Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

EPISTOLA. LIX. Cyprianus Cornelio fratri, Salutem.

LEGI literas tuas, frater carissime, quas per Saturum fratrem ¶ 1.1* 1.2* 1.3 nostrum Acoluthum misisti, & dilectionis fraternae, & Eccle∣siasticae * 1.4 disciplinae, & sacerdotalis censurae satis plenas; qui∣bus a 1.5 significasti, Felicissimum hostem Christi, non novum, sed jam pridem ob crimina sua plurima & gravissima abstentum, & non tan∣tum mea ¶ 1.6, sed plurimorum coepiscoporum sententia condemnatum. rejectum b 1.7 à te illic esse c 1.8: & cum venisset stipatus caterva & factione desperatorum, vigore d 1.9 pleno, quo Episcopos agere oportet, pulsum de Ecclesia esse: de qua jam pridem cum sui similibus, Dei majestate, & Christi Domini ¶ 1.10 & judicis nostri severitate, depulsus est, neschis∣matis & dissidii auctor ¶ 1.11, ne pecuniae commissae sibi fraudator, nestu∣prator virginum, ne matrimoniorum multorum depopulator atque corruptor, ultra adhuc sponsam Christi incorruptam, sanctam, pu∣dicam, praesentiae suae dedecore, & impudica atque incesta contagi∣one violaret.

Sed enim lecta alia tua Epistola, frater, quam primis literis sub∣junxisti, * 1.12 satis miratus sum: cum animadvertissem te minis atque ter∣roribus eorum, quivenerant, aliquantum esse commotum; cum te, 〈◊〉〈◊〉 quod scripsisti, aggressi essent, cum summa 〈◊〉〈◊〉 comminantes, quod si literas quas attulerant non accepisses, e 1.13 pub∣lice eas recitarent, & multa turpia ac probrosa, & ore suo digna pro∣ferrent. Quod si ita res est, frater carissime, ut nequissimorumti∣meatur audacia, & quod mali jure, atque aequitate non possunt, te∣meritate ac desperatione perficiant; actum est de Episcopatus vi∣gore, & de Ecclesiae gubernandae sublimi ac divina potestate: nec Christiani ultra aut durare, aut esse jam possumus, si ad hoc ventum est, ut perditorum minas atque insidias pertimescamus. Nam & gentiles, & Judaei minantur, & haeretici, atque omnes quorum pecto∣ra & mentes diabolus obsedit, venenatam rabiem suam quotidie suri∣osa voce testantur; non tamen iccirco cedendum est, f 1.14 aut ideo ad∣versarius & inimjcus major est Christo, quia tantum sibi vendicat, & assumit g 1.15 in seculo. Manere apud nos debet, frater carissime, 〈◊〉〈◊〉 robur immobile; & stabilis atque inconcussa virtus contra omnes in∣cursus, atque impetus oblatrantium fluctuum, velut petrae ¶ 1.16 objacen∣tis fortitudine & mole debet obsistere. Nec interest unde Episcopo aut terror aut periculum veniat, qui terroribus & periculis vivit ob∣noxius, & tamen sit de ipsis terroribus ac periculis gloriosus. Nec enim solas gentilium vel Judaeorum minas cogitare & spectare debe∣mus,

cum videamus ipsum a 1.17 Dominum à fratribus esse detentum, & * 1.18 ab eo, quem inter Apostolos ipse delegerat, proditum: inter initia * 1.19* 1.20 quoque mundi Abel justum non nisi frater occiderit; & Jacob fugi∣entem * 1.21 persequutus sit srater infestus; & b 1.22 Joseph puer venierit ven∣dentibus * 1.23 fratribus: in Evangelio etiam c 1.24 legamus, esse praedictum * 1.25 magis domesticos inimicos futuros, & qui prius copulati sacramento unanimitatis ¶ 1.26 fuerint, ipsos invicem tradituros. Nihil interest quis tradat, aut saeviat, cum Deus d 1.27 tradi permittat quos dispoint coro∣nari e 1.28 Neque enim nobis ignominia est pati à fratribus, quod pas∣sus est Christus: nec illis gloria est facere quod f 1.29 fecerit Judas. Quae autem sui elatio est, quae comminantium tumens & inflata & vana ja∣ctatio; illic absenti minari, cum hic me habeant in potestate praesen∣tem? Convicia eorum, quibus se & vitam suam quotidie lacerant, non timemus; fustes, & lapides, & gladios, quos verbis parricidali∣bus jactitant, non perhorrescimus. Quod in illis est, homicidae sunt apud Deum tales: necare tamen non possunt, nisi eis Dominus ne∣care permiserit. Et cum nobis semel moriendum sit, illi tamen & odio & verbis, & delictis suis quotidie perimunt.

Sed non iccirco, frater carissime, relinquenda est Ecclesiastica * 1.30 disciplina, aut sacerdotalis solvenda censura, quoniam conviciis in∣festamur, aut terroribus 〈◊〉〈◊〉, quando occurrat & moneat scrip∣tura divina dicens: Ille vero qui praesumit & g 1.31 contumax est, vir sui * 1.32 jactans, nihil omnino perficiet, qui dilatavit h 1.33 tanquam infernus ani∣mam suam. Et iterum: Et verba viri peccatoris ne timueritis, * 1.34 quia gloria ejus in stercora erit & i 1.35 in vermes. Hodie extolletur, & cras non invenietur, quoniam conversus est in terram suam, & k 1.36 cogitatio ejus perit. Et iterum: Vidi impium exaltatum, & ex∣tolli * 1.37 super cedros Libani, & transivi, & ecce non suit, & quaesivi eum, & non est inventus locus ejus. Exaltatio, & inflatio, & arro∣gans ac superba jactatio, non de Christi magisterio, qui humilita∣tem docet, sed de Antichristi spiritu nascitur, l 1.38 cui exprobrat per prophetam Dominus, & dicit: Tu autem dixisti in animo tuo: In * 1.39 coelum ascendam, super stellas Dei ponam sedem meam: Sedebo in monte alto super m 1.40 montes altos ¶ 1.41 in aquilonem, ascendam super nubes, ero similis Altissimo. Et addidit dicens: Tu vero ad inferos descendes in fundamenta terrae, & qui videbunt te, mirabuntur su∣per te. Unde & parem talibus poenam scriptura divina loco alio comminatur & dicit: Dies enim Domini Sabaoth super omnem in∣juriosum * 1.42 & superbum, & super omnem elatum & excelsum.

De ore itaque ac de verbis suis unusquisque statim proditur, & * 1.43 utrum Christum in corde suo, an vero Antichristum habeat, loquen∣do detegitur: secundum quod Dominus in Evangelio suo dicit: Progenies viperarum quomodo potestis bona loqui, cum sitis ne∣quam? * 1.44

de abundantia enim cordis a 1.45 os emittit. Bonus homo 〈◊〉〈◊〉 bono b 1.46 thesauro emittit bona, & nequam homo de nequam 〈◊〉〈◊〉 emittit nequam. Unde & dives ille peccator, qui de Lazaro in sinu * 1.47 nu Abrahae posito ¶ 1.48 atque in refrigerio constituto implorat 〈◊〉〈◊〉 cum in tormentis cruciabundus fiammae cremantis c 1.49 ardoribus 〈◊〉〈◊〉, inter omnes corporis partes magis os ejus & lingua Po 〈◊〉〈◊〉 dat; quia plus scilicet lingua sua & ore peccaverat. Nam 〈◊〉〈◊〉 scriptum sit: Neque maledici regnum d 1.50 Dei consequentur; & 〈◊〉〈◊〉 * 1.51 Dominus in Evangelio suo dicat: Qui dixerit sratri suo, fatue * 1.52¶ 1.53: 〈◊〉〈◊〉 * 1.54 & qui dixerit racha ¶ 1.55, e 1.56 reus erit in gehenna ignis; quomodo 〈◊〉〈◊〉 censuram f 1.57 Domini ultoris evadere, qui talia ingerunt 〈◊〉〈◊〉 fratribus sed & sacerdotibus; quibus honor tantus de Dei 〈◊〉〈◊〉 conceditur, ut quisquis sacerdoti ejus & ad tempus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.58 non obtemperaret, statim necaretur? In Deuteronomio 〈◊〉〈◊〉 Dominus Deus, dicens: Et homo quicunque fecerit in 〈◊〉〈◊〉 * 1.59 ut non exaudiat sacerdotem, aut judicem, quicunque fuerit in 〈◊〉〈◊〉 illis, morietur homo ille; & omnis populus cum audierit, time∣bit: & non agent impie etiam nunc. Item ad Samuelem, 〈◊〉〈◊〉 Judaeis sperneretur, Deus dicit: Non te spreverunt, sed me 〈◊〉〈◊〉. * 1.60 Et Dominus quoque in Evangelio: Qui audit vos, 〈◊〉〈◊〉 * 1.61 me audit; qui g 1.62 me audit, & eum qui me misit: & qui rejicit vos, 〈◊〉〈◊〉 rejicit; qui me rejicit, rejicit eum qui me misit. Et cum 〈◊〉〈◊〉 * 1.63 mundasset, Vade, inquit, & demonstra te sacerdotibus. Et h 1.64 cum 〈◊〉〈◊〉 tempore passionis alapam accepisset à servo sacerdotis, cumque 〈◊〉〈◊〉 dixisset: Sic respondes pontifici? adversus pontificem 〈◊〉〈◊〉 * 1.65 contumeliose nihil dixit, nec quidquam de sacerdotis honore de∣traxit, sed innocentiam suam magis asserens & ostendens: Si male, inquit, locutus sum, i 1.66 exprobra de malo ¶ 1.67: si autem bene, quid me caedis? Item in actis Apostolorum. Postmodum beatus Apostolus Pauluscum ei dictum esset: Sic insilis in sacerdotem ¶ 1.68 Dei 〈◊〉〈◊〉 * 1.69 quamvis Domino jam crucifixo, sacrilegi, & impii, & 〈◊〉〈◊〉 esse coepissent; nec jam quidquam de sacerdotali honore & 〈◊〉〈◊〉 retinerent ¶ 1.70: tamen ipsum quamvis inane nomen & umbram quan∣dam sacerdotis cogitans Paulus: k 1.71 Nesciebam, inquit, quia 〈◊〉〈◊〉 est. Scriptum est enim: l 1.72 Principem populi tui non maledices.

Cum haec tanta ac talia, & multa alia exempla praecedant, quibus * 1.73 sacerdotalis auctoritas & potestas de divina dignatione firmatur:

quales putas esse eos, qui sacerdotum hostes & contra Ecclesiam Catholicam rebelles, nec praemonentis Domini comminatione, nec futuri judicii ultione terrentur? Neque enim aliunde haereses a 1.74 obortae sunt, aut nata sunt schismata, b 1.75 quam inde quod sacerdoti Dei non obtemperatur, nec unus in Ecclesia ad tempus sacerdos ¶ 1.76, & ad tempus judex vice Christi cogitatur. Cui si secundum magiste∣ria divina obtemperaret fi aternitas universa, nemo adversum sacer∣dotum Collegium ¶ 1.77 quidquam moveret; nemo post divinum judici∣um, post c 1.78 populi 〈◊〉〈◊〉, post coepiscoporum consensum; judi∣cem se jam non Episcopi, sed Dei ¶ 1.79 faceret: nemo dissidio unitatis, Christi Ecclesiam scinderet; nemo sibi placens ac tumens seorsim foris haeresim novam conderet, d 1.80 nisi si ita est aliquis sacrilegae teme∣ritatis ac perditae mentis, ut putet sine Dei judicio sieri sacerdotem, cum Dominus in Evangelio suo dicat: Nonne duo passeres asse ve∣neunt, * 1.81e 1.82 & neuter eorum cadit in terram fine f 1.83 Patris voluntate? Cum ille nec minima fieri sine voluntate Dei dicat; existimat aliquis summa & magna, aut non sciente, aut non permittente Deo, in Ec∣clesia Dei sieri; & sacerdotes, id est, dispensatores ejus, non de ejus sententia ordinari? Hoc est sidem non habere, qua vivimus; hoc est Deo honorem non dare, cujus nutu & g 1.84 arbitrio regi, & guber∣nari omnia scimus & credimus. Plane Episcopi non de voluntate Dei siunt, h 1.85 qui extra Ecclesiam siunt; i 1.86 sed contra dispositionem & traditionem Evangelii siunt: sicut ipse Dominus in duodecim Prophe∣tis ¶ 1.87 ponit & dicit: k 1.88 Sibimetipsis regem constituerunt, & non per * 1.89 me. Et iterum: Sacrisicia eorum tanquam panis luctus, omnes qui * 1.90 manducant ea, contaminabuntur. Et per Esaiam quoque Spiritus sanctus clamat & dicit: Vae vobis filii desertores, haec dicit Dominus, * 1.91 habuistis l 1.92 consilium & non per me, & fecistis conventionem ¶ 1.93 non per spiritum meum, adjicere peccata super 〈◊〉〈◊〉.

a 1.94 Caeterum (dico enim provocatus, dico dolens, dico 〈◊〉〈◊〉 quando Episcopus in locum defuncti substituitur, quando populi 〈◊〉〈◊〉 * 1.95 suffragio in pace ¶ 1.96 deligitur, quando Dei auxilio in Persecu∣tione protegitur; Collegis omnibus fideliter junctus; plebi 〈◊〉〈◊〉 Episcopatu quadriennio ¶ 1.97 jam probatus, in quiete serviens discipli∣nae; in tempestate proscriptus, applicito & adjuncto Episcopatus 〈◊〉〈◊〉 nomine; toties ad leonem petitus ¶ 1.98, in circo, in amphitheatro Domnicae dignationis testimonio honoratus: his ipsis etiam diebus, qui∣bus has ad te literas feci, ob sacrificia, quae edicto proposito celebra∣re populus jubebatur, clamore popularium ad leonem denuo Postu∣latus in circo: cum talis, frater carissime, à quibusdam 〈◊〉〈◊〉 & perditis, & extra Ecclesiam constitutis impugnari videtur, appa∣ret quis impugnet. Non scilicet Christus, qui sacerdotes aut con∣stituit aut protegit; sed ille, qui b 1.99 Christi adversarius, & 〈◊〉〈◊〉 ejus inimicus, c 1.100 ad hoc Ecclesiae Praepositum sua infestatione 〈◊〉〈◊〉, ut gubernatore sublato, atrocius atque violentius circa Eccle∣siae naufragia grassetur. Nec quenquam fidelem & Evangelii memo∣rem, atque Apostoli praemonentis mandata retinentem, movere de∣bet, frater carissime, si quidam in extremis temporibus superbi, & contumaces & sacerdotum Dei hostes, aut de Ecclesia recedunt, 〈◊〉〈◊〉 * 1.101 contra Ecclesiam faciunt, quando tales d 1.102 nunc futuros, & Dominus * 1.103 & Apostoli ejus ante praedixerint. Nec praepositum servum ¶" 〈◊〉〈◊〉 à quibusdam miretur aliquis; quando ipsum Dominum magnalia & mirabilia summa facientem, & virtutes Dei Patris factorum 〈◊〉〈◊〉 testimonio comprobantem, discipuli sui e 1.104 reliquerint ¶ 1.105. Et tamen ille f 1.106 non increpuit recedentes, aut graviter comminatus est, sed ma∣gis conversus ad Apostolos suos dixit: Num quid & vos g 1.107 vultis 〈◊〉〈◊〉 * 1.108? servans scilicet legem, qua homo liberati suae relictus ¶ 1.109, & in 〈◊〉〈◊〉 proprio constitutus, sibimet ipse, vel mortem appetit, velsalutem.

Petrus 〈◊〉〈◊〉, super quem aedificata ab eodem Domino sue∣rat Ecclesia, unus pro omnibus loquens, & Ecclesiae voce respon∣dens, ait: Domine a 1.110 ad quem ibimus? verba vitae aeternae habes, * 1.111 & nos credimus & cognovimus, quoniam tu es filius Dei vivi: Sig∣nificans scilicet & ostendens, eos qui à Christo recesserint, culpa sua perire: Ecclesiam tamen quae in Christum credat, & quae semel id quod cognoverit teneat, nunquam b 1.112 ab eo omnino discedere: & eos esse Ecclesiam, qui in domo Dei permanent: Plantationem vero * 1.113 plantatam à Deo Patre non esse, quos videmus non frumenti stabili∣tate solidari ¶ 1.114, sed tanquam paleas 〈◊〉〈◊〉 inimici spiritu 〈◊〉〈◊〉 de quibus & Joannes in Epistola sua dicit: Ex nobis exierunt, sed * 1.115 non fuerunt ex nobis: si enim fuissent ex nobis, mansissent utique nobiscum. Item Paulus monet nos, cum mali c 1.116 de Ecclesia pere∣unt, non moveri, nec recedentibus perfidis fidem minui: Quid enim, * 1.117 inquit, si exciderunt à fide quidam eorum, nunquid infidelitas illo∣rum fidem Dei evacuavit? absit: est enim Deus verax ¶ 1.118, omnis 〈◊〉〈◊〉 homo mendax.

Quod ad nos attinet, d 1.119 conscientiae convenit, srater 〈◊〉〈◊〉, * 1.120 dare operam, ne quis culpa nostra de Ecclesia pereat. Si autem quis ultro & crimine suo perierit; & poenitentiam agere, atque ad 〈◊〉〈◊〉 redire noluerit, nos in die judicii inculpatos 〈◊〉〈◊〉, qui 〈◊〉〈◊〉 sanitati; illos solos in poenis remansuros, qui noluerint consilii nostri salubritate sanari. Nec movere nos debent convicia 〈◊〉〈◊〉, quo minus à via recta & à certa regula non recedamus, quan∣do & Apostolus instruat dicens: e 1.121 Si hominibus placerem, Christi servus non essem. Interest utrum quis homines promereri, an De∣um cupiat. Si hominibus placetur, Dominus offenditur; si veroid * 1.122 enitimur & elaboramus ut possimus Deo placere, & convicia & ma∣ledicta debemus humana contemnere.

Quod autem tibi de Fortunato isto pseudoepiscopo, à paucis & * 1.123 inverteratis haereticis constituto, non statim scripsi, 〈◊〉〈◊〉 carissime, non ea res erat, quae in notitiam tuam deberet per nos festinato sta∣tim quasi magna aut metuenda perferri; maxime quando & Fortu∣nati nomen jam satis nosses, qui est unus ex quinque Presbyteris jam∣pridem de Ecclesia profugis, f 1.124 & sententia coepiscoporum nostro∣rum, multorum & gravissimorum virorum nuper abstentis, qui super hac re priore anno ¶ 1.125 ad te literas fecerunt: item Felicissimum signi∣ferum seditionis ¶ 1.126 recognosceres, qui & ipse in iisdem coepiscopo∣rum

nostrorum factis ad te pridem literis continetur: qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ab iisistic abstentus, sed abs te illic nuper de Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cum haec in notitia tua esse confiderem, & pro certo haerere 〈◊〉〈◊〉, & disciplinae 〈◊〉〈◊〉 scirem: necessarium non putavi, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 urgenter haereticorum tibi ineptias nunciandas: 〈◊〉〈◊〉 enim ad 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae majestatem pariter, ac dignitatem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quid apud se haereticorum & schismaticorum moliatur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & a 1.127 pars Novatiani Maximum Presbyterum, nuper ad nos à 〈◊〉〈◊〉 legatum missum, atque à nostra communicatione rejectum 〈◊〉〈◊〉 istic sibi fecisse pseudoepiscopum dicitur. Nec tamen de 〈◊〉〈◊〉 scripseram; quando haec omnia contemnantur à 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 tibi proxime nomina Episcoporum istic constitutorum, qui 〈◊〉〈◊〉 & sani in Ecclesia Catholica fratribus praesunt ¶ 1.128. Quod utique 〈◊〉〈◊〉 de omnium nostrorum consilio b 1.129 placuit scribere; ut erroris 〈◊〉〈◊〉 ac perspiciendae veritatis compendium fieret, & 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 legae nostri, quibus scribere, & literas mutuo à quibus vos 〈◊〉〈◊〉 oporteret. Si quis autem praeter hos, quos Epistola nostra 〈◊〉〈◊〉 sumus, scribere vobis auderet, sciretis eum vel sacrificio, 〈◊〉〈◊〉 esse maculatum; vel unum de haereticis, perversum 〈◊〉〈◊〉 & pro∣fanum. Nactus tamen occasionem familiarissimi hominis & 〈◊〉〈◊〉; per Felicianum Acoluthum, quem cum Perseo Collega nostro mi∣seras, inter cetera quae in notitiam tuam perferenda hinc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 de Fortunato isto tibi scripsi. c 1.130 Sed dum istic Felicianus 〈◊〉〈◊〉 noster vel vento retardatur, vel accipiendis aliis Epistolis d 1.131 à 〈◊〉〈◊〉 detinetur, Felicissimo ad vos properante praeventus est. Ita 〈◊〉〈◊〉 semper scelera festinant, quasi contra innocentiam festinatione 〈◊〉〈◊〉 valeant. Per Felicianum autem significavi tibi, frater, venisse 〈◊〉〈◊〉 Privatum veterem haereticum, in Lambesitana colonia an∣te multos fere annos ¶ 1.132 ob multa & gravia delicta nonaginta Episco porum sententia condemnatum; Antecessorum etiam 〈◊〉〈◊〉 quod & vestram conscientiam non latet Fabiani, & Donati ¶ 1.133 〈◊〉〈◊〉 severissime notatum, qui cum causam suam apud nos in 〈◊〉〈◊〉, quod habuimus e 1.134 Idibus Maiis quae proxime fuerunt, agere velle se di∣ceret, nec admissus esset, Fortunatum istum sibi pseudoepiscopum dignum Collegio suo fecit. Venerat etiam cum illo & Felix qui∣dam, quem ipse extra Ecclesiam in haeresi ¶ 1.135, pseudoepiscopum 〈◊〉〈◊〉

constituerat. Sed & Jovinus Maximus comites cum Privato haere∣tico affuerunt, ob nefanda sacrificia & crimina in se probata, senten∣tia novem Episcoporum collegarum nostrorum condemnati, & itera∣to quoque à pluribus nobis, in concilio anno priore abstenti. Cum his autem quatuor junctus est & a 1.136 Repostus Suturnicenis ¶ 1.137, qui non tantuni in persecutione ipse cecidit, sed & maximam partem plebis suae sacrilega b 1.138 persecutione dejecit. Hi quinque cum paucis vel Sacrificatis ¶ 1.139, vel male sibi consciis ¶ 1.140, Fortunatum sibi pseudoepis∣copum cooptarunt, ut criminibus c 1.141 in unum convenientibus talis esset scilicet rector, quales illi qui reguntur. Hincjam & cetera mendacia, frater carissime, potes noscere, d 1.142 quae illic homines despe∣rati, & perditi ventilaverunt, ut cum de sacrificatis vel de haereticis amplius quam quinque pseudoepiscopi non fuerint qui Carthaginem venerint, & Fortunatum sibi dementiae suae socium constituerint; illi tamen, quasi filii diaboli,& mendacio 〈◊〉〈◊〉, ausi sunt, ut scribis, 〈◊〉〈◊〉 vigintiquinque Episcopos affuisse: quod mendacium & 〈◊〉〈◊〉 prius apud fratres nostros jactitabant, dicentes vigintiquinque Epis∣copos de Numidia esse venturos, qui sibi Episcopum sacerent; quo in mendacio suo posteaquam, quinque solis convenientibus nausra∣gis & à nobis abstentis, detecti sunt atque confusi; Roman cum mendaciorum suorum merce navigaverunt ¶ 1.143 quasi veritas post eos navigare non posset, quae mendaces linguas rei certae probatione convinceret. Atque haec est, e 1.144 frater, vera dementia, non cogitare, nec scire, quod mendacia non diu fallant; noctem tamdiu esse f 1.145 quamdiu illucescat dies, clarificata autem die, & sole oborto, luci tenebras & caliginem cedere, & quae grassabantur per noctem latrocinia cessare. Denique si nomina ab eis quaereres, non haberent vel quos fallo nominarent: tanta apud eos etiam malorum penuria est, ut ad illos nec de sacrificatis, nec de haereticis viginti quinque colligi possint. Et tamen ad decipiendas aures simplicium & absentium mendacio numerus inflatur; quasi, etsi verus esset hic numerus, aut ab haereti∣cis Ecclesia, aut ab injustis justitia vincatur, Nec me oporter, fra∣ter carissime, g 1.146 paria nunc cum illis facere, & ea, quae commiserunt atque hucusque committunt meo 〈◊〉〈◊〉 decurrere; cum conside∣randum sit nobis, quid proferre & scribere sacerdotes Dei oporteat, nec tam dolor apud nos debeat, quam pudor loqui; & nevidear provocatus, maledicta potius quam crimina & peccata congerere. Taceo itaque de sraudibus Ecclesiae factis: conjurationes, & adulte∣ria, & varia delictorum genera pratereo: unum illud (in quo non mea, nec hominum, sed Dei causa est) de eorum facinore non puto esse reticendum; quod à primo statim persecutionis die, cum re∣centia

delinquentium facinora ferverent, & sacrificiis nefandis ¶ 1.147 〈◊〉〈◊〉 tantum diaboli altaria, sed adhuc manus ipsae lapsorum atque 〈◊〉〈◊〉 fumarent, communicare cum lapsis & poenitentiae agendae 〈◊〉〈◊〉 non destiterunt.

Clamat Deus: Sacrificans diis eradicabitur, nisi Domino 〈◊〉〈◊〉 * 1.148* 1.149 Et Dominus in Evangelio dicit: Qui me negaverit, negabo 〈◊〉〈◊〉 * 1.150 Et alio loco indignatio & ira divina non tacet, dicens: Illis 〈◊〉〈◊〉 * 1.151 libamina, & illis imposuistis sacrificia: super haec non 〈◊〉〈◊〉 dicit Dominus: Et intercedunt ne rogetur Deus, qui 〈◊〉〈◊〉 ipse testatur. Intercedunt ne exoretur precibus & satisfactionibus Christus, qui negantem se negare profitetur. Nos in ipso Persecu∣tionis tempore de hoc ipso literas misimus, nec auditi sumus. Conci∣lio frequenter acto, non consensione tantum nostra, sed & comminati one decrevimus, ut poenitentiam fratres agerent, ut poenitentiam non agentibus nemo temere pacem daret: & illi contra Deum 〈◊〉〈◊〉, contra sacerdotes Dei impio furore temerarii, de Ecclesia rece∣dentes, & contra Ecclesiam parricidalia arma tollentes, 〈◊〉〈◊〉 (ut opus suum Diaboli a 1.152 malitia consumment) b 1.153 ne vulneratos divi∣na clementia iu Ecclesia sua curet; miserorum poenitentiam men∣daciorum suorum fraude c 1.154 corrumpent, ne Deo indignanti satisfiat: ne Christum Dominum suum, qui Christianus esse vel erubuit ante, vel timuit, postmodum quaerat; ne ad Ecclesiam qui de Ecclesia re∣cesserat, redeat. Datur opera, d 1.155 ne satisfactionibus & lamentati∣onibus justis delicta redimantur, ne vulnera lacrymis abluantur. Pax vera falsae pacis mendacio tollitur, salutaris sinus matris 〈◊〉〈◊〉 e 1.156 intercedente praecluditur, ne de pectore atque ore lapsorum 〈◊〉〈◊〉 & gemitus audiatur. Compelluntur adhuc insuper lapsi, ut linguis atque ore, quo in Capitolio ante deliquerant, sacerdotibus convici∣um faciant; confessores, & virgines ¶ 1.157, & justos quosque sidei laude praecipuos, atque in Ecclesia gloriosos, contumeliis & maledicis vo∣cibus prosequantur. A quibus quidem non tam nostrorum mode∣stia, & humilitas, & pudor caeditur, quam illorum ipsorum spes & vita laceratur. Neque enim qui audit, sed qui facit convicium, miser est: nec qui à fratre vapulat, sed qui fratrem caedit, in lege peccator est, & cum nocentes innocentibus injuriam faciunt, f 1.158 illi pati∣untur injuriam, qui facere se credunt. Denique hinc illis g 1.159 percus∣sa mens, & hebes animus, & sensus alienus est. Ira est Dei non in∣telligere delicta, h 1.160 ne sequatur poenitentia, sicut scriptum est: Et * 1.161 dedit illis Deus spiritum transpunctionis ¶ 1.162; ne revertantur 〈◊〉〈◊〉,

& curentur, & deprecationibus & satisfactionibus justis post peccata sanentur. Paulus Apostolus in Epistola sua ponit & dicit: a 1.163 Dile∣ctum * 1.164 veritatis ¶ 1.165 non habuerunt ut salvi fierent; ac propterea mittet illis Deus operationem erroris ¶ 1.166 ut credant mendacio, ut judicen∣tur omnes qui non crediderunt veritati, sed sibi placent in injustitia. Primus felicitatis gradus est, non delinquere: secundus, delicta cognoscere b 1.167. Illic currit innocentia integra & illibata quae servet, hic succedit medela quae sanet: quod utrumque isti offenso Deo perdiderunt, & ut amissa sit gratia, quae de baptismi sanctificatione percipitur, c 1.168 & non subveniat poenitentia, per quam culpa curatur. An putas, frater, levia esse adversus Deum facinora, parva & modi∣ca delicta, quod per illos non rogatur majestas indignantis Dei? quod non timetur ira & ignis, & dies Domini? quod imminente An∣tichristo, exarmatur fides militantis d 1.169 populi, dum tollitur vigor & timor Christi? Viderint laici hoc quomodo curent; sacerdotibus labor e 1.170 major incumbit in afferenda, & procuranda Dei majestate, ne quid videamur in hac parte negligere; cum admoneat Dominus & dicat: Et nunc praeceptum hoc ad vos est, ô sacerdotes: Si non * 1.171 audieritis, & si non posueritis in corde vestro ut detis honorem no∣mini meo, dicit Dominus; immittam in vos maledictionem, & male∣dicam benedictionem vestram. Honor ergo datur Deo, quando sic Dei majestas & censura contemnitur, ut cum se ille indignari & irasci sacrificantibus dicat, & cum poenas aeternas & supplicia per∣petua comminetur: proponatur à sacrilegis atque dicatur; ne ira cogitetur Dei, ne timeatur judicium Domini, ne pulsetur ad Ecclesi∣am Christi; sed sublata poenitentia, nec ulla exomologesi criminis facta, despectis Episcopis atque calcatis, f 1.172 pax à Presbyteris verbis fallacibus praedicetur; & ne lapsi surgant, aut foris positi ad Eccle∣siam redeant, g 1.173 communicatio à non communicantibus offeratur? Quibus etiam satis non fuit ab Evangelio recessisse, spem lapsis satis∣factionis & poenitentiae sustulisse, fraudibus involutos, vel adulteriis commaculatos, vel sacrificiorum funesta contagione pollutos, ne Deum rogarent, ne in Ecclesia exomologesin criminum facerent, ab omni & sensu & fructu poenitentiae h 1.174 removisse; nisi foris sibi ex∣tra Ecclesiam & contra Ecclesiam constituissent conventiculum per∣ditae factionis, cum male sibi consciorum & Deum rogare ac satisface∣re nolentium caterva i 1.175 conflueret. * 1.176

Posta ista adhuc insuper pseudoepiscopo sibi ab haereticis constitu∣to, navigare audent ¶ 1.177; & ad Petri Cathedram, atque ad Ecclesi∣am

principalem ¶ 1.178, unde unitas sacerdotalis exorta est, à 〈◊〉〈◊〉 & profanis literas ferre, nec cogitare eos esse Romanos (〈◊〉〈◊〉 fides, Apostolo praedicante, laudata est ¶ 1.179) ad quos persidia 〈◊〉〈◊〉 non possit accessum. Quae autem causa veniendi & a 1.180 〈◊〉〈◊〉 contra Episcopos factum nunciandi? aut enim 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod fecerunt, & in suo scelere perseverant: aut si displicet & 〈◊〉〈◊〉, sciunt quo revertantur. Nam cum b 1.181 statutum sit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ¶ 1.182 nobis, & aequum sit pariter ac justum, ut uniuscujusque causa 〈◊〉〈◊〉 audiatur, ubi est crimen admissum, & singulis pastoribus portio c 1.183 gregis ¶ 1.184 sit adscripta, quam regat unusquisque & gubernet, ratio∣nem sui actus Domino redditurus; oportet utique eos quibus pra∣sumus non circumcursare, nec Episcoporum concordiam cohaerer∣tem sua subdola & fallaci temeritate collidere, sed agere illic causam suam, d 1.185 ubi & accusatores habere & testes sui criminis possint ¶ 1.186; ni∣si

paucis desperatis & perditis minor videtur esse auctoritas Epis∣coporum in Africa constitutorum ¶ 1.187, qui jam de illis judicaverunt, & eorum conscientiam multis delictorum laqueis vinctam judicii sui nuper gravitate damnarunt. Jam causa eorum cognita est: jam de eis dicta sententia est, nec censurae congruit sacerdotum mobilis at∣que inconstantis animi levitate reprehendi, cum Dominus doceat & dicat: Sit sermo vester, est est, non non. Si eorum, qui de illis * 1.188 priore anno judicaverunt, numerus cum Presbyteris & Diaconis computetur, plures tunc affuerunt judicio & cognitioni, quam sunt iidem isti, qui cum Fortunato nunc videntur esse conjuncti. Scire enim debes, frater carissime, eum posteaquam pseudoepiscopus ab haereticis factus est, jam pene ab omnibus esse desertum. Namque ii, quibus in praeteritum praestigia obtendebantur, & dabantur ver∣ba fallacia, quod simul ad Ecclesiam regressuri dicerentur; postea∣quam viderunt illic pseudoepiscopum factum, frustratos & deceptos se esse didicerunt, & remeant quotidie atque ad Ecclesiam pulsant: nobis tamen, à quibus ratio Domino reddenda est, anxie ponderan∣tibus, & sollicite examinantibus, qui recipi & admitti ad Ecclesiam debeant. Quibusdam enim ita aut crimina sua obsistunt, a 1.189 aut fra∣tres obstinate & sirmiter renituntur ¶ 1.190; ut recipi omnino b 1.191 non pos∣sint, cum scandalo, & periculo plurimorum. Neque enim sic c 1.192 pu∣tamina ¶ 1.193 quaedam colligenda sunt, ut quae integra & suna sunt, vulne∣rentur; nec utilis aut consultus est pastor, qui ita morbidas & con∣tactas oves gregi admiscet, ut gregem totum mali cohaerentis af∣flictatione contaminet d 1.194.

O si posses, frater carissime, istic interesse nobiscum, cum pravi * 1.195 isti & e 1.196 perversi de schismate revertuntur; videres quis mihi labor sit persuadere patientiam fratribus nostris, ut animi dolore sopito recipiendis malis curandisque consentiant. Namque ut gaudent & laetantur, cum tolerabiles & minus culpabiles redeunt: ita contra fremunt & reluctantur, quoties inemendabiles, & potervi, & vel a∣dulteriis, vel sacrificiis contaminati, & post haec adhuc insuper & su∣perbi, sic ad Ecclesiam remeant, ut bona intus ingenia corrumpant. Vix plebi persuadeo, imo extorqueo, ut tales patiantur admitti: & justior factus est fraternitatis dolor, ex eo quod unus atque alius, f 1.197 obnitente plebe, & contradicente, mea tamen facilitate suscepti,

pejores extiterunt, quam prius a 1.198 fuerant, nec fidem poenitentiae ser∣vare potuerunt, quia nec cum vera poenitentia venerant.

De istis vero quid dicam, qui nunc ad te cum Felicissimo omnium * 1.199 criminum reo navigaverunt, legati à Fortunato pseudoepiscopo mis∣si, tam falsas ad te literas afferentes, quam est & ipse, cujus literas ferunt, falsus; quam b 1.200 est ejus peccatorum multiplex conscientia, quam execrabilis vita, quam turpis, ut etsi in Ecclesia essent, 〈◊〉〈◊〉 tales de Ecclesia debuissent? Denique quia conscientiam suam no∣runt, nec nos audent adire, aut ad Ecclesiae limen accedere; sed 〈◊〉〈◊〉 per provinciam circumveniendis fratribus, & spoliandis peter∣rant: & omnibus jam satis noti, atque undique pro suis facinoribus exclusi, iiluc etiam ad vos navigant. Neque enim potest illis frons esse ad nos accedendi, aut apud nos consistendi; cum sint acerbis∣sima & gravissima crimina, quae eis à fratribus ingerantur. Si indi∣cium nostrum voluerint experiri, veniant. Denique si qua illis excu∣satio & defensio potest esse, videamus quem habeant satisfactionis suae sensum, quem afferant poenitentiae fructum: nec Ecclesia istic cuiquam clauditur, nec c 1.201 Episcopus alicui denegatur ¶ 1.202; patientia & facilitas & humanitas nostra venientibus praesto est. Opto omnes in Ecclesiam regredi, opto universos commilitones nostros intra Christi castra, & Dei patris domicilia concludi: remitto omnia. multa dissimulo studio & voto colligendae fraternitatis, etiam quae in Deum commissa sunt, non pleno judicio religionis examino, delictis plusquam oportet remittendis pene ipse delinquo: amplector prom∣ta & plena dilectione cum poenitentia revertentes, peccatum suum satisfactione humili & simplici confitentes.

Si qui autem sunt, qui putant se ad Ecclesiam non precibus, sed * 1.203 minis regredi posse, aut existimant aditum se sibi non lamentationi∣bus, & satisfactionibus, sed terroribus facere; pro certo habeant, contra tales clausam stare Ecclesiam Domini, nec castra Christi in∣victa & fortia, & Domino tuente munita, minis cedere. Sacerdos Dei Evangelium tenens, & Christi praecepta custodiens, occidi po∣test, non potest vinci. Suggerit & subministrat nobis exempla d 1.204 vir∣tutis ac fidei Zacharias antistes Dei, qui cum terreri minis & e 1.205 lapi∣datione non posset, in templo Dei occisus est; clamans & identidem dicens: quod nos quoque contra haereticos clamamus & dicimus: Haec f 1.206 dicit Dominus: Dereliquistis vias Domini, & Dominus g 1.207 re∣linquet * 1.208 vos. Neque enim, quia pauci temerarii & improbi, h 1.209 coe∣lestes & salutares vias Domini i 1.210 derelinquunt, & sancta non agentes à sancto Spiritu deseruntur; ideo & nos divinae traditionis immemo∣res esse debemus, ut majora esse furentium scelera, quam sacerdotum judicia censeamus; aut existimemus plus ad impugnandum 〈◊〉〈◊〉 humana conamina, k 1.211 quam ad protegendum praevalet divina tutela. An ad hoc, frater carissime, deponenda est Catholicae Ec∣clesiae dignitas, & plebis intus positae fidelis atque incorrupta maje∣stas ¶ 1.212, & sacerdotalis quoque auctoritas ac potestas, ut judicare vel∣le

se dicant de Ecclesiae praeposito extra Ecclesiam a 1.213 constituti? de Christiano haeretici? de sano saucii? de integro vulnerati? de stante lapsi? de judice rei? de sacerdote sacrilegi? Quid superest quam ut Ecclesia Capitolio cedat, & recedentibus sacerdotibus, ac b 1.214 Domini altare removentibus, in Cleri nostri sacrum venerandumque consessum, simulacra atque idola cum aris suis transeant, & Novatiano declaman∣di adversum nos atque increpandi largior & plenior materia praeste∣tur; si ii qui sacrificaverunt, & Christum publice negaverunt, non tantum rogari, & sine acta poenitentia admitti; sed adhuc insuper coeperint terroris sui potestate dominari? Si pacem postulant, arma deponant: si satisfaciunt, quid minantur? aut si comminantur, sciant quia à Dei sacerdotibus non timentur: neque enim & Antichristus cum venire coeperit, introibit Ecclesiam quia minatur; aut armis ejus & violentiae ceditur, quia resistentes peremturum se esse prositetur. Armant nos haeretici, dum nos putant sua comminatione terreri, nec in c 1.215 faciem nos dejiciunt, sed magis erigunt & accendunt, dum ipsam pacem persecutione pejorem fratribus faciunt. Et optamus quidem ne quod loquuntur furore, impleant crimine: d 1.216 ne qui verbis persi∣dis & crudelibus peccant, factis quoque delinquant.

Oramus ac deprecamur Deum, quem provocare illi & exacer∣bare * 1.217 non desinunt, ut eorum corda mitescant, ut furore deposi∣to e 1.218 ad sanitatem mentis redeant, ut f 1.219 pectora operta delictorum tenebris, poenitentiae lumen agnoscant; & magis petant fundi pro se preces atque orationes antistitis, quam ipsi fundant sanguinem sacerdotis. Si autem in suo furore permanserint, atque in istis insidiis ac minis suis parricidalibus crudeliter perseveraverint, nul∣lus Dei sacerdos sic infirmus est, sic jacens & abjectus, sic imbe∣cillitate humanae mediocritatis invalidus; qui non contra hostes & impugnatores Dei divinitus erigatur, cujus non humilitas & infirmi∣tas, vigore & robore g 1.220 Domini protegentis animetur. Nostra nihil interest, aut à quo, aut h 1.221 quando perimamur, mortis & sanguinis praemium de Domino recepturi. Illorum flenda & i 1.222 lamentanda concisio est ¶ 1.223, quos sic Diabolus excaecat; ut aeterna gehennae suppli∣cia non cogitantes, Antichristi jam propinquantis adventum conen∣tur imitari. Et quanquam sciam, frater carissime, pro mutua dile∣ctione quam k 1.224 debemus, & exhibemus invicem nobis, florentissimo illic Clero l 1.225 tecum praesidenti, & sanctissimae atque amplissimae plebi legere te semper literas nostras; tamen nunc & admoneo & peto, ut quod alias sponte atque honorifice facis, etiam petente me facias, ut hac Epistola mea lecta, si quod illic contagium venenati sermonis & pestiferae seminationis irrepserat, id omne de fratrum auribus & pectoribus exuatur, & bonorum integra m 1.226 ac sincera dilectio ab om∣nibus haereticae detractionis sordibus repurgetur. Declinent autem

de cetero fortiter, & evitent dilectissimi fratres nostri verba & col∣loquia eorum, quorum sermo ut cancer serpit: sicut Apostolus di∣cit, * 1.227 Corrumpunt ingenia bona confabulationes pessimae. Etiterum: * 1.228 Haereticum hominem post unam correptionem evita, sciens quia per∣versus * 1.229 est a 1.230 hujusmodi, & peccat, & est b 1.231 à semetipso damnatus. Et per Solomonem loquitur Spiritus Sanctus: Perversus, inquit ¶ 1.232, c 1.233 in * 1.234 ore suo portat perditionem, & in labiis suis ignem condit. Item denuo monet dicens: Sepi aures tuas spinis ¶ 1.235, & noli audire lin∣guam * 1.236 nequam. Et iterum: Malus obaudit linguae iniquorum, ju∣stus * 1.237 autem non intendit labiis mendacibus. Quod, quanquam lci∣am illic fraternitatem nostram, vestra scilicet d 1.238 providentia moni∣tam, sed & sua vigilantia satis cautam, nec capi haereticorum venenis posse, nec decipi; tantumque apud illos praevalere magisteria & prae∣cepta divina, quantus illis in Deum timor est; tamen ex abundanti, vel sollicitudo nostra, vel caritas scribere ad vos ista persuasit, ut nulla cum talibus commercia copulentur, nulla cum malis convivia vel colloquia misceantur, simusque ab eis tam separati, quam e 1.239 sunt illi de Ecclesia profugi, quia scriptum est; Si autem & Ecclesiam * 1.240 contemserit, sit tibi tanquam ethnicus & publicanus: & beatus f 1.241 Apostolus non monet tantum, sed & jubet à talibus ut recedatur. Praecipimus, inquit, vobis in nomine Domini Jesu Christi, ut receda∣tis * 1.242 ab omnibus fratribus ambulantibus inordinate, & non secundum traditionem quam acceperunt à nobis. Nulla societas fidei & per∣fidiae potest esse: qui cum Christo g 1.243 non est, qui adversarius Christi est, qui unitati & paci ejus inimicus est, nobiscum non potest cohae∣rere. Si cum precibus & satisfactionibus veniunt, audiantur: Si maledicta & minas ingerunt, respuantur. Opto te, frater carissime, semper bene valere.

Notes

• ¶ 1.1

  Forte idem ille qui Epistola 29. le∣ctor factus ut literas clericales transferret; de quo etiam mentio occurrit. Epist. 32. & 35.
• * 1.2

  Ad Pamelii num, Epist. LV. ad E∣rasm. l. 1. Ep. 3. Cyprianum certiorem fe∣cerat de Fe∣cerat & Fortunati at∣tentatis Ro∣me.
• * 1.3

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.4

  〈◊〉〈◊〉.
• a 1.5

  Significasti te, Pem. Bod. 3.
• ¶ 1.6

  Primo condemnatus jussu Cypriani in recessu, per Caldonium, Herculanum, Victorem & alios. Postea à patribus Africanis in prima post redi∣tum synodo, & deinceps in proxima.
• b 1.7

  A te, & Bod. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1. rejectum & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lic esse.
• c 1.8

  Ab Ecclesia prohibitum, Ver.
• d 1.9

  Pleno quod, Bod. 1.
• ¶ 1.10

  Vid. 1. Cor. 5. 4.
• ¶ 1.11

  〈…〉〈…〉 licet accessit. Quod savore & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 auxit atque promovit.
• * 1.12

  Etiam secun∣dae ejusdem Cornelii Epi∣stolae respon∣detur.
• e 1.13

  Ut publice Bod. 〈◊〉〈◊〉
• f 1.14

  Quia minantur, nec inde, Lin. NC. 2. aut inde, Lam. NC. 1. Ebor.
• g 1.15

  In isto seculo, Bod. 1.
• ¶ 1.16

  Respicit Mat. 〈◊〉〈◊〉 25.
• a 1.17

  Dominum nostrum, Bod. 1.
• * 1.18

  〈◊〉〈◊〉. 3. 21.
• * 1.19

  Mat. 26 14.
• * 1.20

  Gen. 4. 8.
• * 1.21

  Gen. 27. 41.
• b 1.22

  Joseph Aegyptum pervenerit, Lam. Bod. 2. 3. NC. 1. Ebor. Lin. Joseph venandatus sit à fratribus, Bod. 1
• * 1.23

  Gen. 37.23.
• c 1.24

  Legamus, praedictum, Lam. 〈◊〉〈◊〉. NC 2.
• * 1.25

  Mat. 10. 30.
• ¶ 1.26

  Fraternitatis, aut Matrimonii 〈◊〉〈◊〉. Vox sacramenti ad omnia fere significanda, quae 〈◊〉〈◊〉 aliquid designant adhibetur.
• d 1.27

  Tradit, permittit & coronari, Benev. Ver ut & coronari, Voss. 2. Bod. 1.
• e 1.28

  Neque no∣bis, Lam. Ebor. NC. 1. 2. Lin.
• f 1.29

  Fecit Judas, Ver. Lam. Ebor NC. 1.
• * 1.30

  Graviter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.31

  Contumax est, vi∣ribus suis, Bod. 1. Lin. NC. 1.
• * 1.32

  〈◊〉〈◊〉. 2. 5.
• h 1.33

  Tanquam inferi, Lam. Lin. Ebor. NC. 1.
• * 1.34

  〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 2. 62.
• i 1.35

  Ut vermes hodie, Bod. 3.
• k 1.36

  Cogitatio ejus peribit, Bod. 3.
• * 1.37

  〈◊〉〈◊〉. 36. 37.
• l 1.38

  Quem exprobat, Bod 3.
• * 1.39

  〈◊〉〈◊〉. 14. 3.
• m 1.40

  Montes aquilonis, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.41

  Rigaltius ait, Hoc est, in monte 〈…〉〈…〉 Paulus dixit, 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.42

  〈◊〉〈◊〉. 2. 12.
• * 1.43

  Ex verbis quisque pro∣ditur & detegitur.
• * 1.44

  Mat. 12. 34.
• a 1.45

  Os loquitur, Lin.
• b 1.46

  Thesauro cordis, Lin.
• * 1.47

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.48

  Rigaltius ait, Tertullianus ltb. de Idololatria. Sic & Lazarus apud inseros in sinu Abrahae refrigerium consecutus: contra dives in tormento ignis constitutus, alternas malorum & bonorum vices aemula retributione compensant.
• c 1.49

  Ardoribus aduritur Lam Ebor. 〈◊〉〈◊〉 1. Bod. 1. adurebatur, Bod. 1.
• d 1.50

  Dei possidebunt, NC 2. Lin.
• * 1.51

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.52

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.53

  Qui contumelix quod 〈◊〉〈◊〉 dixerit racha alteram addiderit, & fatuum appella∣verit, reus erit in Gehenna: Nam alteri tantum istarum vocum Dominus noster Gehennae poenam interminatus est.
• * 1.54

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.55

  Rigaltius ait, Hesych. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vanus. Virg. Vane Ligur. Ligures autem Nigidio apud Servium insidiosi, sallaces, mendaces.
• e 1.56

  Reus Gehennae, 〈◊〉〈◊〉 2. Bod. 3.
• f 1.57

  Dominicae ultionis, Bod. 3.
• ¶ 1.58

  Rigaltius air, 〈◊〉〈◊〉 ad tempus sacerdos & ad tempus judex.
• * 1.59

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.60

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.61

  〈◊〉〈◊〉
• g 1.62

  Sic, Lam Lin. Bod. 2. audit & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Rigalt.
• * 1.63

  〈◊〉〈◊〉
• h 1.64

  Sic, Lam. Bod. 1. 2. 3. Ebor. Voss. 2. Pem. Lin. NC. 1. 2. MR. Spir. Vet. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alti. eum qui me. Et cum postea tempore passionis, Rigalt.
• * 1.65

  〈◊〉〈◊〉
• i 1.66

  Testificare de malo, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.67

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 exproba, testificare.
• ¶ 1.68

  Rigaltius ait.〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 codice: sic incilas sacerdotem? 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 qui me incilant probris. Hoc verbo utuntur 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Lucretius. De qua re alibi dictum.
• * 1.69

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.70

  Sic Deus ipse ad Eli 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 1 Sam. 2. 30. Qui contemnunt me 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sacerdotalis admisso facinore non deletur. 〈◊〉〈◊〉 9. 27. Sed revera crucisixo Domino 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 proinde Pontisicatus cessabant.
• k 1.71

  Nescicbam; fratres, Pem. NC. 1. 2. Voss. 2. Lam. Bod. 1. 2. 〈◊〉〈◊〉
• l 1.72

  Principem plebis, Lam. Ebor. Lin. Bod. 1. 2.
• * 1.73

  Hareses hinc potissimum ortae, quod sacerdoti Dei non ob∣temperatur.
• a 1.74

  Exortae, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• b 1.75

  Quam quando, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.76

  Rigaltius ait, Hoc est, qui pro 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Vid. Epist. XLII. Alludit emm ad quae de 〈◊〉〈◊〉 & judice Deuteron. XVII. Potest autem illud 〈◊〉〈◊〉, ad tempus sacerdos, sic etiamintelligi, usque dum sistat 〈◊〉〈◊〉 christus Jesus catholicus sacerdos coram Deo Patre. Nam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Hebraeos dicitur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Tertullianus 〈◊〉〈◊〉, catholicum sacerdotem. Et, ad tempus judex, usque 〈◊〉〈◊〉 veniat tdem Christus supremus ille judex vivorum & 〈◊〉〈◊〉. Sic enim supra, hac Epist. dixit: ad tempus hic 〈◊〉〈◊〉. Cornelius Episcopus Romanus Epistola quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 XLVI. ad Cyprianum scribens dixit, unum 〈◊〉〈◊〉 Catholica Ecclesia esse debere. Et Cyprianus ad 〈◊〉〈◊〉 Epist. 〈◊〉〈◊〉. ubi de ordinatione Cornelit adversus 〈◊〉〈◊〉 agit: Quisquis, inquit, post unum qui solus esse 〈◊〉〈◊〉, factus est, non jam secundus ille, sed nullus est. Idem 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus pro seipso ad eundem Cornelium scribens, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unitatem adserit, sict tamen non praejudicet 〈◊〉〈◊〉 Romano. Nam hoc tantum sibi vult, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, que 〈◊〉〈◊〉 illius portio est, unum esse debere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, qui sit Ecclesiae suae sacerdos ad tempus, & 〈◊〉〈◊〉 tempus judex vice Christi. Ecce autem Episcopos aevo jam 〈◊〉〈◊〉 vicarios Christi. Epistola adversus Florentium dicet, 〈◊〉〈◊〉 qui Apostolis vicaria ordinatione succedunt. 〈◊〉〈◊〉 ordinis Perto tribuebat Cyprianus in paritate 〈◊〉〈◊〉 & potestatis; nec alium primatum succesloribus 〈◊〉〈◊〉 tribuere censendus est.
• ¶ 1.77

  Epicopos qui ordinationi affi∣stebant. Populi etiam suffragium in Episcopi designati∣one adhibitum, ut etiam Dei omnipotentis; cujus opem Ecclesia solenni prece implorabat, saepius dictum.
• c 1.78

  Populi suit, Lam. NC. 1. Ebor.
• ¶ 1.79

  〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• d 1.80

  Nisi ita, Lam. Ebor. NC. 1. Lin.
• * 1.81

  Mat 10. 29.
• e 1.82

  Et unus ex illis non cadet, Lan. NC. 2.
• f 1.83

  Patris vestri, Vir.
• g 1.84

  Arbitrio geri, Bod. 1.
• h 1.85

  Sed qui extra, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• i 1.86

  Sed qui contra, Pem. Bod. 1. 3. Lam. Ebor. NC. 1. Lan.
• ¶ 1.87

  Scil. quos minores vocamus, & quorum scripta ab Hebraeis pro uno libro habentur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicto.
• k 1.88

  Sibimetipsi, Lam. Ebor. NC. 1. 2.
• * 1.89

  〈◊〉〈◊〉 8. 4.
• * 1.90

  〈◊〉〈◊〉 9. 4.
• * 1.91

  〈◊〉〈◊〉 30. 1.
• l 1.92

  Consilium non, Bad. 1. 2. Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.93

  LXX. habent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. In Tex∣tu Hebrae est 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 unde par est conjicere interpretes pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 finali 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legisse.
• a 1.94

  Ceterum dico, dico provocatus, Vir.
• * 1.95

  Apologiam pro seipso instituit Cy∣prianus.
• ¶ 1.96

  Rigaltius ait, Ecclesia ab sese & ab imperio tranquilla.
• ¶ 1.97

  Rigaltius ait, Itaque biennio post dicet adversus Florentium: Ecce jam sex annis nec fraternitas babuerit Episcopum. Ex hac vero Episto∣la Chronologi colligunt anno Christi 248. Cyprianum, Mortuo Donato, creatum suisse episcopum Carthaginiensem. Consu∣lantur Annales Cyprianici.
• ¶ 1.98

  Rigaltius ait, Fortissimum telum in adversari∣os stringit, qui sibi de sua, jam quadrienni in Episcopatum or∣dinatione controversiam movebant. Nam & se sub hoc elogio, Cyprianum Christianorum Episcopum, suisse proscriptum, & ad 〈◊〉〈◊〉 petitum, in circo, in amphitbeatro. Sic Dominicae dignationis testimonio honoratum, ut jam de ordinationis suae jure ambigi nequeat. Hoc vero etiam 〈◊〉〈◊〉 at Epist. LXIX. ubi aliquid etiam de formula ipsa proscriptionis recitat: unde discimus, non Episcopatus sui nomen, put a Carthaginiensis, sed ipsius tituli Episcopatus honorem adplicitum & adjunctum su∣isse proscriptionis formulae his verbis: Si quis tenet vel possidet de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Cypriani Episcopi Chritianorum. Ut jam ne∣mo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Caecilium Cyprianum Episcopum suisse 〈◊〉〈◊〉, quando 〈◊〉〈◊〉 ipsum etiam Ethuici proscriberent.
• b 1.99

  Christo adversarius, Bod. 1.
• c 1.100

  Ob 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, Lam. NC. 1. Ebor. Bod. 2.
• * 1.101

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.102

  Jam nunc futuros, Bod. 2.
• * 1.103

  〈◊〉〈◊〉
• e 1.104

  〈…〉〈…〉.
• ¶ 1.105

  Rigaltius ait, Non capientes verba Christi quae sunt aepud 〈◊〉〈◊〉 cap. 6. Caro mea vere est cibus. Etenim accipicbant 〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉.
• f 1.106

  Non increpavit, Voss. 2. Lam.
• g 1.107

  Vultis abire, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.108

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.109

  Rigaltius ait, libertatam disputabant Praedestubatt, 〈◊〉〈◊〉 sub 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 libello, atque ex his Apostolt quidem verbs ad 〈◊〉〈◊〉 Reconciliati sumus Deo, non pe voluntatem 〈…〉〈…〉. Unde sic inferebant: Per praevaricationem 〈◊〉〈◊〉 primi hominibus libertas 〈◊〉〈◊〉. Et 〈◊〉〈◊〉 verbacitant ex eodem Apostolo; non est volentis, 〈◊〉〈◊〉, sed miserentis est Det. Vbi est ego, inquiunt, 〈◊〉〈◊〉 hominis? exclusa est. Quae? quia non omnis qui 〈◊〉〈◊〉, ipe salvetur. Omnis enim homo salvari vult. Sed non 〈◊〉〈◊〉 hominis voluntate. Deinde: Per praevaricationem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 periit ab hominibus. libertas arbitrii. Adversus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 edidit Primasius, & in principio quidem 〈◊〉〈◊〉: Recedant vana argumenta verborum, nihil, habent 〈◊〉〈◊〉, praevaricatio 〈◊〉〈◊〉, praevaricatio delinquentis, & praedestination 〈◊〉〈◊〉; quia peccatum in voluntate transgessois est, 〈◊〉〈◊〉 autem in redemtoris est ordinata virtute, &c. Nemo 〈◊〉〈◊〉, hominem sibi mortem appetere, cum ca de cau∣se querelam sepius interponat clementissimus Deus. Atsalutem sibi appetere dicendi sunt illi homines, qui gratiae paesidiis muni manu essusis non resistunt; siquidem omma possumus in eo qui nos consortat. Philip. 4.13. Vo∣luntas liberata certissime est libea.
• a 1.110

  Ad quem imus, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• * 1.111

  〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉. 68.
• b 1.112

  Ab co 〈◊〉〈◊〉, Lam. Ebor NC. 1.
• * 1.113

  〈◊〉〈◊〉 15. 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.114

  Eadem fere dicuntur in libro de Unitate.
• * 1.115

  〈◊〉〈◊〉 2. 19.
• c 1.116

  De Ecclesia exeunt. Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1.
• * 1.117

  rom. 3.4.
• ¶ 1.118

  Graecus textus per imperativum reddit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• d 1.119

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Lam. NC. 1. Ebor. Bod. 3.
• * 1.120

  〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• e 1.121

  Si hominibus, inquit, Lam. Ebor. NC. 1. placere vellem, Ver.
• * 1.122

  〈◊〉〈◊〉. 1. 10.
• * 1.123

  〈1 paragraph〉〈1 paragraph〉
• f 1.124

  Sed & sententiis, Lam Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.125

  Rigaltius ait, Prior annus 〈◊〉〈◊〉 co sensu 〈◊〉〈◊〉 videtur, quo 〈◊〉〈◊〉 Syri 〈◊〉〈◊〉: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est 〈◊〉〈◊〉 dies.
• ¶ 1.126

  Pamelius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 supra 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est, 〈◊〉〈◊〉 autem tum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, tum setelies 〈◊〉〈◊〉, e quibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, suisse eandem tum quinque presbyterorum tum Novati facti∣onem, aut saltem quum principio diversae essent, postea sibi invi∣cem conjunctas. Porro repetit quod prius dixit, 〈◊〉〈◊〉 ab∣stentum 〈◊〉〈◊〉 etiam à Cornelio. Nimirum 〈◊〉〈◊〉 communio∣ne prohibitum.
• a 1.127

  Parem Novatiani, Ver.
• ¶ 1.128

  Rigaltius ait, Supra, de Ecclesia Romana dixit, Ecclesia Catholicae ma∣jestatem: hic, de Ecclesiis Africanis, dicit simpliciter, Eccle∣siam Catholicam. Etiamsi minime disimulari debeat, hoc sen∣sisse Cyprianum, Ecclesiam in Africa aque ac Romae Catholi∣cam: ut ex aliis passim Epistolis colligitur.
• b 1.129

  Placuit tibi scribere, Bod. 1. 2. 3. Voss. 2.
• c 1.130

  Sed 〈◊〉〈◊〉 Ver.
• d 1.131

  A vobis detinetur, Bod. 3.
• ¶ 1.132

  Rigaltius ait, Dixit Cyprianus, multes sere annos qui jam transacto factoque decennio ibant in vicennium. Primus terminus longi, sive diuturni temporis, decennio comprehenditur. Aristo respondit, à debitore fisci qui solvendo non erat, manumissum, revocari in servitutem debere, nisi diu in libertate fuisset, non minus decennio. L. si quum. parag. Aristo. Qui & à quibus man. lib. non fiant.
• ¶ 1.133

  Rigaltius ait, Exhoc loco, non improbabili conjectura, Baronius Cyprianum in episcopatu Carthaginiensi Donato 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 scilicet Cyprianus ad Cornelium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mentione nonaginta Episcoporum qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lambesitana colonia ante annos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dem quoque Privatum severissime 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 teris Fabiani & Donati. Vt 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 num Cornelii antecessorem nominat, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 cessorem suum nominaverit. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dixerit, antecessorum nostrorum: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ceterum hanc loquendi formam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 dem episcopatu reserri, docebit I 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tecessores suos nuncupat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manos, etsi nunquam praesuerint 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pliciter antecessores suos 〈…〉〈…〉 annis aliquot ante se vixerant 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 aliis in provinciis suncti.
• e 1.134

  Idibus Martiis, Ver.
• ¶ 1.135

  〈◊〉〈◊〉 ipse constituerat, quta ipse in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 clesiam; nempe in haeresi.
• a 1.136

  Repostus Uturnicensis, Lam. Suturgensis, MR. Quaturnicensis, Corb.
• ¶ 1.137

  In nomenclatura hujus urbis, 〈◊〉〈◊〉 qua vix alibi mentio occurrit, cum codices 〈◊〉〈◊〉 putaverim lectionem MS. Lambethani ad verum 〈◊〉〈◊〉 accedere, & Utinunensis, legi debere: 〈◊〉〈◊〉 urbis mentio habetur cap. 123. Collationis 〈◊〉〈◊〉, ubi Octavius Episcopus plebis Utinunensis 〈◊〉〈◊〉.
• b 1.138

  Persecuti∣oneipse defecit, Lin.
• ¶ 1.139

  Rigaltius ait, Idolorum sacrisicio pollutis: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sider Christiana desertoribus.
• ¶ 1.140

  Rigaltius ait, Insra dicet, haereticis. Remam cum mendaciorum suorum merce navigaverunt.
• c 1.141

  In unum consentientibus, Lam. I bor. Pem. Bod. 1. 2. 3. NC, 1. 2. Voss. 2. Foss. Vict.
• d 1.142

  Quae contra nos illic, Bod. 3.
• ¶ 1.143

  Rigaltius ait, Canon vigesimus octavus Cod. Eccles. Afric. Non provocent ad transmarina judicia, sed ad primates sua∣rum provinctarum, aut ad umversale concilium. Ad transma∣rina autem qui putaverit appelandum, à nullo 〈◊〉〈◊〉 Africam ad commumonem 〈◊〉〈◊〉. Transmarina Graeci dixere 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ballamo in can. CVIII. 〈◊〉〈◊〉 Cartha. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Zonaras in can. XXXI. Vide∣atur ettam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Africam ad papam Coelestinum, 〈◊〉〈◊〉 Episcopum.
• e 1.144

  Frater carissime, Bod. 3.
• f 1.145

  Quam∣diu non illucescat, Bod. 3.
• g 1.146

  Pariter, Tbu.
• ¶ 1.147

  Haec schismaticorum impu dentis∣sima noxa; ab Ecclesia pulsi quia cum Lapsis communicarent, Ecclesiam sugillant quia cum lapsis communicat.
• * 1.148

  Intercedunt ne paenitenti∣a agatur, qui sine illa ad communio∣nem admit∣tunt.
• * 1.149

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.150

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.151

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.152

  Malitia consummet, Bod. 1. 2. Vat.
• b 1.153

  Nec vulneratos, Voss. 2. Bod. 1. 2. Lam. 〈◊〉〈◊〉 NC, 2.
• c 1.154

  Corrumpunt, Pem. Lam. Voss. 2. Ebor. Lin. NC. 1. 2.
• d 1.155

  Ne satisfactionibus 〈◊〉〈◊〉 Lam. Bod. 2. Lin. Ebor. NC. 1.
• e 1.156

  Intercedente clauditur, Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• ¶ 1.157

  Rigaltius ait, Hic locus satis indicat honorem habitum in Ecclesia tunc virginitati & continentiae: etst non voto solennibus verbis aut ritibus con∣cepto, hujusce propositi sive status personas obligatas fuisse con∣stet, neque sub ullius coenobii disciplina conclusas. Nam haec post aliquod tempus inventa sunt & instituta. Absit ut in Eccle∣sia Dei ulla sint tempora, ulli homines, à quibus castitati virginali honos non defertur. Sobrii & pii homines id sal∣tem agunt, ne per vota temeraria laqueus injiciatur con∣scientiis; nec perfectionis statum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 los in co imitantur quod nec nubant 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 contrahant, illos etiam imitentur quod 〈◊〉〈◊〉 cadant.
• f 1.158

  〈◊〉〈◊〉 patiuntur injuriam, Lam. Ebor. NC. 1.
• g 1.159

  Perversa mens, Lam. NC. 1. Ebor. Bod. 2.
• h 1.160

  〈◊〉〈◊〉 sequantur poenitentiam, Lin.
• * 1.161

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.162

  Rigaltius ait, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Rom. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 interpretantur, Aquila vertit. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ret eo poculo ebrios in stuporem 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 nutare, sensibus oppressis, non 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quod rectissime observavit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Epistolas Pauli.
• a 1.163

  Delectum, Lam. Ebor. Lin. Voss. 2.
• * 1.164

  Thes 2.10,11,12
• ¶ 1.165

  Dilectionem, in Textu Graeco 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• ¶ 1.166

  Rigaltius ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. ut sunt etiam diabolica miracula, prodigia, porteverta. Pauli locus est Epist. 11. ad Thessal. Theophylactus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ibidem Paulus dix∣erat, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• b 1.167

  Tertius delicta diluere, Vet. Innom.
• c 1.168

  Et non subfit poenitencia, Veron. sumta sit, Benev.
• d 1.169

  Populi Dei, Bod. 3.
• e 1.170

  Major incurrit, Lan. NC. 2.
• * 1.171

  Malac. 2. 1.
• f 1.172

  Pax à non veris, Vir.
• g 1.173

  Sic Bod. 1. Thu. communicatio non communicantibus, Imp.
• h 1.174

  Removisse foris sibi Extra Ecclesiam & contra Ecclesiam constituisse, Voss. 2. Lam. Ebor. NC. 1. 2. Bod. 1. 2. 3. MS.
• i 1.175

  Confluere, Ver.
• * 1.176

  In 〈◊〉〈◊〉 Fortunati, & satellitum e∣jus cumulum accedit quod constituto Pseudoeptsco∣po, ad trans∣marina judi∣cia provoca∣verit.
• ¶ 1.177

  Rigaltius ait, Nullum non movet in schismaticos adversarios suos lapidem. Episcoporum Africae Concilia damnati prov caverant. Itaque laudat Ecclesiam Romanam ad quam illi navigaverant cum libello appellationis. Et Petri cathedram esse dicit, & Ecclesiam principalem, & sa¦cerdotalis unitatis originem, Romanorum fidem, Pauli praei∣catione ac testimonio laudatam. Subinde autem schismaticis persidiae crimen inurit, quo magis faciat invisos Romanis fide praestantibus. Nam & hunc sensum Paulinis verbis accommodat. Ad eos vero persidiam accessum habere ullum non debere, nec posse, ait. Subjicit, appellantes minime esse audiendos, causa semel cognita dictaque sententia. Mox & auctoritatem Epis∣coporum in provincia sua tuetur. Statutum esse omnibus Epis∣copis; sed & aequum esse pariter & justum, ut causa non alibi disceptetur, quam ubi est crimen admissum. Singulis pastoribus Episcopis portionem gregis esse adscriptam, quam regat unus∣quisque, actus sui sive administrationis suae rationem redditu∣rus, non Romae, sed in coelis: non Cornelio, sed Christo. Pul∣cre igitur & prudenter laudato Cornelio, de praedicata Ecclesiae principalis anctoritate, sive praerogativa, negat ullas ejus esse partes in causa Novatiani, peracta jam in Africa coguitione damanati. Locus iste unde mirifica exculpunt monarchiae papalis propugnatores, si contextus ratio & scopus rite perpendatur, longe alio spectare deprehendetur. Ait enim Cyprianus, factiosos istos homines Fortunatum & Felicissimum, licet ipsi inprimis schismatici, non in pari noxa Novatianum & illius sequacesadeunt; sed (pro summa sua impudentia) Cornelium legitimum Ecclesiae Romanae Episcopum,& S. Petri successorem adoriuntur; & ab Ecclesia divisi, non pariter ab ejusdem communi∣one extorres, sed principalem five matricem Ecclesiam (ubi fidelium corpus versatur, & stolonibus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 perpetuo à Cypriano opponitur;) cum legitimo pastore unitam, & proinde illam unde unitas sacerdotalis exorta est, sollicitant: minime cogitantes Romanos, neutiquam ab illis degeneres, quorum fides Apostolo praedicante laudata est; ad quos, magnis experimentis, nimirum Novatiani & deinde Fortunati repulsa, constat; persidi∣am schismaticam non habere posse accessum.
• ¶ 1.178

  〈◊〉〈◊〉 & Catholicam, hoc est, non schismaticam. Rigaltius ait, In urbe prin∣cipali constitutam. Canone 28. Concil. Chalced. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Maxima & antiquissima, & omni∣bus cognita, à gloriosissimis duobus Apostolis Petro & Paulo Romae fundata & constituta Ecclesia. Ad hanc propter 〈◊〉〈◊〉 principalitatem necesse est omnem convenire Eccle∣siam. Irenaei verba sunt lib. 3. adversus haer. cap. 3. Ad∣dit, hoc est, cos qui sunt undique sideles. Nimirum ad ur∣bem imperatricem necesse habent negotiorum expedi∣endorum causa confluere, qui sunt undique fideles. Ro∣mana Ecclesia ita à D. Petro & Paulo fundata dici debet, ut imperium Macedonicum ab Alexandro censetur; cu∣jus revera 〈◊〉〈◊〉 Philippo patri debentur. Constat enim tempore scriptae epistolae ad Romanos, quando in ur∣bem recepta erat Christiana fides, nondum illuc adve∣nisse D. Paulum: quod etiam de D. Petro similiter lo∣cum habere, ex Lactantii libello de mortibus persecuto∣rum, liquido constat.
• ¶ 1.179

  Rigaltius ait, Hieronymus adversus Russinum, Scito Romanam sidem Apostolica voce laudatam, istiusmodi praestigias non recipere. Sic 〈◊〉〈◊〉 fere Latini Patres Pauli ad Roma∣nos verba acceperunt, quasi rectior & sincerior suisset apud Ro∣manos sides: cum hoc tantum dicat Apostolus; Agere se gra∣tias Deo, quod ubique pasim sama sit, etiam Romanos, rerum Dominos, fidem Christianam 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Urbis, quae totius orhis erat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 valde ad sidei Christianae 〈…〉〈…〉 fidem Romanorum Paulo scribente non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 babilem, ostendunt ipsa 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. Quod 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ambrosius proaenuo 〈◊〉〈◊〉. In 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in haec ipsa quidem Pauli quae citantur a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 manorum ait non suisse tunc secundum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ctoribus veritatis. Tamen 〈◊〉〈◊〉 quod ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 posito Christi nomine caeperant 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 stolus, sciens illos posse prosicere. Tum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 erat profectus multorum. Tum certe quia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 poterant credere horum exemplo. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 inferior, quod sieri viderit à potiore. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prooemio libri secundi ad Galatas, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fidem, nisi hanc quam 〈…〉〈…〉 in eis major esset devotio, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 alibi tanto studio & frequentia ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 concurritur? Ubi sic ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Amen reboat, & vacua idolorum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.180

  Pseudoepiscoporum, Lam. Bod. 2.
• b 1.181

  Statutum sit ab omnibus nobis, Voss. 2. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ebor. Bod. 1. 2. NC. 1. 2.
• ¶ 1.182

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 simo canone cavebatur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Hanc regulam Patres 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illibatam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈◊〉〈◊〉 Concilii Africani ad Coelestinum P. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sequentium clericorum improba 〈…〉〈…〉 pellat sanctitas tua: quia & nulla 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 derogatum est Africanae, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gradus clericos, sive ipsos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 apertissime commiserunt. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 unt, quaecunqué negotia in 〈…〉〈…〉: nec unicuique provinciae, provinciae, gratiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 turam.
• c 1.183

  Gregis sit commissa, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• ¶ 1.184

  Rigaltius ait, cujus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in solidum pars & portio tenetur, ut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Eccles.
• d 1.185

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 satores, Lam. Ebor. Lin. Bod. 3. NC. 1. Mich.
• ¶ 1.186

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Hoc quod citat Cyprianus in 〈…〉〈…〉 causae in propriis cognoscantur 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Hilarium scriptam 〈…〉〈…〉 judicia, salva in omnibus apostolica 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 prohibemus. Sed Cyprianus diserte 〈◊〉〈◊〉 non à Papa Romano, sed à Collegis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 statuta; ait enim, cum statutum sit ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 agnovit Papae exceptionem, cum ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 transmarinis immisceret scriberet. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 mo habuit, istas Fabiani literas, quae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sed Isidori fuerant 〈◊〉〈◊〉, diu 〈…〉〈…〉 extrusa. Imo si vel tempore Synodi 〈◊〉〈◊〉 sub Aurelio istiusmodi superfuisset Epistola, 〈◊〉〈◊〉 Papae non opus fuisset Sardicensem Canonem 〈◊〉〈◊〉 Nicaeno ingessisse; necesse esset ut Patres Africani 〈◊〉〈◊〉 in orientem dirigerent, qui consultis 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiarum patriarchalium exemplaribus, fucum 〈◊〉〈◊〉. Mitto dicere, Eruditissimo de Marca judice, 〈◊〉〈◊〉 potestatem factam Pontifici Romano per 〈◊〉〈◊〉 Sardicensem judicia synodorum per appellationem 〈◊〉〈◊〉; sed tantum eorundem revisionem 〈◊〉〈◊〉, pluribus Episcopis prioribus additis, facultatem 〈◊〉〈◊〉. Ethnica Roma se in finitimarum gentium 〈◊〉〈◊〉 componendis immiscens, & parti ac causae 〈◊〉〈◊〉 favens, potentiam sibi acquisivit; iisdem artibus 〈◊〉〈◊〉 Roma se mundi caput & dominam praestitit.
• ¶ 1.187

  Cypriani secu∣lo non innotuit auctoritas Episcopi Romani super alios omnes Episcopos. Beato illo martyre judice, pro despe∣ratis & per ditis habendi sunt; quibus minor videtur aucto∣ritas Episcoporum in Africa, quam vel Cornelii ipsius, in Petri cathedra Romae sedentis.
• * 1.188

  Matt. 5.37.
• a 1.189

  Aut fratribus, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.190

  Qui cum scan∣dalo peccant ideo Ecclesia depulsi sunt; unde non mi∣rum tales, in schisma lapsos, & Ecclesia extorres; non posse denuo, inemendati cum fuerint, in Ecclesiam recipi, praesertim renitente Plebe, quae scandalo illo laesa.
• b 1.191

  Non possunt, nisi cum scandalo, Lam. Bod. 1, 2, 3. Ebor. NC. 1.
• c 1.192

  Putramina, Ver. fragmina, Lam. Ben. Bod. 1, 2, 3. Lin. NC. 2.
• ¶ 1.193

  Purgamenta; membra putida & putres∣centia, ense resecanda. Fortasse legi deberet, Putramna quaedam colliganda sunt, ut quaeintegra & sana sunt vulne∣rentur. Vulnera enim fasciis ligat Chirurgus, ut 〈◊〉〈◊〉 possint. Sed infra dicit, voto colligendae fraternitatis.
• d 1.194

  Non attendas numerum illorum. Melior est enim unus timens, quam mille filii impii, sicut locutus est Dominus per Prophetam dicens: Fili, nejocunderis in filiis impiis, si mul∣tiplicentur tibi, cum non fuerit timor Dei in ipsis, Foss.
• * 1.195

  Non sine as∣sensu Plebis, ab Ecclesia prosugi de∣nuo admit∣tends.
• e 1.196

  Subersi, Benev.
• f 1.197

  Obtenden∣te, Bod. 3.
• a 1.198

  Fuerunt, qui nec fidem, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• * 1.199

  Felicissimi & satellitum ejus fraudes & flagitiae describuntur.
• b 1.200

  Testis ejus peccatorum. Bod. 2.
• c 1.201

  Episcopatus, Benev. Voss. 2. Bod. 3.
• ¶ 1.202

  Facilis accessus ad Cyprianum Episcopum patet.
• * 1.203

  Precibus, non minis, aditus ad Ecclesiam aperiendus.
• d 1.204

  Virtutis acris Zacharias, Bod. 3.
• e 1.205

  Lapidationi∣bus, Lam. NC. 1. Bod. 2. 3. Ebor.
• f 1.206

  Sic Bod. 1. 2. 3. Lam. Ebor. NC. 1. 2. dixit, 〈◊〉〈◊〉.
• g 1.207

  Derelinquet, Lam. Ebor. Lin.
• * 1.208

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• h 1.209

  Coelestes thesauros, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• i 1.210

  Derelinquerunt, Bod. 3.
• k 1.211

  Sic Voss. 2. Lam. Ebor. NC. 1. 2. quam quod. Imp.
• ¶ 1.212

  Rigaltius ait, Quam 〈◊〉〈◊〉 integrae & intaminatae sacerdotium sideliter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illaesum & incorruptum, non sacrisicio aut libello 〈◊〉〈◊〉! Majestatis vocabulum, quod sibi proprium secerat 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tantum Romanus, convenientissime 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 Christianae disciplina, transtulit ad 〈◊〉〈◊〉 Roma∣nam Christianam.
• a 1.213

  De Episcopo, Ver. constituti haeretici, Voss. 2.
• b 1.214

  De altari Domini, Fab.
• c 1.215

  Sic Voss. 2. Lam. Ebor. Bod. 1. 2. Lin. NC. 1. 2. Thu. Mic. Vict. pace, Imp.
• d 1.216

  Et qui verbis persi∣dis, Lam. Bod. 2.
• * 1.217

  〈…〉〈…〉 aliqua 〈◊〉〈◊〉 de 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• e 1.218

  Ad sanitatem mentes, Ver.
• f 1.219

  Pectora obsessa, Bod. 3. Lin. Benev. ut peccatorum & delictorum, Fab. ut pectora a delictorum tenebris soluta, Bod. 1.
• g 1.220

  Domi∣no protegente, Bod. 3. Voss. 2.
• h 1.221

  Quando pereamus, Pam. Bod. 1.
• i 1.222

  Sic Lam Bod. 1. Voss. 2. lamentanda consensio, Lin. NC. 2. conditio, Thu. Corb. flenda potius & lamentanda, Benev.
• ¶ 1.223

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Phil. 3. 2. Qui in hoc conspirant, ut Ecclesiam discerpant.
• k 1.224

  Habemus, Ver.
• l 1.225

  Tecum praesenti, Lam Ebor. NC. 1. Bod. 2.
• m 1.226

  Sincera dilectione, Lam. Bod. 2.
• * 1.227

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.228

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.229

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.230

  Hujusmodi, cum sciens peccat, NC. 2.
• b 1.231

  Per semetipsum, Benev.
• ¶ 1.232

  LXX. legit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• c 1.233

  In ore suo portat perversa, perditionis suae ignem condens, Lam. Bod. 2. Ebor. NC. 1. Mic. Vict. in ore suo por∣tat verbum perditionis suae, Fab.
• * 1.234

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.235

  LXX. habet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sed a∣liqui codices in extrema versus parte cum 〈◊〉〈◊〉 ctione consentiunt, & subjiciunt, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sed locus totus vulgatam sequitur
• * 1.236

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.237

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.238

  Providentia munitam, Pem. Bod. 1. Voss. 2. NC. 2. 〈◊〉〈◊〉 Thu. Foss.
• e 1.239

  Sunt isti ab Ecclesia profugi, Ver. Ben.
• * 1.240

  〈◊〉〈◊〉
• f 1.241

  Apostolus Paulus, Lam. Ebor. NC. 1.
• * 1.242

  〈◊〉〈◊〉
• g 1.243

  Non est, adversarius Christi est, Lam. Ebor. Bod. 2. Lin. NC. 1.