Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

EPISTOLA. LXXXVI. Cyprianus Nemesiano ¶ 1.1, Felici, Lucio, alteri Felici, Lit teo, Poliano, Victori, Jaderi, Dativo, Coepiscopis: item Compresbyteris & Diaconibus, & ceteris Fratribus in Metallo constitutis Martyribus Dei Patris omnipotentis & Jesu Christi Domini, & Dei conservatoris nostri, aeternam Salutem.* 1.2

GLORIA quidem vestra poscebat, beatissimi ac 〈◊〉〈◊〉 * 1.3* 1.4 fratres, ut ad conspectum atque ad complexum ve∣strum venire ipse deberem, nisi me quoque ob confessionem a 1.5 nominis relegatum, praesiniti loci termini coercerent ¶ 1.6: sed quo mo∣do possum repraesento me vobis, & ad vos etiam si b 1.7 corpore & grel∣su venire non datur, dilectione tamen & spiritu venio, exprimens h∣teris animum meum, quo in istis virtutibus & laudibus vestris laetus exulto, participem me computans vobis, etsi non passione corpo∣ris, consortio caritatis. An ego possim tacere, & vocem meam si∣lentio premere, cum de carissimis meis tam multa & gloriosa cognos∣cam, quibus vos divina dignatio honoravit: ut ex vobis pars jam martyrii sui consummatione praecesserit, meritorum suorum coronam de Domino receptura; pars adhuc in carcerem claustris, 〈◊〉〈◊〉 in c 1.8 metallis & vinculis demoretur, exhibens per ipsas suppliciorum mo∣ras, corroborandis fratribus & armandis majora documenta; d 1.9 ad meritorum titulos ampliores tormentorum tarditate 〈◊〉〈◊〉, ha∣bitura tot mercedes in coelestibus praemiis, quot nunc dies e 1.10 〈◊〉〈◊〉 in poenis? Quae quidem vobis, fortissimi ac beatissimi fratres, pro merito religionis ac fidei vestrae accidisse non miror, ut vos sic Dominus ad gloriarum sublime fastigium clarificationis suae honore provexerit; qui semper in Ecclesia ejus f 1.11 custodito fidei tenore vigui∣stis, conservantes sirmiter Dominica mandata; in simplicitate inno∣centiam, in caritate concordiam, modestiam in humilitate, diligenti∣am in administratione, vigilantiam in adjuvandis laborantibus, mi∣sericordiam in fovendis pauperibus, in defendenda veritate con∣stantiam, in disciplinae severitate censuram. Ac ne aliquid ad 〈◊〉〈◊〉 bonorum factorum 〈◊〉〈◊〉 in vobis, etiam nunc in 〈◊〉〈◊〉

vocis & passione corporis fratrum mentes ad divina martyria pro∣vocatis, 〈◊〉〈◊〉 vos exhibendo virtutis; ut dum grex pastores suos 〈◊〉〈◊〉, & quod fieri à praepositis cernit, imitatur; paribus obsequi∣orum meritis à Domino coronetur.

* 1.12 Quod autem fustibus caesi 〈◊〉〈◊〉 graviter & 〈◊〉〈◊〉, per ejusmodi * 1.13 poenas initiastis confessionis vestrae religiosa primordia; execranda nobis ista res non est ¶ 1.14. Neque enim ad fustes Christianum corpus expavit, cujus est spes omnis in ligno ¶ 1.15. Sacramentum salutis suae ¶ 1.16 Christi servus agnovit, redemtus ligno ad vitam aeternam, ligno pro∣vectus est ad coronam. Quid vero mirum, si vasa aurea & argentea in metallum, id est, auri & argenti domicilium dati estis, nisi quod nunc metallorum natura conversa est, locaque quae aurum ¶ 1.17 & argen∣tum dare ante consueverant, accipere coeperunt? Imposuerunt quo∣que compedes 〈◊〉〈◊〉 vestris, & membra felicia ac Dei templa in∣famibus vinculis ligaverunt; quasi cum corpore a 1.18 ligetur & Spiritus, aut aurum vestrum ferri contagione maculetur. Dicatis Deo ho∣minibus, & fidem suam religiosa virtute testantibus, ornamenta sunt ista, non vincula; nec Christianorum pedes ad infamiam copulant, sed clarisicant ad coronam. O pedes feliciter vincti, qui non à fa∣bro, sed à Domino resolvuntur. O pedes feliciter vincti, qui itine∣re salutari ad paradisum diriguntur. O pedes in seculo ad praesens ligati, ut sunt semper apud Dominum liberi. O pedes compedibus & transversariis interim cunctabundi, sed celeriter ad Christum glo∣rioso itinere b 1.19 cursuri. Quantum vult hic vel invida crudelitas, vel maligna, nexibus vos suis & vinculis teneat; cito à terris & poenis istis ad coelorum regna venietis. Non fovetur in metallis, lecto & culcitris corpus, sed refrigerio & solatio Christi fovetur. Humi ja∣cent fessa laboribus viscera; sed poena non est cum Christo jacere. Squalent sine balneis, membra situ & sorde deformia; sed spiritaliter intus abluitur, quod foris carnaliter sordidatur. Panis illic exigu∣us; at non in solo pane vivit homo, sed in sermone Dei. Vestis * 1.20 algentibus deest; sed qui Christum induit, & vestitus abundanter & cultus est. Semitonsi capitis capillus horrescit ¶ 1.21, sed cum sit caput viri Christus, qualecunque illud caput deceat necesse est, quod ob Domini nomen insigne est. Omnis ista deformitas dete∣stabilis & c 1.22 tetra gentilibus, quali splendore pensabitur? Secularis haec & brevis poena, quam clari & aeterni honoris mercede mutabitur, cum secundum beati Apostoli vocem, transformaverit Dominus cor∣pus * 1.23 humilitatis nostrae conformatum corpori claritatis suae?

Sed nec in illo, fratres dilectissimi, aliqua potestaut religionis, aut * 1.24

jactura sentiri, quod illic nunc sacerdotibus Dei 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 datur offerendi ¶ 1.25 & celebrandi sacrificia divina. Celebratis imo at∣que offertis sacrificium Deo & pretiosum pariter & gloriosum, & plu∣rimum vobis ad retributionem praemiorum coelestium 〈◊〉〈◊〉; cum scriptura divina loquatur & dicat: Sacrificium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 * 1.26 contribulatus, cor contritum & humiliatum Deus non 〈◊〉〈◊〉 Hoc vos sacrificium Deo offertis, hoc sacrificium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 die ac nocte celebratis, hostiae facti Deo, & vosmetipsos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 immaculatas victimas exhibentes, 〈◊〉〈◊〉 Apostolus adhortatur & di∣cit: Oro ergo vos fratres per misericordiam Dei, ut constituatis * 1.27 corpora vestra hostiam vivam, sanctam, placentem Deo; nec confi∣guremini seculo huic, sed transformamini in renovatione 〈◊〉〈◊〉 ad probandum quae 〈◊〉〈◊〉 a 1.28 voluntas Dei b 1.29 bona & placens, & 〈◊〉〈◊〉 Hoc est enim quod praecipue Deo placeat: hoc est, in quo 〈◊〉〈◊〉 meritis ad promerendam voluntatem Dei opera nostra 〈◊〉〈◊〉: hoc est, quod solum Domino c 1.30 de beneficiis ejus 〈◊〉〈◊〉 & salutaribus fidei ac devotionis nostrae obsequia retribuant, 〈◊〉〈◊〉 in Psalmis & contestante Spiritu sancto: Quid retribuam, inquit. * 1.31. d 1.32 Domino pro omnibus quae tribuit mihi? Calicem salutaris accipi∣am, & nomen Domini invocabo. Pretiosa in conspectu 〈◊〉〈◊〉 e 1.33 mors justorum ejus.

Quis non f 1.34 libenter & promte calicem salutis accipiat? Quis non * 1.35 appetat gaudibundus & laetus, in quo aliquid & ipse Domino suo 〈◊〉〈◊〉? quis non pretiosam in conspectu Domini mortem 〈◊〉〈◊〉 & constanter excipiat; placiturus ejus oculis, qui nos in 〈◊〉〈◊〉 nominis sui desuper spectans, volentes comprobat, adjuvat di∣micantes, vincentes coronat, retributione g 1.36 bonitatis ac pietatis pa∣ternae h 1.37 remunerans in nobis quidquid ipse praestitit, & honorans quod ipse perfecit? Ipsius enim esse quod vincimus, & quod ad maximi certaminis palmam subacto adversario pervenimus, decla∣rat & docet Dominus in Evangelio suo, dicens: Cum autem vos tra∣diderint; * 1.38 nolite cogitare quomodo aut quid loquamini: dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini: non enim vos estis qui lo∣quimini, sed Spiritus patris vestri qui loquitur in vobis. 〈◊〉〈◊〉: Ponite in cordibus vestris non praemeditari excusare ¶ 1.39. Ego 〈◊〉〈◊〉 * 1.40 dabo vobis os & sapientiam, cui non poterunt resistere 〈◊〉〈◊〉 vestri. In quo quidem & credentium magna fiducia est, & culpa gravissima perfidorum; non credere ei qui se opem suam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pollicetur, nec rursus eundem timere qui aeternam 〈◊〉〈◊〉 negantibus comminatur. Quae vos omnia, fortissimi ac 〈◊〉〈◊〉 milites Christi, insinuastis fratribus nostris, i 1.41 implentes 〈◊〉〈◊〉 quod verbis ante docuistis; futuri maximi in regno coelorum, 〈◊〉〈◊〉 Domino & dicente: Qui fecerit & 〈◊〉〈◊〉 docuerit, maximus * 1.42 vocabitur in regno coelorum. Denique exemplum vestrum secuta multiplex plebis portio, confessa est vobiscum pariter, & partiter co∣ronata est; connexa vobis vinculo fortissimae caritatis, & à praepo∣sitis

suis nec carcere, nec metallo separata. Cujus numero nec vir∣gines * 1.43 desunt, quibus ad sexagenarium fructum ¶ 1.44 centenus accessit, quasque ad coelestem coronam a 1.45 gloria geminata provexit. In pue∣ris quoque virtus major aetate, annos suos confessionis laude transcen∣dit, ut martyrii vestri beatum gregem, & sexus & aetas omnis ornaret.

Qui nunc vobis, dilectissimi fratres, conscientiae victricis vigor? * 1.46 quae sublimitas animi? quae in sensu exultantia? qui triumphus in pectore? unumquemque vestrum stare ad promissum Dei praemium ¶ 1.47; de judicii die esse securum; ambulare in metallo, captivo quidem corpore sed b 1.48 corde regnante; scire Christum secum esse praesentem, gaudentem tolerantia servorum suorum, per vestigia & vias suas ad regna aeterna gradientium? Expectatis quotidie laeti profectio∣nis vestrae salutarem diem, & jam jamque de seculo recessuri c 1.49 ad mar∣tyrum munera & domicilia divina properatis; post has mundi tene∣bras ¶ 1.50 visuri candidissimam lucem, & accepturi majorem passionibus omnibus & conflictationibus claritatem, Apostolo contestante & di∣cente: Non sunt condignae passiones hujus temporis, ad superventu∣ram * 1.51 claritatem quae revelabitur in nobis. Plane quia nunc vobis in precibus efficacior sermo est, & ad impetrandum quod in pressuris petitur facilior oratio est: petite 〈◊〉〈◊〉 & rogate, ut confessio∣nem omnium nostrum dignatio divina consummet; ut de istis tene∣bris & laqueis mundi, nos quoque vobiscum integros & gloriosos Deus liberet; ut qui hic caritatis & pacis vinculo copulati, contra haereticorum injurias ¶ 1.52 & pressuras gentilium simul stetimus, pariter in regnis coelestibus gaudeamus. Opto vos, beatissimi ac dilectissimi fratres, in Domino bene valere, & nostri semper & ubique 〈◊〉〈◊〉. Valete.

Notes

• ¶ 1.1

  Horum omnium Episcoporum Numida∣rum nomina, in synodo Carthaginiensi comparent. Ne∣mesiamus à Thubunis dicitur Suffrag, 5. Felix à Bagai 〈◊〉〈◊〉 Suff. 12. ab Amaccura Suff. 33. Alii quidem ibi sunt 〈◊〉〈◊〉 sed qui ab Byzacenam pertinebant, qui non sunt hujus loci. Lucius memoratur Suff. 7. nec non 31. utrique Numidae, alii istius nominis ad Zeugitanam per∣tinent. Litteus occurrit Suff. 82. Polianum habemus Suff. 13. qui à Mileo dicitur. Suff. 78. Victorem ab Octa∣vo Numidam exhibet; alter à Gor non videtur hujus loci. Jader à Midila occurrit Suff. 45. Dativus demum à Badis memoratur Suff. 15. De Nemesiano solo dubita∣ri poterit num Numida fuerit, an Maurus; nisi 〈◊〉〈◊〉 Tubunia occurrat in 〈◊〉〈◊〉 non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; ut ex collatione 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 Imp. & quidem 〈◊〉〈◊〉 Ptolom. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉; licet aliter in notis ad Concil Carth. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Episcopi ad tres fodinas 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 triplicicorum responso apparet; 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sit 〈◊〉〈◊〉 Metallum Epist. 78. 〈◊〉〈◊〉, non 〈◊〉〈◊〉 Littei nomen in responsis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, illum è medio 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.2

  An. 257.
• * 1.3

  Ad Pamelii num. Epist. LXXVII. In Erasmi l. 3. Ep. 25. Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 deten∣tus excusat se quod Mar∣trres non vi∣sitaverit.
• * 1.4

  〈…〉〈…〉
• a 1.5

  Nominis Christi, Pem.
• ¶ 1.6

  〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 Epistola IV. & IXXXI, excusat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ternini 〈◊〉〈◊〉
• b 1.7

  Corporeo gressu, NC. 2.
• c 1.8

  Metallis demoretur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Bod. 2. NC. 1.
• d 1.9

  Ad Martyrii titulos, Pem. Voss. 2.
• e 1.10

  Numerant in 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• f 1.11

  Custoditae fidei tenore, Lam. Bod. 1, 2. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• * 1.12

  Transversarus.] Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 atque 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. VIII. cap. 6. & x. cap. 11. Catenae, annulis ex quibus constant, ad motum omnem se accommodant; transversaria autem ferramenta compedibus interposita, numellarum instar torquent.
• * 1.13

  Ad 〈◊〉〈◊〉 poenarum spe∣cies, sustiga∣tionem, 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉, &c. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.14

  Rigaltius ait, Adeo 〈◊〉〈◊〉 non est, ut pro salutis 〈◊〉〈◊〉 sacramento 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.15

  Rigaltius ait, Hoc est, in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui pro peccatoribus pependit in ligno. Sic Paulus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, in Domino 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.16

  Rigaltius ait, Eo sensu 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in carne, sacramenta sunt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.17

  Minime necesse est ut ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 damnati essent Confessores; sussicit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 terrae visceribus illa malorum irritamenta 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Certe Plinius ait, l. 4. Numidiam nullius rei 〈◊〉〈◊〉 marmoris 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.18

  Ligetur & Christus, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• b 1.19

  Recursuri, Lam. Bod. 1. NC. 1. Ebor curritur, Pem.
• * 1.20

  〈◊〉〈◊〉.8.3.
• ¶ 1.21

  Rigaltius ait, De∣formitate sua horrorem insert spectantibus. Epist.seq.semiton∣sis capitis capillaturam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tonsore capillos. 〈◊〉〈◊〉 ad remos damnati taduntur, ut si fuga elabi 〈◊〉〈◊〉, possint dignosci & 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.22

  Tetra à gentilibus, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.23

  〈…〉〈…〉.
• * 1.24

  Solatue mar∣tyres quod os∣serendi sa∣cultas 〈◊〉〈◊〉 sit erepta.
• ¶ 1.25

  Martyribus in Deciana 〈◊〉〈◊〉 utcunque duriter habitis beneficium hoc non denegratum. Vid. Ep. 9.
• * 1.26

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.27

  Rom. 12. 1
• a 1.28

  Voluntas ejus, Lam.
• b 1.29

  Bona & beneplacens, Lam. NC. 1. Ebor.
• c 1.30

  Pro 〈◊〉〈◊〉 Lam Ebor. Bod. 1, 2. NC. 2.
• * 1.31

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.32

  Domino de omnibus, Voss. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• e 1.33

  〈◊〉〈◊〉 sanctorum, Lam. Ebor. Bod. 1.
• f 1.34

  Libenter & propere, NC. 2.
• * 1.35

  Deus remu∣nerat quod ipse 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.36

  Bonitatis 〈◊〉〈◊〉 Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• h 1.37

  Remunerans in bonis, Lam. Bod. 2. NC. 1. Ebor.
• * 1.38

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.39

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alibi actum.
• * 1.40

  〈◊〉〈◊〉
• i 1.41

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 1, 2. Lam. Ebor. NC. 1, 2.
• * 1.42

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.43

  〈◊〉〈◊〉 13.8.
• ¶ 1.44

  De centenario Martyrum, 〈◊〉〈◊〉 virginum proventu, in lib. de habitu Virgin. 〈◊〉〈◊〉.
• a 1.45

  Gloria gemina, Bod. 1, 2. Lam. Ebor. NC. 1, 2. Lin.
• * 1.46

  〈◊〉〈◊〉 inter poenas & 〈◊〉〈◊〉 gaudia.
• ¶ 1.47

  Huic statui 〈◊〉〈◊〉 de Lapsis, ad veniam stare. Porro saepius 〈◊〉〈◊〉, ex veteris Ecclesiae sententia, martyres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, non expectato die judicii consummari. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dicit, paratos omnes ad 〈◊〉〈◊〉 & coelestemglo∣riam: Nimirum ad martyrium.
• b 1.48

  Corde regnantem scire, Lam. Bod. 2. Ebor.
• c 1.49

  Et etiam, Voss. 2.
• ¶ 1.50

  Quae fortassis sub 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 sole;graviores iis, quae ad metalla damnati & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 viscera defossi, sentiunt.
• * 1.51

  〈◊〉〈◊〉 8.18.
• ¶ 1.52

  In causa 〈◊〉〈◊〉 haere ticorum, cum Cypriano in Concilio 〈◊〉〈◊〉 hos Numi∣dos, supra observatum est.