vero∣nensis, fungeris potestatem. prorsus Latina est; & 〈◊〉〈◊〉 dicendi morem sapit.
• * 1.92

  1 Tim. 4. 〈◊〉〈◊〉.
• k 1.93

  Nemo contemnat, Lam. NC. 1. Ebor.
• ¶ 1.94

  Eplebe rebellibus si 〈◊〉〈◊〉 censura non intentetur; publica correptione 〈◊〉〈◊〉 sunt: secundum Domini mandatum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.95

  Ad Pamelii numeros LXII. Ad Erasmi l. 1. Ep. 11.
• * 1.96

  Scripta in pace ante 〈◊〉〈◊〉
• a 1.97

  Statum suum continenter & firmiter, Bod. 1. Lin. statutum, Lam. Bod. 2. Ebor.
• ¶ 1.98

  Tres foeminarum numerantur status, Virginum, Viduarum, Nuptarum, Virginesprae reliquis 〈◊〉〈◊〉 prima dignatione habebantur; quibus non tantum 〈◊〉〈◊〉 tutelam, sed etiam honoris ergo locus peculiaris in Ecclesia assignabaur; quem qui capessebant, & habitu non matronali, sed virginum; id est Velo induebantur; 〈◊〉〈◊〉 preclarum illud vitae institutum sectari aperte profi∣••ebantur status autem vox, aut conditionem civilem; nimirum dignitates & jura liberi capitis, significat: aut ad rem agonisticam pertinet, quo quis se tueri, aut ad∣versarium de gradu dejicere instruitur.
• * 1.99

  Ad Pomponi∣um de Virgi∣nibus, quae cum masculis in eodem lecto manse∣runt.
• ¶ 1.100

  Et ideo graviore cum scandalo peccabatur. Stuprum Diaconi in Ecclesia Constantino∣politana sub Nectario, antiquam poenitentiae discipli∣nam apud Orientales, tantum non labefecit. Vid. Socrat. l. 5. c. 14.
• b 1.101

  For∣titer consuleremus per, Lin.
• c 1.102

  Per omnes vias Ecclesiasticae disciplinae; cum Dominus, Bod. 1. 2. per omnes utilitates & salutes Ecclesiasticae disciplinae, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.103

  Jerem. 3. 15.
• d 1.104

  Et pascent vos cum, Ebor. Lin. NC. 1.
• * 1.105

  Sap. 3. 11.
• e 1.106

  Sic Lam. Ebor. NC. 1. 2. Lin. in Psalmo, Imp.
• * 1.107

  Psal. 2. 12.
• f 1.108

  Sic, Veron. Arbitrio & fructu suo, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. Lin, NC. 1. 2.
• ¶ 1.109

  Hanc lectionem cum Rigaltio verissimam censemus. Praesertim cum eadem fere for∣mula locutus sit Pontius. Absit ut de tam beatissimo mar∣tyre, ructus hominis judicaret. Nemo ructui indulgere solet nisi inter servulos & parasitos; quibuscum omnia licent: unde illud satyrici. — Si bene ructarit, &c.
• * 1.110

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.111

  Sic, Lam. Lin. Ebor. NC. 1. 2. liberanda & Imp.
• ¶ 1.112

  Sic in lib. de Mortal. ruinis & 〈◊〉〈◊〉 & plagis 〈◊〉〈◊〉 exuaris.
• b 1.113

  Nemo diuturnus, Bod. 1.
• c 1.114

  Diaboli manus, Lin. NC. 2.
• d 1.115

  Talibus ut separentur, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1.2.
• e 1.116

  Dividi non poterunt, postquam conscientia gravissima cohaeserint, Lam. Bod. 1. 2. NC. 1. 2. Ebor. posteaquam conscientiam gravissimam admiserint, Lin.
• ¶ 1.117

  La∣queis diaboli expediri, cura nostra non poterunt.
• f 1.118

  Quae si ex fide, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.119

  Animi proposito & publica vir∣ginitatis professione, non voto adstrictae; statim enim subjicitur, melius est nubant, quam in ignem delictis suis cadant. Quod recte observat Eruditisi. Rigalt.
• g 1.120

  Si pudice, Bod. 2.
• * 1.121

  I Cor. 7. 9.
• h 1.122

  Ignem pro delictis, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.123

  1 Cor. 8. 12.
• i 1.124

  Carnem in aeter∣num, Lam. Ebor. Bod. 2. Lin.
• k 1.125

  Putet se posle, Lam. Bod. 2. Lin. Ebor.
• * 1.126

  Turpis de∣fensio earum, quae ad ex∣plorantium 〈◊〉〈◊〉 ma∣nus provo∣cant.
• ¶ 1.127

  Quae vere casta erat virgo, 〈◊〉〈◊〉 sic vindicari. Recte dicit Rigaltius, quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum manus virginitas occiditur.
• l 1.128

  Oculi saepe fal∣lantur, NC. 2. Bod. 2.
• m 1.129

  Quae corrumpi potest, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. Lin. NC. 1.
• n 1.130

  Zeli dolorem, Lam. Lin. Bod. 1. 2. Ebor. NC. 1. 2.
• ¶ 1.131

  Li ber deZelo & livore, ostendit 〈◊〉〈◊〉 istas apud Cyprianum fere esse synonymas.
• o 1.132

  Etgladium, Bod. 2.
• p 1.133

  Ut unusquisque, Bod. 2.
• * 1.134

  Licet 〈◊〉〈◊〉 om∣nes 〈◊〉〈◊〉 spectet ut bono cum ex∣emplo vi∣vant, 〈◊〉〈◊〉 im∣primis 〈◊〉〈◊〉 et Di∣aconis in∣cumbit.
• ¶ 1.135

  Pro recepto diu in Ecclesia more; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, excommunicatione reliquisque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; at Clericorum, depositione animadverti 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 primis seculis; Episcopos, 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 publicae & manuum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fuisse, res est manifesta. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Morin. de administ. sacr. poenit. l. 4. c. 12.
• ¶ 1.136

  De beata 〈◊〉〈◊〉 dicit Clemens Alex. Strom. 7. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• a 1.137

  In eadem domo, Bod. 2.
• ¶ 1.138

  Canones Ecclesiae hac in 〈◊〉〈◊〉 multis agunt, qui foeminarum subintroductarum com∣merciis clericos arcent.
• b 1.139

  Tales facile, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1. 2.
• ¶ 1.140

  De hac egimus in lib. de Lapsis.
• ¶ 1.141

  Licet maritum non habeat, adultera 〈◊〉〈◊〉 Christi sponsa est quaelibet fidelis, at multo magis 〈◊〉〈◊〉 professa.
• * 1.142

  Poena capita∣lis 〈◊〉〈◊〉 sed gla∣dio spiritali, irroganda.
• * 1.143

  〈◊〉〈◊〉 17. 12.
• c 1.144

  Fecerit super∣biam, Bod. 1. Lin. NC. 2.
• d 1.145

  Judicii sui sic tempus constituit non obedientibus, &, Bod. 1.
• e 1.146

  Ad sideles, Ebor. Lam.
• * 1.147

  〈◊〉〈◊〉 15. 12. 10.
• f 1.148

  Consiliis salubribus, Lam. Ebor.
• g 1.149

  Per quam ingredimur, Lam. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 2. Ebor.
• * 1.150

  〈◊〉〈◊〉 7. 14.
• h 1.151

  Fructus pervenientis ad gloriam, Bod. 1.
• * 1.152

  〈◊〉〈◊〉 19. 12.
• i 1.153

  Scandalo se fratribus offerant, Lam. Bod. 2. NC. 1.
• k 1.154

  Contristari videantur, nos tamen salubri per∣suasione moneamus, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 2. M. R.
• ¶ 1.155

  Respicere videtur 1 Cor. 5. & 2 Cor. 2. Per voces 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 passim apud Apostolum Ecclesiae censurae denotantur.
• * 1.156

  a Cor. 2.
• * 1.157

  Gal. 4. 16.
• a 1.158

  Gratissimum est; stantes eos dignatione nostri sermonis formabimus, Lam. Bod. 1. 2. Lin. Ebor. NC. 1. 2.
• b 1.159

  Noluerit, secundum, Lin. Lam. Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1. 2.
• * 1.160

  Gal. 1. 10.
• c 1.161

  Christi Domini & Dei nostri 〈◊〉〈◊〉 servantes, Lin. Bod. 1. 2. NC. 1.
• ¶ 1.162

  Cum ad destinatas latebras sal∣vus pervenisset Cyprianus, consentaneum omnino erat ut pro intima illa quae ipsum & fratres intercessit bene∣volentia, absentiae desiderium quam primnm fieri potu∣it, setipto leniret; certiores utique redderet de salute & rebus suis; & demum de iis, quae ad Ecclesiae statum spe∣ctarent, sedulo moneret. Quae omnia hac in Epistola plenissime sunt praestita. Ideo verisimile admodum vi∣detur, non modo literas hasce primo omnium, sed eti∣am statim post secessum factas; cui succedit alia ejus∣dem fere argumenti, & iisdem fere verbis concepta, Ep. nimirum 6. ad Pamelii num. 〈◊〉〈◊〉 Omnes in hisce latebris seriptas 13. numero fuisse, testatur ipse Cyprianus Ep. 20. ad Pamelii numeros 15. quae omnes hic repraesentan∣tantur; licet alii Editores pro deploratis haberent eo∣rum nonnullas. Notari insuper poterit in veteribus ex∣emplaribus MSS. Epistolam hanc rarissime comparere, adeoque sero admodam, sc. post omnes Erasmi editio∣nes typis fuisse 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.163

  〈…〉〈…〉
• * 1.164

  Ad Pamelii num. Ep. V. In Erasmi Edit. deside∣rata.
• ¶ 1.165

  Tumultus Carthagine 〈◊〉〈◊〉: in quo Cyprianus in circo & 〈◊〉〈◊〉 populari fremitu ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & demum proscriptus, quemad∣modum dicitur Ep. 59. ad Pamelii numeros 55. Infra cadem de re verba faciens ait. Utinam loci & gradus mei conditio 〈◊〉〈◊〉
• * 1.166

  Cyprianus in secessu consti∣tutus, borta∣tur clerum ut vice sua rite fungan∣tur.
• d 1.167

  Quantumad, Bod. 1. Vat.
• e 1.168

  Summula, Bod. 1.
• ¶ 1.169

  Sors tota quae in pecuniis 〈◊〉〈◊〉 rationibus subductis, ad pauperes pertinebat. Nam quemadmodum nascente Ecclesia pretia rerum Pi∣etatis ergo venditarum, ad Apostolorum pedes depone∣bantur Act. 4. 35. ita deinceps quae Deo erant dicata, E∣piscoporum fidei erant concredita: quod 〈◊〉〈◊〉 verbis Justinus Martyr in Apologia refert 〈◊〉〈◊〉 di∣visione facta, pars una Episcopi, altera cleri, tertia 〈◊〉〈◊〉 usibus cessit. Cum ergo ad secessum properaret Cyprianus, pecunias hasce inter Clericos partitas depo∣suit, ut illi facilius denuo distribuerent.
• f 1.170

  Peto quoque ut ad, Bod. 1.
• * 1.171

  Monet etiam ut curent ne quid confesse∣ribus ant pauperibus desit, & ut non glomera∣tim visitent martyres.
• g 1.172

  Desinat: Etsi, Morel. Pem. Rig.
• ¶ 1.173

  Ex MS. Bodleiano particulam in∣terpono, in impressis huc usque desideratam.
• ¶ 1.174

  Visitare aegros, aut in alia 〈◊〉〈◊〉 calamitate constitutos, pietatis officiam merito reputatur, vid. Mat. 25. 36. Sed & alia causa 〈◊〉〈◊〉 apparebit quare glomeratim ad Martyres plorimi cos∣fluerent; nempe ut ab illis primum pacem 〈◊〉〈◊〉 & deinde ab Ecclesia. Obiter vero hic notandum, Cy∣prianum hoc in loco, quemadmodum & alibi, 〈◊〉〈◊〉 & Martyris nominibus promiscue uti; cum 〈◊〉〈◊〉 us loquendo, illi solum Martyres dicendi qui pro Chri∣sti nomine passi fuerint; Confessores vero qui citra 〈◊〉〈◊〉 insequentes, se Christianos pro tribunali 〈◊〉〈◊〉
• * 1.175

  An. 250.
• a 1.176

  Hoc tutius possit impleri, Vat. 1.
• ¶ 1.177

  Antequam primae pie∣tatis ardores deferbuerunt, Christiani singulis diebus, 〈◊〉〈◊〉 saltem dominicis, sacra Mysteria participabant. 〈◊〉〈◊〉 vero qui sub ictu passionis perpetuo versabantur, 〈◊〉〈◊〉 maxime satagebant ut nunquam divino illo viatico 〈◊〉〈◊〉 Quia vero in istis solennibus, oportebat ut 〈◊〉〈◊〉 Presbytero adsisteret, ita ut Presbyter solus 〈◊〉〈◊〉 non potuerit, monet Cyprianus ut isti per vices 〈◊〉〈◊〉 & vicissitudine convenientium minuant invidiam. Quid sit apud confessores offerre, à Cypriano discimus Ep. 34. ad Pamelii numeros 28. Integre & cum disciplina 〈◊〉〈◊〉 Fratres carissimi, quod consilio collegarum meorum 〈…〉〈…〉 Diddensi presbytero, & diacono 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non 〈◊〉〈◊〉 qui communicando cum 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 oblationes eorum, in pravis erroribus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, &c. Ubi obiter notandum, aliquando 〈◊〉〈◊〉 peculiares Diaconos qui ipsis assisterent 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum aliquibus, & oblationes corum 〈◊〉〈◊〉 res quidem inter se diversae; sed quoniam nemo de 〈◊〉〈◊〉 Mysteriis participabat, qui non prius munas Deo 〈◊〉〈◊〉 alterutra voce apposita, totum hoc sacrum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 intelligitur. Pariter, licet, quod ait D. 〈◊〉〈◊〉 Heb: 13. 10. habeamus altare; tamen sacrificia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 à gentium & Judaeorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 abhorrent; & perperam nonnulli audito 〈◊〉〈◊〉 oblationis, aut sacrificii nomine; victimam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hostilam caesam importune ingerunt: quorum 〈◊〉〈◊〉 in vidiam, in Apologiis suis Patres antiqui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.178

  Rom. 12. 11.
• ¶ 1.179

  Lectio haec non modo plurimorum MSS. Codicum suffragiis munita; sed & antiquitate com∣mendata est. Sic enim non tantum Origenes in Comment. & Auctor noster hic loci, sed & Ignatius in Ep. ad Polyc. videtur legisse. Abbreviatura 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ex ae∣quo ponitur; unde fortassis varia lectio ortum duxerit.
• b 1.180

  Desiderantissimi, Ver.
• * 1.181

  Ad Pamelii Numeros 81. Ad Eras. 14. Fp. 1.
• * 1.182

  〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉
• d 1.183

  Posset accedere, Bod. 1.
• e 1.184

  Ut complecterimini me manibus illis, quae purae & innocentes, Pem. Lam. Bod. 1, 2, 3, 4. Lin. Ebor. NC. 1. 2. Eras.
• * 1.185

  Epistola Cy∣priani hor∣tatoria ad Martyres Domini Jesu Christi.
• c 1.185.4

  Sic, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1. Ad Rogatianum juniorem & caeteros confessores Bod. 1. & Imp. Confessores in carcere constitutos, Imp. sed desid. in Pem. Bod. 1, 2, 3, 4. Lin. Ebor. Lam. NC. 1. 2.
• ¶ 1.185.5

  Non multum resert quod nonnulli codices MSS. nec non & impressi legant, Ad Rogatianum juniorem & cateros Confessores. Tituli enim isti librariorum curae & ingeniis debentur, quibus lector sine dispendio plerumque carere poterit. Putabant illi Rogatianum presbyterumgloriosum senem, qui excipiens sero∣cientis populi impetum, primum hospitium in carcere praepara∣vit, & metatator quodammodo antecessit, Martyrio fuisse co∣ronatum; & proinde fieri non posse ut ad illum literae dirigerentur, atque ideo alium Rogatianum, priori dissi∣milem quantum fieri potuit, scil. Juniorem excogitabant. Sed manifestum est nihil de Rogatiano sene hic dici, nisi quod ex tumultu populari carceri fuisset mancipatus; imo potius innuitur illum in exemplum superesse, & hunc quoque antecedere, quando ista seriberentur. Nec no∣vum est, ut cum literae pluribus conjunctim scribuntur, ex occasione data, de illorum uno peculiaris mentio ha∣beatur. Porro si conjecturae ex nomine aliquid valeant, omnino Rogatianus qui hic describitur, ille ipse fuerit de quo mentio habetur Epistola sequente, 7 nimirum. ad Pamelii numeros 36. Ep. 14. ad Pamelii numeros 6. & 41. ad Pamelii numeros 38. De tempore quando Epistola haec missa erat, consulat lector quae diligentissime dispu∣tata sunt à reverendiss. Episcopo Cestriensi in Annali∣bus Cypriani, operi huic praemissis.
• a 1.186

  Interesse non datur, Lam.
• b 1.187

  Ad accipiendam vitae coronam spiritali virtute pergatis, Ebor. Pem. Lam. Bod, 1. 2. 3.
• * 1.188

  Mat. 28. 22.
• c 1.189

  Consummationem seculi, Lam. Ebor. Bod. 2.
• d 1.190

  Quibus nos, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. 4. NC. 1. 2.
• e 1.191

  Mors sanctorum, Lam. Bod. 2. 3. Ebor. NC. 1.
• * 1.192

  Ps. 115. 5. 50. 18.
• f 1.193

  Sacrificium Dei, Bod. 1.
• g 1.194

  Coram hominibus, inquit, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.195

  Locus hic laudatur 1. de Exhort. dicta. Mart. c. ult. & ad Quirin. 1. 3. c. 15. ubi consulantur 〈◊〉〈◊〉
• * 1.196

  Sap. 3. 4.
• h 1.197

  Re∣spectus illorum: judicabunt justi, Pem. Lam. Ebor. Lin. NC. 2. Ver.
• * 1.198

  Futurorum gaudio pra∣santia suppli∣cia calcanda.
• i 1.199

  In origine mundi, Bod. 3.
• * 1.200

  Gen. 4. 8.
• k 1.201

  Eos qui semper, Bod. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.202

  Jo. 12. 25.
• * 1.203

  Mat. 10. 28.
• l 1.204

  Ad Dei nostri promissa pervenirc. Bod. 3.
• * 1.205

  Rom. 8. 16.
• m 1.206

  Ut sic glorificemur, Veron. ut & commagnificemur, Bod. 1. 2. Lam. Lin. Ebor.
• * 1.207

  18.
• * 1.208

  Ps. 33. 19.
• * 1.209

  Foeminae at∣que pueri ad Martyrii de∣cus admissi.
• a 1.210

  Numero vestro, Neap. muneris vestri, Ver.
• b 1.211

  In camino, Lam.
• c 1.212

  Refrigerium flammae, Ver.
• ¶ 1.213

  〈◊〉〈◊〉 locum flamma dederunt. Respicit verba quae 〈◊〉〈◊〉 in Godice Graeco, cantici trium puerorum 〈◊〉〈◊〉 20. versionis Latinae Dan. c. 3. v. 5. Sed de his supra 〈◊〉〈◊〉
• d 1.214

  Se & crederent, Bod. 1. 2. Lam. NC. 1. 2. Ebor. Lin.
• * 1.215

  Dan. 3. 16.
• e 1.216

  Tuis liberabit, Man. M, R.
• ¶ 1.217

  Multa comminiscuntur Hebraei in 〈◊〉〈◊〉 Theologia de osculo Domini; & ita Mosen è vivis 〈◊〉〈◊〉 profitentur. Et siquidem Deut. 34. 5. occurrit, 〈◊〉〈◊〉 mortuus est Moses 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 aiunt Rabbini 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 In hoc vero longe abeunt à Christianis Judaei, quod his mors quieta & placida osculum Domini videbatur; no∣stris vero, cruenta & violenta, beatissima & maxime ex∣petenda censetur.
• f 1.218

  Viam vobis, Neap.
• ¶ 1.219

  Vegetius ait 1. 2. c. 7. Metatores in castris dicuntur, qui praecedentes locum castris idoneum eligunt. Ita Caesarianus, apud Lucanum. Hesperios audax veniam me∣tator in agros. Unde rectissime de Rogatiano & Felicis∣simo dictum, quod in carcerem primi quasi metatores accesserint.
• g 1.220

  Initiis istis, Pem.
• * 1.221

  Scipta in 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.222

  Et fratribus satisfiat, S. Mich.
• * 1.223

  Ad Pamelii numeros 36. In Erasmi Edit l. 3. Ep. 24.
• * 1.224

  Ad Clerum, de cura pauperum & peregrino∣rum.
• a 1.224.6

  De cura populi, J. Mich.
• ¶ 1.225

  Saepius ad revela∣tiones sibi factas provocat Cyprianus; id autem facit, non ut fidei dogmata aliis obtruderet, sed suam innocen∣tiam ab in vidis lacessitam tueretur. Secessus ejus tan∣quam turpis fuga male audiebat; ostendit ergo se gre∣gis suae causa tantum metuere; nec animo suo, sed man∣dato divino morem gessisse. Porro ipsi apud Clerum & plebem erat honorificum, quod Deus ipsum suis col∣loquiis, & rerum futurarum cognitione dignaretur. Hoc autem in Africana Ecclesia peculiarius obtinuit, ubi haeretici, & speciatim Montanus, prophetias & reve∣lationes magna cum pompa ingerebant.
• c 1.226

  Quam illic? Vidua∣rum, Thu. Mich. Vict.
• ¶ 1.227

  Carthagine nimirum, ubi ad fidem conversus erat, & ad Episcopatum promotus: sedi illi tanquam actis radicibus affixus.
• ¶ 1.228

  Vide quae superius dicta de oblationibus in tres partes divisis, quarum una 〈◊〉〈◊〉 cessit. Nam quod ad ea quae olim ethnicus 〈◊〉〈◊〉 Pontius nos docet, quod quamprimum fidei 〈◊〉〈◊〉 se addixerat, distractis rebus suis ad indigention 〈◊〉〈◊〉 sustentandum, & tota praedia dispensans, nihil 〈◊〉〈◊〉 sibi fecit quod denuo donaret.
• ¶ 1.229

  Hesychius ait. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Munus erat, si quod aliud, per 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam, hoc seculo receptissimum. Quod 〈◊〉〈◊〉 attinet, nomen à Graecis haustum ostendit 〈◊〉〈◊〉 illos in usu fuisse. De Romana Ecclesia, literae 〈◊〉〈◊〉 ad Fabium Antiochensem, quas infra laudaturi 〈◊〉〈◊〉 abunde testantur. De Africana, locuples fuerit 〈◊〉〈◊〉 Auctor noster in Epistolis passim. Sed de his plura 〈◊〉〈◊〉 antur in annotat. ad Ep. sequentem.
• a 1.230

  Papatem, Vat. 1. Bod. 1.
• ¶ 1.231

  Rigaltius ait. Sic appellari Cartha∣ginis episcopum non invident Romani: Sed nec aliter appellat Romanum Pontificam Tertullianus, libro de Prascript. adver∣sus hareticos, & libro de Pudicitia. Hi fuere tunc 〈◊〉〈◊〉 pontifici cum plerisque aliarum Urbium episcopis tituli 〈◊〉〈◊〉 Et prater Ennodium Ticinensem & 〈◊〉〈◊〉 vix alii reperiantur, qui Papa 〈◊〉〈◊〉 ut proprium & peculiare, Pon∣tifici Romano adsernerint. Tandem vero Gregorius VII. in 〈◊〉〈◊〉 Romana, quod ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 observat, edixit ut Papa nomen 〈◊〉〈◊〉 esset in orbe Christiano. 〈◊〉〈◊〉 in ma∣tricula 〈◊〉〈◊〉 adeo descender at appellatio Paparum eti∣am ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut ipse 〈◊〉〈◊〉 subesset Patriar∣che 〈◊〉〈◊〉 & Papa 〈◊〉〈◊〉 quilibet sacerdos, quales nos 〈◊〉〈◊〉 Patres vocitamus, & 〈◊〉〈◊〉 etiam ata∣te plerumque inferiores. Sicuti Senatores Patres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ap∣pellates fuisse ait 〈◊〉〈◊〉 vel atate, vel cura 〈◊〉〈◊〉

  Addit Porro Papa Infantile vocabulum. Grace 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Unde Latini 〈◊〉〈◊〉 casu dixero, 〈◊〉〈◊〉 Hesycbins: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 11. v. 〈◊〉〈◊〉 & Persis, pap∣pare. Verum alie significatu, pappare minatum pofcis. Et, opus est quod pappet. Hoc est, 〈◊〉〈◊〉 aliquid, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 masti∣catum. 〈◊〉〈◊〉 veteres: Pappat, hoc est, pramansum aliquid, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Alia: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 mastico, 〈◊〉〈◊〉 Quemadmodum vero 〈◊〉〈◊〉 patris vocabulo sluxit 〈◊〉〈◊〉 pappes, sic de vocabulo ma∣tris, 〈◊〉〈◊〉 Hesycb. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Martialis: 〈◊〉〈◊〉 atque tatas habet afra, &c. Sed & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Pa usurpatum fuisse, pro, 〈◊〉〈◊〉 de∣cent excerpta de libris Sex. 〈◊〉〈◊〉 Festi.
• * 1.232

  Ad Pamelil numeros III. In Erasmi Edit. Deside∣ratur.
• * 1.233

  Scripta in 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.234

  Di∣cit Rigaltius secessum istum Cypriani, sugae probro minime caruisse apud quosdam de Christana fraternitate, qui Tertul∣liani de fuga in persecutione disputationem legerant. Nec dubito, quin ipsa tanti Magistri severitas, Discipuli men∣tem adeo suffuderit, vel aliquo saltem scrupulo sic pupugerit, ut fugae suspitionem Cyprianus amolivi abs se magno studio con∣tenderet. Hoc & Pontii familiaris sui 〈◊〉〈◊〉 intricata sedulitas persuadet: ipsiusque Cypriani epistolae sequentes declarant; &, si verum amamus, haud aliud magis ista Romani Cleri tam ar∣gumentosa quam incondita commonitio proscribit. Fortissima est illa Cypriani defensio, quod Dei nutu, immo jussu secesserit. Nam quid apertius mandato divino per Christum Apostolis tra∣dito? Cum persequentur vos in civitate ista, sugite in aliam. Quod si mandatum ad alios quam Apostolos pertinuisse negave∣ris, quis à Cypriano jussi Dominici, Spiritus sancti, divini er∣ga ipsum quoque speciatim favoris testem exigat? Sed & com∣plures humanae prudentiae rationes amici caussati sunt. Erat persona insignis. Unus Cyprianus Ecclesiam demonstrabat: Eo sublato, tota pessum ibat fraternitas. Unius Cypriani prae∣sentia inimicas nimini Christiano potestates exasper abat. U∣num praesertim Cyprianum populus efferatus ad leonem depo∣stulaverat. Eo aliquantisper amoto rabies sedari posse videba∣tur. Denique absens nihilominus per procuratores aut vi∣carios, perque literas frequentiores Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 necessaria cuncta providebat, suggerebat. Has certe secessus causas, tunc valde propabiles, sequentibus seculis exemplo fuisse arguit prae clara Augutini ad Honor atum epostola, qua & consilia prabet adversus cunctas istius humanae prudentiae subtilitates saluberi∣ma. Strategicorum scriprores quastionem tractans buic nostra haud absimilem: An sit laudandus in bello dux, quem non pi∣geat caput suum passim fortiter ac strenuc periculis objectare. Quares hanc definitionem admittit. Habendam in primis esse rationem ducis, 〈◊〉〈◊〉 salus populi subvertatur necesse est, tunc enim 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 At ubi de exemple ducis totae pendet exercitus constan∣tia, tum vero, neque maenibus neque capiti esse parcendum. Hoc sapicuter observaevit in Pelopida Plut archus.
• ¶ 1.235

  Infra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 seq.
• ¶ 1.236

  Causatur Rigaltius quod sic 〈◊〉〈◊〉 atque ab 〈◊〉〈◊〉 intraric in Ecclesiam regnum, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Apostoli 〈◊〉〈◊〉 tantum dixerant. AEtas 〈◊〉〈◊〉 subdiaconos admisit. 〈…〉〈…〉 & 〈◊〉〈◊〉 Apostoli 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 tantum dixerant. Tertullianns dixit Episcopum esse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Pace Rigaltii crediderim, non ad fastum, adregnum, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 subdiaconatum aliosque tam inferiores quam superiores in clero gradus Ecclesiae in vectos: sed ad necestatios 〈◊〉〈◊〉 Christianae usus fu∣isse adhibitos. Quid magis potuit ad 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 & alia publica commoda conferre. quam ut omnes Africa, Numidia & 〈◊〉〈◊〉 Episcopi, Cypri∣ani unins regimini subestent? Et ex adverso, gradus in∣feriores quod attinet; si quis primitivae Ecclesiae statum perpenderit, ad conventus solennes viritim omnes con∣vocandos, & non sine delectu, & excubiis postea 〈◊〉〈◊〉 nuntios non modo in regiones vicinas, sed 〈◊〉〈◊〉 dissitas subinde ablegandos; aegrorum, pauperum, 〈◊〉〈◊〉 lapsorum, martyrum, vinctorum, 〈◊〉〈◊〉 metalla damnatorum, & demum mortuorum 〈◊〉〈◊〉 habendam esse curam: non mirabitur in tot 〈◊〉〈◊〉 tam spissis, tam variis, tam laboriosis & periculo 〈◊〉〈◊〉 plurimos qui ea procurarent fuisse adhibendos: & 〈◊〉〈◊〉 Episcopos, Presbyteros & Diaconos; Subdiaconos, 〈◊〉〈◊〉 Acoluthos, Ostiarios, in solicitudinis 〈◊〉〈◊〉 partem subrogari. Cornelius, hoc ipso tempore Ro∣manae Ecclesiae Episcopus, quot in urbe fuerint in Clero constituti, in Epistola ad Fabium Antiochensem, 〈◊〉〈◊〉 habetur apud Euseb. 1. 6. c. 43. distincte tradit. 〈◊〉〈◊〉 nimirum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Quibus subjungit fuisse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Demum de universis 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et quidem Romae aemulam Carchaginem, nec in 〈◊〉〈◊〉 quae ad Christianam pietatem spectant multum 〈◊〉〈◊〉 crederere par fuerit.
• ¶ 1.237

  Haec ita 〈◊〉〈◊〉 esse dicit Rigaltius; Certa ex causa; quod 〈◊〉〈◊〉 rectie fecerit; cum sit persona insignis, & imminente 〈◊〉〈◊〉 Qu videntur esse verba cleri Carthaginiensis in gratiam & 〈◊〉〈◊〉 Cypriani scripta ad excusandum ejus secessum.
• b 1.238

  Colluctandi causa, simul cum servis, Vat.. 1.
• * 1.239

  Cleri Roma∣ni ad cle∣rum Cartha∣giniensem de secessu D. Cyp.
• ¶ 1.239.7

  Quanquam verba haec ad Epistolae 〈◊〉〈◊〉 tirulum pertineant, qui à librario pro captu suo 〈◊〉〈◊〉 nullius ponderis aut auctoritatis esse poterit: 〈◊〉〈◊〉 Rigaltius occasionem hinc arripit, ut 〈◊〉〈◊〉 Cleri vocem, perperam trahi ad Personas 〈◊〉〈◊〉 hominesque sacris ordinibus initiatos 〈◊〉〈◊〉 Imprimis ait; 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 tria fignificat, sorticulam qua 〈◊〉〈◊〉 is sortiendo; sortionem sive sortitum, actionem ipsam 〈◊〉〈◊〉 & quod sortitu cuique accidit. Subjungit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Hebraicarum scriptores Graecos, ab iisque etiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dixisse quod ex amplissimo illo terrarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 jubente, in undecim tribus Hebraeorum diriso, per 〈◊〉〈◊〉 unicuique contigerat. Rem hanc instantia 〈◊〉〈◊〉 Benjamini tribus cleris in urnam conjectis, urna mota, 〈◊〉〈◊〉 exierat sortiente Benjamini tribu, id clerus 〈◊〉〈◊〉 dicebatur. Atque ita de caeteris undecim tribuum 〈◊〉〈◊〉 progreditur. Posteaquam siguris Mosaicis veritas 〈◊〉〈◊〉 successit, & male merentibus Hebraeis gratia divina 〈◊〉〈◊〉 gentes conversa est, quod Hellenistae dixerant Ecclesiam, 〈◊〉〈◊〉 etiam Clerum. Multis interpositis, quibus tamen 〈◊〉〈◊〉 conficit Hellenistas pro Ecclesia denotanda 〈◊〉〈◊〉 synonymum adhibuisse, periochen D. Petri 〈◊〉〈◊〉 vir Doctus dicens quod prava mortalium caecitas, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 neglecta, Pharisaicam superbiam 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 coelestia terrenis. Cleri vocabulum ad res 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 transtulisse videtur Petrus, Epistola sua 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Hortatur prasbyteros ipse compresbyter, ut 〈◊〉〈◊〉 quem 〈◊〉〈◊〉 iis Deus pascant providentes ovibus, 〈◊〉〈◊〉 lucri cupidine, sed gratis: neque ut dominantes in 〈◊〉〈◊〉 id est Plebem Christianam. Queritur demum quod 〈◊〉〈◊〉 ipsi pasteres nomen cleri quod erat ovium universitati 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 proprium sibi fecerunt, ut etiam nomen ipsum ovilis, 〈◊〉〈◊〉 sive plebis & laicorum appellatione vilesceret. Hinc 〈◊〉〈◊〉 Tertulliani & Cypriani, inter clericos & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut laici non intelligerentur appellatione 〈◊〉〈◊〉 Quid sibi velit vir eruditus longa hac 〈◊〉〈◊〉 non facile est conjicere. An male ipsum habet 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesia sint Episcopi & pastores? Id non 〈◊〉〈◊〉 fiquidem agno scat adhibuisse Dominum ovili suo 〈◊〉〈◊〉 atique complures. Et certe rerum diversitas, vocum 〈◊〉〈◊〉 non admittit modo, sed etiam exigit. An 〈◊〉〈◊〉 D. Petrus, Presbyteros compresbyteros 〈◊〉〈◊〉 erit indicium neglectae simplicitatis 〈◊〉〈◊〉 & Pharisaicae superbiae, si Apostolus aut Episcopus 〈◊〉〈◊〉 & potestatem in Clerum Ecclefiasticum sibi vendicet? quod D. Paulus admonet 1 Tim. 5. 1. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 sed eodem capite v. 20. Presbyteros flagitiorum 〈◊〉〈◊〉 Apostolo id ipsum mandante. oportebit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 An vero in eo peccatur, quod quando Cleri 〈◊〉〈◊〉 omnes Christianos aliquando comprehendat, ad 〈◊〉〈◊〉 etiam ministros aliquando contrahatur? At in usu 〈◊〉〈◊〉 id ubique obtinet. Non modo summum 〈◊〉〈◊〉 sed & Magistratus dii appellantur; & Apoc. 5. 10. 〈◊〉〈◊〉 fideles Reges & sacerdotes audiunt; nemo tamen 〈◊〉〈◊〉 principes seculares, & sacris operantes 〈◊〉〈◊〉 ordinis, nomina illa per nefas sibi vendicare. Ag∣noscimus sortes tribuum Israeliticarum cleros dici: sed Levitarum à reliquis tribubus aliam longe fuiste ratio∣nem, ipse sacer textus nos docet. Num. 18. 20. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Alia certe res est ut terrae portiones tribubus assignatae illorum cleri dicantur; & quod Levitae ipsi, quos Dominus pro sorte sua agnoscit, ejus Clerus dicantur. Non diffitemur D. Petrum in Epi∣stola sua 1. omnes Christianos Domini Clerum appellasse; sed ille ipse Petrus Act. 1. v. 17. munus Apostolicum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vocare non dubitat. Ultimo in loco si non suffici∣at Rigaltio Cypriani & etiam Tertulliani seculo inter clericos & laicos differentiam fuisse tantam, ut laici non intelligerentur voce Cleri: id Apostolorum aevo obtinuisse testabitur Cle∣mens Romanus in Epistola ad Corinthios, qui ait 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 &c. Sed de his plus satis.
• ¶ 1.239.8

  Rigaltius oc∣casionem scriptae hujus epistolae his verbis explicat. Fabi∣ano mortuo sedes Romana vacabat. Secedente igitur Cypriano, Clerus Carthaginiensis literas ad Clerum Romanum dederat, & secessionis causas allegaverat, quales hic reddit Romanus. Nam & secessisse Carthaginienses clerici scripserant, & benedi∣ctum Papam Cyprianum suum nuncupaverant. Reddunt Car∣thaginiensibus voces suas Romani, sed mox istum Cypriani seces∣sum in sugam vertunt; adduntque circumstantias, imminente agone, quem Deus permisit, ut sententiam damnationis serat in eos qui de persecutione pedem referrent, aut Christum nega∣rent. Haec itaque sunt dulcacida, qualia praeberi solent in po∣culis mellitis absinthia. Plura hac de re videantur in Anna∣libus An. 250. 〈◊〉〈◊〉 VIII.
• c 1.240

  Repor∣taverit, Vat. 2.
• ¶ 1.241

  Dicit Rigaltius. 〈◊〉〈◊〉 abiisset è vivis Fabianus, Cyprianus vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Sedes vacabat, Romana & Carthaginiensis. Utrobique 〈◊〉〈◊〉 Clerus Ecclesia suae curam susceperat, & literas ad 〈◊〉〈◊〉 deder at Carthaginiensis super illo secessu 〈◊〉〈◊〉 Romanus Carthaginiensi rescribens: cum incumbat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quit, qui videmur praepositi esse, & vice pastoris custodire 〈◊〉〈◊〉 si negligentes inveniamur, dicetur nobis, &c. quae 〈◊〉〈◊〉 cum sint communia, & curae utrimque communis, civilem 〈◊〉〈◊〉 & verecundam solicitudinem new caritati 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 significant, quam alicujus imperii sive potest 〈◊〉〈◊〉 Minoris est momenti quod subnectit, quod 〈◊〉〈◊〉 sanus negaverit, praecipuum jam olim ac 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Romanae Sedis honerem. Nam & ab clero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Romanum super secessu Cypriani literae, quasi 〈◊〉〈◊〉 reddunt; & Romanorum verba quae hic sequuntur, 〈◊〉〈◊〉 ergo vos mercenarios invenire, etsi bortatoria sint potius 〈◊〉〈◊〉 imperateria, & consilia magis quam jussa, satis 〈◊〉〈◊〉 Ro∣manum jam tunc etiam sede Pontificia fuisse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 si non aliunde melius 〈◊〉〈◊〉 parum stabili pede subsistent.
• a 1.242

  Vice pastorum, Vat. 2.
• ¶ 1.243

  Judaeorum sacerdotibus. Ad 〈◊〉〈◊〉 quae sequuntur Errantem non Correximus, 〈◊〉〈◊〉 Tertullianus sic reddit: quod expulsum est non 〈◊〉〈◊〉 tistis. Libro de Pudicitia.
• * 1.244

  Ezec. 34. 4.
• ¶ 1.245

  Rigaltius ait, Tertull. comminutum 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ps. 120. Qui sanat infirmitates eorum, & 〈◊〉〈◊〉 gat contritiones eorum.
• b 1.246

  Collegimus, Vat. 1.
• ¶ 1.247

  Rigaltius ait. 〈◊〉〈◊〉 ciis atque etiam regulis.
• c 1.248

  Prophetis dixit, Vat. 1.
• * 1.249

  Joh. 10. 11.
• a 1.250

  Relinquit & fugit, Vat. 2.
• b 1.251

  Simoni dicit, Vat. 1. quod gessit, Vat. 1.
• ¶ 1.252

  Rigaltius ait. Quasi non jam 〈◊〉〈◊〉 qui de petra deciderat, parum servata side, ob quam illi 〈◊〉〈◊〉 nomen fecer at Petro à petra, hoc est sirmitate; Petra 〈◊〉〈◊〉 Christus, sides & confessio nominis Christiani.
• ¶ 1.253

  Rigaltius ait, Verbum scilicet quod 〈◊〉〈◊〉 Christus, ad Petrum, jam non Petrum vocans, sed 〈◊〉〈◊〉 quasi de illius erga se dilectione addubitans.
• * 1.254

  〈◊〉〈◊〉 10.14.
• ¶ 1.255

  Rigaltius ait, Ex facto Petri, qui 〈◊〉〈◊〉 à Judeis Christo, non proprie fugit, sed cessit sive 〈◊〉〈◊〉 aut 〈◊〉〈◊〉 Nam, ut est in Evangelio, sequebatur 〈◊〉〈◊〉 sed longo intervallo quod sugae speciem praebuit, 〈◊〉〈◊〉 Evangelio legitur, discipulos omnes relicto Christo 〈◊〉〈◊〉 Haec autem cleri Romani epistola Petrum eo magis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod ait: Et ceteri discipuli similiter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad exemplum Petri. Atque hoc Romani torquent 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 secessum, non sine opprobrio fugae. Sub eadem 〈◊〉〈◊〉 sugae nomine, per hoc ipsum tempus laborabat, 〈◊〉〈◊〉 & studiorum particeps, grande AEgypti decus, 〈◊〉〈◊〉 Alexandrinus; Is vero pariter se tuetur, quod 〈◊〉〈◊〉 divina admonitus latebras petiisset; 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & plura in hanc 〈◊〉〈◊〉 1. 6. Euseb. c. 40.
• * 1.256

  〈◊〉〈◊〉 21.15.
• c 1.257

  Sic, Vat. 1. invenire, Imp.
• * 1.258

  Caveant pa∣stores ne mer∣cenarit 〈◊〉〈◊〉
• d 1.259

  Sic, Vat. 1. Fratres nostros stare, Imp.
• e 1.260

  Praeceps euntium, Vat. 1.
• f 1.261

  Haec solum verbis, Vat. 2.
• g 1.262

  Ante oculos habentes timorem Dei & poenas perpetuas magis quam, Vat. 2.
• h 1.263

  Paratos esseire, Vat. 1.
• i 1.264

  Attendentes, Vat. 1. Sed & ascendentes ad hoc quod compellebantnr, revocavimus. Ecclesia ista fortis in fide, Imp.
• ¶ 1.265

  Facinus ipsum 〈◊〉〈◊〉 rocibus 〈◊〉〈◊〉 refugiunt. Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 & in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 imponerent in acerram tura. Sic lib. de 〈◊〉〈◊〉 Non expect averant saltem, ut ascenderent apprehensi, ut interrogati negarent. Et paulo post: Nonne quando ad Capitolium sponte ventum est, labavit gressus? Et eodem libro: Unus ex his qui sponte Capitolium negaturus ascendit. Canon 59. Concil. Eliberit. Ne quis Christianus ad idolum Capitolii sacrificandi causa ascendat. Latinii Codex rem aliter pro∣ponit, quod nimirum Ecclesiae Romanae presbyteri at∣tendentes ad hoc quod infirmi Christiani metu impulsi ad Capitolium ascenderent, animum iis addentes moni∣tis opportunis revocaverant ad Ecclesiam. Quod infra in Impressis dicitur, apprehensos timore hominum revcrtisse, ad contextum non videtur respondere.
• ¶ 1.266

  Lectionem Pamelii re∣tinens Rigaltius adnotat, quod hac sortitudinis suae jact. an∣tia Romani saciunt invidiam Carthaginiensibus. Ft Roma∣nae quidem fidei praerogativam Tertullianus ipse Carthagini∣ensis praedicat lib. de Praescriptionibus: Si autem It aliae adja∣ces, inquit, habes Romam, unde nobis quoque auctoritas praesto est. Ist a quam selix Ecclesia, cui totam doctrinam Apostoli cum sanguine suo prosuderunt! & libro advers. Marctonem quar∣to: Vide amus quid etiam Romani de proximo sonent. Sed La∣tinii lectio, fortitudinis laudem non Romanae Ecclesiae, sed Clero tribuit.
• k 1.267

  Sic, Bod. 1. compulsi quod essent
• l 1.268

  Sic, Vat. 1, revertuntur, Imp.
• m 1.269

  Sic, Vat. 1. indul∣gentiam potuerant, Impr.
• ¶ 1.270

  Rigaltius ait, Indulgentiam paenitentiae. Porro voces illae, Ab eo qui potest praestare, subnectuntur; quia nondum Ecclesia Ido∣lolatras decreto aliquo ad poenitentiam admisit; licet statim id fecerit.
• n 1.271

  Sic, Vat. 1. Quae incumbunt vobis, quae etiam ipsa, Imp.
• * 1.272

  Monita quo∣modo lapsis, viduis, affli∣ctis, &c. sub∣veniri debe∣at.
• a 1.273

  Clydomeni, Bod. 1.
• ¶ 1.274

  Rigaltius ait Primus hanc epistolam edidit Guil. Morelius, nec indicavit unde habuerit exemplar. Non invenitur autem MSS. codicibus Pamelianis, nec in Italicis, neque in nostratibus. Et tamen valde proba est, nec tam scatet mendis, quam existimabat Pamelius. Morelius igitur hoc loco edidit clydomeni, quod mendosum esse non infici∣amur, imo veram esse arbitramur Pamelii conjecturam, in au∣thentico scriptum fuisse, clinomeni. Eoque magis haec opinio fir∣mari videtur, quod inter illius aevi Christianos probrosam vulgo fuisse constat appellationem clinicorum, qui decumbentes in 〈◊〉〈◊〉 propter 〈◊〉〈◊〉 mortis periculum aqua perfusi 〈◊〉〈◊〉 acceperant. Quasi non proprie haptizati, quia perfu∣si, non mersi; de quibus agitur in epistola Cypriani ad Mag∣num, Clerus ergo Romanus istorum etiam clinicorum curam suscipiens, 〈◊〉〈◊〉 tristitiam mitigat, ac deflexa termi∣natione 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicit, non 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 benignita∣te Tertullianus in Apologetico, Christianos gravi senio prope 〈◊〉〈◊〉 noluit appellare clinicos, sed jam domesticos senes. Quod ad Epistolae fidem spectat, praeter Latinii codices, qui ipsam agnoscunt, in Bodleianorum uno habe∣tur. Quod ad vocem praesentem attinet, prohata lectio est illa quam 〈◊〉〈◊〉 cui fidem facit Epistola Cor∣nelii ad Fabium quam supra laudavimus; ubi ex con∣simili occasione mentio habetur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Se ex∣hibere, esse ad vitam necessaria sibi suppeditare, ostendi∣mus l 3. ad Quirin. c. 61.
• b 1.275

  Expulsi à sedibus suis, Vat. 1.
• c 1.276

  In infirmitate, Vat. 1.
• ¶ 1.277

  Rigalius ait, Nam haec in primis audiebant ab Episcopo sive Presbytero, 〈◊〉〈◊〉 esse apud Christianos curam caritatis sive 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 poterant se deceptos, si contigisset cos in ipso 〈◊〉〈◊〉 est 〈◊〉〈◊〉 deseri.
• ¶ 1.278

  Rigaltius ait, Ne 〈◊〉〈◊〉 hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 post mortem supplicio deterriti, sepulturae desperatione 〈◊〉〈◊〉 expavescerent. Neve item ethnici Christianae 〈◊〉〈◊〉 crimen impietatis objicerent, quae mortuis suis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 consensu, & mundi faedere, & sortis humanae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non impenderet.
• d 1.279

  Cu∣jusque Vat. 2.
• e 1.280

  Factum fuerit, Vat. 2.
• * 1.281

  Luc. 19.17.
• f 1.282

  Sic, Vat. 2. nos, Imp.
• g 1.283

  Ut memores sitis, Vat. 2.
• ¶ 1.284

  Monet ut 〈◊〉〈◊〉 Romani quamcunque occasionem 〈◊〉〈◊〉 aut 〈◊〉〈◊〉 cessante, certum nuncium eo solum nomine 〈◊〉〈◊〉 Bassianus qui hic memoratur, fortasse is est eujus 〈◊〉〈◊〉 occurrit Ep. 21. alibi non semel.
• ¶ 1.285

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 sub Decio Caesare adversus Christianos vexatio 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae Romanae praepositum peremisset, 〈◊〉〈◊〉 Romanus 〈◊〉〈◊〉 Cy∣prianum Carthaginis Episcopum literas per Clementium 〈◊〉〈◊〉 diaconum misit, ac de glorioso Fabiani exitu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Mox eadem pernicie per Africam 〈…〉〈…〉 jam ad leonem depostularetur, Deo sic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de secessu suo quicquam Ecclesiae 〈…〉〈…〉 Carthaginiensis clerus datis ad Romanum literis, 〈◊〉〈◊〉 sibi consilii Cyprianus cepisset, aperuit. Ac subinde 〈◊〉〈◊〉 Carthaginiensi rescripsit, se non minimo dolore tangi, 〈◊〉〈◊〉 paster ovibus derelictis latebras petiisset. Hoc vero 〈◊〉〈◊〉 Epistola pracedenti, quam Morelio deberi testatur 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 esse quam Cyprianus in manus suas non sine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suspicione pervenisse conquest us est, & remisit 〈◊〉〈◊〉 Presbyteris ac Diaconis, ut recognoscerent an esset illa 〈◊〉〈◊〉 quam Clementio 〈◊〉〈◊〉 tradiderant. Quid 〈◊〉〈◊〉 Romani rescripserint, non habemus. Hoc tantum 〈◊〉〈◊〉 conjectura fas est, Epistolam suam agnovisse Romanos. 〈◊〉〈◊〉 vero sic pupugisse animum Cypriani, ut necesse sibi esse 〈◊〉〈◊〉 literas ad eos facere, quibus & actus sui & disciplinae 〈◊〉〈◊〉 diligentiae raito redderetur. Quod sane praestitit epistola quae 〈◊〉〈◊〉 editione habetur XX.
• ¶ 1.286

  Rigaltius ait, Antiquae sunt inflectiones istae, 〈◊〉〈◊〉 & Diaconibus. Et tamen habebant Apostolum in 〈◊〉〈◊〉 apud quem legitur: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et in veteri versione Latina, Diaconi, Diacones & Diaconos. 〈◊〉〈◊〉 quo pacto maluerint dicere, Diacones & Diaconibus. 〈◊〉〈◊〉 vocabulum Episcoporum reverentius habuerunt. Qui 〈◊〉〈◊〉 Episcopas dixere, non dixere 〈◊〉〈◊〉 sed diaconissas. 〈◊〉〈◊〉 Novella III. quasi epicoeno genere, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• ¶ 1.287

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 ex equo civilis mentio Episcopi Romani ab Episcopo 〈◊〉〈◊〉 apud Clerum Romanum! quem nihilominus 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam Sede Romana vacante rexisse Pamelius & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Sed si Fabianus Cypriani erat 〈◊〉〈◊〉 utique Ecclesia Romana & Carthaginiensis sorores 〈◊〉〈◊〉 nec altera alteram rexerit. Transmarina 〈◊〉〈◊〉 D. Augustini tempore aegre tulit Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 Literas quidem scripsit ad Africanos Romana 〈◊〉〈◊〉 sed ab illis prius literas acceperat. Rigaltius ait porro, excessum esse mortem, quae mox consum∣matio dicitur. Mortis nomen quantum poterant evitabant Christiani, ob spem resurrectionis & vitae sempiternae. Itaque pro Mortuo, Praemissum; & pro Morte, Obitum & excessum di∣cebant. Ductoque de arte calculatoria vocabulo, consumma∣tum & consummationem annorum, dierum, horarumque velut nummorum numero in supremam summam collecto computatoque. Qualia saepe apud Tertullianum occurrunt schemata.
• * 1.288

  Scripta in sccessu.
• * 1.289

  Ad Pamelii 〈◊〉〈◊〉 IV. Ad Erasm. l. 3. Ep. 21. Litera ad Clerum Ro∣manum; qui Cyprianum de Fabiani exitu certio∣rem secerant.
• ¶ 1.290

  Rigaltius adnotat quod Hae literae hodie non extant.
• h 1.291

  Crementium, Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.292

  Rigaltius ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Euseb. vi. 39. Ruffinus: Fa∣biano in urbe Roma martyrio coronato.
• ¶ 1.293

  Rigaltius ait, Fabiani Episcopi Rom. quem etiam praepositum vocat Clerus Rom. epistola prae∣cedente, & eodem nomine ceteros quoque Ecclesiarum rectores appellat. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dixerat Justinus. Praesidentem Tertullianus Apolog. Is est Episcopus qui & summus Sacerdos, ab codem Ter∣tulliano dicitur.
• a 1.294

  Quanto, Lam. Ebor. NC. 1.
• b 1.295

  Etiam alias literas, Ar. Lam. Ebor. Bod. 1. 2.
• ¶ 1.296

  Rigaltius ait, Adsentior Pa∣melio, non alias fuisse quam praecedentes Epistolae secundae paginas.
• c 1.297

  Nec scripsit quis, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.298

  Ri∣galtius ait, Dicendum igitur, in authentico omussum fuisse ti∣tulum. Quae fortean fuerit Romanorum cantio sive prudentia, inter pericula Decianae persecutionis.
• ¶ 1.299

  Rigaltius ait, Authenticam dicit, de cujus tamen fide dubitabat: Sed nihil∣ominus authenticam, cum eadem omnino esset quae allata fuerat à Clementio. Duplici nomine Epistola haec clerica dicen∣da, quia scil à clero Romano ad Carthaginiensem dirige∣retur; tum etiam, idque praecipue, quia per nuncium sacris ordinibus initiatum missa fuerat. De ordine harum Epistolarum, consulantur Anni 250. Annales, 〈◊〉〈◊〉 VIII.
• d 1.300

  Haec, Lam. Ebor. NC. 1.
• e 1.301

  Scripturam, & subscripti∣onem, Lam Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1.
• a 1.302

  Ad Martyres & Confestores, Bod. 1.
• ¶ 1.303

  Nicolaus Faber, adnotat quod, Confessores dicti sunt, qui coram judicibus interrog ati, Christam professi erant: Martyres qui Christum professi, & praterea ut abnegarent 〈◊〉〈◊〉, perseverabant. Martyres igi∣tur 〈◊〉〈◊〉 Confessores evant, sed Confessores nondum Martyres, nis us eleganter 〈◊〉〈◊〉 vocat, initio lib. ad Mart. designati, & alibi candidati martyrii.
• * 1.304

  Ad Pamelii 〈◊〉〈◊〉 IX. Ad Erasm. l. 2. Ep. 6. Epistola est gratulatoria ad Martyres & Confesso∣res.
• b 1.305

  Ecclesia gratulatur, Bod. 1.
• * 1.306

  Scripta in 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.307

  Persecutio à magistratibus or∣dinariis intentata, ad exilium solummodo processit: Pro∣consul accedens, tormenta & mortem addidit.
• c 1.308

  Certaminis prae∣mium, Pem. pretium, Corb.
• d 1.309

  Pro devotione prodiistis, Bod. 1. 3. Corb.
• ¶ 1.310

  Quinam illi 〈◊〉〈◊〉 discimus ex Luciani Epistola. Bassus nimirum, 〈◊〉〈◊〉 palicus, Fortunio, Paulus, Fortuna, Victorinus, 〈◊〉〈◊〉 Herenius, Credulus, Herena, Donatus, Firmus, 〈◊〉〈◊〉 Fructus, Julia, Martialis, Aristo.
• e 1.311

  Victoriae jam jamque proximos, Thu. Foss. Bod. 1.
• * 1.312

  1 Jo. 4. 4.
• f 1.313

  Tolerantes, Pem.
• g 1.314

  Utique, Bod. 1.
• h 1.315

  Finem do∣loribus, Voss. 2. Bod. 1. 3. Pem. Thu. Corb.
• i 1.316

  Laniatio, Pem. laniandi mora, Bod. 3. lanio gravior, 〈◊〉〈◊〉 quaestio, Thu.
• k 1.317

  Spiritale praelium Christi, Voss. 2. Bod. 1. 3. Pem.
• ¶ 1.318

  Qua se Christianos pro tribunali 〈◊〉〈◊〉 fitebantur.
• l 1.319

  Fi∣dei ardentis armatos, Pem.
• a 1.320

  Sic, Bod. 3. devotioni militum, Imp.
• * 1.321

  〈◊〉〈◊〉 5.
• b 1.322

  Pretiosa vis sanguinis, Corb. coronam Dei, Bod. 3. Pem.
• c 1.323

  Laetus in illis, Bod. 1.
• ¶ 1.324

  Sic supra lib ad Donat. Quantum sider capacis 〈◊〉〈◊〉, tantum gratiae mundantis haurimus.
• * 1.325

  Mat. 10. 19.
• d 1.326

  Agone coelestis exhibitionis, Voss. 2. exhibitus est, Bod. 1.
• e 1.327

  Esaias ante promisit, dicens, Voss. 2. Bod. 1.
• * 1.328

  〈◊〉〈◊〉. 7. 13.
• ¶ 1.329

  Vid. quae supra hac de re 〈◊〉〈◊〉 2. adv. Judaeos. c. 9.
• f 1.330

  Utero, Thu. Foss. Bod. 1. 2. & Adv. Jud.
• * 1.331

  Cor. 9. 24.
• g 1.332

  Sed unus, Voss. 2.
• ¶ 1.333

  Rigaltius ait, Paulus ad Cor. 1. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et vulgata versio: ab omnibus se 〈◊〉〈◊〉 Qulbus subnectit Priorius quod Consert hic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum certaminibus gentilium, qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 victum & exercitationes pugilum, quibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cibus, sed 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ut vocat Aristoteles, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 corum coliphium vocabatur. Abstinebant autem à voluptatibus omnibus propter exercitationem corporis, ut innuit Clemens Alexandrinus strom. 3. Plato lib. 3. de re∣pub. idem habet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Voluptates intelli∣git & noxias illecebras. His addi possunt quae Tertulli∣anus habet, in exhort. ad Martyr. Athletae segregantur ad strictiorem disciplinam, ut robori aedificando vacent: continen∣tur à luxuria, à cibis lautioribus, à potu jucundiore, &c.
• h 1.334

  Incorruptibile, Voss. 2. Bod. 1.
• i 1.335

  Hostiam se Do∣mino, Bod. 〈◊〉〈◊〉.
• k 1.336

  Immolor, Bod. 3. delibor, Foss. Corb.
• * 1.337

  Tim. 4. 6.
• ¶ 1.338

  Legit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in nostris codicibus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 occurrit. vid. 1. 3. ad Quirin. c. 16. Tertull. in Scorpiac. habet. Tempus disjunctionis.
• * 1.339

  Mappalici & soctorum ejus constan∣tia.
• ¶ 1.340

  Rigaltius ait, Sic epistola pracedenti, inter plangentium ruinas. Ruinas dicit fratrum lapsorum, quos tormenta dejecerunt, ac per savitiam termentorum, tura dederant idolis, aut Christum negaverant. Ruina lapsorum, sunera neg atorum.
• a 1.341

  Acies vocaverit, Bod. 1. 3. Thu. Foss.
• * 1.342

  Propositum Martyris co∣rona non de∣stituctur.
• ¶ 1.343

  Rigaltius ait, De qua paterfamilias in epistola sequente per juvenem illum anxium mandaverat, bis verbis: 〈◊〉〈◊〉 illi securus sit, quia pax ventura est.
• b 1.344

  Vobis tamen voluntas integra, Bod. 1.
• * 1.345

  Apoc. 2.23.
• c 1.346

  Co∣ronam de eo, Pem. Bod. 3.
• ¶ 1.347

  Rigaltius ait, Post glori∣am scilicet voluntatis integrae & conscientiae gloriosae quae nos coram Deo facit Martyras, etsi per ipsius indulgentiam Dei pax supervenerit non exspectata nec sperata, quae nobis tribuat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 adbuc in seculo & in Ecclesia laude florentes, ipso jam seculo proculcato. Sic alibi Si 〈◊〉〈◊〉 pace commeatus à Deo datur, hoc est, si 〈◊〉〈◊〉 periculo mortis, post acceptam ab Ecclesia pacim, Deo 〈◊〉〈◊〉 periculum evadant, concesso illis à Deo vivendi 〈◊〉〈◊〉 hilominus pace fruantur, quam Ecclesia contemplationt 〈◊〉〈◊〉 appropinguantis indulserat. Et libro de mortalitate: 〈◊〉〈◊〉 quidam de collegis & consacerdotibus nostris 〈◊〉〈◊〉 defeslus & de appropinquante morte sollicitus 〈◊〉〈◊〉 tum sibi precaretur. id est, à Deo peteret indulgeri 〈◊〉〈◊〉 adhuc aliquandiu in vivis permaneret.
• ¶ 1.348

  Gloriosum certamen scil. 〈◊〉〈◊〉 perantiae, castitatis, pietatis in pace: constantiae, 〈◊〉〈◊〉 entiae & fidei, in congressione.
• a 1.349

  Ceteris, Pem.
• ¶ 1.350

  Rigaltius ait, August. lib. 4. de bap. 〈◊〉〈◊〉 mentionem facit hujus Epistolae cum hoc 〈◊〉〈◊〉 de precando Deo. Quem titulum agnoscit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & quasi ad clericos verba faciens 〈◊〉〈◊〉 ipsum 〈◊〉〈◊〉 transfigurans, inquit 〈◊〉〈◊〉 sanctus Daniel peccata populi sui.
• * 1.351

  Ad Pamelil numeros VIII. ad E∣rasm. l. 4. Ep. 4. Epistola ex∣hortatoria ad preces as∣siduas.
• * 1.352

  Scripta in 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.353

  Etiam, Bod. 3. Lin.
• c 1.354

  Sic, Eras. Pem. Voss. 1. Bod. 1. 3. religionem ve∣stram, ut Rigalt.
• d 1.355

  Ad supplicandum, Voss. 1.
• * 1.356

  Jo. 5.30.
• e 1.357

  Facimus Deilvoluntatem, Bod. 1. Pem. Lin.
• ¶ 1.358

  Addit 〈◊〉〈◊〉 Episs. 〈◊〉〈◊〉 ad Titum: Confitentur enim nosse se 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 negant. Porro locum hanc laudat 1. de 〈◊〉〈◊〉 & operibus c. ult. Epistola 89. 9. 4. & etiam 1. 2. 〈◊〉〈◊〉 Crese. c. 15.
• * 1.359

  Luc. 12. 47.
• f 1.360

  Fecerit voluntatem, M. R.
• g 1.361

  Tumor, Corb.
• h 1.362

  In tormenta venerunt, tormenta, Corb.
• ¶ 1.363

  Rigaltius ait, Tertullianus ad Mart. Omne car∣nificis ingenium in tormentis: Ruffinus Versione Histoniae Ec∣cles. Eusebianae libro VI. ubi de Origenis vexatione sub Decto. Ita ut mille mortibus vexztus sit, nec tamen unaei quam exoptabat accideret, persecutore summo studio id geren∣te ut nec interitus praestaretur, nec poena cessaret. Euse∣bius tantum scripserat. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Recte adnotat Pamelius, hinc indi∣cium sumi quo tempore scripta sit haec Epistola.
• ¶ 1.364

  Usque dum. Donec.
• i 1.365

  Sic, Voss. 2. Vat. Pem. profecerit, Imp. Lin.
• ¶ 1.366

  Hanc lectionem maxi∣me genuinam existimo; qui enim in tormentis expira∣verit. recte dicitur adeptus gloriam non termino supplicit, sed celeritate moriendi.
• * 1.367

  Justo Dei ju∣dicro perse∣cutio inimissa.
• * 1.368

  〈◊〉〈◊〉 88. 30.
• k 1.369

  Viis meis, Voss. 1. Pem.
• a 1.370

  Sic, Voss. 1. Bod. 1. 3. Lin. bonis & factis, Imp.
• ¶ 1.371

  Per satisfactionis vocem, se∣culo nostro vexatissimam, quid Cyprianus intellexerit, supra ostendimus in l. de Lapsis. p. 135.
• * 1.372

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.373

  Promisit Do∣minus Mat. 18. 29. discipulis ut si consenserit super terram, de omni re quamcunque petierint, fiet illis à Patre qui est in coe∣lis. Sed Luc. 18. 1. exigit, ut semper orent, & non 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.374

  Monitum Cypriano di∣vinitus da∣tum in visio∣ue.
• b 1.375

  Dignatus est, Bod. 3. 〈◊〉〈◊〉 Bod. 3. Vet. Innom.
• ¶ 1.376

  Rigaltius ait, Visionum exempla sacri 〈◊〉〈◊〉 bibliotheca Codices, Mosaici scilicet & Chri∣stiani, suggerunt: nam & multa sibi divinitus revelata pa∣triarchae narrant, narrant propheta. Vidit Petrus demissum sibi de coelo vas ingens, & vidit Paulus 〈◊〉〈◊〉 nec auris unquam 〈◊〉〈◊〉 nec viderat oculus. Dein Christianae patres 〈◊〉〈◊〉 pleraque sibi in somnis significata 〈◊〉〈◊〉 mandavere. Et visionum testimonia Tertullianus citat non semel. Adeo in hac Deciana Christiani populi vexatione Cyprianus, rem facit Episcopo convenientissimam, qui tempestate saviente, ut peritus astrorum gubernator, coelum contemplatur, & mandata sibi de coelo vectoribus suis inculcat, suadendi genere efficacissimo, visi∣one oblata sibi divinitus, negotio quod agitabat aptissima. Hanc vero visionem in somnis contigisse declarabit Epistola 16. ubi de Ecstasi.
• ¶ 1.377

  〈◊〉〈◊〉 ait, Quod memoriam facti 〈…〉〈…〉 lapsorum poenitentia, circa quam 〈…〉〈…〉 suffragia
• c 1.378

  Dissonantes voces, & dissipatas, Lin.
• * 1.379

  Jo. 16.
• * 1.380

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.381

  Habitare, Lin.
• * 1.382

  〈◊〉〈◊〉
• e 1.383

  〈◊〉〈◊〉 quae crediderat, Lin.
• * 1.384

  Jo. 15.〈◊〉〈◊〉.
• f 1.385

  Duobus ex vobis convenerit, Bod. 1. 3. Voss. 1. 2. conveneritis, 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.386

  Mat. 18. 19.
• ¶ 1.387

  〈◊〉〈◊〉 ait, Dixit Apostolis apud Joannem, XIV. 27. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vobis. Non quomodo mundus dat, ego do 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 enim pacem inter suos Apostolos mutuam. Ita 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.388

  Visio altera de retiario & secutore.
• ¶ 1.389

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• ¶ 1.390

  Rigaltius ait, haec visio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in armatura retiatii; qui rete jaculo & 〈…〉〈…〉 pugnabat.
• ¶ 1.391

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Christi diabolus homnes capit dolis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christus ad piscatores, Simonem & Andream, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 intentos, Venite, inquit, faciam vos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Et pro retibus & sagena dedit eis mandata Det Patris 〈◊〉〈◊〉 tentis ad salutem aeternam essicacissima, quibus illi 〈◊〉〈◊〉 sive mandatis, homines à diabolo in mortem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 reciperent.
• a 1.392

  Observaverant, Voss. 2.
• b 1.393

  Vastitatis hujus operaretur, Lin. & videmus, Vet. Innom.
• ¶ 1.394

  Rigaltius ait, Retis superfusi, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Servius ad illud Virg. Georg. — 〈…〉〈…〉 Funda, inquit, genus est retis, 〈◊〉〈◊〉 à 〈◊〉〈◊〉 id est, jaculum, quod dicitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum Thrace aut myrmillone aut secutore, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut 〈◊〉〈◊〉 effusum rete tanta agilitate 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 corriperet. Contractionem illam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Tertullianus spongiam dixit, libro de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in morsus ursorum, & spongias retiariorum.
• * 1.395

  Precibus ob∣nixe insisten∣dum.
• c 1.396

  〈◊〉〈◊〉 olim, 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.397

  〈◊〉〈◊〉 12.7.
• * 1.398

  〈◊〉〈◊〉 4.2.
• * 1.399

  〈◊〉〈◊〉 6.12.
• d 1.400

  Nostra peccata, Lin. Voss. 1. 2. Bod. 1. Pem.
• * 1.401

  〈◊〉〈◊〉 22.31.
• ¶ 1.402

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉: Intellexit in notione vocis communi, nimirum ut significet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 non autem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 de quibus Hesych.
• e 1.403

  Oravi pro te, Pem.
• * 1.404

  Jo. 2. 1.
• f 1.405

  Paterno affectu, Bod. 3. Sic, Lin. M. R. Manut. Thu. Foss. Corb. pariter, Imp.
• ¶ 1.406

  Hanc genuinam esse lectionem suadent quae sequuntur, & Christo ejus firmiter adharentes: quae certe verba praecedentia ad Patrem determinant. Altera vero lectio quae habet, pariter nos & corrigit & tu∣etur, respicit quae supra habentur, de Jesu Christo Domino & Deo nostro: quae minime quadrant.
• * 1.407

  Fideles 〈◊〉〈◊〉 simul corrigit & tuetur.
• * 1.408

  Rom. 8.35.
• g 1.409

  Explo∣ratio peccati, Lin. Pem. Bod. 1. Voss. 1. 2. exploratio corporis, Vet. Innom.
• ¶ 1.410

  In eandem mentem Tertullianus l. de Poenitentia seipsum appellat, peccato∣rem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.411

  Per visionem Deus pacem cite ventu∣ram ostendit.
• ¶ 1.412

  Ri∣galtius ait, It aque sub sinem Epistola dicit; Rogemus pacem 〈◊〉〈◊〉 reddi, cite latebris nostris & periculis subveniri. Hujusce autem 〈◊〉〈◊〉 meminit Epist. 4. & 16. Alloquitur paterfamilias 〈◊〉〈◊〉 qui supra apparuit Cypriane in somnis anxius & subtristis. Dic illi, id est, 〈◊〉〈◊〉
• a 1.413

  Ne à vigore, Bod. 1.
• b 1.414

  Ipsi denique, Pem. Voss. 1. Bod. 1. 3.
• * 1.415

  Paenitentia serio & ma∣ture agenda.
• ¶ 1.416

  Etiam graeca quaedam 〈◊〉〈◊〉 ria ordine isto verba legunt.
• * 1.417

  Luc. 7. 62.
• * 1.418

  Gen. 19. 26.
• ¶ 1.419

  Iter omne illud quod 〈◊〉〈◊〉 fuerat in irritum cessit. De hoc usu vocis hujus apud 〈◊〉〈◊〉 prianum, supra egimus.
• * 1.420

  Philip 3. 4.
• c 1.421

  Nos invicem copula∣tos, Thu. Foss.
• d 1.422

  Jacentium, Bod. 1. stantium paucitatem, Lin. Pem. Bod. 1. 3. Voss. 2. Thu. Foss.
• ¶ 1.423

  Lapsorum.
• e 1.424

  Pacem Ecclesiae suae maturius, Voss. 1. Bod. 3.
• f 1.425

  In plerisque, Foss. Corb.
• ¶ 1.426

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 cipiatur cruda, praecox, & imperfecta. aut parum 〈◊〉〈◊〉
• * 1.427

  Ad Pamelii numeros XXXVII. Ad Erasm. l. 3. Fp 6. Consessoribus & in carcere constitutis humanitas 〈◊〉〈◊〉
• * 1.428

  〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.429

  Tertull. ad Martyr. Nibil adhuc 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 ad quod Deus Martyres invitat. Ipsam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 seculi & carceris comparemus, si non plus 〈◊〉〈◊〉 spiritus acquirit, quam caro amittit; imo & quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non amittit per curam Ecclesiae.
• a 1.430

  Virtutis suae, Bod. 1. Foss. Mich.
• b 1.431

  Potuit, Bod. 1.
• c 1.432

  Sic, Bod, 1. defuerunt. Qui in me, Imp.
• * 1.433

  Mat. 10. 33.
• d 1.434

  Stc, Bod, 1. Foss. Patre meo dicit Dominus, Imp.
• e 1.435

  Usque in finem, Foss. Mich. Vict.
• * 1.436

  22.
• f 1.437

  Salvabitur, Bod. 1.
• * 1.438

  Apoc. 2. 10.
• g 1.439

  Cum voluntate & confessionis nomine in carcere accidit & moriendi terminus, consummata martyris gloria est, Imp. Bod. 1.
• ¶ 1.440

  Tertull. l. de 〈◊〉〈◊〉 Christianum sic alloquitur. Habes tuos census, tuos 〈◊〉〈◊〉 nibil tibi cum gaudiis seculi; imo contrarium debes. 〈◊〉〈◊〉 rationum qui continebant expensas in pauperibus 〈◊〉〈◊〉 factas, erant censuales fidelium tabulae. 〈◊〉〈◊〉 eorum fasti. Hoc fere tempore, sub initiis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Rome septem instituisse dicitur subdiaconos, qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & gesta martyrum in integro 〈◊〉〈◊〉 Porro Martyrum passiones & dies, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 per Africam celebrari, dicit 〈◊〉〈◊〉 Ep. 39. Et quidem de singulari priscae Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 hoc in negotio diligentia, illustre monumentum ex∣tat, cujus partem servavit Euseb. l. 4. c. 15. Reverendiss∣vero Usserius nuper integ rum exhibuit; intelligo Epi∣stolam Ecclesiae Smyrnensis ad Ecclesias Ponti perscrip∣tam, de Martyrio Polycarpi. Ibi postquam Acta Marty∣rii ejus percurrissent, spondent fratres se favente numine 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Passionem autem incidisse ferunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Quibus verbis nihil consignatius dici aut cogitari potest. Quanquam vero Smyrnenses adeo de tempore martyrii Polycarpi erant solliciti, quanquam ejus re∣liquias aestimarent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 citra superstitionem pietas stetit; & à Martyrum cultu se prorsus abhorrere diserte profitentur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Et quidem pariter de martyribus male censent, qui illos aut precibus exorandos, aut iisdem sublevandos volunt: pro illis veniam petunt, aut ab ipsis rogant. Dolendum omnino est Acta martyrum, (quo scripti genere Christi∣ana pietas vix quicquam antiquius, aut utilius nonit) sequiorum temporum interpolationibus, miraculorum portentis, & anilibus fabulis, adeo contaminari, & in∣tumescere; ut nihil fere genuinum aut illibatum reman∣serit: nec passi gravius martyres, quam corum historiae videantur.
• * 1.441

  Natales mar∣tyrum subno∣notandi.
• a 1.442

  Sic, Thu. Vict. Mic. Bod. 1. Pro certa sollicitudine, Ver.
• ¶ 1.443

  Consulantur quae dicta sunt in notis ad primam Epistolam.
• ¶ 1.444

  Rigaltius ait, Supra Epist. VII. Dominus ad 〈◊〉〈◊〉 in visione per angelum: Dic illi, inquit, quia pax 〈◊〉〈◊〉 est, & Epist. XI. persecutionis istius novissima hac est & 〈◊〉〈◊〉 tentatio, quae & ipsa cito Domino protegente 〈◊〉〈◊〉
• b 1.445

  Sic, Bod. 1. adacti, Imp.
• * 1.446

  Scripta in 〈◊〉〈◊〉
• * 1.447

  Ad Pamelii numeres VII. ad Eras. l. 1. Ep. 5. Confessores prae aliis om∣nibus, de mo∣ribus suis ca∣vere 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.448

  Praepositi honor, N. Fab.
• d 1.449

  Fortiter, NC. 2.
• ¶ 1.450

  Rigaltius ait, Quod Auctor intelligit vitam aeternam. ut insra pag. 26. 〈◊〉〈◊〉 & vitae ipsi omnium nostrum convenit. Sed magis 〈◊〉〈◊〉 quod morti quotidie objicimur, unde 〈◊〉〈◊〉 lib. de Spectaculis Cap. 1. expeditum morti genus, 〈◊〉〈◊〉 Christianos. Et quid inaguratum aut satale 〈◊〉〈◊〉 Christianos ftatim ad leonem. 〈◊〉〈◊〉 Apolog. c. 40.
• ¶ 1.451

  Rigaltius ait, Acceptam 〈◊〉〈◊〉 dixit, & acceptam nativitatem, pro suscepta fide 〈◊〉〈◊〉 & suscepto baptismo sic & amissum baptismum dixit 〈◊〉〈◊〉 lib. de Bapt. & in antiquis inscriptionibus de sacris 〈◊〉〈◊〉 Martis: Taurobolium accepit & percepit, & 〈◊〉〈◊〉 fecit, & alicubi etiam, Tauroboliatus est. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 accpiere sacra dicebant, sic & tradere. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Tradiderunt Leontica. Tradiderunt Coracica. 〈◊〉〈◊〉 Patrica.
• ¶ 1.452

  Baptisma. Vid. 1. 3. ad Quirin. c. 42. & 91.
• * 1.453

  〈◊〉〈◊〉 5.14.
• a 1.454

  Aliquid tibi deteriuscontingat, Bod. 1.
• b 1.455

  Qui in viis Domini non ambulaverunt, da∣tam sibi gratiam, tenere non potuerunt, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 3.
• c 1.456

  Prospicit, Ebor. NC. 1. recipit, Lin.
• * 1.457

  〈◊〉〈◊〉 66.2.
• d 1.458

  Confestores in terra, Lam. NC. 1.
• e 1.459

  Domino, Lam.
• * 1.460

  Rom. 2. 24.
• * 1.461

  Mat. 5. 16.
• ¶ 1.462

  Pamelius adnotat quod, vox 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ambigua est. Insuper ad imper andi modum, quo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 utitur, & Ambrosium in comment. deflexisse.
• f 1.463

  In hoc mundo, Bod. 1.
• * 1.464

  Phil. 2. 15.
• * 1.465

  1 Pet. 2. 11.
• g 1.466

  Conversationem vestram, Pem.
• h 1.467

  Inter gentes, Ebor. NC. 1. Lam.
• ¶ 1.468

  Rigaltius ait, Dum ethnici quaestionem habent de vobis, dum inquirunt, dum examinant, dum obloquuntur: Petrus Epist, 1. 2. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Vulgata versio, detrectant. Glossae veteres, Detrectare, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Detrectat, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• ¶ 1.469

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• i 1.470

  A confessionis, Bod. 3. Ian.
• ¶ 1.471

  Christiani nimirum. Jag. 2. 7. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• k 1.472

  Conversationis & laudis, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 2.
• * 1.473

  Principis im∣perio extorris factus, si ie∣grediatur, dcprehensus non tanquam Christianus, sed nocens perit.
• l 1.474

  Sic, Pem. Ebor Lam Lin. Voss. 2. Bod. 1. 2. NC. 1. 2. 3. Vet. Imp. alius ab aquis, Rig.
• ¶ 1.475

  Rigaltius ait, Omnes antebac editiones, quando alius aliquis, vel, quando unus ali∣quis temulentus. Hactenus igitur mendosissima scriptura prae∣clarum Cypriam sensum corrupit. Cum quanto, inquit, nominis vestri pudore delinquitur, quando aliquis ab aquis temulentus & lasciviens demoratur? Ab aquis, id est, à baptismo. Qui no∣men Christo dedit, qui in nomen Christi tinctus sive baptizatus est, hoc sacramento oblig at sese futurum bominem frugi actem∣per antem. Subinde igitur, si temulentus, si nequam apparet, magnum dedecus & probrum religioni suae objicit, nam cum te∣mulentus à 〈◊〉〈◊〉 dicatur, 〈◊〉〈◊〉 autem aquis diluctur, iste contra naturam ab aquis existit temulentas, à lavacro la∣scivus & turpis. Renunciavit Satanae, & in Satanae castra revertitur. Vnde extorris factus est regreditur. Pace Ri∣galtii dixerim, non omnes veteres editiones, sed ipsius emendationem 〈◊〉〈◊〉 mendosussimam; nulla exemplarium fide, nullo rationis praesidio subnixam. Hic enim loci non de nuper baptizatis, sed confessoribus agitur: de re∣vertentibus nimirum à Proconsulis tribunali, non autem ab Ecclesiae baptisterio. Solenne quidem est, ut cum Cri∣tici lectionem, quae ipsis arguta videtur, fectantur: genui∣nam & obviam deserant.
• ¶ 1.476

  Pamelius ait, Vides in expressis verbis in extorres objurgationem tendere: alludit 〈◊〉〈◊〉 1 Pet. 2. Quae est enim gloria si peccantes & 〈◊〉〈◊〉 suffertis? utpote significant illos, qui 〈◊〉〈◊〉 ab 〈◊〉〈◊〉 essent, jam occidi, non ut Christianos, sed ut 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 haec alio deflectit Rigaltius, uasi haec mens 〈◊〉〈◊〉 Cypriani; Confessores ob causam quidem Christi in 〈◊〉〈◊〉 pulsos, sed ibi tam improbe conversatos, ut post 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nentur à Judice, jam non ut Christiam sed noncentes. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 torres in aliena provincia deliquerant, potuitne 〈◊〉〈◊〉 Proconsul Carthagine punire?
• a 1.477

  Sic, Bod. 1. 3. Bod. Ebor. NC. 1. 2. Lin. deprehensus non quasi, Imp.
• * 1.478

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.479

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.480

  Tondente 〈◊〉〈◊〉 Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• c 1.481

  Contradicens, Lin. NC. 1. 2.
• d 1.482

  Ille in lege gessit, Voss. 2.
• * 1.483

  〈◊〉〈◊〉 13.16.
• e 1.484

  Quanto quisque. Pem.
• * 1.485

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.486

  Execranda res adulter Confessor.
• ¶ 1.487

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Est enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptismus.
• f 1.488

  Plus maculent, Rig. cubilia promiscua, Thu.
• g 1.489

  Foeminis permisceant, Lin. NC. 1.
• h 1.490

  Illorum scandalosa, Pem.
• i 1.491

  Exempla monstrantur, Lam. noscantur, Bod. 1. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• * 1.492

  〈◊〉〈◊〉 19.18.
• * 1.493

  A contentio∣ne & emula∣tione absti∣nendum Christi mili∣tibus.
• * 1.494

  Mat. 22.39.
• * 1.495

  Gal. 5. 15.
• k 1.496

  Convitiis etiam maledicis, NC. 2. Lam.
• l 1.497

  Sic, Bod. 1. neque maledici. Imp.
• * 1.498

  1 Cor. 6.10.
• m 1.499

  Consequentur, Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• n 1.500

  Renunciamus, Bod. 1. 2. Ebor. NC. 1. 2.
• ¶ 1.501

  Non opus est 〈◊〉〈◊〉 ob renunciationis formula, perpeturs 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 usurpata, eadem saepius monere.
• o 1.502

  Ex∣hortationibus & precibus, Lin. NC. 2.
• a 1.503

  Incorruptos, Bod.
• * 1.504

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 excipiant 〈◊〉〈◊〉 five 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.505

  Rigaltius ait, Post haec verba, in 〈◊〉〈◊〉 Remensi leguntur ista: Et quanquam Clero nostro, & 〈◊〉〈◊〉 cum adhuc essetis in carcere constituti, sed nunc 〈◊〉〈◊〉 denuo plenissime scripserim, ut si quid vel ad vestitum 〈◊〉〈◊〉 vel ad victum, necessarium fuerit, suggeratur: tamen 〈◊〉〈◊〉 ipse de sumticulu proprlis, quos mecum ferebam, misi 〈◊〉〈◊〉 CCL. sed & alia CCL. proxime miseram. Victor 〈◊〉〈◊〉 ex Lectore Diaconus qui mecum est, misit vobis CDXXV. 〈◊〉〈◊〉 autem quando cognosco plurimos fratres nostros pro sua 〈◊〉〈◊〉 certatim concurrere, & necessitates vestras suis 〈◊〉〈◊〉 adjuvare. Opto vos, &c. Quod auctarium tanto 〈◊〉〈◊〉 esse pretii debet, quanto nobu apertius exemplum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 caritatis erga fratres. Nam in aliis quidem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ipsum de propria quidem quantitate liberalem, 〈◊〉〈◊〉 vero etiam de sumticulis suis, quos secum ad necessitates suas 〈◊〉〈◊〉 Vt jam intelligamus, etiam de necessariis suis fratrum 〈◊〉〈◊〉 sublevasse. Etenim ipse sibi necessaria sumtibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Viatico autem levi nihil gravius. In 〈◊〉〈◊〉 tamen quos videre contigit, haec nusquam occurrunt.
• * 1.506

  Ad 〈◊〉〈◊〉 numeros VI.
• * 1.507

  Scripta in 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.508

  Rigaltius ait, Decio imperante jam tum septima persecutione in Christianos saevitum. Sulp. Severus.
• * 1.509

  Ad Erasm. l. 3. Ep. 10. Lapsi, nec non Confes∣sores, officii sui à clero admonendi.
• b 1.510

  Hinc quoque, Foss. Vict. Bod. 1.
• c 1.511

  Gubernacula, Bod. 1.
• ¶ 1.512

  Rigaltius ait, Erat tunc praecipua quaestio de Lapsis ad Ecclesiam reciptendis. Et in hac disciplinae parte Ecclesia Romanae praepositi laxiores & molliores fuisse videntur. Occurrunt exempla sequentibus Epistolis.
• ¶ 1.513

  Rigaltius ait. Glossae veteres: Limat, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Phaedrus: Si mendacium subtiliter limasset à ra∣dicibus, non evertisset scelere funesto domum
• ¶ 1.514

  Prius laudato, saepius laudando. Siquidem is notissimae fortitudinis, & eximiae industriae in rebus martyrum procurandis vir fuerit; nulla suspicio subesse poterat, quod is timida consilia Episcopo suo suggessislet. Ita omnem ansam arripit Cyprianus ut secessum suum tueretur.
• d 1.515

  Sin∣cera Vat. 2.
• ¶ 1.516

  Rigaltius ait, Rectam esse hanc scripturam confirmant ea quae sequuntur.
• e 1.517

  Impense, Bod. 1. Foss. Vict. Nec iis locis in quibus totiens, Foss.
• ¶ 1.518

  Rigaltius ait, Haec verba, & quae proxime sequuntur, Vos, quorum minime illic invidiosa, & non adeo periculosa praesentia, causas continent secessus Cypriani: quae parum certe probabiles vi∣dentur Clericis Ecclesiae Romanae, supra.
• * 1.519

  Cura haben∣da paupe∣rum.
• a 1.520

  Circa fidentes, Bod. 1. Foss. Corb.
• ¶ 1.521

  Forte illos respicit qui se Parabolanos in Ecclesiae primordiis 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.522

  Cum essent in carcere, Ver.
• ¶ 1.523

  Rigaltius ait, luculcat quod jam 〈◊〉〈◊〉 Epistola pracedenti, ut qui consessionis titule glori∣antur, sint 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 modesti, 〈◊〉〈◊〉 Ne superbia sua 〈◊〉〈◊〉 adversum se 〈◊〉〈◊〉 savitiem, tanquam ad∣versus rebelles & contumaces, & sic nomini Christiano 〈◊〉〈◊〉 faciant. Cura autem pretium fuerit, semel bic observa∣re Cacilium nostrum istis Epistolis, hoc prasertim, contendere, ut populam faciat quitum, ac 〈◊〉〈◊〉 Christianum. Sciebat enim pleresque proterva Christiani nominis 〈◊〉〈◊〉 importunos, ipses 〈◊〉〈◊〉 seculi potestates, ac persape aliud agentes, toties concitasse, ut necesse 〈◊〉〈◊〉 publica quietis perturbatores paenis supra modum exaceybatis 〈◊〉〈◊〉 coercere. Quae res magnum sidei Christiana dedecus attulerat. Hoc item sciebat, in Ecclesia sua complures esse lavacri salutaris 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nimium securos, disciplinae totiusque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lucri cupidos, ambitioni studentes, factiosos, luxuriae 〈◊〉〈◊〉 superbae conversatione sibi placentes, omnibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 denique nomine Christianos. Ait igitur Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 taentorum causas esse luctuum, quibus Ecclesia protrita 〈◊〉〈◊〉 At quid istic mir amur in duorum jam sec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui & pejora Corinthiis suis Paulum exprobrasse toties 〈◊〉〈◊〉 aut legimus?
• c 1.524

  Ut qui, Man.
• * 1.525

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.526

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.527

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.528

  Dominus no∣ster passionis tempore hu∣milior.
• * 1.529

  Jo. 13. 14.
• d 1.530

  Fa∣ciatis aliis, Foss. Vict. Man.
• e 1.531

  Sectemur, Man.
• * 1.532

  2 Thes. 3. 8.
• f 1.533

  ab aliquo, sed, Man.
• g 1.534

  Exaltabuntur. qui se humiliaverint, Bod. 1.
• * 1.535

  〈◊〉〈◊〉
• h 1.536

  Hoc ipso quod victus, Ver. Neap.
• i 1.537

  Maturius, Ver.
• k 1.538

  Saiu∣tare & exhortatione, Man.
• ¶ 1.539

  Rigaltius ait, cavet 〈◊〉〈◊〉 Confessoribus istis, quemadmodum Septimius benedictu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 martyrium designatis, quos in ipso cavcere à diabolo 〈◊〉〈◊〉 fuisse dicit vilibus scidiis, adfectionibus, aut inter se 〈◊〉〈◊〉 Quae sane multa mala dederunt republicae 〈◊〉〈◊〉 Ineptias hic dicit, quae Tertullianus viles 〈◊〉〈◊〉 aut 〈◊〉〈◊〉 scidia.
• l 1.540

  Inquinari, Neap. Vat. Foss.
• ¶ 1.541

  〈◊〉〈◊〉 ait, De lopsis videlicet ad paenitentiam recipiendis.
• a 1.542

  Donatus, Novatus, Foss. Corb.
• * 1.543

  Sebismatico∣rum presby∣terorum ra∣tio non est habendae.
• ¶ 1.544

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 est cum tota Ecclesia, sicut Apostoli fecerant, prima illa 〈◊〉〈◊〉 quae describitur in Act. xv. 22. Tunc placuit 〈◊〉〈◊〉 & Senioribus cum omni Ecclesia. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ad eum vero locum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & paulo post: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sic 〈◊〉〈◊〉 Romani infra Epist. 3. Collatione consiliorum cum 〈◊〉〈◊〉 presbyteris, diaconis, confessoribus pariter ac stantibus 〈◊〉〈◊〉 Sapra monuimus sategisse Cyprianum invidiam amo∣liri: hic vero dicit se nihil quod ad disciplinae Ecclesia∣sticae rationes spectat inconsulta plebe statuere. Etenim cum exterior effectus potestatis clavium in hoc fere ver sabatur, ut Plebs censurae subjectos pro Ethnicis & pub∣licanis haberet; certe non erat expectandum ut amicos, necessarios, fratres excommunicationis fulmine percus∣sos, desererent universi; aut alios quos ejecerant denuo 〈◊〉〈◊〉 donet de eorum criminibus, aut poeniten∣tia, ipsis fuerit satisfactum. Porro hic observandum, in lapsorum causa non ex receptis in Ecclesia moribus, sed cum lenitate eo usque inaudita actum; & proinde magis ere erat, ut innovati moris ratio redderetur.
• b 1.545

  Timor Dei, MR. Foss. Vict.
• * 1.546

  Ad Pamalii num. XI. Ad Eras. 1. 3. Ep. 1.
• * 1.547

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.548

  Fides Domini, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. NC. 1. Foss. Corb. Vict.
• d 1.549

  Honestos milites, Ver.
• * 1.550

  Ad Confesso∣res imprimis spect at ut op∣timo sint aliis exemplo, & desiderta sua pro lapsis mo∣derentur.
• e 1.551

  Convenientes marty∣res, Ver.
• f 1.552

  Dolore recognosco, Lam. Bod. — Ebor.
• g 1.553

  Sic, Ar. NC. 1. Bod. 1. 2. Lam. Ebor. MR. inveniri, Corb. Imp.
• h 1.554

  Ut ad ea quae à nobis, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.555

  Statim appellat, Martyrum de∣sideria. Quicquid martyres in gratiam lapsorum praestite∣re, erat id totum per modum intercessionis; quae qui∣dem honorifica admodum, & non facile insuper haben∣da: petitio amen usque fuit, & gratiae solum praeroga∣tivis pollebat. Rem multis exsequitur Cyprianus in lib. de Lapsis. p. 129. hujus editionis, & deinceps. Maadant, inquit ille, aliquid Martyres fieri? si justa, si licita, si non contra ipsum Dominum à Dei sacerdote facienda sunt; obtem∣per antis facilis & prona consensio, si petentis fuerit religiosa moderatio, &c. Apud Deum intercessiones Martyrum plu∣rimum valere putabantur, quia amici Dei peculiari rati∣one dicti & crediti sunt. In Ecclesia praerogativam ha∣buerunt, quia si Lapsi eidem scandalo fuerant; Martyres è contra laudem & decus eidem foenerabantur, atque cumulabant. At verisimile videtur; hic loci, mode∣stum & sobrium libellum quem primo miserant Marty∣tyres; ipsis dignam, & honorificam, peculiari ratione appel∣lari. Observandum porro, quod etiam alibi annotavi∣mus, aliter longe Martyrum justa obtinerunt qui coro∣nati è vivis excesserant; & eorum qui etiamnum super∣stites, de corona & pace sua ipsi periclitabantur. Prisca martyrum simplicitas vivis coloribus depingitur ab Ecclesia Lugdunensi & Viennensi, literis quas scripserunt de passione martyrum sub M. Aurelio, Ecclesiis Asiae & Phrygiae. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Porro Lapsos non quasi missilibus & donariis in medium projectis locupletabant, & securos beatosque esse jusse∣runt optimi Martyres; sed monitis, & sollicitae pietatis officiis ad bonam frugem restituentes curabant, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 &c. Euseb. 1. 5. c. 2. Demum Cyprianus hac in Epistola, post mentionem factam honorifica petitionis Martyrum; transit ad actam poenitentiam, dein recensez exomologesin gravissimi atque ex∣tremi delicti, nimirum Idololatriae. Postea memorat, ma∣nus ab Episcopo & clero in poenitentiam impositas, & demum pacem oblatam Lapsis, & Eucharistiam datam refert. Qui∣bus verbis, quae fere occurrunt Epistola proxima, typus exhibetur totius veteris ecclesiasticae disciplinae. Pri∣mus ad veniam & pacem gradus erat, 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 admitteretur; quod non sine manuum 〈◊〉〈◊〉 & exomologesi seu confessione 〈◊〉〈◊〉 Se∣cundum complevit, poenitentiae impositae, per varias 〈◊〉〈◊〉 auditionis, & consistentiae periodos decursas. Ter∣tium fecit exomologesis altera, sive 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 post peractam poenitentiam peccati confessio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in loco successit, manus ab Episcopo & clero, 〈◊〉〈◊〉 in tesseram reconciliationis concessae, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rite peractis, ad Eucharistiae mysteria tandem 〈◊〉〈◊〉 aditus. Sed miro viarum compendio id nunc 〈◊〉〈◊〉 Martyres, ut Lapsi mortiseros idolorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ructantes, exhalantibus etiam nunc scelus suum 〈◊〉〈◊〉 & contagia funesta redolentibus, protenus Domini 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Verba sunt Cypriani lib. de Lapsis p. 128. 〈◊〉〈◊〉 fragia Martyrum in causa Lapsorum in Ecclesia olim ob∣tinuisse, ex Tertulliano ostendimus. P. hujus operis. 131. unde recte infra dicitur. Qualia in pratentum 〈◊〉〈◊〉 vestri Martyres concesserint. Panlum vero, Aurelium, & prae reliquis, Lucianum, eos fuisse qui in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 concedendis modum excessissent, ostendit Cyprianus Ep. 27. ad Pam. num. 23.
• ¶ 1.556

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 dix∣it: AEterni peccati, Idololatriam significat. Ingens & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 paccatum. Principale crimen generis humam. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 reatus. Tota causa judicii. Tertullian.
• a 1.557

  Sic, Ar. Lam. MR. Bod. 1. 2. Ebor. NC. 1. Foss Corb. Vict lapsis pacem, Imp.
• ¶ 1.558

  Verior certe haec lectio, & quam Ep. 2. tuetur; ubi decreti synodici habetur mentio. ne 〈◊〉〈◊〉 frater excedens ad tutelam vel curam Clericum 〈◊〉〈◊〉 ac si quis hoc fecisset, non offeretur pro co. Sic Epistola 〈◊〉〈◊〉 quente; offertur nomine corum. &, prohibeantur 〈◊〉〈◊〉 Ex altera parte, offerre pacem non ita commode dicitur.
• * 1.559

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.560

  Rigaltius 〈◊〉〈◊〉 In hoc scilicet, quod urgeant; quod festinent; quod 〈◊〉〈◊〉 velint poenitentia tempora.
• b 1.561

  Vivificari opter, Corb.
• c 1.562

  Servent, ad pacem vobis petentibus dandam maturum & pacatum tempas expectantes, Ar. Lam. Ebor. Bod. 2.
• d 1.563

  Sic, Lam. Ebor. NC. 1. MR. Bod. 1. Foss. Corb. ante domini pacem, Imp.
• ¶ 1.564

  Rigaltius ait, Ep. sequ. Mater 〈◊〉〈◊〉 Ecclesia. Tertul. libro ad Martyras, Domina mater 〈◊〉〈◊〉 Consultissime Cyprianus, desideria Martyrum super 〈◊〉〈◊〉 Lapsis concedenda, in illud tempus servat, cum ipsa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pace gaudebit. Ne scilicet astu persecutionis 〈◊〉〈◊〉 à ruina recentes, confestimque ad pacem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ceteris exemplo suo noceant, minus constanter in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 blandiente ipsis post lapsum & ruinam. 〈…〉〈…〉 dulcedine.
• a 1.565

  Tractabitur, Ver.
• b 1.566

  Ab impudentibus quibusdam vos premi, Ver.
• c 1.567

  Consenserint, Ar. Lam. Bod. 2.
• d 1.568

  Sollicite petentium desideria, Lam. Ebor. NC. 1.
• e 1.569

  Solliciti & cauti, Bod. 1.
• ¶ 1.570

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 apud Martyres, censoria verba sic praemittit, ut temperari 〈◊〉〈◊〉 sequentibus istis, vel à nobis factum.
• ¶ 1.571

  Rigaltius ait, Sic supra, de 〈◊〉〈◊〉 postmodum non 〈◊〉〈◊〉 Ecclesia, apud gentiles scilicet. Erubescere autem 〈◊〉〈◊〉 ob dissolutos quorundam mores, vel ob disciplinam 〈◊〉〈◊〉 servatam: fide turpiter eversa ipso statim agonis principio.
• * 1.572

  Ad 〈◊〉〈◊〉 disciplinam restituendam imprimis fa∣cit, ut Lapsi, qui Marty∣rum sussragi∣is juvari ve∣lunt, desig∣nentur nomi∣natim libello.
• ¶ 1.573

  Rigaltius ait, Matthaeus & Marcus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 XXII. 16. XII. 14. Lucas XX. 21. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Cui opponitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Deus non est. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• f 1.574

  Ut aut gratificentur, Ar. Ebor. Lam. NC. 1.
• ¶ 1.575

  Rigaltius ait, Quam soeda labes etiam illi∣us Ecclesiae martyras prostravit? Nam hoc significat Cyprianus, etiam inter martyras extitisse qui venales haberent pacis libel∣los. Turpius autem multo, si ipsi pontifices mercium istarum institores sint & propolae.
• ¶ 1.576

  Haec simul scripta fuisse, cum duobus sequentibus hinc ostenditur. Quod licet ca∣rum hic meminerit Cyprianus, etiam vice versa earundem in illis mentionem faciat. Vid. Ep. 16. & 1. sub 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.577

  Accepit, Lim. Ebor. NC. 1.
• h 1.578

  Sic, Spir. Vet. Innom. & Imp. Vet. Ar. Lam. Foss. Corb. Vict. MR. Bod. 1. Poenitentiam sci∣tis, Rig.
• i 1.579

  Fidelissimi, Ver.
• ¶ 1.580

  Plures antea ex secessu scripsit Epistolas Auctor noster Presbyteris & Diaconi∣bus; in causa vero Lapsorum, post acceptam Donati Fortunati, Novati & Gordii insolentem postulationem, cui satisfacturum se speraverat, cum de ea usque ad re∣ditum suum ampliandum dixislet; nunc primum literas ad illos facit.
• * 1.581

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.582

  Ad Pamelii numeros X. Ad Erasm. l. 3. Ep 14. Presbyteri dum plausi∣biles esse cu∣piunt, magis Lapsis ob∣sunt.
• ¶ 1.583

  Scilicet superiore Epistola no∣minati, inter quos nonnulli illi ipsi esse noscuntur, qui deinceps Cypriano nostro infensi fuerunt; & quinque Presbyterorum titulo insigniti sunt: quos tamen ut de∣liniret, compresbyteros appellat.
• ¶ 1.584

  Rigaltius ait, Gradus Presbytera∣lis, qui subditus est Episcopali. Nam sic erat ordo Ecclesiasti∣cus sub Cypriano, atque idem omninojam fuerat avo Tertullia∣ni. Nam ubi disserit de facultate dandi baptismi; Dandi qui∣dem, inquit, habet jus summus sacerdos, qui est Episcopus, dein presbyteri & 〈◊〉〈◊〉: non tamen sine Episcopi auctoritate, 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae honorem; quo salvo, salva pax est. Imo is erat ordo, à primis Christianae pietatis 〈◊〉〈◊〉 saltem ex quo Presbyteros in par em curarum admiserunt Episco∣pi. Unde dicit quod hoc Presbyterorum attentatum, 〈◊〉〈◊〉 omnino sub antecessoribus factum. Ignatius ait, li∣cere 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• ¶ 1.585

  〈◊〉〈◊〉 peti∣tionis limites consistant, adeo ut nihil Episcopo 〈◊〉〈◊〉 nisi obsequii gloriam, aut parendi 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.586

  Prostrata fratrum nostrorum salute, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 2. Ar.
• b 1.587

  Contumelias Episcopatus nostri dissimulare & ferre possem, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.588

  Rigaltius ait, Id 〈◊〉〈◊〉 communionis, extra quam non est salus.
• * 1.589

  Mat. 10. 32.
• c 1.590

  In illo con∣fitebor, Ar. Lam. Bod. 1. 2.
• d 1.591

  Hominum. Qui autem, Bod. 2.
• ¶ 1.592

  Rigaltius ait, Marci verba sunt cap. III. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Quorum verborum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 versionis auctor ambiguam secit 〈◊〉〈◊〉 verb 〈◊〉〈◊〉 quam hic servavit Cyprianus. At 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 III. apertissime dixit, non posse in Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui in Deum deliquerit; deinde citat ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Qui dixerit verbum adversus filium hominis, 〈◊〉〈◊〉 qui autem dixerit adversus Spiritum sanctum, non 〈◊〉〈◊〉 illi, neque in hoc, neque in futuro seculo. Et 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 es Marco: Omnia peccata remittentur filiis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 phemiae, &c. Ex quibus sit 〈◊〉〈◊〉 hac Epistola 〈◊〉〈◊〉 bro ad Quirinum, hanc esse Cypriani mentem; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 peccata quae adversus filios hominum, id est, adversus 〈◊〉〈◊〉 quis commiserit; non autem quae adversus Spiritum 〈◊〉〈◊〉 Hoc vero Cyprianus habet à magistro suo. Etenim libro de 〈◊〉〈◊〉 Dimittis, inquit, ut dimittatur tibi 〈◊〉〈◊〉 Pro. 〈◊〉〈◊〉 mundantur quae quis in fratrem, non Deum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 denique dimissuros nos in oratione profitemur. 〈◊〉〈◊〉 intellexit Septimius, Debitoribus nostris, non Dei. Bona 〈◊〉〈◊〉 venia Rigaltii, talis sensus his verbis Cypriani 〈◊〉〈◊〉 debet, qui cum ejus instituto consistere poterit. 〈◊〉〈◊〉 hunc laudat ut ostendat, veniam non temere 〈◊〉〈◊〉 concedendam; ita tamen ut eadem poenitentibus non 〈◊〉〈◊〉 Dicendum itaque puto, Auctorem nostrum 〈◊〉〈◊〉 blasphemare Spiritum sanctum, idem prorsus esse 〈◊〉〈◊〉 Christum abnegare. Et revera Luc. 12. voces, hae 〈◊〉〈◊〉 subnectuntur istis, omnis quicunque confessus 〈◊〉〈◊〉 coram hominibus, & filius hominis confitebitur eum 〈◊〉〈◊〉 angelis Dei; & qui me negaverit coram hominibus, 〈◊〉〈◊〉 coram angelis Dei. Porro ubi occurrit idem Domini 〈◊〉〈◊〉 Mat. 12. & Marc. 3. ad blasphemos in eum 〈◊〉〈◊〉 Vid. quae adnotata in l. 3. ad Quirin. c. 28. 〈◊〉〈◊〉 is non habebit. Quia Ecclesia ejiciendus est, nec nisi 〈◊〉〈◊〉 poenitentiam, quae unica post naufragium tabula, 〈◊〉〈◊〉 potest.
• * 1.593

  Mat. 12. 31.
• e 1.594

  In spiritum sanctum, Ar. Ebor. Lam.
• f 1.595

  Non habet, Ar. Ebor. Lam. NC. 1.
• * 1.596

  Marc. 3. 28.
• ¶ 1.597

  Sic graeca quaedam Exemplaria legunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Per aeternum, peccatum, intelligit summum 〈◊〉〈◊〉 nefas idololatriae, quod ab Ecclesia 〈◊〉〈◊〉
• * 1.598

  1 Cor. 10. 21.
• a 1.599

  Possunt agere poenitentiam: Deoque patri, Ar. Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• ¶ 1.600

  Rigaltius ait, Qui jam exciderunt de fide 〈◊〉〈◊〉 Christo, nunc etiam excidunt de disciplina Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.601

  Saltem respectu habito ad 〈◊〉〈◊〉 intelligit enim inter alia adulterium & 〈◊〉〈◊〉 Eandem comparationem instituit Cypr. Ep. 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.602

  Rigaltius ait, Inter orationum 〈◊〉〈◊〉 nominantur. Orationes sive preces pro eis 〈◊〉〈◊〉 allegantur Deo per presbyteros. Offertur nomen eorum una 〈◊〉〈◊〉 precibus qua pro eis offeruntur. Quod observat Pamelius, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manuscriptis Canonem ita concipi: Memento 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 famularumque tuarum; nomina, sic intelligi de∣bet, ut post ea verba, Memento Domine famulorum famula∣rumque tuarum, scriptum fuerit praecipiendi modo, nomina; quo scilicet admoneatur presbyter qui pro populo facit, mentionem hoc loco habendam esse certarum personarum nominatim.
• ¶ 1.603

  Publicam confessionem hic intelligi supra in lib. de Lapsis, monuimus. Ita in Epistola ad Antonian. Placuit sacrificatis in exitu 〈◊〉〈◊〉 quia exo∣mologesis apud inferos non est: ubi omnino constat verba illa Psalmistae laudari; In inferno quis confitebitur tibi. Diser∣tis porro verbis subjicitur; Et quia apud inferos confesio non est, nec exomologesis illic fieri potest. Sic lib. de Eapsis. Quanto & fide majores, & timore meliores sunt, qui quamvis nullo sacrificii aut libelli facinore constricti; quoniam tamen de hoc vel cogitaverunt, hoc ipsum apud sacerdotes Dei dolenter & simpliciter confitentes, exomologesin conscientiae faciunt, animi sui pondus exponunt. Et statim de Tribus pueris ait, Exomologesin faciebant Deo in medio ignis. Et similiter de Daniele ait, Exomologesin dolenter faciens, dixit, Domine Deus magnus, &c. Peccavimus, facinus admisimus &c.
• * 1.604

  1 Cor. 11. 27.
• b 1.605

  Legem te∣nuerunt, rei autem qui praesunt, Ar. Bod. 2. Lam. NC. 1.
• * 1.606

  Plebs ad pa∣cem 〈◊〉〈◊〉 longe illis excusa∣tior Presby∣teris, qui de∣sideria ista accendunt.
• c 1.607

  Exponunt de invidia, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.608

  Rigaltius ait, Id est, cum Episcopo. Sic Ep. III. constitutum Romae Dei sacerdotem. Animadvertendum hic Dei servos 〈◊〉〈◊〉 cum Dei sacerdote. Sed meminisse debet Dei sacerdos, esse se etiam Dei servum.
• d 1.609

  Memores legis nostrae, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.610

  Rigaltius ait, Episcopalis, & qui∣dem Carthaginiensis Ecclesiae, quae prima provinciae sedes, adeo∣que multarum Ecclesiarum curam sustinebat. Sic in Cod. Eccles Asric. Aurelius Carthaginis Episcopus. Ego cunctarum Ecclesi∣arum dignatione Dei, ut scitis fratres, sollicitudinem sustineo. Ibidem, Numidius Episcopus ad Aurelium, fuit semper haec licen∣tia huic sedi, pro desiderio cujusque Ecclesiae ordinare Episco∣pum Epigonius 〈◊〉〈◊〉 Episc. Necesse habes tu omnes Ecclesias sufsulcire. Itaque ipse Cyprianus, Epistola 15 sic incipit Sollicitudo loci nostri, & timor Domini compellit.
• ¶ 1.611

  Rigaltius ait, Nomina Lapsorum, ut supra, relofferant Lapsis pacem.
• ¶ 1.612

  Lapsis.
• a 1.613

  Sic, MR. 2. contemplantes, plus aliquid, Imp.
• ¶ 1.614

  Rigaltius ait, Quam supra recitavit, Qui ederit panem aut biberit calicem. Non inepte ergo MR. 2. addit contra Legem Dei.
• ¶ 1.615

  Rigaltius ait, Non ex somuiis tantum, verum etiam ex furore, divina variorum 〈◊〉〈◊〉 prasagia concepere viri Christiana pietate laudatissimi. Et somniorum quidem exempla, que Caecilius noster Ecclesia sua presbyteris narrat, supra notavimus. Hac epistola per 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 uminnocentium effatus monica quaedam sive man∣data inculcat. Per dies, inquit, impletur apud nos spiritu sancto pucrorum innocens atas, quae in extasi videt oculis, & audit & allequitur ea quibus nos Dominus monere & instruere dignatur. Recte, in extasi. Nam adventans in pueros vis di∣vini spiritus, elecabat quidquid in illis erat mentis inquiline sive domestica: ita ut quisque, non jam sui compos, magno illo habitatore pleum, nihil praeter hospitem suum sentiret, nec vide∣ret, nec lequeretur. Quam prope exploratam habuit hanc 〈◊〉〈◊〉 surorugratiam Aristotcles, libro de divinatione per insom. ubi fatetur exstatices sutura quandoque prospicere. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 inquit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 autem illa 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 nisi ab illo divino 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 Praclare Philo Dissertatione sua, Quis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 huncce furorem dicit esse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 Tertullianus adversus Marcionem, hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gratia exstasin, id est, amentiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 constitutus, inquit, necesse est excidat 〈…〉〈…〉 aliquantisper sapientia moritur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 humana sic offuscatur & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 videatur. Chrysostonus, ubi de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ingens coelo demissum conspexit: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• b 1.616

  Interim morari, Foss. Vict. 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.617

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 hominem, pro Episcopo, Dei sacerdote. ita alibi: Qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 noc Episcopi honorem cogitantes. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 locum D. Lucae cap. 18. 2. Auctorem respexitle.
• * 1.618

  〈◊〉〈◊〉 18. 2.
• c 1.619

  Perseveraverint vitare admonitionem, MR.
• ¶ 1.620

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 pensionem quam vocamus à divinis, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• d 1.621

  Domino permittente, cum in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Vict.
• e 1.622

  Et ad Martyras, Foss. Vict. Martyres & Confessores ipsos, Lam. Ebor.
• ¶ 1.623

  Vid. quae dicta ad Ep. 1.
• a 1.624

  Ruinas, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.625

  Ad Pamelii numeros XII. Ad Erasm. l. 3. Ep. 6. Monita Con∣fessoribus & Clero prius transmissa, hic ad plebem diriguntur.
• * 1.626

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.627

  Cor. 11. 29.
• * 1.628

  Cor. 12. 26.
• b 1.629

  Condoleo fratribus, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1.
• ¶ 1.630

  In 〈◊〉〈◊〉 sententia etiam Montani & Novatiani sequaces, 〈◊〉〈◊〉 flagitiorum compertos, licet ab Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 non obtineant, à Deo tamen posse obtinere: lis 〈◊〉〈◊〉 non in hoc vertebatur; & recte Auctor noster hoc 〈◊〉〈◊〉 opponit Lapsis qui ad pacem festinarent, quod on de eorum salute conelamatum sit, quibus ante 〈◊〉〈◊〉 decursum mori contingeret.
• c 1.631

  Pro∣peramus, dum tamen non putem, Lam. Ebor. NC. 1.
• d 1.632

  Ne si temere pax usurpetur, Ar. Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• e 1.633

  Sic, MR. 2. tunc examinabuntur, Rig.
• ¶ 1.634

  Rigaltius ait, Etiam plebe consisteutibus. Itaque non tantum Clerici, sed etiam 〈◊〉〈◊〉 judicabant. Judicabant autem etiam de rebus gra∣vissimi momenti, nempe, de poenitentia Lapsorum, de recipiendii in Ecclesiam Lapsis, de Libellis quos Lapsi impetraverant à Mar∣tyribus, de pace Lapsis à Martyribus data. Ita judices, bona Rigaltii cum venia, quemadmodum jurati duodecim vi∣ri in tribunalibus nostris, qui totius viciniae personam subeunt; & quibus incumbit ut de facto ipso utrum res gesta fuerit aut secus pronuncient: ita tamen ut Magi∣straribus de rets sententiam ferendi, potestas inviolata permaneat. Porro oportebat ut fratribus, qui ex Lapso∣rum delicto pars laesa fuerant, per poenitentiam satisfie∣ret; priusquam Ecclesia ejecti, iidem in integrum resti∣tuerentur.
• f 1.635

  Hoc magis in his, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 2.
• g 1.636

  Quod quidem nostros, Ar. NC. 1. Lam. Ebor.
• h 1.637

  Timo∣rem in satisfactione Dei & deprecatione vigilare, Ar. Lam. Bod. 1. 2. Ebor. NC. 1.
• a 1.638

  Diligenter eam, Lam. Ebor. NC. 1.
• b 1.639

  Induere potest, Lam. Ebor. NC. 1.
• c 1.640

  Consilium meum, Lam. Ebor. NC. 2.
• d 1.641

  Et vestram quoque sententiam, Bod. 1.
• * 1.642

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.643

  Ad Pamelii num. Ep. XIII. Ad E∣ras. 1. 3. Ep. 19.
• e 1.644

  Quas vobis, Bod. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• f 1.645

  Nihil rescripsisse, Ar. Ebor. Lam. NC. 1.
• * 1.646

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.647

  Lapsis in poe∣nitentiae de∣cursu è mor∣bo decumben∣tibus, porro & aliis; pa∣ce maturius data, aut sal∣tem solatiis, subvenitur.
• ¶ 1.648

  Laxandae disciplinae causam aliam sup∣peditat Epistola vicesima, ad Pamel. numeros 15. Quod nimirum non modo Lapsi, & plurimi ex presbyteris Car∣thaginientibus, sed & Romana Ecclesia indulgentia u∣tendum censuisset: & durum omnino esset, non suorum modo, sed & vicinae Ecclesiae, apud quem secessus ejus jam tum male audiebat, simul & semel invidiam & iras sabire.
• g 1.649

  Gravibus infestat, Bod. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• h 1.650

  Sic, Bod. 1. 2. quemque, Imp.
• ¶ 1.651

  Rigaltius ait, Est enim etiam in diaconatu sacerdotium. Sic Epist. xx. Item presbyteris & diaconibus non defuit sacerdotii vigor. Caute hic legendus est Rigaltius dum ait ess in Diaconatu sacerdotium. Quaecunque necessitas cogit etiam illa de∣fendit, sed tantisper dum incubuerit. Nota est historia a∣pud Euseb. 1. 6. c. 44. Eucharistiae per puerum Serapi∣oni trasmissae nemo tamen dixerit, sas esse pueris sacra illa mysteria destribuere. Longe autem is à vero abit, cum in dictorum suorum fidem adducit verba quae infra ha∣bentur. Presbyteris & diaconis non defuit sacerdotii vigor. Intelligit enim illie Cyprianus, suam potestatem in ipsos delinquentes, sive presbyteri essent sive diaconi non de∣fuisse: siquidem utrosque adm 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pud Diaconum exomologesis facta, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 set ejusdem conscius; poenitentia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quantum fieri potuit istis seculis, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 absente presbytero, ad quem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ctabat, Diaconi praesentia habebatur 〈◊〉〈◊〉 qnotcunque è plebe adesse 〈◊〉〈◊〉 Cum spe∣enim Ecclesia clero & plebe contineretur, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 exomologesin eidem satisfieret, adestent 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 partes sustinerent. Forma à Cypriano Episcopo 〈◊〉〈◊〉 conditionem nimirum sub qua Lapsi in 〈◊〉〈◊〉 rentur is praescripsit, quod ex Epistola 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 plurimisque aliis abunde constat. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nis impletae, Ecclesiae nomine testes & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conus & fratres laici in hanc rem 〈…〉〈…〉 ciplinae Ecclesiasticae ratio, ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tes, praesente & stantium plebe, quibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 re suo honor habendus est, disponant 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 religione Sic in sacrorum ordinum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Episcopos, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ad plebem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 67. nec non Clementis Ep. ad Rom. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.652

  Sic, Ar. Ebor. Lam. NC. 1. Bod. 2. Pem. desideraverunt. Partem, Rig.
• ¶ 1.653

  In secunda classe erant 〈◊〉〈◊〉 nullis Martyrum suffragiis commendati, aut etiam 〈◊〉〈◊〉 ad poenitentiam admissi; sed terrore mortis 〈◊〉〈◊〉 de periculo admoniti, supplices ut ad 〈◊〉〈◊〉 admitti possent. Hi quanquam non pariter recipi 〈◊〉〈◊〉 divinae tamen misericordiae erant commendandi; 〈◊〉〈◊〉 praesidio eorum animi, tantisper donec uberiora 〈◊〉〈◊〉 procurari possent, erant fulciendi. Hunc esse 〈◊〉〈◊〉 sensum, ex Epistola sequenti liquido apparet.
• b 1.654

  Operationibus perseveraverant, Lam. Ebor. NC. 1. opinionibus, Neap.
• ¶ 1.655

  Tertius ordo est 〈◊〉〈◊〉 qui cum nondum fidem Christo obstrinxissent, le∣vius reliqnis lapsi videbantur; & proinde paratiorem ve∣niam expectare poterant.
• c 1.656

  Meminerit exorate, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.657

  Hanc Epistolam (quae tamen non extat) à clero suo extorsit, Cypriani eorundem quod diu tacuissent objurgatio.
• * 1.658

  Ad Pami. num. XIV. Ad Erasm. l. 3. Ep. 18. Ad pacem per paeniten∣tiam venien∣dum. Illa autem agi∣tur servando mandata. 〈◊〉〈◊〉 pressi, si Mar∣tyrum suffra∣giis subleven∣tur, ad Pacem admitti pos∣sunt; ceteri usque ad Pa∣cem Ecclesiae factam 〈◊〉〈◊〉
• * 1.659

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.660

  Quando in unum, Ar. Lam.
• * 1.661

  Apoc. 2. 5.
• e 1.662

  Divini praecepti, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.663

  Rigaltius ait, Vo∣bis, hoc est, Presbyteris & Diaconis, ut supra epistola pracedente.
• ¶ 1.664

  Rigaltius ait, Quasi nos odio invidia∣que onerent, 〈◊〉〈◊〉 ac 〈◊〉〈◊〉 disciplinae.
• f 1.665

  Nec paucorum, Ar.
• a 1.666

  Adstante plebe, Benev.
• ¶ 1.667

  Rigaltius ait, Fidelium, non lapsorum.
• b 1.668

  Ante eos, Ar. Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• ¶ 1.669

  Rigaltius ait, Coronam scilicet martyris, non tantum pacem & communicationem, quam sibi ab Ecclesia concedi postulant. Ita Tertullianus. Tota paradisi clavis sanguis tuus. Quanquam fortassis minus laudandum, si Christiani ultro se deferrent; non eadem Lapsorum ratio. Nihil justius quam ut ii qui pro tribu∣nali Christum abnegassent; eo ipso in loco scelus retra∣ctarent, & ibidem, eum confiterentur.
• c 1.670

  Calor permaner, Ar. NC. 1. Lam. Ebor. Bod. 2.
• ¶ 1.671

  Rigaltius ait, Qui moram pati non potest: Qui paenitentiam differri sibi indignatur: Qui prafestinata paenitentiae impetratione, ad Ecclesiae communio∣nem redire contendit, potest martyrio fortiter suscepto, celerita∣te conjungendarum gratiarum, paenitentiam includere martyrii corona.
• * 1.672

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.673

  Ad Pamelii numeros XV. Ad Erasm. 1. 3. Ep. 5. Secessus Cy∣priani, 〈◊〉〈◊〉 malignis plu∣rimorum, praesertim Romanae Ec∣clesiae, censu∣ris premeba∣tur, defensio.
• ¶ 1.674

  Rigaltius ait, Actum dicit, ministeri∣um, administrationem, disciplinam. Et sub finem istius epist. Actus noster, qui adunatus esse & consentire circa omnia debet. Sic etiam Epist. XXVI. Actus suos desiderant etiam ab ipsis suis fratribus comprobari.
• ¶ 1.675

  Nimirum Mat. 10. 23. cui addi potest & ejus exemplum quod 〈◊〉〈◊〉 aequipollet. Luc. 4. 30. & alibi. Unde Origen. in 〈◊〉〈◊〉 18. 12. ait. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 In hanc mentem Clemens Alexand. 〈◊〉〈◊〉 4. rationem reddens quare Dominus fugere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Similiter Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 sis Polycarpi passionem describens, quae quidem 〈◊〉〈◊〉 ejus secessum contigerat; eam vocat 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Subjungens, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 &c. Quae ex altera 〈◊〉〈◊〉 magna cum pompa afferuntur, magis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quam Christum.
• * 1.676

  Mat. 10. 23.
• d 1.677

  Per verecundam, Lin.
• e 1.678

  Nec scriptis, Bod. 1.
• f 1.679

  Posset mea mediocritas, Lin.
• ¶ 1.680

  Ordinem praecedentium 〈◊〉〈◊〉. Epistolarum, quae hic deinceps sequuntur mirifice 〈◊〉〈◊〉: de quibus videantur Annales An. 250. 〈◊〉〈◊〉 11. & 12.
• a 1.681

  Confortandos, Lam. Lin. Bod. 1. 2. NC. 1. Ebor.
• ¶ 1.682

  Rigaltius ait, Hi dicebantur Sacrificati, qui maculaverant 〈◊〉〈◊〉 suas imposito in acerram thure, vel maculaverant ora 〈◊〉〈◊〉 vescentes idolothyta.
• ¶ 1.683

  Vid. quae dicta hoc in re lib. de Lapsis.
• ¶ 1.684

  Quantus 〈◊〉〈◊〉 in Deciana persecutione numerus vel hinc constare poterit; praesertim cum uno libello totas familias Mar∣tyres passim includerent. Communicet ille cum suis. Vid. Ep. 15. & alibi. Ep. 25. Universis pacem dimisimus. Et porro. Habeant pacem non tantum hae, sed & quas scias ad animum nostrum pertinere. Ep. 22. Certe, hujusmodi libel∣lorum millia, lapso humano generi videntur suffectura.
• ¶ 1.685

  Lo∣cum hunc à Rigaltio pessime habitum supra monuimus; qui ex verbis his, quae referunt Cyprianum sacerdotii vi∣gorem exercuisse in Presbyteros & Diaconos delinquen∣tes; conficere satagit, non tantum apud Presbyteros, sed etiam Diaconos esse jus sacerdotii.
• b 1.686

  Ecclesiasticam disciplinam servarent, Bod. 1. 2.
• * 1.687

  Tempera∣mentum in Lapsorum causa adhi∣bitum.
• c 1.688

  Proruperint, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 2. 3. proruerent, Lin.
• d 1.689

  Crementi∣um, MSS, plerique.
• e 1.690

  Subvenirent, Lin.
• ¶ 1.691

  Literae hae à Celerino Romae agen∣te, ad Lucianum Confessorem Carthaginiensem transmis∣sae, una cum sequentibus, multum faciunt ad explican∣dam de Lapsis restituendis controversiam, & in ea exci∣tanda singularem Luciani inverecundiam ostendunt; quae plurimum molestiae Cypriano & Ecclesiae ejus crea∣bant. Unde è re erat, ut is hasce Epistolas recolligeret, atque suis adjungendas curarer. Vid. Ep. 37. & 39.
• * 1.692

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.693

  Ad Pamelii nuns. XXI. In Eras. e∣dit. deest. Celerinus pro sororibus suis Romae lapsis, pacem à Con∣fessoribus Car∣thaginiensi∣bus petit.
• a 1.694

  Sic, Vat. hujusmodi, Imp.
• ¶ 1.695

  Correctio ista receptae lectionis, ut & sequentes adeo sunt manifestae, ut non opus sit commen∣tariis illas aut defendere aut illustrare.
• b 1.696

  Sic, Vat. sciebas, Imp.
• c 1.697

  Sed hoc solet, Vat.
• d 1.698

  Sic, Lat. tibi, Imp. tu quoque, Vat.
• e 1.699

  Sic, Vat. tuus vel frater dicat si fuero dignus Celerinus aadi∣re, Imp. audires, S. Salvat.
• ¶ 1.700

  Rigaltius ait, Hoc est purpu∣rea; in qua sanguis fusus est pro nomine Christi. Sic Tertulli∣anus lib. de Corona, dixit militem Christi russatum sanguinis 〈◊〉〈◊〉 Et Paulo post Cacilius noster dicet floridos martyres, five confessores, sanguine fuso purpurates. Jam vero pridem Salmasius probavit Gracos scriptores 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. dixisse, purpuram veri luminis, hoc est coloris excellentis & perfectissime florentis. Sic etiam 〈◊〉〈◊〉 Latini, circa Cypriani seculum, Floridos versus dexere, exquisitis sententiis nobiles: & excerpta quae∣dam Apuleii, Florida. Et floridus color opponitur austero. Plin. lib. XXXV. cap. 6.
• ¶ 1.701

  Ac si dixerit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rium subieris antequam literae meae ad te 〈◊〉〈◊〉 Dominum rogo ut miseratum sororum 〈◊〉〈◊〉 atur. Si vero literae meae ad te vivum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sponsum reddas obsecro, & à Deo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ego coronari, & annuas desiderio meo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• f 1.702

  Sic, Morel. Vat. Bod. non, ex ingenio apposuit, Pamel
• g 1.703

  Sico∣ronet, Vat.
• h 1.704

  Nos coram, vel cum Christo complectemur, Bod. Vat.
• i 1.705

  Sic, Bod. 1. per te sim, Imp.
• k 1.706

  Sic, Vat. Mor. magna constitutum scias, Imp.
• ¶ 1.707

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 das Numeriae & Candidae, quae lapsae erant. 〈◊〉〈◊〉 horum libellorum, conjecturam satis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 terponit illustrissimus Baronius in An. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rag. 60. Fluxisse inde ea consuetudo 〈◊〉〈◊〉 quod 〈◊〉〈◊〉 Confessores ab Episcopis pro pace consequenda, 〈◊〉〈◊〉 conciliarentur Ecclesiae, mitterentur; ut ab illis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 peterent, in quos inverecudius deliquissent. dum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fitentibus illis, ipsi ignaviter, pernegassent. 〈◊〉〈◊〉 mis hujusmodi paena esse videbatur, ipsos turpt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tos, vel vultus eorum inspexisse confessionis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 decoros. Consulebatur hac via & Confessorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 psorum utilitati, qui sic cogerentur, ut 〈…〉〈…〉 cere, eque animi dimissione corum precibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Sed quod in remedium olim fuerat introductum, 〈◊〉〈◊〉 nequitia caepit convertere in delictum: dum Lapsi 〈◊〉〈◊〉 Episcopo ac aliis sacerdotibus, sponte convolarunt ad 〈◊〉〈◊〉 extortisque ab iis supplicibus ad Episcopum de 〈◊〉〈◊〉 libellis, quasi oppignor atam, ac Martyrum precibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ab Ecclesia exigebant potius, quam 〈◊〉〈◊〉 Etquidem Confessores ex parvis initiis in 〈◊〉〈◊〉 sua privilegia ampliasse, fidem facit illorum hoc ipso fere tempore Romae attentatum; ubi libellis suis 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae obtrudebant. Sic Pacianus Ep. 2. dicit Novatianum Episcopum factum per Epistolam 〈◊〉〈◊〉 qui se Confessores esse simularent. Et Ep. 3. Ille 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sedente jam Romae adversus fas sacerdotii 〈◊〉〈◊〉 alterius Episcopi sibi nomen assumit. Sed in 〈◊〉〈◊〉 causa, quiddam peculiari ratione inexpectatum oc∣currit. Celerinus Romae agens, à Luciano Carthagini∣ensi Confeslore, pacem Numeriae & Candidae concedi petit, quae Romae erant Lapsae, & illic ab Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 permanebant. Quae quidem preaerogativa, Episcopo∣rum jura longis intervallis superat, quorum potestas in∣ter suarum Dioeceseon limites clauditur. Sed revera Mar∣tytio coronabantur; quare non uni alicui Ecclesiae, sed omnibus, à primis 〈◊〉〈◊〉 fidei seculis deputabantur; videmus enim 〈◊〉〈◊〉 Martyrum, ab una Ecclesia ad alias transmissa; & 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiarum Martyrologia, non suorum mo∣do, sed & longe dissitorum hominum nomina continere. 〈◊〉〈◊〉 porro in proximo Moyses & Maximus, aliique Ro∣mae Confessores, è quibus nonnulli, Moyses saltem, Mar∣tytio coronabantur; quare non ab ipsis Celerinus veniam pro 〈◊〉〈◊〉 sororibus petit? An hoc factum quia Numeria & Candida Afraeerant, & licet Romae deliquerint, 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae deputabantur; & proinde Marty∣rum Ecclesiae Carthaginiensis suffragiis sublevandae? An 〈◊〉〈◊〉 Romae intentabatur persecutio, ut supplicia 〈◊〉〈◊〉 ibi non expectarentur? Certe Moyses post longos 〈◊〉〈◊〉 paedores, ex morbo mortuus videtur; & reliqui 〈◊〉〈◊〉 erant elapsi. An demum, quia nullus Romae fuit Episcopus nec tamen spes, ut in integrum restitueren∣tur Lapsae, donec Episcopus constituatur, ideo alio specta∣bant illae, & fidem Praesulis Cathaginiensis implorarunt. De istis nihil libet statuere: dispiciat eruditus lector.
• a 1.708

  Sic, Vat. vastatione Christo, Imp.
• ¶ 1.709

  Rigaltius, ait, Hoc est. perse∣cutione. Cyprianus dixit, pressurae secularis insestationem.
• ¶ 1.710

  Tertull. de Corona. c. 3. A Die Pas∣chae in Pentccosten usque gaudemus. Et de Idololat. c. 14. Excerpe singulas solennitates Nationum, & in ordinem exere, Penticosten implere non poterunt.
• b 1.711

  Lacrymabundos dies, Vat.
• ¶ 1.712

  Saubaudi sit; sive, praestetur.
• c 1.713

  A quibus postulan∣dum est ut subvenerit tam nefando naufragio; memoratus sum enim, Vat.
• d 1.714

  Sic, Vat. doleas sorores nostras, Imp.
• e 1.715

  Sic, Vat. quae nos, Imp.
• f 1.716

  Floride omnium eorum mini∣sterium percepisse, Vat.
• ¶ 1.717

  Rigaltius ait, Sic legendum ar∣bitramur. Floridos vocat Confessores illos jam florida confessione conspicuos, qui jam torti equuleo, sive ungulis concerpti, fidem Christo constantissime servaverant, adcoque Proconsulis arbi∣trium expectabant in carcere: sacrarum interea literarum constantiam pascentes, spem erigentes, siduciam sigentes: om∣nia denique tractantes, quae praesentium temporum qualitas aut praemonere suadebat, aut recognoscere. Ad haec igitur Christia∣nae pietatis officia fratribus secum inclusis 〈◊〉〈◊〉 super ipsos factus antistes, ipse quoque florida confessione praeclarus mini∣strabat, ac desideria Confessorum ad fratres qui forte in proxi∣mo formam Ecclesiae retinuerant, perscribebat, aut ab dominae matris Ecclesiae uberibus transmissa refrigeria dispensabat. De illis qui Martyrum ministerio se addixerunt supra egi∣mus. Infra dicitur, sexaginta quinque ministraverunt.
• g 1.718

  Sic, Vat. O te felicem! suscipe, Imp.
• * 1.719

  〈◊〉〈◊〉 13. 4.
• ¶ 1.720

  Forte eadem mente qua in Apoc. 5. 10. Martytres dicuntur Reges & sacerdotes Deo. Aut peculiariter Floridorum ministerium intelligit, quo super Martyres sactus Antistes, hoc est procurationem obibat eorum causa. Sed revera locus corruptus, nec quicquam honi sensus ex sequentibus sacile exculpi poterit. Forte reponendum Amicus Dei, hoc enim Elogio Martyres per∣petuo donantur.
• h 1.721

  Enim, Bod. 1. ministri, Bod. 1.
• ¶ 1.722

  Ex variis lectionibus Vatica∣ni Codicis & Bodleiani, emergere videtur haec lectio, re∣cognovit enim fidem ministri. Aut forte, recognovit enim Mi∣nistrium, aut ministerium: Deus nimirum pro accepto ha∣bet id summae pietatis 〈◊〉〈◊〉 erga ejus Martyres. Sed nihil muto ex conjecturis
• i 1.723

  Sic, Vat. fratribus tuis, meis Dominis, Imp.
• a 1.724

  Sic, Vat. Nam ipsam Etecusam, Imp.
• ¶ 1.725

  Rigaltius ait, Quasi di∣ceret, ascendentem ad hoc quod compellebatur, revocavi. Quod saepenumero fecisse gloriatur clerus Romanus Ep. 11 pag. 24. Etecusae causam à priore separat ut magis favorabilem. Satis vero confuse primo proponit sororem ejus quae cecidit in hac vastatione; deinde sorores ejus Numeriam & Candidam, & demum Etecusam.
• ¶ 1.726

  Rigaltius ait, Sacrisicandi necessitatem nummis redemer at. Sic pleri∣que solebant, qui suis ad perferenda tormenta viribus diffidebant. Itaque paciscebantur cum delatore, vel milite, vel surunculo aliquo Praeside. Erga istes Caecilius noster multo fuit bumanior ac benignior Tertulliano, qui persecutionem neque esse fugien∣dam censuit neque redimendam. Pretium interest, inquit: ce∣terum sicut fuga redemtio gratuita est, ita redemtio nummaria fuga est. Pecuniariam vexationis redemtionem non excu∣sat tantum, sed defendit Petrus Alexand. can. 12. exem∣plo Jasonis Act. 17. qui datis pecuniis dimittebatur; & loco illo S. Scripturae, Pretium redemtionis animae hominis propriae divitiae. De illis certe qui sic pecuniam dederunt diserte ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• b 1.727

  Sic, Vat. Triafacta, Imp.
• ¶ 1.728

  Rigaltius ait, Etecusam usque ad Triansacta ascendisse sed non sacrificasse. Nimirum corrup∣tu pretio militibus dimissionem redemisse. Quid vero signifi∣cetur hoc vocabulo, Triansacta, valde est ambiguum; cum 〈◊〉〈◊〉 scripturae fidem, exemplarium inopia saciat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 que exemplaribus autem quis credat conjectanti, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in capitolio significari, per quem esset ad Jovis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sacrificaturo, cancellis in anfractum ordine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 adeoque, Afris Romanensibus neutro genere 〈◊〉〈◊〉 Triaemfracta vocitatum. Sunt qui putem satis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hanc scripturam: usque ad Triumsata, ac de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 velint ubi gentes victimis triumphatis vescebantur. Quod sane probari posse videatur Ovidii versu, Fast. 3. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 phato viscera tosta bove. Eruditiss. Gronovius 〈◊〉〈◊〉 contendit Dryphacta, sive cancellos ex robore sea 〈◊〉〈◊〉 confectos, qui templi aditum muniebant. Sed 〈◊〉〈◊〉 Vaticani codicis, inanibus istis conjecturis finem 〈◊〉〈◊〉 Triafata enim locus erat notissimus in foro 〈◊〉〈◊〉
• c 1.729

  Has ergo non sacri∣ficavisse, Vat.
• d 1.730

  Sanctas operationes, Vat.
• e 1.731

  In quas nobis fidimus, Vat.
• f 1.732

  Christi. qui om∣nia, Vat.
• ¶ 1.733

  Extorres habebantur omnes qui post confessionem proscripti, licet Romam 〈◊〉〈◊〉 Nec tutiores ullibi, quam in urbe latebrae. Qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quam ad tribunal pertrahebantur sibi consuluerant, Pro∣fugi audiebant. Non vulgari hac impensa, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 erga tantum Confessorum numerum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 actum redimere conabantur istae sorores.
• g 1.734

  Plus enim, Vat.
• h 1.735

  Sic, Vat. fortiter confessus, Imp.
• i 1.736

  Sic, Vat. hic, Imp.
• ¶ 1.737

  Valde, obnixe.
• k 1.738

  Sic, Vat. eas, Imp.
• ¶ 1.739

  Rigaltius ait, Scripserat 〈◊〉〈◊〉 Luciano: Ut tibi quoque de infimo tuus vel frater 〈◊〉〈◊〉 si suero dignus Celerinus audire. Reddit igitur Lucianus 〈◊〉〈◊〉 voces suas, pulcro Christianae humilitatis certamine, 〈◊〉〈◊〉 explicabit ipsa mox epistola, non elegantior praecedenti, 〈◊〉〈◊〉 non minus Christiana.
• * 1.740

  Ad Pamelii num. XX. In Erasmi Edit. deest. Lucianus Ce∣lerini petiti∣oni annuit.
• ¶ 1.741

  〈◊〉〈◊〉 ait, Valde dura est & incomta dictio hujus Epistolae totius, 〈◊〉〈◊〉 praesertim intricatissimum: mens vero digna bono 〈◊〉〈◊〉 Christi. Respondit Lucianus literis Celerini atque iis 〈◊〉〈◊〉 se pudore oneratum fuisse ait, simal ac legit ea Celerini 〈◊〉〈◊〉 si 〈◊〉〈◊〉 fuero frater tuus audire. ut perpetuo dein 〈◊〉〈◊〉 grauatus pene exciderit gaudio, quod maximum ceperat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quas optabat post tantum temporis legere. 〈◊〉〈◊〉 inquit, lecta mentione mei honorificentissima, sed pro tanto 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 beneficio, quo tam demisse de te, aut tam 〈◊〉〈◊〉 de me sentis, ut dixeris: Si dignus fuero frater 〈◊〉〈◊〉 in ruborem adeo sum datus, ut omnis mea laetitia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 corruerit. Nam quid mea apud pusillum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prae illa tua, quae Christi nomen confessa est non 〈◊〉〈◊〉 coram milite, aut coram aliquo praeside, sed coram ipso 〈◊〉〈◊〉 atque hoc vocibus generosis ac verbis plane divinis, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vicisti anguem illum majorem, metatorem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hoc quidem scio, qua fiducia sciunt amatores fidei & 〈◊〉〈◊〉 disciplinae Christi: in qua tenoris vivacitate versari 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 atque etiam laetor.
• a 1.742

  Sic, Vat. perpetua gravatione, Imp.
• ¶ 1.743

  Beneficii 〈◊〉〈◊〉 Rem hanc obligationis voce passim efferimus. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dicit, voluisti nos literis tuis gravare.
• * 1.744

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.745

  Ut perculsus essem, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 exciderim.
• b 1.746

  Sic, Vat. literas quas, Imp.
• c 1.747

  Sic, Vat. dignatus memorare, Imp.
• d 1.748

  Sic, Vat. dieis, Imp.
• e 1.749

  Anguem majorem & atrociorem, Vat.
• ¶ 1.750

  Rigaltius ait, Nam ex verbis Pauli ad Thessalonicenses, à fine imperii Romani, Antichristus. Scite autem dicit anguem, quasi lineam scu funiculum metato∣ris. Alluditque ad Diabolum, quem sacrae literae serpentem nuncupant. Potius metator Antichristi est ejus praecur∣sor, quemadmodum Metatores exercitus praeibant, ut loca castris ponendis idonea designarent. Vid. quae dicta ad Epist. 6.
• ¶ 1.751

  Ulcus immedicabile, cui medelam nec Vaticana, nec Bodleiana bibliotheca praestant; apud quas solas, hujus & praecedentis Epistolae exemplaria re∣perimus. Si conjecturae locus detur, crediderim voces il∣las, scio quasi (aut, eos) amatores fidei. Et zelotypi discipli∣nae Christi, fuisse verba Celerini coram Imperatore, cum de Christianorum rebus interrogaretur. Sic itaque Pe∣riodus concipienda fuerit. Nam tu Deo volente ipsum an∣guem majorem, metatorem Antichristi, 〈◊〉〈◊〉 tantum confessus de∣terruisti; sed vocibus illis & verbis deificis; quibus, scio quasi amatores fidei; &, zelotypi disciplinae Christi, (in quae tenoris vivacitate versarite gaudeo) vicisti. Confessione sua Decium deterruit, apologia autem vicit. Aut etiam scri∣batur, quibus scio qualis animator es sidet; & zelotypus dis∣ciplinae Christi; ut verba sint Luciani. Sed 〈◊〉〈◊〉 rectiora dabunt fortassis alii.
• f 1.752

  In qua te novi vivacitate versatum, in gaudio vixisti, Vat.
• g 1.753

  Sic, Vat. vicisti: Nunc, Imp.
• h 1.754

  De∣putandos, Vat.
• ¶ 1.755

  Rigaltius ait, Postquam me Do∣minus vocaverit. Mortem dicere nolunt Christiani; minime autem Martyres, quibus est corona praesto.
• ¶ 1.756

  Rigalti∣us ait, 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 Christi dari debuit, si dari expediebat: non in nomine Pauli illius, quaemvis benedicti Martyris. Ac propterea merito 〈◊〉〈◊〉 Luctani 〈◊〉〈◊〉 notat I pistola proxime 〈◊〉〈◊〉 plena gravitatis & prudentiae Chri∣stianae.
• a 1.757

  Da in nomine, Vat.
• b 1.758

  Sic, Vat. literas, Imp.
• ¶ 1.759

  Rigaltius ait, Mox dicet, secundum no∣strum tractatum.
• c 1.760

  Sic, Vat. quod tam placuit mihi quod Paulus, Imp.
• d 1.761

  Sic, Vat. In quam universis quod censuimus, ex quibus eramus in hac in bulatione, cum jussimus, Imp.
• e 1.762

  Sic, Vat. Sed & ignis ab opere perssurae nostrae tam into. lerabilis, Imp.
• ¶ 1.763

  A paedore carceris ad liberioris ae∣ris usuram deducimur.
• ¶ 1.764

  Pacem imperti. D. Joannes de illis qui ab Ecclesia ejici meruerunt ait. Qui dicit illi ave, communicat 〈◊〉〈◊〉 ejus malignis. Salutatio ergo supponit restitutas.
• ¶ 1.765

  Videtur decsse, pace donentur, aut pacem habeant, vel quid tale.
• f 1.766

  Perario, Vat. pegrario, Bod. 1. pejerario, Imp.
• ¶ 1.767

  Rigaltius ait, Videndum in exemplari, an aliqua exstent vestigia scripturae; in petrario, quod esset in metallo. Consultis codicibus MSS. siquidem alter legit pe∣rario, alter pegrario, impressa pejerario. nullo prorsus sen∣su; minime dubitandum veram lectionem esse eam quam dedimus. Latomiae apud Graecos & Latinos scriptores caroerem. five metalla significare satis notum est. Plau∣tus in Captiv. Ibis 〈◊〉〈◊〉 in Latomias lapidarias.
• ¶ 1.768

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 collectis ab Hilario Pictavensi, 〈…〉〈…〉 dicatur Mappalicus decessisse in quaestione, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 verisimile videtur alterum inter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rum post tormenta mortuum.
• g 1.769

  Sic, Bod. 1. ex quo, 〈◊〉〈◊〉 jam iterato, Imp.
• ¶ 1.770

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 à Luciano quantumvis indiscreto, tamen 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 toties in presbyteris reprehendit Cyprianus; ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & exomologesis praemittercntur, antequam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 etiam ad preces Martyrum. Licet persecutio 〈◊〉〈◊〉 intentaretur saltem in eos qui custodiae mancipati; 〈◊〉〈◊〉 men res ad pacem spectare videbantur; ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non inquirerentur; adeo Lucianus petit 〈◊〉〈◊〉 pacem jam concedi, cum Dominus coeperit, ipsi 〈◊〉〈◊〉 cem dare; non expectato scil. plenario ejus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 reditu Episcopi & Confessorum. Aliter nulla 〈◊〉〈◊〉 no cum Luciano lis intercederet; quod ille 〈◊〉〈◊〉 clesiae pace restituendos Lapsos contenderot.
• h 1.771

  Animam nostram, Vat.
• i 1.772

  Sic, Vat. Cum comitibus, Rig.
• k 1.773

  Sic, Vat Collega meus, Imp.
• a 1.774

  Cypriano pappati, Ver.
• b 1.775

  Ad te, Vet.
• * 1.776

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.777

  Ad Pamelii num. XVII. Deest in E∣rasm. Edit. In Manut. 1.5. Ep. 14. Libellus Martyrum nomine à Luciano scriptus.
• ¶ 1.778

  Qui ad Poenitentiam 〈◊〉〈◊〉 in illa ita se gesserunt ut Episcopo & fidelibus of 〈◊〉〈◊〉 non dederint, licet tempus ipsis assignatum 〈◊〉〈◊〉 complevissent, protenus recipiantur. Idque non 〈◊〉〈◊〉 Carthagine, sed ubique per Africam.
• ¶ 1.779

  Verba 〈◊〉〈◊〉 interminationem continent. Nimirum si haec 〈◊〉〈◊〉 praestaret Cyprianus, Martyres cum ipso non 〈◊〉〈◊〉 quasi penes ipsos esset, non tantum 〈◊〉〈◊〉 quibusvis concedere; sed ab Episcopis ipsis 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.780

  Presbyter de clero, exorcista & lector Luci∣anus, Ver.
• ¶ 1.781

  Non sine summo periculo 〈◊〉〈◊〉 Christianorum olim peragebantur; ideoque 〈◊〉〈◊〉 fidei perpetuo concreditae erant literae eorum, quae 〈◊〉〈◊〉 & Clericae appellatae: adeo ut necesse habuerit 〈◊〉〈◊〉 Lectorem ordinare, in hunc ipsum finem ut 〈◊〉〈◊〉 Romam portaret. Vid. Ep. 29. Lucianus vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aliquam literis suis conciliaret, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui ad Clerum pertinerent; sed illos 〈◊〉〈◊〉 locupletes, innominatum quendam Exorcistam, & 〈◊〉〈◊〉 Lectorem pariter innominatum.
• ¶ 1.782

  Ita distinguo ut Carthagini 〈◊〉〈◊〉 ad Presbyteros, non vero ad Cyprianum 〈◊〉〈◊〉 Constat enim Epistolam hanc flagrante 〈◊〉〈◊〉 scriptam, ex ejusdem primis verbis. Caldonium 〈◊〉〈◊〉 fuisse, licet cujus civitatis parum sit compertum, 〈◊〉〈◊〉 Epist. 41. & 48. cognoscimus. Is autem cum in 〈◊〉〈◊〉 dubia consulere vellet Ecclesiam Carthaginiensem, quid de ea ficri oporteret; aequum duxit literas suas non ad Cyprianum tantum qui in latebris erat, sed & ejus Presbyteros qui Carthagine fuerant; dirigere. Praesertim cum vix aliter nisi illorum ope eaedem perferri poterant. Hic ipse Caldonius circa hujus persecutionis finem, dele∣gatam potestatem à Cypriano accepit, ut ejus nomine & vice negotium de Lapsis restituendis administraret; & proinde, tunc saltem, quid in tota illa causa agere opor∣teret satis erat instructus. Divus Pet Ep. 1. c. 5. Seipsum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 appellat.
• d 1.783

  Sic, Bod. 1. temporum, Imp.
• * 1.784

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.785

  Ad Pamelii num. XIX. In Erasm. Edit. deest. In Manut 1.5. Ep. 15. Consulitur Cyprianus an I apsis, qui postea Christum sunt consesis, pax sit 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.786

  In Ecclesia scil. sua quam Episcopus rexit.
• ¶ 1.787

  Pamelius ait, Subministrare Presbyterum, non aliud videri, quam quod hodie dicimus vicarium Presbyteri agere. Tales apud nos Paro∣chorum Curati videntur. Rigaltius ait, Qui frequen∣quenti ministerio Presbyteris aderat. Sic in Epistola Celerini quae 〈◊〉〈◊〉 habetur, Numeria & Candida, Confessores sexa∣ginta quinque ministrasse, & in omnibus 〈◊〉〈◊〉 For∣te Presbyterium subministrare, idem erit quod ministrare, aut illo munere desungi: ut iste Felix presbyter fuerit Decimi, qui decessor, Caldonii in Episcopatu. Interim agnoscendum, Presbyterium seculo Cypriani Consistori∣um ecclesiasticum denotasse. Sic in Epistola Cornelii de Confessoribus ad unitatem reversis dicitur, placuit contra∣hi Presbyterium; & fieri poterit ut consessus hujus scriba aut notarius dicatur, Presbyterium subministrare. Si vero ex conjectura in antiquorum scriptis agere liceret; sta∣tuerem genuinam lectionem suisse; Felix qui Presbyterum subministrabat Decimo. Hoc est qui Decimo Martyri in extremis agenti, id egit ut Presbyter assisteret.
• e 1.788

  Proximus mihi vinculis, Bod. 1.
• f 1.789

  Sed & su∣per se & pro eodem, Bod. 1.
• g 1.790

  Sic, Bod. 1. qua, Imp.
• a 1.791

  Sed tenentes, Bod. 1. sacrificaverunt, sic ipsa, Bod. 1.
• b 1.792

  Cum me ergo, Bod. 1.
• c 1.793

  〈◊〉〈◊〉 quid videatur, Bod 1.
• ¶ 1.794

  Legerem vestros; sed quia Codices in priore lectione consentiunt, nihil muto.
• * 1.795

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.796

  Ad Pamelii numeros Ep. XX. Ad E∣rasm. l. 3. Ep. 20. Pax fratri∣bus imperti∣enda qui post Lapsum fu∣erunt Con∣fessores.
• ¶ 1.797

  Alludere videtur ad Mat. 12. 37.
• * 1.798

  Mat. 12. 37.
• d 1.799

  Sic, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 2. maculam pristinam, Imp.
• e 1.800

  Sic, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 2. potiore, Imp.
• ¶ 1.801

  Ipse poenitentium habitus atque gestus Lapsum profitebatur; qui ideo 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicti; nimirum, subjacentes & substrati. Cyprianus vero dicit eos, non fratribus modo adgeniculari; sed Diabo∣lo substratos.
• ¶ 1.802

  Rigaltius ait, Librum de Lapsis. Sed ille liber nondum videtur scriptus. Et verisimile est libri voce Cyprianum intellexisse, istum Epistolarum fas∣ciculum quem transmisit.
• f 1.803

  Epistolae etiam, Ar. Lam. Bod. 2.
• g 1.804

  Transmittere, Ar. Lam. Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1.
• ¶ 1.805

  Rigaltius ait, In re 〈◊〉〈◊〉 fidei. Nam in Ecclesia administratione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 liberum esse ait voluntatis suae arbitrium, 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 Episc. Rom. Ipsi Presbyteri Rom. ad 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 XXXI. Conscientiam sciant Deo soli debere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 extrema clausae Epistolarum ad Stephanum & ad 〈◊〉〈◊〉 num. Imo adnitendum, quantum fieri potest, ut in 〈◊〉〈◊〉 administratione disciplinae sit unus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prisca Ecclesia quantas turbas dederit, diversus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 brandi Paschatis, qui Orientem cum Occidente 〈◊〉〈◊〉 misit. Et quidem hic loci, non de fidei 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sed disciplinae, nimirum 〈…〉〈…〉 erat.
• * 1.806

  Ad Pamelii num. XVIII. Ad Erasm. l. 3. Ep. 19. Nulla ratio habenda li∣bellorum Martyrum, ante pacem Ecclesiae red∣ditam.
• * 1.807

  〈…〉〈…〉
• a 1.808

  Esse, hujusmodi, Lam. Ebor. NC. 2.
• b 1.809

  Tum magis, Bod. 1. Manut. tum maxime, Neap.
• * 1.810

  〈◊〉〈◊〉 66.2.
• ¶ 1.811

  Phrasi utitur à magistro accepta. lib. de Jejun. c. 3. Unde ratio ipsa processerit hoc 〈◊〉〈◊〉 promerendi Deum. Sic etiam alibi.
• c 1.812

  Post admissum, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• ¶ 1.813

  Rigaltius ait, Quam 〈◊〉〈◊〉 facti sui paenitentiam. Supra. Ne quid admiserint unde 〈◊〉〈◊〉 erubescat. Inspiciatis & actum, & opera, & merita 〈◊〉〈◊〉 Cognitionis hujus exemplum habemus in Epist. 〈◊〉〈◊〉 ad Lucianum in causa Numeriae & Candidae, pro 〈◊〉〈◊〉 ad pacem obtinendam Celerinus literas sive libellos ab 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 Confessore Luciano exoraturus, commemor at 〈◊〉〈◊〉 post commissum egerint. Ipsae, inquit, ad Confessores, qui 〈◊〉〈◊〉 huc venerunt, in portum descenderunt, & in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sexaginta quinque ministraverunt, & in 〈◊〉〈◊〉 usque in bodiernum foverunt. Sunt enim penes illos om∣nes. Aliud exemplum suggerit Epistola Caldonii Cyprianum ex∣orantis pro Lapsis quibusdam, qui postea quam sacrisicaverunt, iterato tentati, extorres facti sunt. Videntur ergo mihi, inquit Caldonius, abluisse prius delictum, dum possessiones & domos di∣mittunt, & paenitentiam agentes Christum sequuntur, reli∣querunt possessiones quas nunc fiscus tenet. Ideoque respondet Caldonio Cyprianus, recte eum sensisse circa impertiendam fra∣tribus pacem, quam sibi ipsi vera paenitentia & Dominicae 〈◊〉〈◊〉 gloria reddiderant; sermonibus suis 〈◊〉〈◊〉 quibus se ante damnaverant.
• d 1.814

  Dum, Ar. Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• e 1.815

  Spe∣ctet, MR. Manut.
• f 1.816

  Soli mihi, Pam.
• ¶ 1.817

  De illarum ordine siquidem diligentissime in Annalibus Cyprianicis agitur, non libet hic quicquam monere.
• g 1.818

  Perscripserunt, Manut.
• h 1.819

  Nec recedendum, Lam. Ebor. NC. 1.
• i 1.820

  Magis ad poenitentiam, Lam. Ebor. Bod. 2. MR.
• k 1.821

  Sic, Ar. Bod. Lam. MR. Ebor. NC. 1. proprio, Imp.
• l 1.822

  Examinare, Neap. Vat.
• a 1.823

  Diaconis, Ver.
• b 1.824

  Factis ad vos literis, Bod. 1.
• * 1.825

  Ad Pamelii num. XXIII. In Erasm. edit. deest. In Manut. l. 5. Ep. 4. His Literis Cyprianus Clerum Ro∣manum certi∣orem reddit, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 seditiosa Lapsorum pe∣stulatione, ut ad pacem restitueren∣tur; & de in∣verecundia Luciani.
• * 1.826

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.827

  Rigaltius ait, Sic Epist. ad Anto∣nianum dixit sidei calorem, si sidei calor praevalet. Et lib. de Opere & Credentium sides novo adhuc sidei calore scrvcbat.
• c 1.828

  Sic, Bod. 1. Vat. robustus minus, Imp.
• d 1.829

  Imperite jam se auctorem constituens, Ver.
• ¶ 1.830

  Et tamen Lucianus non ve∣rebatur dicere, Mappalicum, crudam illam pacem quam passim is conferebat, dari praecepisse. Sed in verecundiam suam magis ille prodidit, cum à Cypriano 〈◊〉〈◊〉 proficeret in pejus, & Episcopo ipsi 〈◊〉〈◊〉 nem minaretur.
• ¶ 1.831

  Cum nullo adhuc. ex 〈◊〉〈◊〉 institutis, privilegio gauderet; siquidem nondum 〈◊〉〈◊〉 tus. Porro ut Martyr post obitum Pacem 〈◊〉〈◊〉 supremis quasi tabulis haeredi legaret, res era: 〈◊〉〈◊〉
• e 1.832

  Illo este mandatum, Bod. 1.
• f 1.833

  Multis Vat.
• g 1.834

  Nomine haec, Vat.
• h 1.835

  Namque, Vat.
• i 1.836

  Sic, Bod. 1. Vat. multitudinum: Imp.
• k 1.837

  Quamvis semel, Veron. quam vix, Lat.
• * 1.838

  An. 253.
• a 1.839

  Sententiam, Bod. 1.
• * 1.840

  Ut res gesta melius intel∣ligatur, lite∣ras tum suas, tum etiam Celerini & Luciani transmitten∣das curat Cyprianus.
• b 1.841

  Laborare circa omnia, Bod. 1.
• c 1.842

  Veritate ipsa, Bod. 1.
• ¶ 1.843

  Pamelius ait, Sectae nomine in bonam partem 〈◊〉〈◊〉 utitur Tertullianus, pro confessione Christiana; uti 〈◊〉〈◊〉 est libris de fuga in persecutione, de Pallio, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gentes. Quem pro more suo imitatur Cyprianus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tum Epist 33. de Celerino, & praefat. lib. 1. testimon. 〈◊〉〈◊〉 Quirinum. Sic etiam Actor. 26. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in bonam partem 〈◊〉〈◊〉 Apostolum, testis est Beda, retractatione sua in acta. 〈…〉〈…〉 Sectam, non male vertit noster interpres.
• d 1.844

  Ut diximus imperitus, Bod. 1.
• * 1.845

  Mat. 28. 19.
• ¶ 1.846

  Paulo Martyri opponitur Paulus Apo∣stolus.
• e 1.847

  Quibus minus, Bod. 1.
• * 1.848

  Galat. 1. 6.
• ¶ 1.849

  Destinato omissisle videtur vocem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in qua Graeci codices variant: alii enim habent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 alii 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Pariter enim legit in Epistola ad Caecilium de sacramento calicis, locum hunc Cyprianus. Ita etiam legit Tertullianus adv. haeres. c. 27.
• ¶ 1.850

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 pervertere.
• f 1.851

  Aliter adnunciet praeter quod, Bod. 1.
• g 1.852

  Vestra praesentia, Bod. 1.
• * 1.853

  An. 250.
• a 1.854

  Carissimi, Lam. Ebor.
• * 1.855

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.856

  Ad Pamelii num. XXV. In Erasmi edit. l. 4. Ep. 3. Epistola haec est gratulato∣ria ad Con∣fessores Ro∣manos.
• b 1.857

  Illustraverit, Ver.
• ¶ 1.858

  Rigaltius ait. Incaepistis. Phrasis Tertulliani, lib. de jejuniis, ubi jam & 〈◊〉〈◊〉 populus allegi Deo caepit, & restitutio hominis im∣bui potuit. Et lib. de Pudicitia, ubi de Petro: ipse clavem imbuit, id est, clave uti coepit. Nempe, Evangelio verbi 〈◊〉〈◊〉
• c 1.859

  Inconcussa fidei stabilitate, Lam.
• d 1.860

  Contigit hic, Bod. 1.
• e 1.861

  Consummare, Ver.
• f 1.862

  Confessione, Lam. Ebor. NC. 1.
• g 1.863

  Coro∣nas vestras, MR.
• h 1.864

  Manu consertas, NC. 1.
• ¶ 1.865

  Rigaltius ait, In exemplari 〈◊〉〈◊〉 legitur: Corona vestra manus vestras. 〈◊〉〈◊〉 quidem, sed unde elici scriptura possit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sutas Non tamen displicet, sertas. Etenim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 qui flores in usum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nectitque.
• i 1.866

  Ad gloriosae militiae, Pem. Voss. 2
• k 1.867

  Con∣fessione vobiscum domini, Bod. 1.
• l 1.868

  Admonitione fecistis, Ver.
• ¶ 1.869

  Vox apud Tertullianum perpetua. 〈◊〉〈◊〉 ambitionis, idololatriae, libidinum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 rima ejusmodi. Imo saepius habet 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 tum.
• m 1.870

  Stare firmas, Bod. 1. & hanc aciem quae Evangelium conatur irrumpere, & praeceptis Domini subruendis ma∣nus impias inferre, Lam. Ebor. NC. 1.
• n 1.871

  Quae in Evangelio coronatur, Ver. Vet. tnnom. Spir. Remb.
• * 1.872

  〈◊〉〈◊〉
• o 1.873

  Baptizantes, Ebor. NC. 1.
• p 1.874

  Servare, Lin.
• * 1.875

  〈◊〉〈◊〉
• q 1.876

  Ponit & dicit, Pem. Lin Voss. 2.
• r 1.877

  Praecepta custodienda, Pem. Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• ¶ 1.878

  Rigaltius ait, Hoc est fidei & 〈◊〉〈◊〉 suae constantiam. Supra dixit, vocem floridam.
• a 1.879

  Pro Domino, NC. 2.
• b 1.880

  Confiteri nolle, Pem.
• c 1.881

  Dilectissimi fratres, Lam. Lin. Ebor. NC. 1.
• d 1.882

  Martyribus illis, Pem. quia dignationem, NC. 2.
• e 1.883

  Sic, Pem. Voss. 2. Lin. Impr. Desunt reliqua in Corb.
• * 1.884

  Ad Pamelii numeros XXIV. Ad Eras. l. 3. Ep. 22. Clerus hac Epistola cer∣tior fit ordi∣nationis Sa∣turi & Op∣tati; & de iis quae Ro mam scripsit Cyprianus.
• * 1.885

  〈◊〉〈◊〉
• f 1.886

  Sit, utriusque. Lam. MR. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.887

  Romae nimirum.
• ¶ 1.888

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 reverenter Christiana negotia peragebantur, ut ad 〈◊〉〈◊〉 non scriberet Episcopus nisi per Clericos. Observandum 〈◊〉〈◊〉 est, ab eo jam tempore quo plebs Christiana simul cum 〈◊〉〈◊〉 de rebus Ecclesiae judicabat, adeo separatos à Clericis 〈◊〉〈◊〉 ut Episcopi liter as non nisi clerici perferrent. Et hoc 〈◊〉〈◊〉 ut si tutius videretur, etiam verbo mandata 〈◊〉〈◊〉 Observavimus supra, parum candide Rigaltium 〈◊〉〈◊〉 distinctionem laicae plebis & Cleri. Videantur 〈◊〉〈◊〉 illic dicta.
• g 1.889

  Scio enim, Lam. Ebor. NC. 1. MR.
• h 1.890

  Qui ministrent, Ar. Ebor. Lam. NC. 1. MR.
• ¶ 1.891

  Rigaltius ait, Erat igitur aliqua 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Clero, & fortean melloproximatus. Ad 〈◊〉〈◊〉 dignitatem etsi minimam Cyprianus adsumebat communi 〈◊〉〈◊〉 Proximi isti Clero, facti ad exemplum eorum qui circa Principem in sacris scriniis militabant. Et est libro XII. C. tit. De proximis sacrorum scriniorum. Ex Episcopi manda∣to publice in Ecclesia legere, erat solennis ad munus Le∣ctoris designatio. Ergo statim subjicit, nibil à me vobis absentibus factum est.
• ¶ 1.892

  Videntur quidam de Clero, Cyprianum in secessu adjisle, & communi consilio quae ad Ecclesiae statum maxime pertinebant transegisse. Satu∣rum ad Lectoris munus jam pridem designatum dicit, Op∣tatum vero lectorem, modo Catechumenorum instituti∣oni addictum; & confessionis gloria clarum, Hypodia∣conum jam renunciatum. Inter Presbyteros Rectores & Doctores, olim distinxisse videtur Divus Paulus Ep. 1 ad Tim. c. 4. 17.
• ¶ 1.893

  Rigaltius ait, Ita∣que tunc, etiam in Lectoribus eruditio & doctrina. Et merito id quidem, siquidem institutioni Catechumenorum prae∣ficiebantur.
• a 1.894

  Diacones, Spir. Vet. Innom.
• ¶ 1.895

  Rigaltius ait, Sic Ep. XLVIII. Diaconi in Hadrumetine consistentes. Presbyteri & Diaconi Romanae Ecclesiae, literas hasce agnoscendo pro suis cum legerentur à Novatiano qui eas scripserat, suas fe∣cerunt. Vid. Epist. ad Antonian.
• * 1.896

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.897

  Ad Pamelii num. XXXI. Ad Erasm. l. 2. Ep. 7. Deosepri∣mum com∣mendat vir pius; sed de∣inde & fra∣tribus.
• b 1.898

  Rigore, Bod. 1.
• c 1.899

  Castris, Vat.
• ¶ 1.900

  Legibus divinis, statutis, testimo∣niis, mandatis.
• d 1.901

  Dei solius debere se judicio, Ver.
• ¶ 1.902

  Rigaltius ait, Observandum vero, etiam Cleri Romani Presbyteros agnoscere & adprobare quod Cyprianus ad Stepbanum Episcopum Rom. & ad 〈◊〉〈◊〉 item Episcopum scripsit, in Ecclesiae admini∣stratione, 〈◊〉〈◊〉 Prapositum babere voluntatis sua liberum arbitrium, & rationem actus sui Domino, 〈◊〉〈◊〉 Hoc amplius Clerici Romani hac epistola: Deo solt. 〈◊〉〈◊〉 unt modestia clausulam: Actus tamen suos desiderant ab ipsis suis fratribus comprobari. Videatur Epist. XXV.
• e 1.903

  Verecundia & industria, Lin.
• ¶ 1.904

  Rigaltius ait, Hinc 〈◊〉〈◊〉 quae 〈◊〉〈◊〉 Epistolis Cypriani. Solus respondere non debui, &, 〈◊〉〈◊〉 muni consilio, &, communicato vobiscum consilio.
• f 1.905

  Tuorum consiliorum haeredes, Spir. Lin.
• ¶ 1.906

  Rigaltius ait, Simul dominos & 〈◊〉〈◊〉
• g 1.907

  Qui, Vat.
• h 1.908

  Operari, Lin.
• i 1.909

  Quam ut debeat, Lin.
• k 1.910

  Ruat, Lin.
• l 1.911

  Ecclesiasticae dis∣ciplinae, Lin.
• m 1.912

  Nobis nuper, Lin.
• * 1.913

  Romanorum sides olim ab Apostolo lan∣data.
• ¶ 1.914

  Rigaltius ait, Jam 〈◊〉〈◊〉 Romani sibi de hoc Pauli dicto blandiebantur, 〈◊〉〈◊〉 Pauli praestarens ceteris fide Christiana.
• a 1.915

  Protulit, Lin. Bod. 1.
• ¶ 1.916

  Rigaltius ait, Dixit Paulus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 annunciatur. Hoc est, fama per omnes 〈◊〉〈◊〉 esse, etiam Romae, cultores fidei Christianae. Hisce 〈◊〉〈◊〉 Pauli verbis abutuntur hujus Epistolae scriptores, 〈◊〉〈◊〉 & Vrbicus ille notus Casulano ad quem est Epistola 86. Sed & ipse Cyprianus Epistola I. V. Eos esse 〈◊〉〈◊〉 ait, quorum fides Apostolo praedicante laudata est, ad 〈◊〉〈◊〉 presidia habere non posit accessum. Ambigua vero sunt 〈◊〉〈◊〉; Observa, inquit, praedicationis Evangelicae 〈◊〉〈◊〉 vim verbi divini, quam brevi tempore per 〈◊〉〈◊〉 & piscatores pervasit ad universarum urbium caput & 〈◊〉〈◊〉; & Syri facti sunt Romanorum magistri ac duces. 〈◊〉〈◊〉 igitur Romanos, quod fidem susceperint, & quod tanta siducia crdeiderint in Christum, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.917

  〈◊〉〈◊〉 1.8.
• b 1.918

  Degeneres, Lin
• c 1.919

  Minus est enim, Lin. minoris, Bod. 1.
• d 1.920

  Sine laude tacuisse, Lin.
• ¶ 1.921

  Rigaltius ait, Exhaeres sidei 〈◊〉〈◊〉 qui 〈◊〉〈◊〉 Christum, qui de side Christiana decidit, & 〈◊〉〈◊〉 Desertor castrorum coelestium.
• * 1.922

  Libellatico∣rum siclus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sup∣par.
• ¶ 1.923

  Rigaltius ait Duas 〈◊〉〈◊〉 libellatorum ostendit haec Epistola. 〈◊〉〈◊〉 eorum qui 〈◊〉〈◊〉 sua libellis perscripser ant, Jovis & Martis, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Deorum cultum prositentibus: Alteram eorum, 〈◊〉〈◊〉 ipsi quidem prosessione sua libellos ethnicis potestatibus 〈◊〉〈◊〉 sed per alios, ac per ipsas fortean potestates 〈◊〉〈◊〉 & signaverant. Tertiumvero fuit libellatorum 〈◊〉〈◊〉 eorum scilicet qui libello dato acceptove prositebantur Christianos esse, 〈◊〉〈◊〉 per hoc, in capitolium ascendere aut sacrisicare, sibi non licere, sed dare se ad hoc praemium, ne quod non licet, saciant. De hoc genere libellatorum 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 Cypriani ad Antonianum. Videantur ea quae diximus lib. de Lapsis P. 133.
• e 1.924

  Quasi hoc evasuri in retinendis illos diaboli laqueos vide∣rentur. quod, Lin. quasi hoc evasuri, Bod. 1. Vet. Innom. Foss.
• f 1.925

  Quando non minus, Lat.
• ¶ 1.926

  Rigaltius ait, Scilicet se ad nesarias aras accessisse. Vnde apparet istud libellatorum genus diversum suisse ab iis de quibus agitur in Epistola ad Antomanum.
• g 1.927

  Sic, Lin. Bod. 1. Benev. Manut. Acta fecissent, Pam. 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.928

  Rigaltius ait, Hoc est, qui submissos libellos accepissent; sic enim accepto & rato habuerant quicquid illis continebatur. Continebatur autem illum illo die in Capitolium ascendisse, ac dedise thura jo∣vi: quod etsi ille non secerat, attamen secerat, ut se secisse pui∣lice legeretur: Lecto scilicet libello, quo videri voluit proposi∣tis adversus Evangelium edictis satissecisse, quod erat, sidem Christo datam deseruisse.
• h 1.929

  Impetravit, Lin. Bod. 1. Vet. Iunom. Spir.
• ¶ 1.930

  Rigaltius ait, Tota sides Christiana. Sic sacramentum adoptionis Christianae, adoptionem dici posse ait Facundus Hermanensis libro IX. ad Justinianum Imp. Ita & ipse Cyprianus Epistola 51. ait qui prius co∣pulati Sacramento unanimitatis suerint: hoc est unanimitate juncti. Nulla vox apud veteres saepius occurrit; & in nulla magis sibi indulgent. De hac statim itcrum agetur, sub finem hujus Epistolae.
• i 1.931

  Excusationem, Bod. 1.
• ¶ 1.932

  Rigaltius ait Has praestigias damnat Psalm. 140
• * 1.933

  Lenitate ni∣mia Lapsos excipere sum∣ma crude∣litas.
• a 1.934

  Facta vulnera, Lin.
• b 1.935

  Medicina prodesse, Lin. proficere, Spir. Foss.
• ¶ 1.936

  Rigaltius ait, Interceptam paeni∣tentiam dicit, cujus tempora presbyter praposter misericordia contraxit, nec procedere passus est quousque debuerat. Etiam ut corporis morbi curentur, poenitentia opus est. Cru∣delem medicum intemperans aeger facit.
• * 1.937

  Confessorum literae ad dis∣ciplinam Ec∣clesiasticam conservan∣dam 〈◊〉〈◊〉 con∣ducebant.
• ¶ 1.938

  Rigaltius ait, Floride 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est constantis, robustae, & ad exemplum 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 sequitur, gloriosae. Quam dignatio divina ad tantum 〈◊〉〈◊〉 culmen evexit. Hanc dignationem, paulo post haec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cupabit, divinam indulgentiam.
• ¶ 1.939

  Rigaltius ait, Juvabit bic semel aliquid ob∣servasse de nomine Consessorum. Qua forma juris Auctores in quaestione de Servitutibus, Consessoriam actionem dicunt, quae sibi quis vindicat servitutem; & Negatoriam, qua servitu∣tem. quis denegat vindicanti: Eadem sorma Patres Christia∣ni, 〈◊〉〈◊〉 quaestione Fidei, Confessores dicunt cos, qui de Fide aut 〈◊〉〈◊〉 interrogati, nomen Christi sortiter adserunt, & se esse Christianos adfirmant; Negatores vero cos, qui 〈…〉〈…〉 deserunt; & se esse Christianos 〈◊〉〈◊〉 aut 〈◊〉〈◊〉 Interim ludere videtur in vocibus, qui aliunde 〈◊〉〈◊〉 soris nomen accersit, quam à Domini 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Matt. 10.
• c 1.940

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1.
• d 1.941

  Illibata dignitate servare, Vat.
• e 1.942

  Tradidissent martyris, Bod. 1.
• f 1.943

  〈◊〉〈◊〉 perderent. Lin.
• g 1.944

  Occisione, Lin.
• ¶ 1.945

  〈◊〉〈◊〉 supra 〈◊〉〈◊〉 Confessoribus; illos ex 〈◊〉〈◊〉
• h 1.946

  Amittit illud quod possidebat, Lin. Ver. Spir. Foss.
• * 1.947

  Cypriani eti∣am litera Confessoribus similiter uti∣les.
• i 1.948

  Literis tuis animasti, Fab.
• k 1.949

  Laudibus prosecutus, Bod. 1.
• l 1.950

  Sermonis armasti, Bod. 1. Vat.
• m 1.951

  Hanc totam, Bod. 1.
• n 1.952

  Confidentiam, Bod. 1.
• * 1.953

  Expectanda Ecclesiae pax & constitutus Episiopus antequam Lapsis pax detur.
• o 1.954

  Nondum esset, Bod. 1.
• a 1.955

  Mederetur, Lin.
• b 1.956

  Prius Ecclesiae, Bod. 1.
• ¶ 1.957

  Rigaltius ait, Videlicet 〈◊〉〈◊〉 XIV. ubi sic Cyprianus ad presbyteros & diaconos, Solus, 〈◊〉〈◊〉 rescribere nihil potui: quando à primordio episcopatus 〈◊〉〈◊〉 nihil sine consilio vestro & consensu plebis, mea 〈◊〉〈◊〉 sententia gerere. Sic plebis suae animos Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 sibi ac devotissimos habuit.
• ¶ 1.958

  Rigaltius ait, Expectandum, 〈◊〉〈◊〉 Trabendam diu poenitentiam. Sic infra sub finem 〈◊〉〈◊〉 Dum Episcopus nobis dari à Deo sustinetur. In 〈◊〉〈◊〉 qui moras possunt dilationis sustinere. Et alibi saepius. Collatione consiliorum cum Episcopis Presbyteris Diaconis
• c 1.959

  Astantibus laicis, Vet. Innom. Spir. Foss.
• ¶ 1.960

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 hac loco Pamelius nunquam permissum fuisse laicis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conciliis Ecclesiasticis dicere: Et tamen hac 〈◊〉〈◊〉 Clerus Romanus is collatione consiliorum cum Episcopis, 〈◊〉〈◊〉 sane collatio concilium suit, plebem adhibitam suisse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 laicorum. Et, in tam ingenti negotio, & in tam 〈◊〉〈◊〉 crimine, ubi erant dicendae sententiae, & habendus 〈…〉〈…〉 sunt verba hujus Epistolae, quae ab 〈◊〉〈◊〉 recitantur in Epistola ad Antonianum: Itaque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Pamelii apertissime contradicit Clero Romano 〈◊〉〈◊〉 Cyprianicam aeconomiam, quae in maximi momenti 〈◊〉〈◊〉 requirebat etiam plebis consensum: Nam & plebs, sive 〈◊〉〈◊〉 cum episcopo & presbyteris ac diaconis, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Et in ipsa synodo Carthaginiensi, convenisse in unum 〈◊〉〈◊〉 Episcopi plurimi cum presbyteru 〈◊〉〈◊〉 diaconis, praesente 〈…〉〈…〉 parte. Sed & sesquialtero fere post seculo 〈◊〉〈◊〉 inter Catholicos & Donatistas intersuit Havius Marcellinus Tribunus & Notarius ab Honorio & Thcodosio Impp. missus, ut principe loco sedens judicaret. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Collatione prima. Et quomam libenter 〈◊〉〈◊〉 tribuit clementia principalis, & Concilium fieri intra Asricam univer∣sale decrevit, utriusque partis juxta poscentibus, huic me dispu∣tationi principe loco judicem voluit residere. Et tamen cundem Marcellinum modestissime de se sensisse testantar haec ipsius ver∣ba, in ejusdem collationis exordio: Licet supra meritum meum hoc cognoscam esse judicium, ut inter cos videar judicare, a qui∣bus me potius decuerat 〈◊〉〈◊〉 Scio Pamelium sic 〈◊〉〈◊〉 dicturumque, plebem intersuisse quidem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 au∣tem dixisse sententiam. Ostendimus supra 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 five 〈◊〉〈◊〉 Plebis in Ecclesiae negotiis expediendis requiri. Et hoc fere est quod passim dici solet, Conciliorum de∣creta non ante vim obtinere, donec ab Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 Atque eo nomine quaedam à Concilio Tridentino definita, in Galliis etiamnnm locum non habent. Princi∣pum & qui eorum vices obeunt in Conciliis praesidentia alio nititur fundamento: non enim temere Constanti∣nus se Episcopum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dixit & gessit.
• ¶ 1.961

  Rigaltius ait, Stantes dicit, quos perse∣cutio non prostraverat, non everterat, non desecerat. Stantes non tapsos. 〈◊〉〈◊〉 quos integros & incolumes sides sua & Domini tutela protexerat.
• d 1.962

  Et in unum, Bod. 1. Neap. & unam, Vet Innom. Spir. Foss.
• e 1.963

  Expetit, Bod. 1.
• f 1.964

  Nitantur, Lin.
• g 1.965

  Temporibus istis, Neap.
• h 1.966

  Sic, Neap. Foss. Ecclesiastico nomine, Imp.
• ¶ 1.967

  Ecclesiae nimirum, ut extorres 〈◊〉〈◊〉 deant, & lapsi restituantur. 〈◊〉〈◊〉 Christianismum denotar.
• i 1.968

  Affectus indulgentiam, Lin.
• ¶ 1.969

  Pax 〈◊〉〈◊〉
• k 1.970

  Lapsorum subsequatur & poenitentia. Lin.
• l 1.971

  Poenitentiam, Bod. 1.
• a 1.972

  Turbare, Spir. Foss.
• b 1.973

  Inquieti fuerint, Neap.
• * 1.974

  Auxilium pacis non petiisse.] Rigaltius ait, Hoc est veniae sive indulgentiae.
• * 1.975

  Pulsent Ec∣clesiae fores Lapsi, sed non confringant.
• c 1.976

  Ut transiliant, Vet. Innom. 〈◊〉〈◊〉
• d 1.977

  Poenitentia non otiosa, Lin.
• ¶ 1.978

  Rigaltius ait, Ad veniam, ad mi∣sericordiam promerendam, sive impetrandam, gemitus & fletus amari fungantur advocatorum vicem.
• ¶ 1.979

  Ri∣galtius ait, Tertull. sub finem lib. de paenitentia.
• ¶ 1.980

  Rigaltius ait, Sunt enim signa, mysberia, & sacramenta dolentis ac vere paenitentis ani∣mi; petitio modesta, postulatio verecunda, humilitas necessaria, patientia non otiosa, excubatio ad castrorum coelestium portas, quod est limen Ecclesiae. Omnia 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 sacramenta prae∣clare describit Tertullianus. lib. de Paenitentia. Itaque exo∣mologesis prosternendi & humilificandi hominis disciplina est, conversationem injungens misericordiae tllicem. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 habitu atque victu mandat, sacco & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sordibus obscurare, animum maeroribus dejicere, illa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tristi tractatione mutare. Ceterum pastum 〈…〉〈…〉 nosse, Jejuniis preces alere, ingemiscere, lacrymari 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 noctesque ad Dominum, presbyteris advolui, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 geniculari, omnibus fratribus legationes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 jungere. Rectius fecerit qui per Sacramentum 〈◊〉〈◊〉 intellexerit legem Christianam, quae fidei 〈◊〉〈◊〉 supra audit. Qua phrasi utitur etiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Anima, & alibi passim. Ita legem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tum Judaicum appellat idem Tertullianus in 〈◊〉〈◊〉 c. 19. cui opponit nostrum, sive 〈◊〉〈◊〉
• e 1.981

  Citari, Lin.
• * 1.982

  Mat. 18. 32.
• * 1.983

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.984

  Luc. 12. 9.
• * 1.985

  Mat. 22. 12.
• f 1.986

  Non habentium manus. Bod. 1.
• g 1.987

  Va∣stam & tetram, Vat.
• h 1.988

  Longe persecutionis, Lin.
• i 1.989

  Sic, Bod. 1. Credimus, Imp.
• ¶ 1.990

  Quanquam ab Ecclesia cautum, ut 〈◊〉〈◊〉 sine Pace excederet; requirebatur tamen aliqua 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 paenitentia, & professa frequenter suorum detestatio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 insuper & gemitus & fletus, quae dolentis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 animi signa prodiderunt, & demum Lan∣guidus, divinae nisericordiae relinquendus, Deo ipso sciente quid de 〈◊〉〈◊〉 faciat, & qualiter judicii sui examinet ponderae. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sacerdos nondum judex erat constitutus.
• a 1.991

  Ut in eo, Bod. 1.
• ¶ 1.992

  Rigaltius ait, Sic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 appcllat Cyprianum Carthaginis Episcopum.
• ¶ 1.993

  Rigaltius ait, Horum mentionem sa∣cere videtur Eusebii historia sexta c. 43. ex Cornelii quadam ad Fabium epistola. Ait Novatum, quosdam de Confessoribus vt∣ros optimos inter ipsa initia sibi assumsisse: & in its fuisse Max∣imum ecclesiae Romanae presbyterum, & Urbanum qui secundo confessores extiterant. Sed & Sidonium, & Celerinum, qua valde clari in Confessoribus habebantur, eo quod omnia tormen∣torum genera superaverant. Observandus hic titulus 〈◊〉〈◊〉 Christiani, Consessor.
• * 1.994

  Ad Pamela num. XXTI. In Erasm. edit. deest. In Manut. l. 5. Ep. 12. Solatia quae ex Cypriani literis perce∣perunt; o∣mani Confes∣sores, grati agnoscunt.
• * 1.995

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.996

  Fratrum per, Lam. Bod. 2. Ben.
• c 1.997

  Et recti sumus, Bod. 2. Lam. Ebor. NC. 1. & recreati, Ben.
• d 1.998

  Dolenti animae roboris fomenta, Lam. Lin. NC. 1. Bod. 2.
• e 1.999

  Instructius, Manut.
• f 1.1000

  Ut in turbido mari Voss. Pem.
• g 1.1001

  Exorta tranquillitas, Bod. 2. Ben. Lam. Ebor. NC. 1.
• h 1.1002

  Ut in laboribus, Ver. Ben.
• i 1.1003

  Lux refulgens, Ben. Bod. 2.
• k 1.1004

  In certamen animi, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1005

  Nec gladia∣tores in arenam, nec in aciem milites, impransi descen∣dere solebant.
• l 1.1006

  Gauderemus, Lam. Ebor, NC. 1.
• m 1.1007

  Quam qui exercuit, Bod. 2. Lam. NC. 1. Ebor.
• n 1.1008

  Iterum dicemus, Lam.
• a 1.1009

  Vocibus persequendi, Lam. Bod. 2.
• b 1.1010

  Quomodo facta, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• c 1.1011

  Quasi contemplati, Lam. NC. 1. Ebor. Ben. Bod. 1. 2. Vat. Vat. Innom.
• * 1.1012

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.1013

  Reddentem au∣ribus, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• e 1.1014

  Similiter sensimus, Bod. 2. Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• f 1.1015

  Sic, Bod. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1. accendit, Ben. intendit, Imp.
• * 1.1016

  Martyrium non paena sed felicitas.
• g 1.1017

  In ipso interitu, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2. Ben.
• h 1.1018

  Saevientis secularis potestatis Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• i 1.1019

  Jam extorto, Bod. 2.
• k 1.1020

  Excruciato corpore, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• l 1.1021

  Jam celerem sistere, Ver.
• ¶ 1.1022

  Hoc Mar∣tyrum privilegium perpetuo inculcant veteres.
• m 1.1023

  Excarnificatum & excoriatum, Lam. Bod. 2. Ebor.
• n 1.1024

  Detrimentum vitae putare vixisse, Vat. Bod. 2. vicisse, Ver. Ben.
• o 1.1025

  Et qui plus animam suam, Ben. diligit quam me, non est me dignus, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• * 1.1026

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1027

  〈◊〉〈◊〉
• p 1.1028

  Patiuntur, Lam. Ebor. NC. 1.
• q 1.1029

  Beati estis, Bod. 1.
• r 1.1030

  Odio habuerint, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 2. Ben.
• * 1.1031

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1032

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1033

  Pamelius ait, Oratio consarcinata ex Mat∣thaei & Lucae evangeliis. Nam verba haec: sic enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prophetis patres eorum, Lucae sunt; apud Matthaeum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ista: sic enim persecuti sunt prophetas qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• s 1.1034

  Praesides stabitis, Bod. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.1035

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.1036

  Sed & Paulus, Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• * 1.1037

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.1038

  Oves occisionis, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2. Ben.
• c 1.1039

  Superamus, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. Ben.
• ¶ 1.1040

  Vid. quae dicta ad l. 3. Quir. c. 18.
• d 1.1041

  Perlegamus, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.1042

  Voces Evan gelicae, faces ad inflam∣mandam si∣dem.
• e 1.1043

  Cessi∣mus, vincimus, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• f 1.1044

  Civitatem leges, Ver.
• g 1.1045

  Sed fundere, Lam. Ebor. NC. 1.
• h 1.1046

  Certamine ubi decertat fides, Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• i 1.1047

  Martyres praelio, non distulisse, Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• ¶ 1.1048

  Universos nos nimirum. Aut 〈◊〉〈◊〉 diebus omnibus.
• k 1.1049

  Liberius, Lam. Ebor. NC. 1.
• l 1.1050

  Probet ac formet, Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• m 1.1051

  Qua optimus, Ver. quia, Vat.
• n 1.1052

  Perforari, galeam salutis quae non potest frangi, Lam. Ben. Ebor. Bod. 2. NC 1.
• o 1.1053

  Hostiae destinatae, Ver. Ben.
• * 1.1054

  In Lapsorum causa senten∣tiae Cypriani acceditur.
• p 1.1055

  Licet à fratribus, Manut licet inter initia, Ben. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• q 1.1056

  Semper, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• r 1.1057

  Robustius provocasti, Lam. Ebor. NC. 1.
• s 1.1058

  Extorsisse dicuntur, Lam Ebor. Bod. 2. NC 1.
• * 1.1059

  Mat. 7. 6.
• t 1.1060

  Prona facilitate, Ver.
• v 1.1061

  Cum tam grande delictum, Lam. Bod. 1. 2.
• ¶ 1.1062

  Rigaltius ait, Erant Cypriani aevo Subdiaconi & Le∣ctores. An hic omittuntur, quia subnomine diaconorum inte∣llig antur? Et quid Diaconis subjungit quasi ordinem Confesso∣rum, quando & Confessores etiam inter Presbyteros & Diaco∣nos erar reperire? Au fuit satis tales Confessores inter Presby∣teros & Diaconos fuisse spectabiles? ceteros, de laicis eximi, tantum virtutis eorum signandae gratia? ut jam denique stantes laici dicantur ea pars Ecclesiae quae numero constat sidelium, ex quibus sierent Confesseres, & Subdiaeconi; & Diaconi, & Pres∣byteri?
• a 1.1063

  Videamur preparare, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• b 1.1064

  Ibi enim, Ebor. Lam. NC. 1.
• c 1.1065

  Divinus metus, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1. Ben. Manut.
• ¶ 1.1066

  Ubi snperrit, & 〈◊〉〈◊〉? sic infra, ubi erit quod custodia squalidi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉?
• d 1.1067

  Cum tam facile, Lam. 〈◊〉〈◊〉. NC. 1.
• e 1.1068

  Lapsorum animi, Vat.
• f 1.1069

  Tempore, Lam. Ebor. NC. 1.
• g 1.1070

  Nihil enim, Lam. 〈◊〉〈◊〉 NC. 1.
• h 1.1071

  Impudens proficere, Lam. Ebor. impudens contulit, Vat.
• i 1.1072

  Subjectio: Hocell, Lam. Ebor.
• k 1.1073

  Sed de suo actu sustinuisse sententiam, Bod. 1.
• l 1.1074

  Hoc impreslo. 〈◊〉〈◊〉.
• m 1.1075

  Quod declives & trementes ruinas, Lam Ebor. Bod 2. NC. 1.
• n 1.1076

  AEstuantium Morbun, Ben. Vat. Lam. Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1.
• o 1.1077

  Enim, Bod. 1. 2. sanis corporibus, sed aegris medi∣cas dabitur, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• p 1.1078

  Tempestatem valetudinis non reprimat, Lam. NC. 1. Ebor.
• q 1.1079

  Attenuante sanari, Lam. Bod. 1. 2. NC. 1. Ben. attenuari, Ver.
• r 1.1080

  〈◊〉〈◊〉 tur produci, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Ben. Manut.
• s 1.1081

  Igitur ab impio, Lam. Ebor. NC. 1.
• t 1.1082

  O∣peribus malis, Ben. Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.1083

  Non aliter quam per pae∣nitentiam restitui expe∣ctent Lapsi.
• u 1.1084

  Ora polluta, Lam. NC. 1. Ben.
• w 1.1085

  Patienter sant, NC. 1. veris sermonibus, Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• x 1.1086

  Novellandus est animus, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. NC. 1. Ben.
• y 1.1087

  Creber poenitentiae gemitus audiatur, Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• z 1.1088

  Non semel tantum, sed & iterum, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.1089

  Fortasse magis probata altera 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 habet, non semel tantum, sed & iterum. At vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 na pars cultus idololatrici, in justis 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 versabatur; nihil immutandum duxi. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui olim Idola fletibus prosequebabtur, nunc 〈◊〉〈◊〉 tandem lugeant.
• a 1.1090

  Satisfacientes, Lam. Bod. 1. 〈◊〉〈◊〉 NC. 1. Ben.
• b 1.1091

  Non est impatientia, Bod. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1. Ben. Manut.
• c 1.1092

  Superave∣rit dolorem, Lam. NC. 1 Ebor. Ben. infidelis est, Ben
• d 1.1093

  Extinguitur, Vat.
• e 1.1094

  Cui non n∣deliter, Lam. Ebor. NC. 1. Ben.
• f 1.1095

  Praestentur. Incendium flammae, Lam. Ebor. NC. 1.
• g 1.1096

  Lamina, Ver.
• h 1.1097

  Restinguetur, Manut.
• i 1.1098

  Ejusmodi, Ver.
• a 1.1099

  Quod judicia patiuntur, quod carcere includuntur qui Christum, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2. Ben.
• b 1.1100

  Dei renuerunt, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• c 1.1101

  Ubi qui detenti gloriosas, Lam. Ebor. NC. 1. Manut.
• d 1.1102

  Praeferunt minimam patientiam, Ben. Vat. Lam. Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1.
• e 1.1103

  Quod nunc necessitate, Lam. Ebor. NC. 1.
• f 1.1104

  Nunc necessitate, Ben.
• ¶ 1.1105

  Rigaltius ait, Quaesita 〈◊〉〈◊〉 non est necessitas, sed quaesitus color & praetextus necefitatis, suta & simulata necessitas.
• ¶ 1.1106

  Gratiae divinae suppetiis.
• g 1.1107

  Op∣tamus te, beatissime ac gloriosissime Papa in Domino semper, Pam.
• * 1.1108

  Scripta in 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1109

  Ad Pamelii numeros XXXII. Ad Erasm. l. 3. Ep. 4. Monetur Clerus Car∣thaginiensis utliteras Cle∣ri Romani & Cyprianire∣sponsa, com∣municanda curet.
• h 1.1110

  Rufus, Lam.
• i 1.1111

  Ea, Ar. Ebor. Lam.
• k 1.1112

  Ut & scripta; Vat.
• l 1.1113

  Episcopis, Bod. 1.
• ¶ 1.1114

  Rigaltius ait, Etinar peregrinis episcopis bonorem babet, & Collegas suos vocat, & canone 〈◊〉〈◊〉 XIX. locus sacrificandi datur. Placet eis locum dari ut 〈◊〉〈◊〉. Praclarum est Aviti Viennensis de Maximiano quo∣lam antistite monitum Ad Casarium Arelatensem Epist. IX. Quantalibet vel temporum longitudine, vel itineris vastitate, genitalis patriae linquat habitaculum, peregrinus sacerdos dici non potest, ubi catholica reperiri Ecclesia potest. Quo sensu di∣ci etiam poterit, mininie esse probrosam nuncupationem Episcopi peregrini, quem Ecclesia sortitur aliunde quam ex proprio Pres∣byterio, vel propria patria. Peregrina communio de qua canones loquuntur, adeo parum fuit honorifica ut in poenam cederet. Sed hic loci, voces illae, de peregrinis Episcopi, tales solummodo denotare videntur, qui extra dioecesem suam versantur: scil. qui Carthaginem nego∣tii alicujus causa, fortasse Eclesiastici, accessistent.
• m 1.1115

  Diaconi, Ar. Lam. Ebor. NC. 2.
• n 1.1116

  Transferre, Neap.
• o 1.1117

  Satyro, Ar. Lectori nostro, Lam. Bod. 2.
• p 1.1118

  Una fide, Lin. Bod. 1. fidei, NC. 1. una fida, MR.
• q 1.1119

  Pluribus, MR.
• * 1.1120

  Ad Pamelii num. XXVII. In Erasmi E∣dit. deest. In Manut. l. 5. Ep. 6. Ecclesia su∣per Episcopos constituta.
• * 1.1121

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.1122

  Loquitur Ecclesiae, Bod. 1.
• * 1.1123

  〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1124

  Rigaltius ait, Cyprianus boc loco verba Christi laudantis Petrina fidei professionem, tu es Chri∣stus filius Dei viventis; cujus professionis gratia Christus Simo∣ni petrinum nomen indidit, & super quant preofessionem, velut super petram, adificaturum se dixit Ecclesiam suam, ad Epis∣copos transfert. Verba Christi sunt: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Matth. 16. 18. Et tamen Hieronymus in Epistola ad Marcellam: Apostolus Petrus, super quem Domi∣nus fundavit Ecclesiam. Et ipse Cyprianus Epist. XL. Cathe∣dra una super Petrum Domini voc fundata. Quod sic intel∣ligi debet, ut fit allusie Christi, significantis duritiem & firmi∣tatem fidei, per exemplum & siguamrpetra soliditate sua du∣rissima. Sic & Apostolus piscateres, a captura piscium, ad ho∣minum capturam traduxit. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 inquit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Plena sunt hujusmodi figurarum Evan∣gelia Christi. Qua homines quam plurimos divina suagratia ceperunt. Seneca dixit alicubi de Socrate, facetum fuisse, cujus 〈◊〉〈◊〉 per figuras procedere solitus erat. He vere figure sunt sebemata tropi, 〈◊〉〈◊〉, anigmata, fimilitudines: que sane fermonem faciunt facundiorem. Tantum abest ut verba haec senserit Cyprianus de Ecclesiae Romanae praerogativis 〈◊〉〈◊〉 intelligenda; ut exinde sua & aliorum omnium E∣piscoporum jura stabiliat atquc asserat. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Episcopos constituta. Videantur quae dicta sunt libro de Lapsis. Frustra agunt illi qui rem sibi confectam 〈◊〉〈◊〉 si aliquando legerint, super Petrum Dominum 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam; cum id de aliis Apostolis 〈◊〉〈◊〉 dicatur. porro in dialecto Syriaca vox 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ubique 〈◊〉〈◊〉 permaneat; & apud graecos ipsos, perinde sit sive 〈◊〉〈◊〉 sive 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dixeris.
• b 1.1125

  Hoc ita divina lege, Bod. 1. cum hoc ita, Bod. 1.
• c 1.1126

  Sic, Bod. 1. voluisle; quando, Imp.
• ¶ 1.1127

  Voces has prius de∣siderates, omnino textui inseri debere, res ipta monet.
• d 1.1128

  Nec Domini, Manut. Bod. 1.
• e 1.1129

  Invicta patiatur, Bod. 1. Manut.
• * 1.1130

  Mat. 22.32.
• * 1.1131

  Non hac la∣bes lapsos om∣nes invasit, ut insolenter pacem depos∣cant.
• ¶ 1.1132

  Rigaltius ait, Magnifice pro 〈◊〉〈◊〉 ac disciplina fidei Christianae. Sic Martialis in 〈◊〉〈◊〉 seculi dixerat, grande opus, & grandia verba. Glossa 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Magnopere. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 magnificium. 〈◊〉〈◊〉 grande officium. Juvenalis, grande carmen, pro 〈◊〉〈◊〉 Tertul. grandiores fabule. Granditatem verborum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cla. or. ubi de grandiloquentia Demosthems. Iple 〈◊〉〈◊〉 infra Epist. XXXIII. Verba sublimia dixit, quae 〈◊〉〈◊〉 fidei testimonium dixerunt.
• f 1.1133

  Nunquam, Bod. 1.
• ¶ 1.1134

  Quicquid bene ab ipsis 〈◊〉〈◊〉 divinae gratiae acceptum referebant. Aut si si lectio codicis Bodleiani admittenda; non bene olim facta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 opposuerunt. Ac si Deus ob merita fuislet 〈◊〉〈◊〉 debitor.
• * 1.1135

  Lac. 17.12.
• ¶ 1.1136

  Rigaltius ait, In somnis. Per 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 visione. Supra Epist. VII.
• ¶ 1.1137

  Pamelius ait,〈◊〉〈◊〉 tam 〈◊〉〈◊〉 litere lapsorum, quamilla ad quas respondet, 〈◊〉〈◊〉 jam libelli Martyrum sorma nobis nota foret. 〈◊〉〈◊〉 nota Epist. 23.
• * 1.1138

  Scipta in 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1139

  Ad Pamelii numeros 〈◊〉〈◊〉. XXVIII. In Erasmi Edit. Erasmi. In Ma∣nut. l. 5. Ep. 3. Presbyter qui cum, Lapsis com∣municat, communione arcendus.
• a 1.1140

  Ex consilio, Bod. 1.
• b 1.1141

  Didensi, Bod. 1.
• ¶ 1.1142

  Pamelius ait, Si quid in reincerta 〈◊〉〈◊〉 licet, sit mihi verisimile Diddam pagum quempiam fuisse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Gaium bunc fuisse illius loci 〈◊〉〈◊〉, id est, quem nunc vocamus Pastorem sive Curatum, 〈◊〉〈◊〉 quia Diaconiillius mentionem facit. Porro locum 〈◊〉〈◊〉 obscurum fuisse hinc licet conjicere, quia non 〈◊〉〈◊〉 de eo occurrit mentio.
• ¶ 1.1143

  Rigaltius ait, Etenim Presbyteri & Diaconi, intermpestive ac pramature cum Lapsis communicando oblationes eorum, hoc est orationes & eleemosynas, poenitentiam nondum probe consignatam, crudas adhuc opera∣tiones, ac per hoc divinae majestati minime gratas, allegassent. Nimirum poenitentes & Presbyteris & Diaconis & omnibus fratribus legationes deprecationum suarum injungebant, ut ait Tertullian. lib. de paenit. Videantur quae dicta in notis ad Epist. 5. De oblatione vero pro mortuis quae haben∣tur in notis ad Ep. 2. Porro observari potest quod in Epist. 16. ubi passim in Exemplaribus legitur, Offertur nomen eorum. Latinus Latinius, legendum suadet, & co∣dicis cujusdam vaticani fidem appel at, offertur nomine corum, quae quidem lectio videtur magis apposita.
• c 1.1144

  Utilitate consultum, Bod. 1.
• d 1.1145

  Adulatio∣ne corrupta, Bod. 1.
• e 1.1146

  Domini, Bod. 1.
• * 1.1147

  Apoc. 2.5.
• * 1.1148

  〈◊〉〈◊〉 30.15.
• ¶ 1.1149

  Obicem illis ponunt. Impedi∣unt. Quomodo Tribuni intercesserunt; hoc est rem, pro magistratus potestate, impediverunt.
• f 1.1150

  Scriptum esse, Bod. 1.
• g 1.1151

  Beatos esse, Bod. 1.
• * 1.1152

  〈◊〉〈◊〉. 3.12.
• a 1.1153

  Saturatis, veritas, Bod. 1.
• b 1.1154

  Blandientis, Rigalt ex conject.
• * 1.1155

  Quaeritur qua poena a∣nimadverti in illos debe∣ret, qui cu∣ram sibi in Ecclesia com∣missam, dere∣liquerunt.
• c 1.1156

  Puto, me debere senten∣tiam dare, Bod. 1.
• ¶ 1.1157

  Rigaltius ait, Sic supra: solus rescribere nihil potui.
• ¶ 1.1158

  Quaestio haec non tantum ad Philu∣menum, Fortunatum, & Favorinum, spectat; sed pluri∣mos alios qui forte graviore poena digni, siquidem nec locum suum vel sero repetendum putaverunt.
• d 1.1159

  Sorte repetendum, Bod. 1.
• ¶ 1.1160

  Invita aut inscia ple∣be, nihil in Ecclesia geri saepius monitum.
• ¶ 1.1161

  Ri∣galtius ait, Sic edidit Pamelius, cum 〈◊〉〈◊〉 legeretur in li∣bris quidem impressis, à divisione mensurantium: in manuscrip∣tis autem quibusdam, à ditione; in aliis, aditione. At in nonnullis ex utraque conflata est tertia, quam esse arbitror veram, Interim se à dictione mensurnantium contineant. Hoc est, non dicant se mensurnantes, non dicant in numero men∣surnantium, nihil capiant ex divisionibus mensurnis, quarum fiet mentio Epist. XXXIX. Sane Pamelii conjectura co minus ferenda est, quod apertistime repugnat auctoris menti. Nam hoc in primis cavet Cyprianus, ne quid absente 〈…〉〈…〉 causa Philumeni, Fortunati, & Favorini sed integris 〈◊〉〈◊〉 bus ad suum reditum differantur: Pamelius 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 à divisione mensurnatantum abstineant. 〈◊〉〈◊〉 ab Ecclesia sic abstinet, ut nec mensurnantes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 appellationis aqua ac sportulantium rara sunt in 〈◊〉〈◊〉 vestigia. Conjecturae Rigaltii refragatur non modo 〈◊〉〈◊〉 39. Sed & optimus codex Bodleianus primus. 〈◊〉〈◊〉 habet, à divisione mensurna. Porro nec locumbi∣bet Latinii conjectura, qui legendum fundet 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. scil. à consuetudine ceterorum Presbyterorum. Tertulliani aevo, Modicam unusquisque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 die, apponebat. Quam sic collatam, depositum 〈◊〉〈◊〉 appellat, Apologet. c. 39. Videntur isti fugitivi 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiasticae subjecti, quae dicitur suspensio a 〈◊〉〈◊〉. Sed causa haec cautius videbatur pertractanda, 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus ob secessum suum, simili invidia 〈◊〉〈◊〉.
• e 1.1162

  Et cognitio haec differatur, Bod. 1.
• * 1.1163

  Scripta in 〈◊〉〈◊〉
• * 1.1164

  Ad Pamili∣num. XXIX. in Erasm. Edit. deest. in Manut. l. 5. Ep. 5. Plebs Car∣thaginiensis certior red∣ditur de tc∣meritate lap∣sorum qui pacem depos∣cebant.
• a 1.1165

  Sic, Bod. 1. de quorundam temeritate, Manut.
• ¶ 1.1166

  Deliberata. Tertull. in Apologet. c. 6. Etram circa ipsos Deos vestros qua prospecte decreve∣vant Patres vestri, iidem vos obsequentisimi rescidistis.
• b 1.1167

  Salubribus obtemperaverit, Bod. 1.
• ¶ 1.1168

  Nimirum quod Matt. 18. 17. dicitur. Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus & publicanus.
• c 1.1169

  Frater carissime, Bod. 1.
• * 1.1170

  Scripta in secessu.
• * 1.1171

  Ad Pamelii num. XXX. In Erasmi Edit. deest∣in Manut. l. 5. Ep. 13. Ecclesia Ro∣mana senten∣tiam suam de Lapsis, cum Carthagini∣ensis decretis consentien∣tem proponit.
• d 1.1172

  Temperata, Bod. 1.
• e 1.1173

  Juste coerces, & cohortando, Bod. 1.
• f 1.1174

  Salutis ostendis, Bod. 1.
• ¶ 1.1175

  Rigaltius ait, Mox dicet, tampetulanter.
• ¶ 1.1176

  Rigaltius ait, Idolo∣latria. Mox dicet, atque delicto. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ipse Cyprianus delictorem posuit pro desertere.
• * 1.1177

  Lapsis adhi∣bita indul∣gentis, ad E∣vangelii nor∣mam 〈◊〉〈◊〉
• a 1.1178

  Alicunde, Bod. 1.
• b 1.1179

  Videbitur veritatem, Bod. 1.
• ¶ 1.1180

  Pamelius ait, Vides hic bis∣usit at am, Christiane lecter, vocem indulgentia, in eadem pror∣sus significatione, qua nunc 〈◊〉〈◊〉: habes candem supra bis repetitam Epist. 20. & Epistola quoque sequenti. Itane ex Romanae Ecclesiae usu, Thesaurus iste omnium Episco∣porum fidei est concreditus, nec pontificis Romani est praerogativa? Itane mortuis hic ex Martyris nostri pla∣citis post Purgatorii flammas, aditus in coelum panditur? Aut demum Cypriani seculo coelum venale 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.1181

  Sic, Bod. 1. qui, Imp.
• d 1.1182

  Disere∣pat. Bod. 1.
• e 1.1183

  Agere cogentur, Bod. 1.
• f 1.1184

  Nomen ex Evangelio laborat, Bod. 1.
• g 1.1185

  Quo pacto salutem quam se si se habituros, Bod. 1.
• * 1.1186

  Argumento est pacem à confessporibus concessam, gratia tan∣tum & favore inniti, quod lapsi ad Episcopes re∣mittantur.
• h 1.1187

  Qui ad Episcopum, Bod. 1.
• ¶ 1.1188

  Rigaltius ait,〈◊〉〈◊〉 disciplina infringi censebat B. Martyr, quod à 〈◊〉〈◊〉 libelli corrogarentur, cum tamen ii pacem dare 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, sed ad Episcopos suos unumquemque mittere solerens.
• ¶ 1.1189

  Rigaltius ait, Fratrem vocant 〈◊〉〈◊〉 Carthaginis, quem initie Epistola Papam 〈◊〉〈◊〉.
• i 1.1190

  Animus aegrotans, Bod. 1.
• a 1.1191

  Dilationis, Bod. 1.
• * 1.1192

  Seditiosa pa∣cis postulatie, 〈◊〉〈◊〉 factioni im∣patanda.
• b 1.1193

  Sibi jam pacem, Bod. 1.
• ¶ 1.1194

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Romani sidem Carthaginiensis Ecclesiae laudant.
• ¶ 1.1195

  Contumeliose adversus 〈◊〉〈◊〉 dicta.
• c 1.1196

  Sic, Bod. 1. In Dei facerdotem, Ma∣nut Morel.
• ¶ 1.1197

  Rigal∣tius ait, Hunc bareticum Epist. IV. in Lambesitana colonia 〈◊〉〈◊〉 multa & gravia delicta nonaginta episcoporum sententia 〈◊〉〈◊〉 fuisse dicet. Videatur Concilii Carthaginien∣〈◊〉〈◊〉 suffragium LXXV.
• * 1.1198

  Privatus Lambesita∣nus Roma∣nam Ecclesi∣am minime latuit.
• d 1.1199

  Tanquam follicitam, Bod. 1.
• ¶ 1.1200

  De qua maxime solliciti tene∣mur, unitate scil. Ecclesiae: unde cum ex conciliorum decretis contingeret haereticos communione privari, sta∣tim vicinae Ecclesiae certiores reddebantur.
• e 1.1201

  Nos docet, Bod. 1.
• ¶ 1.1202

  Rigaltius ait, Hac pertinent ad sol∣licitudinem Cypriani erga omnes Ecclesias & ad unum illum episcopatum, cujus partem à singulis Episcopis in solidum teneri ait, libro de vnit at & Ecclesia.
• f 1.1203

  Sic legitur in Veronen. Pamelius ediderat: cum antehac quidam ex ipsius nequitiae cohorte veriislet vexillarius Privati, & furto ac fraudulenter literas à nobis elicere curaret.
• ¶ 1.1204

  Communicatorias ni∣mirum.
• ¶ 1.1205

  De temporis spatio quo Moyses & Maximus carcere inclusi fuerant, consulantur An∣nales.
• a 1.1206

  Praesentavit, Corb.
• * 1.1207

  Ad Pamelii numeros Ep. XVI. Ad E∣rasm. l. 2. Ep. 4. Confessores Romani, re∣ties Confesso∣res quoties rogati.
• * 1.1208

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.1209

  Congressionibus, Bod. 1. Thu.
• c 1.1210

  De caritate, Corb.
• d 1.1211

  Sic, Vat. Foss. Corb. ornamenta, Ver.
• ¶ 1.1212

  Pro istis reposuit Ri∣galtius ornamenta: sed cum dicat Cyprianus se in Celerini sermonibus Martyres audivisse, magis ad rem facit ut addat se bortament a cum illis sentire, quam ornamenta.
• e 1.1213

  Cordibus adhaeremus, Pem. Voss. 2. Eb. Lam. Lin. NC. 1. 2.
• f 1.1214

  Caritas nostra, Ebor.
• g 1.1215

  Separari enim, Lam.
• h 1.1216

  Me hic affectio, N. Fab.
• i 1.1217

  Et in sacri∣ficiis, Lam.
• ¶ 1.1218

  Ri∣galtius ait, Jam Tertullianus dixer at, offerre sacrificium, & Sacrificiorum orationes, & libra IV. adversus Marcionem, pag. 502. ubi agit de Novi Testamenti sacrificiis, Sacrificio∣rum officia potiora significari ait verbis istis Malachia prophe∣ta: Non est voluntas mea in vobis, inquit Dominus, & sacrifi∣cia vestra non excipiam de manibus vestris, quoniam à solis ortu usque ad occasum glorificatum est in nationibus nomen meum, & in omni loco sacrificium offertur nomini meo, & sacrificium mundum, scilicet simplex oratio, de conscientia pura. Libro 111. pag. 497. sacrificium illud mundum sic explicat: glorie gloriae scilicet relatio, & benedictio, & laus, & bymni: & eodem li∣bropag. 512. Hominem quondam peccatorem, verbo mox Dei emaculatum, offerre debere munus Deo apud templum, oratio∣nem scilicet, & actionem gratiarum apud 〈◊〉〈◊〉 per 〈◊〉〈◊〉 fesum catholicum Patris sacerdotem.
• ¶ 1.1219

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 sacrificia fiebant à Presbytero qui pro populo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, populi preces allegabat Deo. Perinde est ac ti 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae publica, & nostra privata.
• k 1.1220

  Secreto privatis, MR.
• l 1.1221

  Vestris Domini faventiam, Lam. Bod. 3. NC 1. 2. Lin.
• m 1.1222

  Sperantes, Bod. 1. Vat. Thu. Corb.
• ¶ 1.1223

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: positus in coelestibus castris divina jam 〈◊〉〈◊〉
• n 1.1224

  Conscenditis, Lam. NC. 1. Ebor.
• o 1.1225

  Non sub∣trahitis, Bod. 1. Thu. Foss. Corb.
• ¶ 1.1226

  〈◊〉〈◊〉 Rogandi formula fuit, Serva animam tuam. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vocibus amici & propinqui non Christiam, monere 〈◊〉〈◊〉 solebant amicos sive propinquos, ne perirent fine 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 Christiane veritatis & coclesoum ignari. Nam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vetabat, ne quis ultro se offerret. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & parabolani: eadem vero disciplina cavetur, qua 〈◊〉〈◊〉 suam sic amet, ut pro Christi nomne 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ipse proconsul Cyprianum, quem jam Imperatorum 〈◊〉〈◊〉 jusserant, hortabatur, Jusserunt te 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Respondit ille: Non facio. Proconsul 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Augustini de passione S. Cypr. mar.
• p 1.1227

  Praeligistis, Lam. Ebor. NC. 1.
• q 1.1228

  Manens in praeliis, Lam.
• * 1.1229

  Martyrum decus omne feculi hono∣res superat.
• a 1.1230

  Etiam, Pem.
• b 1.1231

  Transmeavit hibernus, Bod. 1. 3. Lin. Ebor. NC. 1. 2. Thu. Foss. hiber∣num, Corb.
• ¶ 1.1232

  Crediderim veriorem esse lectionem, quam plurimi codices commendant, trans∣meavit hibernum. Sic Tertull, adv. Marc. l. 1. Totus an∣nas hibernum. Porro de voce illa supra egimus.
• c 1.1233

  Sed vos inclusi, Bod. 1. Lin. Ebor. NC. 1. 2. Thu. Foss. Corb.
• d 1.1234

  Pensatis Bod. 1. Thu.
• e 1.1235

  Igne perspicitis, Bod. 1. Corb.
• f 1.1236

  Jam probati, Lam. Ebor. Bod. 1. 3. NC. 1. 2. Thu. Foss. Corb.
• ¶ 1.1237

  Priorius ait, Tertullianus capit. 2. ad Martyres eodem eloquio detonat ut Martyres ad∣••hortetur ad vincenda etiam carceris diserimina, squalorem, ••egestatem. Custodiarium autem vocat ibi carcerem.
• g 1.1238

  Fugendi temporis. Lam.
• h 1.1239

  Torcular nostrum, Man.
• i 1.1240

  Torquente, Pem. Bod. 3. Voss. 2. Lin. Lam. torquente sentitis, Thu. Foss.
• * 1.1241

  Minime promtum di∣cere, an bea∣tiores illi qui semel an qui diu Marty∣res.
• ¶ 1.1242

  Rigaltius ait, Ad pro∣pagationem nominis Christiani, inter tot tamque atroces per∣secutionum procellas, quae non raro plebem, atque etiam plebi regende prapositos evertebant, omnibus modis allaborandum suit episcopo, ut populum & clerum haberet devotae Christo fidei retinentissimum. Quod cum perfici nullo magis consilio posset, quam proposit a Confessoribus Christi felicitate prasentisi∣ma, moram ejus adipiscendae abrogari posse omnem, placuit Mar∣tyrii praerogativa. Ne forte illius obtinendae spes in judicii sive resurrectionis tempus dilata minus strenuos milites faceret. Itaque Martyres statim a certamine ad coronum, hoc est, ad Domini complexum & osculum missi. Interea vero etiam an∣te Martyrii consummattonem Confessoribus optimis indultum ut pacem Lapsis impetrarent, quam non nisi per tristissimis longi temporis austeritates, secundum Ecclesiae disciplinam sperare potuissent. Hac igitur Epistola Cyprianus paratissima felici∣tatis aeternae gaudia Confessoribus exhibet, ut corum exemplo ceteros ad Martyrii constantiam erigat accendatque. De os∣culo Domini superius actum. Negotium istud ita expli∣cat Rigaltius, ac si Episcoporum consilio & artificio, proposita esset Confessoribus Christi felicitas praesentissima. Opinionem hanc illi ex sacris literis hauserunt. Luc. 23. 43. Phil. 1 23. Apoc. 14. 14. & alibi passim.
• k 1.1243

  Comitum gloriam, Pem. Lin. Ebor. NC. 1. 2.
• l 1.1244

  Vestra confessio, Thu. Bod. 1.
• m 1.1245

  Subiicitur, Thu. Foss.
• n 1.1246

  Quo scilicet, Bod. 1. Thu.
• a 1.1247

  Vicerit honoretur, Man. Voss. 1. 3. MR. Thu. Foss. Corb. vicerint honorentur, Bod. 1. 3.
• b 1.1248

  Fratres beatissimi, Pem. Lam. Lin. Ebor. Bod. 3. NC. 2. Corb.
• * 1.1249

  Confessorum in precibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 facien∣da.
• ¶ 1.1250

  Rigaltius ait, Chriftanus sum. Tertullianus Apolog. ad tyrannum praesidem: 〈◊〉〈◊〉 homo, Christianus sum, quod est dicit: tu vis audi∣re quod non est. Purificationem confessionis dicit Cyprianus, 〈◊〉〈◊〉 baptismo, sive lavacro sanguinis pro Christo fusi susiomma delicta purgantur. Vocem illustrem dicit, quemadmodum Celerinus Epist. ad Lucianum, dicit, Floridam confessionem. Hoc est purpuream, sanguineam.
• c 1.1251

  Subactis, Foss. 〈◊〉〈◊〉.
• d 1.1252

  Domini bonitate, Pem. Lin. NC. 2. Voss. 2. Bod. 1. 3. Thu. Foss.
• e 1.1253

  Super petrae robustam molem, Bod. 3.
• ¶ 1.1254

  Rigaltius ait, Sic Fpist. 〈◊〉〈◊〉 v. Graves viros, & semel supra petram solida 〈◊〉〈◊〉 fundatos.
• f 1.1255

  De ordinationibus, Bod. 1. ordinandis, Pem Corb. ordinationibus 〈◊〉〈◊〉, Bod. 3. NC. 2. Lin.
• ¶ 1.1256

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 facere, Lampridio. Alexander Severus 〈◊〉〈◊〉 luisset vel 〈◊〉〈◊〉 provinciis dare, vel procuratores 〈◊〉〈◊〉 ordinare, nomina eorum proponebat duebatque 〈◊〉〈◊〉 quum id Christiani facerent in pradicandis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sunt, non sieri in provinciarum 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1257

  Ad Pamelii num. Fp. XXXIII. Ad Erasm. lib. 2. Ep. 5. Certior fit Ecclesia Car∣thaginiensis de ordinatio∣ne Aurelii.
• * 1.1258

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1259

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 jampridem communi consilio ommum nostrum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 urgente promotum est.
• g 1.1260

  Probatus est, Voss. 2. & Deo suo, Voss 2. Lam. Bod. 3. 〈◊〉〈◊〉. Lin. NC. 1. 2.
• h 1.1261

  Virtute, Lam. Ebor. Lin. Bod. 1.
• i 1.1262

  Vicit excursu, Corb.
• ¶ 1.1263

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 MS. Corbeiensi legitur. Excursu. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tanquam prolusionem ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cap. 9. Ad cursum praecipue 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 majore impetu in hostem procurrant.
• a 1.1264

  Fortior pugnavit, Bod. 1. Voss. 2. repugnavit, Lam. Lin.
• b 1.1265

  Praelio passionis, Bod. 3. confessionis quotiens, NC. 1. 2. Ebor. Lin.
• c 1.1266

  Parum fuerat autem, Bod. 3.
• d 1.1267

  An quod honore, Lam.
• * 1.1268

  Optime me∣reutes, per gradus in 〈◊〉〈◊〉 promovendi.
• e 1.1269

  Quam celebrantibus, Lam. NC. 1. 2. Lin.
• ¶ 1.1270

  Rigaltius ait, Quemadmodum Persius 〈◊〉〈◊〉 grandia verba morituri Catonis. Verba sublimia, quae 〈◊〉〈◊〉 Christum confessa sunt. Qualia sunt illa Romani 〈◊〉〈◊〉 apud Prudentium.
• ¶ 1.1271

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Romanus: Audite cuncti, clamo longe, praedico, 〈◊〉〈◊〉 de catasta celsior. Catasta, pegma plerumque ligneum, 〈◊〉〈◊〉 Romanam esse ait Casaubonus, sed Graecae, vel potius 〈◊〉〈◊〉 originis, ad illud Pressi ne sit praestantior alter, 〈◊〉〈◊〉 rigida pingues plausisse catasta. Martialis dixit, 〈◊〉〈◊〉 catafta ferreae martyres impositi, illic erant conspicui 〈◊〉〈◊〉 multitudini. Unde gloriosissimum suit Aurelio, ab illa 〈◊〉〈◊〉, ubi Christum fortissime confessus erat, ad consimilem in Ecclesiamachinam machinam venisse, ut in conspectu fratrum divinas 〈◊〉〈◊〉 personaret. Lectores in Ecclesia sacras lectiones de 〈◊〉〈◊〉 recitabant, sive de ambone. Hinc etiam illa apud Scriptors Eccl. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Epistola 〈◊〉〈◊〉 inloco altiori constitui gloriosos vultus. Confessorum 〈◊〉〈◊〉 adhuc in ordine Lectorum.
• ¶ 1.1272

  Rigaltius ait, Quae 〈◊〉〈◊〉 sequuntur, depravatissima sunt in editione 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 ex Veronensi & Corbeiensi: Et quoniam semper gaudium proper at nec potest moras serre latitia, Dominico le∣git interim nobis, id est, auspicatus est pacem, dum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Hoc vero mens Cypriam. Aurelius noster, ordinatus a nobis Lector, munus illud suum apud Ecclestam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Verum cum buc adpulerit a Martyrio tam gloriose re∣versus, excipi sane debuit a nobis summa cum laetitia: Ft quoniam semper gaudium properat, nec potest moras serre lati∣tia, interea dum sese vobis ille cum pace Deo savente sistet, do∣minicis 〈◊〉〈◊〉 hic apud nos leget. Hoc est, aget apud nos qued apud Ecclesiam agendum illi suer at si pace srueretur, 〈◊〉〈◊〉 sedatis persecutionum suroribus. Auspicatus est autem optatisimam Ecclesiae pacem apud nos, dum apud nos suum illud no∣vitium legendi munus Ecclesiae dedicavit.
• ¶ 1.1273

  Hinc quis conjeceret, lectiones ex sa∣cra S. non in conventibus habitis stationum aut ahis heb∣domadae diebus; sed tantum dominicis celebratas: nisi supra dixislet. 〈◊〉〈◊〉 Dominum Confessa in his quae Dominus locutus est quotidie audiatur.
• f 1.1274

  Nobis, hoc die auspicatus est, dum, Ebor.
• ¶ 1.1275

  Rigaltius ait, Me seilicet Cyprianum Fpiscopum & sacerdotem vestrum. Modeste sacerdotem se tantum 〈◊〉〈◊〉. Ex Cypriani autem loquendi more, sacerdos est 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.1276

  Carissimi semper, Pem. Voss. 2. Lam. Lin. NC. 1. 2. & nost. i meminisle, Lam. NC. 1.
• * 1.1277

  Ad Pamelii numeros E∣pist. XXXIV. Ad Erasm. l. 4. Ep. 5. Certior sit fit Car∣giniensis de Celerino le∣ctore ordina∣to.
• * 1.1278

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1279

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1280

  Rigaltius ait, Commeatum permanendi adhuc aliquantilper in seculo, ut su∣pra accepto post gloriam commeatu in Ecclessia laude slorere. Ad hoc à Domino de media morte subtractos, ut insra, hac Epist.
• a 1.1281

  Sic, Lam. Pem. Voss. 2. Pamel. nobiscum literis, Rigalt.
• ¶ 1.1282

  Quo sensu referre ad senatum dici∣tur. Nimirum ut quod factum est, vestro suffragio ratum habeatur. Saltem quoad muneris sui utilius exercitium.
• ¶ 1.1283

  Rigaltius ait, Cyprianus exul ad Ecclesiae suae Presbyteros, diaconos & plebem scribit, se una cum 〈◊〉〈◊〉 Collegu, qui tunc sorte aderant, ordinasse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 virtutibus clarum. Celerino pro 〈◊〉〈◊〉 ac pudore suo munus oblatum detrectanti, haesitantique, visam in somnis Ecclesiam, quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cypriano suadenti cunctaretur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quidem suo se Celerinum adoptasse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cujus auctoritas major, 〈…〉〈…〉 etiam est industria Cypriam, visionum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 utentis.
• b 1.1284

  Sic, Ver. Lam. Pem. Bod 〈◊〉〈◊〉 Ebor. NC, 1. 2. est negaret, Rigalt.
• c 1.1285

  Cui plus licuit, &, NC. 1. 2. Ebor.
• d 1.1286

  〈◊〉〈◊〉 in∣gressus, Lam. Ebor. Ben. NC. 1.
• e 1.1287

  Admanentibus, Corb.
• f 1.1288

  Vincentibus firmior 〈◊〉〈◊〉 Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1289

  Priorius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quando Nervum esse tortorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 anorum 〈◊〉〈◊〉 crura alligabant, 〈…〉〈…〉 separatum, ut 〈…〉〈…〉 scilicet vi ut plerunque luxarentur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• g 1.1290

  Eminent 〈◊〉〈◊〉 apparenter in nervis hominis ac membris, Lam. Bod. 2. 3.
• * 1.1291

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.1292

  Gloria cicatricum memoriam custodit. Lam. Ebor. NC. 1.
• b 1.1293

  Laurentius, Pem. Egnati∣us, Lat.
• c 1.1294

  Christi confessione, Pem. Voss. 2. Lam.
• d 1.1295

  Palmas a Domino, Lam. Bod. 1. 3.
• ¶ 1.1296

  Rigaltius ait, Graeci 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 honori virorum fortium; qui tyrannum 〈◊〉〈◊〉 aut alias pro patria feliciter pugnaverant, ut hoc exemplo 〈◊〉〈◊〉 animos ad praeclara facinora erigerent. Christiani 〈◊〉〈◊〉 anniversariis laudes Deo dicunt, commemoratis eorum 〈◊〉〈◊〉 qui pro side Christo dict a Martyrium sortiter 〈◊〉〈◊〉 Vid. Notas ad Ep. 2. Forsitan huc spectantilla quae 〈◊〉〈◊〉 habet, de corona militis.
• ¶ 1.1297

  Priorius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈…〉〈…〉.
• e 1.1298

  Anniversarios, Pem.
• f 1.1299

  Majoris & laudis, Lam.
• g 1.1300

  Tam praeclara, Bod. 3.
• h 1.1301

  Currit & commeat, Lam.
• i 1.1302

  Dignitatis soboles Lam. Ebor. NC. 1.
• k 1.1303

  Sic, Lam. Ebor. Lin. Bod. 1. 3. hinc ad nos, Imp.
• ¶ 1.1304

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ait. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• l 1.1305

  Celebritate subnixus, Pem.
• m 1.1306

  Proficisci in Ecclesia, Bod. 3.
• n 1.1307

  Con∣fessor fratribus possit, Pem. Voss. 2.
• * 1.1308

  Is munere I 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉
• o 1.1309

  Virtutis & sidei Lam. NC. 1. Ebor.
• ¶ 1.1310

  Rigaltius ait, Ab anteces∣sore sive praeceptore sectator & 〈◊〉〈◊〉: a doctore 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 a disciplina: a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1311

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 videntur qui resurgunt, evigilantes à somno, velre∣valescentes à morbo, praesertim difficili.
• a 1.1312

  Nihil in humilitate, Bod. 1.
• b 1.1313

  Hoc eosdem, Lam. NC. 1.
• c 1.1314

  Fraternitas sortita. Bod. 3.
• ¶ 1.1315

  Rigaltius ait, Supra dixit, ad pulpitum post cat astam venire, Epist. praeced.
• ¶ 1.1316

  Rigaltius ait, Sic Epist. LXIX In honore sportulantium fratrum. Vide∣atur Epist. XXXIV. sub sinem. Vid. notas in Epist. 1.
• d 1.1317

  Divisiones menstruas, Pem. Lam.
• ¶ 1.1318

  Rigaltius ait, De quantitate 〈◊〉〈◊〉 communt totius Ecclesiae Carthaginiensis erogationi con∣tributa. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 erat alia de quantitate propria 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 XXX.
• e 1.1319

  AEquales, Bod. 1. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1320

  Minor natu, qui 〈◊〉〈◊〉 quintum 〈◊〉〈◊〉 annum nondum attigerat, & proinde ex 〈◊〉〈◊〉 moribus; 〈◊〉〈◊〉 ordinibus immaturus. Sic sup. Ep. 38. Minor in aetatis sue indole. Et hac Epist. Nec minor poterat.
• f 1.1321

  〈◊〉〈◊〉 vobis, Lam. Ebor. Bod. 2.
• * 1.1322

  Ad Pamelii num. Ep. XXXV. Ad Erasm. l. 4. Epist. 10. Certior sit 〈◊〉〈◊〉 Car∣thaginiensis de Numidico Presbytero ordinato.
• * 1.1323

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1324

  Rigaltius ait, Sic solet Cyprianus, quod absente clero per seipse facere ordinando 〈◊〉〈◊〉, ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Itaque infra dicet, interim quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 stola praecedenti, divinae dignationis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Celerinum lectoris officium; Epistola quoque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nationem Aurelii sussragia divina. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nas sed sacras jam olim habitas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 modo Hypodiaconorum, Diaconorum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Lectorum, usque adeo ut sere signa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nationem illorum contingerent.
• ¶ 1.1325

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nullo modo a S. Cypriano 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum jam alterius cujuspiam 〈…〉〈…〉 claro exantlato Martyrio, eo honore dignum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 primaria totius Africae Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sungeretur. Suadent enim id illa 〈…〉〈…〉 byter adscribatur Presbyterorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de nova ordinatione ipsius ne verbum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ordinatis nuper pluribus fesisse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 censebatur honos, ut cum 〈…〉〈…〉 Presbyteros sederet. Dicebantur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cardinari; atque etiam 〈…〉〈…〉 Annalista ut veteris Ecclesiae mores, ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 praxin accommodet. Sed non adeo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 credere; Ecclesiae Romanae Presbyteros, ita 〈◊〉〈◊〉 adscitos, ut exinde omnes Cardinales appellarentur.
• g 1.1326

  Confessionis muneri, NC. 2. confessionis & 〈◊〉〈◊〉 ac fidei honore, Ebor. Lin.
• h 1.1327

  Gloriosam Martyrum, Benev. Veron. Lam. Ebor. Lin. Bod. 1. 2.
• i 1.1328

  Ante praemisit, Benev.
• k 1.1329

  Igne crematam, NC. 2.
• l 1.1330

  Et pro mortuo propemodam relictus. Denique cum postmodum, Benev.
• m 1.1331

  Et retractus, & vix refocillatus, Veron. Manut.
• n 1.1332

  Refocillatus remansit invitus, Bod. 1.
• ¶ 1.1333

  E mortuorum acervo 〈◊〉〈◊〉 & fatali illo onere levatus.
• ¶ 1.1334

  Rigaltius ait, Indicto sibi adhuc à 〈◊〉〈◊〉 carne commeatu.
• * 1.1335

  An. 251.
• a 1.1336

  Presbyterorum nostram copiam, Lam. Ebor. Lin. Bod. 1. nostrorum, NC. 2.
• ¶ 1.1337

  Rigaltius ait, Ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sacerdotis, id est, Episcopi. Interim sedebit in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, qui est Presbyteratus. Nam & in tertio sacerdotii 〈◊〉〈◊〉 est diaconatus, nempe & diaconium, sicut presbyterium.
• ¶ 1.1338

  Rigaltius ait, Quod ostenditur 〈◊〉〈◊〉 ut supra dixit, dignatione.
• b 1.1339

  Quam plurima, Lam. Ebor. Bod, 1.
• ¶ 1.1340

  Rigaltius ait, Post 〈◊〉〈◊〉 scilicet confessionem.
• * 1.1341

  Ad Pamelii numeros Ep. XXXV III. In Erasam E∣dit. deest. In Manut. l. 5. Epist 7. 〈◊〉〈◊〉 una cum se∣ditionis suae sociis absti∣nendus.
• * 1.1342

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.1343

  Fraudes suas, Bod. 1.
• ¶ 1.1344

  Rigaltius ait, est illud, Dividere cum sratre nolito, quod est ad turpia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• d 1.1345

  A pastore oves separare, & filios à parente secernere, Bod. 1.
• ¶ 1.1346

  Rigaltius ait, Et in iis quidem ipsum Rogatianum, quem supra 〈◊〉〈◊〉. Epsit VII.
• ¶ 1.1347

  Rigaltius ait, Matricula 〈◊〉〈◊〉 continebat nomina personarum egentium. Cujus ergo necessitas benesicentia sra∣trum sublevabatur, ejus & nomen expungebatur; sic benisicen∣tia necessitatem, & cum necessitate nomen egentis expungebat.
• ¶ 1.1348

  Rigaltius ait, Tractavit hanc de artibus quaestionem Tertullianus libro de Idololatria. Artes au∣tem intellige Christiano minime indignas; non scenicas, aut tdo∣lolatriae saventes. Et quidem haec vera pauperum suble∣vandorum ratio; ut qui senectute & morbis prorsus confecti, publicis impensit omnino sustententur; ii ve∣ro qui licet ex laboribus quaedam vitae praesidia sibi comparare poterant, & tamen quae non familia nutri∣endae suffecerint lucrari, additamento quantum satis esset 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1349

  Ex∣istis enim qui in pauperum matricula erant; Ostiarii & minorum gentium clerici eligebantur. Quaeres ad oe∣conomiae Ecclesiasticae compendia spectabat.
• e 1.1350

  Sic, Bod. 1. illi intercesserit, Rig.
• a 1.1351

  Diligentiae vestrae, Bod. 1.
• ¶ 1.1352

  Rigaltius ait, Sic Ter∣tulltanus dixerat, Adsunt esse testes. In aliquo exemplari le∣gitur: qui primi expungi accersebantur.
• b 1.1353

  In morte, Vatic.
• c 1.1354

  In morte, Vatic.
• ¶ 1.1355

  Rigaltius ait, Sic supra: quod secum in monte non communicarent. Et hac scriptura a est omnium editionum & exemplarium, exceptis duo∣bus Vaticanis, in quibus utrobique legitur, in morte. Quasi Fe∣licissimus ille sit comminatus pacem nec in exitu mortalita∣tis daturum se iis qui Cypriano obtemperarent. nec celebratu∣rum se oblationes & sacrisicia ob commemorationes eorum. Ni∣bilominus vulgatam lectionem veram esse arbitramur. 〈◊〉〈◊〉 Fe∣licissimus proripuerit se cum plurimis, & per sactionem adver∣sus Ecclesiam secesserit in montem: proptereaque, ut perver∣sa conspirationis auctorem, Cyprianus contraria comminatione repercutiat. Sciat, inquit, sein Ecclesia nobiscum non commu∣nicaturum. Opponens Ecclesiam sidelium, monti sactioso∣rum. Comminatus est vobu, dixitque, vos non communicatu∣rosin monte cum ipso: Nos comminamur illi, ac dicimus, non communicaturum in Eclesia vobiscum. Et tamen haret scru∣pulus, quod in Epistolis sequentibus non saciat mentionem montis etsi verba multa saciat de Felicissimo deque illius factione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Montes semper venerationem habuere, tan∣quam loca coelo proxima: forte 〈…〉〈…〉 in monte docuit, & adorandum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Domino factum. Mat. 5. & Luc. 6. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sequaces, hic in Africa, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Sed & urbs crat in vicinia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 appellationem sortiebatur. Revera ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 montenses ab urbe dicerentur, quam a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rum accolae, montani & monticolae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 verisimillimum videtur, locum defignari in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Romae dicitur aliquis in monte Palatino 〈◊〉〈◊〉 aut Corinthi, in Acrocorintho habitare. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae Byrsa dicebatur a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 perhibetur; & fortassis in illa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conventus suos habuit.
• ¶ 1.1356

  Judicium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Unde dictum, judicas cognosce. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• d 1.1357

  Qui se, Bod. 1
• ¶ 1.1358

  Ad 〈◊〉〈◊〉 in Dioecesi sua agentem, videntur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 transmissae. Nec non & Herculano, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 reddendae, antequam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 traderentur.
• ¶ 1.1359

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Pamelius hic pro Novatiano restituit Rogatianum. 〈◊〉〈◊〉 perversus est titulus, nec satis ostendit ad quos 〈◊〉〈◊〉 wittaur. Apertior erit inscriptio ex editione Manutii: Caldomus, Herculanus & Victor, Collegis: Item Rogatiano 〈◊〉〈◊〉 Numidico, Presbyteris. Goulartius reponendum 〈◊〉〈◊〉 Caldonius cum Collegis, Herculano, Victori, 〈◊〉〈◊〉 & Numidico: compresbyteris, S. Simplicissima 〈◊〉〈◊〉 lectio quam tuetur, MS. Bod. 1. & interposito 〈◊〉〈◊〉 nomine damus, nam evidenter hac Epistola 〈◊〉〈◊〉 praecedenti quae à Cypriano dirigebatur Caldonio, Herculano, Rogatiano & Numidico. Notandum, quod & alibi observaste non piget, librarios in Epistolarum 〈◊〉〈◊〉 designandis sibi passim indulsisse.
• ¶ 1.1360

  Sententiam à Cypriano Iatam, 〈◊〉〈◊〉 mandando.
• * 1.1361

  〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉
• * 1.1362

  Ad 〈◊〉〈◊〉 numeros Ep. XXXIX. In Erasm. Edit. deest. In Manut. 〈◊〉〈◊〉 5. Fp. 16. Felicissimus, & 〈◊〉〈◊〉 sautores 〈◊〉〈◊〉 commu∣mone arcen∣tur.
• a 1.1363

  Extorrentibus, Manut. Bod. 1.
• ¶ 1.1364

  Rigaltius ait, Qui scilicet, cum 〈◊〉〈◊〉 Ecclesia, factus fuerat extorris propter nomen Christi. 〈◊〉〈◊〉 Rutilorum, videtur florida confessionc Christum 〈◊〉〈◊〉 Martyres enim floridi, rutili & russati dicebantur.
• ¶ 1.1365

  Caldonii nimirum. qui unus 〈◊〉〈◊〉 scripsit, licet alii illam Subscriptionibus suis 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1366

  Cyprianus scilicet, qui forte 〈◊〉〈◊〉 plurali salutatur; scribendum crediderim, debuisti.
• ¶ 1.1367

  Rigaltius ait, Sic legen∣da vidctur bec clausula: Item abstmuimus Sophronium, & ipsum de extorribus; Soliassum, & Rudinarium ut tres ab∣stentos hic suisse intelligamus. 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Budinarium. Omnino legendum censco So∣liassum Bardonarium, five 〈◊〉〈◊〉 4 Reg. 5. dicitur onus paris bardonum; forte à 〈◊〉〈◊〉 Hebraeo. Civitate Grae∣ca vox donatur; scil. legere est 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in glossariis. Porro vox habetur D. l. 32. l. 49. In le∣gato continentur mancipia put a 〈◊〉〈◊〉 qui solam matrem∣samiltas portabant; vel 〈◊〉〈◊〉 vel sella, velburdones. Nec mirum si post Paulam sarcinatricem, etiam Soliassus bur∣donarius occurrat.
• b 1.1368

  Viritus, MR. Thu.
• ¶ 1.1369

  Britius, Rogatianus, & Numidi∣cus, tres omnino presbyteri in fide permanferunt; quau∣do quinque ad Felicissimi partes desciverunt. Nimirum Fortunatus, Jovinus, Maximus, Donatus & Gordius; de quibus videantur Annales. An. 251. Parag. 2. Ft fortasse hic erat rerum novandarum praetextus, quod cum Pres∣byteri absente Episcopo aequo jure agerent, & tanquam senatus Ecclesiae negotia communibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 major numerus apud schismaticos esset, illi qui partes adversas tuebantur pro schismaticis habi∣ti fuerant.
• * 1.1370

  〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉
• * 1.1371

  Ad 〈◊〉〈◊〉 numeros Fp. XI., In Frasm. Edit. 〈◊〉〈◊〉 1. Fp. 8. 〈◊〉〈◊〉 sactio quin∣que Presby∣terorum & Consessorum 〈◊〉〈◊〉 ope, id sata∣gebat ne plebs cum E∣piscopo con∣cordaret.
• c 1.1372

  Administrationis, Mich. Vict.
• d 1.1373

  Ministeriis, Lam. Ebor. NC. 1. Thu Mich.
• e 1.1374

  Sic, Lam. Ebor. NC. 1. Thu. Mich. Bod. 1. 2. perficit, Rigal. Vict. perfert, Bod. 3.
• ¶ 1.1375

  Rigaltius ait, Omnia tunc 〈◊〉〈◊〉 turbaverant in Ecclesia Cartha∣giniensi, auctoritatem sibi arrogantes pacis dande lapsis, caussa nondum ad Ecclesiastice discipline normam satis examinata. Ideoque Cyprianus reditum suum differendum sibi esse duxit, ne ad feriarum Pasihalium solennia, plebis concursus, Episcopi re∣ducis invidiosa presentia, novarum occasionem turbarum pre∣berent sactiosis. Hec ipsa Cypriani verba pagina sequenti, sa∣tis innuunt; dum per minas & per insidias persidorum cave∣mus ne advenientibus nobis tumultus illic major oriatur. Imo ex mora hoc lucri fecit Cyprianus, ut schismaticorum invidiae non solus esset expositus; sed Episcoporum, qui∣bus solenne erat ut post pascha convenirent, 〈◊〉〈◊〉 & auctoritate sulciretur.
• a 1.1376

  Denuo renovant, Pem. Bod. 1. 2. Voss. 2. Ebor. Lam Thu. Foss. Vict.
• b 1.1377

  〈◊〉〈◊〉 Pem.
• c 1.1378

  Ipsi se ejicerent, Bod. 1. Thu.
• d 1.1379

  Nunc apparebit, Lin.
• e 1.1380

  Felicissimi 〈◊〉〈◊〉 Vic Fat. profectio, Thu.
• * 1.1381

  f Et adversus dispositionem domini & facerdotum, Ian. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Foss. Vict. & sacerdotum, Pem. Lam. Ebor. Bod. 1. 2.
• * 1.1382

  Schismatico∣rum seditio, persecutio est alia.
• ¶ 1.1383

  Rigaltius ait, Quam exquisite 〈◊〉〈◊〉 qua ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 faciunt congerit, ut invidiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Presbyteros, qui se Felicissimo 〈…〉〈…〉 periculum Cypriano crearent, a Deo 〈…〉〈…〉 esse ait per illos quinque primores qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christianos edicto subscripserant ac 〈…〉〈…〉 byteros non minore dignos 〈◊〉〈◊〉 quam 〈…〉〈…〉 sautores.
• g 1.1384

  sidem nostram subruerent. 〈◊〉〈◊〉 Bod. 1. 2 Ebor. NC. 1. Lin.
• h 1.1385

  Fragilia fratrum, Ver. Lin. Nic. Fab.
• i 1.1386

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• k 1.1387

  Sacerdotes Domini, Thu.
• ¶ 1.1388

  Romanae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pra hac de re habemus.
• a 1.1389

  Ut omnis, Vat.
• b 1.1390

  Ministerium, Nic. Fab.
• c 1.1391

  Nos affectat, Lam. nos affecerat, Fbor. NC. 1.
• d 1.1392

  Biennio, 〈◊〉〈◊〉 Vict
• ¶ 1.1393

  Quod primum annum excedit sequenti 〈◊〉〈◊〉
• e 1.1394

  Discrutiant, Thu.
• ¶ 1.1395

  Rigaltius ait, Ante diem 〈◊〉〈◊〉 ut supra hac Epistola dixit.
• f 1.1396

  Materiam 〈◊〉〈◊〉 Neap. magiste∣rium, Thu.
• g 1.1397

  Nec aetas, Pem. Bod. 3. Voss. 2. Lam. Thu. 〈◊〉〈◊〉 Vict.
• * 1.1398

  〈◊〉〈◊〉 13. 20.
• * 1.1399

  〈◊〉〈◊〉 23 16.
• ¶ 1.1400

  LXX. Habent. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• h 1.1401

  In 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Vict
• i 1.1402

  Qui de Ecclesiae communione recesterunt, NC. 1.
• * 1.1403

  Mat. 16. 18.
• * 1.1404

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈…〉〈…〉
• k 1.1405

  Super Petram, Foss. 〈◊〉〈◊〉
• l 1.1406

  Fundata est, Lam.
• ¶ 1.1407

  〈◊〉〈◊〉 ait, Sic legitur in 〈◊〉〈◊〉 codice Thuani, qui prins 〈◊〉〈◊〉 Nic. Fabri. Sic etiam in 〈◊〉〈◊〉 illo Veronensi. 〈◊〉〈◊〉 ambige sic à Cypriano suisse hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Domini 〈◊〉〈◊〉 Nam & Cypriani mens hoc postulat. Et ipsa Christi verba, tu es Petrus & super hanc petram 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Petri per 〈◊〉〈◊〉 magis quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, etsi non dixerit 〈◊〉〈◊〉 super 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 se Ecclesiam suam, 〈◊〉〈◊〉 postquam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Petro, ob 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fidei 〈◊〉〈◊〉 tu es Chrt∣stus silius 〈◊〉〈◊〉 vivi, qua 〈◊〉〈◊〉 sidei prosessio petra est, & super 〈◊〉〈◊〉 petram Christus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suam. 〈◊〉〈◊〉 ad ea 〈◊〉〈◊〉 verba, 〈◊〉〈◊〉 X V I. 18. Tu es Petrus, &c. Simoni qui credebat in petram 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est nomen: Ac secundum metaphoram 〈◊〉〈◊〉 recte 〈◊〉〈◊〉 ei, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 super 〈◊〉〈◊〉 Vid. 〈◊〉〈◊〉 dicta in l. de U∣nitate.
• * 1.1408

  〈◊〉〈◊〉 11. 18.
• m 1.1409

  Cancerem, 〈◊〉〈◊〉 cancrum, Lam. NC. 1. Ebor.
• * 1.1410

  Tim. 2. 17.
• * 1.1411

  Mat. 15. 14.
• a 1.1412

  Sic, Imp. Vet. intercedunt precibus quas, Ver. nostris, Rigalt.
• ¶ 1.1413

  Rigaltius ait, Oppsitu & interventu suo impediunt preces vestras. De hoc vocis usu supra actum. 1 Pet. 3. 7. dicitur, bonis moribus conven∣dum, ne impediantur preces.
• * 1.1414

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.1415

  Errare à Dominicis, Pem. Bod. 1.
• c 1.1416

  Qui olim secundum Dei, Foss. Vict.
• d 1.1417

  Nostra suffragia, Nic. Fab.
• * 1.1418

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• e 1.1419

  Mu∣neris salutaris, Lin.
• * 1.1420

  1 Tim 〈◊〉〈◊〉
• f 1.1421

  Tumore elatus, Erasm.
• g 1.1422

  Non sit quod decipiat vos inanibus ver∣bis, non pravitatis eorum incipiatis esse participes, Nic. Fab.
• ¶ 1.1423

  In impressis libris, nec non & MSS. 〈◊〉〈◊〉 legitur propterea; sed Apostoli verba voces dim 〈◊〉〈◊〉 lius reddunt. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 unde 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Propter hac enim, &c.
• * 1.1424

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• h 1.1425

  Revocare, Foss. Vict.
• * 1.1426

  Non consessio sed 〈◊〉〈◊〉 Deo commendat.
• i 1.1427

  Et qui circumveniente, Pem. Voss. 2. Lam. Bod. 1. 2.
• * 1.1428

  Deut.17.12.
• ¶ 1.1429

  Rigaltius 〈◊〉〈◊〉, Sic ipse, Epist. XXXVII. sub finem, quae cito vobiscum protegente 〈◊〉〈◊〉 celebrabimus
• a 1.1430

  Ut representet me, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• b 1.1431

  Animi nostri, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1432

  Rigaltius ait, A primordio sui 〈◊〉〈◊〉, ut ipse testatur Epist. v. sub 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.1433

  In Felicissimi, I am Ebor NC. 1.
• ¶ 1.1434

  Dicitur haec Epistola septima in plurimis MSS. Thu. Fossat. Corb. Mich. Vict. Ita prox∣ima sexta dicitur; & quae inde proxima, quinta audit. Sed librariorum temeritatem in titulis designandis alibi notavimus.
• * 1.1435

  Sequuntur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 per Cornelii 〈◊〉〈◊〉 & post 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1436

  Ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 XLI. Ad Erasm. l. 2. Ep. 11. 〈◊〉〈◊〉 à Novatiano 〈◊〉〈◊〉 qui il∣lius ordinati∣onem 〈◊〉〈◊〉 Carthagi∣niensi signifi∣caverant à 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• d 1.1437

  Nam ego, Thu. Corb. Foss. jam & ego, Bod. 1. 〈◊〉〈◊〉.
• e 1.1438

  Ca∣lidonii, Foss. Mich. Vict.
• f 1.1439

  In stationem, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1. 2.
• ¶ 1.1440

  Dici Mercurii aut Veneris, cum Ecclesia jejuniis vacaret & precibus.
• a 1.1441

  Ventilari, Bod. 1. 2. Thu. Foss. Corb. Vict. Mic.
• b 1.1442

  Ecclesiae corpus scindere. Pem 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.1443

  Sic, NC. 2. erroris scissi sibi quaerant comites, Imp.
• ¶ 1.1444

  Rigaltius ait, Exemplaria & editiones 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉, sed prava interpunctio, quae sensum 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 est, & conjungenda obstinatio cum errore, ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 à corpore Ecclesia 〈◊〉〈◊〉, obstinationis & erroris quae∣rant sibi comites. Ego crediderim vocem 〈◊〉〈◊〉 à librariis in∣terpolatam, & quia statim seditiosi isti, 〈◊〉〈◊〉 corporis mem∣bra audiunt, hic alieno in loco 〈◊〉〈◊〉 dicantur; unde ex MSS. 〈◊〉〈◊〉, vocem omisimus.
• d 1.1445

  Mandare desistemus, NC. 2. 〈◊〉〈◊〉 dare. Bod. 3.
• e 1.1446

  Discessione, Bod. 3.
• f 1.1447

  In Dei judicio, Ver.
• g 1.1448

  Proinde 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fideliter consuluisse, Bod. 1. 2. Lin. Ebor. NC. 1. 2. Voss. 2. Evangelii &, Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• ¶ 1.1449

  Rigaltius ait, Non solum in∣scriptio, sed tota Epistola 〈◊〉〈◊〉, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1450

  h Calidonium, Foss. Vict. Mich.
• * 1.1451

  i Recrudescente, Bod. 2. 3. NC. 1. Ebor. Gliscente 〈◊〉〈◊〉 & crudescente, NC. 2. divinae dispensationis, Corb.
• ¶ 1.1452

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rite ac legitime ab Ecclesia 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1453

  Rigaltius ait, Non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1454

  Ad Pamelii num. XLII. Ad Erasm. l. 2. Ep. 10. 〈◊〉〈◊〉 de Cornelio à 〈◊〉〈◊〉 sparsae, reji∣ciuntur.
• * 1.1455

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1456

  Quae non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sim excrescit; sed trunco arboris five 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Nec illic tanquam insititium germen & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alieni generis surculus, caput 〈◊〉〈◊〉
• k 1.1457

  Alterum & contrarium, 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.1458

  Haec omnia nobis, Ebor. Lin. NC. 1. 2. Voss. 2. Manut.
• b 1.1459

  Laetitia, Lam. Bod. 3. Foss. Mich. Ebor. Voss. 2. Manut.
• c 1.1460

  Asseverata, Thu. Foss. Manut. Mich.
• d 1.1461

  Probata quibus cognitis secundum, Ver.
• ¶ 1.1462

  Africam, Numidiam, & 〈◊〉〈◊〉 Mauritanias, quae sedi Carthaginiensi subjectae.
• e 1.1463

  Redigendos, Bod. 3. Lin. Ebor. NC. 1. Foss. Vict. Mich.
• f 1.1464

  〈◊〉〈◊〉, Bod. 3.
• g 1.1465

  Sanctitatis tuae, Ver.
• h 1.1466

  In librum 〈◊〉〈◊〉, Bod. 1. 2. NC. 1. 2. Lin. Ebor. Thu. Foss. Mich.
• i 1.1467

  Quae discordiae foculo audientibus, Bod. 3. quae discordia sint & inobaudientibus scandalum moveant, Corb. quae discordioso stylo scandalum. Bod. 1. 2. NC. 1. 2. Lin. Ebor. Thu. Foss. Corb. Mich. Vict.
• * 1.1468

  Episcopis & 〈◊〉〈◊〉 con∣venit crimi∣nationes 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1469

  〈◊〉〈◊〉 33.13.
• k 1.1470

  Loquantur dolum insidiose, Lam. Ebor. NC. 1. Lin Bod. 2.
• * 1.1471

  〈◊〉〈◊〉 49. 20.
• * 1.1472

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 29.
• l 1.1473

  Vestro non exeat, Lin. NC. 2.
• ¶ 1.1474

  Rigaltius 〈◊〉〈◊〉, Hac est, nullus sermo malus de ore vestro procedat. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lib. 111. Testim. 113. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 vexabitis. Sic in Psal. CXLVII. 8. Non secit taliter omni nationi, 〈◊〉〈◊〉 est, nulli nationi secit taliter. Sic apud 〈◊〉〈◊〉, sine omni labe, hoc est, sine ulla. Absque labe ulla. Sat. XIV.
• m 1.1475

  Sed si quis bonus, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1.
• n 1.1476

  Talia adversum, Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 2.
• o 1.1477

  Factis literis Episco∣pum, Lam. NC. 1. Ebor. Lin.
• p 1.1478

  Tot Episcoporum, Bod. 3.
• ¶ 1.1479

  Literis nimirum communicatoriis, quas Episcopi omnes post Electionem suam vicinis 〈◊〉〈◊〉 de more miserunt, Unde ludit o∣peram Pamelius qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Romani pon∣tisicis nobis commendat.
• a 1.1480

  Concuteret, NC. 1. Bod. 1. 2. Ebor.
• b 1.1481

  Vitae tuae sine crimine, Lin.
• c 1.1482

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ver. Bod. 2. Ebor. NC. 1. 2. Lin. liberatas, Corb
• ¶ 1.1483

  Episcopatum. Presbyter enim olim su∣erat Cornelius.
• d 1.1484

  Frater carissime, Bod. 2.
• ¶ 1.1485

  Sententia haec à Cypria∣no fere perpetuo ingeritur, quod supra adnotavimus.
• e 1.1486

  Possumu, ponere, Lin. NC. 2.
• f 1.1487

  Balabundas, Ver.
• ¶ 1.1488

  Rigaltius ait, Ecclesiastica synaxi: nam qui aliter congregant, spargunt.
• g 1.1489

  Ad Presbyterorum, Ver. NC. 2. censuerunt, NC. 1.
• * 1.1490

  Certior red∣ditur Corne∣lius de ab∣stentione Fe∣licissimi, & sociorum e∣jus.
• ¶ 1.1491

  Synodicas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Felicissimi & presbyterorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ebantur, & se pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 venditabant; quos per contemtum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 presbyterium appellat.
• h 1.1492

  De ordinatione & ratione, Bod. 1.
• ¶ 1.1493

  Rigaltius ait, Scribit ad Consessores 〈◊〉〈◊〉 Episcopus Carthaginis, ac de rebus eorum curam 〈◊〉〈◊〉 consulit, hortatur.
• * 1.1494

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.1495

  Ad Pameliinumeros Fp. XLIV. In Erasm. Edit. l. 3. Fp. 2. Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 Confessores Romanos qui Novatiano consenserant ut ad Ecclesiam redeant.
• ¶ 1.1496

  Per regionum & marium 〈◊〉〈◊〉; imo & lapsum in schisma, fraternitas usque connexa 〈◊〉〈◊〉 Fratris est orare à grege Christi alienos, ut ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 redire velint.
• ¶ 1.1497

  Rigaltius ait, Actum dicit, Consessionem Christi. Supra dixerat, confessionis vestrae honorem.
• a 1.1498

  Percussi, Ver.
• b 1.1499

  Comperissem, contra Evangelicam legem, Ebor. Lin. NC. 1. 2. Thu. Vict. Mich. Ver. Vat.
• c 1.1500

  Catholicae veritatem, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.1501

  Mollissimis verbis, rem 〈◊〉〈◊〉 & nesariam describit Cyprianus. Pacianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 negotium, Confessoribus imputat. Ait enim Novatianum Episcopum factum per 〈◊〉〈◊〉 corum qui 〈◊〉〈◊〉 Consessores esse simularent. Lt ceu Schismatis 〈◊〉〈◊〉 sun∣dum Evaristum & Nicostratum passim sugillat, qui in schismate permanserunt. Cypriani scriptis, & Maximi aliorumque Confessorum ad Ecclesiam reversorum poe∣nitentia, minime persuasi.
• d 1.1502

  Nec potestis, Lam. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• ¶ 1.1503

  Schismaticis accedere. Ecclesiam u∣nam esse debere satis in consesso est. Quando ergo non licet illis qui in Ecclesia sunt, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut 〈◊〉〈◊〉 conveniant; relinquitur ut illi qui extra sunt re∣deant, & ad fraternitatem revertantur.
• e 1.1504

  Vestram, Benev Neap. Lam. Lin. Ebor. NC. 1. 2.
• a 1.1505

  Sic, Bod. 3. Foss. Vict. Et Pem. Voss. 2. Et religosum vobis & necessarium 〈◊〉〈◊〉 Imp.
• * 1.1506

  Ad Pamelii numeros Ep. XLIII. In Erasm. Edit. deest. In Manut. l. 5. Ep. 9. Cyprianus certiorem reddit Cor∣nelium de li∣teris à se ad Confessores missts.
• * 1.1507

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1508

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1509

  Rigaltius ait, Ad Catholi∣cam umtatem. Epist. seq. & Epist. XLV. ut Ecclesiae Catholicae 〈◊〉〈◊〉 & matricem agnoscant. Quaelibet Ecclesia non hae∣retica aut schismatica; Catholica dicitur.
• b 1.1510

  Ab Ethippo diacono, Mich. Foss. Ar. NC. 1. Lam. Bod. 2. 3. ita & eidem Ethippo, Corb.
• c 1.1511

  Credendas, Foss. Mich. Vict.
• ¶ 1.1512

  De quo mentio habetur, Ep. 44.
• * 1.1513

  Ad Pamelii num, Ep. XLV. Ad Erasm. l. 4. Epist. 8. Excusat Cy∣prianus mutatam sormu∣mulam diri∣gendt literas ad Adrume∣tinos.
• * 1.1514

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1515

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1516

  Notandum venit in usu olim fuisle, ut cum literae aliquae ab Ecclesia quacunque mitterentur, Episcopi, licet absens fuerit, nomen adscriberetur. Proinde licet Polycarpum abesse contigerit (forte in synodo Carthaginiensi) quo tempo∣re ad Cornelii literas communicatorias ab Adrumetinis responsum daretur, tamen ejus nomen addebatur. Insu∣per notandum, si forte praeterito Episcopo, ad Presbyte∣ros, Dtaconos & plebem alicujus Ecclesiae, inscriberentur 〈◊〉〈◊〉 id indicio erat, nullum tunc temporis ibidem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Hinc ortum duxit Cornelii querela, quod cum primae literae ab Adrumetinis missae ipsi inscriberentur sequentes ad Presbyteros & Diaconose∣rant commendate Porro siquidem hoc co fere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quo Cyprianus ca in urbe diversaretur; muta∣tam scribendi formulam, & contumeliam ejusdem, Cy∣priano imputabat Cornelius. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 primo, non tam formulam dirigendi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ptorem ipsum mutatum; & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lycarpi nomen 〈…〉〈…〉 docet literarum ad Clerum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, non à singularis alicujus 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 arbitrio; sed totius Africanae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nem duxisse: quae statuerat ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, donec Caldonius & Fortu atus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 totam diligenter exquiendam, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ro, hoc in Cornelii 〈…〉〈…〉 literis communicatoriis paucorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Numidiae, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 omnibus, per 〈…〉〈…〉 ejus agnosceretur; nec esse quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fros 〈…〉〈…〉 providenter 〈◊〉〈◊〉 Quin & de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 do olim convenisse 〈…〉〈…〉 in loco, Cornelium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 petuo de illo & ejus 〈…〉〈…〉 deo ut quando 〈◊〉〈◊〉 ex Africa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lo eos moneret 〈◊〉〈◊〉 cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cornelio communicarent: & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.1517

  In praesenti venimus, Spir.
• * 1.1518

  Licet nulli rumori∣bus malignis Cypriano in∣vidiam face∣rent: Nihil ab eo omis∣sum, quod Cornelii ele∣ctionem com∣probaret.
• b 1.1519

  Rationem reddidisse nos scimus & hortatos esse, Spir. Innom.
• ¶ 1.1520

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 de communicatione Romana, dicet: Catholicae Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 Sic Epist. XLV. radicis & matris sinum; & alibi Cathedram Petri Ecclesiam principalem. Haec fuere tunc 〈◊〉〈◊〉 Christiane crepundia Imo vero haec omnium 〈◊〉〈◊〉 Eccleasiarum ex aequo sunto ornamenta. Neque enim 〈◊〉〈◊〉 hereses obortae sunt aut nata sunt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod sacerdoti Dei non obtemperatur, nec unus in Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 sacerdos, & ad tempus judex vice Christi cogitatur. 〈◊〉〈◊〉 propria causa loquitur Cyprianus Ep. 59. & Ep. 71. 〈◊〉〈◊〉 Quos constat à nobis ad haereticos transisse; ad matricem 〈◊〉〈◊〉 Unde non opus erat ut in calce operis, Vir eruditus eruditus 〈◊〉〈◊〉 observationes animadverteret, & crepundiis 〈◊〉〈◊〉 Christianae, nescio quas phaleras, ex Avito & 〈◊〉〈◊〉 subjiceret. Hoc loco id unum videtur dicere 〈◊〉〈◊〉 spectandum in omni schismate quae pars 〈◊〉〈◊〉 & corpori Ecclesiae quae autem stolonis instar 〈◊〉〈◊〉 quae cum Episcopo sentiat, quae autem altare dversus altare constituat. Priorius ait, Pari loquendi forma Tertullianus utitur cap. 21. de praescript. Constat pro∣inde, inquit, omnem doctrinam, quae cumillis Ecclesits Apostoli∣cis matricibus & Originalibus sidei conspiret, 〈◊〉〈◊〉 depu∣tandam, id fine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod Ecclesia ab Apostolis, A∣postoli à Christo, Christus à Deo suscepit. Sunt autem Matri∣ces Ecclesiae ex quibus tanquam parentibus, Christi sides ad nos pervenit, ac per orbem universum diffusa. Ita stricte loquen∣do Ecclesia Hierosolymitana matrix omnium dici debet, quae etiam à Tertull. adv. Marcion. l. 4. c. 35. Matrix religionis dicitur. Sic etiam appellatur in Epistola con∣cilii Constantinopolitani ad Damasum.
• c 1.1521

  Numidiam & Mauritaniam sibi cohaerentes, Vet. Innom. Spir.
• ¶ 1.1522

  Provincia Cyprianierat Africa pro∣prie dicta, sive Zeugitana, ubi sita erat Carthago. Dua∣rum Mauritaniarum mentio, fortassis ex margine irrepsit; & vetus lectio quae habet, Numidiam & Mauritaniam, sincerior fuerit. Mauritania teste Plinio lib. 5. cap. 1. in duas partes Caesariemsem & Tingitanam, per C. 〈◊〉〈◊〉 saevitiam divisa. Accessit & tertia pars, Sitisensis nimirum.
• d 1.1523

  Tua facta, Spir.
• e 1.1524

  Placuit per, Ver.
• f 1.1525

  Pectoribus excluso, Ver.
• g 1.1526

  Processisse gaudemus, Vet. Innom. Spir.
• h 1.1527

  Sic, Vet. Innom. Spir. Noscetur, Rig.
• i 1.1528

  Ceterisquoque Collegis, Vat.
• k 1.1529

  Ecclesiae con∣corditer unanimitatem, Vet. Innom. Spir.
• l 1.1530

  Gubernanter inspirans, Vet. Innom. Spir.
• ¶ 1.1531

  Rigaltius ait, Huic epistolae con∣similss illa videtur, quam ad Fabianum à Cornelio scriptam fu∣isse resert Euseb. Hist. VII. cap. 33. ubi & fortissimus Con∣sesseribus adnumerantur Vrbanus, & Sidonius, & Maximus.
• * 1.1532

  Ad Pamelii num. Epist. XLVI. Ad Erasm. l. 3. Ep. 11. cornelius fa∣cit Cypria∣num de Con∣fessoribus ad pacem rever∣sis.
• * 1.1533

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.1534

  Tantum laetitia adepti sumus, Corb.
• b 1.1535

  Gratias agimus, Bod. 1.
• c 1.1536

  Fide tamen non idonea, haud facile nobis credere dabatur, illos repente esse mutatos, Ver. illos repente, Bod. 1.
• d 1.1537

  Sed quoniam multa processerunt ab esse disseminata, Ver. & quoniam, Bod. 1.
• e 1.1538

  Ingererentur, Bod. 1.
• f 1.1539

  Tantummodo subscripsisse calliditate ejus circumducti, totos se commisisse quoque schismaticis, Bod. 1. Vat. neque in istis inesset utrumne scisse, tantum∣modo circum ductos se, ut paterentur ei manum quasi in Episcopatum imponi, qui cum & ceteris haereticis fuissent, & ne exprobarentur, Ver. nec quidem in istis literis ineslet scisse; tantummodo circumductos commisisse se quoque schismati, & haeresis auctores su∣isle: ut paterentur ei manum quasi in Episcopatum imponi: qui cum haec & cetera fuil∣sent exprobrata, ut abolerentur & de medio tollerentur, deprecati sunt, Benev.
• ¶ 1.1540

  Presbyterorum Ecclesiae Carthaginiensis conseslum. Rigaltius ait, Notandum, con∣vocate Presbyterie interfuisse episcopes. Et Cyprianus passim non alium se dicit quam presbyterum, quum alios appellat compres∣byteres suos. Hoc tamen distabat, quodinter presbyteros eminet episcopus, ut presbyter in specula constitutus. It aque alios epis∣copos in codemofficio speculandi constitutos appellat Colleg as su∣os, sacerdotes Det. Bona Rigaltii cum venia, minime sequi∣tur Cyprianum non alium fuisse quam Presbyterum, siqui∣dem alios appellat Compresbyteros suos. Quantum inter∣sit inter Episcopum & Presbyterum passim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 simus Martyr. Imo ex solenni ordinatione 〈◊〉〈◊〉 satis id patet. Pamelius ait, Singulorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cerdotum sententias subjecer at epistolae suae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tarent, notior foret auctoritas Cleri Roman in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 una cum Episcopis. Itaque, si Pamelio credimus, 〈◊〉〈◊〉 perierunt damno magis Cornelii, quam 〈◊〉〈◊〉. Porro cum probationes superstites desint, illae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 erunt rem Pamelii, non minus feliciter 〈◊〉〈◊〉 & Cardinalitia potestas, hoc est Presbyterorum 〈◊〉〈◊〉 Re∣manae serenitas illustrissima, & majestas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quinque Episcoporum sententiis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 exculpi. Demum non meminisse videtur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Diaconos cardinales, non minus quam 〈◊〉〈◊〉
• * 1.1541

  Mat. 5.8.
• * 1.1542

  Solennis re∣ditus Con∣fessorum ad Ecclesiam de∣soribitur.
• a 1.1543

  Habuisse, certamen nostrum, Bod. 1.
• b 1.1544

  Dominum nostrum, Bod. 1.
• ¶ 1.1545

  Rigaltius ait, Unus Episcopus dicitur, ut Ecclesia una. Quamvis 〈◊〉〈◊〉 in plures episcopos & plures Ecclesias sit diffusus. 〈◊〉〈◊〉 enim à singulis in solidum pars tenetur. Et tamen plures 〈◊〉〈◊〉 & plures Ecclesiae, quum uno spiritu, qui est Spiritus 〈◊〉〈◊〉, regunt & reguntur; unus est Episcopus & una 〈◊〉〈◊〉, que per tot Petros petrae conjungitur uni. Versus est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christiani, in Carm. de S. Stephano: Dum per tot lapides petrae conjungitur uni. Et sane dicere poterat per tot petras petrae conjungitur uni. Verum ad saxa tantum alludebat, per quae Stephanus lapidatus in coelum ibat ad Pe∣tram, id est, Christum. Sed Pamelium non piguit dicere. Unum Episcopum, simpliciter pro Romano episcopo accipi.
• c 1.1546

  Professione quis non moveretur, Bod. 1.
• ¶ 1.1547

  Qua ratione Maximus in in∣tegrum fuerit restitutus, infra ad Epistolam LII. dice∣tur.
• d 1.1548

  Sic, Corb. ignoscere, Rig.
• e 1.1549

  Eadem hora, eodemque mo∣mento, ad te scripta transmisimus, & Nicephorum Acoluthum, descendere navigandi destinatione, ad vos statim dimisimus, Ver. descendere ad navigandum destinatione ad vos statim dimissi, Corb.
• f 1.1550

  De die evacuare, Corb. per dies, Ver.
• a 1.1551

  Mali quod, Bod. 1.
• * 1.1552

  Ad Pamelii numeros. Ep. XLVIII. In Erasmi l. 3. Ep. 12. Cornelius Cypriano ra∣tionem reddit factionis No∣vatiani.
• * 1.1553

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.1554

  Zoticum, Bod. 1.
• ¶ 1.1555

  In Africam trajecisse, cum Roma depellerentur.
• ¶ 1.1556

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 reservatum. Nam Ecclesia paenitentiae tempus non dabit. Nec tam grave peccatum 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 restitutione satisfactum fuerit.
• c 1.1557

  Successorem, Manut. Veron. forte succussorem.
• d 1.1558

  Novatus vero ea hic designavit, Bod. 1.
• e 1.1559

  Inexplebili avaritia, qualia, Bod. 1.
• f 1.1560

  Sic, Bod. 1. suos, Imp.
• g 1.1561

  Habeat. Bene vale frater carissime, Ver. Cod. 1.
• ¶ 1.1562

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Cypriani Epist. seq. perniciosum latu, sugrant.
• * 1.1563

  Ad Pamelii num XLVII. Ad Erasm. l. 2. Ep. 12. Cyprianus gratulatur Cornelio de reditu Con∣fessorum.
• * 1.1564

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• h 1.1565

  Sic, Lam. NC. 1. Ebor. Bod. 2. 〈◊〉〈◊〉, Imp.
• i 1.1566

  Non disjungatur, Bod. 1. Lin.
• k 1.1567

  Violetur, Pem. Ben. Lam. Ebor. NC. 1.
• l 1.1568

  Nec tentarentur caritatis atque unitatis fide, Bod. 1. 2. Voss. 2, Lam. Ebor. Lin. NC. 1. Benev. Manut.
• * 1.1569

  〈◊〉〈◊〉. 15.〈◊〉〈◊〉.
• a 1.1570

  Ibi, Pem.
• ¶ 1.1571

  Rigaltius ait, Non omnes Confessores 〈◊〉〈◊〉 a haesisse videntur Ecclesiae. Nam & Confessores 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 extitere; horum communicationem qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 communicare cum Ecclesia negat Cyprianus.
• b 1.1572

  Et dilectionc, Bod, 3.
• * 1.1573

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1574

  Ad Pamelii numeros Ep. XI IX. Ad Erasm. l. 2. Ep. 8. Cyprianus Cornelio No∣vati 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1575

  Rigaltius ait, 〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉.
• c 1.1576

  Sic, Voss. 2. NC. 1.2. Lam. Lin. Ebor. Vet. Erasm. Manut. novas perniciosas, Rig.
• ¶ 1.1577

  Rigaltius ait, Episcopo semel ab episcopatu deposito, quamvis paenitenti, non 〈◊〉〈◊〉 locus neque dignitas episcopi. Poenitentia completa reddebatur ei communio Christiana, sed laica, ita ut laicus in ecclesia maneret. At Evaristus de episcopatu depositus, in ecclesia non remansit. Notandum, Ecclesiam aliquando de clero schismaticos, in integrum restituisse. Sic Nova∣tianos restituerunt Nicaeni Patres. Porro ipsos Arrianos à Patribus Alexandrinis salvis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 res satis nota est. Haud igitur 〈◊〉〈◊〉 si 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam redux, locum suum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum verisimile fuerit, ipsum & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 honorem, Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fulmini nondum fuisse subjectos.
• a 1.1578

  Cogitare, Bod. 1.
• b 1.1579

  Nicostratum quoque, Lamb.
• c 1.1580

  Sic, Voss. 2. Lamb. Ebor. NC. 1. 2. diacono, Rig.
• d 1.1581

  Admissum, Bod. 1. 3.
• ¶ 1.1582

  Rigaltius ait, Hoc enim erat in diaconio 〈…〉〈…〉 ecclesiasticae, qua scilicet 〈…〉〈…〉 deposita. Et inter 〈…〉〈…〉 magisterium & magistratum.
• ¶ 1.1583

  〈◊〉〈◊〉 ait, Non uno crimine baereseos 〈…〉〈…〉, qui mihi Archidiaconus 〈…〉〈…〉 ditae erant opes & pecuniae ecclesiae, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & sacrilegium in Africam 〈…〉〈…〉 endum, utrum Nicostrati seculo, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conatus munus.
• e 1.1584

  Conscientiam, Bod. 3.
• * 1.1585

  Esse cum Christo non potest qui cum sponsa Christi non est.
• * 1.1586

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.1587

  Sacramentum 〈◊〉〈◊〉, Bod. 3.
• g 1.1588

  Dico in Christo & in Ecclesia, Lam. Bod. 1. 2.
• ¶ 1.1589

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• h 1.1590

  Et Christum pariter, Ebor. NC. 1. 〈◊〉〈◊〉.
• i 1.1591

  Inexplebilis, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. 3. NC. 1. 2.
• k 1.1592

  Superbus, tumore inflatus, Bod. 3.
• l 1.1593

  Pyx & ignis, Pem. Lam. Ebor NC. 1. Bod. 2.
• a 1.1594

  Qui hic, Bod. 2. 3. Ebor. Lin. NC. 1.
• ¶ 1.1595

  Factione quidem & ambitu, non 〈◊〉〈◊〉 propria. Cave ne cum Illustriss. Annalista putes, 〈◊〉〈◊〉 ab ipso Novato praestitum. Pariter ille Romae 〈◊〉〈◊〉 Episcopum fecisse; opera nimirum trium 〈◊〉〈◊〉 qui ex obscuris Italiae angulis Romam erant acciti.
• ¶ 1.1596

  Rigaltius ait, Propter potentiorem principalitatem, inquit 〈◊〉〈◊〉 lib. III. cap. 3. & Concil. Chalced. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ipse Cyprianus Epist. LV. Petri cathedram 〈◊〉〈◊〉, atque Ecclesiam principalem.
• b 1.1597

  Fraude & furore, Bod. 3.
• ¶ 1.1598

  Rigaltius ait, Que Dei filios & Christi coheredes alit & retinet in vitam 〈◊〉〈◊〉. Sic in Synodo Carthagin. Crescens Episcopus Citensis 〈◊〉〈◊〉, Scripturas deificas. Ipse Cyprianus lib. de Zelo & 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 disciplinam quae divinam inducit nativitatem in 〈◊〉〈◊〉 hominum. Et AElianus quidam Procos. Apud Optatum 〈◊〉〈◊〉, lib. 1. Instrumenta deifica, & scripturas 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.1599

  Conversationem, nec morum pacem, Bod. 1. 3.
• ¶ 1.1600

  Gravissima sceleris admissi 〈◊〉〈◊〉, ad nova procedere.
• d 1.1601

  Perspicimus, NC. 2. Lin.
• ¶ 1.1602

  Pamelius ait, Assumebantur tunc 〈◊〉〈◊〉, ob aliorum paucitatem multi conjugati in Clerum: 〈◊〉〈◊〉 non mirum est, si uxoris Novati meminit, quum 〈◊〉〈◊〉 esset. Imo ideo assumebantur, quia conjugium inter Christianos sanctum. Nec obfuit quo minus uxorati à 〈◊〉〈◊〉 ipso in Apostolatum admitterentur.
• ¶ 1.1603

  Rigaltius ait, Eorum scilicet qui 〈◊〉〈◊〉 a 〈◊〉〈◊〉. Qui etiam dicebantur Sacrificati, hoc est, sacrificto polluti, qua sorma & Libellati.
• ¶ 1.1604

  Rigaltius ait, Novatus paenitentium da∣ri nolebat Christianis, qui in persecutione apprehensi 〈◊〉〈◊〉 verant, adeoque damnabat eorum manus, cum ipse pedibus 〈◊〉〈◊〉 partum uxoris in utero necasset. Ait 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ejusmo∣di paricidae pedes nocentiores suisse, quam sacrificantium manus. Itaque componit paricidium Novati cum idololatria; expen∣saque criminis utriusque gravitate, 〈◊〉〈◊〉 praeponderare arbitratur. Hoc vero Cyprianus pro tempore, ac pro hypothesi, quod nos alibi, nec semel observavimus. Neque aliter censuit Optatus in causa schismaticorum, lib. 1. Etenim committit trium criminum reos; sacrilegum, hoc est idololatram, parici∣dam & schismaticum. Deinde ait: Deus, cui 〈◊〉〈◊〉 schis∣ma, quod in sacrilegos & paricidam non secerat, in 〈◊〉〈◊〉 secit. Sed viderit Optatus. Cujus sententiam nos ali∣quando, si Deus annuat, examinabimus. Interim, si quid pro Cypriano 〈◊〉〈◊〉; vix aliud habemus, quam Novatum ideo nocentiorem 〈◊〉〈◊〉 sacrisicantibus, quod pedes 〈◊〉〈◊〉, non tan∣tum 〈◊〉〈◊〉, verum etiam schismaticos. Qui pedibus 〈◊〉〈◊〉, quibus uxoris uterum percusserat, secessionem sive schisma po∣stea secerat, adversus Ecclesiam, adversus Sacerdotem Det, ad∣versus Episcopum.
• ¶ 1.1605

  Rigaltius ait, Exturbari, eji∣ci. Sic Tertul. lib. IV. ad Marctonem, de atroci quadam de∣pugnatione, dixit, omnem dentem 〈◊〉〈◊〉. Unde nec cum pauculis dentibus evadere misero liceret.
• e 1.1606

  Excludi debebat, Bod. 1.
• ¶ 1.1607

  Veterator est servus nequam; qui plures lusit, & plures mutavit dominos: unde ab AEdilibus praeceptum, referente Ulpiano; ne veteranus pro novitio vaeniret. Hinc vox ad vafros quoscunque, & mali moris homines, trauslata.
• ¶ 1.1608

  Rigaltius ait, Tegit latus qui se comitem alicui praebet. Unde illud, Visne tegam spurcae Damae latus. Fugit latus improbi, qui se comitem non addit im∣probo. Qui societatem improbi vitat. Cornelius dixerat: Schis∣maticos & haereticos lateri suo semper junctos habet.
• ¶ 1.1609

  Certissimum futuri judicii praejudicium, dixit Tertullianus. Innuere porro viderur Cyprianus, solos flagitiosos in schismate posse detineri. Promisit Dominus noster, 7. Jo. 17. Eos qui voluntatem ejus faciunt cognituros de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Apostolus refert. 2 Tim. 3. 13. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & seductores proficere in pejus, decipientes & 〈◊〉〈◊〉 Schisma scil. inter opera carnis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, superbiam, iram, avaritiam; aut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, semper pro fundamento praestructum 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1610

  Mat. 15.13.
• a 1.1611

  Non est praeceptis, Bod. 3. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• * 1.1612

  Ad Pamelii num. L. Ad Erasm l. 3. Ep. 14 Maximus & Confessores Romani, Cy∣prianum cer∣tiorem red∣dunt, se ad Ecclesiam redusse.
• * 1.1613

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.1614

  Quod nos, Lam. Ar. Ebor. Bod. 1. 〈◊〉〈◊〉. NC. 1.
• ¶ 1.1615

  Quantum potuimus, 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 comparativus gradus saepe pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1616

  Rigaltius ait 〈◊〉〈◊〉 supra, Epist. XLVI. Ut ea quae ante suerant 〈◊〉〈◊〉 nem cederent, invicem omnibus 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 omnibus rebus judicio Dei servatis.
• c 1.1617

  Fecimus, Lam. Ar. &c.
• ¶ 1.1618

  Epistola haec ordinem ducit inter 〈◊〉〈◊〉 quae Anno Ch. 252. scribebantur, & videtur sub 〈◊〉〈◊〉 anni principium missa.
• a 1.1619

  Sic, Ar. Foss. Mich. Vict. in Imp. Sidonio, Macario.
• * 1.1620

  Scripta post 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1621

  Ad Pamelii num. Epist. LI. Ad E∣rasm. l. 3. Ep. 3. Gratulatus Cyprianus Confessoribus Romanis de eorum redi∣tu in Ec∣clesiam; & 〈◊〉〈◊〉 eorum respondet.
• b 1.1622

  Coeleste & spirituale gaudium. Lin.
• c 1.1623

  Nam & hujus fidei, Ar. Lam. NC. 1. Ebor.
• ¶ 1.1624

  Hoc enim in fidei Symbolo 〈◊〉〈◊〉 dum dicimus; credo Ecclesiam Catholicam. Et ob 〈◊〉〈◊〉 causam Nicaeni patres disertis verbis aiunt: Credo 〈◊〉〈◊〉 Catholicam & Apostolicam Ecclesiam.
• d 1.1625

  Dominicam pacem tenuistis, Lam. Bod. 2. MR. Ar. NC. 1. Ebor. Mic.
• e 1.1626

  Evangelii ac, Benev. Bod. 1. Ver. Evangelica, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• f 1.1627

  Congratulari, Bod. 1.
• g 1.1628

  Pacifica ingressione, Ar.
• h 1.1629

  Post∣quam vos enim, Ver.
• ¶ 1.1630

  Rigaltius ait, Haec verba satis arguunt vanam esse Pamelii observationem, Cyprianum hic, & aliis hu∣jusmodi locis, non esse intelligendum de schismaticis aut haereticis, sed de aliis improbis hominibus. Et quae de libris Au∣gustini Pamelius adducit, hoc tantum probant, sanctissimum doctorem, pro varits causarum figuris, diversa à Cypriano sen∣sisse de puniendis haereticis. Loci hujus meminit D. August. l. 2. contra Cresc. Grammat. c. 34. & 37. Et Epist. 255. ad Macrobium Donatistam. Adducitur etiam hic locus in Collat. Carthag.
• i 1.1631

  Recessisse vestri nominis, Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• k 1.1632

  Impediri de∣bet semper, Bod. 1.
• * 1.1633

  〈◊〉〈◊〉 13.25.
• * 1.1634

  Etsi sint in Ecclesia zi∣zania, non inde rece∣dendum est.
• l 1.1635

  Fratres Carissimi laborandum, Ver.
• * 1.1636

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.1637

  Vasa aurea aut argentea esse possimus, Ver.
• * 1.1638

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1639

  Rigaltius ait, Mox dicit: Nec quisquam sibi, quod soli filio pater tribuit, vindicare potest.
• * 1.1639.9

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.1640

  Purgandam paleam, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 brum, Codex. Goulart.
• ¶ 1.1641

  Pala est instrumentum rusticum la∣tum & aliquantulum cavum, de quo Plinius l. 18. c. 6. 〈◊〉〈◊〉 ager verti pala debet, ac Saxosus bidentibus. Hoc instrumentum adhibitum, ad frumentum purgandum: ac errare videntur qui ventilabrum esse putant. Propheta 〈◊〉〈◊〉 cap. 30. Versu 24. in textu Hebraeo, palam à ven∣tilabro distinguit, & utroque frumentum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 pala & ventilabro 〈◊〉〈◊〉 D. Augustinus in Epistola sua ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 git. Vt se putet aut ad aream 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 palam & ventilabrum etiam ferre posse.
• c 1.1642

  Humano judicio separare, Ver. Aug.
• d 1.1643

  Furor pravus 〈◊〉〈◊〉 enter assumit, Ver.
• e 1.1644

  Et dum sibi amplius quiddam, Lin. NC. 2. & dum sibi semper qui dam, Ver. Benev. Aug.
• ¶ 1.1645

  Sacras Scripturas: & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 endis sceleribus longanimitatem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1646

  De Lapsis, & de Unitate 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.1647

  Ecclesiasticae caritatis ac pacis unitatem, 〈◊〉〈◊〉 Ebor.
• g 1.1648

  Reme∣astis, Bod. 1.
• * 1.1649

  a Accepi literas, Lam. Bod. 3. Ver. Corb.
• * 1.1650

  Ad 〈◊〉〈◊〉 numeros 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Ad 〈◊〉〈◊〉 lib. 4. Ep. 2. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1651

  〈◊〉〈◊〉 post 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1652

  Eadem mente qua dixit infra in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & in lib. de Unit. Episcopatus unus est.
• b 1.1653

  Compresbyterum nostrum, Bod. 3.
• c 1.1654

  Nam cum & id consilio & in consensu tuo, Lam. Ebor. NC. 1.
• d 1.1655

  Literis, reseribi tibi, Bod. 1. Lam. Ebor. NC. 1-
• e 1.1656

  Novatianus introducat, Bod. 2 NC. 1.
• ¶ 1.1657

  Admittebatur is quidem, sed tantum ad 〈◊〉〈◊〉 communionem: idque ex receptissimo Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉, cum contigerer aliquos de Clero lapsos 〈◊〉〈◊〉; his enim depositio erat pro excommunicatione.
• f 1.1658

  Sollicitudine fidei, rei du∣biae veritatem, Lam. Ebor.
• g 1.1659

  Et semper super petram, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.1660

  〈◊〉〈◊〉 24.
• h 1.1661

  Frater 〈◊〉〈◊〉, 2. Lam. Ebor.
• * 1.1662

  〈…〉〈…〉.
• ¶ 1.1663

  Videantur quae de hac re dicta sunt in Notis ad lib. de Lapsis.
• i 1.1664

  Laxandam à me, Bod. 1.
• ¶ 1.1665

  Rigaltius ait, Mox 〈◊〉〈◊〉: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.1666

  Confessionis ardorem, Lam.
• b 1.1667

  Nostris increpitationibus, Bod. 3.
• c 1.1668

  Epistola mea quae expediant, Lin.
• d 1.1669

  Quam quod postulant, Bod. 1. Neap. MR.
• ¶ 1.1670

  Rigaltius ait, Supra: adhuc pralium servet. Epist. 19.
• e 1.1671

  Deliberato, Lam. Ben. Bod. 2. Ebor.
• f 1.1672

  Constitutam, Lam. Bod. 3.
• ¶ 1.1673

  Haec habentur Ep. 34.
• ¶ 1.1674

  Olim infeliciter divi∣sos. Ita Cornelius ad Fabium Antiochenum, Dionysium Alexandrinum; & reliquos orientalis Ecclesiae Episcopos scribit. vid. quae Euseb. l. 6. c. 43. ex literis praedictis de∣cerpit.
• g 1.1675

  Potest nosci, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.1676

  Expectandam, ex graecis∣mo auctori nostro solenni. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, est expectare non minus quam sustinere. Vid. Epist. 30. à Novatiano Cle∣ri Romani nomine conscriptam. Cogitent 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Romanae decora ex Epistola illa venditant, quam 〈◊〉〈◊〉 gio Praecone nitantur.
• h 1.1677

  Diaconis, Sup. Epist. Novat. Diaconibus pariter, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.1678

  Rigaltius 〈◊〉〈◊〉 Vacabat Sedes Romana, Fabiano Martyrii 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 to. Itaque ex unitatis Ecclesiasticae 〈…〉〈…〉 licitudinem omnium Ecclesiarum ad se 〈◊〉〈◊〉 non 〈◊〉〈◊〉 etiam Romam se dedisse literas ait ad Clerum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 per totum mundum missas, hoc est, per Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 cujus Ecclesiae unus est Episcopatus. Atque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 copatus à singulis Episcopis in solidum pars 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1679

  Sopit a perse∣cutione syno∣dus Cartha∣gini coacta, in causa Lapso∣rum.
• i 1.1680

  Tutela servavit, Bod. 3.
• k 1.1681

  Scriptu∣ris divinis, Lam. Ebor. Ben. Bod. 2. NC. 1.
• l 1.1682

  Salubri ratione, Bod. 3.
• m 1.1683

  Nec 〈◊〉〈◊〉 des∣peratione deficerent ex eo, Bod. 3.
• n 1.1684

  Cluderetur & seculo, Bod. 3.
• ¶ 1.1685

  De temporis spatio quod 〈◊〉〈◊〉, videantur quae dicta in lib. de Lapsis.
• ¶ 1.1686

  Libello de Lapsis.
• ¶ 1.1687

  Respicere 〈◊〉〈◊〉 librum de Lapsis; licet Baronius An. 254. par. 〈◊〉〈◊〉. nescio quos poenitentiales canones, & libellum à 〈◊〉〈◊〉 scriptum somniet. Si requiratur regula edocens 〈◊〉〈◊〉 in variis lapsorum casibus sit agendum, adeantur 〈◊〉〈◊〉 18. & 19, quae etiam Romam 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 singula placitorum capita edocent.
• * 1.1688

  Quae in Africa decre∣ta, ettam Ro∣manae Eccle∣siae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1689

  De hoc 〈◊〉〈◊〉 vid. Euseb. lib. 6. cap. 43.
• ¶ 1.1690

  Morem gessisse. 〈◊〉〈◊〉 quae infra hac de re dicuntur.
• ¶ 1.1691

  Ri∣galtius ait, Tunc tempora serebant istam conversationem A postolicam.
• a 1.1692

  Ad personam Collegae nostri, Lam. Bod. 2.
• * 1.1693

  Cornelii 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.1694

  Sed Dei judicio, Bod. 2.
• ¶ 1.1695

  Rigal∣tius ait, Vt supra, Litera per totum mundum missae sunt.
• ¶ 1.1696

  Episcopatum.
• c 1.1697

  Ipsum nec voluit, Lam. Ebor. NC. 1.
• d 1.1698

  Sed quietus alias & modestus, Ver. Benev. Bod. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1. Lin.
• e 1.1699

  Virginalis continentiae, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1, 2, 3. Pem. MR.
• ¶ 1.1700

  Rigaltius ait, In∣sra dicet: Nulla illum libelli, ut quidam 〈◊〉〈◊〉, labe 〈◊〉〈◊〉. Et de 〈◊〉〈◊〉: Etsi manus corum pura sit, conscien∣tiam tamen corum esse pollutam. Itaque hic virginalem con∣scientiam dicit, sanctam, integram, non libellatam, non turisica∣tam, non alio 〈◊〉〈◊〉 crimine contaminatam. Sed Pamelius virginem suisse Cornelium ex his Cypriani verbis colligit. Cui certe opinioni savent 〈◊〉〈◊〉 nonnulla, in quibus scribitur, virginalis continentiae. Et paulo post subjiciet Cyprianus de eodem Cornelio, ipsum vim passum esse, ut Episcopatum 〈◊〉〈◊〉 acciperet.
• ¶ 1.1701

  Novatianus; à tribus temulentis & lucifugis in eam rem conductis Episcopis, noctu conse∣cratus.
• a 1.1702

  Vim fecit, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.1703

  Sexdecim Episcopis qui ejus ordinationi interfuerunt, inter quos ex Africa duo, Pom∣peius & Stephanus.
• b 1.1704

  Urbe Romana, Bod. 1.
• ¶ 1.1705

  Illustrissimus Ann 〈◊〉〈◊〉 divino aliquo signo designatum putat. Sed nostrum non est miracula cudere. Ille Dei judicio electus dicitur, qui talis est, qualem lex divina ad id munus obeundum expe∣tit. Vid. 1 Tim. Cap. 3. ver. 2, 3, 4, 5, 6.
• c 1.1706

  Et cathedra, Ver.
• ¶ 1.1707

  Rigaltius ait, Conjiciet aliquis, manum Cypriani tantum scripsisse: Cum Fa∣biani locus & catbedra sacerdotalis vacaret. Nec sane aliud quicquam patitur sensus Auctoris.
• ¶ 1.1708

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 electum Cornelium, Novatianus per ambitum electus suerat. Priorem illam Coruelii electionem, veram & legiti∣mam, Cyprinus primam vocat. Unde & primum in Episcopa∣tu suisse ait Cornelium. Sic tamen, ut Novatianus postea ele∣ctus, haberi aut dici nequeat secuudus, quia Cornelius solus esse debeat. Neque enim licere plures haberi eodem tempore singularis Ecclesiae Episcopos. Cum igitur Novatianus secun∣dus esse non possit, recte Cyprianus argumentatur, nullum esse. Hoc est, Episcopante Cornelio, praeter ipsum Cornelium esse E∣piscopum neminem. Hoc vero & ad omnes Ecclesias pertinet. Nam etsi Romana sit prima, tamen & 〈◊〉〈◊〉 omnes. Una est ab Apostolis prima, ex quae omnes. Tertulliani verba sunt: Sic omnes prima, & Apostolicae omnes, dum una omnes probant unitatem: dum est illis communicatio pacis & appellatio fra∣ternitatis.
• d 1.1709

  〈◊〉〈◊〉 vel extortu, sed de Dei, Lam. Bod. 2. ex sorte, Fab.
• e 1.1710

  Quanta firmitas fidei Bod. 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.1711

  Tempore quo tyrannus, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.1712

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 more tunc temporis castrorum. Quem 〈…〉〈…〉 impositum scuto, aespiciendum exercitui sublevabant. 〈◊〉〈◊〉 Marcellinus, de Juliano: Caesar adsentire coactus 〈◊〉〈◊〉, impositusque scuto pedestri, & sublatius eminens, nullo 〈◊〉〈◊〉, Augustus renunciatus est. Ad 〈◊〉〈◊〉 morem pertinet 〈◊〉〈◊〉 Claudiani citatus à P. Pithoeo Adversarior. 11. cap. 6. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum solitamiles te voce levasset. Sustinentium 〈◊〉〈◊〉, dixit Tacitus Hist. IV. Zonares, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 de Hypatio adversus 〈◊〉〈◊〉 levato. 〈◊〉〈◊〉 verborum formula loquitur Lactantius de 〈◊〉〈◊〉 persecutorum.
• g 1.1713

  Sic, Lam Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. Innom. Eras. Manut. Romae aemulum, 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1714

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lum sacerdotem; edidit Pamelius, ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & verissimam esse adsirmat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 culdubio falsa est. Nam & in antiquis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sensu legitur: Quam constitui Romae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 priani mens aliam lectionem non 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 piscopum propterea commendat, quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 asticos promotus, tandem ex Dei & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 testimonio, plebis suffragio, de sacerdotum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Urbis Romae Episcopus. Eundem vero hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod una cum Episcopatu tantum 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tum fidei susceperat, ut ab Officio suo non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Decii. Qui tamen odio tanto 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lisset opponi sibi contrarium Caesarem, quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sacerdotem. At que hoc Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ceterum, quod adserit Pamelius 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rum fuisse aemulum adversus se principem, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mae Novatianum, aemulum Cornclii, Valde est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nim Decius hostis Christiani nominis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ne habebat Christianos, sive catholicos sive 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 is erat qui sese vellet interponere sedandis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Novatiano aeque pro sacerdote agendum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nelio. Sed multo est absurdius quod in mentem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cypriani verbis editione illa 〈…〉〈…〉 vanti, adeo magnificam illo jam avo Episcopt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tem, ut esset ipsis Caesaribus 〈◊〉〈◊〉. Quasi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ne Romanum imperium sacerdos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aberant ab istiusmodi consiliis illo tempore 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 Romae ullus Dei sacerdos aemulus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.1715

  Lacerarent, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1716

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 ait, Quem nobis hic timorem praedicat Cyprianus in 〈◊〉〈◊〉 suo, quem fortissimum & intrepidum, & ad omnia 〈◊〉〈◊〉 par atissimum exhibuit! Dicamus igitur, timorem 〈◊〉〈◊〉 debere, quem Tertullianus ait esse sundamentum 〈◊〉〈◊〉. Nempe timorem in Deum vindicem & ultorem, qui 〈◊〉〈◊〉 se negaturum negatores, fidei desertores. Hoc timore Cristiana mens armata sic exhorrescit inveniri parum fidelis, 〈◊〉〈◊〉 sit in perpetuotimore, necubi pro Christi sui nomine 〈◊〉〈◊〉 esse non fortis. Deyotissima Christo, hoc unum timet, ne 〈◊〉〈◊〉 excidat 〈◊〉〈◊〉 Hoc vero sensu bene Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 adjunxit.
• b 1.1717

  Pati voluit, Benev.
• ¶ 1.1718

  Ausus episcopatum Decio vivo suscipere Quamdiu sedem vacuam nemo impleret, Ec∣clesia Romana à Tyranno triumphata videbatur. Ri∣galt. ait, sacerdotalibus armis, patientiae Christianae constan∣tia vicisti.
• * 1.1719

  〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 quasi 〈◊〉〈◊〉, aut 〈◊〉〈◊〉 cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 seruntur, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.1720

  Rigaltius ait, Supra dix∣it, virginalem conscientiam, & mox subjiciet: nulla illum li belli, ut quidam 〈◊〉〈◊〉, labe maculatum.
• ¶ 1.1721

  〈◊〉〈◊〉 Cartbagi∣ne missi ut quae Romae agerentur perspicerent, & Syno∣do renunciarent, de quibus supra.
• c 1.1722

  Nulla jam illum, Lam. Bod. 2.
• d 1.1723

  Communionem sacrilegam, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1724

  Irrita esset pote∣stas clavium, si liceret alicui Episcopo, in alia Ecclesia ex∣communicatum, ad communionem suam admittere. Qui anathematis fulmine percellitur; non ab una aliqua par∣ticulari Ecclesia, sed a Catholica exclusus est. Et merito quisquis tali admiscetur, causam ejus suam facit: alium temere admittendo seipsum excludit.
• ¶ 1.1725

  Rigaltius ait, Hoc est, ad vitanda schismata.
• ¶ 1.1726

  Huic necessitati ipse D. Paulus cessisle videtur, dum 2 Cor. 10. 6. ait, se in promtu babere ulcisci omnem inobedientiam, sed non antequam impleta fu∣erit Corinthiorum obedientia.
• e 1.1727

  Sed & quam maximus, Bod. 3.
• ¶ 1.1728

  Rigaltius ait, Saeviente adversus Christianos persecutione, si quem forte in ordine constitutum Ecclesiastico, puta Episcopum, Presbyterum, Diaconum, exilii metus aut violentia tormentorum de fide Christo data dejecerat, is ad fidem reversus postquam impetrata peractaque poenitentia satisfecerat Ecclesiae, recipiebat quidem ecclesiasticam com∣munionem, hoc est, societatem & conversationem cum cete∣ris fidelibus, ita ut fieret particeps Corporis Christi; sed non recipiebat locum quem in ordine prius tenuerat. Itaque de E∣piscopo, de Presbytero, de Diacono fiebat id quod erat prius∣quam fuisset ordinatus. Reddebatur illi locus in Ecclesia, non dignitas loci. Communicabat ut laicus sive plebeius. Uteba∣tur jure ceterorum fidelium qui nondum erant promoti ad quem∣quam ordinem ecclestasticum. Haec erat tunc temporis commu∣nio laica. Cujus adeo participes Eucharistica sacramenta, spe∣ciem inquam utramque panis & vini sumebant. Hodie com∣munionem laicam diceremus, quae sub una tantum specie panis conceditur, etiam episcopis & sacerdotibus extra saecrificiorum officia communicantibus. Imo & communionis vocabulum vix audimus alio significatu quam Eucharistiae celebrandae. Recte quidem dicit Rigaltius, hodie communionem laicam dicen∣dam quae sub una tantum specie conceditur: qui haec res priscis ecclesiae seculis inaudita. Can. Apost. 15. de Cle∣rico fugitivo dicit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 Concil. Sardicens. can. 1. Ex Epistola ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quitur constat Victori quondam Presbytero 〈◊〉〈◊〉 impositam.
• a 1.1729

  Cornelius tibi nunciatus est, Lam. Bod. 3. Ebor. NC. 1. Lin.
• b 1.1730

  Recedunt à nobis, Lam. Ebor. NC. 1 Bod. 2.
• c 1.1731

  Nobis displicent, Lam. Ebor NC. 1. Bod. 3.
• * 1.1732

  Lapsis in ex∣itu subveni∣endum; nec tamen par omnium con∣ditio.
• d 1.1733

  Offocari, Bod. 1. 2, Lam. Ebor. NC. 1. Lin.
• ¶ 1.1734

  Cyprianum puto 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae MSS. plurimorum lectio & vox 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nita lib. de Idololat. c. 24. cumque fluctus ejus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nis vortex ejus ad inferos desorbet. Praxi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rificatis & sacrificatis, hoc est Idololatris, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 exitu pacem dare prae se ferebat; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 An∣tonianus, quod ex istis plurimi, à morbis 〈◊〉〈◊〉, & ita diu ante exitum ad communionem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 runt. Cui objectioni occurrit Cyprianus 〈◊〉〈◊〉; pri∣mam non licuit Episcopis aut Presbyteris, postquam decumbentibus viaticum dedissent, illos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Et secundo, restituta à Deo valetudo. indicio esse poss••, clementissimum numen pacem ab Ecclesia datum, 〈◊〉〈◊〉 habuisse. Nec quidem erat unde e morte 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 invideatur, siquidem ad Poenitentiam usque 〈◊〉〈◊〉 tur. Pacianus dixit accommode in hanc rem. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de periculo liberari, aliud ad 〈…〉〈…〉 terer hoc credi si poenitentiae deliciae putarentur; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tantus imponitur, cui carnis interitus imperatur.
• e 1.1735

  Indicium, Lam. Lin. Bod. 1. Ver. Neap.
• f 1.1736

  Hi quoque. Neap.
• g 1.1737

  Pactione, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1. Ver. passione, Ben. Neap.
• h 1.1738

  Ille qui intimos, Bod. 1.
• i 1.1739

  Hospitatus cepit, Bod. 3.
• k 1.1740

  Multa solventes, Corb.
• * 1.1741

  Favorabilis inprimis li∣bellaticorum causa.
• ¶ 1.1742

  Concionante.
• ¶ 1.1743

  Rigaltius ait, Ab 〈◊〉〈◊〉 Praside, vel fortean misericordi, ac de melioritbus 〈◊〉〈◊〉. Sed respuendam fuisse hanc occasionem docet 〈◊〉〈◊〉 illo grandi & magnifico ad 〈◊〉〈◊〉 sermone, probatque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: Cum Felix praeses pecunias acceptum se pro eo 〈◊〉〈◊〉 speraesset, de quo & ipse in secreto tractaverat cum 〈◊〉〈◊〉, neque ipse pro se, neque discipuli pro eo numerarunt. 〈◊〉〈◊〉 isti exemplo, opponitur factum Jasonis Act. 17. 9. 〈◊〉〈◊〉. quae dicta in lib. de Lapsis.
• a 1.1744

  Mihi omnino non, Vat.
• ¶ 1.1745

  Si in posterum similis tentatio 〈◊〉〈◊〉, testatur se instructum & paratum omnia potius per∣peti quam libelli labe conscientiam polluere.
• b 1.1746

  In haeresin ut in schisma, MR.
• * 1.1747

  Luc. 15. 4.
• c 1.1748

  Lassos, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1. Ver.
• ¶ 1.1749

  Veriorem puto lectionem, quam antithesis ad verba praecedentia videtur exigere, licuit enim Cypriano dixisse, Errantem & lapsam, si in animo esset eandem vocem statim repetere.
• d 1.1750

  Lupis dabimus, Bod. 3.
• * 1.1751

  Cor. 9. 22.
• * 1.1752

  Cor. 11. 1.
• * 1.1753

  Cor. 9. 22.
• * 1.1754

  Cor. 12. 26.
• ¶ 1.1755

  Quaedam Graeca exem∣plaria habent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.1756

  Stoicus olim Novatianus; sectae suae pla∣cita Ecclesiae invexit.
• * 1.1757

  Coloss. 2. 8.
• e 1.1758

  Vitanda sunt, Lam. Bod. 3. Ebor. Lan. NC. 1.
• * 1.1759

  〈◊〉〈◊〉. 12. 3.
• f 1.1760

  Lenissimus, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• ¶ 1.1761

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• g 1.1762

  Estore ergo misericordes, Bod. 3. quomodo & pater, Ver.
• * 1.1763

  〈◊〉〈◊〉. 6. 36.
• h 1.1764

  Misericors est, Bod. 3.
• * 1.1765

  Mat. 9. 12.
• ¶ 1.1766

  Eodem modo locum 〈◊〉〈◊〉 laudat Cyprianus in Epistola ad Stephanum de Marciano Arelatensi.
• a 1.1767

  Opem nostram & medelam vulneratis, Bod. 1.
• b 1.1768

  Saucios, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 〈◊〉〈◊〉
• c 1.1769

  Nunquam iidem, Bod. 3.
• d 1.1770

  Poenitentia frequenter, Lam. Ebor. Lin. NC. 1. Rod. 2.
• e 1.1771

  〈◊〉〈◊〉 poenitentiae robore, Ebor. NC. 1. Bod. 2. poenitentiae robur armatur, Vatic.
• f 1.1772

  Nomen 〈◊〉〈◊〉, Bod. 2.
• ¶ 1.1773

  Eadem vocis notatione 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 suppoint apud Hebraeos. Rigaltius ait, Scilicet Christi. Itaque tota clausula sic 〈◊〉〈◊〉 efl. Si ab Ec∣clesia dure & crudeliter segregatus, adgentiles se vias & se∣cularia opera convertat, velad 〈◊〉〈◊〉 & schismaticos, re∣jectus ab Ecclesia, transeat, ubi etsi occisus propter nomen post∣modum fuerit, extra Ecclesiam constitutus, &c. Martyrium ipsum schismaticis non prodesse, passim istis fere verbis pronunciat Cyprianus.
• ¶ 1.1774

  Poenitentiae remedia, ita mortuis funt profutura; ut adhibita illis medicamen∣ta prodessent.
• * 1.1775

  〈◊〉〈◊〉
• g 1.1776

  Si ergo praelium, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1777

  Postquam 〈◊〉〈◊〉 constitutum ut in articulo mortis lapsi ad pacem admitterentur; con∣sequens erat ut id obtineret perfecutionis tempore, quan∣do parimpenderet periculum.
• h 1.1778

  Invenietur & armatus, Lam. Ebor 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 NC. 1.
• i 1.1779

  Infirmitas venerit, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.1780

  〈◊〉〈◊〉 poenitentia in facramentum accreverat; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 decretoriam fibi arrogabat. Exors 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mittendis potestas à Donatistis primum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Optatus l. 5. fic coargit. Concedite 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sunt. Non enim potest munus ab homine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est. Si sic putatis, Prophetarum voces & Dei 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 contenditis, quibus probatur, quia Deus lavat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 haereticum dogma Audianis imputatur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 haeret. fab. l. 4. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Quid de clavium potestate sentiamus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Lapsis retulimus.
• * 1.1781

  Ecclesia censura, Deiju∣dicio non prajudicant. 〈◊〉〈◊〉 in re ancipiti ad leniorem par∣tem accedere oportebit.
• k 1.1782

  Fuerit statutum, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.1783

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1784

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1785

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1786

  LXX 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 ster videtur legisse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.1787

  〈◊〉〈◊〉
• l 1.1788

  Onera vestra, Lam. Ebor. NC. 1.
• m 1.1789

  Item superbos, Lam. ponit, Lam.
• * 1.1790

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1791

  〈◊〉〈◊〉
• n 1.1792

  Stabilire, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Ebor. Bod. 1. 2. 3. N. C. 1.
• * 1.1793

  〈◊〉〈◊〉
• o 1.1794

  Ipse est suffragator & deprecator, Bod. 3. ipsedeprecator, 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1795

  Rom. 5. 8.
• a 1.1796

  Eliberabimur, Ver. Man.
• b 1.1797

  Sic, Bod. 1. 2. Lam. Ebor. Lin. NC. 1. & duri, Bod. 3.
• * 1.1798

  Rom.12. 15.
• c 1.1799

  Sic, Bod. 1. 2. Lam. Ebor. MR. refundendam, Imp.
• d 1.1800

  Laxandum esse debemus, Lam. Ebor. Bod. 2.
• e 1.1801

  Pereat quod, Bod. 3.
• f 1.1802

  Cujus parte, Bod. 1. Neap.
• g 1.1803

  Diabolo facimus, Lam.
• h 1.1804

  Sacerdos, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1. 2.
• * 1.1805

  Luc. 10. 31.
• i 1.1806

  Nunc curatum, Bod. 1. 3.
• k 1.1807

  Reservamus. Bod. 1.
• ¶ 1.1808

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 intellige, cura diligenter habita, salutaribus monitis & 〈◊〉〈◊〉 Christiana caritatis officiis ad poenitentiam, deinde ad 〈◊〉〈◊〉, revocatum.
• * 1.1809

  Non metuen∣dum ne in∣dulgenia er∣ga lapsos a∣nimos Chri∣stianorum à Martyrio 〈◊〉〈◊〉: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui in poenitentia sunt positi, à martyrum prarogativis longissime 〈◊〉〈◊〉.
• l 1.1810

  Corde folo in Deum, Bod. 1.
• m 1.1811

  Continentia, ac propositum, MR.
• ¶ 1.1812

  〈◊〉〈◊〉 ait, Disputat Cyprianus de lapsis ad poenitentiam, hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Ecclesiam, recipiendis. Nam post impetratam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ea rite per act a, poenitentibus venia datur, pax & 〈◊〉〈◊〉 sive communio redditur lapsis, puta libellatis & 〈◊〉〈◊〉 Ac varias quidem intercedere ait circumstantias & 〈◊〉〈◊〉 delictorum, pro quibus Episcoporum arbitrio temperari 〈◊〉〈◊〉 debeat. Hoc tamen interesse, quod cum libellatis 〈◊〉〈◊〉 agi debere, multa suadeant. Contradicebant Episcopi 〈◊〉〈◊〉, ideo maxime negandam esse poenitentiam lapsis, quod 〈◊〉〈◊〉 semel disciplinae regula, maximum sequeretur ecclesia 〈◊〉〈◊〉 & in summo periculo versaretur sidei Christiana 〈◊〉〈◊〉. Nam quis deinceps pro nomine Christi martyria non 〈◊〉〈◊〉, aut vitam quacunque ratione suam non redimat, qui 〈◊〉〈◊〉 poenitentia tempus concedi debere intellexerit? Hoc vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 metuendum esse Cyprianus ait. Etenim longe aliam 〈◊〉〈◊〉 conditionem lapsorum, aliam consessorum sive martyrum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 paradiso recipi, de gloria, de 〈◊〉〈◊〉 de corona certos. Illos ad veniam stare anxios & sollicitos quid slatuat ac decernat episcopus, & an poenitentiae tempus indicat tam longum, quam esse debitori solet carceris taedium, unde non 〈◊〉〈◊〉 donec solvant novissimum quadrantem. An forma panitentia sutura sit tam atrox, pro qualitate 〈◊〉〈◊〉 criminis, ut per cineres & pulverem volutari, per jejuniorum tristitiam, perque ciliciorum asperitatem macerari, per gemitus & sus∣piria, cordis exastuantis dolorem clare loquentia, velut metallum ignibus ardentissimis excoqui ac purgari debeant: & post 〈◊〉〈◊〉 omnia tandem, aut si qua insirmitas urferit, 〈◊〉〈◊〉 recepti, in diem judicii, ad sententiam Domini pendeant reservati, Cum sit igitur tanta poena proposita lapsis ut eventus 〈◊〉〈◊〉 poenitentiam adipiscantur, tam certa vero tamque 〈◊〉〈◊〉 mar∣tyri gloria, non esse cur ad sugienda martyria sideles invitari poenitentia videantur.
• * 1.1813

  〈◊〉〈◊〉 5. 26.
• n 1.1814

  Doloris cruciatu, Lam.
• o 1.1815

  Purgari divine, Bod. 2. 3. Lam. Ebor.
• ¶ 1.1816

  Quam parum haec faciunt ad Pur∣gatorium Romanensium stabiliendum, contra quod Pa∣melius fensit, optime ostendit Rigaltius: & revera nihil aut in veteri aut novo instrumento usitatius; quam per ignes, fornacem, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & flammas, quascunque 〈◊〉〈◊〉 describere. Sed cum plures MSS. codices legant, non; diu igne, fed divine, suspicio fubit injecta literula, ve∣ram lectionem fuisse, diutine: ut periodus sic concipia∣tur. Aliud pro peccatis longo dolore cruciatum emundari, & purgari diutine; aliud peccata omnia passione purgasse.
• ¶ 1.1817

  Rigaltius ait, Ad notam Pamelii, ubi dicitur locum esse intelligendum de die par∣ticularis judicii uniuscujusque, Nic. Faber. notat: Imo po∣tius de extremo judicio ex ca opinione quae fuit multorum & magnorum virorumtam Graecorum quam Latinorum in Eccle∣sia primitiva, qui solos martyr as gloria divina persrui ante il∣lud extremum judicium, ceteros vero, in extremum judi∣cium differri voluerunt. Que fuit etiam Tertulliani sententia. Sed illa non erat Cypriani nostri sententia: qui passim in libro de Mortalitate docet, ejus esse mortem timere qui ad Christum nolit ire. Et tunc esse servis Dei pacem, tunc libe∣ram, tunc tr anquillam quietem, quoniam de istis mundi turbi∣nibus extracti, sedis & aterna tranquillitatis portum petimus, quando expuncta hac morte ad immortalitatem venimus. Tunc, ad resrigerium justi vocantur, ad supplictum rapiuntur injusti, datur velocius tutela sidentibus, persidis poena. Inde amplecta∣mur diem qui assignat singulos domicilio suo, qui nos istic erep∣tos, & laequeis secularibus exsolutos, paradiso restituit & regno 〈◊〉〈◊〉. Interim agnoscendum, veteres omnes sensisse Di∣em judicii terrores, etiam sanctis formidandos, secum al∣laturum: unde forte preces etiam pro Martyribus con∣ceptae. Sacrificia pro eis semper offerimus, inquit Cypria∣nus, Ep. 39. quoties martyrum passiones & dies anniversaria commemor atione celebramus. Vid. quae dicta ad Ep. 2. & 12.
• ¶ 1.1818

  Satis inconsulte Albaspineus asserit Moechis veniam non factam ante Novatiani tem∣pora, quando contrarium hic aperte doceat Cyprianus. Verisimilior longe Morini sententia, qui statuit poenas poenitentiales usque ad Novati tempora 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod ex censura Apostolica 1 Cor. 5. & 〈◊〉〈◊〉 praxi quam ex Clemente Alexand. resert 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 l. 2 c. 17. & aliis veterum scriptis consicit. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Tertullianus quando in Zepherinum 〈◊〉〈◊〉 tiae patronum invehitur; agnoscit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tholicos, moechos olim ad poenitentiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 igitur, inquit, & hic adversus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 meae quoque sententiae retro penes illos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hoc mihi in notam levitatis objectent. Porro. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tiquior Dionysius Corinthiorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 flagitii compertos per poenitentiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vit. Ep. ad Amastrianos, apud Euseb, l. 4. 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Demum S. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Philadelphenses in universum pronunciae, 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.1819

  〈◊〉〈◊〉 olini poenitentiam Episcopi qui∣dam Africa∣ni denega∣bant, salva pace cum ali∣ter sentien∣tibus.
• ¶ 1.1820

  Africa proprie dicta, 〈◊〉〈◊〉 ciae formam victa Carthagine redigebatm, & 〈◊〉〈◊〉 dicitur.
• ¶ 1.1821

  Quamdm 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 decretum intervenit, quilibet Episcopus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 men plebis sibi commissae, ex animi sui 〈◊〉〈◊〉 nistrat; ita tamen ut cum aliter sentientiba 〈◊〉〈◊〉 caritatem retineat. Hunc locum laudat D. 〈◊〉〈◊〉 48. ad vincent. Rogatist. & l. 4. de Bapt. c. 12.
• * 1.1822

  Qui pacem Lipsis dene∣gant, SS. Scripturis repugnant.
• * 1.1823

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1824

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.1825

  Non agentibus, Lam. Bod. 2. Ebor.
• * 1.1826

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1827

  Textus facr. habet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sensisie videtur Cyprianus, hanc 〈◊〉〈◊〉 fuisle conjugem Episcopi Thyatira. 〈◊〉〈◊〉 favent illa Graeca exemplaria quae legunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• b 1.1828

  Prophetissam, Bod. 3. Prophetin, Vulg. Prophe∣ten, Bod. 1. 2.
• c 1.1829

  De sacrificio, Lam. Ebor. NC. 1. Manut.
• d 1.1830

  Poenitentiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 1. 2. 3. Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• * 1.1831

  Luc. 15. 7.
• a 1.1832

  Scriptum sit, Dominus Deus, Lam.
• * 1.1833

  Sapi 3. 13.
• * 1.1834

  Jocl. 2. 12.
• b 1.1835

  Dominus Deus vester, Ebor. NC. 1. Dominus Deus, venite convertimini, Lin.
• c 1.1836

  Scindite, Bod. 2.
• d 1.1837

  Sententiam vertat, Benev.
• e 1.1838

  Malitiam irrogatam, Bod. 1. Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1839

  Eodem modo laudatur 〈◊〉〈◊〉 iste, in lib. de Lapsis, sub finem.
• * 1.1840

  〈◊〉〈◊〉 88. 32.
• * 1.1841

  Mat. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.1842

  Poscentibus eum, Man.
• g 1.1843

  Prioribus, Bod. 3.
• h 1.1844

  Ac poenitentiam, ac dolore correctum, Man.
• i 1.1845

  Ipse bonitas, Ben. Ver. Bod. 1. 2. Man. bonitatis & misericordiae & pietatis fons, Bod. 3.
• * 1.1846

  〈◊〉〈◊〉 5. 5.
• ¶ 1.1847

  Rigaltius ait, Intelligit 〈◊〉〈◊〉, proprie sumto Delicti vocabulo. Quae scilicet commisisse 〈◊〉〈◊〉 dacitur, ossicium Christiani praetermisisse, sidem 〈◊〉〈◊〉 hoc est Christum, dereliquisse ac deseruisse censetur. 〈◊〉〈◊〉 vero sunt sacrificati, aut thurisicati, & libellati.
• ¶ 1.1848

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 respondet- ad alteram am Antoniam quaestionem, qua petebat do∣ceri, quam haeresim introduxisset Novatianus; primum autem schismaticum, postea sub epistolae finem etiam haereticum suisse docet. Nefaria Novatiani dogmata, à Dionvsio Alex∣andrino vivis coloribus depinguntur, apud Euseb. l. 7. cap. 8.
• * 1.1849

  Novatiant character.
• a 1.1850

  Jactet se licet & ferat quomodo vult. Lam. Ebor. NC. 1. Bod 2.
• b 1.1851

  Unitatem 〈◊〉〈◊〉, Lim. Bod. 1. 2.
• c 1.1852

  A decem & septem, Bod. 3.
• ¶ 1.1853

  Non per visibilem in terris Ecclesiae Monarcham sed Episcoporum multorum concordem numerositatem.
• ¶ 1.1854

  Non Divinam, non Christianam, non Apostolicam. Christus Apostolis Ec∣clesiam pascendam commisit, illi corum successoribus Episcopis jus suum demandabant; his data clavium po∣testas; sacramenta conficiendi & administrandi facultas. Qui suo marte aut Episcopos constituit, aut sacra corum munia attentat, humanam conatur 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉; 〈◊〉〈◊〉 Sacramenta plebi sed sacrilegia ministrat. Sed 〈◊〉〈◊〉 ex parte furiosissime sacrilegus erat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Eucharistiae mysteriis, homines non Deo, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bat. Cujus adjurationis formulam 〈…〉〈…〉 1. 6. Cap. 43. Porro in hac noxa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nam Ecclesiam faccre satagant, hujus seculi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 omnia ad magistratum civilem pertrahuat, & 〈◊〉〈◊〉 este statuunt, regimen Ecclesiae fingere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• d 1.1855

  Ecclesiastici ordinis, Bod. 3.
• e 1.1856

  Conta∣minatione conscidere, Lam. Bod. 2.
• f 1.1857

  Unitate discederet, Lam.
• * 1.1858

  〈…〉〈…〉
• * 1.1859

  Domini no∣stri praeroga∣tiva est, zi∣zania à sru∣mento discer∣nere.
• * 1.1860

  〈…〉〈…〉
• * 1.1861

  〈…〉〈…〉
• * 1.1862

  〈◊〉〈◊〉. 2. 23.
• * 1.1863

  〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 14.
• * 1.1864

  〈…〉〈…〉
• ¶ 1.1865

  Rigaltius ait, Hoc 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus ab Tertulliano suo, qui pluribus hanc 〈◊〉〈◊〉 actavit libro de Pudicitia: Quis magis negavit, qui 〈◊〉〈◊〉 vexatus, an qui delectatus amisit? qui quum 〈◊〉〈◊〉, an qui cum admitteret, lusit?
• a 1.1866

  Errore deceptus, ille, Lam. Ebor. NC. 1.
• b 1.1867

  Secundum Apostolum, Lam. Ebor. NC. 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1868

  〈◊〉〈◊〉. 6. 18.
• c 1.1869

  Ex his qui ante, Lam.
• * 1.1870

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 20
• ¶ 1.1871

  Codices impressi legunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nonnulli cum Cypriano habent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.1872

  〈◊〉〈◊〉. 5. 5.
• ¶ 1.1873

  Fraudator, 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Revera 〈◊〉〈◊〉 sraudatores, ab Apostolo 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 & salaces, qui dolis & blandiriis ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illiciunt. Eph. 4. 19. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sic quae statim apud Cyprianum hic sequitur ex Coloss. 3. 5. 〈◊〉〈◊〉 mentio, in textu Graeco est, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. 〈◊〉〈◊〉 textus habet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sed ta∣men aliqui codices cum Cypriano legunt, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• d 1.1874

  Et iterum dicit, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.1875

  〈◊〉〈◊〉. 3. 5.
• ¶ 1.1876

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. De notatione vocis istius apud Auctorem nostrum diximus ad lib. ad Donat. Redundat vero hic loci; & desumi videtur a versu 8. qui sequitur. Unde etiam Tertullianus locum hunc laudans, 〈◊〉〈◊〉 desunsit, lib. de l'udic. c. 17. & huic versui quin∣to attexuit.
• * 1.1877

  〈◊〉〈◊〉. 18. 20.
• * 1.1878

  〈◊〉〈◊〉. 24. 6.
• ¶ 1.1879

  In speciem lenitatis & humanae indulgentiae dicebant Montanistae & Novatiani, se peccatorum, quae irremissibilia & inconcessibilia ap∣pellabant, reos Deo relinquere. Dicit Tertullianus de Pudic. l. 3. Ad Dominum remissa, & illi exinde prostrata, hoc ipso magis operabitur veniam, quod eam à solo Deo exorat, quod delicto suo humanam pacem sussicere non credit. Sic No∣vatianus in Epistola ejus ad omnes ubique Ecclesias refe∣rente Socrate 1. 4. c. 28. admonebat Episcopos, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 omnipotenti permissa quemadmodum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tio. Objectioni enim quod Apostoli veniam 〈◊〉〈◊〉 occurrit Tertullianus lib. de pudic. c. 21. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ex disciplina sed potestate sectisse, nam & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.1880

  Qui ad poenitentiam suadet, & poenitentibus veniam pa∣cemque dene∣gat, irridet non bortatur.
• a 1.1881

  Hortari ad satisfactionem, Bod. 3.
• b 1.1882

  Quaeris invenies, Lam. Ebor. NC. 1.
• c 1.1883

  〈◊〉〈◊〉 statim desperatione, Lam. Ebor. NC. 1.
• d 1.1884

  Sic, Lam. 〈◊〉〈◊〉 Corb. NC. 1. Lin. Est, Imp. 〈◊〉〈◊〉 ei cui usum, Benev. cui dum, Vatic.
• e 1.1885

  Fortem carinam, Bod. 1. 2.
• f 1.1886

  Abscidere, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• g 1.1887

  Fructus poenitentiae interdicitur, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.1888

  LXX. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 adducit.
• * 1.1889

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• h 1.1890

  Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 Bod. 3. Ebor. Lam.
• i 1.1891

  Ecclesiam jam dissipantes, Lam. Ebor.
• * 1.1892

  Poenitentibus non apostatis, qui post lap∣sum ethnico more vixe∣runt, pax concedenda.
• k 1.1893

  Pro nomine ejus, Lam Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• * 1.1894

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• l 1.1895

  Apostolum dicentem, Lam. Ebor.
• m 1.1896

  Quando nec Christi, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• n 1.1897

  Magis nobis, Lam. NC. 1. Ebor. Bod. 2.
• * 1.1898

  〈◊〉〈◊〉 post 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1899

  Ad Pamelii num. Ep. LIII. Ad E∣rasm. l. 3. Epist. 25. Sententiam suam exponit Cyprianus, quid fiero o∣porteret in 〈◊〉〈◊〉 eorum qui per tor∣menta superati.
• ¶ 1.1900

  Urbs est Byzacenae, de qua mentio 〈◊〉〈◊〉 suffragio 69. Concilii Carthaginiensis. Hic thesauri 〈◊〉〈◊〉 erant reconditi.
• a 1.1901

  Superius collega, Ver.
• ¶ 1.1902

  Alibi observatum Decianam 〈◊〉〈◊〉 primo motam à civitatum magistratu & 〈◊〉〈◊〉 tumultu; dein Proconsulem quaestionem 〈◊〉〈◊〉 exercuisse.
• b 1.1903

  Populi frequentis, Bod. 1.
• c 1.1904

  Septies tormentorum, Thu.
• d 1.1905

  Ad quem, Ver. & ad quam, NC. 2. quam pene, Lam. Bod. 2. NC. 1.
• e 1.1906

  Pervenerant, Ver.
• f 1.1907

  Susceptos ad poenitentiam agendam, Thu. Mich.
• ¶ 1.1908

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 imputat at vim tormentorum, longam iterationem cruciatuum.
• ¶ 1.1909

  Quod justum poenitentiae tempus proxime attingere videtur.
• g 1.1910

  Domini nomen, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. Lin. NC. 2. Thu. Foss. Mich.
• ¶ 1.1911

  Rigaltius ait, Hoc est, palam & li∣quido pronunciasse, Christiani sumus. Sic Epistola praeced. Occisi pro nomine, videlicet Christi: constanter vociserante: se esse Christianos.
• h 1.1912

  Obstinationem vicisse, Thu. Foss. Mich. Vict.
• i 1.1913

  Cru∣ciatibus repugnasse, Mich.
• k 1.1914

  In novissimo, infirmitate, Thu. Foss. Mich. Vict.
• l 1.1915

  Sic, Lam. Bod. 1. 2. Ebor. Lin. NC. 1. 2. Thu. Foss. Vict. debere eis, Imp.
• ¶ 1.1916

  Rigaltius ait, Prius, hoc est, antequam carnem tormenta satig assent.
• a 1.1917

  Carnem quae victa est, Lam. Ebor. NC. 1.
• b 1.1918

  Cum plurimi collegae, Ver. celebrata, Lam. Ebor. Bod. 2.
• c 1.1919

  Plenius, Ebor.
• d 1.1920

  Tractarem, Ebor. Lin. NC. 1.
• ¶ 1.1921

  Bis quotannis statae habeban∣tur synodi; post Pascha, & tempore Autumni: quae ex data occasione protractae, aut frequentius habitae.
• e 1.1922

  Junius. Hac & 〈◊〉〈◊〉 addita ex, Pem. Voss. Corb. Lam. Ebor. Lin.
• * 1.1923

  Ad Pamelii num. Epist. LIV. Ad E∣rasm. l. 1. Epist. 2. Epistola syno∣dica Ecclesiae Africanae ad Ecclesiam Romanam, de pace lapsis maturius danda, ob persecutio∣nem ingruen∣tem.
• * 1.1924

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.1925

  Non recipiendi ante tempus quod praescribebatur expletum, nisi sub ictu mor∣tis
• f 1.1926

  Sub ictum, Corb.
• g 1.1927

  〈◊〉〈◊〉 Corb.
• * 1.1928

  〈◊〉〈◊〉 19.
• h 1.1929

  Promiserit ipse & legem, Bod. 1. 2. NC. 1. 2. Ebor. Lin. Vict. Ver. Benev.
• i 1.1930

  〈◊〉〈◊〉, Bod. 1. 2. Ebor. Lin. NC. 1. 2. Ver.
• k 1.1931

  Sed cum, Foss. Vict.
• ¶ 1.1932

  Lapsis in persecutione De∣ciana, reditum in Ecclesiam importune urgentibus; Ep. xix. respondit Cyprianus; tempus ipsum plus quam peterent largiri; quodque, qui disserri non potest, potest coronari: quae multum videntur distare ab iis quae hic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lapsis necessaria; frustra doceri & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nominis sanguinem sundere, si eis militaturis 〈◊〉〈◊〉 denegemus. Sed optime cohaerent 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Primo aliter se habuit lapsorum status durante 〈◊〉〈◊〉 Deciana, & ipsa cessante. Nam qui in 〈◊〉〈◊〉 vocatus mendacio se defendebat, erat fortaste 〈◊〉〈◊〉 eo ipso in loco, coram iisdem judicibus, & 〈◊〉〈◊〉 populo crimen retractare, & publice verun, 〈◊〉〈◊〉 quod finita cognitione praestare minus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ideo lapsus ad duras istas conditiones non erat 〈◊〉〈◊〉 adigendus, ad quasdum praelium adhue 〈◊〉〈◊〉 debebat. Secundo, in difficillimo lapforum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 privatis auspiciis innovandum; & ideo fas non fuit ex 〈◊〉〈◊〉 singularis Episcopi lapsos admittere; sed 〈◊〉〈◊〉 ex Concilii decreto pax iis erat concesta, nihil 〈◊〉〈◊〉 temporis moram, interveniente utique 〈◊〉〈◊〉 auctoritate, ob causam etiam idoneam, expectatam scil. 〈◊〉〈◊〉; aliquantum contrahi. Tertio, lapsi jam 〈◊〉〈◊〉 idoneum temporis decursum in poenitentia posit, sui 〈◊〉〈◊〉 fecerunt, quod prius non fecislent. Porro 〈◊〉〈◊〉, quod lapsorum commoda cedere debebant 〈◊〉〈◊〉 Ecclefiae; & utcunque optandum fuerit illis 〈◊〉〈◊〉 faturitate perfrui, & ita ad passionem armari; haec 〈◊〉〈◊〉 considerationem non veniebant donec disciplinae 〈◊〉〈◊〉, per poenas in delinquentes irrogatas, fuisset 〈◊〉〈◊〉. Imo lapsorum commodis tam crudo & 〈◊〉〈◊〉 tempore non conduceret ut mortiseros idolorum 〈◊〉〈◊〉 adbuc pene ructantes, exhalantibus etiam scelus suum 〈◊〉〈◊〉, & sunest a contagia redolentibus, Domini corpus in∣vaderent. Verba sunt Cypriani lib. de Lapsis. Sed expe∣dum, & ut 1 Cor. 11. 28. jubet Apostolus, homo se probet, & sic de pane edat & de calice bibat.
• ¶ 1.1933

  Rigalti∣us ait, Sub finem Epistolae: Hoc nobis divinitus srequenter ostenditur. Idem commemor at Epistola ad Thibaritanos, quos etiam de persecutione gravissima admonet.
• a 1.1934

  Inducit, Bod 3.
• b 1.1935

  Praeparamus, Bod. 1. Foss Vict.
• c 1.1936

  Sic. Pem. Ben. Voss 2. Lam. Ebor. Bod. 3. Lin. NC. 1, 2. Thu. Foss. Vict. Mich. Domini, Imp.
• d 1.1937

  Et poenitentiam, Thu.
• e 1.1938

  In periculum, Thu. Pastore oves in periculo, Bod. s. Lam.
• f 1.1939

  Nominis Christi, Lam. NC. 2.
• ¶ 1.1940

  Ri∣galtius ait, In sequentibus dicet, Eucharistia recepta sideles erigi & accendi. Jure id quidem, Nam à convivio Dominico, memores Dominici sanguinis, sumto sacramento, quemadmo∣dum suprema illa nocte praeceperat Dominus, ut conjurati pre∣dibant alacres, mortemque sortiter oppetebant quam Dominus pro ipsorum salute obierat.
• g 1.1941

  Adversarium volumus, Lam. Pem. Bod. 1. 2.
• ¶ 1.1942

  Credidit Cyprianus plebem Christianam, ad poculum Domini jure communicationis ad∣mitti, nec sine injuria posse depelli.
• * 1.1943

  a Sacrificia Deo, Corb.
• * 1.1944

  Venia ad A∣postatas non extenditur; sed tantum ad poeniten∣tes.
• * 1.1945

  Occurritur objectioni, quod fieri po∣test lapsorum poenitentiam fictam esse.
• b 1.1946

  Pax donata, Bod. 3.
• ¶ 1.1947

  Sic Luc. 9. 23. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Rigaltius ast, Qui dignatione divina martyrium obtinet. Martyrium 〈◊〉〈◊〉, ut infra arma tollentes.
• ¶ 1.1948

  Rigaltius ait, Tota paradisi 〈◊〉〈◊〉, sanguis tuus est, inquit Tertul. Vid. Epist. LVIII.
• * 1.1949

  Occurritur etiam & al∣tert objectiom, quod mar∣tyribus pace non sit opus.
• c 1.1950

  Quam non accepta, I am.
• d 1.1951

  〈◊〉〈◊〉 & accingit, Lin. NC. 2.
• e 1.1952

  Nolite cogitare quomodo aut quid, Lam. Ebor. Bod. 2.
• * 1.1953

  〈◊〉〈◊〉
• f 1.1954

  〈◊〉〈◊〉 fessione sui nominis, NC. 2.
• ¶ 1.1955

  Ri∣galtius ait, Traditis, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Matthaei x. 17. & 18. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & Mar∣ci XIII. 9. & 10.
• g 1.1956

  Communicatione discedit, Lam. decidit, 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.1957

  〈◊〉〈◊〉
• h 1.1958

  〈◊〉〈◊〉 Ver. Quod contritum, Ben. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.1959

  Librarii vocem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tribulationis sive aerumnae notatione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ideo consolationem melius respondere 〈◊〉〈◊〉 contra sacri textus mentem.
• i 1.1960

  Consolati estis, Impr.
• ¶ 1.1961

  LXX. Legunt 〈…〉〈…〉 stis Tertul.
• a 1.1962

  Comestionibus, Lamb. in depraedatione, Corb.
• * 1.1963

  Ezek.34.10.
• b 1.1964

  Ut non pascam eas, & extraham oves, Lam.
• c 1.1965

  De manibus, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.1966

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Haec 〈◊〉〈◊〉 sant ex versu 16. Ipse Deus singulis ovibus, 〈◊〉〈◊〉 designabit.
• ¶ 1.1967

  Videtur respicere Luc. 〈◊〉〈◊〉 22. De ore tuo te judico serve nequam. Porro alludit adverba praecedentia. Extraham oves meas de ore eorum: 〈◊〉〈◊〉 reposcere oves, idem sit quod extrahere.
• d 1.1968

  In humanae crudelitatis, Pem.
• ¶ 1.1969

  Rigaltius ait, Ip∣se 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. magis philosophiae secularis pravitate durus, 〈◊〉〈◊〉 philosophiae Dominicae lenitate pacificus. Paciannus Epist. 〈◊〉〈◊〉 dixit, inobsecrabilem asperitatem, cui opponit gratuita 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & coelestis clementiaetitulos.
• e 1.1970

  Quam dulcedini divinae, NC. 2.
• f 1.1971

  Ut quia hostes, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 2.
• ¶ 1.1972

  Quanquam in Synodo con∣venerit lapsis ob ingruentem persecutionem pacem ma∣turius dandam esse, tamen cum penes Episcopum erat judicare de lapsi poenitentia, res haec in ejus arbitrio us∣que permansit. Aut fortassis respicit Episcopos eos, ad quos Provinciae Africae synodi decreta non pertinebant.
• g 1.1973

  Et pugnam, Bod. 1. Voss. 2.
• ¶ 1.1974

  Certe Cypriano erat gravior; qui post exilii taedia, tandem hac persecutione capite plecte∣batur. Sed Prophetae, visorum suorum non semper fidi interpretes. Donum prophetias interpretandi, prorsus erat distinctnm à prophetiae charismate. vid. 1 Cor. 1. 10.
• h 1.1975

  Hoc nobis scimus divinitus frequenter ostendi, Pem. Bod. 1. 2. NC. 1.
• i 1.1976

  Admoneri, Lin. Ebor. Lam. NC. 1. 2.
• ¶ 1.1977

  Videtur urbs Zengitanae. Pa∣melius ait. Quum soleat ad majores 〈◊〉〈◊〉 scribens tum 〈◊〉〈◊〉 tum plebi inscribere Epistolam, 〈◊〉〈◊〉 est quod soli ple∣bi hanc Epistolam scribat, praesertim quum inter Episcopos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Thibaritani fiat mentio. Supra observatum ad 〈◊〉〈◊〉 ad Cornelium de Polycarpo Adrumetino, omissum Episcopi nomen indicio esse Ecclesiam scriptionis tempore Episcopo carere. Hoc vero in loco, Episcopus & plebs simul praeteriti ideo videntur, quod plebis Thi∣baritanae desideriis prius ad Cyprianum, aut literis aut nuncio, 〈◊〉〈◊〉 transmissis, responsum hic reddatur. Sed res nova non est, ut Cyprianus Plebi seorsim à Clero scriberet; id enim supra, Epist. XVII. factum.
• a 1.1978

  Fratres carissimi, Lin. NC. 2.
• b 1.1979

  Idque in votis, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.1980

  Ad Pamelii num. Epist. LVI. Ad E∣rasm. l. 4. Ep. 6. Excusat se Cyprianus Thibaritanis quodillos non 〈◊〉〈◊〉, & de persecuti∣one immunen∣te admonet.
• c 1.1981

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 temporis, Bod. 3.
• ¶ 1.1982

  Rigaltius ait, Sic Cyprianus etiam Domino serviens, non probiberi se putat tem∣pori quoque prudenter 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Rom. 12. 11.
• d 1.1983

  Praesentem, Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• e 1.1984

  Urgentibus hic, Bod. 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.1985

  〈◊〉〈◊〉 de Domini, Lam. Ebor. NC. 1.
• g 1.1986

  Saepius & admoneamur, Ver. Lam. Fbor. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 NC. 1.
• h 1.1987

  Tempus appropinquare, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.1988

  〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• i 1.1989

  Quidquam aliud. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• k 1.1990

  〈◊〉〈◊〉 mus, Bod. 1, 2, 3, 4.
• l 1.1991

  Qualia jam, Ebor. NC. 1.
• m 1.1992

  Iccirco nos, Bod. 3.
• n 1.1993

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christus, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• o 1.1994

  Fieri voluerit imitemur, Lam. Ebor.
• * 1.1995

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.1996

  〈◊〉〈◊〉
• p 1.1997

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Bod. 1.2.3. Ebor. Lin. NC. 1.2. Sic Ep. 6. Sumus filii, si, Imp.
• * 1.1998

  q Sic, Bod. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.1999

  Stimulos sub∣dit ad Mar∣tyrium ala∣criter tole∣randum.
• ¶ 1.2000

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 casum seculi.
• * 1.2001

  〈◊〉〈◊〉 16.2.
• a 1.2002

  Putet se officium, Lam. Bod. 1, 2, 3. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• b 1.2003

  Sed hoc faciunt, Bod. 1. 2.
• ¶ 1.2004

  Rigaltius ait, Paulus in 11. ad 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Glossae veteres. Angit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Hic igitur angi, sive 〈◊〉〈◊〉 est quam pressurampati, ut apud Paulum Esdrae 1111. 〈◊〉〈◊〉 autem serent angusta, sperantes spatiosa. Psal. 1111. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ipse Cyprianus Epist. LVIII. dicet, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 premebatur.
• ¶ 1.2005

  Rigaltius ait, Petri 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Tertullianus in Scorp. 〈◊〉〈◊〉 expavescatis ustionem quae agitur in vobis in 〈…〉〈…〉 novum accidat vobis. Ignium paena 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. ad Martyras: & Apostolus, ut ostendat 〈◊〉〈◊〉 sidei Christianae experimentum, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Adeoque 〈◊〉〈◊〉 aternae tormenta signifi∣cantur ingebenna ignis.
• * 1.2006

  〈◊〉〈◊〉.4.12.
• c 1.2007

  Nec excidatis, Bod. 1. 3. Sic l. de Exhort. Mart.
• ¶ 1.2008

  Legisse videtur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.2009

  〈◊〉〈◊〉. 18 29.
• * 1.2010

  〈◊〉〈◊〉. 6.22.
• d 1.2011

  Multa est, Bod. 2. 3. Lin. Ebor.
• e 1.2012

  Da∣tur corona, Lam. Bod. 3.
• ¶ 1.2013

  Rigaltius ait, Alludit ad illud 〈◊〉〈◊〉 video coelos apertos. Tertul. Tota paradisi 〈◊〉〈◊〉 sanuis tuus est. Ipse Cyprianus Epist. LIV. Qui mar∣tyrium tollit, sanguine suo baptizatur. Hac erat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Episcopis & Presbyteris, ut plebem sacerent ad subcun∣da pro nomine Christi martyria sortem & constantem.
• f 1.2014

  Passionis hujus, Bod. 3.
• g 1.2015

  Qui prior hortatur, Bod. 1. 4.
• h 1.2016

  Si ante oculos, Lam. Bod. 1, 2, 3, 4. Rig.
• i 1.2017

  Futuram sententiam, Lam.
• * 1.2018

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.32.
• a 1.2019

  Merito mori, Bod. 1. 3.
• b 1.2020

  Divina dignatione, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• c 1.2021

  Ut fun∣gamur, Lam.
• ¶ 1.2022

  Rigaltius ait, Fugam in persecutione non abhorret, Tertulliano mitior & facilior. Imo defendere debet; aliter seipsum condemnaturus.
• ¶ 1.2023

  Rigaltius ait, Hoc est, docentes, disserentes. Ipse Epist. ad Antonianum: Ego prius legeram & Episcopo tractante cognoveram, non sacrificandum idolis Pontius in vita Cypriani, O beatum Ecclesia populum, qui Episcopo suo tractante semper audierat.
• ¶ 1.2024

  Rigaltius ait, Arma Christi∣anorum preces & lacrymae, quandoque fuga: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sortis patientiae constantia pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Apolog. Apud ist am disciplinam magis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dere. Christus exarmato Petro, omnem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Itaque Epistola sequenti Cyprianus ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christi vigilare jam sobrios, & armatos ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non posse: mori posse. Et hoc ipso 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 timent, nec repugnare contra impugnantes, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 centibus nec nocentem liceat.
• d 1.2025

  Spiritu segregatus, Lin.
• e 1.2026

  A fugae illius horrore, Lam. NC. 1. Bod. 2. Ebor.
• * 1.2027

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2028

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• f 1.2029

  Sic, Bod. 1, 2, 3, 4. Ebor. Lin. NC. 1. 2. Manut. in persecutione, Imp.
• g 1.2030

  Testimonium martyris, Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1. 2.
• h 1.2031

  Sic, Bod. 2. Ebor. NC. 1. ille qui, Imp.
• * 1.2032

  Exempla pro∣ponuntur pi∣orum à mundi 〈◊〉〈◊〉 qui Martyrium passt.
• i 1.2033

  〈◊〉〈◊〉 fide & devotione, NC. 2.
• * 1.2034

  Dan. 3.16.
• k 1.2035

  tuis liberabit, Lam. Bod. 1. 2.
• l 1.2036

  Secundum fidem 〈◊〉〈◊〉 Ebor. NC. 2. Lam. Bod. 2.
• a 1.2037

  Liberare nos, Ebor. NC. 1. 2. Bod. 1. 2.
• b 1.2038

  Sed tamen, Lam. Bod. 2.
• c 1.2039

  Dominus edixit, Bod. 1. 2. dixit dicens, Lam. Bod. 3. 4.
• d 1.2040

  Vos tradiderint, Lam. Bod. 2.
• * 1.2041

  〈◊〉〈◊〉 13 11.
• e 1.2042

  Lo∣qui & quid, Bod. 2.
• f 1.2043

  Nobis & in illa hora divinitus offerri, Bod. 3.
• g 1.2044

  Asserendo Dei sui honore, Bod. 3.
• h 1.2045

  Plena fide & libertate, Bod. 1. 2. 3.
• ¶ 1.2046

  LXX. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sed 〈◊〉〈◊〉 non aliter legit in lib. de Exhort. Mart.
• i 1.2047

  Nisi unum Deum, Bod. 2.
• * 1.2048

  Dan. 14. 4.
• ¶ 1.2049

  Haec latissime prosequitur lib. de Exhort. Mart. Olim observavimus solenne esse Cypriano, easdem scripturas data occasione fimul laudare; & arma ista divina tanquam ex armamentario depromere.
• k 1.2050

  Cum liberis suis, Lam. Lin. NC. 1. 2.
• l 1.2051

  Magna virtutis, Lam. Bod. 2.
• m 1.2052

  Nonne cum justi, Bod. 1. 2. 3. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• * 1.2053

  〈◊〉〈◊〉 2. 16.
• n 1.2054

  Quam vero, Bod. 1, 2, 3, 4. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• * 1.2055

  Omnia exem∣pla super at Domini no∣stri 〈◊〉〈◊〉
• o 1.2056

  Quia me primo, Lam. Ebor. Bod. 1. 2. 3.
• p 1.2057

  Mundo, propterea odit vos mundus, Bod. 3.
• * 1.2058

  〈◊〉〈◊〉 15. 18.
• * 1.2059

  〈◊〉〈◊〉 Antichristi temporibus supervenit Domini ad∣ventus.
• a 1.2060

  Est qui nos possit, Ebor. NC. 1.
• * 1.2061

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2062

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2063

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2064

  Stadii & 〈◊〉〈◊〉 ago∣nes fortiter & alacriter tolerati; in∣citamento esse possint ad Martyrii passiones.
• b 1.2065

  Christus ejus, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• c 1.2066

  Praeside Deo, Bod 1. 2. Lin. NC. 1. 2. Ebor.
• d 1.2067

  Armemur ergo, Bod. 2.
• ¶ 1.2068

  Quod in nupero agone non lapsus est, nec de fide sua dejectus.
• e 1.2069

  Armari nos & parari be∣atus Apostolus docet, Lam. Bod 1. 2. 3. I in. Ebor. NC. 1.
• * 1.2070

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2071

  Transpositis vocibus legisse videtur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• f 1.2072

  Adversus spiritus nequam, Ebor. NC. 1.
• g 1.2073

  Induentes loricam, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.2074

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• ¶ 1.2075

  Inter baptismi solennia fronte impressum.
• a 1.2076

  Accipit, Ver. Manut.
• ¶ 1.2077

  〈◊〉〈◊〉 Ambrosius lib. IV. de Sacramentis, cap. 2. Dicit tibi 〈◊〉〈◊〉 Corpus Christi, & tu dicis: Amen, hoc est, Verum. Quod consitetur lingua, teneat assectus. Priorius ait, 〈◊〉〈◊〉 hic secundum ritum quo eucharistia in manus 〈◊〉〈◊〉 porrigebatur, non in os, unde Trullana synodus can. 28. de Presbytero 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Concilium Tolet. 1 cap. 14. Siquis autem acceptam à sacerdote 〈◊〉〈◊〉 non sum∣serit, velut sacrilegus propellatur. Et can. 3. Conc. Caesaraugust. 〈◊〉〈◊〉 advertendum, laicos manu 〈◊〉〈◊〉 ore autem sumere. Romana Ecclesia, quae morem hunc immutavit, credidisse videtur; manus laicorum ore ipsorum magis esse profanas.
• b 1.2078

  Postmodum Dominum, Bod. 1. Vat.
• * 1.2079

  Consideratio suturae mer∣cedis, ad om∣ma mala to∣leranda 〈◊〉〈◊〉 & ac∣cendit.
• c 1.2080

  Quae autem erit, Lam. Ebor. Bod. 2.
• * 1.2081

  〈◊〉〈◊〉 Cor. 2. 9.
• * 1.2082

  Rom. 8. 18.
• d 1.2083

  Sic, Lam. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2, 3, 4. Ebor. Vet. innom. Spir. cordibus ve∣stris, haec diurna, Rigalt.
• e 1.2084

  Habere, & cogitare, Lam. Bod. 2. 3.
• ¶ 1.2085

  Forte idem ille qui Epistola 29. le∣ctor factus ut literas clericales transferret; de quo etiam mentio occurrit. Epist. 32. & 35.
• * 1.2086

  Ad Pamelii num, Epist. LV. ad E∣rasm. l. 1. Ep. 3. Cyprianum certiorem fe∣cerat de Fe∣cerat & Fortunati at∣tentatis Ro∣me.
• * 1.2087

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2088

  〈◊〉〈◊〉.
• a 1.2089

  Significasti te, Pem. Bod. 3.
• ¶ 1.2090

  Primo condemnatus jussu Cypriani in recessu, per Caldonium, Herculanum, Victorem & alios. Postea à patribus Africanis in prima post redi∣tum synodo, & deinceps in proxima.
• b 1.2091

  A te, & Bod. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1. rejectum & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lic esse.
• c 1.2092

  Ab Ecclesia prohibitum, Ver.
• d 1.2093

  Pleno quod, Bod. 1.
• ¶ 1.2094

  Vid. 1. Cor. 5. 4.
• ¶ 1.2095

  〈…〉〈…〉 licet accessit. Quod savore & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 auxit atque promovit.
• * 1.2096

  Etiam secun∣dae ejusdem Cornelii Epi∣stolae respon∣detur.
• e 1.2097

  Ut publice Bod. 〈◊〉〈◊〉
• f 1.2098

  Quia minantur, nec inde, Lin. NC. 2. aut inde, Lam. NC. 1. Ebor.
• g 1.2099

  In isto seculo, Bod. 1.
• ¶ 1.2100

  Respicit Mat. 〈◊〉〈◊〉 25.
• a 1.2101

  Dominum nostrum, Bod. 1.
• * 1.2102

  〈◊〉〈◊〉. 3. 21.
• * 1.2103

  Mat. 26 14.
• * 1.2104

  Gen. 4. 8.
• * 1.2105

  Gen. 27. 41.
• b 1.2106

  Joseph Aegyptum pervenerit, Lam. Bod. 2. 3. NC. 1. Ebor. Lin. Joseph venandatus sit à fratribus, Bod. 1
• * 1.2107

  Gen. 37.23.
• c 1.2108

  Legamus, praedictum, Lam. 〈◊〉〈◊〉. NC 2.
• * 1.2109

  Mat. 10. 30.
• ¶ 1.2110

  Fraternitatis, aut Matrimonii 〈◊〉〈◊〉. Vox sacramenti ad omnia fere significanda, quae 〈◊〉〈◊〉 aliquid designant adhibetur.
• d 1.2111

  Tradit, permittit & coronari, Benev. Ver ut & coronari, Voss. 2. Bod. 1.
• e 1.2112

  Neque no∣bis, Lam. Ebor. NC. 1. 2. Lin.
• f 1.2113

  Fecit Judas, Ver. Lam. Ebor NC. 1.
• * 1.2114

  Graviter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.2115

  Contumax est, vi∣ribus suis, Bod. 1. Lin. NC. 1.
• * 1.2116

  〈◊〉〈◊〉. 2. 5.
• h 1.2117

  Tanquam inferi, Lam. Lin. Ebor. NC. 1.
• * 1.2118

  〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 2. 62.
• i 1.2119

  Ut vermes hodie, Bod. 3.
• k 1.2120

  Cogitatio ejus peribit, Bod. 3.
• * 1.2121

  〈◊〉〈◊〉. 36. 37.
• l 1.2122

  Quem exprobat, Bod 3.
• * 1.2123

  〈◊〉〈◊〉. 14. 3.
• m 1.2124

  Montes aquilonis, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.2125

  Rigaltius ait, Hoc est, in monte 〈…〉〈…〉 Paulus dixit, 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.2126

  〈◊〉〈◊〉. 2. 12.
• * 1.2127

  Ex verbis quisque pro∣ditur & detegitur.
• * 1.2128

  Mat. 12. 34.
• a 1.2129

  Os loquitur, Lin.
• b 1.2130

  Thesauro cordis, Lin.
• * 1.2131

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2132

  Rigaltius ait, Tertullianus ltb. de Idololatria. Sic & Lazarus apud inseros in sinu Abrahae refrigerium consecutus: contra dives in tormento ignis constitutus, alternas malorum & bonorum vices aemula retributione compensant.
• c 1.2133

  Ardoribus aduritur Lam Ebor. 〈◊〉〈◊〉 1. Bod. 1. adurebatur, Bod. 1.
• d 1.2134

  Dei possidebunt, NC 2. Lin.
• * 1.2135

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2136

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2137

  Qui contumelix quod 〈◊〉〈◊〉 dixerit racha alteram addiderit, & fatuum appella∣verit, reus erit in Gehenna: Nam alteri tantum istarum vocum Dominus noster Gehennae poenam interminatus est.
• * 1.2138

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2139

  Rigaltius ait, Hesych. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vanus. Virg. Vane Ligur. Ligures autem Nigidio apud Servium insidiosi, sallaces, mendaces.
• e 1.2140

  Reus Gehennae, 〈◊〉〈◊〉 2. Bod. 3.
• f 1.2141

  Dominicae ultionis, Bod. 3.
• ¶ 1.2142

  Rigaltius air, 〈◊〉〈◊〉 ad tempus sacerdos & ad tempus judex.
• * 1.2143

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2144

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2145

  〈◊〉〈◊〉
• g 1.2146

  Sic, Lam Lin. Bod. 2. audit & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Rigalt.
• * 1.2147

  〈◊〉〈◊〉
• h 1.2148

  Sic, Lam. Bod. 1. 2. 3. Ebor. Voss. 2. Pem. Lin. NC. 1. 2. MR. Spir. Vet. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alti. eum qui me. Et cum postea tempore passionis, Rigalt.
• * 1.2149

  〈◊〉〈◊〉
• i 1.2150

  Testificare de malo, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.2151

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 exproba, testificare.
• ¶ 1.2152

  Rigaltius ait.〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 codice: sic incilas sacerdotem? 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui me incilant probris. Hoc verbo utuntur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Lucretius. De qua re alibi dictum.
• * 1.2153

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2154

  Sic Deus ipse ad Eli 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 1 Sam. 2. 30. Qui contemnunt me 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sacerdotalis admisso facinore non deletur. 〈◊〉〈◊〉 9. 27. Sed revera crucisixo Domino 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 proinde Pontisicatus cessabant.
• k 1.2155

  Nescicbam; fratres, Pem. NC. 1. 2. Voss. 2. Lam. Bod. 1. 2. 〈◊〉〈◊〉
• l 1.2156

  Principem plebis, Lam. Ebor. Lin. Bod. 1. 2.
• * 1.2157

  Hareses hinc potissimum ortae, quod sacerdoti Dei non ob∣temperatur.
• a 1.2158

  Exortae, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• b 1.2159

  Quam quando, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2160

  Rigaltius ait, Hoc est, qui pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Vid. Epist. XLII. Alludit emm ad quae de 〈◊〉〈◊〉 & judice Deuteron. XVII. Potest autem illud 〈◊〉〈◊〉, ad tempus sacerdos, sic etiamintelligi, usque dum sistat 〈◊〉〈◊〉 christus Jesus catholicus sacerdos coram Deo Patre. Nam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Hebraeos dicitur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Tertullianus 〈◊〉〈◊〉, catholicum sacerdotem. Et, ad tempus judex, usque 〈◊〉〈◊〉 veniat tdem Christus supremus ille judex vivorum & 〈◊〉〈◊〉. Sic enim supra, hac Epist. dixit: ad tempus hic 〈◊〉〈◊〉. Cornelius Episcopus Romanus Epistola quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 XLVI. ad Cyprianum scribens dixit, unum 〈◊〉〈◊〉 Catholica Ecclesia esse debere. Et Cyprianus ad 〈◊〉〈◊〉 Epist. 〈◊〉〈◊〉. ubi de ordinatione Cornelit adversus 〈◊〉〈◊〉 agit: Quisquis, inquit, post unum qui solus esse 〈◊〉〈◊〉, factus est, non jam secundus ille, sed nullus est. Idem 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus pro seipso ad eundem Cornelium scribens, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unitatem adserit, sict tamen non praejudicet 〈◊〉〈◊〉 Romano. Nam hoc tantum sibi vult, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, que 〈◊〉〈◊〉 illius portio est, unum esse debere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, qui sit Ecclesiae suae sacerdos ad tempus, & 〈◊〉〈◊〉 tempus judex vice Christi. Ecce autem Episcopos aevo jam 〈◊〉〈◊〉 vicarios Christi. Epistola adversus Florentium dicet, 〈◊〉〈◊〉 qui Apostolis vicaria ordinatione succedunt. 〈◊〉〈◊〉 ordinis Perto tribuebat Cyprianus in paritate 〈◊〉〈◊〉 & potestatis; nec alium primatum succesloribus 〈◊〉〈◊〉 tribuere censendus est.
• ¶ 1.2161

  Epicopos qui ordinationi affi∣stebant. Populi etiam suffragium in Episcopi designati∣one adhibitum, ut etiam Dei omnipotentis; cujus opem Ecclesia solenni prece implorabat, saepius dictum.
• c 1.2162

  Populi suit, Lam. NC. 1. Ebor.
• ¶ 1.2163

  〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• d 1.2164

  Nisi ita, Lam. Ebor. NC. 1. Lin.
• * 1.2165

  Mat 10. 29.
• e 1.2166

  Et unus ex illis non cadet, Lan. NC. 2.
• f 1.2167

  Patris vestri, Vir.
• g 1.2168

  Arbitrio geri, Bod. 1.
• h 1.2169

  Sed qui extra, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• i 1.2170

  Sed qui contra, Pem. Bod. 1. 3. Lam. Ebor. NC. 1. Lan.
• ¶ 1.2171

  Scil. quos minores vocamus, & quorum scripta ab Hebraeis pro uno libro habentur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicto.
• k 1.2172

  Sibimetipsi, Lam. Ebor. NC. 1. 2.
• * 1.2173

  〈◊〉〈◊〉 8. 4.
• * 1.2174

  〈◊〉〈◊〉 9. 4.
• * 1.2175

  〈◊〉〈◊〉 30. 1.
• l 1.2176

  Consilium non, Bad. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2177

  LXX. habent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. In Tex∣tu Hebrae est 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 unde par est conjicere interpretes pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 finali 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legisse.
• a 1.2178

  Ceterum dico, dico provocatus, Vir.
• * 1.2179

  Apologiam pro seipso instituit Cy∣prianus.
• ¶ 1.2180

  Rigaltius ait, Ecclesia ab sese & ab imperio tranquilla.
• ¶ 1.2181

  Rigaltius ait, Itaque biennio post dicet adversus Florentium: Ecce jam sex annis nec fraternitas babuerit Episcopum. Ex hac vero Episto∣la Chronologi colligunt anno Christi 248. Cyprianum, Mortuo Donato, creatum suisse episcopum Carthaginiensem. Consu∣lantur Annales Cyprianici.
• ¶ 1.2182

  Rigaltius ait, Fortissimum telum in adversari∣os stringit, qui sibi de sua, jam quadrienni in Episcopatum or∣dinatione controversiam movebant. Nam & se sub hoc elogio, Cyprianum Christianorum Episcopum, suisse proscriptum, & ad 〈◊〉〈◊〉 petitum, in circo, in amphitbeatro. Sic Dominicae dignationis testimonio honoratum, ut jam de ordinationis suae jure ambigi nequeat. Hoc vero etiam 〈◊〉〈◊〉 at Epist. LXIX. ubi aliquid etiam de formula ipsa proscriptionis recitat: unde discimus, non Episcopatus sui nomen, put a Carthaginiensis, sed ipsius tituli Episcopatus honorem adplicitum & adjunctum su∣isse proscriptionis formulae his verbis: Si quis tenet vel possidet de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cypriani Episcopi Chritianorum. Ut jam ne∣mo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Caecilium Cyprianum Episcopum suisse 〈◊〉〈◊〉, quando 〈◊〉〈◊〉 ipsum etiam Ethuici proscriberent.
• b 1.2183

  Christo adversarius, Bod. 1.
• c 1.2184

  Ob 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Lam. NC. 1. Ebor. Bod. 2.
• * 1.2185

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.2186

  Jam nunc futuros, Bod. 2.
• * 1.2187

  〈◊〉〈◊〉
• e 1.2188

  〈…〉〈…〉.
• ¶ 1.2189

  Rigaltius ait, Non capientes verba Christi quae sunt aepud 〈◊〉〈◊〉 cap. 6. Caro mea vere est cibus. Etenim accipicbant 〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉.
• f 1.2190

  Non increpavit, Voss. 2. Lam.
• g 1.2191

  Vultis abire, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.2192

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2193

  Rigaltius ait, libertatam disputabant Praedestubatt, 〈◊〉〈◊〉 sub 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 libello, atque ex his Apostolt quidem verbs ad 〈◊〉〈◊〉 Reconciliati sumus Deo, non pe voluntatem 〈…〉〈…〉. Unde sic inferebant: Per praevaricationem 〈◊〉〈◊〉 primi hominibus libertas 〈◊〉〈◊〉. Et 〈◊〉〈◊〉 verbacitant ex eodem Apostolo; non est volentis, 〈◊〉〈◊〉, sed miserentis est Det. Vbi est ego, inquiunt, 〈◊〉〈◊〉 hominis? exclusa est. Quae? quia non omnis qui 〈◊〉〈◊〉, ipe salvetur. Omnis enim homo salvari vult. Sed non 〈◊〉〈◊〉 hominis voluntate. Deinde: Per praevaricationem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 periit ab hominibus. libertas arbitrii. Adversus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 edidit Primasius, & in principio quidem 〈◊〉〈◊〉: Recedant vana argumenta verborum, nihil, habent 〈◊〉〈◊〉, praevaricatio 〈◊〉〈◊〉, praevaricatio delinquentis, & praedestination 〈◊〉〈◊〉; quia peccatum in voluntate transgessois est, 〈◊〉〈◊〉 autem in redemtoris est ordinata virtute, &c. Nemo 〈◊〉〈◊〉, hominem sibi mortem appetere, cum ca de cau∣se querelam sepius interponat clementissimus Deus. Atsalutem sibi appetere dicendi sunt illi homines, qui gratiae paesidiis muni manu essusis non resistunt; siquidem omma possumus in eo qui nos consortat. Philip. 4.13. Vo∣luntas liberata certissime est libea.
• a 1.2194

  Ad quem imus, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• * 1.2195

  〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 68.
• b 1.2196

  Ab co 〈◊〉〈◊〉, Lam. Ebor NC. 1.
• * 1.2197

  〈◊〉〈◊〉 15. 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2198

  Eadem fere dicuntur in libro de Unitate.
• * 1.2199

  〈◊〉〈◊〉 2. 19.
• c 1.2200

  De Ecclesia exeunt. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1.
• * 1.2201

  rom. 3.4.
• ¶ 1.2202

  Graecus textus per imperativum reddit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• d 1.2203

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Lam. NC. 1. Ebor. Bod. 3.
• * 1.2204

  〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• e 1.2205

  Si hominibus, inquit, Lam. Ebor. NC. 1. placere vellem, Ver.
• * 1.2206

  〈◊〉〈◊〉. 1. 10.
• * 1.2207

  〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• f 1.2208

  Sed & sententiis, Lam Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2209

  Rigaltius ait, Prior annus 〈◊〉〈◊〉 co sensu 〈◊〉〈◊〉 videtur, quo 〈◊〉〈◊〉 Syri 〈◊〉〈◊〉: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est 〈◊〉〈◊〉 dies.
• ¶ 1.2210

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 supra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est, 〈◊〉〈◊〉 autem tum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, tum setelies 〈◊〉〈◊〉, e quibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, suisse eandem tum quinque presbyterorum tum Novati facti∣onem, aut saltem quum principio diversae essent, postea sibi invi∣cem conjunctas. Porro repetit quod prius dixit, 〈◊〉〈◊〉 ab∣stentum 〈◊〉〈◊〉 etiam à Cornelio. Nimirum 〈◊〉〈◊〉 communio∣ne prohibitum.
• a 1.2211

  Parem Novatiani, Ver.
• ¶ 1.2212

  Rigaltius ait, Supra, de Ecclesia Romana dixit, Ecclesia Catholicae ma∣jestatem: hic, de Ecclesiis Africanis, dicit simpliciter, Eccle∣siam Catholicam. Etiamsi minime disimulari debeat, hoc sen∣sisse Cyprianum, Ecclesiam in Africa aque ac Romae Catholi∣cam: ut ex aliis passim Epistolis colligitur.
• b 1.2213

  Placuit tibi scribere, Bod. 1. 2. 3. Voss. 2.
• c 1.2214

  Sed 〈◊〉〈◊〉 Ver.
• d 1.2215

  A vobis detinetur, Bod. 3.
• ¶ 1.2216

  Rigaltius ait, Dixit Cyprianus, multes sere annos qui jam transacto factoque decennio ibant in vicennium. Primus terminus longi, sive diuturni temporis, decennio comprehenditur. Aristo respondit, à debitore fisci qui solvendo non erat, manumissum, revocari in servitutem debere, nisi diu in libertate fuisset, non minus decennio. L. si quum. parag. Aristo. Qui & à quibus man. lib. non fiant.
• ¶ 1.2217

  Rigaltius ait, Exhoc loco, non improbabili conjectura, Baronius Cyprianum in episcopatu Carthaginiensi Donato 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 scilicet Cyprianus ad Cornelium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mentione nonaginta Episcoporum qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lambesitana colonia ante annos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dem quoque Privatum severissime 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 teris Fabiani & Donati. Vt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 num Cornelii antecessorem nominat, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cessorem suum nominaverit. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dixerit, antecessorum nostrorum: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ceterum hanc loquendi formam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dem episcopatu reserri, docebit I 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tecessores suos nuncupat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manos, etsi nunquam praesuerint 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pliciter antecessores suos 〈…〉〈…〉 annis aliquot ante se vixerant 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aliis in provinciis suncti.
• e 1.2218

  Idibus Martiis, Ver.
• ¶ 1.2219

  〈◊〉〈◊〉 ipse constituerat, quta ipse in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 clesiam; nempe in haeresi.
• a 1.2220

  Repostus Uturnicensis, Lam. Suturgensis, MR. Quaturnicensis, Corb.
• ¶ 1.2221

  In nomenclatura hujus urbis, 〈◊〉〈◊〉 qua vix alibi mentio occurrit, cum codices 〈◊〉〈◊〉 putaverim lectionem MS. Lambethani ad verum 〈◊〉〈◊〉 accedere, & Utinunensis, legi debere: 〈◊〉〈◊〉 urbis mentio habetur cap. 123. Collationis 〈◊〉〈◊〉, ubi Octavius Episcopus plebis Utinunensis 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.2222

  Persecuti∣oneipse defecit, Lin.
• ¶ 1.2223

  Rigaltius ait, Idolorum sacrisicio pollutis: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sider Christiana desertoribus.
• ¶ 1.2224

  Rigaltius ait, Insra dicet, haereticis. Remam cum mendaciorum suorum merce navigaverunt.
• c 1.2225

  In unum consentientibus, Lam. I bor. Pem. Bod. 1. 2. 3. NC, 1. 2. Voss. 2. Foss. Vict.
• d 1.2226

  Quae contra nos illic, Bod. 3.
• ¶ 1.2227

  Rigaltius ait, Canon vigesimus octavus Cod. Eccles. Afric. Non provocent ad transmarina judicia, sed ad primates sua∣rum provinctarum, aut ad umversale concilium. Ad transma∣rina autem qui putaverit appelandum, à nullo 〈◊〉〈◊〉 Africam ad commumonem 〈◊〉〈◊〉. Transmarina Graeci dixere 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ballamo in can. CVIII. 〈◊〉〈◊〉 Cartha. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Zonaras in can. XXXI. Vide∣atur ettam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Africam ad papam Coelestinum, 〈◊〉〈◊〉 Episcopum.
• e 1.2228

  Frater carissime, Bod. 3.
• f 1.2229

  Quam∣diu non illucescat, Bod. 3.
• g 1.2230

  Pariter, Tbu.
• ¶ 1.2231

  Haec schismaticorum impu dentis∣sima noxa; ab Ecclesia pulsi quia cum Lapsis communicarent, Ecclesiam sugillant quia cum lapsis communicat.
• * 1.2232

  Intercedunt ne paenitenti∣a agatur, qui sine illa ad communio∣nem admit∣tunt.
• * 1.2233

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2234

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2235

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2236

  Malitia consummet, Bod. 1. 2. Vat.
• b 1.2237

  Nec vulneratos, Voss. 2. Bod. 1. 2. Lam. 〈◊〉〈◊〉 NC, 2.
• c 1.2238

  Corrumpunt, Pem. Lam. Voss. 2. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• d 1.2239

  Ne satisfactionibus 〈◊〉〈◊〉 Lam. Bod. 2. Lin. Ebor. NC. 1.
• e 1.2240

  Intercedente clauditur, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• ¶ 1.2241

  Rigaltius ait, Hic locus satis indicat honorem habitum in Ecclesia tunc virginitati & continentiae: etst non voto solennibus verbis aut ritibus con∣cepto, hujusce propositi sive status personas obligatas fuisse con∣stet, neque sub ullius coenobii disciplina conclusas. Nam haec post aliquod tempus inventa sunt & instituta. Absit ut in Eccle∣sia Dei ulla sint tempora, ulli homines, à quibus castitati virginali honos non defertur. Sobrii & pii homines id sal∣tem agunt, ne per vota temeraria laqueus injiciatur con∣scientiis; nec perfectionis statum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 los in co imitantur quod nec nubant 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 contrahant, illos etiam imitentur quod 〈◊〉〈◊〉 cadant.
• f 1.2242

  〈◊〉〈◊〉 patiuntur injuriam, Lam. Ebor. NC. 1.
• g 1.2243

  Perversa mens, Lam. NC. 1. Ebor. Bod. 2.
• h 1.2244

  〈◊〉〈◊〉 sequantur poenitentiam, Lin.
• * 1.2245

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2246

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Rom. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 interpretantur, Aquila vertit. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ret eo poculo ebrios in stuporem 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 nutare, sensibus oppressis, non 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quod rectissime observavit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Epistolas Pauli.
• a 1.2247

  Delectum, Lam. Ebor. Lin. Voss. 2.
• * 1.2248

  Thes 2.10,11,12
• ¶ 1.2249

  Dilectionem, in Textu Graeco 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• ¶ 1.2250

  Rigaltius ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. ut sunt etiam diabolica miracula, prodigia, porteverta. Pauli locus est Epist. 11. ad Thessal. Theophylactus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ibidem Paulus dix∣erat, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• b 1.2251

  Tertius delicta diluere, Vet. Innom.
• c 1.2252

  Et non subfit poenitencia, Veron. sumta sit, Benev.
• d 1.2253

  Populi Dei, Bod. 3.
• e 1.2254

  Major incurrit, Lan. NC. 2.
• * 1.2255

  Malac. 2. 1.
• f 1.2256

  Pax à non veris, Vir.
• g 1.2257

  Sic Bod. 1. Thu. communicatio non communicantibus, Imp.
• h 1.2258

  Removisse foris sibi Extra Ecclesiam & contra Ecclesiam constituisse, Voss. 2. Lam. Ebor. NC. 1. 2. Bod. 1. 2. 3. MS.
• i 1.2259

  Confluere, Ver.
• * 1.2260

  In 〈◊〉〈◊〉 Fortunati, & satellitum e∣jus cumulum accedit quod constituto Pseudoeptsco∣po, ad trans∣marina judi∣cia provoca∣verit.
• ¶ 1.2261

  Rigaltius ait, Nullum non movet in schismaticos adversarios suos lapidem. Episcoporum Africae Concilia damnati prov caverant. Itaque laudat Ecclesiam Romanam ad quam illi navigaverant cum libello appellationis. Et Petri cathedram esse dicit, & Ecclesiam principalem, & sa¦cerdotalis unitatis originem, Romanorum fidem, Pauli praei∣catione ac testimonio laudatam. Subinde autem schismaticis persidiae crimen inurit, quo magis faciat invisos Romanis fide praestantibus. Nam & hunc sensum Paulinis verbis accommodat. Ad eos vero persidiam accessum habere ullum non debere, nec posse, ait. Subjicit, appellantes minime esse audiendos, causa semel cognita dictaque sententia. Mox & auctoritatem Epis∣coporum in provincia sua tuetur. Statutum esse omnibus Epis∣copis; sed & aequum esse pariter & justum, ut causa non alibi disceptetur, quam ubi est crimen admissum. Singulis pastoribus Episcopis portionem gregis esse adscriptam, quam regat unus∣quisque, actus sui sive administrationis suae rationem redditu∣rus, non Romae, sed in coelis: non Cornelio, sed Christo. Pul∣cre igitur & prudenter laudato Cornelio, de praedicata Ecclesiae principalis anctoritate, sive praerogativa, negat ullas ejus esse partes in causa Novatiani, peracta jam in Africa coguitione damanati. Locus iste unde mirifica exculpunt monarchiae papalis propugnatores, si contextus ratio & scopus rite perpendatur, longe alio spectare deprehendetur. Ait enim Cyprianus, factiosos istos homines Fortunatum & Felicissimum, licet ipsi inprimis schismatici, non in pari noxa Novatianum & illius sequacesadeunt; sed (pro summa sua impudentia) Cornelium legitimum Ecclesiae Romanae Episcopum,& S. Petri successorem adoriuntur; & ab Ecclesia divisi, non pariter ab ejusdem communi∣one extorres, sed principalem five matricem Ecclesiam (ubi fidelium corpus versatur, & stolonibus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 perpetuo à Cypriano opponitur;) cum legitimo pastore unitam, & proinde illam unde unitas sacerdotalis exorta est, sollicitant: minime cogitantes Romanos, neutiquam ab illis degeneres, quorum fides Apostolo praedicante laudata est; ad quos, magnis experimentis, nimirum Novatiani & deinde Fortunati repulsa, constat; persidi∣am schismaticam non habere posse accessum.
• ¶ 1.2262

  〈◊〉〈◊〉 & Catholicam, hoc est, non schismaticam. Rigaltius ait, In urbe prin∣cipali constitutam. Canone 28. Concil. Chalced. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Maxima & antiquissima, & omni∣bus cognita, à gloriosissimis duobus Apostolis Petro & Paulo Romae fundata & constituta Ecclesia. Ad hanc propter 〈◊〉〈◊〉 principalitatem necesse est omnem convenire Eccle∣siam. Irenaei verba sunt lib. 3. adversus haer. cap. 3. Ad∣dit, hoc est, cos qui sunt undique sideles. Nimirum ad ur∣bem imperatricem necesse habent negotiorum expedi∣endorum causa confluere, qui sunt undique fideles. Ro∣mana Ecclesia ita à D. Petro & Paulo fundata dici debet, ut imperium Macedonicum ab Alexandro censetur; cu∣jus revera 〈◊〉〈◊〉 Philippo patri debentur. Constat enim tempore scriptae epistolae ad Romanos, quando in ur∣bem recepta erat Christiana fides, nondum illuc adve∣nisse D. Paulum: quod etiam de D. Petro similiter lo∣cum habere, ex Lactantii libello de mortibus persecuto∣rum, liquido constat.
• ¶ 1.2263

  Rigaltius ait, Hieronymus adversus Russinum, Scito Romanam sidem Apostolica voce laudatam, istiusmodi praestigias non recipere. Sic 〈◊〉〈◊〉 fere Latini Patres Pauli ad Roma∣nos verba acceperunt, quasi rectior & sincerior suisset apud Ro∣manos sides: cum hoc tantum dicat Apostolus; Agere se gra∣tias Deo, quod ubique pasim sama sit, etiam Romanos, rerum Dominos, fidem Christianam 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Urbis, quae totius orhis erat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 valde ad sidei Christianae 〈…〉〈…〉 fidem Romanorum Paulo scribente non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 babilem, ostendunt ipsa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ambrosius proaenuo 〈◊〉〈◊〉. In 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in haec ipsa quidem Pauli quae citantur a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manorum ait non suisse tunc secundum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ctoribus veritatis. Tamen 〈◊〉〈◊〉 quod ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 posito Christi nomine caeperant 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 stolus, sciens illos posse prosicere. Tum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 erat profectus multorum. Tum certe quia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 poterant credere horum exemplo. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inferior, quod sieri viderit à potiore. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prooemio libri secundi ad Galatas, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fidem, nisi hanc quam 〈…〉〈…〉 in eis major esset devotio, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alibi tanto studio & frequentia ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 concurritur? Ubi sic ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Amen reboat, & vacua idolorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2264

  Pseudoepiscoporum, Lam. Bod. 2.
• b 1.2265

  Statutum sit ab omnibus nobis, Voss. 2. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1. 2.
• ¶ 1.2266

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 simo canone cavebatur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Hanc regulam Patres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illibatam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 Concilii Africani ad Coelestinum P. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sequentium clericorum improba 〈…〉〈…〉 pellat sanctitas tua: quia & nulla 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 derogatum est Africanae, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gradus clericos, sive ipsos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 apertissime commiserunt. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unt, quaecunqué negotia in 〈…〉〈…〉: nec unicuique provinciae, provinciae, gratiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 turam.
• c 1.2267

  Gregis sit commissa, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.2268

  Rigaltius ait, cujus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in solidum pars & portio tenetur, ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Eccles.
• d 1.2269

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 satores, Lam. Ebor. Lin. Bod. 3. NC. 1. Mich.
• ¶ 1.2270

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Hoc quod citat Cyprianus in 〈…〉〈…〉 causae in propriis cognoscantur 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Hilarium scriptam 〈…〉〈…〉 judicia, salva in omnibus apostolica 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prohibemus. Sed Cyprianus diserte 〈◊〉〈◊〉 non à Papa Romano, sed à Collegis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 statuta; ait enim, cum statutum sit ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 agnovit Papae exceptionem, cum ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 transmarinis immisceret scriberet. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mo habuit, istas Fabiani literas, quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sed Isidori fuerant 〈◊〉〈◊〉, diu 〈…〉〈…〉 extrusa. Imo si vel tempore Synodi 〈◊〉〈◊〉 sub Aurelio istiusmodi superfuisset Epistola, 〈◊〉〈◊〉 Papae non opus fuisset Sardicensem Canonem 〈◊〉〈◊〉 Nicaeno ingessisse; necesse esset ut Patres Africani 〈◊〉〈◊〉 in orientem dirigerent, qui consultis 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiarum patriarchalium exemplaribus, fucum 〈◊〉〈◊〉. Mitto dicere, Eruditissimo de Marca judice, 〈◊〉〈◊〉 potestatem factam Pontifici Romano per 〈◊〉〈◊〉 Sardicensem judicia synodorum per appellationem 〈◊〉〈◊〉; sed tantum eorundem revisionem 〈◊〉〈◊〉, pluribus Episcopis prioribus additis, facultatem 〈◊〉〈◊〉. Ethnica Roma se in finitimarum gentium 〈◊〉〈◊〉 componendis immiscens, & parti ac causae 〈◊〉〈◊〉 favens, potentiam sibi acquisivit; iisdem artibus 〈◊〉〈◊〉 Roma se mundi caput & dominam praestitit.
• ¶ 1.2271

  Cypriani secu∣lo non innotuit auctoritas Episcopi Romani super alios omnes Episcopos. Beato illo martyre judice, pro despe∣ratis & per ditis habendi sunt; quibus minor videtur aucto∣ritas Episcoporum in Africa, quam vel Cornelii ipsius, in Petri cathedra Romae sedentis.
• * 1.2272

  Matt. 5.37.
• a 1.2273

  Aut fratribus, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2274

  Qui cum scan∣dalo peccant ideo Ecclesia depulsi sunt; unde non mi∣rum tales, in schisma lapsos, & Ecclesia extorres; non posse denuo, inemendati cum fuerint, in Ecclesiam recipi, praesertim renitente Plebe, quae scandalo illo laesa.
• b 1.2275

  Non possunt, nisi cum scandalo, Lam. Bod. 1, 2, 3. Ebor. NC. 1.
• c 1.2276

  Putramina, Ver. fragmina, Lam. Ben. Bod. 1, 2, 3. Lin. NC. 2.
• ¶ 1.2277

  Purgamenta; membra putida & putres∣centia, ense resecanda. Fortasse legi deberet, Putramna quaedam colliganda sunt, ut quaeintegra & sana sunt vulne∣rentur. Vulnera enim fasciis ligat Chirurgus, ut 〈◊〉〈◊〉 possint. Sed infra dicit, voto colligendae fraternitatis.
• d 1.2278

  Non attendas numerum illorum. Melior est enim unus timens, quam mille filii impii, sicut locutus est Dominus per Prophetam dicens: Fili, nejocunderis in filiis impiis, si mul∣tiplicentur tibi, cum non fuerit timor Dei in ipsis, Foss.
• * 1.2279

  Non sine as∣sensu Plebis, ab Ecclesia prosugi de∣nuo admit∣tends.
• e 1.2280

  Subersi, Benev.
• f 1.2281

  Obtenden∣te, Bod. 3.
• a 1.2282

  Fuerunt, qui nec fidem, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.2283

  Felicissimi & satellitum ejus fraudes & flagitiae describuntur.
• b 1.2284

  Testis ejus peccatorum. Bod. 2.
• c 1.2285

  Episcopatus, Benev. Voss. 2. Bod. 3.
• ¶ 1.2286

  Facilis accessus ad Cyprianum Episcopum patet.
• * 1.2287

  Precibus, non minis, aditus ad Ecclesiam aperiendus.
• d 1.2288

  Virtutis acris Zacharias, Bod. 3.
• e 1.2289

  Lapidationi∣bus, Lam. NC. 1. Bod. 2. 3. Ebor.
• f 1.2290

  Sic Bod. 1. 2. 3. Lam. Ebor. NC. 1. 2. dixit, 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.2291

  Derelinquet, Lam. Ebor. Lin.
• * 1.2292

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• h 1.2293

  Coelestes thesauros, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• i 1.2294

  Derelinquerunt, Bod. 3.
• k 1.2295

  Sic Voss. 2. Lam. Ebor. NC. 1. 2. quam quod. Imp.
• ¶ 1.2296

  Rigaltius ait, Quam 〈◊〉〈◊〉 integrae & intaminatae sacerdotium sideliter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illaesum & incorruptum, non sacrisicio aut libello 〈◊〉〈◊〉! Majestatis vocabulum, quod sibi proprium secerat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tantum Romanus, convenientissime 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 Christianae disciplina, transtulit ad 〈◊〉〈◊〉 Roma∣nam Christianam.
• a 1.2297

  De Episcopo, Ver. constituti haeretici, Voss. 2.
• b 1.2298

  De altari Domini, Fab.
• c 1.2299

  Sic Voss. 2. Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 2. Thu. Mic. Vict. pace, Imp.
• d 1.2300

  Et qui verbis persi∣dis, Lam. Bod. 2.
• * 1.2301

  〈…〉〈…〉 aliqua 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• e 1.2302

  Ad sanitatem mentes, Ver.
• f 1.2303

  Pectora obsessa, Bod. 3. Lin. Benev. ut peccatorum & delictorum, Fab. ut pectora a delictorum tenebris soluta, Bod. 1.
• g 1.2304

  Domi∣no protegente, Bod. 3. Voss. 2.
• h 1.2305

  Quando pereamus, Pam. Bod. 1.
• i 1.2306

  Sic Lam Bod. 1. Voss. 2. lamentanda consensio, Lin. NC. 2. conditio, Thu. Corb. flenda potius & lamentanda, Benev.
• ¶ 1.2307

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Phil. 3. 2. Qui in hoc conspirant, ut Ecclesiam discerpant.
• k 1.2308

  Habemus, Ver.
• l 1.2309

  Tecum praesenti, Lam Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• m 1.2310

  Sincera dilectione, Lam. Bod. 2.
• * 1.2311

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2312

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2313

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.2314

  Hujusmodi, cum sciens peccat, NC. 2.
• b 1.2315

  Per semetipsum, Benev.
• ¶ 1.2316

  LXX. legit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• c 1.2317

  In ore suo portat perversa, perditionis suae ignem condens, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1. Mic. Vict. in ore suo por∣tat verbum perditionis suae, Fab.
• * 1.2318

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2319

  LXX. habet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sed a∣liqui codices in extrema versus parte cum 〈◊〉〈◊〉 ctione consentiunt, & subjiciunt, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sed locus totus vulgatam sequitur
• * 1.2320

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2321

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.2322

  Providentia munitam, Pem. Bod. 1. Voss. 2. NC. 2. 〈◊〉〈◊〉 Thu. Foss.
• e 1.2323

  Sunt isti ab Ecclesia profugi, Ver. Ben.
• * 1.2324

  〈◊〉〈◊〉
• f 1.2325

  Apostolus Paulus, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.2326

  〈◊〉〈◊〉
• g 1.2327

  Non est, adversarius Christi est, Lam. Ebor. Bod. 2. Lin. NC. 1.
• * 1.2328

  〈…〉〈…〉
• * 1.2329

  Ad Pametii num. LVII. Ad Erasm. lib. 1. Ep. 1. Epistola est gratulatoria Cornetio, ob exilium Christi nomi∣ni suscep∣tum.
• a 1.2330

  Quis non in, Pem. Voss. 2.
• ¶ 1.2331

  〈◊〉〈◊〉 ait, Hoc Cyprianus ad Cornelium: sacerdos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Romanum. Dicimusne, amulam adbuc 〈◊〉〈◊〉 Rome Carthaginem? An Carthaginem hic agere ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉? Auex disciplina Christi, pro fraterna concordia, 〈◊〉〈◊〉 sacerdoteni sive Episcopum, appellare 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cornelium Rome Episcopum?
• b 1.2332

  Et fratrum confessione crevisse, Lam. Bod. 2. consensi∣one, Thu. Foss. Vict.
• ¶ 1.2333

  Rigaltius 〈◊〉〈◊〉, Minime igitur vana est illa Cleri Romani exultatio. 〈◊〉〈◊〉 ista fortis in side. Nam & hoc Cyprtani 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.2334

  Claruit, frater carissme, Lam Lin. NC. 1. 2.
• ¶ 1.2335

  〈◊〉〈◊〉 ait, Jam observavimus Apostolum non 〈…〉〈…〉, sed gratulatum esse Romanis, quod sama 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 orbem spargeretur, etiam Rome esse 〈◊〉〈◊〉, su∣pra Ep. xxx. & LIV. Sic tamen acceperunt plerique 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉, quasi dixerit Paulus, etiam futsse jam & vo suo Romano∣rum sidem, ut ceteris gentibus prairet exemplo. Quid 〈◊〉〈◊〉? inquit Chrysostomus; Omnis terra sidem 〈◊〉〈◊〉 Romano∣rum? Omnis 〈◊〉〈◊〉? Nec incredibtle est quidem. Non 〈◊〉〈◊〉 ignobilis ca civitas, sed tanquam in vertice posita, ubique 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Et paulo post, duplicem esse ait Pauli laudatio∣nem, & quod in Christum crediderunt Romani, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Hoc sibi volunt ista Cypriani. qu& 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: Hanc 〈◊〉〈◊〉 virtutis & roboris 〈…〉〈…〉: Apostolus 〈◊〉〈◊〉.
• d 1.2336

  Filios provocat, Vindel. Foss. Corb.
• e 1.2337

  Dum sic fortes, Foss. Mic. Vict.
• ¶ 1.2338

  Rigaltius ait, Quasi manu facltae; quod in eandem sententiam dixerat Tertullianus in Apolog. Coimus ad Deum, quasi manu facta precationibu: 〈◊〉〈◊〉. Hac vis Deo grata est.
• f 1.2339

  Eodem turbatus & pulsus, Bod. 3. impetu repulsus, Lam. Ebor. Bod. 2.
• a 1.2340

  Et quasi minus paratos, Lam. Ebor. Bod. 2.
• b 1.2341

  Nam primo aggressu, Bod. 3.
• c 1.2342

  〈◊〉〈◊〉 rare tentaverat, Bod. 3.
• d 1.2343

  Innocenti, Lam. Bod. 2.
• e 1.2344

  Et ejus Ecclesiae gaudium 〈◊〉〈◊〉 Corb. Bod. 3. Ebor. Lin. NC. 1. 2. Christi & Ecclesiae suae, Foss. Mic.
• f 1.2345

  〈◊〉〈◊〉 Foss Corb. Mic. Vict. quando cucurrit, Bod. 3. occurrerit, Imp.
• ¶ 1.2346

  Ri∣galtius ait, Dolorem poenitentiae dicit, acerrimum pudorem. quo solebant affici boni poenitentes, id se commisisse propter quod poenitentiae indigerent, quo dolore, velut irritati, ad Martyria serebantur acriores. Sic Epistola praecedenti, Lapsos dolor ad praelium provocet.
• ¶ 1.2347

  Voce hac saepius utitur Cyprianus.
• ¶ 1.2348

  Vid. quae dicta in lib. de Lap.
• ¶ 1.2349

  Rigaltius ait, Insultat No∣vatiano, quasi dicat, frustra illum calumnias spargere de tali viro qui jam constanter Christum confessus sit. De hac re eti∣am agit in Epistola sequente. Illic ostenditur Novatia∣num immerito à suis pro martyre habitum.
• * 1.2350

  Novatianus Orthodoxis persecutione vexatis, inta∣ctus relinqui∣tur.
• g 1.2351

  Latius adauctus, NC. 1. Bod. 2. 〈◊〉〈◊〉
• h 1.2352

  Magister durus, Lin.
• i 1.2353

  Sophiae dominicae, Ver. Benev. Manut.
• ¶ 1.2354

  Rigaltius ait 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus Sophiam dominicam Philosophiae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tam incerti falsique mater, quam illa sous & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 que. Haec suos etiam Sophos habuit: sed 〈…〉〈…〉 extitit, invidtam vocabuli, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 navit. Ceteris adumbr at a modestia philosophiae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 it, verum, nec istis unquam amica sua 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tur Sophia, Christus, nominis sut coltures 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui Domini sui praecepta summo studio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 phiam, boc est, summe felicitatis & 〈…〉〈…〉.
• k 1.2355

  Interceptor poeniten∣tiae, Lin.
• l 1.2356

  Proditor caritatis, Lin. perditor castitatis, NC. 1. Pem. Lam. Bod. 2.
• m 1.2357

  Ap∣noscis ne, Bod. 3.
• n 1.2358

  Quos abalienavit, Lam. Bod. 2.
• o 1.2359

  Victos, Thu. Foss. Vict.
• a 1.2360

  Confessionis nomine, Lin. NC. 2.
• ¶ 1.2361

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 habet Cyprianus haud caecas. Saepissime videt in somnis 〈◊〉〈◊〉 sibi Dominum, & ostendentem quae revelaret, 〈◊〉〈◊〉 occasio posceret.
• b 1.2362

  Appropinquante jam certaminis & agonis nostri, die Bod. 2. Ebor. Lin. NC. 1. Mic.
• ¶ 1.2363

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: mutua caritate.
• c 1.2364

  Et si quis, Pem. Ebor. Lam. Lin. NC. 1. 2. Bod. 1. 2. 3. si quis hinc, Foss.
• ¶ 1.2365

  Rigaltius ait, Pater, inquit, Pamelius, ex hoc loco Cyprianum sensisse & 〈◊〉〈◊〉 sanctos etiam desunctos pro vivis orare. Ego quidem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christiano dignissimam esse arbitror. Sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 videtur, an hoc sentiat Cyprianus: nisi dicamus 〈◊〉〈◊〉 verba, si quis istinc nostrum prior divinae dignationis 〈◊〉〈◊〉 praecesserit, non esse accipienda de co qui per 〈◊〉〈◊〉 praecesserit, quis enim orandum esse dicet pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sanguis tota paradisi clavis est? sed de eo qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 exitu diem certaminis anteverterit. Pro co 〈◊〉〈◊〉 perseveret apud Dominum dilectio nostra. At si 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 perseveret 〈◊〉〈◊〉 apud Dominum dilectio nostri, quae ratio rog andi hortandive beatum jam & felicem, ut in dilecti∣one fratrum suorum perseveret? cum absque ista dilectione, abs∣que illa scilicet caritate, aeterna vita plane esset indignus. Neque dici debeat sanctus, qui erga fraetres suos caritatem a∣miserit. Profecto 〈◊〉〈◊〉 & fidelis est sermo, corum qui jam 〈◊〉〈◊〉 mortalitate facti sunt Christi cohaeredes, & corum qui supersti∣tes adhuc in terris ejusdem Christi cohaeredes futuri sunt, unam esse Ecclesiam; uno Spiritu sancto tam probe 〈◊〉〈◊〉, ut 〈◊〉〈◊〉 morte corports divellatur. Orant illi Deum pro nobis, & nos Deum laudamus pro illis. Et sic utrobique pro nobis semper oramus. Sensus videtur esse, Alterutro ex nobis obeun∣te, sive ego qui Carthagini praesum, sive tu qui 〈◊〉〈◊〉 praesides superstes fuerit; ejus, cui in vivis diutius effe contigerit, pro utraque Ecclesia perseveret & supersit apud Deum oratio. Interim minime dubitamus Animas coelo receptas precibus Deum opt. max. sollicitare ut in terris agentium misereatur: sed non inde conficitur, pre∣ces ad Sanctos fundi debere. Deos, qui rogat, ille facit.
• * 1.2366

  〈…〉〈…〉
• * 1.2367

  Ad Pamelii num. Ep. LVIII. Ad Erasm. l. 3. Ep. 3. Gratulatur Lucio Pape Romano, de confessione, & reditu ab exilio.
• a 1.2368

  Vos denuo fecit, Voss. 2.
• * 1.2369

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2370

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.2371

  Gloriam. Confessoribus Christi, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.2372

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.2373

  Prom∣ti omnes, Bod. 2.
• ¶ 1.2374

  Rigaltius ait, Persecutione. Tertulliano in Apol. c. 32. describente, hic status rerum di∣citur vis maxima universo orbi iniminens, Clausule seculi quae acerbitates horrendas comminatur.
• d 1.2375

  Praelium milites Christi, Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• e 1.2376

  Non solo sermonis, Bod. 1.
• f 1.2377

  Et certa cordis, Pem.
• g 1.2378

  Repentina tempestas, NC. 2.
• ¶ 1.2379

  Sub Gallo & Vol 〈◊〉〈◊〉, qui ut numinum iram lenirent, & pestem per imperium gras∣santem averterent, siquidem superstltione nihil 〈◊〉〈◊〉 sultius, nihil crudelius; Christianos vexahant.
• h 1.2380

  Exorta fuit, Pem.
• i 1.2381

  Martyrem in quem omnis, NC. 2. reliquosque, omnis, Bod. 1.
• ¶ 1.2382

  Rigaltius ait, In 〈◊〉〈◊〉 universalis Ecclesia portione, hoc est in unoquoque 〈◊〉〈◊〉 tu, unus Episcopus.
• a 1.2383

  Qui cum Episcopis & Presbyteris, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1.
• * 1.2384

  An. 253.
• b 1.2385

  Lacesserer, qui contra, Bod. 1, 2. contra quibus, Pem. Voss. 2. Lam. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• ¶ 1.2386

  Decuisset Novatianum & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Martyria subeunda fuisse promtissimos, 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae communione co nomine recesserunt, quia 〈◊〉〈◊〉 cum lapsis communicaret: & exinde Orthodoxos 〈◊〉〈◊〉, Paciano teste, Apost aticos, Capitolinos, & 〈◊〉〈◊〉. Dicit quidem Socrates quod Novatianus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 Hist. l. 4. c. 28. & libellus circumferebatur cui 〈◊〉〈◊〉 erat Martyrium Novatiani, quem confutavit Eu∣ogius Episcopus Alexandrinus, lib. sexto contra 〈◊〉〈◊〉 cujus excerpta habentur in Photi Bibliotheca. 〈◊〉〈◊〉 ista dicit Novatianum, Martyrem sive 〈◊〉〈◊〉 fuisse, antequam ad Episcopatum promoveretur; 〈◊〉〈◊〉 quidem apertissime falsum. Certe Pacianus 〈◊〉〈◊〉 verbis ait, quod Novatianus nunquam Martyrium 〈◊〉〈◊〉 Addit porro, ideo ab Ecclesia recesserat, ne illum labor 〈◊〉〈◊〉 urgeret. Nec puduit illum, teste Cypriano, af∣firmare ingruente persecutione, quod ad philosophiam redire vellet, potius quam capitis periculum adire.
• c 1.2387

  Semel suos fa∣ctos, Pem. Ebor. Lam. Voss. 2. Lin. NC. 1, 2. Bod. 1, 2.
• d 1.2388

  Vobiscum regredientibus, Lin. NC. 2.
• e 1.2389

  Occursantium singulorum, Lam. Ebor. Lin. Bod. 1, 2.
• f 1.2390

  Sic Bod. 1. Oculis, Imp. NC. 2.
• ¶ 1.2391

  Post mentionem complexus, rectissime oscula memorantur; praesertim in congressu Christianorum. Porro ad lectionem hanc firmandam ac∣cedit, quod hic statim sequatur, oculos plebis vix posse vi∣dendo satiari.
• ¶ 1.2392

  Rigaltius ait, Christi scilicet, qui tanquam agonothetes praesidebit certamini Martyrum certantium adversus Antichristi vexationes prox∣ima persecutione. Tertul. ad Martyras: Bonum agonem sub∣ituri estis, in quo agonothetes Deus vivus est: Xystarches Spi∣ritus Sanctus: corona aeternitas.
• g 1.2393

  Et ego &, Bod. 2.
• h 1.2394

  Gaudium nostrum, nostrae fidei, Lam.
• ¶ 1.2395

  Rigaltius ait, Quod praestitit ipse Cyprianus, ut in ejus passione Pontius de∣monstrat.
• ¶ 1.2396

  Epistola haec, quam genuinam esse minime dubitamus, in exemplaribus MSS. rarissime occurrit; neque enim in omnibus ist is quorum copia mihi facta est, unicum vidi quod cam complecte∣retur. Alienissimam Pamelii conjecturam, qui Afros istos à Gothis captos autumat, refutare non est opus. Nec certe Africa monstrorum feracissima, adeo exculta & pa∣cata, ut nullos barbaros aleret; sed in adverso mundi cardine essent requirendi. Hac 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 les Cyprianici.
• * 1.2397

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2398

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2399

  Ad Pamelii numeros Ep. LX. In E∣rasmi Edit. deest. In Ma∣nut. Edit. l. 5. Ep. 8. Episcopis Numidis re∣spondetur, qui de capti∣vitate fra∣trum apud barbaros cum certiorem se∣cerunt.
• * 1.2400

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2401

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2402

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2403

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2404

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 IV. dicit, Exuenda est de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2405

  Virginum ex captivitate barbarica pe∣riculum gra∣vissimum, ne pudorts sa cturam faci∣ant.
• ¶ 1.2406

  Animi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 composito. Non enim illae tune 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 clusae. Pam. ait, Similem de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tum Epist, ad Pompon. tum lib. de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2407

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 largiter con sert Cypria∣nus, una cum fratribus.
• * 1.2408

  〈◊〉〈◊〉 25.36.
• ¶ 1.2409

  Redemtio captivorum 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesia inter primaria caritatis officia fuit re∣putata. A Lactantio magnum & preaclarum justitiea munus 〈◊〉〈◊〉. Ambrosius in hos usus vasa Ecclesiae etiam 〈◊〉〈◊〉. l. 2. Offic. c. 28. Augustinus, teste Possidio, 〈◊〉〈◊〉 praestitit: & Deogratias, narrante Victore Viten∣si l. 1.
• a 1.2410

  Sestertia, Imp.
• ¶ 1.2411

  〈◊〉〈◊〉, Rectissime monuit Jo. Fredericus Gronovius lib. de 〈◊〉〈◊〉 num. 18. frustra Pamelium addubitasse de vitio 〈◊〉〈◊〉 scripture. Etenim Latinam non esse, nec ullam 〈◊〉〈◊〉 Latine quidem significare. Itaque procul dubio 〈◊〉〈◊〉 sestertium centum millia nummum. Quae scriptura 〈◊〉〈◊〉 conficiet nostrarum hodie librarum 25000. 〈◊〉〈◊〉 Rigaltii aestimationem ad septem mille 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gallicas reducit. Capellus aliter supputat, ut sint novem mille, sex centum, triginta novem librae, sep∣temdecem solidi, decem denarii. Si ad Monetae Anglica∣nae rationes calculos ineamus, fortasse ad rei veritatem proxime accedet qui dixerit, summam hic designatam conficere libras sterlingas septingentas, octoginta & unam, & solidos quinque. Manifestum librarii errorem ad linguae Latinae analogiam restituimus; satis enim cer∣tum est Cyprianum congrue loquutum: nec nobis pla∣cet solennis criticorum methodus, qui in textu sphalma∣ta relinquunt, ut in notis suis operose corrigerent.
• * 1.2412

  Nomina illo∣rum qui sym∣bola sua con∣tulerunt sub∣dit, ut in pre∣cum officils recitarentur.
• ¶ 1.2413

  Rigaltius ait, Non srustra, nec supervacue. Nam in sacrisictis orationum offerebantur no∣mina eorum, qui ad hoc opus tam necessarium promte ae libenter operati erant. A privilegio hoc excludi, poenae gravissimae loco habitum, supra oftendimus ad Epist. 1.
• ¶ 1.2414

  Non hac Epist. Cyprianus Aquarios, sive Hydroparastatas, Ebionitarum germen, teste Epiph. Haeres. 30. aut Encratitas, Tatiani sequaces, refellit; quorum error in hoc maxime versabatur quod vinum quasi rem profanam & abominandam aversarentur, ut ait Epiphanius, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 fabulosa vanitate de Satana & terra germinasse asserentes vites. Ex igno∣rantia aut simplicitate deliquisse istos dicit Auctor no∣ster. Et quia Antelucanis horis Eucharistiam sumebant, quo tempore nulli vinum biberent, referente Apostolo Act. 2. 15. credibile est eos Aquam tanquam honestius poti genus,& suspicionibus minus obnoxium substituisse; praesertim cum ex vini odore detegere potuerint Ethni∣ci, cos qui vinum olebant esse Christianos; qua de re a∣gitur in fine hujus Epistolae. 〈◊〉〈◊〉 autem solennis Epistolae istius facta est à D. Augustino lib. 4. de Doctrin. Christiana, c. 21. ubi quae statim à principio occur∣runt, in exemplum adducuntur submissi dicendi generis.
• * 1.2415

  Ad Pamelii numeros Ep. LXIII. Ad Erasm. l. 2. Epist. 3. Docetur ca∣licem Domi∣nicum non a∣qua, sed vino offerendum.
• * 1.2416

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2417

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.2418

  Humanam & novellam institutionem, Bod: 3, 4
• ¶ 1.2419

  Rigaltius ait, Sic pau∣lo post dicet Nosira & humana conscribere. Videantur que supra obser vavimus de humana Ecclesia; deque humana cru∣delitate, & traditione humana ad Epist. LVII. & IX.
• ¶ 1.2420

  Ri∣galtius ait, Quid secerit, quid docuerit, Evangelia narrant. Nec ahud Corinthils suis tradidit Paulus. Quod in coena Christus instituit, Christiani dein 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sacrae coenae ministros, sacerdotes.
• b 1.2421

  Duxi, de hoc, Lam. NC. 1. Bod. 1, 2, 3, 4. Ebor. Lin.
• c 1.2422

  Si qui in isto errore adhuc tenentur, Bod. 1. tenebratur, NC. 2. Vat.
• d 1.2423

  Nec hoc nos putes, Lam. Bod. 2. 4. Ebor. NC. 1, 2.
• e 1.2424

  Humana conscientia, Lam. Bod. 2.
• f 1.2425

  Inspirante, Lam. Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• g 1.2426

  Vos sciatis, Aug.
• ¶ 1.2427

  Rigaltius ait, Hac 〈…〉〈…〉 Quod si nec minima de mandatis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quanto magis tam magna, tam 〈…〉〈…〉 cae 〈◊〉〈◊〉 & nostrae 〈…〉〈…〉 non est insringere, aut in aliud quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tum sit, humana traditione 〈◊〉〈◊〉.
• h 1.2428

  In com∣memorationem, Bod. 2, 3, 4.
• * 1.2429

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2430

  〈◊〉〈◊〉 Sic Tertullianus lib. de Oratione, Corpus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tur. Et ipse Cyprianus mox, Calix quo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ditur. 〈◊〉〈◊〉 de aqua: quae sola Christi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 exprimere. Quando toties ingerit ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 potissimum agit, ne vinum desit 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conciliandos Aquariorum animos,& 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 morem asserendum, aquam in Eucharistia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 agnoscat Cyprianus, qua plebs Christiana 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & opinatus sit vino cibario & diluto 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sum, omnia tamen ad dominicae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prorsus exigenda contendit, ut id 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christus Dominus & Deus noster, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non tantum fecit sed docuit. Quibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 addens, imagines sacrificii Christi pane & vino 〈◊〉〈◊〉
• i 1.2431

  Desit in calice, Bod. 3.
• k 1.2432

  Sic Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1. Ben. testimonio praedicetur.
• l 1.2433

  Sic Lam. Bod 2, 3. Ebor. NC. 1. praedicetur, Imp.
• a 1.2434

  Sacramentum Noe, Bod. 1, 2. Ebor. Lin. 1, 2. Corb. sacramentum circa, Corb.
• * 1.2435

  Gen. 9.21.
• * 1.2436

  Scriptura ve∣teris Testi∣ments alle∣gantut.
• b 1.2437

  Re∣cubans, Lam. Bod. 1, 2.
• c 1.2438

  Denotata esset, Bod. 1. denudata, Aug.
• ¶ 1.2439

  Rigaltius ait, Valde indulserunt ingenio suo Patres, 〈◊〉〈◊〉 Scripturis Panis & Vinum occurrit. Noachum redem 〈◊〉〈◊〉 per Christum partae typum gessisse ex 1 Pet. 3. 21. 〈◊〉〈◊〉 constat; & à cataclysmi aquis superstes, magis 〈◊〉〈◊〉 baptismi undas adumbrasse. Quid ergo mirum, si 〈◊〉〈◊〉 alterum etiam sacramentum Ecclesiae, gradus 〈◊〉〈◊〉 & siquidem vino epoto edormiverit, praefigurasse 〈◊〉〈◊〉 Eucharisticum, & Dominicam mortem dicatur? Interim ut typi ratio consistat, necesse est vinum non minius Dominum quam Noachum bibisse.
• d 1.2440

  Sacramenti Dominici mysterium praefiguratum, Aug.
• * 1.2441

  Gen. 14.18.
• ¶ 1.2442

  Ri∣galtius ait, Septuaginta Interpret. Genes. XIV. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quomodo etiam citavit 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉. 1. 〈◊〉〈◊〉 Abrahamo. Et 〈◊〉〈◊〉 rex Salem 〈◊〉〈◊〉 ipsi Pa∣nes & Vinum. Tertullianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dixer at adver∣sus 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 ipsi Abrahae revertenti de 〈◊〉〈◊〉 Panem & Vinum obtulit. 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & pro Pane & Vino 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈…〉〈…〉 Genesin, quae tribuuntur Eucherio, lib. 11. num. 17 Nec esse mirum si 〈◊〉〈◊〉 victori Abraham processerit 〈◊〉〈◊〉, & in resectione tam ipsius quam pugnatorum ejus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 protulerit. Quae autem in tisdem Commentariis hac de historia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manum 〈◊〉〈◊〉. Joannes Mercerus & Hugo Grotius fatentur non 〈◊〉〈◊〉 esse sen∣tentiam existimantium, 〈◊〉〈◊〉 hoc sutsse sacrificio 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2443

  ad Filium dicens: Ante Luciferum genui te; tu es sacerdos in aeter∣num secundum ordinem Melchisedech. Qui ordo utique hic est de sacrificio illo veniens & inde descendens; quod Melchisedech sa∣cerdos Dei summi fuit, quod Panem & Vinum obtulit, quod Abra∣ham benedixit. Nam quis magis sacerdos Dei summi, quam Do∣minus noster Jesus Christus? qui sacrificium Deo Patri obtulit, & obtulit hoc idem quod Melchisdech obtulerat, id est Panem & Vi∣num, suum scilicet corpus & sanguinem. Et circa Abraham bene∣dictio illa praecedens, ad nostrum populum pertinebat. Nam si A∣braham Deo credidit, & deputatum est ei ad justitiam; utique quis∣quis Deo credit, & side vivit, justus invenitur, & 〈◊〉〈◊〉 pridem in Abra∣ham 〈◊〉〈◊〉 benedictus & justificatus ostenditur, sicut beatus Aposto∣lus Paulus probat, dicens: Credidit Abraham Deo, & deputa∣tum est ei ad justitiam. Cognoscitis ergo quia qui ex fide sunt, hi sunt 〈◊〉〈◊〉 Abrahae. Providens autem scriptura quia ex 〈◊〉〈◊〉 justifi∣cat gentes Deus, praenunciavit Abrahae, quia benedicentur in illo omnes gentes. Igitur qui ex 〈◊〉〈◊〉 sunt, benedicti sunt cum fideli Abraham: unde in Evangelio invenimus de lapidibus excitari, id est, de gentibus colligi filios Abrahae. Et cum Zachaeum laudaret Do∣minus respondit & dixit: Salus hodie domui huic facta est: quia & hicsilius est Abrahae. Ut ergo in Genesi per Melchisedech sacerdo∣tem benedictio circa Abraham posset rite celebrari, praecedit ante imago sacrificii Christi in pane & vino scilicet constituta, quam
• e 1.2443.10

  Luciferum generavi, Bod. 1, 3.
• * 1.2443.11

  〈◊〉〈◊〉. 129.4.
• f 1.2443.12

  Sed qui magis, Bod. 1.
• g 1.2443.13

  Obtulit 〈◊〉〈◊〉, Bod. 3.
• * 1.2443.14

  Gen. 15.6.
• h 1.2443.15

  Reputatum, NC. 1, 2. Ebor.
• h 1.2443.16

  Reputatum, NC. 1, 2. Ebor.
• * 1.2443.17

  〈◊〉〈◊〉 3.6.
• i 1.2443.18

  Scriptura 〈◊〉〈◊〉, Bod. 4. hoc, Bod. 3.
• k 1.2443.19

  Benedicentur, Lin.
• * 1.2443.20

  Matt. 3.9.
• * 1.2443.21

  〈◊〉〈◊〉. 19.9.
• l 1.2443.22

  Sacrificii in 〈◊〉〈◊〉. Bod. 1, 2, 3. NC. 1, 2. Lin. Ebor.
• e 1.2444

  Luciferum generavi, Bod. 1, 3.
• * 1.2445

  〈◊〉〈◊〉. 129.4.
• f 1.2446

  Sed qui magis, Bod. 1.
• g 1.2447

  Obtulit 〈◊〉〈◊〉, Bod. 3.
• * 1.2448

  Gen. 15.6.
• h 1.2449

  Reputatum, NC. 1, 2. Ebor.
• h 1.2450

  Reputatum, NC. 1, 2. Ebor.
• * 1.2451

  〈◊〉〈◊〉 3.6.
• i 1.2452

  Scriptura 〈◊〉〈◊〉, Bod. 4. hoc, Bod. 3.
• k 1.2453

  Benedicentur, Lin.
• * 1.2454

  Matt. 3.9.
• * 1.2455

  〈◊〉〈◊〉. 19.9.
• l 1.2456

  Sacrificii in 〈◊〉〈◊〉. Bod. 1, 2, 3. NC. 1, 2. Lin. Ebor.
• a 1.2457

  Dominici sacramenti, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2458

  Per servos qui missi di∣cuntur, intelligit Apostolos.
• * 1.2459

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2460

  Videantur dicta ad l. 2. ad Quirin. c. 2. Dum dicit vinum miscuisse, Jansenio interprete, id so∣lum intelligi debet, ministra asse & prapar asse.
• b 1.2461

  Idem esse gestum, Bod. 3.
• c 1.2462

  Re∣cubans & dormiens in passione, & surgens, Lin.
• * 1.2463

  Gen. 14. 11.
• d 1.2464

  Dominici sanguis, Lam. Bod. 1, 2. NC. 1. Lin. 1.
• * 1.2465

  〈…〉〈…〉
• ¶ 1.2466

  LXX. habent, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Nimirum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quod Torcular significat, 〈◊〉〈◊〉 dem fere formae, quae rerum copiam & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 significat, accepere. D. Hieron ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 legit. Torcular solus calcavi.
• e 1.2467

  Vinum itaque mixtum, Ebor. NC. 2.
• f 1.2468

  Domini sanguis vino intelliga∣tur, Lam. Bod. 1, 2, 3, 4. Ebor. NC. 1.
• g 1.2469

  Praedicatur, Lin. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1. praedice∣tur, NC. 2.
• h 1.2470

  Postumus, Bod. 1.
• i 1.2471

  Ebibere, Lin. NC. 1.
• k 1.2472

  Calicem prius biberet, NC. 2.
• l 1.2473

  Quem credentibus, Bod. 3.
• * 1.2474

  Per aquam in scripturis non eucha∣ristia, sed bap∣tismus desig∣natur.
• * 1.2475

  〈…〉〈…〉
• ¶ 1.2476

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 interpretatur l. 1. ad Quirin. c. 12.
• m 1.2477

  Cognoscetis veritatem, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• n 1.2478

  Lo∣ca inaquosa, Lam. Ebor. NC. 1.
• o 1.2479

  Redundarent quae, NC. 2.
• a 1.2480

  Ante praedicitur, Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• * 1.2481

  〈◊〉〈◊〉 48.21.
• b 1.2482

  Adducet illis, aquam, Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1.
• c 1.2483

  Fluent aquae, Lam.
• d 1.2484

  Bibetis plebs, Bod. 1.
• ¶ 1.2485

  Rigaltius ait, Super quam aedisi∣dam 〈◊〉〈◊〉 suam Christus. Et tamen plerisque locis 〈◊〉〈◊〉 quae de petra dicuntur translulit ad Simonem, cut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rectum de Filio Dei essatum, nomen secit Petro.
• e 1.2486

  Sicut scriptum est, Lam.
• * 1.2487

  〈…〉〈…〉
• f 1.2488

  Baptismo hic, NC. 2.
• * 1.2489

  〈◊〉〈◊〉 v.39.
• g 1.2490

  Avide, Bod. 3.
• * 1.2491

  Matt. 5. 6.
• h 1.2492

  Loquitur & dicit, Lam.
• * 1.2493

  〈◊〉〈◊〉 4.13,14.
• i 1.2494

  Quo & in ipso, Bod. 1, 2, 3, 4. Ebor. NC. 1. 2.
• k 1.2495

  Significatum, Bod. 3.
• l 1.2496

  Intelligere debemus, NC. 2.
• ¶ 1.2497

  Dicit infra Cyprianus non 〈◊〉〈◊〉 a 〈◊〉〈◊〉 quod mandatum est, nisi cadem quae Dominus 〈◊〉〈◊〉, nos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & calicem Domina pari ratione miscentes, a 〈◊〉〈◊〉 magisierio non recedamus. Et hoc deinceps fortius 〈◊〉〈◊〉 urgere. Porro veteris 〈◊〉〈◊〉 scriptores 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Dominum in 〈◊〉〈◊〉 sua vinum aqua 〈◊〉〈◊〉 propinasse. Ita Justin. Apol 2. Clemens Alex. l. 2. 〈◊〉〈◊〉 c. 2. Morem accersuant Patres Trullani à 〈◊〉〈◊〉 Can. 32. sed hujus rei certissima indicia ex 〈◊〉〈◊〉 ritibus sunt desumenda. Credere enim par est 〈◊〉〈◊〉 nostrum ad receptos in Ecclesia mores 〈◊〉〈◊〉 ex 〈◊〉〈◊〉 se accommodasse. Ut enim lectio Paschalis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 annunciatio dicitur, ita jubentur Apostoli 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Domini, donec venerit. Agnum Pasch 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 corpus-Paschatis, ita 〈◊〉〈◊〉 pane Eucharistico ait, hoc est corpus meum. 〈◊〉〈◊〉 etiam Pater familias in Paschatis 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 absoluta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; pariter Dominus 〈◊〉〈◊〉 pane, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, fregit. De vino autem Hebraei Doctores dicunt perinde fuisse si vinum adhibeatur aut merum aut dilutum. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ut traditur in Tosephos. Unde recte Aquinas part. 3 quaest. 74. Ar∣tic. 7. & quaest. 83. 〈◊〉〈◊〉. 6. ad 4. & Bonaventura in 4. sentent. distinct. 11. part. 2. quaest. 3. dicunt admistio∣nem aquae non esse de necessitate vel integritate sacra∣menti. 〈◊〉〈◊〉 quidem in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 haeresi aquam 〈◊〉〈◊〉 vino in 〈◊〉〈◊〉 abesse omnino debere, qui à synodo quini∣sexta damnati. Ecclesia Romana quanquam decernere videatur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christi 〈◊〉〈◊〉 non in pura a aqua. 〈◊〉〈◊〉 in puro vino, seu sine aqua; sed in vino aqua mixto esse 〈◊〉〈◊〉: tamen si res atteme spectetur, in solo vino 〈◊〉〈◊〉 volunt; monent enim, ut aqua in valde exigua quantitate, Eugenii verbis 〈◊〉〈◊〉, appona∣tur; & 〈◊〉〈◊〉 & mora aliqua intercedat inter mixtionem & con∣secrationem, ut aqua in vinum demum sit conversa. Vi∣deatur Catech. 〈◊〉〈◊〉 c. 4. Parag. 17. & Sacerdotale Rom. part. 1. Tract. 19. cap. 2. 〈◊〉〈◊〉 in hoc negotio addu∣ci solet 〈◊〉〈◊〉 Aristotelis l. 1. de Generat. & Cor∣rupt. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dicit vinum in 〈◊〉〈◊〉 quantitate aqua injectum, in aquam 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ita 〈◊〉〈◊〉 Roma∣na non unicam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in Eucharistia, sed duplicem agnoseit. Porro observanda venit Ecclesiae Graecae praxis, de qua dicit Balsamo, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et proinde; Aqua, ex corum senten∣tia, sacrum istud mysterium consequitur, non ingreditur.
• m 1.2498

  Sub diem Lam.
• a 1.2499

  Hoc est enim, Fab.
• * 1.2500

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.2501

  Effunditur, Bod. 1.
• ¶ 1.2502

  Favet Cyprianus lectioni illorum codi∣cum qui habent, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• c 1.2503

  De hac creatura, NC. 2.
• ¶ 1.2504

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nuit versio vulgata. Non bibam à modo de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• d 1.2505

  Novum in Regno, Lam. Bod. 1, 2, 3. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• e 1.2506

  Sacrificium Dominum, Bod. 3, 4. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• f 1.2507

  Ponit & dicit, Lam. Bod. 1, 2.
• g 1.2508

  Gratias egit &, Lam. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.2509

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• h 1.2510

  Similiter, Lam.
• i 1.2511

  Hic est calix novi testamenti, Lam. Lin. Ebor.
• k 1.2512

  Praecipiatur, Bod. 3.
• l 1.2513

  Inveniemus, Bod. 1.
• m 1.2514

  Calicem pari, Bod. 1, 2, 3. Lam. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• n 1.2515

  Receden∣dum non est, Lam. Bod. 2.
• o 1.2516

  Beatus Paulus, Lin.
• p 1.2517

  Transferimini, NC. 2.
• * 1.2518

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2519

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 Hieronymus & Augustinus similiter ea 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2520

  Typis ex ve∣teri Testa∣mento sumtis, usus vim in sacramento corporis Dominici illu∣stratur.
• ¶ 1.2521

  LXX. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Inebrians, tanquam vinum generosissimum. In 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Hieron. ad Suniam ad Fretellam 〈◊〉〈◊〉 LXX. scripsisse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.2522

  〈◊〉〈◊〉 22. 7.
• a 1.2523

  Perquam optimus, Lam. Bod. 1, 2, 3, 4.
• b 1.2524

  Mixtus sit oportet. Neque enim aqua sola, Lin.
• c 1.2525

  Ut & Noe, Bod. 1, 2. Lan. NC. 1, 2.
• * 1.2526

  Gen. 9. 21.
• d 1.2527

  Qualis est ebrietas, Bod. 1, 2. Ebor. Lan NC. 1, 2.
• e 1.2528

  Sapientiam reducat, Bod. 3.
• f 1.2529

  Sopore isto seculari, Bod. 1, 2, 3.
• ¶ 1.2530

  Rigaltius ait, Saporem vini 〈◊〉〈◊〉 & prosani dicit esse saporem secularem, cui opponit 〈◊〉〈◊〉, ut jam non vinum sed sanguis Domini 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2531

  Rigaltius ait, Vinum 〈◊〉〈◊〉 dicit, quod nondum est sanctisicatum five consecratum 〈◊〉〈◊〉 janguinem Christi. Itaque mox vino isto communi opponet 〈◊〉〈◊〉 Domini. Jam non vocat vinum, sed sanguinem.
• ¶ 1.2532

  Saepius admonuimus, 〈◊〉〈◊〉 esse apud Cyprianum, ace medio tolli.
• g 1.2533

  Et Pota∣to, Lam. Ebor. & poto, Ver. Benev. potans, Lin. potus sanguinem, NC. 2.
• h 1.2534

  Ut poculo, NC. 2.
• ¶ 1.2535

  Rigaltius ait, Sic 〈◊〉〈◊〉 Epist. LVX. dixit: Pressuris angentibus srequenter urgeri.
• i 1.2536

  Dominicateneatur veritate, Bod. 1.
• * 1.2537

  〈◊〉〈◊〉 2. 9.
• * 1.2538

  〈◊〉〈◊〉 5. 7.
• k 1.2539

  Aquis namque populos significari, NC. 2.
• * 1.2540

  Aqua sym∣bolo populus intelligitur.
• * 1.2541

  〈◊〉〈◊〉 17. 15.
• ¶ 1.2542

  Bertramus in libro 〈◊〉〈◊〉 & sanguine Domini, qui scriptus circa 〈◊〉〈◊〉 seculi, ex his verbis sic argumentatur. Conside∣randum quoque (inquit) quod in pane illo non solum corpus Christi, verum corpus Christi, in eum credentis populi sigurctur, unde multis srumenti granis consicitur; quia corpus populi credentis multis, per verbum Christi, 〈◊〉〈◊〉 coagmentatur, qua de re sicut in mysterio panis ille Christi corpus accipitur, sic etiam in mysterio membra populi credentis 〈◊〉〈◊〉 & sicut non corporaliter, spiritualiter panis ille credentium corpus dicitur, sic quoque Christs corpus non corporaliter. sed spiritualiter necesse est intelligatur. Sic & in vino, qui sanguts Christi 〈◊〉〈◊〉 aqua misceri jubetur, nec 〈◊〉〈◊〉 sine altero permittitur offerri: quia nec populus sine Christo, nec Christus sine populo, sicut nec caput sine corpore, nec corpus sine capite valet existere. Aqua denique in sacramento, populs gestat ima∣ginenr: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illud sanctificatum per ministrorum 〈◊〉〈◊〉,in Christi sanguinem corporaliter convertitur; aqua quo∣que quae pariter admixta est, in sanguinem populs credentis ne∣cesse est corporaliter convertatur. Vbi namque una sanctificatio est, una consequenter operatio; & ubi par ratio, par quoque consequitur mysterium. At videmus in aqua secundum corpus nihil esse conversum, consequenter ergo & in vino nihil corpo∣raliter ostensum. Accipitur spiritualiter, quicquid in aqua de populi corpore significatur; accipiatur ergo necesse est spiritu∣aliter, quicquid in vino de Christi sanguine intimatur.
• l 1.2543

  Sic Lam. Ebor. Bod. 1, 2. Lin. NC. 1, 2. Ostendit, Rig.
• ¶ 1.2544

  Rigaltius ait, Supra hac Epist. Vinum quo Christi sanguis ostenditur. Et hic panlo post, ubi de aqua: quo & ipso sacramento populus osten∣ditur adunatus. Ostenditur, cosensu quo dixit hoc ipso loco: Videmus in aqua populum intelligi. Videatur Eptst. LXIX.
• a 1.2545

  Plebs sanguini ejus in quem credidit, copulatur & conjungitur, Ver.
• b 1.2546

  〈◊〉〈◊〉 dilectione, Bod. 1.
• c 1.2547

  Sanctificando calicem, Lin. NC. 2.
• ¶ 1.2548

  Manente scil. recepto in Ecclesia usu. Sed adnotandum, non semper illud quod my∣sterium in se continere dicitur, perpetuo ratum sanctum∣que in Ecclesia permanet. Olim pane grandiusculo ute∣bantur fideles in Eucharistia, ut quotquot ejusdem parti∣cipes fierent; unus panis ostenderentur esse, & fracti cor∣poris Domini communione donati. Deinceps ufu venit ut placentulae adhiberentur, sed nondum periitmysterium; illae enim nummulos representant, dominici corporis pre∣tium. Ita hac ipsa in Epistola refert Auctor noster,〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 à Domino noctu celebratam, sed nec hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 horaipsa sacrisicii osten teret vesper am mundi, 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est: Et occident illum omne vulgus synagog 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad vesperam. Subdit porro: Nos autem 〈◊〉〈◊〉 Domini mane celebramus: unde etiam patebit, quod in 〈◊〉〈◊〉 Christi ambulare volumus. Porro, aqua de∣creto 〈◊〉〈◊〉 pontificis Rom. jubetur admisceri calici consecrando in modica quantitate; ita per excestum vini supra quantitatem aquae, excessus meritorum Christi Domini, & dignitatis ejus supra naturam humanam, & supra peccata generis humani significatur. Sed non mi∣nus seliciter, mero adhibito, nos solis Christi meritis & sanguine salvari ostenditur. Similiter etiam Graeci fer∣ventem aquam calici consecrato 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 candum, interprete Balsamone, in Can 32 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Frigida utuntur Latini, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 stum vere suiste mortuum, & non nisi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vari. Pariter in baptismo accidit: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 requirebatur, ut S. Trinitatis ratio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ca successit, ut Deum unum à nobis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mur. Immersio etiam necessaria 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sepulti cum Christo videremur; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut sanguinis ejus aspersione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 li modo, lactis & mellis concordia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 debatur, quae ideo ad altare cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bantur; quae tamen postea ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suetudinem ivere, salvo interim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• d 1.2549

  Utrumque 〈◊〉〈◊〉 Lam. Bod. 2.
• * 1.2550

  Consuetudo scripturarum prasidio de∣stituta, mini∣me sequenda.
• e 1.2551

  Christus obtulit, Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• ¶ 1.2552

  〈◊〉〈◊〉 crisicio Christus semetipsum 〈…〉〈…〉 cramento panem & vinum corpus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pulis suis 〈◊〉〈◊〉 Ratum enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 minus. Caro mea vere cibus, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mirum siquidem digne 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cipes fierent corporis & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tam aeternam.
• ¶ 1.2553

  Rigaltius ait, Tutisima 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 regula, quam Cyprianus inculcat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Nam initio quidem sic ait: Neque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pro nobis Dominus prior secerit. Et 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 demitionis sacramentum sas non est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quam quod divinitus institutum sit, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Et: Neque enim hominis consuetudinem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Dei veritatem. Attamen idem 〈…〉〈…〉 At enim non mane, sed post coenam mixtum 〈◊〉〈◊〉 obtulit Dominus: Nunquid ergo Dominicum post 〈◊〉〈◊〉 celebrare debemus? Tertulliani de Corona liber 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Gnosticos scriptus est. Horum illud erat: 〈◊〉〈◊〉 traditionis obtentu exigendam esse auctoritatem 〈◊〉〈◊〉 liaque adversus istos hoc tractare incipit, plurimas 〈◊〉〈◊〉 absque auctoritate scripta, & circa Baptisma, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, receptas 〈◊〉〈◊〉 quibus deberi obsequium 〈◊〉〈◊〉 Sic 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quisque velisicat.
• * 1.2554

  〈◊〉〈◊〉 15. 14, 15.
• a 1.2555

  Non dicam, Lam. Bod. 1, 2. NC. 2. Ebor.
• * 1.2556

  〈◊〉〈◊〉 17. 5.
• b 1.2557

  Dilectus, Bod. 2. Ebor. NC. 1, 2.
• c 1.2558

  Quid aliqui, Bod. 1.
• d 1.2559

  Ante nos temere, NC. 2.
• * 1.2560

  〈◊〉〈◊〉 29. 13.
• * 1.2561

  〈◊〉〈◊〉 7.13.
• * 1.2562

  〈◊〉〈◊〉 5.19
• e 1.2563

  Nam Jesus Christus, Bod. 1.
• f 1.2564

  Ipse sum∣mus, Bod. 1.
• g 1.2565

  Deo Patri se ipsum obtulit, Lam. Ebor. NC. 1.
• h 1.2566

  In sui commemoratio ne, Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.2567

  〈◊〉〈◊〉 22. 19.
• i 1.2568

  Specialiter percipitur, & fideliter observatur, Vat.
• ¶ 1.2569

  Rigaltius ait, Tertullianus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 coetibus. Horis antelucanis Eucharistiam 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 st distulissent in coenae tempus, plebs ad convivium 〈◊〉〈◊〉 non potuisset. Hoc innuunt in Cypriano sequentia 〈◊〉〈◊〉 post. Tertullianus autem cum ait etiam antelucanis 〈◊〉〈◊〉 Eucbaristiam celebrari, satetur 〈◊〉〈◊〉 in tempore 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• k 1.2570

  Hoc quis veretur, ne vinum offerat, ne per saporem vini odore fragrante, ab infideli con∣scientia odor vini horis matutinis fuerit agnitus; & cognoscatur esse Christianus, dum nos sanguinem Christi in vini oblatione commemoramus, Lam. Ebor. Bod. 2. Lin. Benev.
• * 1.2571

  Occurritur objectioni, quod si primo mane 〈◊〉〈◊〉 sumatur; in calice Domi∣nico, se Eth∣nicis prodent Christiani. Porro & al∣teri responde∣tur, quod ves∣pere Eucha∣ristia institu∣ta, 〈◊〉〈◊〉 mane 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2572

  Tertullianus in lib. 2. ad Uxorem c. 5. rem totam exsequitur. Quanto 〈◊〉〈◊〉 ea occulta∣re, tanto suspectiora seceris, & magis captanda 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Latcbisne tu cum lectulum, cum corpusculum tuum signas, cum aliquid inmundum santis explodis, cum etiam per noctem exurgis oratum? & non Magiae aliquid vtdeberis ope∣rari? Non sciet maritus quid secreto ante omnem cibum gu∣stes? & si sciverit panem, non illum credit esse qui dicitur? Revera matutina jentacula siebant ex Meri haustu, un∣de 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 apud Graecos est jentare, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 jen∣taculi sumtio; sed haec ad soeminas non spectabant, qui∣bus instar sceleris capitalis erat vinum 〈◊〉〈◊〉. Lectio in qua codices probatissimi, Lambethanus, Ebora∣censis, Bodleianus secundus, Lincolniensis, Benedictinus, consentiunt, minime videtur contemnenda; praesertim cum ad Tertulliani mentem maxime 〈◊〉〈◊〉. Quod illic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dicitur, Septimius posuit, alterius consctentiam 〈◊〉〈◊〉. Sed nihil muto.
• l 1.2573

  Confusus me fuerit, coram hominibus consundet eum, Bod. 2. NC. 1. Ebor.
• * 1.2574

  〈◊〉〈◊〉 8.38.
• * 1.2575

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2576

  Constat hinc Aquarios hosce non Manichaeorum, Tatia∣norum, aut Helcasitarum errorem imbibissc, ut sentic∣rent vinum, ceu diaboli sanguinem, prorsus esse abomi∣nandum; haec enim in eorum persona dicuntur, qui pri∣mo tantum mane aqua sola offerebant. Constat etiam Eu∣charistiam licer boris antelucanis sumtam, vespere etiam distribui solitam; cujus rei locuples testis Tertullianus lib. de Corona c. 3. Eucharistiae sacramentum tempore 〈◊〉〈◊〉 Praesidentium manu sumimus. Et alibi monet ut fi∣nitis stationibus sumatur. Consuetudo post coenam com∣municandi diu duravit in Ecclesia; Socrates enim ait l. 5. c. 22. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• ¶ 1.2577

  Rigaltius ait, Calicem mixtum & fraternitate omni praesente. Vt sic vere observemus omnia quae Christus offerendo calicem mixtum, & in tempa∣re victus, & fraternitate omni praesente.
• ¶ 1.2578

  Rigaltius ait, Supra dixit, nesas esse ad ipsum Dominica ordinationis sacramentum pertinentia insringere, aut tu aliud quam quod divinitus institutum sit, humana tra∣ditione mutare. Hic vere causas & rationes ingeniose commi∣niscitur, cur Dominicum post caenam celebrare non debeamus, etsi post canam Dominus instituerit. Dicet aliquis, causas sive rationes quas Cyprianus adsert esse spiritales atque divinas; nempe, Christum memoriam passionis suae, quae ad vesper am diei contigit, instituisse post vesper am: nos autem resurrectionem Do∣mini matutino tempore ab ipso Domino patratam mane celebra∣re, ac proinde quod divinitus institutum suit 〈◊〉〈◊〉 na traditione sive praesumtione mutatum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ani mutatum aliquid circa hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & non solum vespere, in tempore victus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lucanis, sacramentum corporis Christi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unt baec verba, lib. de Corona: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tempore victus mandatum à Domino, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sumimus. Nondum tamen humana 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut nos etiam in tempore victus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nino invaluisse manifestum est, ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus. Imo placuisse Spiritui sando ut 〈◊〉〈◊〉 propter eas quas Cyprianus attulit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tanti sacramenti, in os Christiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 traret, quam ceteri cibi. Nam ideo, inquit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bem mos iste servatur. Et tamen idem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 babili quadam ratione 〈◊〉〈◊〉 ut uno 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quo ipsam caenam Dominus dedit, tanquam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 commemor ationem, post cibos offerri & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sanguinem Domini. Deinde disputationem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mus quasi dubius & incertus ita 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 minem cogimus ante Dominicam illam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nulli etiam contradicere audemus Habetur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tatio Epistola CXVIII. ubi hoc etiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ipsam caenam Dominus dedit, prope omnes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lavasse. Itaque addit Augustinus. Et quta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 junium custodiunt, mane offertur propter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 junia simul & lavacra tolerare non possunt: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ro, propter 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2579

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2580

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2581

  Illius 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 1 Cor. 11. 24, 25.
• * 1.2582

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2583

  Vide etiam, Bod. 3.
• * 1.2584

  Non homi∣num exem∣plis, sed Do∣mini magi∣sterus duci debemus.
• ¶ 1.2585

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 infra, sub finem Epistolae, dicet: Quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2586

  Ubicunque lex, Lam. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• * 1.2587

  〈◊〉〈◊〉 42. 16.
• b 1.2588

  Portionem, NC. 2. adulteris portionem. Bod. 3. partem, Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• * 1.2589

  〈◊〉〈◊〉 23. 28.
• c 1.2590

  De paleis, Lin.
• * 1.2591

  〈◊〉〈◊〉 3. 9.
• d 1.2592

  Ligno & lapide, NC. 2.
• * 1.2593

  〈◊〉〈◊〉 8. 12.
• e 1.2594

  Non ambulat, Ebor.
• * 1.2595

  〈◊〉〈◊〉 28.18.
• f 1.2596

  Baptizantes, NC. 2.
• g 1.2597

  Mandavi vobis, NC. 2.
• ¶ 1.2598

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Occasum secult. Epist. LVIII.
• h 1.2599

  Illuminet, Lam.
• ¶ 1.2600

  Non per Montani & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod 〈◊〉〈◊〉 Tertullianus; sed per Christi & Apostolorum monita studiose observata.
• i 1.2601

  Atque offerendo, Lam.
• ¶ 1.2602

  Rigaltius ait, Supra dixit, sacramenti veritatem. Id scil. ipsum quod Dominus docuit & fecit.
• k 1.2603

  Quod & ipse fecit, Lam. Bod. 2.
• ¶ 1.2604

  Pamelius ait. Quo in loco fuerit Episcopus Fidus, non constat; 〈◊〉〈◊〉 tamen est fuisse vicinum Epi∣scopatui Therapii, qui in Synodo cognominatur à Bulla: Vid. 〈◊〉〈◊〉 61. Concilii Carthaginiensis.
• * 1.2605

  Ad 〈◊〉〈◊〉 num. LIX. Ad Erasm. l. 3. Ep. 8. Patres Afri∣cani pacem à Therapio te∣mere conces∣sam, ratam esse statuunt.
• * 1.2606

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.2607

  Sic Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. Ver. Benev. Victore quodam, Imp. Nup.
• ¶ 1.2608

  Rigaltius ait, Iste Victor quondam in Ecclesia Presbyter, male servata fide, Ecclesiam amiser at, & 〈◊〉〈◊〉 Itaque 〈◊〉〈◊〉 pacem 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 est prapropera Therapii festinatione recepisses, minime tamen lo∣cum in Ecclesia hoc est Presbyteri honorem receper at. Bene igitur, atque ex disciplina 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus, de Victo∣re quondam Presbytero, qui nunc inter laicos communicabat Ecclesiea. Idem ergo Victor de Laico Presbyter; de Presbytero lapsus: de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: de 〈◊〉〈◊〉 laicus. Supra obser∣vavimus, non semper in Ecclesia obtinuisse, ut in Cleri∣cos delinquentes, 〈◊〉〈◊〉 per depositionem ad commu∣nionem laicam animadverteretur. Constat Victorem Ec∣clesia pulsum ad poenitentiam camque diutinam admis∣sum. Licet vero Synodo post reditum Cypriani secundo, lapsis ob persecutionem ingruentem indultum; tamen non ea mens Patrum erat ut pace restituta & 〈◊〉〈◊〉 necess∣tate cogente, Episcopus omnia pro arbitrio laxaret. Pacem nunc Ecclesiae redditam frequens Synodus indicat. Fortu∣natianus lapsus 〈◊〉〈◊〉 Episcopus dicitur, statim Ep. LXV.
• * 1.2609

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2610

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.2611

  Auctori∣tate, &, NC. 2.
• ¶ 1.2612

  Rigaltius ait, Hoc 〈◊〉〈◊〉 dicit, communicato etiam cum plebe consilio.
• c 1.2613

  Consilio objurgare Therapium collegam nostrum decrevimus, NC. 2.
• ¶ 1.2614

  Ri∣galtius ait, Hoc ubique agit summe studio Cyprianus, ne quid fiat adversus Dei sacerdotem.
• * 1.2615

  Insantium modo nato∣rum Baptis∣mus ab iis∣dem 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2616

  Rigaltius ait, Fidus iste non exuer at circumcistonis antiquae legem. Ade∣oque baptismum infantibus ante 〈◊〉〈◊〉 à partu 〈◊〉〈◊〉 octavum dari non debere arbitrabatur. Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 am 〈◊〉〈◊〉 esse ullam negat. 〈◊〉〈◊〉 ab Tertulliano dissentit. 〈◊〉〈◊〉 quid 〈◊〉〈◊〉 de baptismo tradiderint. Etenim fiunt, non nas∣cuntur Christiani. 〈◊〉〈◊〉 venientes ab Ethnicts, hoc est, Gen∣tibus non Christianis. Fiunt etiam, 〈◊〉〈◊〉 à parentibus Christianis, vel 〈◊〉〈◊〉 Christiano. Hos Apostolus, etiam ante baptismum, sanctos esse ait, quasi designatos sanctitati, vo∣to Parentis. Cui scilicet, & cujus semini cum Deo foedus 〈◊〉〈◊〉 Ad 〈◊〉〈◊〉 autem 〈◊〉〈◊〉 valet ex paren∣tibus alter, quasi favore 〈◊〉〈◊〉 Sed nemo Fidelis babetur, priusquam Christum sciat. Itaque prius 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sunt fidei Christianae. Posteaquam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ab ipsa fide fidelis vocatur. Atque ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 missa per aures in mentem, signo altquo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fortius animum feriant, tinguitur, seu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fonte, lacuna, labro. Tria vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fidem perceperat, & per fidem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 retro delictorum: praetereaque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in vitam aeternam. Itaque illa tria 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bominem fide imbutum: mersio, ablutum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 resurgentem. Ergo jam perfecte 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quast 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lanam purpura. Sic Philippus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 doctum, jam professum se toto corde 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 um Dei, obvia forte in itinere aqua 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sive mersionem, & tinguendi mergendique 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fuisse apparet hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aliud mandaverat Christus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quit, docete omnes gentes, baptizantes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Filii & Spiritus sancti. Sic de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 una Lucas: Qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 zati sunt; & addita sunt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 citer millia. Qui toto corde 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illa fide vivebat Christianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tegre sapiebat ad Deum. Illi ergo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 signum erat fidei jam probae: ac 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sacramenti, ostendebat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tum. Nec inutilts erit 〈◊〉〈◊〉 repetita 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Domino praescriptae: Docete, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tur Christiana, tinguuntur in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dentes, imbuuntur. Postquam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 jam spiritaliter tincti seu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mum spiritalem, 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cramento, corporis baptismo. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tinguendi formulae simplicitatem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 clarant. At Christianos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cula, satetur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inquit, ibidem, id est, ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 antistitis manu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pompae, & Angelis ejus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cepti, lactis & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2617

  Quam nati sunt, Bod. 1, 2. NC. 1, 2. 〈◊〉〈◊〉 Lin, Benev. 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2618

  Concilio nostro visum, Bod. 2. Ebor. NC. 2. Lin.
• ¶ 1.2619

  Augustinus lib. 4. de bapt. contra Donatistas cap. 23, 24. Infantium baptismum traditioni Apostolicae adscribit, hanc regulam proponens, Quod universa tenet Ecclesia, nec conciliis institutum, sed semper retentum est, non nisi auctoritate apostolice traditum rectissime creditur. Licet in Concilio hoc Carthaginiensi, 66. Episco∣porum omnibus visum sit; nulls bominum nato misericordiam Dei, & gratiam denegandam; haec non ad paedobaptismum statuendum adducta qui olim obtiauit; sed ad Afrorum hac in re judaizantium errorem refellendum vibrata, qui ad diem octavum, circumcisioni olim praestitutum, ritum illum diffe∣rendum censcbant.
• b 1.2620

  Misericordis Dei gratiam, Aagud.
• * 1.2621

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2622

  Rigaltius ait, Sic infra: Secundum seculum, non secundum Deum. Nam apud deum non est tempus. Dies igitur dicit seculares, uti ab boms∣uibus 〈◊〉〈◊〉 seculo numerantur.
• c 1.2623

  Fides, cum Helizeus, Lam. NC. 1. 2. Lin. Helizeus super viduae, Bod. 1.
• * 1.2624

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.2625

  Nostra incre∣mentis, Lam. Bod. 2.
• * 1.2626

  〈◊〉〈◊〉
• e 1.2627

  Personam hominis, Lin. NC. 2.
• f 1.2628

  Praebeat parem, Lin.
• ¶ 1.2629

  Rigaltius ait, Fidus, ad quem est haec Epistola Cypriani, horrebat osculari recens 〈◊〉〈◊〉 insantes, cum suis 〈◊〉〈◊〉 profusos utique & oblitos, indeque in octavum à partu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lebat. Horrorem discutit Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Tertullianus Marcionis hoeresin 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christianae articulum quo Christum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ginis utero vere hominem natum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hominem illum in immunditus, in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pudenda prolatum, illum per 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 descendit, propter cum praedicavit. Tu haec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae redemit? Tu exhorrescis in infante 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Natura veneranda est, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ratus ex Ethnica superstitione originem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 l. 1. c. 16. Est, inquit, Nundinum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 die nascentium nuncupata qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 es lustricus quo infantes lustrantur & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 maribus nonus, octavus est 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad osculum admittendos ante diem octavum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 que non baptizandos; quilibet enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tis jure ad pacis osculum admissus.
• * 1.2630

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2631

  Superstitiosus mos insantes ad Osculum non admit∣tendi ante di∣em octavum, notatur.
• a 1.2632

  Recenter nato, August.
• b 1.2633

  Nam quando, Lam. NC. 1. Bod. 2. Ebor. circumcisione octavus, Lam. Bod. 2. NC. 1.
• ¶ 1.2634

  Pariter 〈◊〉〈◊〉 typi meminit D. Augustinus contra Faustum Manich. 〈◊〉〈◊〉 c. 29. Tertie die resurgens quem dominicum dicimus, 〈◊〉〈◊〉 post sabbatum numeratur octavus, etiam circumcisionem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad se prophetandum pertinere declarant. Et pau∣post. Quia ista resurrectio quae credita est nos justificat, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 diei circumcisione figur ata est.
• c 1.2635

  Primus futurus, Lam. Bod. 1.
• * 1.2636

  Nemo à bap∣tismo 〈◊〉〈◊〉.
• d 1.2637

  Sic. Bod. 1, 2. Lin. Ebor. Lam. NC. 1, 2. Spir. Innom. Eras. deber, Kig.
• e 1.2638

  Neminem communem, Bod. 2.
• * 1.2639

  〈◊〉〈◊〉 10.28.
• f 1.2640

  Gravissimis delictorum, Thu. Corb.
• ¶ 1.2641

  Rigaltius ait, Negatoribus, 〈◊〉〈◊〉 libellatis, Delictores dicit eos qui sidem Christo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, dereliquerunt. Observavimus supra ad 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2642

  Vix alibi reperitur, apud 〈◊〉〈◊〉 scriptores, locus ad confirmandum dogma de originali peccato, magis appositus, & expressus. De ve∣terum hac in causa placitis consulatur auctor historiae Pelagianae, l. 2. qui tamen immerito sugillat Clementem Alexandrinum, quasi doctrinam de originali peccato non satis intellexisset, siquidem quae Stromat. l. 3. ab ip∣so disputata sunt, adversus Encratitas intentabantur, qui ferebant 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ut ait Epiph. Porro asserebant Adamum damnatum. Iren. l. 1. c. 30.
• g 1.2643

  Accipiendam, Bod. 1, 2. NC. 1, 2. Lin. Ebor.
• h 1.2644

  Recen∣ter, Bod. 2. Lam.
• i 1.2645

  Ortu flentes, Lam. Bod. 2. Lin. NC. 1, 2.
• ¶ 1.2646

  Scriptores Ethnici In∣fantium modo natorum fletum; miseriarum sequentis vitae omen putabant: Cyprianus pietati ascribit, & ceu precum inarticulatam formulam commendat.
• ¶ 1.2647

  Pamelius ait, Fuisse hunc Episcopum Assurita∣num, verisimile est; quandoquidem autem in Synodo sententiam dixit alius Assuritanus Episcopus, Victor nomine, defunctus vi∣detur Epictetus ante Synodum. Vid. suffrag. Conc. Carth. 68.
• a 1.2648

  Asturas, Lin. Thu. Foss. Corb.
• * 1.2649

  Ad Pamelii numeros Ep. LXIV. Ad Erasm. l. 1. Epist. 7. Lapsum pro integro age∣re, & Epi∣scopatum sibi vendicare omnem Ec∣clesia disci∣plinam per∣vertit.
• b 1.2650

  Fortunatum, Corb.
• * 1.2651

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2652

  Pamelius ait, Fuerat quidem Fortunatianus illorum Episcopus, sed quod lapsus esset, jam Episcopatu privatus; fuisse autem eum & factionis Novatiani ex sequentibus constat. Dicitur pro in∣tegro agere velle; ac si lapsus post poenitentiam peractam communioni ecclesiae reditus; ita in integrum restitutus esset, ut ejusdem regimen, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sere liceret. Sed videtur Fortunatiani 〈◊〉〈◊〉 fuisse concessam, imo non expetitam; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 esset peracta.
• c 1.2653

  Sic Bod. 1, 2. Lam. NC. 1, 2. Lin. Ebor. Spir. Innom. Erasm. Thu. Foss. Mic. haec omnia, Rigalt.
• * 1.2654

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2655

  LXX. 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 omisso 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.2656

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2657

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 remittetur eis, non absolventur. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 sub eadem forma saepius laudatur.
• * 1.2658

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2659

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.2660

  Ad sacrificium & pre∣cem Domini, Corb.
• * 1.2661

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2662

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2663

  LXX. legunt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad mentem sacri textus habet, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Vocem hanc LXX. 1 Reg. 25. 10. per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 interpretantur; alibi passim per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & verba his synonyma exponunt.
• e 1.2664

  Et qui accedunt ministrare, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• * 1.2665

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.2666

  Sic Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2. Pam. Thu. Foss. Vict. Spir. Innom. altare sanctum, Corb. ad sanctum, Rig.
• ¶ 1.2667

  LXX. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Editores hue 〈◊〉〈◊〉 Exod. 30. 20. designari putabant, qui error alios 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.2668

  Gravia delicta, Lam. Bod. 2.
• c 1.2669

  Quis Deum coluerit, Bod. 1. NC. 1. Lin. Thu. Foss. Corb. Vict.
• * 1.2670

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2671

  Utcunque, licet, sic quorundam pectora 〈◊〉〈◊〉 ingruentium prosunda caligo caecavit; nullum 〈◊〉〈◊〉 hic redditivum succedit.
• d 1.2672

  Tenebrarum irruentium, Lin. NC. 2.
• e 1.2673

  Abrupta, Bod. 1.
• ¶ 1.2674

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 jam Cypriani seculo mali sacerdotes quastum sive 〈◊〉〈◊〉 ex oblationibus sidelium usurpaverant. August. lib. IIII. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 contra Donat. Hanc vero luem foedissimam post eros 〈◊〉〈◊〉 apertissime conquestus est Sulpitius Severus, Hist. l. 1. 〈◊〉〈◊〉, inquit, munera expectant, atque omne vitae decus 〈◊〉〈◊〉 corruptum habent, dum quasi venalem praeserunt 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2675

  Nesarin ho∣mines 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• f 1.2676

  Crapula nuper superstitem indies cruditatem, Bod. 2. Lam. NC. 1. superstitem indies cruditate, Bod. 1. Lin. NC. 2.
• g 1.2677

  Non ante se, Lin. NC. 1. Ebor.
• * 1.2678

  Rom. 16.18.
• h 1.2679

  Altaris sanctificationem impia mente accedunt, Lam. Bod. 2. NC. 1. Ebor.
• * 1.2680

  〈◊〉〈◊〉 erit contra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 at∣tentata excu∣bare nec 〈◊〉〈◊〉 dementiae 〈◊〉〈◊〉
• i 1.2681

  Excubandum est & omni vigore reni∣tendum, Lam. Bod. 1, 2. NC. 1, 2. Fbor. Lin. nitendum, Thu. Foss. Corb. Vict.
• k 1.2682

  Agere sicer∣dotem, Lin.
• l 1.2683

  Sic Corb. Lapsos laicos, Neap.
• ¶ 1.2684

  Laicorum lapsum. Sensus enim iste ad 〈◊〉〈◊〉 Cypriani magis facit.
• ¶ 1.2685

  Rigaltius ait, Sanctisication oblatio, 〈◊〉〈◊〉 Corpus Christi, quod absolute Sandum diction. Ob∣servavimus apud Tertul. lib. de Oratione. Fx orc quo Amen in Sanctum protuleris. Et lib. de 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 Ne san∣ctum canibus jactaret. Postea vero 〈◊〉〈◊〉 pro sanctisicatione dici consecrationem, vulgo sic existimante 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aliquid significari sanctisicatione praestantus. Quatenus Fle∣menta in Eucharistia hristi corpus sint & dicantur, sae∣pius diximus.
• ¶ 1.2686

  Rigaltiusait, Sententiae Cypriani Pamelius 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 statuentis, Sacramenta ab ***〈◊〉〈◊〉*** & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 five 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 ab 〈◊〉〈◊〉 collata valere. Tract. v. in Joan. & lib. VI. & VII. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Quae res indiget distinctione 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 de∣ducti. Nam boc 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus agit de 〈◊〉〈◊〉 quondam 〈◊〉〈◊〉 Episcopo, qui per idololatriam 〈◊〉〈◊〉 side, ade∣oque 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉, nec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, ne∣dum 〈◊〉〈◊〉 aut sacerdos, nedum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 pro 〈◊〉〈◊〉 quae 〈◊〉〈◊〉 tempore vigebat, si 〈◊〉〈◊〉 tempus 〈◊〉〈◊〉, eo 〈◊〉〈◊〉 post 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, poter at quidem 〈◊〉〈◊〉 ad communicationem 〈◊〉〈◊〉, mint∣me autem ad 〈◊〉〈◊〉, ueque ad 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gradum. Reddebatur 〈◊〉〈◊〉 lapso, non locus, non gra∣dus. Nam 〈◊〉〈◊〉 five gradum 〈◊〉〈◊〉. Itaque ad 〈◊〉〈◊〉 five ad laicos sic 〈◊〉〈◊〉, ut penes eum nullus remane∣ret sacerdotii character, neque potestas. In bujuscemodi autem idololatriae causa, Cyprianus Fortunatianum, ab idololatra schis∣maticum, qui non 〈◊〉〈◊〉 paenitentia gradum sibi Episcopalem vindicabat, ac plebeculam superbe & contumaciter collegerat, oblationes ullas five orationes five preces sactificare negat potuisse. Quia scilicet extra 〈◊〉〈◊〉 sic erat, ut jam non 〈◊〉〈◊〉 ad Christum, quem idolis 〈◊〉〈◊〉, negaverat. deraserat characterem Christi, superducti charactere Jovis, 〈◊〉〈◊〉. Ab eadem disciplina venit quod ab haereticis aut 〈◊〉〈◊〉 baptizatos idem Cyprianus baptisma Christi suscepisse negat. Ait enim tales sacramentorum ministros extra Ecclesi∣am ministrantes, 〈◊〉〈◊〉 ministrare, hoc nimirum argumento, quod cum Ecclesia sit una, in illa una qui non sint in nulla sint, nec aptitudinem 〈◊〉〈◊〉 ullam, qua possint ab illa una quid accipere, quod acceptum communicent aut conferant. Talia dogmata, aevo potestatum secularium vexationibus & ministrorum Ecclesiae fa∣ctionibus 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 ac sancire visum Cypriano, cete∣risque per Africam, Numidiam ac Mauritaniam coepiscopis, pres∣byteris & diaconis, quo sibi populum facerent fides Christianae magis tenacem, ministrosque haberent pacis & unitatis Ecclesi∣asticae magis amantes. Hic ergo fuit scopus, in quem sanctissimi Patres omnia tunc Scripturarum ingenia contorsere. Proxima dem illis aetate, ut vel meliores ethnicos habuit, hoc est nomini Christiano minus infestos, vel ministros Ecclesiae sortita est meli∣ores, laxari disciplina caepit, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 acui studiosa nominis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 it humanior sententia, quae longe 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 constituit 〈◊〉〈◊〉 five 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sensu recedentes, ab Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tamen statu, ut si facta pace ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 liminii jure, nunquam abscessisse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 reciperent in Ecclesia locum: cujus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non negaverant, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & baptismata, quae in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rita. Hinc igitur illa Augustim: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cos; sed baeretici baptisma Christi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptizavit ebriosus, quos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 zavit adulter, si baptismus Christi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vit. Et: Quod sacramentum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cida ministrante polluatur. Idem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in hanc sententiam suam verba 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quid habeant verba Principis: Nam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sunt, idcirco religio baptismatis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bus accipitur, peccatores putentur; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ditum sacramentum, quoties 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptismatis administrator, & sides nostra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tatis arbitrio, neque ex divini 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cerdotum & clericorum qualitate 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.2687

  Integre salutis, Thu. Foss. Corb. Spir. Innom. integrae, Erasm. salutis suae tenorem, Lam. Ebor. Bod. 1, 2. NC. 1, 2.
• b 1.2688

  A Domino consecrata, Ver.
• c 1.2689

  Qui se falsa, Bod. 1. NC. 2.
• d 1.2690

  Seda∣ctione decipiunt, Lam. Bod. 1, 2. NC. 1. Ebor.
• * 1.2691

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• e 1.2692

  Sibi imputabitur, Lam. NC. 1. Bod. 2. 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2693

  Pamelius ait, Videtur mihi 〈◊〉〈◊〉 Cretensi voluisse Cretisare Cyprianus; & quum 〈◊〉〈◊〉 nomen suum cum praenomine praesixisset, idipsum secisset: 〈◊〉〈◊〉 autem istud ipsum reperire est in actis passionis ejus, & 〈◊〉〈◊〉 Pontium diaconum. Crediderim quidem 〈◊〉〈◊〉 invidisse Cypriano Caecilii nomen, quod à bonae 〈◊〉〈◊〉 Presbyrero, à quo ad fidem erat conversus, 〈◊〉〈◊〉; & per contemtum Thascii titulo salutasse, quo 〈◊〉〈◊〉 noscebatur.
• ¶ 1.2694

  Rigaltius ait, Florentium ctsi jam 〈◊〉〈◊〉 nihilominus vocat fratrem, quemadmodum Optatus 〈◊〉〈◊〉, objurgans eos quod ipsi Catholicos nollent vocare hatres: Nolunt, inquit, se dici fratres nostros: tamen nos 〈◊〉〈◊〉 à timore Dei non possumus, quos 〈◊〉〈◊〉 Spiritus 〈◊〉〈◊〉 per Esaiam Prophetam dicens: Vos qui 〈◊〉〈◊〉 nomen 〈◊〉〈◊〉 audite nomen Domini: Hi qui vos odio habent & 〈◊〉〈◊〉, & nolunt se dici Fratres nostros, vos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nostri estis. Sunt igitur sine dubiosratres, quam∣vis non boni. Nomen fraternitatis, nec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2695

  〈◊〉〈◊〉 post 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2696

  Ad Pamelii num. Ep. LXIX. Ad Erasm. Erasm. 4. Ep 9. Pupiano in∣sanda & tur∣pia de Cypri∣ano credents respondetus.
• a 1.2697

  Eadem de nobis, Pem.
• ¶ 1.2698

  Rigaltius ait, Ante schisma com∣municabat Florentius cum Cypriano, & in persecutione qui∣dem ad summam Martyrii sublimitatem provectus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cyrianus insra.
• b 1.2699

  Quantus enim ego? sed Spir. Innom. 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2700

  Matt. 10.29.
• c 1.2701

  Etiam 〈◊〉〈◊〉 non fieri, Bod. 1, 2.
• ¶ 1.2702

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 verba satis indi∣cant qualia Florentius in Cyprianum opprobria suderat, insan∣da & 〈◊〉〈◊〉 atque etiam gentilibus execranda.
• d 1.2703

  Quam contendere, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1. 2. Benev. Neap. concedere, Ver.
• e 1.2704

  Sibi placeat, Ver.
• f 1.2705

  Sincera sit si veritas, Lin.
• ¶ 1.2706

  Rigaltius ait, Cum de nobis aliquid ipsi praedicamus ac dicimus, alius sit praedicator, 〈◊〉〈◊〉 testis. Non idem sit praedicator & testis. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.2707

  〈◊〉〈◊〉. 5.31.
• ¶ 1.2708

  Rigaltius ait, Non est legitimum, neque justum. Horatius, Metiri se quemque 〈◊〉〈◊〉 modulo ac pede verum est.
• ¶ 1.2709

  Legisse videtur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• g 1.2710

  Dominus cum omnia, Lam. NC. 1. qui omnia, Pem. Bod. 1. judicaturus sit, Lam. Lin. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2.
• a 1.2711

  Conscientiam nostram Dei viribus, Bod. 1.
• * 1.2712

  Occurritur criminationi quod super∣bus esset.
• b 1.2713

  Episcopum Episcopo, & judicem 〈◊〉〈◊〉, Bod. 2. Lam. Ebor.
• * 1.2714

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2715

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.2716

  Docens sacerdotibus, Lin. NC. 2.
• * 1.2717

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2718

  De hac S. textus perioche & vocis incilas notatione, 〈◊〉〈◊〉 actum. Porro observavi∣mus, solenne esse Cypriano Scripturarum testimonia, tanquam ex armamentario, glomeratim depromere. Vid. quae dicta Ep. III. & LIX.
• * 1.2719

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.2720

  Amisissent, Lin. NC. 2.
• e 1.2721

  Prin∣cipem plebis, Bod. 1, 2. Lam. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.2722

  〈◊〉〈◊〉
• f 1.2723

  Horrore, Benev. honore, Ver. Bod. 2.
• ¶ 1.2724

  Rigaltius ait, Supra Epist. LIX. dixit, applicato & adjuncto Episiopatus su 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 proscriptus, quia Episcopus. Propter hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod Episcopus Carthaginis; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.2725

  Credebat Deo Episcopum constituenti, vel diabolo crederet, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• ¶ 1.2726

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 LIX. Dico enim provocatus, dico dolens, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2727

  Episcopi Apo∣stolis vicaria ordinatione succedunt, il∣lis rejectis re∣jicitur Chri∣stus.
• * 1.2728

  〈◊〉〈◊〉.10.16.
• ¶ 1.2729

  Solennem & judicialem. Unde 〈◊〉〈◊〉 dicti.
• a 1.2730

  Et jam sex annis, Bod. 1.
• ¶ 1.2731

  De tempore scriptionis hujus 〈◊〉〈◊〉 consulantur Annales.
• b 1.2732

  Spiritus sanctus antistitem, Lin
• c 1.2733

  Ne novus credenti∣um, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• d 1.2734

  Esse & baptismi, Lam. Ebor. NC. 1.
• e 1.2735

  Exami∣natione commissa, Lam. NC. 1. Bod. 2. Ebor.
• f 1.2736

  Cognitionis tuae vigore, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2737

  Rigaltius ait, Idem lib. de Idololat. 〈◊〉〈◊〉 unus est apibus, & dux unus in gregibus & in 〈◊〉〈◊〉 rector unus. Tales argutiae tractari solent in scholis, & 〈◊〉〈◊〉 a duce agminis cujusque coturnicum, & de grui∣bus. Nam & ducem eligunt quem sequantur, quique erecto collo provideat, & cetera hujusmodi. Ex quibus hoc colligi∣tur, singulis alveis, singulis gregibus, singulis armentis, agmi∣nibus singulis regem, ducem, rectorem esse suum, oecumenicum nullum.
• g 1.2738

  Ducem, & sidem, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. Pem. Regem & judicem, & ei fidem servant, Spir. Innom. Erasm.
• * 1.2739

  Sine praeposi∣to & duce, brutorum greges & la∣tronum ca∣tervae neque∣unt consiste∣re.
• h 1.2740

  Mancipia, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• ¶ 1.2741

  Rigaltius ait, A quo sunt conducti ad facinus aliquod. Mancipem vocat factionis magistrum.
• * 1.2742

  Futilis excu∣satio ex ru∣mere te∣mere creditis petitur.
• i 1.2743

  Sed tua mente, & voluntate sacrilega, Spir. Innom. Erasm.
• * 1.2744

  Eccles. 28. 28.
• * 1.2745

  Prov. 17. 4.
• ¶ 1.2746

  Ex martyrii praerogativa, de qua alibi dictum.
• a 1.2747

  Recesserunt, Bod. 1.
• ¶ 1.2748

  Rigaltius ait, Synodo soluta, post impositam mibi manum recedentes. Sed siquidem pax in Ecclesia viguit quo tempore Cyprianus ad Episcopatum promovebatur; potius haec intelligi debent de persecu∣tione Deciana.
• ¶ 1.2749

  Rigaltius ait, A quaestione. Sic Lucianus Martyr Epist. XXI. dixit, Paulum à quaestione. Observandum hic Confessores dici primum quaestionatos, dein∣de tortes. Etenim cognitione data, habetur quaestio primum, dein tormenta adhibentur.
• b 1.2750

  Nisi omne, Lam. Ebor. Lin. Bod. 2. NC. 1, 2.
• * 1.2751

  Occurritur objectioni, multos Ec∣clesia per Cy∣prianum eje∣ctos.
• * 1.2752

  Rom. 3.3.
• c 1.2753

  Sic Lam. Bod. 1, 2. Ebr. NC. 1, 2. Benev. Spir. Innom. Erasm. imus, Rig.
• d 1.2754

  Verbum vitae, Ver. Lam. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• * 1.2755

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2756

  Rigaltius ait, Joannis cap. VII. Quid vero loquitur? Loquitur super quem aedificata fuerat Ecclesia, Christum scilicet, filium Dei vivi. Etenim Petrus jam ediderat praeclaram illam verae Fidei professionem, Christum esse filium Dei vivi, quam professionem Christus petram 〈◊〉〈◊〉 & super hanc petram aedificaturum se Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 XVI. 18. Hoc tamen loco & quibusdam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ec∣clesiam super Petrum fundatam esse dicit. Quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 potest, respicientibus, nonjam ad Simonem; sed ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, hoc est firmitate fidei professae nuncupatum, a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2757

  Ad unitatem Ecclesiae omnino facit ut 〈◊〉〈◊〉 nec per haeresin nec idololatriam sit lapsus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 communionis jure exclusus; Et ut plebs 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 po suo adhaereat, siquidem qui cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesia non est, nec cum Christo. Quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 natio 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 videntur desumta.
• e 1.2758

  Ordinat Christi, Lam. Lin. Ebor. NC. 1. Bod. 1. Spir. Innom.
• * 1.2759

  Cyprianus ad poenitenti∣am Pupia∣num horta∣tur.
• ¶ 1.2760

  Rigaltius ait, Preces de corde sincero, de conscientia pura 〈◊〉〈◊〉 casta.
• ¶ 1.2761

  Rigaltius ait, Hic etram utitur ostensionibus & visionibus, telo ad 〈◊〉〈◊〉 adversarios, in manu praesertim Cypriani, viri optimi atque 〈◊〉〈◊〉, valentissimo: alias vano ac sutili. Nam & callidus 〈◊〉〈◊〉, & sophista vaser, hujusmodi visa ad causam suam 〈◊〉〈◊〉 poterit comminisci, & sallere incautos & simplices. 〈◊〉〈◊〉 siquidem rumoribus fidem adhibendam crediderat 〈◊〉〈◊〉, aequum est ut Cypriano somniis credenti non 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.2762

  Quid sit servo, Pem. Lam. Bod. 1, 2.
• b 1.2763

  Sic Bod. 1, 2. crederet, Imp.
• c 1.2764

  Sic Lam. Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1, 2. incipit, Rig.
• * 1.2765

  Gen. 37.19.
• ¶ 1.2766

  Respicit verba insultantium fra∣trum, tunc apparebit quid illi prosint somnia sua.
• d 1.2767

  Utrumque recitabitur, Bod. 1.
• ¶ 1.2768

  Ex Platonis sententia, magnus annus olim in terrarum orbe gesta restituet: sed revera dies Domini magnus & manifestus Act 2. 20. omnium retro factorum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 reportabit, Act. 3. 21. Ideo ad examen tam distri∣ctum, mille annos requiri crediderunt plurimi viri erudi∣ti. Sed utcunque de lectione literarum istarum res ceci∣derit, certissimum est utrarumque rationem reddendam; siquidem de omni verbo otioso, id dixerit Dominus, Matt. 12. 36.
• a 1.2769

  Sic Bod. 1,2. Lam. Ebor. Ver. Thu. Foss. Mic. Vict. Vet. Imp. Desunt in Rig.
• ¶ 1.2770

  Urbs est Hispaniae Tarraconensis in finibus Asturum à Nerva Imperatore condita, qui & Asturicam instauravit; unde ex vicinia non minus quam querela recte hic conjunguntur civitates istae ut & Emerita, urbs adjacens ab Augusto condita. Quibus additur Caesar∣augusta iisdem auspiciis structa, quibus pessimi exempli attentatum Martialis & Basilidis grave periculum in∣duxerat.
• * 1.2771

  Ad Pamelii numeros Ep. LXVIII. In Erasm l. 1. Ep. 4. Responsum synodicum Ecclesiae A∣fricanae, ad fratres His∣panos in cau∣sa Basilidis & Martia∣lis.
• * 1.2772

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.2773

  〈◊〉〈◊〉 Ver.
• ¶ 1.2774

  Rigaltius ait, Non in∣convementer, neque absurde 〈◊〉〈◊〉 opinabitur, Clerum Hi∣spanum super istis Episcopis idololatris etiam ad Stephanum li∣teras dedisse, ut ad Cyprianum. Sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 potestas infinita penes Romanum? 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sito, ac per negligentiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tiam subornato, Basilides & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 scopatum, de quo juste depositi suerant 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pristinum conarentur, obsiitere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ricenses una cum plebe, datisque ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lavere Carthaginiensem adversus Romanum.
• * 1.2775

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2776

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2777

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• c 1.2778

  Praedicta & mandata, Ver. vel mandata, Foss.
• ¶ 1.2779

  Rigaltius ait, Hic Esaiae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 antehac observavimus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hominum commenta, divinis mandatis opposita, 〈◊〉〈◊〉: Dixerat autem Esaias: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Christus apud 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 increpans dixit: Quare & vos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Dei, per traditionem vestram. Quod Cyprianus 〈◊〉〈◊〉, Rejicitis mandatum Dei, ut traditionem vestram 〈◊〉〈◊〉. Pro transgredimini, sive rejicitis, aut irritum 〈◊〉〈◊〉. Graeca habent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Cyprianus 〈◊〉〈◊〉, contemnitis. Itaque opponit humanae indulgentiae, 〈◊〉〈◊〉 praescriptionem; humanis doctrinis, divina praecepta; 〈◊〉〈◊〉 humanis, mandata divina. Ac semel 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 semper custodiri velit, humanam indulgentiam nibil 〈◊〉〈◊〉 cuiquam posse, ubi Deus intercedit, hoc est, vetat. 〈◊〉〈◊〉 Observationes ad Epist. III. de Ecclesia humana.
• * 1.2780

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2781

  Sacrificant, Ver.
• b 1.2782

  Longe est à me, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• ¶ 1.2783

  Rigaltius ait, Sic reddidit 〈◊〉〈◊〉 quae Septuaginta dixere, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sine causa, 〈◊〉〈◊〉, perperam.
• * 1.2784

  Marc. 7.13.
• a 1.2785

  Episcopus plebe praesente, Benev.
• * 1.2786

  Non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 id∣que sub 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.2787

  Peccatores, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.2788

  〈◊〉〈◊〉 9.31.
• d 1.2789

  Plena diligentia Dei, & exploratione, Bod. 1, 2. Lin. Lam. Ebor. NC. 1.
• e 1.2790

  Contagione, Lam. Lin.
• * 1.2791

  〈◊〉〈◊〉 9.4.
• f 1.2792

  Quique fuerint, Lam. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• * 1.2793

  Num. 16.26.
• ¶ 1.2794

  Rigal∣tius ait, Sic infra, Epistola sequente de 〈◊〉〈◊〉, quem 〈◊〉〈◊〉 dicit hereticae praesumtiouis durissimam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: homiuum scilicet durissimorum, hoc est Novatianorum, 〈◊〉〈◊〉 paenitentiam lapsis. Locus est lib. Numer. XVI. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, hominum istorum 〈◊〉〈◊〉. Interpr. IXX. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, apposite ad haercsim Novatianorum, quorum rigo∣rem Pactanus Episi. 1. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Dionysius Alexandrinus Epist. ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 esse ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉, inhu∣manam & 〈◊〉〈◊〉 fraternae caritatis habentem. 〈◊〉〈◊〉, senten∣tiae illius auctores crudeles fuisse dicit & truces. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 lib. VI. cap. 32. & 33. Iterum Pacianus Epist. 〈◊〉〈◊〉. de 〈◊〉〈◊〉: Ergo & 〈◊〉〈◊〉 sanguinum vos eritis; non enim pacem sratrum, sed sanguinem concupiscitis. 〈◊〉〈◊〉 salsa est vestra crudelitas: Et 〈◊〉〈◊〉 admodum Chrysostomus homilia quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est, De politia morali: Dominus, inquit, lapsis 〈◊〉〈◊〉 debitum dimisit, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Novatus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 more, scidas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, ut adglutinatas iterum reducat in 〈◊〉〈◊〉. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• g 1.2795

  Quae sunt eis, Lam. Ebor. Bod. 1, 2. Lin. NC, 2. Thu. Foss. Corb. Mic. Vict.
• ¶ 1.2796

  Rigal∣tius ait, Non proprio motu impulsa, sed admonita per ju∣stam ac necessariam sollicitudinem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, per aliarum Ecclesiarum Episcopos, quorum consilia divinis prae∣ceptis respondent.
• * 1.2797

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2798

  Rigaltius ait, Hoc exemplo Christiano∣rum Alexander Severus dispositiones suas publicab at, ubi aliquos volebat vel 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dare, vel praepositos facere, vel procuratores, id est rationales, ordinare: nomina eorum pro∣ponebat, dicebatque grave esse quum id Christiani & Judaei 〈◊〉〈◊〉 in ordinandis sacerdotibus, non fieri in provinciarum rectoribus, &c. quae apud Lampridium.
• b 1.2799

  Sic Bod. 2. Lam. Ebor. NC. 1. Episcopo, 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2800

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2801

  Rigaltius ait, Act. I. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Vulg. discipulorum.
• ¶ 1.2802

  Rigaltius ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ipse Cyprianus principio hujus Epist. Cum in unum convenissemus. Psal. 121. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• c 1.2803

  〈◊〉〈◊〉 & in, Lin. NC. 2.
• d 1.2804

  Etiam Diaconorum, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.2805

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2806

  Rigaltius ait, Act. VI. 2. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & 6. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Pacianus Epistola III. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• ¶ 1.2807

  Rigaltius ait, Hic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manam praesumtionem oppositam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2808

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2809

  Rigaltius ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 VIII.
• e 1.2810

  Sic Lam. Bod. 1, 2. observandum, Imp.
• * 1.2811

  Ut ordina∣tiones rite celebrentur, usu receptum ut Episcopi ejusdem pro∣vinciae proxi∣mi conveni∣rent.
• ¶ 1.2812

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Sabinum Episcopos factos deponere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Martialem & Basilidem depositos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Stephanus fuit minus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 propriae Ecclesiae tempore 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rit; ubi sancitum, lapsos ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mitti, ab ordinatione autem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hiberi. Quod etiam ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 stitutis Decretum. Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. num. 17. ubi de canone illo Nicaeno quo agitur 〈◊〉〈◊〉 appellationibus ad Sedem Rom. At ille canon, inquit, 〈◊〉〈◊〉 est; quod ex Concilio 6. Carthag. & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ejus ad Caelcstinum & Bonisactum constat. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Nicaenae synodo, nam est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.2813

  Et conscientiae etiam propriae confessione nudata, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. NC. 1. 2. Lin. Corh.
• ¶ 1.2814

  Rigaltius ait, Quo solibant 〈◊〉〈◊〉, ut procul ab suis quibus erant noti, facilius fallerent, 〈◊〉〈◊〉 & imposturam facerent.
• b 1.2815

  Ac veritatis, Bod. 1.
• ¶ 1.2816

  Ut ad communionem Romanae 〈◊〉〈◊〉 admissus, ad suos redux; se illic pro Episcopo 〈◊〉〈◊〉 jactaret, nullosque jam sine schismatis nota 〈◊〉〈◊〉 communionem refugere, si uidem Unitas Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉, ut alicujus Ecclesiae membrum ab omnibus 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.2817

  〈◊〉〈◊〉 depositus Lam. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2. Neap.
• * 1.2818

  Gal 6.7.
• ¶ 1.2819

  Rigaltius ait, Principto 〈◊〉〈◊〉 dixit: Nesandorum facinorum conscientia vinctos. 〈◊〉〈◊〉, gravibus delictis implicatos. Et alibi, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 delictorum liqueis vinctam.
• * 1.2820

  Tit. 1.7.
• d 1.2821

  Cae∣sarea Augusta, Lam. Lin.
• e 1.2822

  Significant, Bod. 2. significavit, Lam. Ebor. Bod. 1. NC. 1.
• ¶ 1.2823

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 locum quem obtinuer at inter Episcopos & 〈◊〉〈◊〉. Tantum rogabat ut censeretur inter sideles qui non 〈◊〉〈◊〉 nec Sacerdotes, nec Diaconi, neque Lectores. Etenim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suisset, de Episcopo jam nec 〈◊〉〈◊〉 remanserat, 〈◊〉〈◊〉 loquitor Cyprianus Epist. III. Hic igitur optabat, ut de 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesiam reciperetur. Non 〈◊〉〈◊〉 Episcopus, 〈◊〉〈◊〉 saltem 〈◊〉〈◊〉, sed laicus. Sic Epist. VI. Addimus 〈◊〉〈◊〉, eos quoque hac conditione suscipi cum revertuntur, ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & satis 〈◊〉〈◊〉, quod 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉, qui hostes pacis extiterint, 〈◊〉〈◊〉 debere eos revertentes 〈◊〉〈◊〉 apud nos ordinationis & honoris arma retinere, quibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nos rebellaverint. Videantur quae ad Epistolam IV.
• f 1.2824

  Temulenta convivia, Lam. Ben. Ebor. Bod. 2. Lan. NC. 1.
• ¶ 1.2825

  Ubi de Idolothytis vesei oporte∣bat, nec sine libatione ad profana numina bibere licuit.
• g 1.2826

  In Collegio, MR.
• ¶ 1.2827

  Praeter pontisicum, Fratrum arvalium, Potitiorum, Augurum, collegia, & alia id ge∣nus; quae Ethnicam idololatriam proxime spectabant, plurima fuerunt quae ad reipub. administrationem, ad negotiationes, & artificia pertinuere, quae quidem omnia sub tutela alicujus profani numinis 〈◊〉〈◊〉; & proinde fieri non potuit, ut quis illis intereslet, quin cul∣tus istius fieret particeps.
• ¶ 1.2828

  Rigaltius ait, In 〈◊〉〈◊〉 vero sepulcris erant plurima quae ad ritus 〈◊〉〈◊〉 pertinebant, qui∣bus communicare & contaminari 〈◊〉〈◊〉, qui 〈◊〉〈◊〉 suos illic deponebant: & hoc solo participes idololatriae suisse dicebantur. Sed & minime conve icbat Christianae charita∣ti 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 defunctorum corpora sepuleris inserre 〈◊〉〈◊〉 nominis Christiani; quasi ipsi defuncti, tum maxime cum morerentur, extra Ecclesiam sutssent. Jure igitur Christiana fraternitas Ethnicorum collegia 〈◊〉〈◊〉, ut pestifera; corumque sepulcra ut conditoria mortuorum. Etenim sideles habuere sua 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dormientium 〈◊〉〈◊〉, in spem resurrectionis ac beatitatis aterna. 〈◊〉〈◊〉 autem spei pignus illis suit Christus, qui depositus in sepulero revixit surrexitque. Ac mulieribus Dominum in 〈◊〉〈◊〉 quaeren∣tibus 〈◊〉〈◊〉 factus angelus dixit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Non est hic. Qui sane titulus tanto magnificus & gloriosus, quanto dispar vulgatis illis tumulorum inseriptionibus, hic situs est. hic jacet. Porro, quemadmodum à pluribus observarum, quod omnis fere gentium religio, mortuorum fuit cultus, ita vix aliqua ex parte magis Ethnica 〈◊〉〈◊〉 se exe∣rebat, quam in cura pro mortuis; hinc sacificiis, iisque non raro humanis. Dii inferi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & placandi Ma∣nes; hinc tonsi crines, quaesita 〈◊〉〈◊〉. & incisa corpo∣ra mortuorum causa, de quibus agitur Deut. 14. 1.
• ¶ 1.2829

  Rigaltius ait, Extra curas exercitus & negotia belli, circa Principem Romanum suit militia duplex. Literata, quae scriniis operam dabat: actuosa, quae rebus agendis erat occupatissima. Hi magistriani dicebantur, & ex eorum schola Ducenarii & Centenarii, sive Sexagenarii, qui fiscales pecunias exigebant, à numero pecu∣niarum quas in stipendium accipiebant, nuncupati, Dio lib. 1 III. ubi de procur. Caes. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Capitolinus in Pertinace: Ad ducenum sestertiorum stipendium transtatus in Daciam. Vetus inscriptio: Procurator Augusti provinciae Baticae ad ducena accipienda. Apuleius, Milesia VII. Procurator Principis ducenaria persunctus. Natio valde in∣festa Christianis. Etenim per occasionem officiisui omnia mi∣nima maxima quae in provinciis agerentur renunciabant. Ita∣que ab iis saepe vexati Confessores Christiani nominis, nisi pa∣ctione turpi vexationem redimerent, sicut ab isto Martiali fa∣ctum innuit Cyprianus. Titulus est lib. X. Cod. De exactio∣nibus tributorum, ubi Constantinus Imp. vetat Ducenarios aliquem ex debitoribus convenire priusquam à tabulario civi∣tatis nominatim breves accipiant debitorum, & l. seq. Nemo carcerem, inquit, plumbatarumque verbera, aut pondera, aliaque ab insolentia judicum reperta supplicia in debitorum 〈◊〉〈◊〉 expavescat. Et apud Eusebium, legitur Epistola Synodi Antiochenae ad Dionysium Romae, & Maximum Ale∣xandriae Episcopos, qua patres Antiocheni tantam in Paulo Samosateno fuisse superbiam notant, ut Ducenarius aliquis haberi debuorit magis, quam Episcopus, adeo prave & insolen∣ter circa omnem fraternitatem satagebat. Verba Synodi, Hi∣storiae Ecclesiasticae libro VI. capite 24. sic habent, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 &c. Hocce igitur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 adeoque odiosum passim & invisum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 torum & Curiosorum, sed praesertim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 talium officiorum crudelitate 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Eulogius Archiepiscopus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 plina Ecclesiastica adversus Novatum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mentarii cujusdam Novatiani, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 refert, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 &c. Videantur quae de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Tertullianum observavimus, & quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 stolam, de Frumentarus: sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tinacem, salmasius.
• ¶ 1.2830

  De 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae dicta ad lib. de Lapsis.
• a 1.2831

  Implicati teneantur, Lam. Ebor. NC. 1.
• b 1.2832

  Manifestius sit, Bod. 1, 2. Ebor. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 NC. 1, 2.
• * 1.2833

  e 〈◊〉〈◊〉 languet, Ver. timor, Corb.
• * 1.2834

  Lapsorum persidia stan∣tibus offendi∣culo esse non debet, siqui∣dem praedicta est.
• c 1.2835

  Sic Foss. timor irreligiosus, Imp.
• * 1.2836

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2837

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2838

  Haec sutura appropinquame 〈◊〉〈◊〉 Nec mirandum nobis hodie quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 christo non jam appropinquante, sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 atque triumphante. Haec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dixit Christus, praedixerunt 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illa novissima tempora, quae quidem, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tanea sunt & brevissima 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae non alia venient, usque dum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 splendida facturus de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tria.
• ¶ 1.2839

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 secula Christum sibi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & gaz is accomodatissimum.
• d 1.2840

  Christiana virtus, Lan. NC. 2.
• * 1.2841

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• f 1.2842

  Deficientibus stetisse, Lam. Lin. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.2843

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• g 1.2844

  〈◊〉〈◊〉, Bod. 1, 2. Lam. NC. 1. Lin. Ebor.
• * 1.2845

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2846

  Gloriose, Lam. Lin. Ebor. NC. 1, 2. 〈◊〉〈◊〉. Vict. Corb.
• * 1.2847

  〈◊〉〈◊〉 3.12.
• b 1.2848

  Victores, Lin. NC. 2.
• * 1.2849

  Rom. 3.3.
• ¶ 1.2850

  Rigaltius ait, Rursus opponit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 praecepta Dominica, humanos errores 〈◊〉〈◊〉, & 〈◊〉〈◊〉, quam supra dixit humanam praesumtionem, 〈◊〉〈◊〉 commenta.
• c 1.2851

  Qua in re, Lam. Ebor. NC. 1.
• d 1.2852

  Extiterint, Lam. Ebor. Vict. Mic.
• * 1.2853

  Ps. 49.18.
• e 1.2854

  Si videris, Bod. 1.
• f 1.2855

  A∣dulteris partem, Lam. Ebor. Bod. 1, 2. Lin. NC. 1, 2. Thu.
• * 1.2856

  〈◊〉〈◊〉 1.30.
• ¶ 1.2857

  Consentit Cyprianus lectioni illo∣rum codicum qui habent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & deinceps 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• g 1.2858

  Faciunt mala, sed & consen∣tiunt eis, Lam. Ebor. Lin. Thu. Vict. Corb.
• ¶ 1.2859

  Rigaltius ait, Pactanus Epist. III. 〈◊〉〈◊〉 nocentes, attactus peccantium sugere.
• ¶ 1.2860

  〈◊〉〈◊〉 ait, Hanc Epistolam non esse Cypriani, vir optimus & 〈◊〉〈◊〉 Joannes Lonius Theologus Parisiensis edito libello multis rationibus contendit. Una ma ratio, ne quid dissimulem, commovebat, quod Ste∣phano Romanam Ecclesiam regente, disputatio de baptizandis haereticis incaluerat, tanto utrinque inter Carthaginienses & Romanos studio, ut abstentus fuerit ab Stephano Cyprianus. Quo rerum statu, vix credibile videretur, Faustinum ab Ste∣phano favoris aliquid sperasse per Cyprianum, aut Cyprianum epistolam dedisse tam honorificam ad Stephanum, quem tum maxime scriptis atrocibus urgebat. Cujusmodi sane sunt Epistolae complures, & concilii Carthaginiensis praefatio. Verum hujus argumenti vis cum tota pendeat ex circumstantia temporis quo scripsu epistolam Cyprianus, Stephano per quadriennium fere in Episcopatu sedente, satis esse potuit fpatii, quo nondum exarse∣rant animi. Nam & alia Cypriani ad eundem Stephanum ex∣tat epistola, quae bac editione babetur post septuagesimam pri∣ma, non minus civilis & honorifica, scripta scilicet ante illas ad Jubaianum & Pompeium, priusquam signa cecinissent, & priusquam abstinuisset Cyprianum Stephanus. Addimus, hanc epistolam non esse tam invidiosam Stephano, nec tantum illi tribuere quantum Baronius existimat. Nam sunt aliae passim Romanis Episcopis multo faventiores. Adeoque semel hic nota∣bimus quod ubique fere observabitur, Carthaginiensem pro Ro∣mano dicere quae ad propositum dicenti maxime faciant. Sic quandoque magis, quandoque minus intendere: quandoque par∣cius, quandoque liberalius concedere, prout expedit aeconomiae Christianae propitium habere Romanum. Ceterum & stylus & methodus epistolam Cypriano satis adsignant. In quibusdam certe exemplaribus antiquis, ut in Vaticanis & Beneventano, non reperitur, sed habetur in vetustissints Veronensi, & 〈◊〉〈◊〉, & Cambronensi, & in impresso veteri. Nec ullus est ha∣rum Epistolarum codex antiquus, in quo non aliqua desidere∣tur, in quo non sit etiam ordo diversus. De tempore scriptae Epistolae consulantur Annales. Quod ad Epistolam ipsam at∣tinet, fateor inter viginti circiter codices MSS. quos evolvi; me nondum in aliquem incidisse qui hanc contineret: sed hoc aliis etiam Epistolis nonnullis contigit, quarum fidem nemo in dubium vocavit. Porro cum D. Augustinus in lib. 6. de Bapt. cont. Donat. c. 15. Epistolae Cypriani ad Stephanum meminerit, quae prorsus ad quaestionem de baptismo non pertinet; & 〈◊〉〈◊〉 tantum noscantur à Cypriano ad Stephanum scriptae; omnino hanc respexisse Augustinum dicendum est; siquidem altera, 72. nimirum, causam illam expresse tractat.
• * 1.2861

  Ad Pamelii num. Ep. LXVII. ad Erasm. l. 3. Epist. 13. Faustini Lugdunensis literis solli∣ciatus Cy∣prianus, Ste∣phanum hor∣tatur ut Marciano A relatensi, No∣vatianarum partium pa∣trono, se op∣ponat.
• * 1.2862

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2863

  Quae etiam, Ver. Man.
• ¶ 1.2864

  Rigaltius ait, In hac Marciant Episcopi Arelantensis causa, si jus ab∣stinendi sive excommunicandi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cur Faustinus Episcopus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 longe dissito, semel at que 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, quae jam utique ipse Faustinus & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Episcopi nunciaverant Stephano, 〈◊〉〈◊〉, & 〈◊〉〈◊〉 scoporum principi? Dicendum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 negligentiam Stephani, aut quod magis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae tunc in Ecclesia vigebat, ut omnes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 locis, sed praesertim urbium clarissimarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 consulerent Ecclesiae, viderent que ne quid 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Catholica caperet. Itaque super isto 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 facinore, Lugdunensem Episcopum ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dedisse literas, istum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vicissim suas ad Romanum, ut fratrem & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pinquo facilius posset de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2865

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sunt in Epistolis Cypriani, quarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ribus ecclesiasticis mentio: tum quia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad eos pervenerunt; tum quia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 oppressa, difficilis & infrequens 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sese communicatio. Non propterea tamen 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 haec de Marciano Epistola, quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, qui hactenus editi sunt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Basilidis, nec Martialis, de quibus est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ulla quoque nunc extat.
• ¶ 1.2866

  〈◊〉〈◊〉 ait, Hic proprie stringit in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 respuebant. Quae secta, sive 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 continebat. Proptereaque homines 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 te durissimos dicet. Haec vero forma 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ejusdem esse auctoris utramque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 passim occurrunt, Marcianum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 salutis inimicum, &, fratres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Marcianus pietatis & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & genio proculdubto sunt. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Novatiani disciplinam 〈◊〉〈◊〉 esse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Vide quae hac de re dicta in Epistola 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.2867

  Dolentibus Ecclesiam lacrymis, Ver. Man.
• ¶ 1.2868

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inquit Cyprianus ad Stephanum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bit, quam tibi, nempe 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2869

  In his 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesias vicinas vertitur; ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pressas, consilio dirigant errantes, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & lapsos, sive laicos, sive de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 munione se segregent. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non minus competunt, quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Marcianum à nobis, hoc est, utroque pariter, 〈◊〉〈◊〉. Quicquid ulterius faciendum manebat, à 〈◊〉〈◊〉 Arelati congregato effici debuit; & Papae literae 〈◊〉〈◊〉 & Cypriani tantum hortatoriae erant, ut plebs & 〈◊〉〈◊〉 in ea consentirent quae ad Ecclesiae profectum 〈◊〉〈◊〉 facerent.
• ¶ 1.2870

  Rigaltius ait, Haec 〈◊〉〈◊〉 libra tenebatur à compluribus. Itaque mox dicet: 〈◊〉〈◊〉 literas ad coepiscopos nostros, hoc est, tam tuos 〈◊〉〈◊〉 quam meos.
• ¶ 1.2871

  Non quae rerum capita 〈◊〉〈◊〉 perstringunt, & breves dicuntur; sed quae 〈◊〉〈◊〉 totius, de lapsis, statum accurate tractant. Ita in 〈◊〉〈◊〉 & Theod. lege de Naviculariis per 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉; per libellum aditio, & plenaria 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2872

  In Gallia, Ver.
• ¶ 1.2873

  Rigaltius ait, Hoc est, Coepiscoporum, 〈◊〉〈◊〉 & Stephanus includitur.
• b 1.2874

  Jactat & praedicat, hostis, Corb.
• ¶ 1.2875

  Rigaltius ait, Haec & sequentia, usque ad, & hostis Ecclesiae judieatus, non 〈◊〉〈◊〉 in Corbeiensi; apparent tamen in editione veteri. 〈◊〉〈◊〉 colligitur editionem prodiisse ex alio MS. quo habetur haec 〈◊〉〈◊〉 Epistola inter Epistolas Cypriani.
• c 1.2876

  Se sancta, Ver.
• ¶ 1.2877

  De his Euseb. l. 6. 〈◊〉〈◊〉. 43. agit; synodum sexaginta Episcoporum fuisse 〈◊〉〈◊〉 Et ex Cornelii literis ad Fabium Antiochenum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 meminit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, illis subjungit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• ¶ 1.2878

  Ante triennium, quando mis∣si in Africam, ut Epistola 〈◊〉〈◊〉. dicitur, a Novatiano Max∣imus presbyter, & Augendus diaconus, & Macheus quidam & Longinus.
• ¶ 1.2879

  Rigaltius ait, Fautores Novatiani, sequa∣ces, asseclas, qualis erat Marcianus.
• ¶ 1.2880

  Regionem Galliae Narbo∣nensis, ibique horteris Arelatenses ut ad Episcopi ele∣ctionem procedant. Hinc Lynceus Annalista, liquido 〈◊〉〈◊〉, tum à Cypriano, tum ab aliis Episcopis cognitam esse au∣ctoritatem Romani Pontisicis. Et Pamelius pariter perspi∣cax, conficit licuisse jam olim Pontisicibus Romanis Episco∣pos justis de causis exocommunicare, imo, 〈◊〉〈◊〉, & novos in corum locum substituere. Felices sane Romanenses; qui illis se tuentur armis, quae corum jugulum petunt. Eo∣dem jure 〈◊〉〈◊〉, ex mandato Cypriani literas istas fu∣isse 〈◊〉〈◊〉; & proinde Ramanensem Carthaginiensi, subjectum.
• ¶ 1.2881

  Rigaltius ait, Quod tempus ex∣tendi potest etiam supra Episcopatum Stephani.
• ¶ 1.2882

  Saltem corum ratio habita sit, qui nondum è vita excesserunt.
• d 1.2883

  Supersunt & diebus, Ver. Man.
• ¶ 1.2884

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉, no∣strae; tam suae quam Stephani.
• * 1.2885

  Ideo Episco∣porum copio∣sum corpus est, ut si quis harefin exci∣tet, reliqui subventant.
• ¶ 1.2886

  Rigaltius ait, Episcopo∣rum corpus in multas Ecclesias concordi numerositate diffusum. Remedium contra haereses ex Cypriani sententia non Pastor universalis & monarcha in Ecclesia; sed corpus Episcoporum.
• a 1.2887

  Qua pastores utiles, Ver.
• ¶ 1.2888

  Rigaltius ait, Nota phrasis disci∣pulo Tertulliani.
• b 1.2889

  Navigantibus, Ver.
• * 1.2890

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.2891

  Major pastorum, Ver.
• * 1.2892

  Cura pastora∣lis ad oves ubique dis∣persas, & ma∣le habentes extenditur.
• * 1.2893

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2894

  Rigaltius ait, Etenim comminatur Dominus nobis, non Stephano 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2895

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2896

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 cura non ad te tantum ò Stephane 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 ad nos, qui tibi sumus 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, unitatis vinculo copulatum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Episcopatum dicit esse unum, 〈◊〉〈◊〉 a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pars tenetur.
• * 1.2897

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2898

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2899

  Rigaltius ait, Cyprianus After Cornelium & Lucium, etsi non Carthaginis Episcopos, sed Roma, antecessores suos nuncupat, quasi 〈◊〉〈◊〉 corum suerit. Nimirum, propter unitatem Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 cujus Episcopatus unus est.
• a 1.2900

  Successor eis, Ver.
• ¶ 1.2901

  Rigaltius ait, In veteri catalogo Episcoporum Ecclesiae Romanae, quem 〈◊〉〈◊〉 Nic. Fabrum Peirescium vidimus, haec de Cornelio & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Cornelius ann. II. M. III. D. X. à cons. 〈◊〉〈◊〉 IV. & Decio II. usque Gallo & Volusiano. Sub 〈◊〉〈◊〉 ejus Novatus extra Ecclesiam ordinavit Novatianum, 〈◊〉〈◊〉 urbe Roma, & Nicostratum in Africa. Hoc facto 〈◊〉〈◊〉, qui se separaverunt à Cornelio, cum Maximo Presbytero 〈◊〉〈◊〉 Moyse fuit, ad Ecclesiam sunt reversi. Post hoc 〈◊〉〈◊〉 expulsus cum gloria dormitionem accepit. Lucius ann. III. M. VIII. D. X. suit temporibus Galli & 〈◊〉〈◊〉 usque Valeriano III. & Gallieno II. Hic exul suit. Et po∣stea nutu Dei incolumis ad Ecclesiam reversus est III. Non. Mar. Cos. SS. Quod hic de Novato dicitur, non aliter potest consistere, nisi quatenus ejus consilio hoc gestm. De reliquis parachronismis consulantur Annales.
• b 1.2902

  Unus est Spiritus, Ver.
• ¶ 1.2903

  Rigaltius ait, Quam ex aequo 〈◊〉〈◊〉 vivebat Carthaginiensis cum Roma∣no! Nimirum, ut solet inter fratres & collegas. Literas communicatorias ad vicinos Episcopos statim post ele∣ctionem suam ex more vetere, omnes Episcopi miserunt: unde ne ad longe positos Africanos aliquis per dolum subreperet, Cyprianus à Stephano viciniore 〈◊〉〈◊〉; ut de electo à Catholicis, certior fieret.
• ¶ 1.2904

  De plebe Christiana laico; si de Clero fuislet, fratrem vocaslet Cyprianus; nisi forte ita filium vocet, ut Timotheum Paulus Apostolus, in fide filium.
• * 1.2905

  Ad Pamelii num. Epist. LXXVI. Ad Erasm. l. 1. Ep. 6. & l. 4. Ep. 7. Respondetur Magno in∣quirenti an à Novatiano venientes sint denuo bap∣tizandi. Et primo, ex S. Scriptura∣rum testimonus unitas stabilitur.
• * 1.2906

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2907

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2908

  Respicit decre∣tum Ecclesiae Africanae pridem sub Agrippino sancitum. Quod forte Canone Apostolorum 47. exhibetur, nisi magis placeat ad synodum Iconiensem aut Synnadensem referre. A quacunque haeresi venientium baptisma ra∣tum esse debere, solus fere mortalium Stephanus papa docuit; unde non immerito dubitabat Magnusan à No∣vatianis venientes essent baptizandi, praesertim quando illi proselytas suos, ab Ecclesia Catholica transfugas, bap∣tizabant.
• a 1.2909

  Omnes omnino qui secum non essent, Lam. Bod. 1, 2, 3. Lin. Ebor.
• ¶ 1.2910

  Observet lector, locum hunc fe∣re totum, ex lib. de Unitate Ecclesiae desumi: & jure merito suis tanquam suis utitur Cyprianus.
• * 1.2911

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.2912

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ben. Lin. NC. 2. separans, Bod. 2.
• * 1.2913

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.2914

  Sic Bod. 1, 2. Lin. Lam. Ebor. NC. 1, 2. 〈◊〉〈◊〉 antichristos, Rig.
• d 1.2915

  Unitate Ecclesiae recessisse, Lam.
• * 1.2916

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2917

  Nihil ad exaggerandum haereseos scelus, & ad conflandam adversus schismaticos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 solenniter à veteribus adhibitum, quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 altare adversus altare. Rei hujus ratio a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tu videtur expetenda, siquidem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 se unus, ut Deuteron. 12. locum unum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 elegisse dicitur; ita unum pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 flatui jussit. Extra hoc quicquid erat, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pertinebat; & id ipsum falsum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, imo altaris simulacrum & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad peccatum multiplicari 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quidem à Deo vetita non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Unde cum in lib Josuae c. 22. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dimidia tribus Manassis ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 truxisle dicuntur; 〈◊〉〈◊〉 quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nus bellum apparabant; non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 professionem, molem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 congestam, non ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2918

  Pamelius ait, Alludit ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sibi adrog abant Novatiani, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 hoc est, puros se 〈◊〉〈◊〉, tcstibus Epiphanio haer. 59. & D. August. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui tractatu de agone Christi, c. 31. mundanos potius 〈◊〉〈◊〉 appellandos dicit.
• * 1.2919

  〈◊〉〈◊〉 6. 9.
• * 1.2920

  〈◊〉〈◊〉 4. 12.
• ¶ 1.2921

  Haec in sacro textu frustra qu 〈◊〉〈◊〉 Videntur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quae sequuntur, & malogranata 〈◊〉〈◊〉, ab interprete tanquam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vel 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, five 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suisle.
• a 1.2922

  Reclusa, Lin.
• ¶ 1.2923

  A fontis signati mentions, ad 〈◊〉〈◊〉 eorum qui de sacro fonte 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 incommode transitum facit Cyprianus. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 desudat Jo. Dallaeus in lib de Confirmatione p. 218. ut vocem hanc ad Chrismationem pertrahat, quod ex Hilario Sardo conficere nititur: & quidem 〈◊〉〈◊〉 fig∣no non tantum ritus fere omnes sacros peragi, sed vitae communis negotia olim expediri; satis in confesso est. Interim maxime solennem in baptismi sacramento, cru∣cis suisse usum; nemo in dubium 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2924

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 3. 21.
• b 1.2925

  Quod & nos, Bod. 3.
• ¶ 1.2926

  Legisse videtur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• c 1.2927

  Probans scilicet, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• d 1.2928

  Expiatus & purificatus, mundi 〈◊〉〈◊〉 Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• e 1.2929

  Clarius & mani∣festius, Lam. Bod. 2.
• * 1.2930

  〈◊〉〈◊〉 5. 25.
• f 1.2931

  Purgans lavacro, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• * 1.2932

  Legitima 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cer∣tissimum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• g 1.2933

  Nec Episcopis com∣putari potest, Lin. Ebor.
• ¶ 1.2934

  Sic Tertull. de Prae∣script. c. 32. Edant 〈◊〉〈◊〉 origines Ecclesiarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ordinem Episcoporum suorum. Similia his habet Irenaeus l. 3. c. 3. Rem hanc serio pensitent, qui tantum absunt ut 〈◊〉〈◊〉 Episcoporum successionem proferre pos∣sint: quod 〈◊〉〈◊〉 omnino inter se habeant Episcopum.
• * 1.2935

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.2936

  Cui id mandatur, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.2937

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2938

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.2939

  Hic est enim qui reus sibi erit, non, Bod. 1. 2. Ebor. Lin. Lam.
• * 1.2940

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• c 1.2941

  Et erunt unus grex, Bod. 2.
• * 1.2942

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.2943

  Sed à seipso, Lam. NC. 1. 〈◊〉〈◊〉. Bod. 2.
• * 1.2944

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• e 1.2945

  Christianam firmam, Bod. 2. Lam. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• ¶ 1.2946

  Rigaltius ait, Sacrificia dicit sa∣cramenta, panem Dominicum, & Christi poculum.
• ¶ 1.2947

  Rigaltius ait, Itaque 〈◊〉〈◊〉 etiam dicet: Sanguinem suum vinum appel∣lat. Et 〈◊〉〈◊〉 sunt haec verba, vocat, indicat, appellat, significat. Videatur Epist. LXIII. Locus 〈◊〉〈◊〉 laudatur à Cypriano lib. 7. de Baptismo contra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Notetur ex Cypriani sententia, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 corpus suum vocat.
• ¶ 1.2948

  Cujus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Sic Rahab supra dicitur typum portasse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christus caput corporis, cujus fideles sunt 〈◊〉〈◊〉
• * 1.2949

  Unitatis sa∣cramentum, non tantum monitis & exemplis; sed & poenis in delinquen∣tes irrogatis sancitum.
• f 1.2950

  Relicto rege 〈◊〉〈◊〉 Lam. Bod. 3. Lin.
• a 1.2951

  In omni semine, Bod. 1, 2. Lin. NC. 1. Ebor.
• * 1.2952

  4 Reg. 17.19.
• b 1.2953

  Demolivit, Lin. NC. 2.
• c 1.2954

  Dominum dixit, Lam. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• d 1.2955

  Quotquot ab unitate, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2956

  Seditio in Regno, 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesia certissime apportat.
• e 1.2957

  Sic Lam. Bened. Lin. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. adulterum, Rig.
• ¶ 1.2958

  Magis obviam lectionem retineo cui 〈◊〉〈◊〉 codices maxime favent, licet illa Rigaltii Cypriani 〈◊〉〈◊〉 satis respondeat; supra dicit in praecedente 〈◊〉〈◊〉 adulteram cathedram.
• * 1.2959

  3 Reg. 13.9.
• f 1.2960

  Regrediens morsu, Bod. 1.
• g 1.2961

  Satiat adhuc, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• h 1.2962

  In viam gentium, Bod. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.2963

  Matt. 5.10.
• i 1.2964

  Ad Judaeos primum, Lam. NC. 1. Ebor.
• ¶ 1.2965

  Videtur Cyprianus in ea fuisse 〈◊〉〈◊〉 Samaritanos tantum schismaticos fuisse.
• * 1.2966

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 symbols voces agnos∣cant, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dene∣gant.
• ¶ 1.2967

  Haec perpetua sraus haeretico∣rum, ut fidem quam verbis tueri videbantur, reipsa ever∣terent: hinc Arriani novas quotidie fidei formulas, ad veri speciem subdole efformatas, seculo proxime sequen∣te, procudebant.
• k 1.2968

  Videatur interrogatione à nobis, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2969

  Rigaltius ait, In baptis∣mo, sub antistitis manu.
• ¶ 1.2970

  De veteri symboli formula, alibi, scil. Epist. 70. agimus.
• * 1.2971

  Exemplo Cho re & socio∣rum ejus o∣st enditur quanto cum periculo Ec∣clesiae pax, li∣cet sides in∣tacta maneat, violetur.
• * 1.2972

  Num. 16.
• a 1.2973

  Lege & conditione, NC. 2.
• b 1.2974

  Pependerunt, Bod. 1, 2, 3. Lam. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• c 1.2975

  Exhiberentur, Bod. 3.
• * 1.2976

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2977

  A tabernaculo non 〈◊〉〈◊〉: nam ad ejus ostium nefas perpetrabant. Nec novum altare erigebant, siquidem in hoc deliquerant, quod ad unicum illud quod summi numinis auspiciis stetit, accesserant.
• d 1.2978

  Impudenter, Lam. Ebor. Bod, 1, 2. Lin. NC. 1, 2.
• e 1.2979

  〈◊〉〈◊〉, Corb.
• ¶ 1.2980

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cerdotium Episcopale.
• f 1.2981

  Quod sibi non licet, Lin. Bod. 2. non licet, Bod. 1.
• g 1.2982

  〈◊〉〈◊〉 vel, Lam. Ebor. NC. 1.
• h 1.2983

  Baptizantes, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• i 1.2984

  Licentiam & audaciam, Bod. 3.
• * 1.2985

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.2986

  LXX. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• k 1.2987

  Quisquis se, Lam. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.2988

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.2989

  Frustra in eo se demereri Deum quis speret; in quo irritat.
• a 1.2990

  Asserant necesse est, Lam. Bod. 1, 2. NC. 1, 2. Lin.
• b 1.2991

  Necesse est insolenter, Lam. Bod. 2.
• c 1.2992

  Illud autem mirandum, Bod. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.2993

  Rigaltius ait, Reddit 〈◊〉〈◊〉 Stepbano voces suas. Oblique autichristum vocat, 〈◊〉〈◊〉 quo pseudo-christus fuerat nuncupatus & 〈◊〉〈◊〉. pseudo-apostolus. 〈◊〉〈◊〉 videre est sub finem Epist. Firmiliani.
• d 1.2994

  Intus in ipsa Ecclesia, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1. Lin.
• * 1.2995

  Ostendere co∣natur Cypri∣anus, illos so∣lum Sp. san∣ctum dare posse qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.2996

  Qui foris sunt, ut 〈◊〉〈◊〉 dicitur, & iccirco secundum 〈◊〉〈◊〉 dispositionem, 〈◊〉〈◊〉 Evangelicam veritatem, peccatorum remissionem 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉, ac templa Dei sieri non possunt. Nec pu∣tandus est credidisse, sacramenta à sacerdote male sibi conscio, tamen intra Ecclesiam versante collata, esse irri∣ta; licet co in argumento multus sit, & multum trium∣phet D. Augustinus in libris de Baptismo.
• * 1.2997

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 21.
• e 1.2998

  Ipsum Jesum Christum, Lam. NC. 1. Ebor.
• * 1.2999

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.3000

  Quaesi∣sti à me, Lam. Bod. 2. NC. 1.
• ¶ 1.3001

  Duplici nomine obnoxius videtratur Novatianus; primo quod in causa lapsorum schisma fe∣cerit: secundo quod in lecto perfusus, non autem bapti∣zatus fucrit. Ita haec quaestio priori cohaeret.
• g 1.3002

  Frater, Eras. Spir. Vet. Innom.
• * 1.3003

  Respondet Cyprianus Magno 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3004

  Ut & Aphronitris, Bod. 1, 2. sapone & nitris, Erasm.
• ¶ 1.3005

  Smegmate, cujus basis fere nitrum. Je∣rem. 2. 22. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Aphronitrum idem va∣let ac si nitrum laudatissimum diceretur; nam quod Plinius ait. l. 31. c. 10. In nitro optimum quod tenuissimum, & ideo spuma melior.
• ¶ 1.3006

  Alveo in quo descenderent lavaturi, describente Celso. De nitro dicit Plinius loco citato, Podagricis in balneis uti solio nitri prodest.
• ¶ 1.3007

  Sic canales sive lacus natatorios appellabant Romani. Plinius Jun. suum Laurentinum describens, ait: 〈◊〉〈◊〉 calida piscina mirifice, ex qua natantes mare aspici∣unt. Et alibi: Si natare 〈◊〉〈◊〉 aut tepidius velis, in area pis∣cina est. Sic etiam Cicero: Latiorem piscinam voliissem, ubi jactata brachia non offenderentur.
• b 1.3008

  Mens hominis persidi 〈◊〉〈◊〉, Lin.
• ¶ 1.3009

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 enim consummans & brevians fecit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & compendio fidei per gratiam salvos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non per innumerabtles observationes quibus 〈◊〉〈◊〉 tudo serviliter onerata premebatur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 orc confessio fit ad salutem. Qua 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 brevitate latro justificatus est, statimque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 die mecum eris in paradiso. Primasius 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Pauli ad Rom.
• * 1.3010

  As per stonem ad immun∣ditias tollen∣das valere, exritibus Levi∣ticis oftendi∣tur.
• * 1.3011

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.3012

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.3013

  Die septimo mundus erit, Lam. Bod. 2. NC. 1, 2. Ebor.
• * 1.3014

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.3015

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.3016

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tacent scriptores. Soranus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Romae exercuit sub Trajano & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 videtur Cyprianus. Fuerunt enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 minis in re medica ce ebres.
• * 1.3017

  Jo. 5.5.
• d 1.3018

  Christiani, judi∣cetur, quisquis, Lam.
• a 1.3019

  Si inanes, Bod. 1, 2. Lam. Lin. Ebor. NC. 1.
• * 1.3020

  〈◊〉〈◊〉. 16.
• ¶ 1.3021

  Rigaltius alt, Verbum vitae 〈◊〉〈◊〉 Joannis VI. Hoc vero verbum corpus est Christi: 〈◊〉〈◊〉 hoc sensu caro Christi vere est cibus. Nempe verbum 〈◊〉〈◊〉 caro sactum, Christus est; & corpus Christi verba Dei 〈◊〉〈◊〉 qua habuit Christus in carne. Corpus autem Christi 〈◊〉〈◊〉 credentes in Christum & praecepta ejus sideliter 〈◊〉〈◊〉. Ait enim Christus: Caro mea vere est cibus, Joan. 〈◊〉〈◊〉. 36. &, Cibus meus est sacere voluntatem Patris, Joan. 〈◊〉〈◊〉. 34. Quo igitur modo Christus saciens voluntatem, id est, 〈◊〉〈◊〉 mandata Patris, manducavit Patrem, sive 〈◊〉〈◊〉 Patris; eo modo servantes mandata Christi, manducant Christum. Eadem sigura, codemque intellectu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manducare Christum, quo 〈◊〉〈◊〉 induere Christum, qui secundum praecepta Christi sapiunt & 〈◊〉〈◊〉, Deum toto corde colunt, proximum sicut 〈◊〉〈◊〉 diligunt.
• b 1.3022

  Gomor singuli aequaliter colligebant, Lam. NC. 2. Lin.
• * 1.3023

  c AEqualiter colligebatur, Lam. Ebor. NC. 1.
• b 1.3024

  Gomor singuli aequaliter colligebant, Lam. NC. 2. Lin.
• * 1.3025

  Gratia spiri∣talis aquali∣ter in Bap∣tismo data, actu nostro postmodum vel 〈◊〉〈◊〉 vel 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3026

  Matt. 13.
• * 1.3027

  Matt. 20.
• c 1.3028

  Baptizabantur, Lam. NC. 1. Ebor.
• d 1.3029

  Tentabantur, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1.
• * 1.3030

  〈◊〉〈◊〉.14.
• * 1.3031

  Cor.10.1.
• e 1.3032

  In Moysen, Lam. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• ¶ 1.3033

  Rigaltius ait, Abstu∣lit suam, hoc est divinam, Christus potestatem, posteaquam ho∣mines divinae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 humanam. Etenim dissidit Deo, qui hominem vocat in partem 〈◊〉〈◊〉, quod est solius 〈◊〉〈◊〉. Et est Deus 〈◊〉〈◊〉. Vide quae diximus Notis in lib. ad Donatum.
• ¶ 1.3034

  Mali spiritus, qui hic scorpiis & serpentibus assimilantur, in locis sic∣cis versari dicuntur, Mat. 12. 43. Istorum vero anima∣lium virus torpet non tantum ad aquae, sed etiam aeris brumalis frigora. De reliquis noxiis animalibus id mini∣me obtinet, quod in aquam praecipitata praevalere non possunt. In orbe terrarum, teste Plinio, l. 28. c. 4. pulcherrimum anguium genus est, quod in aqua vivit, bydri vocantur, nullis serpentium inseriores veneno. De scorpionibus terrestribus ait idem Plin. l. 11. c. 25. venenum omnibus medio die, cum incanduere solis ardoribus, itemque cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 potu.
• a 1.3035

  Non possunt, Bod. 1.
• b 1.3036

  Retinere nesciunt, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• c 1.3037

  An 〈◊〉〈◊〉 nequam, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• * 1.3038

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.3039

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 obambulent. Scaurus apud 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 losopho, qui in gestatione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quaereretur, ait: Utique 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 statione sedebat aut jacebat, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3040

  Hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & par consortium honoris & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rit Cyprianus.
• * 1.3041

  〈◊〉〈◊〉 14.12.
• a 1.3042

  Sic Bod. 1. Ebor. Lin. NC. 1, 2. Benev. Vet. Imp. Erasm. Morel. Desunt in Rig.
• b 1.3043

  Jubai∣ano, Ebor. Lin. NC. 1. Ben.
• ¶ 1.3044

  Graeculus interpres, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 haec in Codice Synodico Graecae Ecclesiae, 〈◊〉〈◊〉 Carthaginiensi sub Cypriano habito praefigitur, & 〈◊〉〈◊〉 illius canon perhibetur; quem Episcoporum 〈◊〉〈◊〉, quae eum tanquam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 five 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut ait 〈◊〉〈◊〉, varic illustrarunt, sequebantur. Balsamo & 〈◊〉〈◊〉, literis istis Jubaiano responsum fuisse redditum 〈◊〉〈◊〉, eo quod illius mentionem factam in Cypriani 〈◊〉〈◊〉 quio observassent; quanquam & Codices MSS. 〈◊〉〈◊〉 plurimi, suffragia hac in re perhibent. Sed 〈◊〉〈◊〉 hospites in occidentalium rebus fuerunt orientales, 〈◊〉〈◊〉 quidem rectius Epistolam ipsam in Graecum 〈◊〉〈◊〉 transstulere, quam de scripti occasione & origine 〈◊〉〈◊〉. Interea vero dicendum, quod siquidem haec 〈◊〉〈◊〉 erat Synodica, & haereticorum baptisma 〈◊〉〈◊〉 pariter cum illa Synodo quae sequebatur LXXXVII. Episcoporum, merito in pandectas conciliorum 〈◊〉〈◊〉; & ita ad Orientales, qui diversarum Synodorum 〈◊〉〈◊〉 temporibus habitarum decreta, pro ejusdem 〈◊〉〈◊〉 accipiebant, errore non admodum damnoso, fuerat 〈◊〉〈◊〉. Porro notandum, omnes Synodos Africanas 〈◊〉〈◊〉 Cypriano, à Concilio sexto Generali in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 confirmatas can. 2.
• * 1.3045

  Scripta post 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3046

  Ad 〈◊〉〈◊〉. Fp. LXX. ad Frasm. l. 1. Fpist. 12. 〈◊〉〈◊〉 Epistola syno∣dica, Episco∣pis Numidis, in quastione de baptizan∣dis 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.3047

  Quas fecistis, Bod. 1. Lam. Thu. Foss. Corb. Vict.
• d 1.3048

  Baptizati Bod. 1. Ebor. NC. 1, 2.
• ¶ 1.3049

  Graeca hic addunt. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• e 1.3050

  Pari confessione, Corb.
• ¶ 1.3051

  Non tantum eo nomine quod repeti non debet; sed quia ab Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 quae nisi una superessenon non potest.
• f 1.3052

  Aquae vivae gratis, Bod. 1. 〈◊〉〈◊〉. Vict.
• * 1.3053

  Jerem. 2. 13.
• ¶ 1.3054

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Rigaltius ait, Vulg. cistenas dissipates, hoc est, 〈◊〉〈◊〉 plenae, hac 〈◊〉〈◊〉 per∣siuentes. Pacianus Epist 111. non consecrata sede 〈◊〉〈◊〉, detritum lacum adulterim sontis adamavit. 〈◊〉〈◊〉 ad∣versus 〈◊〉〈◊〉: Conatus est & 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus con∣tritos lacus sugere. nec 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptisma reprobans, ad Stephanum tum Romanae urbis Episcopum, qui a 〈◊〉〈◊〉 Petro vigesimus 〈◊〉〈◊〉 suit, super hac re Africanam Synodum direxit: sed 〈◊〉〈◊〉 ejus 〈◊〉〈◊〉 suit.
• ¶ 1.3055

  Rigaltius, ait, Septua∣ginta dixerant: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Apud Balsam. & Zonaram le∣gitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Apud Tertul. foderunt sibi lacus contritos, qui non poterant aquam continere.
• ¶ 1.3056

  Haec frustra alibi quam in Graecis ex∣emplaribus quaeruntur.
• a 1.3057

  Fonte alieno, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.3058

  Formulae illae liturgicae quibus Elementa sacramentorum ad usus divinorum mysteriorum separantur; hinc & aliunde ap∣parent non tam nuperas esse, quam Novatores sibi & aliis persuadere fatagunt.
• * 1.3059

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.3060

  Dabo in vobis, Bod. 1. Thu. Foss. Vict. Mich. 〈◊〉〈◊〉 Bod. 1. Lam. Ebor. NC. 1,2. Lin. Thu. Foss. Vict. Mich. Corb. Vet. Imp. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & unde, Eras. Pam. Rig. fanctificatur, Eras. Pam. Rig.
• * 1.3061

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.3062

  Rigaltius ait, Dum mergitamur, inquit Tertullianus, amplius aliquid respondentes, quam Dominus in Evangelio determinavit, sub Antistitis manu contestamur.
• * 1.3063

  Ex interro∣gatione in baptismo, o∣stenditur re∣missionem pec∣catorum non posse haberi nisi per san∣ctam Ecclesi∣am.
• ¶ 1.3064

  Aposto∣lorum Symbolum quanquam in omnibus Ecclesiis obti∣nuit, in singulis fere, quemadmodum à Russino olim ob∣servatum, aliquatenus variabat: Africanam Ecclesiam hoc modo articulos hosce concepisse, ex Cypriani verbis satis videtur constare; ipsa, inquit, interrogatio quae fit in bap∣tismo testis est veritatis. Nam cum dicimus: Credis in vitam aternam, & remissionem &c. patet hanc fuisse interroga∣tionem quae fit in baptismo; & verba ipsa quibus sacer∣dos interrogando praeivit, & quae catechumenus respon∣dens repetebat. Epistola ad Magnum eadem occurrunt verba, ordine aliquantum mutato. Credis remissionem peccatorum, & vitam aternam per sanctam Ecclesiam? Cer∣te articulus de communione sanctorum, in occidentali Ecclesia serius obtinuit. Neque enim in Aquileiana re∣periebatur tempore Ruffini, nec agnoscit D. Augu∣stinus in lib. de Fide & Symbolo; nec in fidei formula comparet quam tradidit Maximus Taurinensis, aut quam exposuit Chrysologus; non etiam occurrit in vetere co∣dice MS. Regis AEthelstani in Biblioth. Cottoniana, ubi ad 〈◊〉〈◊〉 calcem symbolum Graece habetur. Nec in codice Bodleiano Actorum Apostolicorum, ubi literis Saxonicis habetur symbolum Graece descriptum, quod constat mille abhinc annis fuisle 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Graecis agnoscebatur Eusebii tempore, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Cyrilli Hierosolymitani, aut Concilii 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dem articulus de vita aeterna desideratur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nostris supra memoratis; 〈◊〉〈◊〉 enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 se habent: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• ¶ 1.3065

  〈◊〉〈◊〉, Renuntiatio quae fiebat in baptismo, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 matrem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Eccl. hier. cap. 2. sed in ecclesia qua 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 celebratur, atque etiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptizandi capiti; nam tunc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 profiteri 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• ¶ 1.3066

  Rigaltius ait 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.3067

  Hoc etiam ex aliis ritibus consicitur.
• ¶ 1.3068

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vitatem, quae unctione significatur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 us, quantum interpretatio est, ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum perperam Christanus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nignitate impositum est.
• c 1.3069

  Pro baptizato, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.3070

  Rigalitus ait 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tramur scripturam quam edidit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 charistia est unde baptizati unguntur, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 catum. Sic persuadent exemplaria. Nam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tur, Porro autem Eucharistia est unde 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in altari sanctisicato: in Veronensi, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nutiana editione. Perperam Graci apud 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 At 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 eucharistiam esse oleum in altari 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 hoc est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vini nominis, per laudes & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 benedictum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 am dixerunt eulogiam, nec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, verum etiam in panum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 listarum verbis accurate collatis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 operae pretium fuerit, quod Erasinus & 〈◊〉〈◊〉 considerantes in hujus loci conclusione 〈◊〉〈◊〉 distincte loqui de oleo & Eucharistia, ut & 〈◊〉〈◊〉 argumenta ejus solventem de bapt. cont. 〈◊〉〈◊〉 l. 5. c. 20. nihilque debere esse in 〈◊〉〈◊〉 quod non erat in praemissis; post unguntur 〈◊〉〈◊〉 & pro est; & sanctisicatur pro sanctisicatum. Non 〈◊〉〈◊〉 id quidem, si id jus haberent editores ut quod 〈◊〉〈◊〉 non placebat, emendare licuisset; aut si in 〈◊〉〈◊〉 conclusione, oleum & Eucharistia disparate sint 〈◊〉〈◊〉. Verum Albaspinaeus de Eucharist. l. 1. 〈◊〉〈◊〉 14. eos insimulat audaciae, ac contendit veterem 〈◊〉〈◊〉 retinendam esse, in qua magnum mysterium 〈◊〉〈◊〉 visus est deprehendisse, siquidem oleum quo 〈◊〉〈◊〉 ungebantur, coram Eucharistia consecrari solitum. 〈◊〉〈◊〉 nihil opus istis mysteriis, vera ratio propter quam 〈◊〉〈◊〉 Eucharistiam apud haereticos fieri, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conferri negat, ea est; quod censuerit in 〈◊〉〈◊〉 ficut & in oleo, & in baptisino, nos ungi 〈◊〉〈◊〉 sanguine Christi, Eucharistamque perficere & 〈◊〉〈◊〉 quod baptismus & oleum hoc respectu 〈◊〉〈◊〉. Hoc autem sic intellecto, quis eum in unctionis 〈◊〉〈◊〉 quaestione, Eucharistiae mysterium adducere 〈◊〉〈◊〉 Certe participationem 〈◊〉〈◊〉 Christi in 〈◊〉〈◊〉 Veteres unctionem dicebant. 〈◊〉〈◊〉 Alex in 〈◊〉〈◊〉 l. 2. c. 2. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Nazianzen. Orat. 41. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Chry∣sost. in Epist. ad Heb. Rom. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Revera, quemadmodum Dominus 〈◊〉〈◊〉, Mat. 23. 19. altare sanctiticar munus quod superimpo∣nitur, ita qui non habent altare aut Eucharistiam, nec unctionem spiritualem habere 〈◊〉〈◊〉. Et quidem argu∣menti hujus vim admisisse videntur adversariarum par∣tium patroni, siquidem apud haereticos baptizatos, per manuum 〈◊〉〈◊〉 recipiendos statuebant. Ad un∣ctionem spiritualem haec omnino revocat D. Augustin. l. 15. de Trinit. c. 26. Manifestius de illo, 〈◊〉〈◊〉. Christo, scriptum est in Actibus Apostolorum 10. 3. quontam unxit eum Deus Spiritu sancto. Non utique oleo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 done gratiae, quod visibili significatur, unguento quo baptizatos un∣git un∣git.
• * 1.3071

  〈◊〉〈◊〉 140. 6.
• a 1.3072

  Admonuit, Lam. Ebor. NC. 1.
• b 1.3073

  Haereticos Christi. Lam.
• c 1.3074

  Pro baptizato Lam.Ebor. NC. I.
• ¶ 1.3075

  Gr. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• d 1.3076

  Deum coluerit, Bod. 1.
• * 1.3077

  Jo. 9. 31.
• * 1.3078

  Nemo potest dare quod ipse non 〈◊〉〈◊〉.
• e 1.3079

  Spiritalia gerere, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• ¶ 1.3080

  Gr. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.3081

  〈◊〉〈◊〉 10. 2
• f 1.3082

  In errore, Lam. NC. 1, 2. Lin.
• ¶ 1.3083

  Gr. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.3084

  Ant prorsus ratum, aut irritum esse debet haereti∣corum baptis∣ma.
• ¶ 1.3085

  Gr. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• g 1.3086

  Christo Domino nostro, Bod. 1. Lin. Ebor. NC. 1, 2. Thu. Foss. Vict. Corb.
• h 1.3087

  Super petram, Vict.
• i 1.3088

  Ex ratione, Bod. 1.
• ¶ 1.3089

  Rigaltius ait, Versio 〈◊〉〈◊〉 habet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ipse Cyprianus lib. de Vnitate Eccles. Super unum adisicat Fcclesiam. Et paulo post ut unitatem manifestaret, unitatis ejusdem originem ab uno in∣cipientem sua 〈◊〉〈◊〉 disposuit. 〈◊〉〈◊〉 Epist. 111. Ad Petrum locutus est Dominus: ad unum ideo, ut unitatem fun∣daret ex uno. Mox idipsum in commune praecipiens.
• * 1.3090

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.3091

  Ponit, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• * 1.3092

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.3093

  Colligere debemus, Ver.
• ¶ 1.3094

  Graeca versio, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• ¶ 1.3095

  Non id vult ut nihil facerent orthodoxi quod haeretici faciunt. In Epistola enim ad Jubaian. cum ob∣jiceretur Novatianenses ad se venientes baptizare solitos, respondet, ad nos non 〈◊〉〈◊〉 quid 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Hoc ipsi propositum est ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aut ex jure valere quod illi 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 positi.
• c 1.3096

  Et profana habere, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 NC. 1. Ebor. Veron.
• d 1.3097

  Et si qui, Ver. Et si quidem errorem & pravitatem 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3098

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Confirmationis ritum, aut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sed etiam Baptismi, qui ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• e 1.3099

  Et unitatis & fidei, Ver. Benev. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Graec.
• a 1.3100

  Quintino fratri, Erasm.
• ¶ 1.3101

  Rigaltius ait, Hunc & Collegam suum 〈◊〉〈◊〉, & in Mauritania constitutum suisse testatur Epistolae 〈◊〉〈◊〉 ubi 〈◊〉〈◊〉 meminit bujus Epistolae.
• * 1.3102

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.3103

  Ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Ep. 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.3104

  Quid nos sentiamus, Lam. Bod. 2.
• * 1.3105

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.3106

  Et 〈◊〉〈◊〉, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• d 1.3107

  Quae Ecclesia quia una est, Bod. 1, 2. Lin. NC. 1. Ebor. si est una, & esse, Corb. quod unum 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesia una est, & esse baptisma praeter Ecclesiam non potest, MR. praeter Ecclesiam, 〈◊〉〈◊〉. Ebor. Lin. NC. 1 Bod. 1, 2.
• e 1.3108

  Hostis & adversari∣us Christi habere videatur, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1, 2. Lin.
• ¶ 1.3109

  Rigaltius 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 Canones, qui dicuntur Apostolorum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 can. 68.
• * 1.3110

  〈◊〉〈◊〉 34.30.
• f 1.3111

  Lavatione, Bod. 1. 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3112

  〈◊〉〈◊〉 ait, 〈◊〉〈◊〉 quidem noster Cyprianus & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 de Scripturis quidquid vel solo verborun: sono 〈◊〉〈◊〉 ad propositum videtur, etsi longe alio sit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aliquae notavimus in praecedentibus. Quod vero 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiastici capite 〈◊〉〈◊〉 plerique 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ab Sapientia Siracidis. 〈◊〉〈◊〉 aut em 〈◊〉〈◊〉 ait, haereticos & schismaticos, qui extra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mortuos computari, nempe mortuos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sibi 〈◊〉〈◊〉 Siracides, qui hoc tantum dixit: Eum 〈◊〉〈◊〉 a mortuo, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, hoc est, à contactu mortut 〈◊〉〈◊〉, & 〈◊〉〈◊〉 quod immundi contraxerat ex contage cadaveris, si 〈◊〉〈◊〉 ad cadaveris contactum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suam lava∣tionem perdidisse, quia novo mortui conta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad mentem Cypriant. Ergo quisquis auctor suit 〈◊〉〈◊〉 dicti, Qui à mortuo 〈◊〉〈◊〉, quid prosicit lavatio 〈◊〉〈◊〉 (hoc enim 〈◊〉〈◊〉 a Cypriano 〈◊〉〈◊〉 fuisse 〈◊〉〈◊〉 crediderim) appellatione 〈◊〉〈◊〉 aliquem intellexit ex 〈◊〉〈◊〉 gentium, qui homines quondaem sucraent, & jam cum inter Deos 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 mor∣tui: aut, si non aliquem ex talibus 〈◊〉〈◊〉, saltem aliquem ex 〈◊〉〈◊〉 Deorum sacerdotibus sive cultoribus, qui 〈◊〉〈◊〉 à Christiams inter mortuos seculi computabantur. Itaque auctor 〈◊〉〈◊〉 dicti. ut verba Siracidis ad suum de extra Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 sensum transserret, omisit quod apud Sira idem sequi∣tur, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 eum; quo 〈◊〉〈◊〉 omisso, tot a meus Sira∣cidis 〈◊〉〈◊〉: ex coque quod à Siracide dictum suerat, qui à mortuo baptizatur & 〈◊〉〈◊〉 cum, non 〈◊〉〈◊〉 lavatio ejus, dictum 〈◊〉〈◊〉 aliud 〈◊〉〈◊〉: Qui baptizatur a mor∣tuo, non prosicit lavatio ejus. Quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, ob 〈◊〉〈◊〉, quae suit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, mortuorum 〈◊〉〈◊〉 cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 jam Siracidis sensu, in proverbium 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, non ex Siracide, sed ex vulgi proverbio sumsisse malim equidem arbitrari, quam dicere vi∣rum tantum non legisse, aut non intellexisse Siracidem, Enim∣vero, sic etiam opinatum esse Augustinum, ex eo colligitur, quod in prolixa adversus Cresconium disputatione, qua Cypri∣ani sententiam satis acriter refellit, haec ipsa verba à Cypriano prolata non ad Siracidis mentem retrahit, sed ex ore vulgi, uti tum ferebantur, excepta sic interpretatur, ut definiat bap∣tismum à mortuo, hoc est haeretico sive schismatico, extra Ec∣clesiam datum, tunc incipere baptizato prosicere, cum taliter baptizatus transit ad corpus Christi, quod est Ecclesia Dei vivi. Hoc ita citatur etiam à Quieto Ep. Buruchensi, in Con∣cil. Carth. & ab Augustino lib. 1. contra Petilianum. cap. 9. Item cum audierit, qui baptizatur à mortuo, non ei prodest la∣vatio ejus, respondebit: Vivit Christus, &c. Baptizantur au∣tem à mortuis, qui baptizantur in idolorum templis. Non enim & ipsi à sacerdotibus suis se accipere arbitrantur sanctisicati∣onem quam putant; sed à Diis, qui quoniam homines fuerunt & ita mortui sunt. Non vulgatum omino proverbium, sed textum scripturae, saltem apocryphae, hic laudatum constat ex verbis Cypriani dicentis, Scriptum esse: qui bap∣tizatur à mortuo, &c. Huic conjecturae firmandae acce∣dit observatio Josephi Scaligeri Elenct. c. 11. 8. Solere homines notissimas sententias dimidiatas citare. Et pro in∣stantia affert illud Matt. 15. 5. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Simile quid apud Suidam videmus in usu proverbii, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quod revera si totum efferatur erit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Receptae huic loquendi for∣mulae fortasse D. Paulus videri potest allusisse. 1. Cor. 15. 29. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; Quid con∣ficient, aut lucrabuntur baptizati seu loti pro mortuis? Quo sensu D. Lucas dixit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Mor∣tui si possint polluere, saltem aliquid possunt. Et vivi qui ab impuro contactu se lustrandos procurant, agnos∣cunt poenas manere inexpiatos, & proinde animam esse post fata superstitem. Ad diversissimos sensus eadem pro∣verbialia dicta adhiberi res notissima est.
• * 1.3113

  Occurritur argumento à consuetudine ducto.
• a 1.3114

  Ut illic essent, Lam. Bod. 2.
• b 1.3115

  Ubi baptizati, Lam. NC. 1. Bod. 2. Ebor.
• c 1.3116

  〈◊〉〈◊〉 Lam. Bod. 1, 2.
• d 1.3117

  Ovem abjectam, Lam. NC. 1. Bod. 1, 2. abigeatam, 〈◊〉〈◊〉 Thu.
• ¶ 1.3118

  Non jam de Chri∣sti, fed Novari grege. Licet verior videatur lectio quae habet abigeatam. Glostae veteres: Abigator, Abactor, Abigens, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et juris auctores dixere, crimen abigeatus.
• ¶ 1.3119

  〈◊〉〈◊〉 ait, Et tamen post multas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Hoc testatur Hieronymus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illi ipsi Episcopi, inquit, qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum Cypriano statuerant, ad antiquam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, novum 〈◊〉〈◊〉 decretum. Quid 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 majores nostri, & illis sui tradidere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 111. contra Cresc. cap. 33. Haec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 concilium Cypriani. Haec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nec concilio Cypriani. Bonam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Augustino supra observavimus. Et 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 posse videtur, in istis sidei 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 constat, & sides in tuto est collocata, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 parte unitatis Catholicae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hunc locum de vi & essectu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae, prout ad propositum conducit. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sus consuetudinem dicit, non solum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Neque enim hominis consuetudinem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Et Epist. LXXIV. Nec 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dam obrepserit, impedire debet 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vincat. Nam consuetudo sine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 consuetudine dixit Tertullianus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 neam testem esse ait probatae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 servationis. Idem adversus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 velandis. Veritati, inquit, nemo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 temporum, non patrocima 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 regionum. Ex his enim sere consuetudo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 norantia vel simplicitate sortita 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 roboratur, & ita adversus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nus noster Christus Veritatem se, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 navit. Atque his consimilia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gustinum.
• ¶ 1.3120

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 trus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vocatus ante 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 X. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Princeps 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 à Christo designatus ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Matthaeus quidem dixit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ceps, post quem alii deinceps: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 clare Cyprianus ostendit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Tibi dabo claves. Superunum, inquit, aedisicat 〈◊〉〈◊〉 & quamvis Apostolis omnibus post 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 parem potestatem tribuat & dicat, Sicut misit me pater, & 〈◊〉〈◊〉 vos, Accipite spiritum sanctum: Si cui remiseritis 〈◊〉〈◊〉 remittentur illi; & si cui tenueritis, tenebuntur: 〈◊〉〈◊〉 ut unitatem manisestaret, unitatis ejusdem 〈◊〉〈◊〉 ab uno incipientem sua auctoritate disposuit. Sic 〈◊〉〈◊〉 legitur in antiquis exemplaribus, ut suo loco monstr 〈◊〉〈◊〉. Optatus Milevitanus lib. VII. Stant toti innocentes & 〈◊〉〈◊〉 accipit claves, ut unitatis negotium sormaretur; 〈◊〉〈◊〉 est ut peccator aperiret innocentibus; ne innocentes 〈◊〉〈◊〉 contra peccatores, & quae necessaria est unitas, esse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Non tempore erat Petrus primus; Andraeam 〈◊〉〈◊〉 primo vocatum ex Jo. 1. 40. constat. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 autem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 prioritatem, aut si libet primatum, 〈◊〉〈◊〉 non principatum habuit.
• ¶ 1.3121

  Rigaltius ait, Super 〈◊〉〈◊〉 unde nomen inditum Petro: Qua de re diximus supra. 〈◊〉〈◊〉 ad Domini verba, Matth. XVI. 18. Secundum 〈◊〉〈◊〉 petrae, recte dicitur Petro, AEdisicabo Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 super te.
• ¶ 1.3122

  〈◊〉〈◊〉 ait, Ipse Cyprianus in Coneilio Carthaginiensi, Neque 〈◊〉〈◊〉 quisquam nostrum tyrannico terrore ad obsequendi 〈◊〉〈◊〉 Collegas suos adigit. 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• ¶ 1.3123

  Rigaltius ait, Hoc 〈◊〉〈◊〉 telum Facundus Hermtanensis Episcopus in adversarios 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pro desensione trium capitulorum Concilii 〈◊〉〈◊〉 libro IX. Laudatur etiam Pauli minimi Apostolorum 〈◊〉〈◊〉 ratio atque libertas, quod Petrum Apostolorum primum 〈◊〉〈◊〉 in hypocrisin, & non recta via incedentem ad 〈◊〉〈◊〉 Evangelii sidenter improbans, in saciem illi restitit. Et 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Nam sic aliquando Petrus Apostolorum primus, sicut jam 〈◊〉〈◊〉 cum non recte ambularet ad veritatem Evangelii, 〈◊〉〈◊〉 à Paulo minimo Apostolorum non indigne tulit, nec 〈◊〉〈◊〉 primatus gloria, resistentem sibi despexit. Subjectos fibi 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus Africae Zeugitanae, Numidiae, & 〈◊〉〈◊〉 Episcopos; fed jure tantum Metropolitico, ut in 〈◊〉〈◊〉 praesideret, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 viduatis, in 〈◊〉〈◊〉 ordinatione subveniret; & alia id genus saceret, 〈◊〉〈◊〉 ad regimen Ecclesiae exterius spectarent.
• &pera; 1.3124

  Rigaltius ait, Non imperium, non imperium, non potentatum, sed 〈◊〉〈◊〉 locum. Hoc 〈◊〉〈◊〉 signisicat Evangelium Matthaei cap. supra citato. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Epist. Pauli ad Galatas, ut vulgo le∣gitur inter Jacobum & Joannem medium posuit Petrum. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Evangelium Mar∣ci c. 16. factae universim mentione Apostolorum, 〈◊〉〈◊〉 Pe∣trum separatim 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sed nec ordo illemedius, neque iste postremus, quisquam detrabunt de primatu. 〈◊〉〈◊〉 viri side 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in antiquisimo Pauli exempl. nomen Cephae Jacobum & Joannem non ap∣parere, 〈◊〉〈◊〉 suerit satis quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cephae sive Petri nomen exhibeat; adeoque veterum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Galatas commentaria 〈◊〉〈◊〉 primo loco 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vero angeli apud 〈◊〉〈◊〉 verba, Dicite discipulis ejus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Discipulos quidem collectivo nomine commendant sed praeser∣tim & eximie Petrum nominatim designant, si non honoris, at singularis misericordiae divinae gratia, qua 〈◊〉〈◊〉 plus 〈◊〉〈◊〉 discipulis indigebat, quiae ter Christum 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 posset, angelum, comprehensis appellatione communi 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 nominasse Petrum, qua 〈◊〉〈◊〉 dixit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & Juris auctores, titulum 〈◊〉〈◊〉, de 〈◊〉〈◊〉 & aqua Et Lucas in Act. 1. 14. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Denique utatur aliquis illa solutione 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in re 〈◊〉〈◊〉 Mar∣ci, quod in raris sertur Evangeltis, omnibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pe∣ne hoc 〈◊〉〈◊〉 in sine non 〈◊〉〈◊〉. Nam & hoc 〈◊〉〈◊〉 se 〈◊〉〈◊〉 resert 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Orat. 11. in Christi 〈◊〉〈◊〉. Quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 viri prudentes & docti non esse 〈◊〉〈◊〉 merito 〈◊〉〈◊〉. In concilio Hierosolymitano Act. 15. videre est, Praesidis locum non Petrum, sed Jacobum 〈◊〉〈◊〉. Ruffinus exinde ait, Jacobum justum constitutum fuisle Apostolorum Episcopum.
• ¶ 1.3125

  Rigaltius ait, Primatui 〈◊〉〈◊〉 no∣vellitatem & posteritatem; Petro Apostolorum primo, Paulum novellum & postremum. Nam se ipse 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 appellat minimum 〈◊〉〈◊〉, post omnes 〈◊〉〈◊〉 vo∣catum. Chrysost. in 1 ad Cor. 15.8. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Totum 〈◊〉〈◊〉 Cypriani locum 〈◊〉〈◊〉 Augustinus initio 〈◊〉〈◊〉 11. 〈◊〉〈◊〉 Donatist. Subindeque ait: Ecce ubt 〈◊〉〈◊〉 at 〈◊〉〈◊〉, quod 〈◊〉〈◊〉 nos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Apostolum Pe∣trum, in quo primatus Apostolorum tam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prae∣eminet, 〈◊〉〈◊〉 quam veritas 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 solitum, a 〈◊〉〈◊〉 Apostolo 〈◊〉〈◊〉 esse correctum, & 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3126

  Ipsa potius amplectamur, Thu. ista potius, 〈◊〉〈◊〉
• b 1.3127

  Si alii, Lam. Bod. 1.
• * 1.3128

  〈◊〉〈◊〉 14. 29.
• c 1.3129

  Ut 〈◊〉〈◊〉, Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• ¶ 1.3130

  Omittit Mauritaniae mentionem Cyprianus, quae etiam sedi Carthaginiensi subjecta, li∣cet ad Mauritaniae Episcopum scribens: unde conjicere licet Agrippini synodum ex Africae provinciae & Numi∣diae Episcopis conflatam.
• a 1.3131

  Notitiam tuam tanquam, Bod. 2.
• * 1.3132

  c Prolata atque tractata, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• b 1.3133

  Et ex concilii, Bod. 1. ad concilii, Bod. 2. Lam. NC. 1. Ebor.
• * 1.3134

  Ad Pamelii num. LXXII Ad Erasm. l. 2. Ep. 1. Cyprianus Stephanum certiorem facit, eorum quaegesta in concilio Afri∣cano, in cau∣sa baptizato∣rum ab bare∣ticis.
• * 1.3135

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• d 1.3136

  Tua 〈◊〉〈◊〉 Lam. Ebor.
• ¶ 1.3137

  Rigal∣tius ait, Hunc ipsum Stephanum idem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 superbum, imperitum atque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Epist. ad Pompetum. Tantum 〈◊〉〈◊〉; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 somniat, haec confirment 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illo conferant 〈◊〉〈◊〉 sua Patres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 terae. Gravitatem & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prianus, non cathedram 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• e 1.3138

  Plane sanctisicari, Lin.
• * 1.3139

  〈◊〉〈◊〉
• f 1.3140

  Natus fuerit, Lam. Ebor. NC. 1.
• f 1.3141

  Natus fuerit, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.3142

  〈◊〉〈◊〉
• g 1.3143

  Evangelii 〈◊〉〈◊〉, Lam. Ebor. NC. 1.
• a 1.3144

  Coepiscopos in Numidia, Lam. Ebor. Bod. 1, 2. NC. 1, 2. Lin.
• * 1.3145

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, cum 〈◊〉〈◊〉 reduces 〈◊〉〈◊〉 imposi∣tione 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.3146

  Confessione & con∣ditione, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• ¶ 1.3147

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cujuslibet rei, inquit Servtus ad 11. 〈◊〉〈◊〉 Hic vero sunt insignia sive ornamenta. 〈◊〉〈◊〉 & Homerus dixit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 virorum descripti vultus expresso thorace. Arma 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ad Rom. XIII. 12. Suid. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.3148

  Levit.21 21.
• * 1.3149

  Exod. 19.22.
• * 1.3150

  Exod28.43
• ¶ 1.3151

  Rigaltius ait, In Ecclefia Dei quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mater. Unde & domestici sidei. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ad Gal. VI. qui sunt de samilia fidei.
• ¶ 1.3152

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 verbis Hieronymus ad Luciserianos observavir, beatum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non cum anathemate eorum, qui se 〈◊〉〈◊〉 noluerant, 〈◊〉〈◊〉: 〈◊〉〈◊〉 in communione, inquit, eorum 〈◊〉〈◊〉, qui 〈◊〉〈◊〉 suae 〈◊〉〈◊〉 sed hortatum potius 〈◊〉〈◊〉, propter Novatum, & alias tunc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, ne quis∣quam ab eo, fine 〈◊〉〈◊〉 erroris sut, 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.3153

  Religione tua, 〈◊〉〈◊〉. Ebor. Bod. 2.
• ¶ 1.3154

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, non pro 〈◊〉〈◊〉 quod semel im∣biberat & tenebat, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; sed si quid melius & utilius 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3155

  Qua in re non vim, Hieron.
• b 1.3156

  Quin habeat, Hieron.
• c 1.3157

  Unusquisque tibi, 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3158

  Rigaltius ait, Hanc Episto∣lam à Cypriano scriptam suisse addubitat Augustinus lib. 111. contra Cresconium, cap. 33. his verbis: Cum enim persuadere conaretur vel sanctus Cyprianus vel quicunque illam scripsit Epistolam, &c. Hieronymus ad Lucis. Cypriano tribuit, & libellum vocat. Sed in libris de Baptismo, & ad Vincent. Rogatist. Augustinus passim agnoscit. Nec mirum si, pro disceptantium jure, probationis onus in adversari∣um subinde rejiciat, non quod ipse contrarium sentiret, sed ut oppugnantis fastum retunderet. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Vincentium literis, literarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tismo scriptarum fidem elevat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈…〉〈…〉.
• d 1.3159

  Designari tibi, Bod. 2.
• * 1.3160

  Ad 〈◊〉〈◊〉 num. Epist. LXXIII. In Erasm. edit. extra ordinem po∣nitur sub si∣nem operis. Respondetur 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in∣quirenti.
• * 1.3161

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• e 1.3162

  Legitimum computare, Bod. 1. NC. 1, 2. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.3163

  〈◊〉〈◊〉 quicunque ab adultera & profana aqua venientes, Lam. Lin. Ebor. Bod 1, 2. NC. 1, 2.
• * 1.3164

  Occurritur argumento à praxi Novatianensium ducto.
• ¶ 1.3165

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sequente fecerunt. Sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptisma aliis ingerebant, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tismo initiati fuerant
• g 1.3166

  Rationem, Lam. Ebor. NC. 1.
• h 1.3167

  Humana tamen, Lam. Ebor. Bod. 1, 2. 〈◊〉〈◊〉 NC. 1, 2.
• i 1.3168

  Et baptisma quod unum est apud nos esse, Lam. Lin. Ebor. Bod. 1, 2. NC. 1, 2.
• a 1.3169

  Relinquat Eccleiae, Lam. Bod. 1, 2. NC. 1, 2. Lin. Ebor.
• * 1.3170

  De 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3171

  Rigaltius ait, Longam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ait Cyprianus ex quo decessor suus 〈◊〉〈◊〉 Cartbaginis Episcopus celebrato concilio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non baptizandi venientes ad Ecclesiam ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 atos. Hanc vero longam aetatem Augustinus libro IV. 〈◊〉〈◊〉 Don. c. 6. in paucos annos contraxit: Consuetudinem, 〈◊〉〈◊〉, tam robustam antea Cyprianus invenit, ut cum ejus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quam sequeretur vir tanta scientia 〈◊〉〈◊〉 quareret, non nisi in Africa sola factum paucis ante se 〈◊〉〈◊〉 agrippini concilio reperiret. Addit, hoc concilium non 〈◊〉〈◊〉 Cypriano adversus totius orbis morem, & rationes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 esse potius quam veras. At in septimo tamen 〈◊〉〈◊〉 historie libro, ex Epistolis sere Dionysii Alexandrini 〈◊〉〈◊〉 composito, citantur magni illius viri Epistolae de 〈◊〉〈◊〉 quinque, prima ad hunc 〈◊〉〈◊〉 nostri Stephanum, 〈◊〉〈◊〉 ad Xystum Episcopatu Romano Stephani 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tertia & quarta ad Romae presbyteros & 〈◊〉〈◊〉, quinta ad eundem Xystum. In illa vero ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: Hoc se etiam didicisse, non in Africa solum 〈◊〉〈◊〉 morem baptizandi venientes ab 〈◊〉〈◊〉; verum multo 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 celeberrimis & conciliorum etiam decretis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉, & apud gentes plerasque ali∣as 〈◊〉〈◊〉 id suisse. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 amplius addit, Sustinere se, nec audere 〈◊〉〈◊〉 eos 〈◊〉〈◊〉 serre. Qua certe non mediocrem 〈◊〉〈◊〉 controversiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, priore Commonitorio suo sic 〈◊〉〈◊〉. Agrip∣pinum istum omnium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 primum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 universalis 〈◊〉〈◊〉 regulam, 〈◊〉〈◊〉 sensum om∣nium consacerdotum, contra morem atque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, baptizandos 〈◊〉〈◊〉 qui ab 〈◊〉〈◊〉 ad Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Agrippini meminit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lib. x. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suisse 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 autem dici 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui annis compluribus 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 licebit Agrippinum saltem, Cataphrygarum 〈◊〉〈◊〉, hoc est, annum Christi ducentesimum 〈◊〉〈◊〉; aliter enim minime 〈◊〉〈◊〉 Augustinus, qui nullum non mo∣vit lapidem ut 〈◊〉〈◊〉 nominum invidiam de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, morem 〈◊〉〈◊〉 baptizandi in Africa, a Mon∣tano aut 〈◊〉〈◊〉, potius quam Agrippino 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae Episcopo, ejusque synodo non minus, catholica, accersere.
• b 1.3172

  Converorum, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• c 1.3173

  Ei, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• d 1.3174

  Ad hoc venit ut diseat, ad hoc discat ut vivat, Lam. Ebor. Bod. 1, 2. 〈◊〉〈◊〉. NC. 1, 2.
• e 1.3175

  Nos non demus stuporem 〈◊〉〈◊〉 patrocinio consensus nostri, cum, Lam. Ebor. Bod. 1, 2. NC. 1, 2.
• * 1.3176

  e 〈◊〉〈◊〉 quid eundem quem & nos novit, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• * 1.3177

  Consider an∣dum impri∣mis, an 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.3178

  Quae suerint monstrosa dogmata istorum, & qui his subjiciuntur, hae∣reticorum; ex veterum scriptis abunde notum est. Quod ad rem praesentem spectat, nimirum qualiter baptismi sa∣cramentum celebraverint, opportunum fuerit ab Irenaeo 〈◊〉〈◊〉 1. cap. 18. didicisse. Quidam ex ipsis sponsale cubicu∣lum quoddam adaptantes, & quasi mysticum conficiunt, cum quibusdam 〈◊〉〈◊〉 dictionibus iis qui sacrantur, & spiritales nuptias dicunt esse, id quod ab ipsis fit secundum similitudinem superarum conjugationum. Alii autem adducunt ad aquam & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dicunt: In nomine ignoti Patris omnium, in veritate matre omnium, & in nomine descendentis in fesu, ad unitionem & redemtionem & communionem virtutum. A∣lii 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 nomina superfantur, ut stupori sint, vel 〈◊〉〈◊〉 cos qui sacrantur. Sic Basyma, Cacabasa, Canaa, 〈◊〉〈◊〉, Dyarbada, Caeotaba, Fobor, Camelanthi. Haec vo∣cum portenta aliter exhibet Epiphanius, & ab utrisque aliter Nicetas. Ubi notandum venit, haec verborum ter∣riculamenta pro Marcionistarum baptizandi formula, ab 1 piphanio exhiberi; quorum baptisma ratum voluit Stephanus, siquidem expresse dicat, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptizari oportere.
• ¶ 1.3179

  Rigaltius ait, Epistola ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 facit Apelletis. Unde Apelletiam apud 〈◊〉〈◊〉 credat Judaeus Apella. Apella, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 ad Tertull. Sed quando apud Martialem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, circumcisionis ritus videtur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• a 1.3180

  Gladii ac venena subvertendae veritatis, Lam. Ebor. Lin. NC. 1, 2. Bod. 1. 2. 〈◊〉〈◊〉
• b 1.3181

  Singularum, Ebor. Bod. 1, 2. Lin. NC. 1, 2.
• c 1.3182

  Instruit & docet, dicens, Lam. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 1, 2. Bod. 1, 2. Lin.
• * 1.3183

  Matt. 28.18.
• d 1.3184

  Gentes omnes tingentes, Lam. Ebor. Bod. 1, 2. NC. 1, 2.
• ¶ 1.3185

  Marcionis tria principia, 〈◊〉〈◊〉 Justum Malum, quae materiae, formae & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Peripateticos rationem subibant, opponit 〈◊〉〈◊〉 Chri∣stianorum triadi Patri, Filio & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.3186

  Eunden. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Bod. 2. Lin. NC. 1, 2. Ebor, eundem novit filium Fab.
• ¶ 1.3187

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Marcionis late describuntur, qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lib. de Carne Christi, cap. 5. ubi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Marcion appellatur, & scelestissimus 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lib. de Resurrectione carnis sub & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Trallianos, B. Augustianus serm. 176. de 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 naticam illam opinionem de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• g 1.3188

  Contentio 〈◊〉〈◊〉 Bod. 1.
• ¶ 1.3189

  Lectio haec LXX. 〈◊〉〈◊〉 vestigiis insistit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Diu est ex quo literali S. scripturarum 〈◊〉〈◊〉 mysticus addebatur; qui in allegoricum, 〈◊〉〈◊〉 & anagogicum se diffundebat: unde evenit ut ad dogmatis alicujus firmamentum raro probationes ex Sacris literis deesse possint. Prophetam per aquas popu∣lem infidelem denotare, sudaet ex Apocalypsi D. Augustinus. Revera videtur Jeremias, alludere ad torrentes 〈◊〉〈◊〉, qui hieme, cum minime opus, pleno gurgite 〈◊〉〈◊〉, tument & strepunt; aestate vero, cum sitiunt omnia & undas desiderant, dilabuntur, nec ultra comparent. Confer Job. 6. 15.
• * 1.3190

  〈◊〉〈◊〉 15.18.
• a 1.3191

  Adumbratam simulatione, Bod. 2.
• * 1.3192

  Si necesse sui ut ab haereti∣cis baptizate confirmen∣tur, eadem necessitas ut baptizentus.
• b 1.3193

  Foris consequi, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.3194

  〈◊〉〈◊〉 16.19.
• ¶ 1.3195

  Rigaltius ait. Infra dicet, Super 〈◊〉〈◊〉 Domini voce fundatam Ecclesiam. Locum hunc 〈◊〉〈◊〉 Firmilianus cum pluribus aliis hujus Epistolae.
• * 1.3196

  〈◊〉〈◊〉 22.21.
• c 1.3197

  Detinueritis, Bod. 1.
• ¶ 1.3198

  Et qui sub eorum au∣spiciis sacramentum illud administrandi jus habent, pres∣byteris & diaconis, id licet. Minime feminis hoc conces∣sum. Viderint illi, qui obstetricibus negotium hoc per∣mittunt.
• ¶ 1.3199

  Rigaltius ait, Foris, hoc est, extra Ecclesiam. Ubi non est qui aut ligare pos∣sit aliquid aut solvere. Etenim qui extra Ecclesiam sunt, cla∣vem non habent. Clavis est verbum Dei, praecepta Christi, Spi∣ritus sanctus. Quo Spiritu, quibus praeceptis, quo verbo data est potestas ligandi solvendique. Clavem non habent neque po∣testatem, qui utuntur clavibus adulterinis, humano spiritu, non divino: praeceptis suis, non Christi.
• d 1.3200

  Ligare possit aut solvere, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• e 1.3201

  Contra Ecclesiam, Episcopos, Lin.
• * 1.3202

  Num 16.
• f 1.3203

  Indignantis percussi, Lin.
• g 1.3204

  In baptismo offerunt, Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.3205

  Pamelius ait, Fatetur eti∣am D. Augustinus cap. 19. lib. 3. de Bapt. exemplum hoc ex Actis Apostol. ad rem non pertinere: Nam uti recte adnotavit Cyprianus, locus ille de illa manuum impositione intelligitur, que in confirmationis sacramento fieri est solita, de qua latius Epistola praeced.
• * 1.3206

  A Philippo baptizati ab Apostolis Pe∣tro & Joan∣ne, denno con∣firmationis ritum susce∣perunt.
• * 1.3207

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.3208

  Locum istum, frater, Lam. Bod. 1, 2. Lin. NC. 1, 2.
• b 1.3209

  Gratia est baptismi data, Lam. NC. 1. Bod. 2.
• c 1.3210

  Oratione super cos, Lin.
• ¶ 1.3211

  Rigaltius ait, Abs∣que hoc signaculo five sacr amento Cornelius Episcopus Roma∣nus in Epistola quadam ad Fabianum Antiochiae Episcopum scribit, minime esse putandum Novati 〈◊〉〈◊〉 baptisma perse∣ctum aut consummatum suisse, aut Spiritum sanctum interve∣nisse. Hoc sua lingua sic narrat Eusebius Hist. VI. cap. 35. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Russinus aliquid Cor∣neliani stili servasse videtur: Et quod 〈◊〉〈◊〉 in lecto, pro 〈◊〉〈◊〉 perfusus sit: nec reliqua in eo, quae baptismum subse∣qui 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 adimpleta sint, nec signaculo chrismatis consummatus sit. Unde nec Spiritum sanctum unquam potuit promereri.
• * 1.3212

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• d 1.3213

  Et Domini pro merito indignantis 〈◊〉〈◊〉 Lin. NC. 2.
• * 1.3214

  Num. 25.
• e 1.3215

  Quid adultera & aliena & divinae unitatis inimica in acceptum 〈◊〉〈◊〉 Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1. Thu.
• ¶ 1.3216

  Rigaltius ait, Instar dicitur absentis rei figura, similitudo, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 absentem sic exprimit ut res ipsa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in oculus nostris stare videatur. Unde & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui rem aliquam quae interciderat, five abolita 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unt, renovant, repraesentant. Sic 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 operis solent proponere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 quaedam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hoc est, figuram & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Instaurari ab instar dictum est, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 similitudinem & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in Gram. Instar est 〈◊〉〈◊〉 & habet 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nominativum, accus. & voc. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Catholicis Valerius Probus. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 VI. 〈◊〉〈◊〉 Marcello quantum instar in 〈◊〉〈◊〉 est. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & est nomen quod non recipti 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non dicimus: quod Probus 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3217

  Matt. 3.10.
• * 1.3218

  Tit. 3.10.
• * 1.3219

  Jo. 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3220

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 deinde Petrum. Quemadmodum in Evangelio 〈◊〉〈◊〉 Dicite discipulis & Petro. Mox Ecclesiae tribuit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & Domini sui potestatem: In hac praesidemus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Ac demum de canctis pariter Episcopis, Nos 〈◊〉〈◊〉 vitalium fontium.
• ¶ 1.3221

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Dominus Petro: Dabo tibi claves regni coelorum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dedit quod promiserat: sed non prius dedit Petro, 〈◊〉〈◊〉 dedit & ceteris discipulis suis. Tunc videlicet, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fecit Apostolos. Postquam surrexit à mortuis, 〈◊〉〈◊〉 ad congregatos, stetit inter eos medius, dixitque: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Pater, ego mitto vos. Et insussans in cos, Accipite, 〈◊〉〈◊〉 Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, 〈◊〉〈◊〉 cis. Inde est quod Cyprianus lib. de Unitate 〈◊〉〈◊〉 Hoc 〈◊〉〈◊〉 utique & ceteri Apostoli quod suit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 consortio praediti, & honoris & potestatis. Sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unitate proficiscitur. Exordium dicit, promissum. 〈◊〉〈◊〉 tibi claves. Claves autem intellige, verbum Dei: 〈◊〉〈◊〉 Christi, Math. XVI. 17. & XVII. 18. Joannis 〈◊〉〈◊〉 Siquidem ea insedit Cypriani animo sententia, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ceteros Apostolos quod suit Petrus, pari consortio 〈◊〉〈◊〉 & honoris & potestatis; relinquebatur ut quod 〈◊〉〈◊〉 Apostolorum Petrus diceretur, & sigillatim ipsi 〈◊〉〈◊〉 clavium esset facta; ad adumbrandam Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 solummodo spectarent. Ideoque telo hoc tanquam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 perpetuo utitur, cum de ca re sermonem 〈◊〉〈◊〉 Martyr noster. Cui porro Firmilianus 〈◊〉〈◊〉 Revera quandoquidem D. Paulus 1 Cor. 16. 9. 2. Cor. 2. 12. & Coloss. 4. 3. Evangelii praedicationem 〈◊〉〈◊〉 appellat apertum; utique hoc rectissime per claves significabitur: ita tamen ut censurae 〈◊〉〈◊〉 in quibus ligandi & solvendi potestas maxime versatur, non ipsae excludantur.
• ¶ 1.3222

  Rigaltius ait Hoc ad unitatem Ecclesiae pertinet, quae cum una sit, unus esi Episcopatus concordi numerositate diffusus in plures. Ut 〈◊〉〈◊〉 omnes ubicunque sint Ecclesiae, una sint Ecclesia, & 〈◊〉〈◊〉 Episcopus.
• a 1.3223

  Et pro honore, Bod. 2.
• b 1.3224

  Fidei devote, Bod. 1. fideli devotione, Bod. 2. Lam. Ebor. Bened. Lin. NC. 1, 2. fidei devotione, Thu. fideli virtute, Corb.
• c 1.3225

  Si ergo possessionis, E∣bor. NC. 1.
• d 1.3226

  Unitatis extitimus, Lam. Lin. Ebor. NC. 1. Bod. 2. existimus, Bod. 1. Thu.
• e 1.3227

  Et sanctificatus est, si sanctificatus est, Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• ¶ 1.3228

  Pamelius ait, Respondet Au∣gustinus 〈◊〉〈◊〉 se non 〈◊〉〈◊〉 templum Dei qui apud haereti∣cos baptizatur; tamen probaptizato habetur avarus, qui ab avaritia non recesserit etiamsi templum Dei non siat, ita & 〈◊〉〈◊〉 vere baptizari.
• * 1.3229

  〈◊〉〈◊〉. 5.7.
• ¶ 1.3230

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Cy∣priani verbis confirmantur ea quae ad Tertullianum notavimus, Visum 〈◊〉〈◊〉 Cypriano, venientes ab haeresi ad Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 co baptizandos, quia tunc haereses 〈◊〉〈◊〉 omnes alterutram de Trinitate personam 〈◊〉〈◊〉 in qua cum res unum sint, totum Christum, at per 〈◊〉〈◊〉 totam Ecclesiam vexabant. Adeo∣que extra Ecclesiam, 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam, consistentibus unl∣lum erat 〈◊〉〈◊〉 Christiani commercium neque confortium.
• * 1.3231

  〈◊〉〈◊〉 qui ratione vin∣cuntur, con∣suetudinem opponunt.
• ¶ 1.3232

  Rigaltius ait, Hoc plane verum est, inquit beatus Augustinus lib. IV. contra Don. quia ratio & veritas consue∣tudini praeponenda. Sed cum 〈◊〉〈◊〉 veritas suffragetur, nihil oportet firmius 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3233

  Beatus Apostolus, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.3234

  Tim. 〈◊〉〈◊〉
• b 1.3235

  Jam non in venia Lin.
• * 1.3236

  Apostolica traditio per∣peram urge∣tuo.
• c 1.3237

  Dicunt quod quasi, Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.3238

  Rigaltius ait, Epist. ad Philip. cap. 1. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Observat Chrysostomus Paulum dixisse, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 annunciatur, forma narrandi quod fieret, non for∣ma 〈◊〉〈◊〉, quod fieri vellet, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 annuncietur. 〈◊〉〈◊〉 lib. v. ad Marcionem, Pauli verba sic reddidit: Nihil mea, inquit sive causatione, sive veritate Christus annuncietur. Deinde explicat: quia scilicet unus annunciaba∣tur, sive ex causatione, sive ex veritate sidei. Ad fidem enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mentionem veritatis, non ad regulae ipsius. Quia una quidem erat regula, sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dam vera, id est simplex, quorundam 〈◊〉〈◊〉 docta. Quod 〈◊〉〈◊〉 dicit, doctam, ontelligo, cautam, versutam. Chrysoft. mentem Cypriani addidit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.3239

  Philip.11
• d 1.3240

  Invidiae dissensione, Lin.
• ¶ 1.3241

  Rigaltius ait, Ideoque in ea quam 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, gaudere se ait & gratias agere Dev quod annunciatut universo mundo fidem Christianam 〈◊〉〈◊〉 esse 〈◊〉〈◊〉.
• e 1.3242

  Patrocinatur, non id proserat, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. Tbu.
• f 1.3243

  Ostendat, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. Tbu.
• g 1.3244

  Putavit, aut si fidem & baptisma corum probavit, Lam. Lin. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 〈◊〉〈◊〉
• h 1.3245

  Ac∣eipere contra Ecclesiam NC. 1. Lin.
• * 1.3246

  2 Tim. 〈◊〉〈◊〉
• * 1.3247

  2 Cor. 6.1
• a 1.3248

  Aut iniquitates, Bod. 1. Thu.
• * 1.3249

  〈◊〉〈◊〉 4. 3.
• b 1.3250

  Divina, qui, Lam. NC. 1. Bod. 1, 2. Ebor. Lin.
• c 1.3251

  Si re∣lictis, Lam. Ebor. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2.
• ¶ 1.3252

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 hac ipsa Epist, opponet humanae argumentationi, 〈◊〉〈◊〉 praedicationis veritatem.
• d 1.3253

  Nominentur, Bod. 1, 2.
• * 1.3254

  g Nec sibi, Lam. Bod. 1, 2.
• * 1.3255

  Vbicunque 〈◊〉〈◊〉.] Haec videntur esse Ste∣phani verba; infracnim à Cypriano traducuntur.
• ¶ 1.3256

  Priorius ait, Multis 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus, non esse verum baptisma quod in solo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 confertur, eo quod Christus baptizare jusserit in 〈◊〉〈◊〉 & adunata Trinitate. Imo & corum consirmat 〈◊〉〈◊〉 qui 〈◊〉〈◊〉 ab Apostolis Act. 2. it a 〈◊〉〈◊〉 baptismum volunt.
• * 1.3257

  Ad baptismi complemen∣tum non 〈◊〉〈◊〉, quod fi∣at in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• e 1.3258

  Ubicunque & Lam. Bod. 1, 2.
• * 1.3259

  Matt. 7. 21.
• f 1.3260

  Introibit, Bod. 1, 2. Liu. Thu.
• * 1.3261

  Matt. 24. 5.
• ¶ 1.3262

  Rigaltius ait, Ab Ecclesia quippe omnes hareses exierunt, quae vocabulo Christiano decipiunt. August. lib. v. de Bap. contra Don. cap. 15.
• * 1.3263

  Jo. 14. 6.
• * 1.3264

  〈◊〉〈◊〉 3.
• h 1.3265

  Erant baptizati, Bod. 1.
• * 1.3266

  〈◊〉〈◊〉 2. 38.
• a 1.3267

  Beatus Petrus, I. am.
• * 1.3268

  Matt. 23.19.
• b 1.3269

  Baptizare jubentur, NC. 2.
• * 1.3270

  Ostenditur contra Ste∣phani placi∣tum, 〈◊〉〈◊〉 baptisma va∣sidum esse non posse.
• ¶ 1.3271

  Tertull. l. 2. c. 2. adv. Marc. ait, Duos Ponticus Deos assert tanquam duas Sympleg adas nausiagit sui; quem negare non potuit, id est creatorem, & quem probare non potuit, id est, suum. Qui duos ponit De∣os, nullum statuit; & qui bonum esse negat Patrem Chri∣sti & mundi creatorem; is & Deum fuisse inficiatur. Commentum hoc de duplici principio, à 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 erat derivatum, teste Aristotele. Porro obiter hic no∣tetur Tertullianum non sine sarcasmo Marcionem nau∣clerum Ponticum, symplegadum suarum nautis infami∣um; & non lapsus, sed naufragii admonere.
• c 1.3272

  Sanctisicamur. Bon. 1, 2. 〈◊〉〈◊〉. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.3273

  Jo. 14.21.
• * 1.3274

  Jo. 〈◊〉〈◊〉
• d 1.3275

  Testetur & dicat, Lam. Bod. 2.
• * 1.3276

  Jo. 6. 65.
• * 1.3277

  Matt. 15. 13.
• e 1.3278

  Plantaverit, Bod. 1, 2.
• f 1.3279

  〈◊〉〈◊〉 de Christo, Lam. Ebor. Lin, Bod. 3. NC. 1. ex Christo, Bod. 1.
• * 1.3280

  〈◊〉〈◊〉 16.8.
• g 1.3281

  Contumeliosus ad 〈◊〉〈◊〉 candum, Lin.
• g 1.3282

  Contumeliosus ad 〈◊〉〈◊〉 candum, Lin.
• a 1.3283

  Nisi si vocabulum patris, Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.3284

  Erod. 20. 12.
• * 1.3285

  Matt. 15. 4.
• b 1.3286

  Si eum qui blasphemave∣rit, NC. 1, Ebor.
• ¶ 1.3287

  Rigaltius ait, Quod Ecclesia non 〈◊〉〈◊〉, neque in hoc neque in futuro secuto, nec poenitentiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3288

  〈◊〉〈◊〉 12.10.
• c 1.3289

  Sanctificare dicatur, Lin.
• * 1.3290

  Heretici eo ipso quod ad Ecclessam re∣denut, 〈◊〉〈◊〉 se extra Eccle∣siam suisse.
• d 1.3291

  Divinae dispositionis, Lam. Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• e 1.3292

  Quam confessio & passio, Lam. Lin. Ebor. Bod. 2. NC. 1, 2. quam confessio quam passio, Bod. 1.
• f 1.3293

  Haeretico prodest, quamvis Christum confessus, & ex∣tra Ecclesiam fuerit occisus, Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.3294

  〈◊〉〈◊〉 13. 3.
• g 1.3295

  Quamvis exustos dicit, Bod. 2. NC. 1. Ebor.
• h 1.3296

  Ecclesiam esse non potest, NC. 1. Ebor. Bod. 2.
• i 1.3297

  In tenebris, Bod. 1.
• ¶ 1.3298

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae sunt extra Ecclesiae catholicae unitatem, 〈◊〉〈◊〉 appellat & speluncas, quales sunt latronum factions.
• k 1.3299

  Adultera ca, Bod. 1.
• ¶ 1.3300

  Vel hoc nomine Mar∣cionis baptismus jure damnandus, quod non unus, sed triplex suit; ad ejus infamiam eluendam ex repetitis fla∣gitiis accommodatus, de qua re consulatur Epiph. Hae∣ref. 42. c. 3.
• * 1.3301

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.3302

  Occurrit 〈◊〉〈◊〉, quod Ecclesia pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, in 〈◊〉〈◊〉 passos.
• a 1.3303

  Ecclesiae veritatem, Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1, 2.
• ¶ 1.3304

  Rigaltius ait, Sanguinis 〈◊〉〈◊〉 fidei Christianae martyrio fusi. De quo apud Tertul. Tota paradisi clavis sanguis tuus est.
• * 1.3305

  Luc. 12.50
• ¶ 1.3306

  Rigaltius ait, In latronis rstius passione duplex tempus consideratur, adeoque duplex homo, duplex sanguis. Sanguis scilicet ante fidem fusus, sanguis suit latronis: post fidem, sanguis Christiani. Sanguis latronis, poena criminis suit: at sanguis jam Christiani, in ip∣so fidei Christianae testimonio fusus; quo testimonio Christum la∣tro vere Dei 〈◊〉〈◊〉 esse professus est, sanguis suit Confessoris. Hunc sanguinem Christus applicuit suo, deque latrone secit sibi consanguinem & cohaeredem, ac de jam cohaeredis sui san∣guine baptisma. Hoc certe argumento 〈◊〉〈◊〉 adversus Cy∣prianum potest. 〈◊〉〈◊〉 baptisma datum quidem in haeresi, sed Christiano tamen ritu, quamdiu extra Ecclesiam perstat in haeresi. vanum & nihili esserecte dicimus; post expositam vero abjectamque haeresim, ad Ecclesiam veniens, jam Christiani ritus baptisma sanctificatur, & sit verae fidei sacramentum.
• * 1.3307

  Luc. 23.43.
• b 1.3308

  Sed correptos, Lin. NC. 2.
• * 1.3309

  Occurritur objectioni al∣teri quod a∣liqui ab hae∣reticis veni∣entes, licet non baptiza∣ti; pro fide∣libus agniti. Porro suade∣tur, haereti∣cos non sine baptismo re∣cipere; ad eos convin∣cendos max∣ime utile esse.
• ¶ 1.3310

  Rigaltius ait, Au∣gustinus libro 11. contra Don. Hic certe quid fieri soleret, 〈◊〉〈◊〉 non sieri vellet, satis Cyprianus ostendit. Et eo ipso quod concilium Agrippint commemorat, aperte indicat fuisse aliam consuetudinem Ecclesiae. Hoc argumentunt tractatur etiam E∣pistola 〈◊〉〈◊〉. Nullibi tamen felicius tractatur res haec, quam apud Euseb. Hist. l. 7. 〈◊〉〈◊〉. 9. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 A∣lexandrinus qui Cypriani dogma de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dis pariter fovebat, decisionis suae in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cu∣jusdam in causa qui ab haereticis 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fidelium particeps suerat; in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pum Romanum rationem reddit. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 In 〈◊〉〈◊〉 istiusmodi, ex usu Ecclesiae, per 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum subvenitur.
• ¶ 1.3311

  Rigaltius ait, Hoc est per errorem, ex sententia Cypriam. Sed 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 simplicitas, inquit, sufficit, cut testimonium 〈◊〉〈◊〉 ipse Cypri∣anus, tantum bonum intelligens esse 〈◊〉〈◊〉 corporis Christi ut in eam simpliciter admissos, 〈◊〉〈◊〉 quos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 arbitrabatur, de divina 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & ab Ecclesiae muneribus non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 meret. Et paulo post: Haec 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae placuit universae toto 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 non erat hac exaggeratione 〈◊〉〈◊〉; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nihil aliud sonat, quam statim & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad∣mitti.
• c 1.3312

  〈◊〉〈◊〉 contra sacerdotes Lam. Ebor. Bod. 1, 2. NC. 1.
• a 1.3313

  Baptismata, Rigalt.
• ¶ 1.3314

  In haeresi tinctis quasi 〈◊〉〈◊〉 loco ad Ecclesiam redituris objicitur: siquidem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 conditionibus aditus in Ecclesiam patet. 〈◊〉〈◊〉, penes quem sit fides, nihil enim istiusmodi a me 〈◊〉〈◊〉 est; ait, Baptismata habent libri veteres. 〈◊〉〈◊〉 hic ponitur vocabulum, baptismata, plurali numero, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 admittit catholica baptismi unitas & simplicitas. 〈◊〉〈◊〉 Cypriani sectatoribus poenitentes haereticos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illa vox, Baptismata. Quod jam in haeresi 〈◊〉〈◊〉 ab 〈◊〉〈◊〉 baptizatos, rebaptizarent. Ac per hoc uni 〈◊〉〈◊〉 conferrent baptismata, hoc est, duplex baptisma. 〈◊〉〈◊〉 contra pertendit, ab haeresi venientes baptizari 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 autem rebaptizari; quia scilicet datum in haeresi 〈◊〉〈◊〉, vanum & pro nihilo censeatur.
• ¶ 1.3315

  〈◊〉〈◊〉 ait, Mirum esse ait Augustinus, quomodo dicat 〈◊〉〈◊〉 separari & dividi omnino non posse baptismum & 〈◊〉〈◊〉. Si enim baptisma in baptizato inseparabiliter 〈◊〉〈◊〉; quomodo baptizatus separari ab Ecclesia potest, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 potest? Idem: Potest haereticus & catholicus baptis∣ma unum habere, & unam Ecclesiam non habere, sicut possunt in catholica innocens & homicida unum habere baptisma, & unum Spiritum non habere, quia sicut unum est baptisma, sic unus est Spiritus & una Ecclesia; ita sit ut hoc in quoque ag∣noscendum sit quod habet, hoc ei dandum quod non habet, &c. cap. 15. lib. V. contra Donatist.
• b 1.3316

  Ecclesiae veritatem, Bod. 1, 2. Lin. Ebor. NC. 1.
• * 1.3317

  〈◊〉〈◊〉 19.5.
• c 1.3318

  Baptisma asleritur, Lam. NC. 1. Lin.
• * 1.3319

  Demum oc∣curritur ob∣jectioni illo∣rum, qui bap∣tisma haereti∣corum illici∣tum esse per∣suasi, non re∣novandum 〈◊〉〈◊〉 re∣baptizatio∣nis metum.
• d 1.3320

  Baptizari hostes Dei, Bod. 1. Ebor.
• ¶ 1.3321

  Regula est juris, Melior occupantis cau∣sa. Rigaltius ait, Ut sunt in agrorum conditione, occupatorii, pro indiviso, & indefensi. Augustinus: Non praeoccupat baptis∣mum haereticus, cum eum ab Ecclesia 〈◊〉〈◊〉. Nec potuit a∣mittere cumrecederet, quem jam non habere Ecclesiam dicimus, & tamen habere baptismum concedimus. Attamen Tertullianus 〈◊〉〈◊〉 dixit, amitti baptisma, & perdere poenitentiam.
• e 1.3322

  Acceperas amisisti, Lan. NC. 2.
• ¶ 1.3323

  Rigaltius ait, Subtiliter Augustinus: Nec primatum quisquam sibi derogat & haretico tribuit, quia cum dicit secum abstulisse, quod non legitime da∣ret, sed tamen legitimum daret; nec jam legitime haberet, sed le∣gitimum haberet. Idem subjungit: Primatus autem non est, nisi in sancta conversatione & vita 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.3324

  Brevibus, Bod. 1. Lin. Ebor. NC. 1. brevius, Bod. 2.
• a 1.3325

  Putaverit, Bod. 1. Lin. NC. 1. August.
• ¶ 1.3326

  Rigaltius ait, Atque hinc etiam Augustinus adserit sibi contradicendi Cypri∣ano libertatem. Etiam nobis, inquit, qualibuscunque locum dedit pacifice secum ista tractandi. Et quam vere Christiana sunt quae apponit! Praesens est enim, inquit, non solum per li∣teras suas, sed etiam per ipsam quae in illo maxime viguit, & mori nunquam potuit caritatem. Mox, etiam orationibus Cy∣priani adjuvari exoptat. Sed haec dissentiendi libertas tan∣tisper valet, dum quaestio manet indecisa, Scripturae si∣lent, & ab Ecclesia nihil definitum. Supra observavi∣mus, concilium Agrippini, ex Episcopis Provinciae A∣fricae & Numidiae conflatum, illas tantum regiones spe∣ctasse; non item Mauritaniam. Jam vero Jubaianus ex nomine Maurum se praefert. Quemadmodum etiam erat Quintus, ad quem Epist. 70. dirigebatur. Certe si Jubai∣anus Africae Proconsularis, aut Numidiae fuisset Epi∣scopus; minime esset opus ut Cyprianus ipsum de Sy∣nodo 71. Eposcoporum Africae provinciae & Numidiae certiorem redderer. Porro dicendum; Cyprianum, eo fuisle candore & lenitate animi; ut non cum fratribus, si etiam in rebus ab Ecclesia definitis, dissentire conti∣gerit, violenter & pro imperio agere vellet.
• * 1.3327

  1 Cor.11.1
• b 1.3328

  Putat contentiosus, Lam. Bod. 2. putaverit,
• c 1.3329

  Leniter caritas, Lam. Lin. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. August. Hier.
• d 1.3330

  Libellum nunc. 〈◊〉〈◊〉 Ebor. NC. 1, 2. hunc, August.
• ¶ 1.3331

  Episcopo Sabratensi. Vide 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Concil. Carthagin.
• ¶ 1.3332

  Pompeianum aliqui, sed non recte, appellant. Rigaltius ait, Hujus Epistolae mentionem fecit Facundus Hermianensis, in hac verba: Nemo sa∣piens Ecclesiam credit haereticam, quia doctrinam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Carthaginiensis Episcopi & 〈◊〉〈◊〉 laudat, cum 〈◊〉〈◊〉 non solum privatim, ut ei visum est, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 concilio definierit, ut omnis 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptizetur & propter hoc culpatus ab Stephano 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mano restiterit, suamque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 quanta potuit humana argumentatione defenderit, 〈◊〉〈◊〉 tractans eundem B. Stephanum, a quo suer at jure culpatus, 〈◊〉〈◊〉 lib. x. Ad Epistolam hanc subinde respicit D. 〈◊〉〈◊〉 nus, praecipue vero l. 5. de Baptismo contra Donat.
• * 1.3333

  b Elatus est &, Ebor. NC. 1.
• * 1.3334

  Ad Pamelii num. Epist. LXXIV. In Erasmi edit. ultimis extra ordinem sub finem operis additur. Epistola hac literis à Ste∣phano Roma∣no missis, re∣spondetur: in qua inpri∣mis à tradi∣tione huma∣na, ad doctri∣nam Evangc∣licam provo∣catur.
• * 1.3335

  Scripta 〈◊〉〈◊〉
• e 1.3336

  Complexi simus, Lam. NC. 1. Bod. 2. Ebor.
• f 1.3337

  Quid mi∣hi, Lam. Lin. NC. 1, 2. Ebor. Bod. 2.
• g 1.3338

  Supervacua, Lam. Ben. Ebor. NC 1.
• ¶ 1.3339

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Stephanum irritatus essudit, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 commotior, sed tamen fraterne indignaretur 〈◊〉〈◊〉 tamen Christi in cordibus eorum, ut in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nullum ter eos malum sehismatis oriretur. Ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rum; sed Stephanus omnia jura non 〈◊〉〈◊〉 modo, & humanitatis confudit; qui legatos ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pitio exclusit; quasi non Romae. sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pensis fuislet Episcopus. Tantum 〈◊〉〈◊〉 ut 〈◊〉〈◊〉 syn∣cos participaret, ut non ad 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 non ad 〈◊〉〈◊〉 admitteret; quam rem Firmilianus vividis coloribus pingit.
• h 1.3340

  Nihil ali∣ud innovetur quam quod, Lam.
• ¶ 1.3341

  Rigaltius ait, Traditionibus aliquid in religtone novari 〈◊〉〈◊〉. Traditiones tem longi temporis observatio & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est Tertulliani lib. de Corona locus. Nihil 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 circa baptismum. Novo baptismo non suscipiantur, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illis imponatur in poenitentiam. Hoc enim est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 esse videtur, ac deesse quidem apud Vincentium 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3342

  Rigaltius ait, Hoc est cum ipsi 〈◊〉〈◊〉 ob propriam aliquam haeresin dicuntur 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 scilicet alias, quam ob sectam rebaptizantium. Ipsi, 〈◊〉〈◊〉, ex aliis causis baretici non baptizant venientes ad se 〈◊〉〈◊〉 haeresi.
• ¶ 1.3343

  Rigaltius ait, Ractissima est 〈◊〉〈◊〉 scriptua. Hoc est, neque venientem à Marcione baptizat 〈◊〉〈◊〉, neque venientem à Montano baptizat Marcion. 〈◊〉〈◊〉 alterutrum ad se venientes. In Veronensi 〈◊〉〈◊〉, Cum ipsi haeretici proprie alterutrum ad se venientes 〈◊〉〈◊〉 baptizentur, communicent tantum. Haereticos ad se ab 〈◊〉〈◊〉 catholica venientes baptizabant; ab alia vero 〈◊〉〈◊〉 transsugas simpliciter admittebant. Ita consistent 〈◊〉〈◊〉 & infra dicuntur in Epist. ad Jubaianum. 〈◊〉〈◊〉 rebaptizare eos quos à nobis sollicitant.
• a 1.3344

  Hic à quacunque, Bod. 2.
• b 1.3345

  Unum baptisma Ecclesiae vindicat, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.3346

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 lib. V. 〈◊〉〈◊〉 cap. 23. Apostoli autem nihil quidem exinde 〈◊〉〈◊〉, sed consuetudo illa que opponebatur Cypriano ab 〈◊〉〈◊〉 exordium sumsisse credenda est: sicut sunt 〈◊〉〈◊〉 universa tenet Ecclesia, & ob hoc ab Apostolis praecepta bene creduntur, quanquam scripta non reperiantur. 〈◊〉〈◊〉 dicit Augustinus Apostolos nihil de baptizandis aut non baptizandisiis qui ab haeresi veniunt, 〈◊〉〈◊〉: nondum enim proruperant haeretici, ut mox apponet Cyprianus: 〈◊〉〈◊〉 consentiet Firmilianus, Epist, seq. Augustinus lib. adv. Petilianum c. 13. septuaginta decessores Cypriani memorat, qui hoc secerunt fecerunt & sieri praeceperunt. Quod si consistat, vix trien∣nium cuilibet Episcopo assignabitur.
• c 1.3347

  Quae sibi scripta, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• d 1.3348

  Praemonet, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1,2. Thu.
• * 1.3349

  〈◊〉〈◊〉 1.8.
• e 1.3350

  Et meditaberis, Lam. Ebor. NC. 1,2. Thu.
• * 1.3351

  Matt. 28.20.
• f 1.3352

  Si non potius vitandi, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• * 1.3353

  〈◊〉〈◊〉 3.11.
• ¶ 1.3354

  Hoc peculiari ratione in Mar∣cione obtinuit, qui ob inquietam curiositatem semel atque iterum ab Ecclesia ejectus. Qui quidem cum ducentis sester∣tiis quae Ecclesiae intulerat, novissime in perpetuum dissidium relegatus venena doctrinarum suarum disseminabat. postmo∣dum poenitentiam confessus, cum conditioni datae occurreret, ita pacem recepturus, si ceteros quos perditioni erudisset, Ecclesiae restitueret, morte praeventus est. Tert. de Praescript. c. 30.
• g 1.3355

  De haereticis scripserint NC. 1. Thu.
• h 1.3356

  Marcion Ponticus, Lam. Ebor. Lin. Bod. 1,2. NC. 1.
• i 1.3357

  Magister & doctor cerdon, Ben. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• k 1.3358

  Hygino Episcopo, Lam. Bod. 1,2. Thu. Corb.
• ¶ 1.3359

  Ri∣galtius ait, In Corbeiensi: 〈◊〉〈◊〉 magister Cerdon sub Hygi∣no Episcopo, qui in urbe nonus suit. Haec de Cerdone & Mar∣cionc Cyprianus ab Irenaeo sumsisse videtur. Sic enim ille lib. 1. cap. 28. Cerdon autem quidam ab 〈◊〉〈◊〉 qui sunt erga Si∣monem occasionem accipiens cum venisset Romam sub hoc Hy∣gino, qui nonum locum Episcopatus per successionem ab Apo∣stolis habuit. Versus in Marcionem Pseudo-Tertulliani, libro III. sub sinem,

  Constabat pietate vigens 〈◊〉〈◊〉 Romae Composita à Petro, cujus successer & ipse; Iamque loco nono cathedram suscepit Hyginus.

  Fpiphanius, Haeresi Cerdonianorum: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Haec testimo∣nia satis adserunt locum adserunt in Romanasede nonum. Nam quis crederet summos viros, 〈◊〉〈◊〉 & Cyprianum, tam prox∣imos 〈◊〉〈◊〉 temporibus, bujusce rei suisse incertos? Et ta∣men valde dubiam saciunt ea quae tradidit Hieronymus in Ca∣talogo Scriptor. Eccles. ubt de Clemente Plerique Latino∣rum, inquit, secundum post Petrum Apostolum putant suisse Clementem. Ipse Hieronymus ibidem locum adsignat Clementi 〈◊〉〈◊〉: Irenaeus libro item supradicto, tertium. Utrumli∣bet 〈◊〉〈◊〉, non servabitur locus Hygino nonus; imo nec 〈◊〉〈◊〉 constat Irenaeus. Etenim qui lib. 1. cap. 28. nonum 〈◊〉〈◊〉 dederat per successionem ab Apostolis, idem lib. 111. cap. 3. tribuit 〈◊〉〈◊〉. Haec itaque sunt ambigua, & incer∣ta valde; etsi noc etiam dispiciamus an series Episcoporum uibis Romae ita ducenda sit computantibus, ut eximantur A∣postoli de numero Episcoporum. Hoc sibi velle videtur Irenaeus lib. 111. ubt secundum à Lino sacit Anacletum, & tertium Clementem. Et sic octavo loco sive 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 censet Hyginum. Epiphanius autem ambobus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manorum Episcoporum serte 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 loco ponit etiam ambo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Clementem: nono Hyginum. Sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lat. Interponit enim, quarto & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in ipsa disquisitione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Optatus Milevitanus lib. 2. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inde Linum: ac 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 videntur rationes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 num in pontisicatu Romano cum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & Petrum primo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dunt, tertium Anacleto, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Evaristo, sextum Alexandre, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Telesphoro, nonum Hygino 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tesimum vicesumum sextum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3360

  〈◊〉〈◊〉 29.13
• a 1.3361

  Cor vero ejus, Lam. Ebor. Bod. 2. NC 1.
• * 1.3362

  Mare, 7.13
• * 1.3363

  1 Tim. 6. 3
• ¶ 1.3364

  Rigaltius air, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 num. 4. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Eadem verba 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 legitur, stupore instatus est. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gantiam. Tertull. Stuporatam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Stuporem mulierum, quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 oculos ad se rapiant, it a ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.3365

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 hujusmodi, Ver. Lam. Bod. 1, 2. Thu.
• d 1.3366

  Praeclara plane, Lam. Ebor. Lan. Bod. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 NC. 2. Thu. Foss.
• * 1.3367

  Stephano 〈◊〉〈◊〉 quod 〈◊〉〈◊〉 exempla 〈◊〉〈◊〉: &, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 desen∣dat.
• e 1.3368

  Coelestis disciplinae, Lam. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.3369

  Ubt nec Ec∣clesia nec Sp. sanctus est, ibt nec bap∣tisma.
• a 1.3370

  Extrarios, Ver.
• b 1.3371

  Quia neque ab Ecclesia, neque à Spiritu sancto dividi potest, Lam. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.3372

  Nomen Chri∣sti adbibitum non sufficit ad constitu∣endum Bap∣tisms.
• c 1.3373

  Nam si potest qui extra Ecclesiam natus est. Bod. 1. Lin.
• ¶ 1.3374

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sub antistitis manu contestantur se 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 seculari.
• d 1.3375

  Su Ver. Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. Lin. Thu. non est, Thu.
• * 1.3376

  〈◊〉〈◊〉 3.27.
• ¶ 1.3377

  Rigaltius ait, August. lib. v. contra Don. cap. 24. Induunt homines Christum usque ad sacramenti perceptionem, aliquando & usque ad vitae sanctialcutionem. Atque illud primum & bonis & malis potest esse commune: 〈◊〉〈◊〉 autem alterum, proprium est bonorum & prorum.
• e 1.3378

  Regenerationis renascimur, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.3379

  Tim 3.5.
• * 1.3380

  〈◊〉〈◊〉 5.25.
• * 1.3381

  beo. 1.
• a 1.3382

  Deum Patrem, Lam. Bod. 2.
• b 1.3383

  Dominum Jesum Christum, Lin.
• * 1.3384

  Haereticos si∣ne baptismo in Ecclesiam admittere sa∣cerdoti peri∣culosum.
• c 1.3385

  Constare saccr∣doti Dei ratio in die judicii possit, asserenti & probanti, Lam. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• d 1.3386

  De∣minus Deus, Lam.
• * 1.3387

  Malac. 2.1.
• e 1.3388

  Qui è contrario haereticorum, Lin. Bod. 2. NC. 1. Fbor.
• f 1.3389

  Est ami∣cus, Lam. Bod. 2. NC. 1. Ebor.
• g 1.3390

  Sacerdotes quoque, Lam. Bod. 2. Unitatem cenentes, Ver. Manut.
• h 1.3391

  Sic Thu. Lam. Ebor. Lin. Bod. 1, 2. NC. 1, 2. NC. 1, 2. sacrorum. Imp.
• i 1.3392

  De∣dantur, Bened. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2. Veron.
• k 1.3393

  Sic Lam. Bod. 1, 2. Manut. Cadat 〈◊〉〈◊〉
• l 1.3394

  Uberius excrescant, Lam. Ebor. Bod. 1,2. NC. 1.
• m 1.3395

  Sic Ver. Lam. Bod. 1, 2. Boned. minibus, Imp.
• ¶ 1.3396

  Furiali apparatu, qui∣bus pro crinibus viperae suae, grastantur haeretici. Altera lectio nimium quantum 〈◊〉〈◊〉.
• n 1.3397

  Expromunt, Lin. Thu.
• o 1.3398

  Si amor fidei, Bened. Bod. 2. 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3399

  Loc. 18.8.
• a 1.3400

  Sic Lam. NC. 1. Bod. 2. qua sideles, Bod. 1. Thu. quia, Imp.
• * 1.3401

  Consuetudo sine veritate vetustas 〈◊〉〈◊〉 est.
• ¶ 1.3402

  Rigaltius 〈◊〉〈◊〉, Firmilianus: Consuetudini Romanorum, consuetudinem, sdrcritais opponimus. Ille vero epistolas ex Africa 〈◊〉〈◊〉 libenter repetit.
• * 1.3403

  IEsd. 4.38.
• b 1.3404

  Justa justus facit, Lam.
• c 1.3405

  Ejus fortitudo, Lam. Bod. 1. Ebor. NC. 1.
• d 1.3406

  Benedictus Dominus Deus, Bod. 2.
• * 1.3407

  Jo.14.6.
• * 1.3408

  Oportet Epi∣scopum non tantum doce∣re sed disce∣re.
• e 1.3409

  Non litigiosum nec contentiosum, Bod. 1, 2.
• f 1.3410

  Docilem esse debere, Docilis, Lam. Bod. 2. NC. 1. Ebor.
• * 1.3411

  I Tim.2.24.
• * 1.3412

  ICor14.30.
• * 1.3413

  h Unico & legitimo, Thu. Corb.
• * 1.3414

  Compendium crucndae ve∣ritatis 〈◊〉〈◊〉 arum 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.3415

  Discernere veritatem, Ver.
• ¶ 1.3416

  Rigaltius ait, Mox dicet, ad originem Dominicam & Evange∣licam & Apostolicam traditionem, cui traditioni Firmilianus Epist. seq. & Cyprianus passim opponit traditionem humanam. Haec vero saepissime adversatur divinae.
• h 1.3417

  Ut si canalis aquam ducat qua, Lam. Bod. 1, 2. Thu. Ebor. NC. 1. Lin.
• i 1.3418

  Perseveranter continuo, Corb.
• ¶ 1.3419

  Rigaltius ait, Augustinus, Quod autem admonet ut ad sontem recurramus, id est ad Apostolicam traditionem, & inde canalem ad nostrae tempora dirigamus, optimum est, & sine dubitatione saciendum. 〈◊〉〈◊〉 v. contra Don: cap. 26.
• a 1.3420

  Sit unus Deus. Bod. 1. Ebor. Lin. NC. 1, 2.
• * 1.3421

  〈◊〉〈◊〉 4.5
• * 1.3422

  〈◊〉〈◊〉 4.12
• b 1.3423

  Indicans unitatem, Ver.
• c 1.3424

  Per 〈◊〉〈◊〉 solum baptisma unius Ecclesiae salvari non posse, Ver. Lam. Bod. 1, 2. Ebor. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• d 1.3425

  Animae hominum, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. Thu.
• * 1.3426

  〈◊〉〈◊〉 3.20
• ¶ 1.3427

  Rigaltius ait, Sensum beati Petri valde contraxit, & multo augustio∣rem reddidit. Ait Petrus: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, non lavatio carnis, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quae est apud 〈◊〉〈◊〉 & Cyprianum, expositio sordium: quae expositio si corporcarum tantum sit sordium: bomo in aqua demissus, inquit Tertullianus, non multo, vel nihilo mundior resurgit. Pergit Apostolus: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quod est, bonae conscientiae stipulatio, quae sub 〈◊〉〈◊〉 antistitis inter∣rogantis contestamur nos credere in Deum per resurrectionem Christi. 〈◊〉〈◊〉 igitur origo interrogationum in baptismo.
• e 1.3428

  Quod brevi, Bod. 2. NC. 1. Ebor. Lin. Quo, Bod. 1.
• ¶ 1.3429

  Rigaltius ait, Per baptismum 〈◊〉〈◊〉 intellige submersionem & abolitionem impiorum. Nam 〈◊〉〈◊〉 minus convenienter baptismus comparatur diluvio. Etenim diluvio pericrunt omnes fere mortales; at baptismo Christi, 〈◊〉〈◊〉 ad immortalitatem evadere datur. Aptissime au∣tem Ecclesia comparatur 〈◊〉〈◊〉, extra quam illo diluvii miracu∣lo nulli suit animali salus, ita neque extra Ecclesiam nemini bomini vita frui datur aeterna. Quod vero Cyprianus diluvi∣um bic imitatione Tertulliani 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ratione placeat, quod & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 baptismo mersa est iniquitas 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ait, propterca comparari baptismum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sicut à diluvio, mundus rursum deliguit. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ni destinari, sicut & bominem qui pojt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 staurat.
• ¶ 1.3430

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 rat Petrus Epist. 1. cap. 3. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod à quibusdam Latine redditur, servatae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Nempe submersae fuissent in aquis, & perussent 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illius ope & benesicio vectae superassent 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tur per se non servat, imo sussocat & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 occidit. Et caro sive corpus, in rebus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 esse. Spiritus autem vivificat. Itaque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tur super 〈◊〉〈◊〉, & servavit in Arca 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 recte componitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.3431

  Salvatus videri, Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• g 1.3432

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unitate, Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.3433

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 clusio Epistolae, simul & controversiae: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam veniunt, etsi ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 esse tamen Ecclesiae unico 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3434

  Fratri S. MR. Mich. Goul.
• ¶ 1.3435

  Rigaltius ait, Tantus 〈◊〉〈◊〉 Pamelio suit, ut banc epistolam, nisi à Morellio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 omitti ac tenebris damnari consultius esse 〈◊〉〈◊〉. Cujusmodi certe consilio peccasse arbitror viros cetera 〈◊〉〈◊〉, qui vetustissimos codices inspexerunt, Veronensem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & cum editionibus Manutii Pameliique 〈◊〉〈◊〉, absque ulla mentione bujus Epistolae. Etenim 〈◊〉〈◊〉 fuisse, vix est credibile, cum in plerisque, quos 〈◊〉〈◊〉, sit reperta: nimirum in Anglicano, Assliginensi, 〈◊〉〈◊〉 Marcbiano, Dunensi, Caucbiano. Ea certe in 〈◊〉〈◊〉 & per catalogum invenitur sub numero CCCV. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 septem MSS. codd. quorum copia mihi facta est, 〈◊〉〈◊〉. Manutianae omisionis culpam Latinus 〈◊〉〈◊〉 aperta fronte in se excipit, dicens. Ego Latinus omisi, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cum majorum exempla secutus, tum hominis 〈◊〉〈◊〉 detestatus. Latin. biblioth. Sacr. p. 177. Ita 〈◊〉〈◊〉 Patres immorigeris Filiis suis, qui detestari malunt 〈◊〉〈◊〉 obsequi, displicent; silentium illis imperatur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 jus hoc plusquam censorium in Firmilianum 〈◊〉〈◊〉; non aliter in Cyprianum animadvertissent, 〈◊〉〈◊〉 spes subeslet fraudem latere potuisse; siquidem tota 〈◊〉〈◊〉 Epistola recognitio quaedam & recapitulatio videtur, 〈◊〉〈◊〉 Cypriano missarum: unde Firmilianus ait 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sua propria suscipere: &proinde, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 veritatem, & quaedam addere ad cumulandam 〈◊〉〈◊〉. Progreditur Rigalt. dicens, epistolam banc, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Caesaereae Cappadociae Episcopo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 à Cypriano versam Latine satis arguit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Firmiliani vocabulum Latinam prodat originem. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cyprianicis epistolis insertam, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 testantur. Ipsum vero Firmilianum eximium Origenis 〈◊〉〈◊〉 inter illustres clarissimarum urbium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ille apud Eusebium, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 Alex. Ejusdem elogium legitur apud Nicepb. Eccl. 〈◊〉〈◊〉. lib. VI. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.3436

  Ecce quam bonum & voluptabile eft, ut habitent fraters.] Rigaltius ait, In exemplari Beneventano, necnon aliis, lib. III. ad Quirinum c. 136. idem locus ita citatur: Ut quid bonum & voluptabile est, ut babitent fratres in unum. Unde non mediocriter 〈◊〉〈◊〉 conjectura possit, versioms 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 auctorem esse Cyprianum.
• * 1.3437

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.3438

  Ad Pamelii num. Fp. LXXV. In 〈◊〉〈◊〉 Edit. deest. A Mc∣rellio pri∣mum edit. 〈◊〉〈◊〉 Caefareae Cap∣padociae E∣piscopus re∣spondet lite∣ris 〈◊〉〈◊〉, in causa bap∣tismi 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.3439

  Deo maximas, Ar.
• c 1.3440

  Una atque eadem, 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3441

  〈◊〉〈◊〉 2.2.
• d 1.3442

  In 〈◊〉〈◊〉 convenientes, Ar. Bod. 2.
• * 1.3443

  〈◊〉〈◊〉 25.7
• ¶ 1.3444

  Rigaltius ait, Ut concor∣des bene consentiant inter sese. Psla. 133. Ad quem locum Grotius appositissime citavit illud 〈◊〉〈◊〉: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.3445

  〈◊〉〈◊〉 132.1.
• * 1.3446

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 10.
• ¶ 1.3447

  Rigaltius ait, Stepbanus E∣pistola quadam 〈◊〉〈◊〉 at nolle se cum 〈◊〉〈◊〉 neque cum 〈◊〉〈◊〉 ac ceteris 〈◊〉〈◊〉 cum illis sementiae Ep Scopis communicare: quod est, nolle se cum iis 〈◊〉〈◊〉 habere commune, quia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad se vementes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inbumaniter ab Stephano 〈◊〉〈◊〉 queritur 〈◊〉〈◊〉 ca potisimum ratione, quod 〈◊〉〈◊〉 & alii secum eadem de baptizandis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 testarentur nolle se propterea 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sentientes: Itaque debuisse Stephanum fratres suos, etsi 〈◊〉〈◊〉 in re dissentientes, mutua clementia sustinere. Et est Cypri∣am quidem benignitas praecedentibus Epistolis consignata pas∣sim, & publica 〈◊〉〈◊〉 Africani praesatione promulgata. Nam & verba ipsa sunt nec semel ab Augustino transcripta studio∣sisume ac 〈◊〉〈◊〉. Sed & Firmiliani aequanimitas eo praeser∣tim ostenditur, quod in Pauli Samosateni causa, nihil temere decerneudu ratus, cognitionem in aliud tempus distulerat; 〈◊〉〈◊〉 posse sieri, ut absque religionis nostre opprobrio, sicuti 〈◊〉〈◊〉 Russinus, & absque dissensionum nota res veniret in melius. Eusebii verba sunt: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Henricus Valesius in Notis ad lib. 7. Euseb. Hist. Eccl. c. 5. ait dissidii cau∣sam inter Stephanum & Cyprianum fuisse, quod Africana Synodus adversus receptam totius Ecclesiae consuetudinem hae∣reticos rebaptizandos esse statuisset, remque tanti ponderis & momenti, non consulto prius 〈◊〉〈◊〉 urbis Episcopo decernere ausa esset. Satis constat & apud ipsum Valosium est in con∣feslo, sententiam illam per Africanas, ut & Orientis Ec∣clesias olim receptam. Sed interim non abnuerim Stepha∣num, pro typho illo Romano, quem veteres passim no∣tant. irritatum; quod ipso inconsulto res gereretur.
• a 1.3448

  Sed non enim si, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2. Mich. Vict.
• b 1.3449

  Populus passione Do∣mini liberaretur Lam. Ebor. NC. 1. Ar. Bod. 3. Mich. Morel. Goul.
• c 1.3450

  Hoc de quo nunc se∣quitur, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. MR. Bod. 2.
• ¶ 1.3451

  Rigalti∣us ait, Sententiae Cypriani super bareticorum baptismo save∣bant non solum per Africam, Numidiam & Mauritaniam 〈◊〉〈◊〉 quamplurimae, verumetiam omnes sere quae in Oriente magno numero 〈◊〉〈◊〉 bristianam pictatem profitebantur. In iis au∣tem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 civitatum 〈◊〉〈◊〉, nominatim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Stephanum, quae prima est de septem illis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ab Eusebio memoratis. Et 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 magnus ille Dionysius Stephanum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 esse motus quos in Oriente Novatiani concitaverant, itaque omnes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sis poenitentia daretur; verum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tibus, qui ab 〈◊〉〈◊〉 redirent, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sit Eusebius; unde Baronius occasionem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 certo, sic omnes 〈◊〉〈◊〉 Ecclesias 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ut 〈◊〉〈◊〉 ejus decretum, de non baptizandis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ni sententia convenirent. Quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ditum, ut desuncto postmodum Stephano; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Xystum Stephani successorem per 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ac serio monuerit; Consideraret 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & causae difficultatem: Stephanum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 liano, ceterisque per Ciliciam & 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 Ecclesias Episcopis nunciasse per 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 turum se cum iis, eo quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tamen esse magni momenti negotium. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 onysius, aitque, hoc se ab 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 odiceae, Tarsi Episcopis rogatum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 compresbyteris suis Dionysio & 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dem cum Stephano sententiae, scripsisse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 rius. Unde opinari liceat Dionysium 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 repudiato Stephani dogmate, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sii & ceterorum sententiam qui secundum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 consenser ant Firmiliano.
• d 1.3452

  Veritatis unitatem, Lam. Ebor. Ar. NC. 1. MR.
• * 1.3453

  Ab unitate divina pen∣det 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3454

  Longe 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nus ab 〈◊〉〈◊〉 sententia qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aut Ezechielis temporibus assignant: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dit qui Semi nepotem slatuunt; aut, quod 〈◊〉〈◊〉 visum, Esavi posteris accensent; ita 〈◊〉〈◊〉 ut 〈◊〉〈◊〉 tarum ex Aegypto exitum 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3455

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.3456

  〈◊〉〈◊〉.12.26.
• * 1.3457

  〈…〉〈…〉
• a 1.3458

  Propria suscepimus, Lam. Ebor. Ar. Mich. Vict.
• b 1.3459

  Mandamus, Mich. Vict. Goul.
• c 1.3460

  Ut multiplex & divina, Mich. Vict. Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.3461

  〈…〉〈…〉
• ¶ 1.3462

  Post pascha praesertim, & etiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 autumnum.
• ¶ 1.3463

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 aut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3464

  Ri∣galtius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 apud Pactanum, Epist. 1. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Nunquam Deus non poenitenti comminaretur, nisi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉: Solus hoc, inquit, Deus poterit. Respondet 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est: sed & quod per sacerdotes suos 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est. Haud absimiliter ea quoque temperanda 〈◊〉〈◊〉 quae dixit Chrysostomus Homil. v. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae de Homiliis tanti Patris censet 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Novat, ubi de historia 〈◊〉〈◊〉. De hac 〈◊〉〈◊〉 peccatorum consecutione egimus in lib. de 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3465

  b Et per invocationem, Ar.
• * 1.3466

  Resellitur assertio Ste∣phani dicen∣tis, quod 〈◊〉〈◊〉 ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bapti∣zare prohi∣buerint.
• ¶ 1.3467

  Rigaltius ait, 〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• ¶ 1.3468

  Omnes centuria secunda; & plerique illa affecta orti.
• ¶ 1.3469

  Rigaltius ait, A Domino judica∣tus, à seipso quoque adjudicatur. Hic enim agnosco Cypria∣ni stilum ab Tertulliano traditum. Haeretici autem jam à Do∣minojudicati, hoc est, damnati, cum in haeresi perseverant, ipsi quoque se adjudicant five addamnant.
• ¶ 1.3470

  Rigaltius ait, Observandum quod ait Firmilianus, eos qui tunc erant Romae in plerisque srustra Apostolorum auctoritatem pretendisse, quasi Hierosolymitae, Apostolorum traditionibus magis institerant, quam Romani. Et quidem expectandum, quod Firmilianus, utpote Asi∣aticus, morem pascha observandi à Joanne Apostolo E∣pheh traditum, & Hierosolymis receptum, Romanae Ec∣clesiae praxi omnino praeferendum censeret, ideoque eam criminaretur ceu traditionis Apostolicae custodem minime fidelem. Par videtur ratio, jejanii 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cele∣brati. Vid. Socrat. hist. l. 5. c. 22.
• * 1.3471

  Ecclesia Ro∣mana tan∣quam custos traditionum minus dili∣gens defer∣tur.
• ¶ 1.3472

  Rigaltius ait, Ad Cypri∣anum scribit. Itaque his verbis Firmilianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 que∣ritur, ruptam fuisse ab Stephano communionem 〈◊〉〈◊〉 cypriano. Et tamen hoc fuisse unquam ab Stephano 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Baro∣nius. Hic Firmilianus factum esse duit ab Stephano quod 〈◊〉〈◊〉 Stephani antecessoribus factum non fuerat.
• a 1.3473

  Etiam infamat, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• * 1.3474

  Rom.16 17
• * 1.3475

  2 〈◊〉〈◊〉 3.17
• ¶ 1.3476

  Rigaltius ait, Non 〈◊〉〈◊〉 dominica & Evangelica auctoritate 〈◊〉〈◊〉 non de A∣postolorum mandatis atque Epistolis vententem. Sic supra Cy∣prianus ad Pompeium.
• * 1.3477

  Ratio reddi∣tur quare baretici al∣terutrum ad se vementes non bapti∣zant.
• b 1.3478

  Quod alterutrum, Epist. Cyp.
• c 1.3479

  pro∣bastis ridiculum, Bod. 2
• d 1.3480

  Quod utique consequens, Lam. Ebor. NC. 1.
• e 1.3481

  Eo quod non teneant, Lam. Ebor. NC. 1.
• f 1.3482

  Quod utique, Bod. 2.
• ¶ 1.3483

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 Firmilianus à 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus magistrum suum deserit. Imo 〈◊〉〈◊〉 profanas istas 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 aversabatur B. 〈◊〉〈◊〉 ex omnibus ejus scriptis apparet; siquidem 〈◊〉〈◊〉 provocat à traditionibus quibuscunque, ad 〈◊〉〈◊〉 nostri & Apostolorum ejus dictata. Porro 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae quam instantissime inclucat, non à 〈◊〉〈◊〉 meretriculis, sed Episcopis accersit. Et 〈◊〉〈◊〉 utcunque Montanus & Maximilla dum in vivis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 minime malis, aut prorsus imprudentibus 〈◊〉〈◊〉 fucum facere; certe postquam laqueo gutture 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sibi miseram vitam clausislent, non erat 〈◊〉〈◊〉 ne fanctissimus juxta & consultissimus 〈◊〉〈◊〉 partibus istis inhonestis, & divina ultione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Vid. Euseb. l. 5. c. 16.
• a 1.3484

  Nec Filium; quibus, Ar. NC. 1. Ebor. Bod. 2. Mich. Vict.
• b 1.3485

  〈◊〉〈◊〉 Lam. Sanctum; quibus, Rig.
• ¶ 1.3486

  Rigaltius ait, Seniores & vere 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, qui & baptizandi, & manum imponendi & ordinandi possident potestatem, ordine sic ab Ecclesia constituto. Sed quare hic non sit mentio, offerendi? nisi quod 〈◊〉〈◊〉 tri∣um illorum potestate includitur. Ordine, non lege positiva, Ecclesiae constituto; sed Domini ipsius lege qui Eccle∣siam constituit. Episcopi a Christo & ab Apostolis ejus potestate instructi; omnium quae in Ecclesia gerun∣tur auctores, & auspices; etiam corum quae Presby∣teri & Diaconi administrant. Hoc Cyprianus & Ignatius saepius inculcant.
• ¶ 1.3487

  Vid. Euseb. l. 7. c. 7. Hic Dionysius ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.3488

  Stephanus co quod agnos∣cat haereticos Sp. samium dare non pos∣se, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3489

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.3490

  Post illicitam, Ar. Lam.
• d 1.3491

  Episcopis, quibus, Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.3492

  Non satis vi∣detur in no∣mine Patris & Filti & Sp. Sancti baptizare, si constet illis vocibus alios quam qui in Evangelio praedicantur, designari.
• ¶ 1.3493

  Rigaltius ait, Hanc loquendi for∣mam Cyprianus habet à Tertulliano suo. Atque haec forma con∣jecturam firmat, Graeca Firmiliani ab Cypriano 〈◊〉〈◊〉 in Lati∣num translata.
• * 1.3494

  〈◊〉〈◊〉.2.6.
• e 1.3495

  At qui est designari. in Ecclesia perfectus & sapiens, hoc, Ar. Lam. Ebor. Mich. Vict.
• a 1.3496

  Sine Spiritu sancto, Lam. Ebor. Bod. 2.
• ¶ 1.3497

  Qualiscunque mens, utcunque per∣fida fides fuerit.
• * 1.3498

  〈◊〉〈◊〉 13.6
• c 1.3499

  Iste facramen∣to, Bod. 2.
• * 1.3500

  Historia mu∣lieris Ener∣gumenae, sa∣cramenta ad∣ministrantis.
• d 1.3501

  Ut & per Cappadociam, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.3502

  Unde Antoninus Pius re∣scripto ejus ad Commune Asiae, in gratiam Christiano rum; admonet illos, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• e 1.3503

  Christiani nom ms, Ar. Lam. Ebor. NC 1. Bod. 2.
• f 1.3504

  Inopinato malo, Bod. 2.
• g 1.3505

  Relinquentibus, erat enim, Bod. 2.
• h 1.3506

  In extasin constituta, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• i 1.3507

  Daemonum, Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• k 1.3508

  Perficiens, terram se movere, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• l 1.3509

  Diceret quocunque, Bod. 2.
• ¶ 1.3510

  Peregrinatione religionis 〈◊〉〈◊〉; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prima auspicia, & quidem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3511

  Sic Bod. 2. Morel. Rusticum, Rig.
• ¶ 1.3512

  Simplicem & fraudibus non minus quam 〈◊〉〈◊〉 obnoxium. Ita tres Episcopiex Italiae angulo 〈◊〉〈◊〉 Novatiani ordinationi praerant, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 Cornelio, Euseb. l. 6. c. 43.
• ¶ 1.3513

  Raro sine pudicitiae 〈◊〉〈◊〉, adulteratur fides.
• b 1.3514

  Adversum, Ar. Lam.
• c 1.3515

  Sanctificare se pacem, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2. Mich. Vict.
• d 1.3516

  Domino sine, MSS. & Imp.
• ¶ 1.3517

  Hanc esse veram lectionem ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est manifestum; subjungitur enim, baptizaret 〈◊〉〈◊〉 multos usitata & legitima verba interrogationis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 nil discrepare ab Ecclesiastica regula videretur. Et 〈◊〉〈◊〉 vis argumenti periret, si verba solennia, 〈◊〉〈◊〉 administrationi praestituta, non fuissent retenta. Praedicatio solita videtur ista 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quam Domium fieri mandabat, & de qua D. Paulus 1 Cor. 11. 26. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. De. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 paschali supra in Epist. ad Caecil. dictum. Rem hanc exsequi videtur Justinus Martyr Apol. 2. ubi dicit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; &c. Rigaltius ait, Legendum vide∣tur: sive sacramentum solitae precationis osserret. Sacramen∣tum precationis 〈◊〉〈◊〉, quemadmodum 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 orationis.
• ¶ 1.3518

  Rigaltius ait, Mox dicet interrogationem legitimam & Ecclesiasticam. Haec autem verba, atque haec interrogatio sic habentur Epist. sequ. Credis 〈◊〉〈◊〉 poccatorum & vitam aeternam per sanctam Ecclesiam?
• e 1.3519

  Viderentur, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• f 1.3520

  Haereticorum baptismata, Bod. 2. Vict.
• * 1.3521

  〈◊〉〈◊〉 3.27.
• g 1.3522

  Spiritum sanctum, Ar. NC. 1. Lam. Ebor.
• * 1.3523

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 adulterant sidem, silios Deo genera∣re non pes∣sunt.
• a 1.3524

  Non Haereticis, sed fidei computandi sunt, Lam. Ebor. NC. 1. Mich.
• b 1.3525

  〈◊〉〈◊〉 sunt sponsae, Mich. Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• * 1.3526

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.3527

  〈◊〉〈◊〉 44 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.3528

  Populum tuum, Ar. Lam Ebor. NC. Bod. 2.
• * 1.3529

  〈◊〉〈◊〉 4. 8.
• ¶ 1.3530

  LXX. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. A∣quila 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sic Vulgata, à capite Amana. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quae fidei vel veritatis, caput seu principium significant, versionum varietaei 〈◊〉〈◊〉 fecere. Mons Amanus qui à Syris 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 graphis fatis notus est. Targum 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 fluvium Amana point: & revera 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 mentio habetur 2 Reg. 5. 12. A 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 gitur. Et aliqui Graeci Codices pro 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.3531

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.3532

  Contra me est, Ar.
• * 1.3533

  Luc. 11. 23
• * 1.3534

  Ecclesia hor∣tus conclu∣sus; & Ar∣ca extra quam non est salus.
• * 1.3535

  Cant. 4. 〈◊〉〈◊〉
• e 1.3536

  Intus clausus, Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• f 1.3537

  Sic & nos similiter, 〈◊〉〈◊〉. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• * 1.3538

  1 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• g 1.3539

  Quoniam quia, Lam. Ebor. NC. 1.
• h 1.3540

  Purgati & salvati, 〈◊〉〈◊〉. Ebor. Lam. NC. 1.
• i 1.3541

  Conversi, Ar.
• * 1.3542

  Ecclesia su∣per petram 〈◊〉〈◊〉, in symbolum 〈◊〉〈◊〉 Petro 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3543

  〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae quae semel à Christo super petram solidata 〈◊〉〈◊〉 Rigaltius ait, Recte 〈◊〉〈◊〉 quidem Firmilianus, Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 à Christo supra petram. Quod autem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Petro Christum dixisse: Quaecunque ligaveris 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 ligata & in coelis, reserri debet ad primam 〈◊〉〈◊〉 partem, quae est apud Matthaeum, Dabo tibi cla 〈◊〉〈◊〉. Atque hoc est 〈◊〉〈◊〉 verissimum; nam & 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae pertinet, Christum in persona Petri 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae daturum se claves regni caelorum. Dixit igitar 〈◊〉〈◊〉: 〈◊〉〈◊〉 tibi claves: At non dixit: Dabo tibi soli. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est se daturum, diximus supra quando & 〈◊〉〈◊〉. Dedisse post resurrectionem suam, discimus ex 〈◊〉〈◊〉: ac 〈◊〉〈◊〉 quidem Petro, non autem 〈◊〉〈◊〉, sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 una congregatis. Verba vero 〈◊〉〈◊〉 sunt: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Pater, ego mitto vos. Quorum 〈◊〉〈◊〉 pec∣cata, 〈◊〉〈◊〉 cis. Quod igitur promiserat Petro 〈◊〉〈◊〉 se, dedit omnibus Apostolis, atque ita Petro. Atque hoc 〈◊〉〈◊〉 verbis concludit. Cyprianus, dicens; Petestas ergo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Apostolis data est, & 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3544

  〈◊〉〈◊〉. 18.18.
• a 1.3545

  Evangelio in solos, Ar. Lam.
• b 1.3546

  Sanctum: Cujus, Ar.
• * 1.3547

  〈◊〉〈◊〉 22. 22.
• ¶ 1.3548

  Hunc certe Firmilia∣nus minime opinatus est fuisse universalem Ecclesiae pa∣storem, & controversiarum infallibilem judicem; cujus personam & definitionem tam inciviliter tractavit.
• ¶ 1.3549

  Rigaltius ait, Multi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, sed 〈◊〉〈◊〉 esse debet Petra.
• c 1.3550

  Habere confitetur, Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• d 1.3551

  Dicat cis, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• e 1.3552

  Quid aliud agit, Ar. Lam. E∣bor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.3553

  Ex disciplina 〈◊〉〈◊〉 cum haereticis orare prorsus illicitum. Vid. Can Ap. 10. 45. & 46. Antioch. Can. 2. Laodic. 11. Chalced can. 14. Carthag. can. 11. Sextae Synod. can. 72.
• a 1.3554

  Quicunque & ubicunque, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• b 1.3555

  Cetera quoque apud 〈◊〉〈◊〉, justa, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• * 1.3556

  Veritas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.3557

  Apostolis, Lam. NC. 1. Ebor.
• d 1.3558

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Sp. sanctum, Ar. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.3559

  Non de novo aliquid statuen∣tes, sed prius recepta consirmantes.
• * 1.3560

  Apostoli ver∣ba Phil. 1. elucidantur.
• * 1.3561

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.3562

  Codices omnes consen∣tiunt in hac lectione. 〈◊〉〈◊〉 videtur esse, Catechumenos ante baptismum morte interceptos, non irritis vocibus fidei Christianae 〈◊〉〈◊〉 enarrare; & profiteri solenni∣ter divinae gratiae emolumenta, quorum illi interim im∣munes futuri sunt. Sed Dei Opt. Max. indulgentiam, ip∣sis utcunque inselicibus, minime 〈◊〉〈◊〉. Ecclesiae sa∣cramenta sunt foederis cum humano genere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quibus fidem suam Deus, pacti conventi 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 ravit: sed clementissimus ille, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est; & praemia licet ideo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 magis praestat quia voluit. 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, nec ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 rum 〈◊〉〈◊〉; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sumtionis insolentis poenas 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 benigne subvenit, cestantes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 ait, Reponendum hoc loco 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 praecedentis, excidit: ideoque scribendum. 〈◊〉〈◊〉 numero, qui apud nos catechizati quidem sunt, sed 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 obierunt, habentur. Habent, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, emolumentum veritatis & sidei, ad quam relicto 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, etsi consummationem gratiae consecuti non 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Sententia Firmiliani est, eos qui apud 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quidem sunt, sed priusquam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, non tantum didicisse, verum etiam habuisse, 〈◊〉〈◊〉 veritatis & fidei, vitae scilicet aeternae; quamvis 〈◊〉〈◊〉 gratiae consecuti non sint. Consummationem 〈◊〉〈◊〉 sacramentum baptismi, quo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 esse 〈◊〉〈◊〉 & persectionem gratiae 〈◊〉〈◊〉 apud Ecclesiam Christi: quod sacramentum signum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 invisibilis, jam à Christo collatae 〈◊〉〈◊〉 ad 〈◊〉〈◊〉 converso, etsi nondum baptizato. Non indiget 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 amentis, cum sit ipse veritas, & apud ipsum ve∣ritas ipsa. Sed apud homines utitur sacramentis & signis, ur 〈◊〉〈◊〉 & tardiores intellectu homines, corporis sensibus signa corporea percipiant mir 〈◊〉〈◊〉 quae Deus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in∣visibili sua potestate. Signa quidem sunt; sed corum quae conferunt, & exhibendo repraesentant.
• * 1.3563

  Baptisma te∣mere admis∣sum, temer a∣riam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 post se 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3564

  Ut non abluti, communicatione continguant, Ar. I am. Ebor. NC. 1.
• * 1.3565

  〈◊〉〈◊〉.
• b 1.3566

  Dominum Christum, Ar. NC. 1.
• c 1.3567

  Sic Ar. Lam. Ebor. NC. 1. MR. Qui ipsi, Rig.
• ¶ 1.3568

  Supra observavimus in Epist. ad Ja∣nuarium, & Suffrag. 5. concil. Carth. textum hunc 〈◊〉〈◊〉 alibi quam in versione Graeca requiri, nimirum ab∣esse codicibus Hebraeis & vulgato Latino. Habetur ta∣men in Syriaca, Arabica & Armenica interpretatione. Porro non modo laudatur à Nemesiano in sussragio quinto 〈◊〉〈◊〉 Carthaginiensis, & Clemente Alexandri∣no Poedag. l. 3. sed etiam hic à 〈◊〉〈◊〉 Caesariensi agnoscitur. Unde consicere licebit, candem versionem Graecam, etiam illic ubi ab Hebraeo disceditur, ubique terrarum 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3569

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3570

  〈◊〉〈◊〉. 19. 5.
• * 1.3571

  Qui 〈◊〉〈◊〉 baptis∣ma pro rato habet, illos à 〈◊〉〈◊〉 avertit.
• * 1.3572

  Quodratio∣num momen∣tis deest, ira & surore so∣let suppleri.
• a 1.3573

  Qui adversus hostes Dei asserit, Lam
• * 1.3574

  〈◊〉〈◊〉 29.22
• ¶ 1.3575

  Nullum anathematis fulmen irritum est: missum in delinquentes, certissimum est 〈◊〉〈◊〉 extremi praejudicium. Si adversus innocentem vibre∣tur, in auctorem redit; siquidem diris immerentem de∣vovens, ipse 〈◊〉〈◊〉 ex 〈◊〉〈◊〉 lege, quam intentabat, 〈◊〉〈◊〉 merctur. Si vero in privatum aliquem hominem sic injurius, tanto cum periculo peccet; quid de isto sentiendum, qui in totas gentes, & plurimas Ecclesias 〈◊〉〈◊〉? Hac temeritate olim deliquit Victor in Pas∣chatis negotio; sed viderint in cadem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, quo jure omnes ubique per terraram 〈◊〉〈◊〉 Eccle∣sias, quae se in corum obsequium non 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 & femel anathemate percellunt; & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, atque altari posito, per 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 felicioribus usibus destinatum, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prorsus immerentes, aeternis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Vid. quae dicta lib de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3576

  Ille maxime 〈◊〉〈◊〉 qut alios im∣merito tan∣quam 〈◊〉〈◊〉 ab∣stinet.
• * 1.3577

  Eph.4.1.
• b 1.3578

  Qui est super omnia, Lam. 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.3579

  〈◊〉〈◊〉, Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• d 1.3580

  Abscindere se à caritatis veritate, Lam. Ebor. NC. 1.
• a 1.3581

  Exigamus, Ar. Lam. Ebor.
• b 1.3582

  Quam maxima, Ar. Lam.
• * 1.3583

  〈◊〉〈◊〉 objectioni; quod cum u∣num ubique sit baptisma, pariter ubi∣que ratum esse debet.
• * 1.3584

  Eph.4.5.
• ¶ 1.3585

  Rigaltius ait, Hinc manisestum 〈◊〉〈◊〉 adeo infestum fuisse Cypriano ut diceret 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pseudo-christum, & pseudo-apostolum, & dolosum 〈◊〉〈◊〉. Quae tamen omnia, ex Firmiliani sententia, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 audire deberet. Ita qui convitiis certant, nunquam ab adversario vincuntur. Utcunque ad male∣dicta de novo invenienda desit ingenium; praesto semper eritingesta ingesta retorquere, & qui contumeliam repetit, pa∣riter facit.
• * 1.3586

  〈◊〉〈◊〉.24.24.
• * 1.3587

  〈◊〉〈◊〉.11.13.
• c 1.3588

  Ei non immerito objici de berent, Ar. Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.3589

  Horum omnium Episcoporum Numida∣rum nomina, in synodo Carthaginiensi comparent. Ne∣mesiamus à Thubunis dicitur Suffrag, 5. Felix à Bagai 〈◊〉〈◊〉 Suff. 12. ab Amaccura Suff. 33. Alii quidem ibi sunt 〈◊〉〈◊〉 sed qui ab Byzacenam pertinebant, qui non sunt hujus loci. Lucius memoratur Suff. 7. nec non 31. utrique Numidae, alii istius nominis ad Zeugitanam per∣tinent. Litteus occurrit Suff. 82. Polianum habemus Suff. 13. qui à Mileo dicitur. Suff. 78. Victorem ab Octa∣vo Numidam exhibet; alter à Gor non videtur hujus loci. Jader à Midila occurrit Suff. 45. Dativus demum à Badis memoratur Suff. 15. De Nemesiano solo dubita∣ri poterit num Numida fuerit, an Maurus; nisi 〈◊〉〈◊〉 Tubunia occurrat in 〈◊〉〈◊〉 non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; ut ex collatione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 Imp. & quidem 〈◊〉〈◊〉 Ptolom. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; licet aliter in notis ad Concil Carth. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Episcopi ad tres fodinas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 triplicicorum responso apparet; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sit 〈◊〉〈◊〉 Metallum Epist. 78. 〈◊〉〈◊〉, non 〈◊〉〈◊〉 Littei nomen in responsis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, illum è medio 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3590

  An. 257.
• * 1.3591

  Ad Pamelii num. Epist. LXXVII. In Erasmi l. 3. Ep. 25. Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 deten∣tus excusat se quod Mar∣trres non vi∣sitaverit.
• * 1.3592

  〈…〉〈…〉
• a 1.3593

  Nominis Christi, Pem.
• ¶ 1.3594

  〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 Epistola IV. & IXXXI, excusat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ternini 〈◊〉〈◊〉
• b 1.3595

  Corporeo gressu, NC. 2.
• c 1.3596

  Metallis demoretur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Bod. 2. NC. 1.
• d 1.3597

  Ad Martyrii titulos, Pem. Voss. 2.
• e 1.3598

  Numerant in 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.3599

  Custoditae fidei tenore, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• * 1.3600

  Transversarus.] Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 atque 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. VIII. cap. 6. & x. cap. 11. Catenae, annulis ex quibus constant, ad motum omnem se accommodant; transversaria autem ferramenta compedibus interposita, numellarum instar torquent.
• * 1.3601

  Ad 〈◊〉〈◊〉 poenarum spe∣cies, sustiga∣tionem, 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉, &c. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3602

  Rigaltius ait, Adeo 〈◊〉〈◊〉 non est, ut pro salutis 〈◊〉〈◊〉 sacramento 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3603

  Rigaltius ait, Hoc est, in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui pro peccatoribus pependit in ligno. Sic Paulus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, in Domino 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3604

  Rigaltius ait, Eo sensu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in carne, sacramenta sunt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3605

  Minime necesse est ut ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 damnati essent Confessores; sussicit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 terrae visceribus illa malorum irritamenta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Certe Plinius ait, l. 4. Numidiam nullius rei 〈◊〉〈◊〉 marmoris 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3606

  Ligetur & Christus, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• b 1.3607

  Recursuri, Lam. Bod. 1. NC. 1. Ebor curritur, Pem.
• * 1.3608

  〈◊〉〈◊〉.8.3.
• ¶ 1.3609

  Rigaltius ait, De∣formitate sua horrorem insert spectantibus. Epist.seq.semiton∣sis capitis capillaturam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tonsore capillos. 〈◊〉〈◊〉 ad remos damnati taduntur, ut si fuga elabi 〈◊〉〈◊〉, possint dignosci & 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.3610

  Tetra à gentilibus, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.3611

  〈…〉〈…〉.
• * 1.3612

  Solatue mar∣tyres quod os∣serendi sa∣cultas 〈◊〉〈◊〉 sit erepta.
• ¶ 1.3613

  Martyribus in Deciana 〈◊〉〈◊〉 utcunque duriter habitis beneficium hoc non denegratum. Vid. Ep. 9.
• * 1.3614

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.3615

  Rom. 12. 1
• a 1.3616

  Voluntas ejus, Lam.
• b 1.3617

  Bona & beneplacens, Lam. NC. 1. Ebor.
• c 1.3618

  Pro 〈◊〉〈◊〉 Lam Ebor. Bod. 1, 2. NC. 2.
• * 1.3619

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.3620

  Domino de omnibus, Voss. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• e 1.3621

  〈◊〉〈◊〉 sanctorum, Lam. Ebor. Bod. 1.
• f 1.3622

  Libenter & propere, NC. 2.
• * 1.3623

  Deus remu∣nerat quod ipse 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.3624

  Bonitatis 〈◊〉〈◊〉 Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• h 1.3625

  Remunerans in bonis, Lam. Bod. 2. NC. 1. Ebor.
• * 1.3626

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.3627

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alibi actum.
• * 1.3628

  〈◊〉〈◊〉
• i 1.3629

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1, 2. Lam. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.3630

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.3631

  〈◊〉〈◊〉 13.8.
• ¶ 1.3632

  De centenario Martyrum, 〈◊〉〈◊〉 virginum proventu, in lib. de habitu Virgin. 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3633

  Gloria gemina, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• * 1.3634

  〈◊〉〈◊〉 inter poenas & 〈◊〉〈◊〉 gaudia.
• ¶ 1.3635

  Huic statui 〈◊〉〈◊〉 de Lapsis, ad veniam stare. Porro saepius 〈◊〉〈◊〉, ex veteris Ecclesiae sententia, martyres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, non expectato die judicii consummari. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dicit, paratos omnes ad 〈◊〉〈◊〉 & coelestemglo∣riam: Nimirum ad martyrium.
• b 1.3636

  Corde regnantem scire, Lam. Bod. 2. Ebor.
• c 1.3637

  Et etiam, Voss. 2.
• ¶ 1.3638

  Quae fortassis sub 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 sole;graviores iis, quae ad metalla damnati & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 viscera defossi, sentiunt.
• * 1.3639

  〈◊〉〈◊〉 8.18.
• ¶ 1.3640

  In causa 〈◊〉〈◊〉 haere ticorum, cum Cypriano in Concilio 〈◊〉〈◊〉 hos Numi∣dos, supra observatum est.
• * 1.3641

  Ad credulitatem accedere.] Rigaltius ait, Ad fidem Chri∣stianam.
• * 1.3642

  Ad 〈◊〉〈◊〉 num. Ep. LXXVIII. In Erasm. Edit. deest. In Manut. l. 5. Ep. 10. Martyres su∣pradicti gra∣tis animis 〈◊〉〈◊〉 debitis laudi∣bus prosequ∣untur.
• * 1.3643

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.3644

  Rigaltius ait, Sacrarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, mysteria, difficultates, sensus abditos: 〈◊〉〈◊〉 & occulta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.3645

  Fidem, Voss. 2.
• b 1.3646

  Etenim omnibus, NC. 2.
• c 1.3647

  Cadaveris ipsius publici 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Lin. NC. 2.
• d 1.3648

  Loco morari, Lin. NC. 2.
• e 1.3649

  Semitonsis capitibus, Lin.
• f 1.3650

  Nari∣busetiam flagrantibus, Voss. 2.
• g 1.3651

  Odorem fumi discussisti, Pem. NC. 2. Voss. 2.
• h 1.3652

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Herennianum hypodiaconos, Lin. NC. 2.
• i 1.3653

  Maximum & Augustalem, 〈◊〉〈◊〉. NC. 2.
• k 1.3654

  〈◊〉〈◊〉 mandasti, Pem.
• ¶ 1.3655

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 terutrum 〈◊〉〈◊〉. Supra, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.3656

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.3657

  Ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ep. LXXIX. In Erasm. Edit. l. 3. Ep. 7. Martyres superadicti subsidium•• à Cypriano transmissum agnoscunt.
• a 1.3658

  In congressione, Ar. & ad congressionem. Lam. Bod. 2.
• b 1.3659

  Maximum, Amantium. Ar. Bod. 1. Voss. 2.
• c 1.3660

  Recepimus, Bod. 2. NC. 2. Voss. 2. Lam. Ebor. Lin.
• d 1.3661

  Exercitati, Ab. NC. 1.
• e 1.3662

  Tribuisti, Bod. 2. NC. 1. Ebor.
• f 1.3663

  Inde eandem nobis communicasti demonstra∣tionem, scilicet individuae caritatis, Ar. Voss. 2. Lin. Bod. 1, 2, 3. demonstrasti sclicet in∣dividuam, Pem.
• g 1.3664

  Sic Lin. NC. 2. Tuarum, Imp.
• * 1.3665

  Eph 4.3.
• ¶ 1.3666

  Rigaltus ait, Latitudinem 〈◊〉〈◊〉 dicit de pectore viri sancti, quod esse solet in Dei Laudes 〈◊〉〈◊〉 operationes foecundum & magnificum.
• h 1.3667

  Quas patimur, Lin. NC. 2.
• i 1.3668

  Ad prophetiam, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• k 1.3669

  Hoc tamen, Ar. tantum, Bod. 2.
• l 1.3670

  Ita nunc, Bod. 3.
• m 1.3671

  Sacrificium vestrum, Lin. NC. 2.
• ¶ 1.3672

  De quo mentio habetur in superiore Epistola, & fortasse in libris Quirino inscriptis.
• ¶ 1.3673

  Creatura seu animali mundo. Pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legisse videtur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.3674

  Gen 8.20.
• n 1.3675

  Respiciet & delectabitur, Ver.
• ¶ 1.3676

  Rigaltus ait, Epist. seq Es∣crit in tempore respectus illorum
• o 1.3677

  Red∣dens, Lin. NC. 2.
• a 1.3678

  Quas ad Cyrinum feci, Ver.
• b 1.3679

  Praecipias: vale, Ben. Voss. 2. Bod. 1.
• c 1.3680

  Sic I am. Bod. 1, 2. Ebor. Lin. NC. 1, 2. Victorium, Herennianum, Imp.
• * 1.3681

  Ad Pamelii num. Ep. LXXX. In Erasm. Edit. deest. In 〈◊〉〈◊〉. l. 5. Ep. 11. Martyres supradicti subsidium à Cypriano transmissum grati agnos∣cunt.
• * 1.3682

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.3683

  Rigaltius ait, Pecuniae summam quam de suo quisque contulerat: vel quam de propria sua quantitate Cyprianus submiserat. Observavimus ad praced. Epistolas.
• d 1.3684

  Quas misisti, Lam. 〈◊〉〈◊〉. Ebor. NC. 1, 2.
• e 1.3685

  Dignatus es tuis, Lam. Bod. 1, 2. NC. 1. Ebor.
• f 1.3686

  Filios tuos, Lin. NC. 2.
• g 1.3687

  Sic Pem. Valere. Iader subscripsi, Imp.
• ¶ 1.3688

  Haec lectio omnino admittenda videtur; nam ut Felix qui primus in Epistolae fronte comparet, omnino in ejusdem calce praetercatur, ab usu communi alienum est. Quinimo ut mentio reliquorum 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 aut subscripserant aut legerant: illo quod 〈◊〉〈◊〉 omisso, minime accommodum videtur. Quis sit 〈◊〉〈◊〉 anus quem Polianus Episcopus Dominum appellet 〈◊〉〈◊〉 promtum est conjicere. Salutationis formula satis 〈◊〉〈◊〉 est ut quis Dominus frater dicatur. Vid. Ep.77. & alibi.
• h 1.3689

  Dominum meum saluto, Lam. Ebor. NC. 1, 2. Lin. Bod. 2.
• * 1.3690

  An. 258.
• * 1.3691

  〈…〉〈…〉
• * 1.3692

  Ad. Pamelii num. Ep. LXXXII. In Erasm E∣dit. deest. In Manut. l. 5. Ep. 97 De ingruen∣te persecuti∣one Succes∣sum admonet Cyprianus.
• ¶ 1.3693

  Rigaltius ait, Epistola sequenti dicer, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 momento.
• ¶ 1.3694

  Mirabilis haec 〈◊〉〈◊〉 mutatio non videtur silentio praetereunda. Hic est 〈◊〉〈◊〉 Valerianus Imp. de quo Trebellius Pollio refert, No∣khigenere, patre Valerio, Censor antea, & per dignitatum 〈◊〉〈◊〉 gradus suis temporibus ad maximum in terris 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cujus per annos 70. vita laudabilis in eam 〈◊〉〈◊〉 gloriam, ut post omnes honores & magistratus insigniter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sieret: non, ut solet tumultuario populi 〈◊〉〈◊〉 un militum sirepitu, sed jure meritorum, & quasi 〈◊〉〈◊〉 una sententia. Denique si data esset omnibus 〈◊〉〈◊〉 arbitrii quem Imper atorem vellent, alter non 〈◊〉〈◊〉. Et ut sciatur quanta vis in Valeriano meritorum 〈◊〉〈◊〉 poblicorum, ponam senatusconsulta, quibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, quid de illo semper amplissimus or do judicaverit. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Coss. VI. Cal. Novemb. die, cum ob 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Castorum senatus haberetur, ireturque per 〈◊〉〈◊〉 singulorum cui deberet censura deserri, (nam id 〈◊〉〈◊〉 in senatus amplissimi potestate) ubi primum 〈◊〉〈◊〉, quid vobis videtur P. C. de censore deligendo? 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 princeps tunc senatus sententiam rogasset, 〈◊〉〈◊〉: (nam ille in procinctu suo cum Decio agebat) 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dixerunt, interrupto more dicendae sententiae, 〈◊〉〈◊〉 vita censura est. Ille de omnibus judicet qui est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Ille de senatu judicet qui nullum habet crimen. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vita nostra sententiam serat, cui nibil potest objici. 〈◊〉〈◊〉 à prima pueritia Censor fuit. Valerianus in tota vita 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Censor. Prudens Senator, modestus Senator, gravis 〈◊〉〈◊〉. Amicus bonorum, inimicus tyrannorum, hostis 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 vitiorum. Hunc censorem omnes accipimus, hunc 〈◊〉〈◊〉 omnes volumus. Primus genere, nobilis sanguine, 〈◊〉〈◊〉 vita, doctrina clarus, moribus singularis, exemplum 〈◊〉〈◊〉. Que cum essent sapius dicta, addiderunt, Omnes: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 discessum est. Accedit ad laudem viri hujus, quod 〈◊〉〈◊〉 impense faveret, ita ut referente Dionysio 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sed post haec omnia, consiliis Macri∣ani impii hominis & Magi in transversum actus, cum ad oppugnandam Ecclesiam se convertit; Persico bello im∣plicatus, & ab illo ipso Macriano, consiliorum adversus Ecclesiam auctore, proditus; in barbari hostis potesta∣tem venit, ibique miserrimam serviens servitutem, quam∣diu vixit scabelli vicem gessit; ab impotente victore cal∣catus; cui incurvato dorso, & in cervice ejus pede posi∣to, is equum conscensurus se levabat: nec intercessio regnum qui Persae adsistebant; nec metus populi Romani, & filiorum Valeriani qui in imperio succedebant, quid∣quam prosuere; imo prorsus inultus periister, nisi Ode∣natus Palmyrenus, collecto exercitu ferocientis barbari impetum fregisset; & insuper familiae Marciani miseras reliquias, qui ab Aurelio caesus, stirpitus delevisset.
• ¶ 1.3695

  Rigaltius ait, Aliquando dies negandi, hoc est Christo renunciandi, praestitucbatur; ut lib. de Lapsis, cum dies negantibus praestitutus excessit.
• a 1.3696

  Et scripti, Ver.
• ¶ 1.3697

  Lectio codicis Vero∣nensis quae habet, & scripti; manuducit ad magis proba∣tam, adscripti. Satis notum est ex juris Caesarei scriptoribus qualem servirent servitutem, adscriptitii glebae.
• ¶ 1.3698

  Rigaltius ait, Ora∣tionem hic vocat, quod supra rescripsisse Caesarem dixit. Cete∣rum Imperator oratione in senatu habita auctor erat Senatui censendi, quod tum è republica esse videbatur. 〈◊〉〈◊〉 est illa Antonini de donationibus inter virum & 〈◊〉〈◊〉 oratio, quae ab Ulpiano refertur. Quaecunque cum oraculi praero∣gativa, in senatu olim ab Imperatoribus erant proposita, tanquam reipublicae in commodum cessura; Orationes dicebantur: inde omnes constitutiones inscriptae ad Se. natum, Orationes principum dicebantur. Ita lege Theo∣dosii & Valentis ad Senatum dicitur. Hac or atione sanci∣mus, ut pater etiam insantis siliis successionem, sive ille matre ejus mortente, adeundae haereditatis; vel petendae bonorum pos∣sessionis suerit executus officium, sive ista neglexerit, morienti silio insanti, in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ambiguitate succedat.
• ¶ 1.3699

  Area nimirum ubi cum plebe Christiana ad cultum Dei solennem convenerat, Imperatore Vale∣riano nequicquam vetante; unde in terrorem majorem incutiendum, ibidem in illum 〈◊〉〈◊〉. Mar∣ty rologium Rom illum in coemeterio Callisti passum refert, ubi etiam Cornelii martyrium memorabatur, nec nec non B. Cypriani; quod ideo factum dicitur, ne sancti praesules qui tempore Decianae persecutionis, vitae sanctimonia, 〈◊〉〈◊〉 robore, & srequentibus epissolis inter se conjuncti, ac codem die coronati sucrant, in loco etiam venerationis 〈◊〉〈◊〉. Verba refero Francisci Mariae Florentinii, in notis ad Martyrolog. Rom.
• a 1.3700

  Quarto, Vat.
• ¶ 1.3701

  Presbyter hic videtur, aut no∣minis alicujus, 〈◊〉〈◊〉 nullo cum additamento desig∣natur. Quae de Felici, Agapeto, Donatiano, Faustino, Praetextato, Laurentio, Epolito, Afra & Militibus 165. addi solent, auctorem aliquem martyrologiis vulgatis fide digniorem desiderant.
• ¶ 1.3702

  Praefecti urbis munus erat illicita collegia coercere; sed hoc nomine á Cypriano omnes alii magistratus videntur intelligi.
• * 1.3703

  In commune disponemus.] 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sedulo inculcat: In commune. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & abhorrebat maximi mali 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dici potest in commune 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vel solus prospicit.
• * 1.3704

  Ad Pamelii num. Epist. LXXXIII. In Erasmi Edit. deest. In Manut. l. 5. Ep. 1. Secessus sui rationem reddit Cy∣prianus.
• ¶ 1.3705

  In iti∣nere ad Itieam Proconsul submisit Frumentarios suos qui apprehenderent Cyprianum: idem redux ad Cartha∣ginum Stratorum opera utebatur. Utrique ad seralia man data ministri opportuni. Unde, pace Rigaltii, satis consi∣stunt, quae hic & in Actis 〈…〉〈…〉 Cypriani quae sertur ab cius 〈…〉〈…〉 ricae dictionis gratiam magis quam 〈…〉〈…〉 gentiam praesert. Adeo, de 〈…〉〈…〉 Epistolis comprehensa, 〈…〉〈…〉 ad martyrium pertineus; 〈…〉〈…〉 perducendumque 〈…〉〈…〉 Carthaginiensibus eriperetur, 〈…〉〈…〉 exoptaret, ut quae pro 〈…〉〈…〉 & scriptis docuerat, etiam 〈…〉〈…〉 Latuit igitur in secessu 〈…〉〈…〉 Epistola. Sed ubi secessum 〈…〉〈…〉 Neque enim tutum illi 〈…〉〈…〉 Pontius Diaconus, qui 〈…〉〈…〉 illi suit; vitam Episcopt sum 〈…〉〈…〉 putet tam 〈◊〉〈◊〉 tamque 〈…〉〈…〉 locum de consilio carissimorum 〈…〉〈…〉 totam hujusce 〈…〉〈…〉 Curubin, co qui 〈…〉〈…〉 nihil ad istum, de quo 〈…〉〈…〉 isse Frumentarios dicendus est, 〈…〉〈…〉 est, migravit. Ceterum siquits in 〈…〉〈…〉 scriptoris sidem aut diligentiam 〈…〉〈…〉 tangi necesse est circa 〈…〉〈…〉 ediderunt. Hunc enim 〈…〉〈…〉 exhibent: hoc tantum, ab 〈…〉〈…〉 〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• * 1.3706

  〈…〉〈…〉
• ¶ 1.3707

  Honori erant Ecclesiis suis 〈◊〉〈◊〉, pariter & ipsi ab iisdem honorandi. Sed pro 〈◊〉〈◊〉 ingenio, quibus nihil mediocre placet, 〈◊〉〈◊〉 sacile in cultum transibat; adeo ut animae sub altari 〈◊〉〈◊〉, altaribus passim admoverentur & Angeli 〈◊〉〈◊〉 martyrio coronati, civitatum suarum 〈◊〉〈◊〉 Angeli deinceps sint habiti. De Cypriano nostro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suorum vindice, memorabilis habetur 〈◊〉〈◊〉 apud Procop. hist. Vandal. l. 2. c. 21. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 De hac Ortho∣doxorum ab Ecclesiis Cypriano dicatis expulsione, agit Victor Vitensis.
• ¶ 1.3708

  Omnibus A∣fricae Ecclesiis jure metropolitico praeerat: inquit enim Ep. 46. Latius dissusa est nostra Provincia; habet 〈◊〉〈◊〉 Nu∣midiam & Mauritanias duas sibi cobaerentes: sed jus Episco∣pale arctiori quodam vinculo innodatum; Episcopi vo∣cibus preces totius Ecclesiae Deo conceptae; ejus itidem verbis confessio solennis instituta: praecipue ergo con∣fessio illa quae sanguine sancita, ab ipso repeti debet. Ita Epistola 60. ait, quod in Cornelio, Ecclesia omnis Romana confessa est.
• ¶ 1.3709

  Rigaltius ait, Hoc est 〈◊〉〈◊〉 consesstone nominis, uempe Christiani. Augussinus con∣tra Epist. Gaud. His sacris literis eruditus B. 〈◊〉〈◊〉. in Consessione dixit: Disciplinam probibere, ne quis se 〈◊〉〈◊〉 serat.
• ¶ 1.3710

  Rigaltius ait, Apud vos, in oculis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sum praepositus à Dco.
• ¶ 1.3711

  Cir∣cumcelliones potius quam martyres dicendi sunt, qui persecutorum furores provocant, & mortem sibi accer sunt. Et quidem temeritas ista infeliciter ut 〈◊〉〈◊〉 cessit. Qui ad certamen ineundum nimis promti, pariter ad detrectandum praecipites fuere; & festinatus isle cur∣sus solum ad lapsum praestruebat gradum. Merito igitur Ecclesia gliscente huic malo 〈◊〉〈◊〉 opposuit; ne prae∣fervidi & superbientes homines, cum privata clade pub∣licam miscerent. Et recte quidem Theologi 〈◊〉〈◊〉, non debere homines absolute à Deo, vel in precibus pe∣tere ut sint Martyres; siquidem talis actus, sine excepti∣one beneplaciti Divini, videbitur fluere potius ex prae∣sumtione aut temeritate, quam ex vera spe, aut side, aut caritate Christiana. Ipsi Patres Eliberitani, imaginibus 〈◊〉〈◊〉 propitii, decreverunt can. 60. St quis idola srege∣rit, & ibidem suerit occisus; quatenus in 〈◊〉〈◊〉 seriptum non est, neque invenitur sub Apostolis unquam sadum, placuit in numero eum non recipt Martyram. Rigaltius ait, Hoc Cy∣prianum in 〈◊〉〈◊〉 dixisse tradit Augustinus, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Et in veteribus Actis: Paterno Proconsuli exquirenti, Cyprianus dixit: Cum disciplina prohibeat, ne quis se ultro osserat, & tuae quoque censurae hoc displiceat; ne osserre se 〈◊〉〈◊〉 possunt, 〈◊〉〈◊〉 à te exquisiti invenientur, scilicet in civitati∣bus suis. Horum itaque Actorum vetustas claro summi viri 〈◊〉〈◊〉 comprobatur. Optandum quidem, ut quae anti∣qua fuisse novimus; utique & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.3712

  Temere profiteri, Vat. 1.
• b 1.3713

  Proconsulis sententia feriat, Vat. 1.
• c 1.3714

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Ver.