Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

EPISTOLA LXVIII. Cyprianus Stephano Fratri ¶ 1.1, Salutem.

FAUSTINUS Collega noster Lugduni consistens, frater * 1.2* 1.3 carissime, semel atque iterum mihi scripsit, significans ea, a 1.4 quae jam vobis scio utique nunciata ¶ 1.5 tam ab eo, quam à ceteris co∣episcopis nostris in eadem Provincia constitutis, quod Marcianus Arelate consistens Novatiano sese conjunxerit ¶ 1.6, & à Catholicae Ec∣clesiae unitate atque à corporis nostri & sacerdotii consensione dis∣cesserit, tenens haereticae praesumtionis durissimam pravitatem ¶ 1.7; ut servis Dei poenitentibus & b 1.8 dolentibus & Ecclesiam lacrymis, & gemitu, & dolore pulsantibus, divinae pietatis, & lenitatis paternae solatia & subsidia claudantur, nec ad fovenda vulnera admittantur vulnerati, sed sine spe pacis & communicationis relicti ad luporum rapinam & praedam diaboli projiciantur. Cui rei nostrum est consulere ¶ 1.9 & subvenire ¶ 1.10, frater carissime, qui divinam clementiam

cogitantes, & gubernandae Ecclesiae libram tenentes ¶ 1.11, sic censuram vigoris peccatoribus exhibemus, ut tamen lapsis erigendis, & cu∣randis vulneratis, bonitatis & misericordiae divinae medicinam non denegemus. Qua propter facere te oportet plenissimas literas ¶ 1.12 ad co∣episcopos nostros a 1.13 in Galliis constitutos, ne ultra Marcianum per∣vicacem & superbum, & divinae pietatis ac fraternae salutis inimi∣cum, collegio nostro ¶ 1.14 insultare patiantur, quod necdum videatur à nobis abstentus, qui jam pridem b 1.15 jactat & praedicat ¶ 1.16, quod Novati∣ano studens, & ejus pervicaciam sequens à communicatione c 1.17 se no∣stra segregaverit; cum Novatianus ipse, quem sequitur, olim absten∣tus & hostis Ecclesiae judicatus sit: Et cum ad nos in African lega∣tos misisset, optansad communicationem nostramadmitti, hinc à con∣cilio plurimorum sacerdotum ¶ 1.18 qui praesentes eramus sententiam re∣tulerit; se foris esse coepisse, nec posse à quoquam nostrum sibi com∣municari, qui Episcopo Cornelio in Catholica Ecclesia de Dei judi∣cio & cleri ac plebis suffragio ordinato, profanum altare erigere, & adulteram cathedram collocare, & sacrilega contra verum sacerdo∣tem sacrificia offerre tentaverit. Proinde si resipiscere, & ad sanae mentis consilium redire vellet, ageret poenitentiam & ad Ecclesiam supplex rediret. Quam vanum est, frater carissime, ut, Novatiano nuper retuso ¶ 1.19 & refutato, & per totum orbem à sacerdotibus Dei ab∣stento: nunc adulatores ¶ 1.20 adhuc nobis patiamur illudere, & de ma∣jestate ac dignitate Ecclesiae judicare. Dirigantur in Provinciam ¶ 1.21, & ad plebem Arelatae consistentem à te literae, quibus abstento Mar∣ciano alius in locum ejus substituatur, & grex Christi, qui in hodier∣num ab illo dissipatus & vulneratus contemnitur, colligatur. Suf∣ficiat multos illic ex fratribus nostris annis istis superioribus ¶ 1.22 ex∣cessisse sine pace; vel ceteris subveniatur ¶ 1.23 qui d 1.24 supersunt, qui & diebus ac noctibus ingemiscunt, & divinam ac paternam misericor∣diam deprecantes, solatium nostrae opitulationis ¶ 1.25 exposcunt.

Iccirco enim, frater carissime, copiosum corpus est sacerdo∣tum * 1.26¶ 1.27 concordiae mutuae glutino atque unitatis vinculo copulatum, ut si quis ex collegio nostro haeresin facere, & gregem Christi lacera∣re & vastare tentaverit, subveniant ceteri, & a 1.28 quasi pastores utiles ¶ 1.29 & misericordes, oves Dominicas in gregem colligant. Quid enim si in mari portus aliquis munitionibus suis ruptis infestus & pericu∣losus esse b 1.30 navibus coeperit; nonne navigantes ad alios proximos portus naves suas dirigunt, ubi sit tutus & salutaris introitus & sta∣tio secura? aut si in via stabulum aliquod obsideri & teneri à latro∣nibus coeperit, ut quisquis ingressus fuerit, insidiantium illic 〈◊〉〈◊〉 capiatur; nonne commeantes, hac opinione comperta, staba∣la alia in itinere appetunt tutiora, ubi sint fida hospitia & recepta∣cula commeantibus tuta? Quod nunc esse apud nos debet, 〈◊〉〈◊〉 carissime, ut fratres nostros, qui vitatis Marciani scopulis petunt Ec∣clesiae portus salutares, suscipiamus ad nos promta & benigna hu∣manitate, & stabulum commeantibus praebeamus tale, quale est in Evangelio, quo à latronibus sauciati & vulnerati suscipi & soveri, & * 1.31 tutari ab stabulario possint.

Quae est enim c 1.32 major aut melior cura Praepositorum, quam di∣ligenti * 1.33 sollicitudine & medela salubri fovendis & conservandis ovi∣bus providere? cum Dominus loquatur & dicat: Quod infirma∣tum * 1.34 est, non confortastis: & quod male habuit, non corrobora∣stis: & quod tribulatum est, non consolidastis: & quod erravit, non revocastis: & quod periit, non inquisistis: & dispersae sunt oves meae eo quod non sint pastores, & factae sunt in comesturam omnibus bestiis agri, & non fuit qui inquireret, neque qui revo∣caret. Propterea haec dicit Dominus: Ecce ego super pastores, & inquiram oves meas de manibus eorum, & avertam eos ut non pascant oves meas, & jam non pascent eas, & extraham eas de ore eorum, & pascam eas cum judicio. Cum ergo pastoribus talibus per quos Dominicae oves negliguntur & pereunt sic Dominus com∣minetur; quid nos aliud facere oportet ¶ 1.35, frater carissime, quam colligendis & revocandis Christi ovibus exhibere diligentiam ple∣nam, & curandis lapsorum vulneribus paternae pietatis adhibere medicinam; quando & Dominus in Evangelio moneat & Dicat: Non est opus sanis medicus, sed male habentibus. Nam etsi pasto∣res * 1.36 multi sumus, unum tamen gregem pascimus ¶ 1.37, & oves universas quas Christus sanguine suo & passione quaesivit, colligere & fovere debemus; nec pati supplices & dolentes fratres nostros crudeli∣ter despici, & superba quorundam praesumtione calcari, cum scrip∣tum sit: Ille autem qui contumax est, vir sui jactans, nihil omnino * 1.38 perficiet, qui dilatavit tanquam inferi animam suam: & ejusmodi homines Dominus in Evangelio suo culpet & damnet, dicens: 〈◊〉〈◊〉 * 1.39 qui justificatis vos in conspectu hominum, Deus autem 〈◊〉〈◊〉

corda vestra, quoniam quod excelsum est in hominibus, execra∣tio est in conspectu Dei. Execrabiles & detestabiles dicit esse, qui sibi placeant, qui tumidi & inflati aliquid sibi arroganter assumant. Ex quibus cum Marcianus esse coeperit, & se Novatiano conjungens, adversarius misericordiae & pietatis extiterit: sententiam non di∣cat, sed accipiat; nec sic agat quasi ipse judicaverit de collegio sa∣cerdotum, quando ipse sit ab universis sacerdotibus judicatus. Ser∣vandus est enim antecessorum nostrorum beatorum martyrum Cor∣nelii & Lucii ¶ 1.40 honor gloriosus; quorum memoriam cum nos hono∣remus, multo magis tu, frater carissime, honorificare & servare gra∣vitate & auctoritate tua debes, qui vicarius & a 1.41 successor eorum fa∣ctus es. Illi enim pleni Spiritu Dei & in glorioso martyrio consti∣tuti, dandam esse lapsis pacem censuerunt ¶ 1.42, & poenitentia acta fru∣ctum communicationis & pacis negandum non esse literis suis signa∣verunt, quam rem omnes omnino ubique censuimus. Neque enim poterat esse apud nos sensus diversus, in quibus b 1.43 unus esset Spiritus: & ideo manifestum est eum Spiritus sancti veritatem cum ceteris non tenere, quem videmus diversa sentire. Significa plane nobis quis in locum Marciani ¶ 1.44 Ar elate fuerit substitutus, ut sciamus ad quem fra∣tres nostros dirigere, & cui scribere debeamus. Opto te, frater ca∣rissime, semper bene valere.

Notes

• ¶ 1.1

  〈◊〉〈◊〉 ait, Hanc Epistolam non esse Cypriani, vir optimus & 〈◊〉〈◊〉 Joannes Lonius Theologus Parisiensis edito libello multis rationibus contendit. Una ma ratio, ne quid dissimulem, commovebat, quod Ste∣phano Romanam Ecclesiam regente, disputatio de baptizandis haereticis incaluerat, tanto utrinque inter Carthaginienses & Romanos studio, ut abstentus fuerit ab Stephano Cyprianus. Quo rerum statu, vix credibile videretur, Faustinum ab Ste∣phano favoris aliquid sperasse per Cyprianum, aut Cyprianum epistolam dedisse tam honorificam ad Stephanum, quem tum maxime scriptis atrocibus urgebat. Cujusmodi sane sunt Epistolae complures, & concilii Carthaginiensis praefatio. Verum hujus argumenti vis cum tota pendeat ex circumstantia temporis quo scripsu epistolam Cyprianus, Stephano per quadriennium fere in Episcopatu sedente, satis esse potuit fpatii, quo nondum exarse∣rant animi. Nam & alia Cypriani ad eundem Stephanum ex∣tat epistola, quae bac editione babetur post septuagesimam pri∣ma, non minus civilis & honorifica, scripta scilicet ante illas ad Jubaianum & Pompeium, priusquam signa cecinissent, & priusquam abstinuisset Cyprianum Stephanus. Addimus, hanc epistolam non esse tam invidiosam Stephano, nec tantum illi tribuere quantum Baronius existimat. Nam sunt aliae passim Romanis Episcopis multo faventiores. Adeoque semel hic nota∣bimus quod ubique fere observabitur, Carthaginiensem pro Ro∣mano dicere quae ad propositum dicenti maxime faciant. Sic quandoque magis, quandoque minus intendere: quandoque par∣cius, quandoque liberalius concedere, prout expedit aeconomiae Christianae propitium habere Romanum. Ceterum & stylus & methodus epistolam Cypriano satis adsignant. In quibusdam certe exemplaribus antiquis, ut in Vaticanis & Beneventano, non reperitur, sed habetur in vetustissints Veronensi, & 〈◊〉〈◊〉, & Cambronensi, & in impresso veteri. Nec ullus est ha∣rum Epistolarum codex antiquus, in quo non aliqua desidere∣tur, in quo non sit etiam ordo diversus. De tempore scriptae Epistolae consulantur Annales. Quod ad Epistolam ipsam at∣tinet, fateor inter viginti circiter codices MSS. quos evolvi; me nondum in aliquem incidisse qui hanc contineret: sed hoc aliis etiam Epistolis nonnullis contigit, quarum fidem nemo in dubium vocavit. Porro cum D. Augustinus in lib. 6. de Bapt. cont. Donat. c. 15. Epistolae Cypriani ad Stephanum meminerit, quae prorsus ad quaestionem de baptismo non pertinet; & 〈◊〉〈◊〉 tantum noscantur à Cypriano ad Stephanum scriptae; omnino hanc respexisse Augustinum dicendum est; siquidem altera, 72. nimirum, causam illam expresse tractat.
• * 1.2

  Ad Pamelii num. Ep. LXVII. ad Erasm. l. 3. Epist. 13. Faustini Lugdunensis literis solli∣ciatus Cy∣prianus, Ste∣phanum hor∣tatur ut Marciano A relatensi, No∣vatianarum partium pa∣trono, se op∣ponat.
• * 1.3

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.4

  Quae etiam, Ver. Man.
• ¶ 1.5

  Rigaltius ait, In hac Marciant Episcopi Arelantensis causa, si jus ab∣stinendi sive excommunicandi 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cur Faustinus Episcopus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 longe dissito, semel at que 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, quae jam utique ipse Faustinus & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Episcopi nunciaverant Stephano, 〈◊〉〈◊〉, & 〈◊〉〈◊〉 scoporum principi? Dicendum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 negligentiam Stephani, aut quod magis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quae tunc in Ecclesia vigebat, ut omnes 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 locis, sed praesertim urbium clarissimarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 consulerent Ecclesiae, viderent que ne quid 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Catholica caperet. Itaque super isto 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 facinore, Lugdunensem Episcopum ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dedisse literas, istum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vicissim suas ad Romanum, ut fratrem & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pinquo facilius posset de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.6

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sunt in Epistolis Cypriani, quarum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ribus ecclesiasticis mentio: tum quia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad eos pervenerunt; tum quia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 oppressa, difficilis & infrequens 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sese communicatio. Non propterea tamen 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 haec de Marciano Epistola, quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, qui hactenus editi sunt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Basilidis, nec Martialis, de quibus est 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ulla quoque nunc extat.
• ¶ 1.7

  〈◊〉〈◊〉 ait, Hic proprie stringit in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 respuebant. Quae secta, sive 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 continebat. Proptereaque homines 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 te durissimos dicet. Haec vero forma 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ejusdem esse auctoris utramque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 passim occurrunt, Marcianum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 salutis inimicum, &, fratres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Marcianus pietatis & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & genio proculdubto sunt. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Novatiani disciplinam 〈◊〉〈◊〉 esse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Vide quae hac de re dicta in Epistola 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.8

  Dolentibus Ecclesiam lacrymis, Ver. Man.
• ¶ 1.9

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inquit Cyprianus ad Stephanum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bit, quam tibi, nempe 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.10

  In his 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesias vicinas vertitur; ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pressas, consilio dirigant errantes, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & lapsos, sive laicos, sive de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 munione se segregent. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non minus competunt, quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Marcianum à nobis, hoc est, utroque pariter, 〈◊〉〈◊〉. Quicquid ulterius faciendum manebat, à 〈◊〉〈◊〉 Arelati congregato effici debuit; & Papae literae 〈◊〉〈◊〉 & Cypriani tantum hortatoriae erant, ut plebs & 〈◊〉〈◊〉 in ea consentirent quae ad Ecclesiae profectum 〈◊〉〈◊〉 facerent.
• ¶ 1.11

  Rigaltius ait, Haec 〈◊〉〈◊〉 libra tenebatur à compluribus. Itaque mox dicet: 〈◊〉〈◊〉 literas ad coepiscopos nostros, hoc est, tam tuos 〈◊〉〈◊〉 quam meos.
• ¶ 1.12

  Non quae rerum capita 〈◊〉〈◊〉 perstringunt, & breves dicuntur; sed quae 〈◊〉〈◊〉 totius, de lapsis, statum accurate tractant. Ita in 〈◊〉〈◊〉 & Theod. lege de Naviculariis per 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉; per libellum aditio, & plenaria 〈◊〉〈◊〉
• a 1.13

  In Gallia, Ver.
• ¶ 1.14

  Rigaltius ait, Hoc est, Coepiscoporum, 〈◊〉〈◊〉 & Stephanus includitur.
• b 1.15

  Jactat & praedicat, hostis, Corb.
• ¶ 1.16

  Rigaltius ait, Haec & sequentia, usque ad, & hostis Ecclesiae judieatus, non 〈◊〉〈◊〉 in Corbeiensi; apparent tamen in editione veteri. 〈◊〉〈◊〉 colligitur editionem prodiisse ex alio MS. quo habetur haec 〈◊〉〈◊〉 Epistola inter Epistolas Cypriani.
• c 1.17

  Se sancta, Ver.
• ¶ 1.18

  De his Euseb. l. 6. 〈◊〉〈◊〉. 43. agit; synodum sexaginta Episcoporum fuisse 〈◊〉〈◊〉 Et ex Cornelii literis ad Fabium Antiochenum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 meminit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, illis subjungit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• ¶ 1.19

  Ante triennium, quando mis∣si in Africam, ut Epistola 〈◊〉〈◊〉. dicitur, a Novatiano Max∣imus presbyter, & Augendus diaconus, & Macheus quidam & Longinus.
• ¶ 1.20

  Rigaltius ait, Fautores Novatiani, sequa∣ces, asseclas, qualis erat Marcianus.
• ¶ 1.21

  Regionem Galliae Narbo∣nensis, ibique horteris Arelatenses ut ad Episcopi ele∣ctionem procedant. Hinc Lynceus Annalista, liquido 〈◊〉〈◊〉, tum à Cypriano, tum ab aliis Episcopis cognitam esse au∣ctoritatem Romani Pontisicis. Et Pamelius pariter perspi∣cax, conficit licuisse jam olim Pontisicibus Romanis Episco∣pos justis de causis exocommunicare, imo, 〈◊〉〈◊〉, & novos in corum locum substituere. Felices sane Romanenses; qui illis se tuentur armis, quae corum jugulum petunt. Eo∣dem jure 〈◊〉〈◊〉, ex mandato Cypriani literas istas fu∣isse 〈◊〉〈◊〉; & proinde Ramanensem Carthaginiensi, subjectum.
• ¶ 1.22

  Rigaltius ait, Quod tempus ex∣tendi potest etiam supra Episcopatum Stephani.
• ¶ 1.23

  Saltem corum ratio habita sit, qui nondum è vita excesserunt.
• d 1.24

  Supersunt & diebus, Ver. Man.
• ¶ 1.25

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉, no∣strae; tam suae quam Stephani.
• * 1.26

  Ideo Episco∣porum copio∣sum corpus est, ut si quis harefin exci∣tet, reliqui subventant.
• ¶ 1.27

  Rigaltius ait, Episcopo∣rum corpus in multas Ecclesias concordi numerositate diffusum. Remedium contra haereses ex Cypriani sententia non Pastor universalis & monarcha in Ecclesia; sed corpus Episcoporum.
• a 1.28

  Qua pastores utiles, Ver.
• ¶ 1.29

  Rigaltius ait, Nota phrasis disci∣pulo Tertulliani.
• b 1.30

  Navigantibus, Ver.
• * 1.31

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.32

  Major pastorum, Ver.
• * 1.33

  Cura pastora∣lis ad oves ubique dis∣persas, & ma∣le habentes extenditur.
• * 1.34

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.35

  Rigaltius ait, Etenim comminatur Dominus nobis, non Stephano 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.36

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.37

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 cura non ad te tantum ò Stephane 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 ad nos, qui tibi sumus 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, unitatis vinculo copulatum. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Episcopatum dicit esse unum, 〈◊〉〈◊〉 a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pars tenetur.
• * 1.38

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.39

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.40

  Rigaltius ait, Cyprianus After Cornelium & Lucium, etsi non Carthaginis Episcopos, sed Roma, antecessores suos nuncupat, quasi 〈◊〉〈◊〉 corum suerit. Nimirum, propter unitatem Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 cujus Episcopatus unus est.
• a 1.41

  Successor eis, Ver.
• ¶ 1.42

  Rigaltius ait, In veteri catalogo Episcoporum Ecclesiae Romanae, quem 〈◊〉〈◊〉 Nic. Fabrum Peirescium vidimus, haec de Cornelio & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Cornelius ann. II. M. III. D. X. à cons. 〈◊〉〈◊〉 IV. & Decio II. usque Gallo & Volusiano. Sub 〈◊〉〈◊〉 ejus Novatus extra Ecclesiam ordinavit Novatianum, 〈◊〉〈◊〉 urbe Roma, & Nicostratum in Africa. Hoc facto 〈◊〉〈◊〉, qui se separaverunt à Cornelio, cum Maximo Presbytero 〈◊〉〈◊〉 Moyse fuit, ad Ecclesiam sunt reversi. Post hoc 〈◊〉〈◊〉 expulsus cum gloria dormitionem accepit. Lucius ann. III. M. VIII. D. X. suit temporibus Galli & 〈◊〉〈◊〉 usque Valeriano III. & Gallieno II. Hic exul suit. Et po∣stea nutu Dei incolumis ad Ecclesiam reversus est III. Non. Mar. Cos. SS. Quod hic de Novato dicitur, non aliter potest consistere, nisi quatenus ejus consilio hoc gestm. De reliquis parachronismis consulantur Annales.
• b 1.43

  Unus est Spiritus, Ver.
• ¶ 1.44

  Rigaltius ait, Quam ex aequo 〈◊〉〈◊〉 vivebat Carthaginiensis cum Roma∣no! Nimirum, ut solet inter fratres & collegas. Literas communicatorias ad vicinos Episcopos statim post ele∣ctionem suam ex more vetere, omnes Episcopi miserunt: unde ne ad longe positos Africanos aliquis per dolum subreperet, Cyprianus à Stephano viciniore 〈◊〉〈◊〉; ut de electo à Catholicis, certior fieret.