Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

EPISTOLA XLIII. Cyprianus Plebi universae, Salutem.

QUAN QUAM, fratres carissimi, b 1.1 Britius fidelissimus ¶ 1.2 atque * 1.3* 1.4 integerrimus Presbyter, item Rogatianus, & Numidicus, Pres∣byteri, Confessores, & gloria divinae dignationis illustres, sed & Diaconi boni viri & Ecclesiasticae c 1.5 administrationi per omnia obsequia devoti, cum ceteris d 1.6 ministris plenam vobis praesentiae suae di∣ligentiam praebeant, & exhortationibus assiduis singulos corrobora∣re, sed & lapsorum mentes 〈◊〉〈◊〉 salubribus regere & reformare non desinant; tamen ego quantum possum admoneo, & quo modo possum visito vos literis meis. Literis, inquam, fratres carissimi. Hoc enim quorundam Presbyterorum malignitas & persidia e 1.7 per∣fecit, ne ad vos ante diem Paschae venire licuisset ¶ 1.8: dum conjuratio∣nis

suae memores, & antiqua illa contra Episcopatum meum, into contra sussragium vestrum & Dei judicium venena retinentes, in∣staurant veterem contra nos impugnationem suam, & sacrilegas ma∣chinationes infidiis solitis a 1.9 denuo revocant. Et quidem de 〈◊〉〈◊〉 providentia nobis hoc nec volentibus nec optantibus, imo & b 1.10 ig∣noscentibus, & tacentibus, poenas quos meruerant rependerunt, ut a nobis non ejecti c 1.11 ultro se ejicerent, ipsi in se pro conscientia sua sen∣tentiam darent, secundum vestra divina suffragia; conjurati & 〈◊〉〈◊〉 de Ecclesia sponte se pellerent. d 1.12 Nunc apparuit, e 1.13 〈◊〉〈◊〉 factio unde venisset, quibus radicibus & quibus viribus staret. Hi fomenta olim quibusdam Confessoribus & hortamenta tribuebant, ne concordarent cum Episcopo suo, nec ecclesiasticam disciplinam cum fide & quiete juxta praecepta Dominica continerent, ne contes∣sionis suae gloriam incorrupta & immaculata conversatione servarent. Ac ne parum fuisset corrupisse quorundam Confessorum mentes, & contra sacerdotium Dei portionem ruptae fraternitatis armare vola∣isse; nunc se ad lapsorum perniciem venenata sua deceptione ver∣terunt, ut aegros & saucios, & ad capienda fortiora consilia per ca∣lamitatem ruinae suae minus idoneos, & minus solidos, à medela val∣neris sui avocent, & intermissis precibus & orationibus, quibus Do∣minus longa & continua satisfactione placandus est, ad exitiosam te∣meritatem mendacio captiosae pacis invitent. Sed oro vos, 〈◊〉〈◊〉 vigilate contra insidias Diaboli, & pro vestra salute solliciti contra mortiferam fallaciam diligentius excubate.

* 1.14 Persecutio est haec alia & alia tentatio, & quinque isti Presbyteri * 1.15 nihil aliud sunt quam quinque primores illi ¶ 1.16, qui edicto nuper magi∣stratibus fuerant copulati, ut g 1.17 fidem nostram subverterent, ut h 1.18 gra∣cilia fratrum corda i 1.19 ad letales laqueos praevaricatione veritatis aver∣terent. Eadem nunc ratio, eadem rursus eversio, per quinque Pres∣byteros Felicissimo copulatos, ad ruinam salutis inducitur, ut non rogetur Deus, nec qui negavit Christum, eundem Christum quem negaverat deprecetur; post culpam criminis tollatur & poenitentia: nec per Episcopos & k 1.20 sacerdotes Domino satisfiat, sed relictis Do∣mini sacerdotibus contra Evangelicam disciplinam nova traditio sacrilegae institutionis exsurgat; cumque semel placuerit tam nobis quam Confessoribus & Clericis urbicis ¶ 1.21, item universis 〈◊〉〈◊〉 in nostra Provincia, vel trans mare constitutis, ut nihil innovetur ••cir∣ca lapsorum causa, nisi omnes in unum convenerimus, & collaris

consiliis cum disciplina pariter & misericordia temperatam senten∣tiam fixerimus; contra hoc consilium nostrum rebelletur, a 1.22 & om∣nis sacerdotalis auctoritas & potestas factiosis conspirationibus de∣struatur. Quas nunc poenas patior, fratres carissimi, quod ipse ad vos in praesentiarum venire non possum; ipse singulos aggredi, ipse vos secundum Domini & Evangelii ejus b 1.23 magisterium cohortari? c 1.24 Non suffecerat exilium jam d 1.25 biennii ¶ 1.26, & à vultibus atque ab oculis vestris lugubris separatio, dolor jugis & gemitus, qui me solum sine vobis continua lamentatione e 1.27 discruciat: lacrymae diebus ac nocti∣bus profluentes, quod sacerdoti, quem tanto amore & ardore 〈◊〉〈◊〉 nec dum vos salutare, & nec dum complexibus vestris inhaerere con∣tingat. Accessit hic tabescenti animo nostro dolor major, quod in tanta sollicitudine ac necessitate excurrere ad vos ipse non possum ¶ 1.28, dum per minas & per insidias perfidorum cavemus, ne advenienti∣bus nobis tumultus illic major oriatur; & cum paci & tranquillitati Episcopus providere in omnibus debeat, ipse f 1.29 seditioni dedisse, & persecutionem denuo exacerbasse videatur. Hinc tamen, fratres 〈◊〉〈◊〉 hinc admoneo pariter & consulo, ne perniciosis vocibus temere credatis, ne fallacibus verbis consensum facile com∣modetis, ne pro luce tenebras, pro die noctem, pro cibo famem, pro poru 〈◊〉〈◊〉 venenum pro remedio, mortem pro 〈◊〉〈◊〉 sumatis. g 1.30 Nc aetas vos eorum nec auctoritas fallat; qui ad duorum Presbyterorum veterem nequitiam respondentes, sicut illi Susannam pudicam cor∣rumpere * 1.31 & violare conati sunt: sic & hi adulterinis doctrinis Ecclesiae pudicitiam corrumpere, & veritatem Evangelicam violare conantur. Clamat & dicit Dominus; Nolite audire sermones 〈◊〉〈◊〉 eta∣rum, * 1.32 quoniam visiones cordis ¶ 1.33 eotum frustrantur eos. Loquuntur, sed non ab ore Domini. Dicunt eis qui abjiciunt verbum Domini: Pax erit vobis. Pacem nunc offerunt, qui ipsi non habent pacem. h 1.34 In Ecclesiam lapsos reducere & revocare promittunt, i 1.35 qui de Ec∣clesia recesserunt.

Deus unus est, & Christus unus, & una Ecclesia, & cathedra una * 1.36* 1.37k 1.38 super Petrum Domini voce l 1.39 fundata ¶ 1.40. Aliud altare constitui, aut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fieri praeter unum altare, & unum sacerdotium non potest. Quisquis alibi collegerit, spargit. Adulterum est, im∣pium * 1.41 est, sacrilegum est, quodcunque humano furore instituitur, ut dispositio divina violetur. Procul ab hujusmodi hominum contagi∣one discedite, & sermones eorum velut m 1.42 cancer & pestem fugiendo * 1.43 vitate, praemonente Domino & dicente: Caeci sunt duces caecorum: * 1.44

caecus autem caecum ducens, simul in foveam cadent. a 1.45 Intercedunt precibus vestris ¶ 1.46, quas nobiscum diebus ac noctibus Deo funditis, ut eum justa satisfactione placetis; intercedunt lacrymis nostris, qui∣bus commissi delicti crimen abluitis: intercedunt paci, quam vere & fideliter de Domini misericordia postulatis, nec sciunt scriptum effe: Et Propheta ille aut somnium somnians, ille qui locutus est, ut errare * 1.47 te faceret à Domino Deo tuo interficietur. Nemo vos, fratres, b 1.48 erra∣re à Domini viis faciat. Nemo vos Christianos ab Evangelio Chri∣sti rapiat. Nemo filios Ecclesiae de Ecclesia tollat. Pereant sibi soli, qui perire voluerunt. Extra Ecclesiam soli remaneant, qui de Ecclesia recesserunt. Soli cum Episcopis non sint, qui contra Epil∣copos rebellarunt, Conjurationis suae poenas soli subeant, c 1.49 qui olim secundum d 1.50 vestra suffragia, nunc secundum Dei judicia, sen∣tentiam conjurationis & malignitatis suae subire meruerunt. Monet nos Dominus in Evangelio suo, dicens: Rejicitis mandatum Dei 〈◊〉〈◊〉 * 1.51 traditionem vestram statuatis. Qui mandatum Dei rejiciunt, & tra∣ditionem suam statuere conantur, fortiter à vobis & firmiter respuan∣tur. Sufficiat lapsis ruina una, nemo volentes surgere sua circam∣ventione praecipitet. Nemo jacentes pro quibus nos rogamus, ut Dei manu & brachio subleventur, prosternat gravius & deprimat. Nemo semianimes, & ut salutem suam pristinam recipiant, depre∣cantes, ab omni spesalutis avertat. Nemo nutantibus lapsus sui ca∣ligine, omne e 1.52 itineris salutaris lumen extinguat. Instruit Aposto∣lus, dicens; Si quis aliter docet & non acquiescit sanis verbis Do∣mini * 1.53 nostri Jesu Christi & doctrinae ejus, f 1.54 stupore elatus est; disce∣dendum ab hujusmodi. Et iterum dicit ipse: g 1.55 Nemo vos decipi∣at inanibus verbis. Propter ea ¶ 1.56 enim venit ira Dei super filios con∣tumaciae. * 1.57 Nolite ergo esse participes eorum: non est, quod decepti inanibus verbis, pravitatis eorum incipiatis esse participes. Disce∣dite à talibus, quaeso vos, & acquiescite consiliis nostris, qui pro vo∣bis quotidie continuas Domino preces fundimus, qui vos ad Eccle∣siam h 1.58 revocari per Domini clementiam cupimus, qui de Deo pacem plenissimam prius matri, tum & filiis ejus oramus. Cum precibus atque orationibus nostris vestras quoque orationes & preces jungite; cum fletibus nostris vestras lacrymas copulate. Vitate lupos, qui oves à pastore secernunt: vitate linguam diaboli venenatam, qui ab initio mundi fallax semper & mendax mentitur ut fallat: blanditur, ut noceat: bona promittit, ut malum tribuat: vitam pollicetur, ut perimat. Lucent nunc quoque verba ejus, & venena manifesta sunt: pacem pollicetur, ne perveniri possit ad pacem: salutem pro∣mittit, ne qui deliquit veniat ad salutem; Ecciesiam spondet; quan∣do id agat, ut qui illi credit, in totum ab Ecclesia pereat.

Nunc est, fratres dilectissimi, ut & qui statis fortiter perseveretis, * 1.59 & stabilitatem vestram gloriosam, quam in persecutione tenuistis, perpetua firmitate servetis, i 1.60 & si qui circumveniente adversario lap∣si

estis, in secunda hac tentatione spei & paci vestrae sideliter consula∣tis; & ut vobis Dominus ignoscat, à sacerdotibus Domini non rece∣datis; cum scriptum sit: Et homo quicunque fecerit in superbia, ut * 1.61 non exaudiat sarcedotem, aut judicem quicunque fuerit in diebus il∣lis, morietur homo ille. Persecutionis istius novissima haec est, & extrema tentatio, quae & ipsa cito Domino protegente transibit ¶ 1.62, a 1.63 ut repraesenter vobis post Paschae diem cum collegis meis; quibus praesentibus secundum arbitrium quoque vestrum, & b 1.64 omnium no∣strum commune consilium, sicut semel placuit ¶ 1.65, ea quae agenda sunt, disponere pariter & limare poterimus. Si quis autem poenitentiam agere, & Deo satisfacere detrectans, c 1.66 ad Felicissimi & satellitum ejus partes concesserit, & se haereticae factioni conjunxerit; sciat se postea ad Ecclesiam redire, & cum Episcopis & plebe Christi com∣municare non posse. Opto vos, fratres carissimi, semper bene vale∣re, & circa Domini miseriocordiam exorandam continuis nobiscum precibus insistere.

Notes

• b 1.1

  Viritus, MR. Thu.
• ¶ 1.2

  Britius, Rogatianus, & Numidi∣cus, tres omnino presbyteri in fide permanferunt; quau∣do quinque ad Felicissimi partes desciverunt. Nimirum Fortunatus, Jovinus, Maximus, Donatus & Gordius; de quibus videantur Annales. An. 251. Parag. 2. Ft fortasse hic erat rerum novandarum praetextus, quod cum Pres∣byteri absente Episcopo aequo jure agerent, & tanquam senatus Ecclesiae negotia communibus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 major numerus apud schismaticos esset, illi qui partes adversas tuebantur pro schismaticis habi∣ti fuerant.
• * 1.3

  〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉
• * 1.4

  Ad 〈◊〉〈◊〉 numeros Fp. XI., In Frasm. Edit. 〈◊〉〈◊〉 1. Fp. 8. 〈◊〉〈◊〉 sactio quin∣que Presby∣terorum & Consessorum 〈◊〉〈◊〉 ope, id sata∣gebat ne plebs cum E∣piscopo con∣cordaret.
• c 1.5

  Administrationis, Mich. Vict.
• d 1.6

  Ministeriis, Lam. Ebor. NC. 1. Thu Mich.
• e 1.7

  Sic, Lam. Ebor. NC. 1. Thu. Mich. Bod. 1. 2. perficit, Rigal. Vict. perfert, Bod. 3.
• ¶ 1.8

  Rigaltius ait, Omnia tunc 〈◊〉〈◊〉 turbaverant in Ecclesia Cartha∣giniensi, auctoritatem sibi arrogantes pacis dande lapsis, caussa nondum ad Ecclesiastice discipline normam satis examinata. Ideoque Cyprianus reditum suum differendum sibi esse duxit, ne ad feriarum Pasihalium solennia, plebis concursus, Episcopi re∣ducis invidiosa presentia, novarum occasionem turbarum pre∣berent sactiosis. Hec ipsa Cypriani verba pagina sequenti, sa∣tis innuunt; dum per minas & per insidias persidorum cave∣mus ne advenientibus nobis tumultus illic major oriatur. Imo ex mora hoc lucri fecit Cyprianus, ut schismaticorum invidiae non solus esset expositus; sed Episcoporum, qui∣bus solenne erat ut post pascha convenirent, 〈◊〉〈◊〉 & auctoritate sulciretur.
• a 1.9

  Denuo renovant, Pem. Bod. 1. 2. Voss. 2. Ebor. Lam Thu. Foss. Vict.
• b 1.10

  〈◊〉〈◊〉 Pem.
• c 1.11

  Ipsi se ejicerent, Bod. 1. Thu.
• d 1.12

  Nunc apparebit, Lin.
• e 1.13

  Felicissimi 〈◊〉〈◊〉 Vic Fat. profectio, Thu.
• * 1.14

  f Et adversus dispositionem domini & facerdotum, Ian. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Foss. Vict. & sacerdotum, Pem. Lam. Ebor. Bod. 1. 2.
• * 1.15

  Schismatico∣rum seditio, persecutio est alia.
• ¶ 1.16

  Rigaltius ait, Quam exquisite 〈◊〉〈◊〉 qua ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 faciunt congerit, ut invidiam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Presbyteros, qui se Felicissimo 〈…〉〈…〉 periculum Cypriano crearent, a Deo 〈…〉〈…〉 esse ait per illos quinque primores qui 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Christianos edicto subscripserant ac 〈…〉〈…〉 byteros non minore dignos 〈◊〉〈◊〉 quam 〈…〉〈…〉 sautores.
• g 1.17

  sidem nostram subruerent. 〈◊〉〈◊〉 Bod. 1. 2 Ebor. NC. 1. Lin.
• h 1.18

  Fragilia fratrum, Ver. Lin. Nic. Fab.
• i 1.19

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• k 1.20

  Sacerdotes Domini, Thu.
• ¶ 1.21

  Romanae 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 pra hac de re habemus.
• a 1.22

  Ut omnis, Vat.
• b 1.23

  Ministerium, Nic. Fab.
• c 1.24

  Nos affectat, Lam. nos affecerat, Fbor. NC. 1.
• d 1.25

  Biennio, 〈◊〉〈◊〉 Vict
• ¶ 1.26

  Quod primum annum excedit sequenti 〈◊〉〈◊〉
• e 1.27

  Discrutiant, Thu.
• ¶ 1.28

  Rigaltius ait, Ante diem 〈◊〉〈◊〉 ut supra hac Epistola dixit.
• f 1.29

  Materiam 〈◊〉〈◊〉 Neap. magiste∣rium, Thu.
• g 1.30

  Nec aetas, Pem. Bod. 3. Voss. 2. Lam. Thu. 〈◊〉〈◊〉 Vict.
• * 1.31

  〈◊〉〈◊〉 13. 20.
• * 1.32

  〈◊〉〈◊〉 23 16.
• ¶ 1.33

  LXX. Habent. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Cyprianus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• h 1.34

  In 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Vict
• i 1.35

  Qui de Ecclesiae communione recesterunt, NC. 1.
• * 1.36

  Mat. 16. 18.
• * 1.37

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & 〈…〉〈…〉
• k 1.38

  Super Petram, Foss. 〈◊〉〈◊〉
• l 1.39

  Fundata est, Lam.
• ¶ 1.40

  〈◊〉〈◊〉 ait, Sic legitur in 〈◊〉〈◊〉 codice Thuani, qui prins 〈◊〉〈◊〉 Nic. Fabri. Sic etiam in 〈◊〉〈◊〉 illo Veronensi. 〈◊〉〈◊〉 ambige sic à Cypriano suisse hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Domini 〈◊〉〈◊〉 Nam & Cypriani mens hoc postulat. Et ipsa Christi verba, tu es Petrus & super hanc petram 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Petri per 〈◊〉〈◊〉 magis quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, etsi non dixerit 〈◊〉〈◊〉 super 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 se Ecclesiam suam, 〈◊〉〈◊〉 postquam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Petro, ob 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fidei 〈◊〉〈◊〉 tu es Chrt∣stus silius 〈◊〉〈◊〉 vivi, qua 〈◊〉〈◊〉 sidei prosessio petra est, & super 〈◊〉〈◊〉 petram Christus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 suam. 〈◊〉〈◊〉 ad ea 〈◊〉〈◊〉 verba, 〈◊〉〈◊〉 X V I. 18. Tu es Petrus, &c. Simoni qui credebat in petram 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 est nomen: Ac secundum metaphoram 〈◊〉〈◊〉 recte 〈◊〉〈◊〉 ei, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 super 〈◊〉〈◊〉 Vid. 〈◊〉〈◊〉 dicta in l. de U∣nitate.
• * 1.41

  〈◊〉〈◊〉 11. 18.
• m 1.42

  Cancerem, 〈◊〉〈◊〉 cancrum, Lam. NC. 1. Ebor.
• * 1.43

  Tim. 2. 17.
• * 1.44

  Mat. 15. 14.
• a 1.45

  Sic, Imp. Vet. intercedunt precibus quas, Ver. nostris, Rigalt.
• ¶ 1.46

  Rigaltius ait, Oppsitu & interventu suo impediunt preces vestras. De hoc vocis usu supra actum. 1 Pet. 3. 7. dicitur, bonis moribus conven∣dum, ne impediantur preces.
• * 1.47

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.48

  Errare à Dominicis, Pem. Bod. 1.
• c 1.49

  Qui olim secundum Dei, Foss. Vict.
• d 1.50

  Nostra suffragia, Nic. Fab.
• * 1.51

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• e 1.52

  Mu∣neris salutaris, Lin.
• * 1.53

  1 Tim 〈◊〉〈◊〉
• f 1.54

  Tumore elatus, Erasm.
• g 1.55

  Non sit quod decipiat vos inanibus ver∣bis, non pravitatis eorum incipiatis esse participes, Nic. Fab.
• ¶ 1.56

  In impressis libris, nec non & MSS. 〈◊〉〈◊〉 legitur propterea; sed Apostoli verba voces dim 〈◊〉〈◊〉 lius reddunt. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 unde 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Propter hac enim, &c.
• * 1.57

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• h 1.58

  Revocare, Foss. Vict.
• * 1.59

  Non consessio sed 〈◊〉〈◊〉 Deo commendat.
• i 1.60

  Et qui circumveniente, Pem. Voss. 2. Lam. Bod. 1. 2.
• * 1.61

  Deut.17.12.
• ¶ 1.62

  Rigaltius 〈◊〉〈◊〉, Sic ipse, Epist. XXXVII. sub finem, quae cito vobiscum protegente 〈◊〉〈◊〉 celebrabimus
• a 1.63

  Ut representet me, Lam. Ebor. Bod. 2. NC. 1.
• b 1.64

  Animi nostri, Lam. Ebor. NC. 1.
• ¶ 1.65

  Rigaltius ait, A primordio sui 〈◊〉〈◊〉, ut ipse testatur Epist. v. sub 〈◊〉〈◊〉.
• c 1.66

  In Felicissimi, I am Ebor NC. 1.