Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

D. CAECILII CYPRIANI DE LAPSIS ¶ 1.1.

PAx ecce dilectissimi fratres, ecclesiae reddita est: & quod dif∣ficile nuper incredulis, ac perfidis impossibile videbatur, ope * 1.2 atque 〈◊〉〈◊〉 divina securitas nostra reparata est. In laetiti∣am mentes redeunt, & tempestate pressurae ac a 1.3 nube & caligine discussa, tranquillitas ac serenitas refulserunt. Dandae laudes Deo, & beneficia ejus ac munera cum gratiarum actione celebranda, quam∣vis agere gratias b 1.4 nostra vox nec in persecutione cessaverit. Neque enim tantum inimico licere potest, ut c 1.5 non qui Dominum toto cor∣de, & anima, & virtute diligimus, benedictiones ejus & laudes sem∣per & ubique cum gloria praedicemus. Exoptatus d 1.6 votis omnium dies venit, & post longae noctis horribilem tetramque caliginem, Do∣mini luce radiatus mundus e 1.7 eluxit.

Confessores praeconio f 1.8 boni nominis claros, & virtutis ac fidei * 1.9 laudibus gloriosos, laetis conspectibus intuemur, sanctis osculis adhae∣rentes, desideratos diu inexplebili cupiditate complectimur. Ad. est militum Christi cohors candida ¶ 1.10 qui persecutionis urgentis fe∣rociam turbulentam stabili congressione fregerunt, parati ad patien∣tiam carceris; armati ad tolerantiam mortis: g 1.11 repugnastis fortiter seculo, spectaculum gloriosum praebuistis h 1.12 Deo, secuturis fratribus fuistis exemplo. Religiosa vox i 1.13 Christum locuta est, in quem se semel credidisse confessa est. Illustres manus quae non nisi divinis operibus assueverant, k 1.14 sacrificiis sacrilegis restiterunt. Sanctificata ora coelestibus cibis, post corpus & sanguinem Domini, prosana

contagia & idolorum reliquias respuerunt. Ab impio 〈◊〉〈◊〉 velamine ¶ 1.15, quo illic velabantur sacrificantium capita captiva, caput vestrum liberum mansit. Frons cum signo Dei pura ¶ 1.16 diaboli corc∣nam ferre non potuit, coronae se Domini reservavit. Quam vos a 1.17 laeto sinu b 1.18 excipit mater ecclesia de praelio revertentes? Quam 〈◊〉〈◊〉 quam gaudens portas suas c 1.19 aperit, ut adunatis agminibus in∣tretis, de hoste prostrato trophaea referentes? Cum triumphantibus viris & feminae veniunt, quae d 1.20 cum seculo dimicantes, sexum quo∣que vicerunt. Veniunt & geminata militae suae gloria virgines, & pueri e 1.21 annos suos continentiae virtutibus transeuntes. Nec non & cetera f 1.22 Stantium multitudo vestram gloriam sequitur, proximis & pene conjunctis laudis insignibus vestigia vestra g 1.23 comitatur. Ea∣dem & in illis sinceritas cordis, eadem fidei tenacis integritas. In∣concussis praeceptorum coelestium h 1.24 radicibus nixos, & Evangelicis traditionibus roboratos; non praescripta exilia, non destinata tor∣menta, non rei familiaris damna, non corporis supplicia terrucrunt. Explorandae fidei praefiniebantur dies, sed qui seculo renunciasse se meminit, nullum seculi diem novit. Nec tempora terrena iam computat; qui aeternitatem de Deo sperat. i 1.25 Nemo, fratres dile∣ctissimi, nemo hanc gloriam mutilet, nemo incorruptam stantium fir∣mitatem maligna obtrectatione debilitet ¶ 1.26: cum dies k 1.27 negantibus praestitutus excessit ¶ 1.28; quisquis professus intra diem non est, Christi∣anum l 1.29 se esse confessus est. Primus est victoriae titulus, gentilium manibus apprehensum Dominum confiteri. Secundus ad glori∣am m 1.30 gradus est, cauta secessione subtractum Domino n 1.31 reservari. Illa publica, haec privata confesfio est. Ille judicem seculi vincit, 〈◊〉〈◊〉 contentus Deo suo judice, conscientiam puram cordis integritate custodit. Illic fortitudo promtior, hic sollicitudo securior. Ille ap∣propinquante hora sua jam maturus inventus est, hic fortasse dilatus est: qui patrimonio derelicto iccirco secessit, quia non erat negaturus; confiteretur utique si fuisset & ipse detentus.

Has Martyrum coelestes coronas, has Confessorum glorias spirita∣les, * 1.32 has stantium fratrum maximas eximiasque virtutes maestitia una contristat, quod avulsam nostrorum viscerum partem violentus ini∣micus populationis suae strage dejecit. Quid hoc loco faciam, dile∣ctissimi

fratres, fluctuans vario mentis aestu, quid, aut quo modo di∣cam? Lacrymis magis quam verbis opus est ad a 1.33 exprimendum dolorem, quo corporis nostri plaga deflenda est, quo populi aliquan∣do numerosi multiplex lamentanda jactura est. Quis enim sic b 1.34 du∣rus ac ferreus, quis c 1.35 sic fraternae caritatis oblitus; qui inter suo∣rum multiformes ruinas, & lugubres, ac multo squalore deformes reliquias constitutus, siccos oculos tenere praevaleat, nec erumpente statim fletu, prius gemitus suos lacrymis quam voce depromat? Do∣leo fratres, doleo vobiscum, nec mihi ad leniendos dolores meos in∣tegritas propria, & sanitas privata blanditur; quando plus pastor in gregis sui vulnere vulneretur. Cum singulis pectus meum copu∣lo, moeroris & funeris pondera luctuosa participo. Cum plangen∣tibus plango: cum deflentibus defleo: cum jacentibus jacere me * 1.36 credo. Jaculis illis d 1.37 grassantis inimici, mea simul membra percus∣sa sunt: saevientes gladii per mea viscera transierunt. Immunis & liber à persecutionis incursu fuisse non potest animus. In prostratis fratribus & me prostravit affectus.

Habenda tamen est, fratres dilectissimi, ratio veritatis, nec sic * 1.38 mentem debet & sensum persecutionis e 1.39 infestae tenebrosa caligo cae∣casse, ut nihil remanserit lucis & luminis, unde divina praecepta per∣spici possint. Si cladis causa cognoscitur, & medela vulneris inve∣nitur. Dominus probari familiam suam voluit, & quia traditam no∣bis divinitus disciplinam pax longa corruperat ¶ 1.40, jacentem fidem f 1.41 & pene dixerim dormientem, censura coelestis erexit: cumque nos peccatis nostris g 1.42 amplius pati mereremur, clementissimus Do∣minus sic cuncta moderatus est, ut hoc omne quod gestum est, explo∣ratio potius quam persecutio videretur. Studebant augendo pa∣trimonio singuli; & obliti quid Credentes, aut sub Apostolis ante fecissent, aut semper facere deberent, insatiabili cupiditatis ardore ampliandis facultatibus incubabant. Non in h 1.43 sacerdotibus reli∣gio devota, non in i 1.44 ministris fides integra, non in operibus misericor∣dia, non in moribus disciplina. Corrupta barba ¶ 1.45 in viris, in feminis forma fucata. Adulterati post Dei manus oculi, capilli mendacio colorati. Ad decipienda corda simplicium callidae fraudes, circum∣veniendis fratribus subdolae voluntates: Jungere cum infidelibus ¶ 1.46* 1.47 vinculum matrimonii, k 1.48 prostituere gentilibus membra Christi: non jurare tantum temere, sed adhuc etiam pejerare: Praepositos super∣bo tumore contemnere, venenato sibi ore maledicere, odiis pertina∣cibus invicem dissidere: Episcopi plurimi ¶ 1.49, quos & l 1.50 hortamento esse oportet ceteris & exemplo, divina procuratione contemta, procu∣ratores rerum secularium sieri, derelicta cathedra, plebe deserta, per

alienas provincias oberrantes, negotiationis a 1.51 quaestuosae nundinas, aucupari. Esurientibus in Ecclesia b 1.52 fratribus ¶ 1.53 non subvenire, habere argentum largiter velle, fundos insidiosis c 1.54 fraudibus rapere, usuris multiplicantibus foenus augere. Quid non perpeti tales pro pecca∣tis ejusmodi mereremur? cum jam pridem praemonuerit ac d 1.55 dixe∣rit * 1.56 censura divina: Si e 1.57 dereliquerint legem meam, & in judiciis meis non ambulaverint: si f 1.58 justificationes meas profanaverint & praecepta mea non observaverint, visitabo in virga g 1.59 facinora eorum, & in flagellis delicta eorum. Praenunciata sunt ista nobis, & ante praedicta: sed nos datae legis & observationis immemores, id egimus per nostra peccata, ut dum Domini mandata contemsimus, ad h 1.60 correctionem delicti & probationem fidei remediis severioribus ve∣niremus. Nec saltem sero conversi ad Domini timorem sumus, ut hanc correptionem nostram probationemque divinam i 1.61 patienter & fortiter subiremus. Ad prima statim verba ¶ 1.62 minantis inimici maxi∣mus fratrum numerus sidem suam prodidit, nec prostratus est perse∣cutionis impetu, sed voluntario lapsu k 1.63 se ipse prostravit.

Quid oro inauditum, quid novum venerat, ut velut l 1.64 incognitis * 1.65 atque inopinatis rebus exortis, Christi sacramentum temeritate prae∣cipiti solveretur? Nonne haec & Prophetae ante, & Apostoli post∣modum nunciaverunt? Nonne justorum pressuras & gentilium sem∣per injurias pleni sancto Spiritu praedicaverunt? Nonne fidem no∣stram semper armans, & Dei servos coelesti voce corroborans dicit scriptura divina: Dominum Deum tuum adorabis, & illi soli servi∣es? * 1.66 Nonne iram divinae indignationis ostendens, & poenae metum * 1.67 praemonens, denuo dicit: m 1.68 Adoraverunt eos quos fecerunt digiti e∣orum, * 1.69 &. curvatus est homo, & humiliatus est vir, & non laxabo illis. * 1.70 Et iterum Deus loquitur, dicens: Sacrificans diis eradicabitur, nisi Domino soli. In Evangelio quoque postmodum Dominus in verbis doctor, n 1.71 consummator in factis; docens quid fieret, & faciens quod∣cunque docuisset; quicquid nunc geritur & geretur, nonne ante praemonuit? Nonne & negantibus o 1.72 aeterna supplicia, & salutaria confitentibus praemia ante constituit? Exciderunt quibusdam, pro nefas, omnia, & de memoria recesserunt. Non expectaverunt p 1.73 ut ascenderent apprehensi ¶ 1.74, aut interrogati negarent. Ante aciem multi victi, sine congressione prostrati; nec hoc sibi reliquerunt, ut sacri∣ficare idolis viderentur inviti. Ultro ad forum currere, ad mortem sponte properare; quasi hoc olim cuperent, quasi amplecterentur

occasionem datam, a 1.75 quam semper optassent. b 1.76 Quid illi qui à ma∣gistratibus vespera urgente dilati sunt; quod ne eorum differretur interitus, etiam rogaverunt? Quam vim potest talis obtendere c 1.77 qua crimen suum purget; cum vim magis ipse fecerit ut periret? Nonne quando ad Capitolium sponte ventum est ¶ 1.78, quando ultro ad obse∣quium diri facinoris accessum est, d 1.79 labavit gressus, caligavit aspe∣ctus, tremuerunt viscera, brachia concidernnt? Nonne sensus ob∣stupuit, lingua haesit, sermo defecit? e 1.80 Stare illic potuit Dei servus, & loqui, & renunciare Christo; qui jam Diabolo renunciarat ¶ 1.81 & seculo? Nonne ara illa, quo moriturus accessit, rogus illi fuit? Non∣ne diaboli altare, quod foetore tetro fumare ac redolere conspexerat, velut funus & bustum vitae suae horrere ac f 1.82 fugere debebat? Qu d hostiam tecum miser, quid victimam g 1.83 supplicaturus imponis? Ipse ad aras hostia, victima ipse venisti. Immolasti illic salutem tuam; spem tuam, fidem tuam funestis illis ignibus concremasti.

Ac multis proprius interitus satis non fuit, hortamentis mutuis * 1.84h 1.85 in exitium suum populus impulsus est: mors invicem lethali pocu∣lo propinata est ¶ 1.86. Ac nequid deesset ad criminis cumulum, infan∣tes quoque ¶ 1.87 parentum i 1.88 manibus vel impositi, vel attracti; amiserunt parvuli ¶ 1.89, quod k 1.90 in primo statim nativitatis exordio fuerant consecuti. Nonne illi cum judicii dies venerit, dicent: Nos nihil fecimus, nec derelicto cibo & poculo Domini ad profana contagia l 1.91 sponte prope∣ravimus: perdidit nos aliena perfidia, parentes sensimus parricidas. Illi nobis Ecclesiam matrem, illi patrem Deum negaverunt; ut dum parvi & improvidi, & tanti facinoris ignari, per alios ad consortium criminum jungimur, m 1.92 aliena fraude caperemur?

Nec est, pro dolor, justa aliqua & gravis causa, quae tantum faci∣nus * 1.93

excuset: relinquenda erat patria, & patrimonii facienda jactu∣ra. Cui enim nascenti atque morienti non relinquenda quandoque patria, & patrimonii sui facienda a 1.94 jactura est? Ut Christus non re∣linquatur, salutis ac sedis aeternae jactura timeatur. Clamat ecce per prophetam Spiritus sanctus: Discedite, discedite ¶ 1.95, exite inde, & * 1.96 immundum nolite tangere. Exite de medio ejus, b 1.97 separamini qui fertis vasa Domini: & qui vasa sunt Domini ac templum Dei, ne immundum tangere, & feralibus cibis pollui, violarique cogantur∣non exeunt de medio, nec recedunt? Alibi quoque vox auditure coelo praemonens, quid c 1.98 Dei servos facere d 1.99 conveniat, & dicens: Exi * 1.100 de ea populus meus, ne particeps sis delictorum ejus, & ne perstrin∣garis plagis ejus. Qui e 1.101 exit & cedit, delicti particeps non fit. Plagis vero & ipse perstringitur, qui socius criminis invenitur. Et ideo Dominus in persecutione secedere & fugere mandavit, atque ut id fieret, & docuit, & fecit. Nam cum corona de Dei dignatione descendat, nec possit accipi nisi fuerit hora sumendi; quisquis in Christo manens interim cedit, non fidem denegat, f 1.102 sed tempus ex∣pectat. Qui autem cum non secederet, cecidit; negaturus remansit.

Dissimulanda fratres veritas non est, nec vulneris nostri materia & * 1.103 causa reticenda. g 1.104 Decipit multos patrimonii sui amor caecus; nec ad recedendum parati aut expediti esse potuerunt, quos facultates suae velut compedes ligaverunt. h 1.105 Illa fuerunt remanentibus vincu∣la, illae catenae; quibus & virtus retardata est, & i 1.106 fides pressa, & mens vincta, & anima praeclusa; ut serpenti terram secundum Dei * 1.107 sententiam devoranti, praeda & cibus fierent, qui k 1.108 terrestribus cupi∣ditatibus inhaererent. Et iccirco Dominus bonorum magister, l 1.109 & praemonens & consulens in futurum: Si vis, inquit, perfectus esse, * 1.110 vade, vende m 1.111 omnia tua, & da pauperibus, & habebis thesaurum in coelis, & veni, sequere me. Si hoc divites facerent, per divitias n 1.112 suas non perirent; thesaurum in coelo reponentes, o 1.113 hostem nunc ex∣pugnatorem domesticum non haberent: esset in coelo cor & animus & sensus, si thesaurus esset in coelo. Nec vinci à seculo posset, qui unde vinceretur in seculo non haberet: sequeretur Dominum p 1.114 so∣lutus & liber, ut Apostoli q 1.115 & sub Apostolis multi; & nonnulli saepe fecerunt, qui & rebus suis & parentibus derelictis, individuis Chri∣sto nexibus adhaeserunt. Sequi autem Christum quomodo possunt, qui patrimonii vinculo detinentur? Aut quo modo coelum petunt, & ad sublimia & alta conscendunt, qui terrenis cupiditatibus degra∣vantur? Possidere se credunt, qui potius possidentur; census sui ser∣vi, nec ad r 1.116 pecuniam suam Domini, s 1.117 sed magis pecuniae manci∣pati. Hoc tempus, hos homines Apostolus denotat dicens: Qui * 1.118 autem volunt divites fieri, incid unt in tentationem & t 1.119 muscipulam ¶ 1.120, &

desideria a 1.121 multa & nocentia, quae mergunt hominem in perditio∣nem & in interitum. Radix enim omnium malorum est cupiditas, quam quidam appetentes b 1.122 naufragaverunt à fide, & inseruerunt se doloribus multis. Dominus autem quibus nos praemiis ad contem∣tum rei familiaris invitat? parva haec & exigua hujus temporis dam∣na, quibus mercedibus pensat? Nemo est, inquit, qui relinquat do∣mum * 1.123 aut agrum, aut parentes, aut fratres, aut uxorem, aut filios, propter regnum Dei; & non recipiat centies tantum in isto tempo∣re, in seculo autem venturo vitam aeternam. Quibus cognitis, & de Domini pollicentis veritate compertis, non tantum timenda non est ejusmodi, sed & optanda, jactura; ipso denuo c 1.124 Domino praedican∣te * 1.125 & monente: d 1.126 Beati eritis cum e 1.127 persecuti vos fuerint, & separa∣verint vos, & expulerint, & maledixerint nomini vestro ut nequam, propter filium hominis. Gaudete in illa die & exultate; ecce enim merces vestra multa est in coelis.

Sed tormenta f 1.128 postmodum ventura erant, & cruciatus graves * 1.129 reluctantibus imminebant. Queri de tormentis potest qui per tor∣menta superatus est: excusationem doloris obtendere, qui victus est g 1.130 in dolore. h 1.131 Potest rogare talis & dicere: i 1.132 Certare quidem fortiter volui, & sacramenti mei memor, devotionis ac fidei arma suscepi: sed me in congressione pugnantem cruciamenta varia & supplicia longa vicerunt. Stetit mens stabilis, & fides fortis, & cum tor∣quentibus poenis immobilis diu anima luctata est: sed cum durissimi judicis recrudescente saevitia k 1.133 jam fatigatum, jam lassum corpus, nunc l 1.134 flagella scinderent ¶ 1.135, nunc contunderent fustes, nunc equule∣us extenderet, nunc ungula effoderet, nunc flamma torreret, caro me in colluctatione deseruit, infirmitas viscerum cessit, nec animus sed corpus dolore defecit. m 1.136 Potest cito proficere ad veniam causa talis: potest ejusmodi excusatio esse miserabilis. n 1.137 Sic hic Casto & AEmilio aliquando Dominus ignovit ¶ 1.138: sic in prima congressione de∣victos, victores in secundo praelio reddidit, ut fortiores ignibus fie∣rent, qui ignibus ante cessissent; & unde superati essent, inde supe∣rarent. Deprecabantur illi non lacrimarum miseratione, sed vul∣nerum; nec sola lamentabili voce, sed laceratione corporis & dolore. Manabat pro fietibus sanguis, o 1.139 & pro lacrimis cruor semiustulatis visceribus defluebat. Nunc vero quae vulnera ostendere victi pos∣sunt? quas plagas hiantium viscerum, quae tormenta membrorum; ubi non fides congressa cecidit, sed congressionem perfidia praeve∣nit? Nec excusat oppressum necessitas criminis, ubi crimen est vo∣luntatis.

Nec hoc ideo dico ut fratrum causas onerem, sed ut magis fratres * 1.140

ad a 1.141 precem satisfactionis instigem. Nam cum scriptum sit: Qui * 1.142 vos felices dicunt, in errorem vos mittunt, & semitas pedum vestro∣rum turbant: Qui peccantem b 1.143 blandimentis adulantibus palpat, peccandi fomitem subministrat: nec comprimit delicta ille, sed nu∣trit. At qui consiliis fortioribus redarguit simul atque instruit sra∣trem, promovet ad salutem. Quos diligo, inquit Dominus, redar∣guo * 1.144 & castigo. Sic oportet & Dei sacerdotem non obsequiis decipi∣entibus fallere, sed remediis salutaribus providere. Imperitus est medicus, qui tumentes vulnerum sinus manu parcente contrectat, & in altis recessibus viscerum virus inclusum dum servat exaggerat. Aperiendum vulnus est & secandum, & putraminibus amputatis me∣dela fortiore curandum. Vociferetur & clamet licet, & conquera∣tur aeger impatiens per dolorem, gratias aget postmodum c 1.145 cum sen∣serit sanitatem. Emersit enim, fratres dilectissimi, d 1.146 novum genus cladis; & quasi parum persecutionis procella saevierit, accessit ad cumulum sub misericordiae titulo malum fallens, & blanda pernicies. Contra Evangelii vigorem, contra e 1.147 Domini ac Dei legem temeritate quorundam laxatur incautis communicatio f 1.148: irrita & falsa g 1.149 pax, periculosa dantibus, & nihil accipientibus prosutura. Non quae∣runt h 1.150 sanitatis patientiam, nec veram de satisfactione medicinam. i 1.151 Poenitentia de pectoribus excussa est, gravissimi extremique delicti memoria sublata est. Operiuntur morientium vulnera: & plaga lethalis altis & profundis visceribus infixa, dissimulato dolore conte∣gitur. A k 1.152 diaboli aris revertentes, ad sanctum Domini ¶ 1.153 sordidis & infectis nidore manibus acceduut. Mortiferos idolorum cibos ad∣huc pene ructantes, exhalantibus etiam nunc scelus suum faucibus, & contagia funesta redolentibus, Domini corpus invadunt ¶ 1.154; quan∣do occurrat scriptura divina & l 1.155 clamet & dicat: Omnis mundus manducabit carnem, & anima quaecunque manducaverit ex carne sacrificii salutaris, quod est Domini, & immunditia ejus super ipsum * 1.156 est; peribit anima illa de populo suo. Apostolus item l 1.157 testatur & dicit: Non potestis calicem Domini bibere, & calicem daemonio∣rum: * 1.158 non potestis mensae Domini communicare, & mensae daemoni∣orum. Idem contumacibus & pervicacibus comminatur & denun∣ciat dicens: Quicunque ederit panem, aut biberit calicem Domini * 1.159 indigne, reus erit corporis & sanguinis Domini. Spretis his omni∣bus atque contemtis, vis infertur corpori ejus & sanguini: & plus modo in Dominum manibus atque ore delinquunt, quam cum Do∣minum negaverunt. Ante expiata delicta, ante exomologesin fa∣ctam criminis, ante purgatam conscientiam sacrificio & manu sacer∣dotis, ante offensam placatam indignantis Domini & minantis; pa∣cem putant esse, quam quidam verbis fallacibus venditant. Non

est pax illa, sed bellum: nec Ecclesiae jungitur, qui ab Evangelio separatur. Quid injuriam beneficium vocant? Quid impietatem vocabulo pietatis appellant? quid eis qui 〈◊〉〈◊〉 jugiter & rogare Dominum suum debent, intercepta poenitentiae lamentatione com∣municare se simulant? Hoc sunt a 1.160 ejusmodi lapsis; quod grando frugibus; quod turbidum sidus arboribus; quod armentis pesti∣lens vastitas; quod navigiis saeva tempestas. Solatium aeternae spei b 1.161 adimunt, arborem à radice subvertunt; sermone morbido ad lethale contagium serpunt; navem scopulis, ne in portum perveniat, illidunt. Non concedit pacem facilitas ista, sed tollit; nec com∣municationem tribuit, sed impedit ad salutem. Persecutio est haec alia, & alia tentatio, per quam subtilis inimicus c 1.162 impugnandis ad huc lapsis occulta populatione grassatur; ut lamentatio conquiescat, ut dolor sileat, ut delicti memoria evanescat, ut comprimatur pecto∣rum d 1.163 gemitus, statuatur sletus oculorum; nec Dominum graviter offensum longa & plena poenitentia deprecetur; cum scriptum sit: Memento unde cecideris, & age poenitentiam. * 1.164

Nemo se fallat, nemo se decipiat. Solus Dominus misereri potest. * 1.165 Veniam e 1.166 peccatis, quae in ipsum commissa sunt, solus potest ille lar∣giri, qui peccata nostra portavit, qui pro nobis doluit, quem Deus tra∣didit pro peccatis nostris. Homo Deo esse non potest major: nec re∣mittere aut donare indulgentia sua servus potest, quod in Dominum delicto graviore commissum est; ne adhuc lapso & hoc accedat ad cri∣men, si nesciat esse praedictum: Maledictus homo qui f 1.167 spem habet in * 1.168 homine. Dominus g 1.169 orandus est, Dominus nostra satisfactione pla∣candus est; qui negantem negare se dixit, qui omne judicium h 1.170 de pa∣tre solus accepit. Credimus quidem posse apud judicem plurimum martyrum merita, & opera justorum; sed cum judicii dies venerit ¶ 1.171, cum post occasum seculi hujus & mundi, ante tribunal Christi popu∣lus i 1.172 ejus adstiterit. Caeterum si quis praepropera festinatione teme∣rarius remissionem peccatorum dare se k 1.173 cuiquam putat posse, aut au∣det Domini praecepta rescindere; non tantum nihil prodest, sed & obest lapsis. Provocasse est iram, non servasse sententiam: nec mi∣sericordiam prius Dei deprecandam putare, sed contemto Domino de sua facilitate l 1.174 praesumere.

Sub ara Dei animae occisorum martyrum clamant magna voce, di∣centes: * 1.175* 1.176 Quousque Domine sanctus & verus non judicas & vindicas sanguinem nostrum de his, qui m 1.177 in terris inhabitant? & requie∣scere ac patientiam tenere adhuc jubentur: & quemquam posse ali∣quis existimat remittendis passim donandisque peccatis dignum fieri contra judicem velle, aut prius quam n 1.178 vindicetur ¶ 1.179, ipse alios posse defendere? Mandant aliquid Martyres o 1.180 fieri? si justa, si licita, si non

contra ipsum Dominum, a 1.181 à Dei sacerdote facienda sunt; obtem∣perantis facilis & prona consensio, si petentis fuerit religiosa 〈◊〉〈◊〉. Mandant aliquid Martyres fieri? Sed si scripta non sint 〈◊〉〈◊〉 Domini lege quae mandant; ante est ut sciamus illos de Deo impe∣trasse quod postulant; tunc facere quod mandant: neque enim sta∣tim videri potest de divina majestate concessum, quod fuerit humana pollicitatione promissum. Nam & Moyses ¶ 1.182 pro peccatis populi pe∣tiit, nec tamen peccantibus veniam, cum petisset, accepit: Precor, ait, Domine deliquit b 1.183 populus hic delictum c 1.184 grande, & fecerunt * 1.185 sibi Deos aureos, & nunc si dimittis eis, delictum dimitte: sin au∣tem, dele me de libro d 1.186 quem scripsisti. Et dixit Dominus ad Moy∣sem: Si quis deliquit e 1.187 ante me, & deleam eum de libro meo. Ille amicus Dei, ille facie ad faciem locutus saepe cum Domino, quod pe∣tiit impetrare non potuit, nec Dei indignantis offensam sua depreca∣tione placavit. Hieremiam Deus laudat & praedicat, dicens: Prius * 1.188 quam te formarem in utero, novi te: & f 1.189 prius quam exires de vul∣va, sanctificavi te, & prophetam in gentibus posui te: & eidem pro peccatis populi deprecanti frequentius & oranti: Noli, g 1.190 ait Domi∣nus, * 1.191 orare pro populo hoc, & noli postulare pro eis in prece & ora∣tione, quia non exaudiam in tempore in quo invocabunt me, in tem∣pore afflictionis suae. Quid vero justius Noe, qui cum repleta esset terra peccatis, solus inventus est justus in terris? Quid gloriosius Daniele? Quid illo h 1.192 ad facienda martyria in fidei firmitate robusti∣us? in Dei i 1.193 dignatione felicius? qui totiens & cum confligeret vicit, & cum vinceret supervixit? Quid Job in operibus promtius, in tentationibus fortius, in dolore patientius, in timore submissius, in fide verius? Nec his tamen, si rogarent, concessurum se Deus dixit. Cum propheta Ezechiel pro delicto populi deprecaretur: Terra, in∣quit, * 1.194 quaecunque peccaverit mihi ut delinquat delictum, extendam manum meam super eam, & obteram stabilimentum panis, & immit∣tam in eam famem, & auferam ab ea hominem & pecora. Et si fue∣rint tres viri hi in medio ejus, Noe, & Daniel, & Job; non liberabunt filios neque filias, sed ipsi soli salvi erunt. k 1.195 Adeo non omne quod petitur in l 1.196 praejudicio petentis, sed in dantis arbitrio est. Nec quidquam sibi usurpat & vindicat humana sententia, nisi annuat & censura divina. In Evangelio Dominus loquitur dicens: Qui con∣fessus * 1.197 me fuerit coram hominibus, & ego confitebor eum coram pa∣tre meo, qui in coelis est. Qui autem m 1.198 me negaverit, & ego nega∣bo eum. Si negantem non negat, nec n 1.199 confitentem confitetur. Non potest Evangelium in parte consistere, & in parte nutare. Aut u∣trumque o 1.200 oportet valeat, aut utrumque vim veritatis amittat. Si ne∣gantes rei criminis non erunt, nec confitentes praemium virtutis ac∣cipient. Porro si fides quae vicerit, coronatur, necesse est ut vi∣cta perfidia puniatur. Ita martyres aut nihil possunt, si Evangelium solvi potest: aut, p 1.201 si Evangelium non potest solvi, contra Evangelium

facere non possunt, qui de Evangelio martyres fiunt. Nemo, fratres dilectissimi, nemo a 1.202 infamet Martyrum dignitatem ¶ 1.203, nemo eorum glorias destruat & coronas. Manet incorruptae fidei robur incolume; nec dicere aliquid aut facere contra Christum potest, cujus & spes, & fides, & virtus, & gloria omnis in Christo est. Ut ab Episcopis contra mandatum Dei siat, auctores esse non possunt, qui ipsi Dei mandata fecerunt. An quisquam major Deo, aut di∣vina bonitate clementior, qui aut infectum velit quod passus est De∣us sieri: aut quasi illi minus potestatis ad protegendam Ecclesiam suam fuerit, auxilio nos suo putet posse servari? nisi haec ignaro Deo gesta b 1.204 sunt, aut non permittente illo omnia ista evenerunt; cum doceat indociles, & admoneat immemores scriptura divina, quae lo∣quitur dicens: Quis dedit in direptionem Jacob, & Israel iis qui * 1.205 praedabantur illum? nonne Deus cui peccaverunt; & nolebant in viis ejus ambulare, neque audire legem ejus? Et superduxit super eos iram animationis suae ¶ 1.206. Et alibi testatur ac dicit: Numquid non valet manus Dei ut salvos faciat? aut gravavit aurem ut non ex∣audiat? * 1.207 sed peccata vestra inter vos & Deum separant, & propter delicta vestra avertit c 1.208 faciem à vobis ne misereatur. Delicta potius nostra reputemus, actus d 1.209 nostros & animi secreta revolventes, con∣scientiae merita ponderemus. Redeat in cor nostrum non ambulas∣se nos in viis Domini, & abjecisse legem Dei; praecepta ejus, & mo∣nita salutaria nunquam servare voluisse. e 1.210 Quid de eo boni sentias? Quem timorem fuisse apud eum, quam sidem credas; quem corrige∣re nec metus potuit, quem persecutio ipsa non reformavit? Alta & erecta cervix, nec quia cecidit, inflexa est. Tumens animus & su∣perbus, nec quia victus est, fractus est. Jacens stantibus, & integris vulneratus minatur: & quod non statim Domini corpus inquinatis manibus accipiat, aut ore polluto Domini sanguinem bibat, sacer∣dotibus sacrilegus irascitur. Atque f 1.211 ô tuam nimiam furiose de∣mentiam. Irasceris ei, qui abs te avertere iram Dei g 1.212 nititur, ei mi∣naris qui pro te Domini misericordiam deprecatur, qui vulnus tuum sentit, quod ipse non sentis, qui pro te lacrimas fundit, quas forsitan ipse non fundis. Oneras adhuc crimen & cumulas: & cum sis ipse implacabilis h 1.213 irasceris ad antistites & sacerdotes Dei, putas i 1.214 circa te Dominum posse placari? Accipe potius & admitte quae loquimur: Quid surdae aures salutaria praecepta non audiunt, quae monemus? Quid caeci oculi poenitentiae iter non vident, quod ostendimus?

k 1.215 Quid perculsa & alienata mens remedia vitalia non percipit, quae * 1.216 de scripturis coelestibus & discimus, & docemus? Aut si incredulis quibusdam minor fides est futurorum; vel praesentibus terreantur. Ecce eorum qui negaverunt quae supplicia conspicimus? quos eorum tristes exitus flemus l 1.217? Nec hic esse sine poena possunt, quamvis

necdum dies venerit poenae. Plectuntur a 1.218 interim quidam, quo 〈◊〉〈◊〉 b 1.219 corrigantur. Exempla sunt omnium, tormenta paucorum. Unus ex his qui sponte capitolium negaturus ascendit, postquam Christum negavit, obmutuit. Poena inde coepit, unde coepit & crimen; ut nec rogare jam posset qui verba ad c 1.220 precandam miseri∣cordiam ¶ 1.221 non haberet. Alia in balneis constituta (hoc enim crimini ejus & malis d 1.222 deerat, ut & ad balneas statim pergeret, quae lavacri vitalis gratiam perdidisset e 1.223, illic ab immundo spiritu immunda cor∣repta cecidit, laniavit dentibus linguam, qua fuerat vel pasta impie, vel locuta. Postquam sceleratus cibus sumtus est, in perniciem suam rabies oris armata est. Ipsa sui carnifex extitit, nec diu su∣peresse postmodum potuit; doloribus ventris & viscerum cruciata defecit. Praesente ac teste me ipso, accipite quid evenerit. Paren∣tes forte fugientes dum trepidi minus f 1.224 suis consulunt, sub nutricis alimento parvulam filiam reliquerunt, relictam nutrix detulit ad ma∣gistratus. Illi ei apud idolum quo populus confluebat, quod carnem necdum posset edere per aetatem, panem mero mixtum, quod tamen & ipsum de immolatione pereuntium supererat, tradiderunt. Rcce∣pit filiam postmodum mater. Sed facinus puella commissum tam loqui & indicare non potuit, quam nec intelligere prius potuit, nec g 1.225 arcere. Ignoratione igitur obreptum est, ut sacrificantibus nobis ¶ 1.226h 1.227 eam secum mater inferret. Sed enim puella mixta cum sanctis, pre∣cis nostrae & orationis impatiens, nunc ploratu concuti, nunc mentis aestu coepit fluctuabunda jactari, & velut tortore cogente, quibus pote∣rat indiciis conscientiam facti in simplicibus adhuc annis rudis anima fatebatur. Ubi vero solennibus adimpletis calicem diaconus offene praesentibus coepit, & accipientibus ceteris locus ejus advenit; faciem suam parvula instinctu divinae majestatis avertere, os labiis obturanti∣bus premere, calicem recusare. Perstitit tamen diaconus, & relu∣ctanti licet, de sacramento calicis infudit. Tunc sequitur singultus & vomitus. In corpore atque ore violato Eucharistia permanere non potuit. Sanctificatus in Domini sanguine potus, de pollutis visceribus crupit; tanta est potestas Domini, tanta majestas. Se∣creta tenebrarum sub ejus luce detecta sunt, sacerdotem Dei nec oc∣culta crimina fefellerunt. Hoc circa infantem, quae ad eloquendum alienum circa se crimen necdum habuit aetatem. At vero ea, quae aetate provecta, & in annis adultioribus constituta sacrificantibu nobis latenter obrepsit, non cibum, sed gladium sibi sumens, & ve∣lut quaedam venena i 1.228 lethalia inter fauces & pectus admittens, angi & anima exaestuante concludi postmodum coepit. Et pressuram non jam persecutionis, sed delicti sui passa, palpitans & tremens concidit. Impunitum diu non fuit nec occultum dissimulatae conscientiae cri∣men, quae fefellerat hominem, Deum sensit ultorem. Et cum quaedam arcam suam, in qua Domini sanctum fuit, manibus k 1.229 indignis tentasset

aperire, igne inde surgente deterrita est, ne auderet attingere. Et a 1.230 alius qui & ipse maculatus; sacrificio à sacerdote celebrato, partem cum ceteris b 1.231 ausus est latenter accipere: sanctum Domini edere, & contrectare non potuit; cinerem ferre ¶ 1.232 se apertis manibus invenit. Documento unius ostensum est, Dominum recedere, cum negatur; nec immerentibus ad salutem prodesse quod sumitur, quando gratia salutaris in cincrem, sanctitate fugiente mutetur. Quam multi quoti∣die c 1.233 poenitentiam non agentes, nec delicti sui conscientiam confiten∣tes, immundis spiritibus adimplentur, quam multi usque ad insaniam mentis excordes, dementiae furore quatiuntur? Nec necesse est ire per exitus singulorum, cum per orbis multiformes ruinas tam deli∣ctorum poena sit varia, quam delinquentium multitudo numerosa. Unusquisque consideret, non quid alius passus sit, sed quid pati & ipse mereatur. Nec evasisse se credat, si eum interim poena distu∣lerit, cum timere plus debeat, d 1.234 quem sibi Dei judicis censura servavit.

Nec sibi quo minus agant poenitentiam, blandiantur, qui etsi ne∣fandis * 1.235 sacrificiis manus non contaminaverunt, libellis tamen con∣scientiam polluerunt. Et illa professio denegantis; contestatio est Christiani, quod e 1.236 fuerat, abnuentis; feciise se dixit ¶ 1.237, quicquid alius faciendo commisit. Cumque scriptum sit: Non potestis du∣obus * 1.238 Dominis servire; servivit seculari Domino, qui f 1.239 obtemperavit ejus edicto: magis obaudivit humano imperio, quam Deo. Vide∣rit an minore vel dedecore, vel crimine apud homines publicaverit quod admisit, Deum tamen judicem g 1.240 subterfugere & vitare non * 1.241 poterit, cum dicat Spiritus sanctus in psalmis: Quod est imperfe∣ctum meum, viderunt oculi tui; & in libro tuo omnes scribentur ¶ 1.242.

Et iterum: Homo a 1.243 videt in facie, Deus autem in corde. Ipse quo∣que * 1.244 Dominus praemoneat & praestruat dicens: Et scient omnes Ec∣clesiae quia ego sum scrutator renis & cordis. Perspicit ille abdita: * 1.245 & secreta atque occulta considerat. Nec Dei oculos potest aliquis evadere dicentis: Ego Deus approximans, & non Deus de longin∣quo. * 1.246 Si absconditus fuerit homo in absconditis, ergo ego non b 1.247 vi∣debo eum? Nonne coelum & terram ego impleo? Videt ille corda & pectora singulorum, & judicaturus est non tantum de factis, sed & de verbis & de cogitationibus nostris, omnium mentes voluntatesque conceptas in ipsis adhuc clausi pectoris latebris intuetur. Denique quanto & fide c 1.248 majores & timore meliores sunt, qui quamvis nullo sacrificii, aut libelli facinore constricti? quoniam tamen de hoc vel cogitaverunt ¶ 1.249, hoc ipsum apud sacerdotes Dei dolenter & simpli∣citer confitentes, exomologesin conscientiae faciunt, animi sui pon∣dus exponunt, salutarem medelam parvis licet & modicis vulneribus exquirunt; scientes scriptum esse: Deus non deridetur. Deri∣deri * 1.250 & circumveniri Deus non potest, nec astutia aliqua fallente de∣ludi. Plus imo delinquit, qui secundum hominem Deum cogi∣tans, evadere se poenam criminis credit, si non palam crimen admi∣sit. Christus in praeceptis suis dicit: Qui d 1.251 confusus me fuerit, * 1.252 confundetur eum filius hominis. Et Christianum se putat, qui Chri∣stianus esse e 1.253 confunditur, aut veretur? Quo modo potest esse cum Christo, qui ad Christum pertinere aut erubescit, aut metuit? Minus plane peccaverit non videndo idola, nec sub oculis circumstantis atque insultantis populi, sanctitatem fidei profanando, non polluen∣do manus suas funestis sacrificiis, nec sceleratis cibis ora maculando. Hoc eo proficit ut sit minor culpa, non ut innocens conscientia. Fa∣cilius potest ad veniam criminis pervenire, non est tamen immunis à crimine. Nec cesset in agenda poenitentia atque in Domini mise∣ricordia deprecanda, ne quod minus f 1.254 esse in qualitate delicti vide∣tur, in neglecta satisfactione cumuletur. Confiteantur singuli, quae∣so vos fratres dilectissimi, delictum suum, dum adhuc qui deliquit in seculo est, dum admitti confessio ejus potest, dum satisfactio & remis∣sio facta per sacerdotes apud Dominum grata est. Convertamur ad Dominum mente tota, & poenitentiam criminis veris doloribus ex∣primentes, Dei misericordiam deprecemur. Illi g 1.255 se anima pro∣sternat, h 1.256 illi moestitia satisfaciat: illi spes omnis incumbat.

Rogare qualiter debeamus dicit ipse: revertimini, inquit, ad me * 1.257* 1.258 ex toto corde vestro, simulque & jejunio, & fletu, & planctu; & scindite corda vestra, & non vestimenta vestra. Ad Dominum toto corde redeamus. Iram & offensam ejus, jejuniis, fletibus, plancti∣bus, sicut admonet ipse, placemus. Lamentari eum putamus ex

toto corde, jejuniis, fletibus, planctibus Dominum deprecari; qui ex primo criminis die, a 1.259 lavacra quotidie celebrat ¶ 1.260, qui epulis af∣fluentibus pastus, & sagina largiore distentus, cruditates suas postri∣die ructat, nec cibos & potus suos cum pauperum necessitate com∣municat? Qui hilaris ac laetus incedit, quomodo mortem suam de∣flet? * 1.261 Cumque scriptum sit: Non corrumpetis effigiem barbae vestrae; barbam vellit, & faciem suam comit? Et placere nunc cuiquam stu∣det, qui Deo displicet? An illa ingemiscit & plangit, cui vacat cul∣tum pretiosae vestis induere, nec indumentum Christi, quod perdidit, cogitare? accipere pretiosa ornamenta, & monilia laborata, nec divini & coelestis ornatus damna deflere? Tu licet indumenta pe∣regrina & vestes sericas induas, nuda es. Auro te licet & margari∣tis gemmisque condecores, sine Christi decore deformis es. Et quae capillos tuos inficis, vel nunc in doloribus desine. Et quae b 1.262 nigri pulveris ductu oculorum lineamenta depingis, vel nunc lacry∣mis oculos tuos ablue. c 1.263 Si quem de tuis caris mortalitatis exitu 〈◊〉〈◊〉, ingemisceres dolenter & fleres; facie inculta, veste mu∣tata, neglecto capillo, vultu nubilo, ore deiecto, indicia moeroris o∣stenderes. d 1.264 Animam tuam misera perdidisti, spiritaliter mortua su∣pervivere hic tibi, & ipsa ambulans funus tuum portare coepisti; & non acriter plangis, non jugiter ingemiscis? Non te vel pudore cri∣minis, vel continuatione lamentationis abscondis? Ecce pejora ad∣huc peccandi vulnera, ecce majora delicta; peccasse, nec satisfacere, deliquisse, nec delicta deflere. Ananias, Azarias, Misahel illustres ac nobiles pueri; quo minus exomologesin Deo facerent ¶ 1.265 nec inter flammas & camini exaestuantis incendia quieverunt. Bene sibi licet conscii, & Dominum fidei ac timoris obsequio saepe promeriti, hu∣militatem tamen tenere, & Domino satisfacere ¶ 1.266, nec inter ipsa glo∣riosa

virtutum suarum martyria destiterunt. Loquitur scriptura di∣vina: Stans, inquit, Azarias precatus est, & aperuit os suum, & exo∣mologesin * 1.267 faciebat Deo simul cum sodalibus suis in medio 〈◊〉〈◊〉 Daniel quoque post fidei atque innocentiae suae multiplicem gratiam. post dignationem Domini circa virtutes ac laudes suas saepe repeti∣tam, jejuniis adhuc promereri 〈◊〉〈◊〉 nititur, in sacco & in cinere volutatur, exomologesin faciens dolenter, & dicens: Domine Deum * 1.268 magnus a 1.269 & fortis, & metuendus, qui servas testamentum tuum & miserationes eis qui te diligunt, & conservant imperia tua, 〈◊〉〈◊〉, facinus admisimus, impii fuimus, transgressi sumus, ac deserui∣mus praecepta tua & judicia tua, non audivimus verba puerorum tuo∣rum Prophetarum, quae locuti sunt in nomine tuo, super reges nostros, & omnes gentes, & super omnem terram. Tibi Domine gloria ti∣bi justitia, nobis autem confusio. Haec mites, haec simplices, haec innocentes in prometenda Dei majestate fecerunt; & nunc 〈◊〉〈◊〉, & Dominum rogare detrectant, qui Dominum negaverunt? Quaeso vos fratres acquiescite salubribus remediis, consiliis 〈◊〉〈◊〉 melioribus; cum lacrymis nostris vestras lacrymas jungite, cum no∣stro gemitu vestros gemitus copulate. Rogamus vos, ut pro vobis Deum rogare possimus ¶ 1.270; preces ipsas ad vos prius vertimus, qui∣bus

Deum pro vobis ut misereatur, oramus. Agite poenitentiam plenam: dolentis ac lamentantis animi probate moestitiam. Nec vos quorundam moveat aut error improvidus, aut stupor vanus, qui cum teneantur a 1.271 in tam grandi crimine; percussi sunt animi caecitate, ut nec intelligant delicta, nec plangant. Indignantis Dei major haec plaga est, sicut scriptum est: Et dedit illis Deus spiritum transpun∣ctionis ¶ 1.272. Et iterum: Dilectum veritatis ¶ 1.273 non receperunt, ut salvi * 1.274 fierent; ac propterea mittet illis Deus operationem erroris, ut cre∣dant * 1.275 mendacio, ut judicentur omnes qui non crediderunt veritati, sed sibi placent in injustitia. Injuste sibi placentes, & transpunctae mentis alienatione dementes; Domini praecepta contemnunt, b 1.276 me∣delam vulneris negligunt, agere poenitentiam nolunt. Ante admis∣sum facinus improvidi, post facinus obstinati; nec prius stabiles, nec postmodum supplices: quando debuerant stare jacuerunt: quan∣do jacere & prosternere se Deo debent, stare se opinantur. Pacem sibi ultro nemine dante sumserunt; falsa pollicitatione seducti, & apostatis ac perfidis juncti, errorem pro veritate suscipiunt. Com∣municationem non communicantium ratam ducunt; hominibus contra Deum credunt, qui contra homines Deo non crediderunt. Ejusmodi homines quantum potestis c 1.277 fugite, perniciosis conta∣ctibus ad haerentes salubri cautione vitate. Sermo eorum sicut can∣cer serpit, colloquium velut contagium transilit, noxia & venenata * 1.278 persuasio persecutione ipsa pejus interficit. d 1.279 Illic sola superest poe∣nitentia, quae satisfaciat. Qui autem poenitentiam criminis tollunt, satisfactionis viam claudunt: ita sit ut dum temeritate quorundam vel promittitur salus falsa, vel creditur, spes verae salutis adimatur. Vos vero, fratres dilectissimi, quorum timor in Deum pronus est, & in ruina licet animus constitutus, mali sui memor est; poenitentes ac dolentes peccata vestra perspicite, gravissimum conscientiae crimen agnoscite, ad intelligentiam delicti vestri oculos cordis aperite, nec desperantes misericordiam Domini, nec tamen jam veniam vindican∣tes. Deus quantum patris e 1.280 pietate indulgens f 1.281 semper & bonus est, tantum judicis majestate metuendus est.

Quam magna deliquimus, tam granditer defleamus. Alto vulneri * 1.282 diligens & longa medicina non desit; poenitentia crimine minor non sit. Putas-ne tu g 1.283 Dominum cito posse placari, quem verbis persidis abnuisti, cui patrimonium praeponere maluisti, cujus templum sacrile∣ga contagione violasti? Putas facile eum h 1.284 misereri tui, quem tuum non esse dixisti? Orare oportet impensius & rogare, diem luctu transigere, vigiliis noctes ac fletibus ducere, tempus omne lacrimosis lamentati∣onibus occupare: i 1.285 stratos solo adhaerere k 1.286 cineri, in cilicio & sordibus volutari: post indumentum Christi perditum; nullum hic l 1.287 jam velle ve∣stitum:

post diaboli cibum malle jejunium: justis operibus incumbere. quibus peccata purgantur: eleemosynis frequenter insistere, quibus a morte animae liberentur. Quod adversarius auferebat, Christus accipi∣at, nec teneri jam nec amari patrimonium debet, quo quis & 〈◊〉〈◊〉 & victus est. Pro hoste vitanda a 1.288 res, pro latrone fugienda, 〈◊〉〈◊〉 gladio metuenda possidentibus & b 1.289 veneno. Ad hoc tantum 〈◊〉〈◊〉 quod remansit, ut inde crimen & culpa redimatur. Incun∣ctanter & largiter fiat operatio: census omnis in medelam 〈◊〉〈◊〉 erogetur: c 1.290 opibus & facultatibus nostris qui de nobis 〈◊〉〈◊〉 est Dominus feneretur. Sic sub Apostolis fides viguit; sic 〈◊〉〈◊〉 credentium populus Christi mandata servavit, promti erant, d 1.291 lar∣gi erant, distribuendum per Apostolos totum dabant, & non 〈◊〉〈◊〉 delicta redimebant. Si precem toto corde quis faciat, si veris 〈◊〉〈◊〉 e 1.292 lamentationibus & lacrimis ingemiscat, si ad veniam de∣licti sui Dominum justis & continuis operibus inflectat; 〈◊〉〈◊〉 potest, qui & misericordiam suam protulit dicens: f 1.293 Cum con∣versus * 1.294 ingemueris ¶ 1.295, tunc salvaberis, & scies ubi fueris. Et 〈◊〉〈◊〉 * 1.296 Nolo g 1.297 mortem morientis, dicit Dominus quantum ut revertatur & * 1.298 vivat. Et Johel propheta pietatem Domini, Domino ipso monen∣te * 1.299h 1.300 declarat: Revertimini, inquit, ad Dominum Deum 〈◊〉〈◊〉 quoniam misericors & pius est, & patiens, & multae miserationi, & qui sententiam flectat adversus malitias irrogatas ¶ 1.301. Potest ille indul∣gentiam dare sententiam suam potest ille i 1.302 deflectere. Poenitenti, operanti, roganti potest clementer ignoscere, potest in acceptum re∣ferre, quidquid pro talibus & petierint martyres, & fecerint 〈◊〉〈◊〉 k 1.303 vel si quis plus eum suis satisfactionibus moverit, si 〈◊〉〈◊〉 iram, si indignantis offensam justa deprecatione placaverit; dat 〈◊〉〈◊〉 & arma rursum, quibus l 1.304 victus armetur, reparat & corroborat 〈◊〉〈◊〉 quibus sides instaurata vegetetur. Repetet certamen suum 〈◊〉〈◊〉 iterabit aciem, provocabit hostem, & quidem m 1.305 factus ad praelium fortior per dolorem. Qui sic Deo satisfecerit, qui n 1.306 poenitentia sa∣cti sui, qui pudore delicti, plus & virtutis & fidei de ipso lapsus dolore conceperit; exauditus & adiutus à Domino, quam 〈◊〉〈◊〉 nuper, laetam faciet Ecclesiam: nec jam solam Dei veniam me∣rebitur, sed coronam.

Notes

• ¶ 1.1

  Lapsus, ubi de moribus agitur, significare 〈◊〉〈◊〉 graviorem quamlibet noxam, qua quis in vitae 〈◊〉〈◊〉 solum titubat & gradu dimovetur, sed 〈◊〉〈◊〉 & decidit. Ita Adami peccatum ejus lapsus passim 〈◊〉〈◊〉 Sed in usu Ecclesiastico illi fere intelligun∣ar lapsi, qui persecutionis tempore minis aut tormentis 〈◊〉〈◊〉 quique dijecti, prostrati, & jaceutes infra dicuntur. 〈◊〉〈◊〉 illi qui in fide permansere Stantes 〈◊〉〈◊〉 quos Zach. propheta videtur adumbrasse, c. 3. 7. 〈◊〉〈◊〉 ambulanti in viis domini, & custodiam ejus 〈◊〉〈◊〉 promittitur sors 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 inter stantes. 〈◊〉〈◊〉 variae fuerunt Classes. 1. corum qui libellis 〈◊〉〈◊〉 paciscebantur, & libellatici dicti. 2. Qui thus 〈◊〉〈◊〉 aut de victimis epulabantur; qui thurificati sacrificati, audiebant. 3. Qui blasphemiis nefas 〈◊〉〈◊〉 Christianum nomen ejurarunt, & Apostatae 〈◊〉〈◊〉 Cum vero Deciana clades plurimos variis hisce 〈◊〉〈◊〉 generibus perculisset; iique Novati & Felicissimi presbyterorum quorundam qui cum ipsis sentiebant 〈◊〉〈◊〉 aut etiam Martyrum benignis nimium 〈◊〉〈◊〉 sublevati, reditum in Ecclesiam impudenter 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus, quod olim facturum se promisserat, 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae reddita, quid de singulis statuendum sit 〈◊〉〈◊〉 cum fratribus consilio, decernit. Libellus hic, ut & praecedens de Unitate, Carthagine primum, & ut par est credere, in ipso Concilio, lectus; dein Romam trans∣mittebatur, quod ex Epistola 54. ad Pamelii numeros 51. docemur. Voces istae in fronte operis, Paxecce dilectissimi sratres Ecclesiae reddita est, & quod dissicile nuper incre∣dulis, ac persidis impossibile videbatur, ope atque ultione divi∣na, securitas nostra reparata est; satis indicant post Decii mortem, idque statim post nuncium acceptum, libellum hunc Romam fuisle transmislum. Prius autem aliquan∣to scriptum, & Carthagine publice lectum minime dubi∣to. Plures enim menses, quibus Concilium in lapsorum causa frequenter habitum, à Cypriani reditu ad Decii mortem, eamque in Africa renunciatam, interceslere. Sed Auctores id juris in scripta sua perpetuo vendicant, ut quaedam subinde pro re nata addant, detrahant, & va∣rie immutent, quod etiam à Cypriano hic loci factum existimo. Scripti hujus meminerunt Pontius, Eusebi∣us, Rufinus, Augustinus, Fulgentius, Pacianus, & alii passim veteres.
• * 1.2

  Piagratula∣tio ob pacem Ecclesiae red∣ditam.
• a 1.3

  Nube discussa & caligine discissa, Ar. NC. 1. Bod. 2. Lam. Ebor. tempestate pressa, Voss. 3. nube discussa, tranquillitas, Bod. 1. 3. 4.
• b 1.4

  Nostra vox convenit, Bod. 4.
• c 1.5

  Nos qui Deum toto corde & animo diligimus benedictiones ejus & laudes non, Voss. 3.
• d 1.6

  Vo∣tis omnibus, Voss. 3. sanctis oculis.
• e 1.7

  Eluxit & confessores, Bod. 4.
• f 1.8

  Boni numinis, Ben. luminis, Ar. Voss. 1. Lam. Bod. 2.
• * 1.9

  Varia Conses∣sorum deco∣ra, & nobilis triumphus.
• ¶ 1.10

  Pariter & Martyres dicti à nostro Auctore, Massacandida. Sic Tertull. de Coron. De Marty∣rii candida laurea melius coronandus. Interim respectu habito ad sanguinem fusum, floridi & russati alibi appel∣lantur.
• g 1.11

  Repugnates fortiter, Bod. 1. 3.
• h 1.12

  Deum secuturis, Voss. 1.
• i 1.13

  Christi locuta, Bod. 1. 4.
• k 1.14

  Sacrificiis ac Sacrilegiis, Lin. Voss. 2. Bod. 3. 4. Sa∣crilegis mellus restiterunt, Ar. Ben. MR.
• ¶ 1.15

  Omnis fere gentilium religio, in mortuorum cultu & placandis diis manibus versabatur; unde habitu funereo & velato capite sacra ut plurimum peragebantur. E contra vero praeeunte Apo∣stolo 1 Cor. 11. 10. Christiani homines nudo capite preces fundebant, feminis tantum modestiae & obsequii ergo in Ecclesia velatis. Porro obnubilatum caput servilis 〈◊〉〈◊〉 signum. Unde servili poenae subjiciendus, velamen∣to obductus. I lictor apud Liv. l. 1. inquit Horatii pericli∣tantis pater; colliga manus quae paulo ante armatae imperium populo Romano pepererunt. I caput obnube liberatoris urbis, &c.
• ¶ 1.16

  Nempe in baptismi lavacro signata. & spinci Domini Jesu serti memor, admittere non potest aliud capitis gestamen, aut habitum à Candidatis diaboli introductum, quod ait Tertul. in lib. de Cor. qui etiam refert Claudium Saturninum in libro de Coronis; 〈◊〉〈◊〉 causas & spectes & solenmitates 〈◊〉〈◊〉 ita adisserere, ut nullam gratiam floris, nullam laetitiam 〈…〉〈…〉 pitem, aut palmitem, non alicujus capiti 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• a 1.17

  〈◊〉〈◊〉 in sinum, Voss. 1. 2. 3. Bod. 1. 4.
• b 1.18

  Excepit, Bod. 1. 2. Lam.
• c 1.19

  Aperuit, Voss. 1.
• d 1.20

  Cum seculo sexum quoque, Bod. 1. 3. 4. Lam. Ebor. Voss. 1. 3. Thu. Foss. Vat. 2. MR.
• e 1.21

  Annos suos virtutibus transeuntes, Voss. 1. Bod. 1. 2. 4.
• f 1.22

  Circumstantium multitudo, 〈◊〉〈◊〉. Voss. 1. 3. Foss. Vat. 4.
• g 1.23

  Comitantur, Ar. Bod. 1, 2, 3, 4. Lam. Voss. 1. 3.
• h 1.24

  〈◊〉〈◊〉 Bod. 3. 4.
• i 1.25

  Nemo fratres, nemo, Voss. 1. Lam. MR.
• ¶ 1.26

  〈◊〉〈◊〉 se 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 facerent, dicebant plurimos inter 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ipsis fuisse succubituros si pariter tentati: 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fuga (quemadmodum Cyprianus) elapsi. In 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 absimili, dictum. Casta est quam nemo rogavit.
• k 1.27

  Negantium, Voss. 1. 3.
• ¶ 1.28

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 adversus Christianos edicta, ut intra diem 〈◊〉〈◊〉 Christianus quisque, coram Praeside, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 magistratu profiteretur se renunciare 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ret capite esset plectendus, aut forte bonis 〈◊〉〈◊〉 ctandus. Postquam illud tempus elapsum 〈◊〉〈◊〉 cunque se non profitebantur, poenis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 obnoxii; & proinde inter Confessores eram 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Hanc ob causam ait noster, non 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 natatormenta, non rei samiliaris damna 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• l 1.29

  Se 〈◊〉〈◊〉 esse 〈◊〉〈◊〉 est? Lam.
• m 1.30

  Gradus est, cum quis se, Voss. 1.
• n 1.31

  Servavit, Voss. 1.
• * 1.32

  Lapsorum clades plane miseranda.
• a 1.33

  Extendendum, Ar. Lam. Ben. Ebor. NC. 2. Bod. 2.
• b 1.34

  Durus est, Voss. 1.
• c 1.35

  Sic cladis, Lam.
• * 1.36

  Rom. 12. 15.
• d 1.37

  Grassantibus, Lin. NC. 2.
• * 1.38

  Corrupti Christiano∣rum mores, harum ca∣lamitatum origo.
• e 1.39

  Infestae illecebrosa, Voss. 1. 3.
• ¶ 1.40

  Sulpitius Severus Tri∣ginta octo annos pacis Ecclesiae computat; scil. à Severo 〈◊〉〈◊〉 ad Decium; siquidem Maximiniani attentata Ec∣lesarum aliquarum Clerum duntaxat percellebant; A∣fricamque intactam reliquerant. Eadem fere dicuntur Epist. 13. ad Pam. numeros 7.
• f 1.41

  Et ut pene, Lam. Bod. 2.
• g 1.42

  Amplius meremur, Bod. 1. 2. 3. Lam. Voss. 3. Manut.
• h 1.43

  Sacerdotiis, Bod. 1. 4.
• i 1.44

  Ministeriis, Bod. 2. 4. Thu. Foss. Lam. Manut.
• ¶ 1.45

  Respicit Levit. 19. 27. ubi inter∣••icitur, ne corrumpantur anguli barbae. Hac de re vid. 1. 3. c. 84. ad Quir. De feminarum moribus in lib. de Cultu egit.
• ¶ 1.46

  Respicit Auctor monitum D. Pauli 2 Cor. 6. 14. & 1 Cor. 7. Vid. l. 3. Testim. ad Qui∣rin. c. 62.
• * 1.47

  2 Cor. 6. 14.
• k 1.48

  Prostituere cum gentibus, NC. 1. Lam.
• ¶ 1.49

  Hunc locum saepius attingit D. Au∣gustin. adv. Donatistas. vid. l. 3. cont. Ep. Parmen. c. 2. & l. 4. cont. Cresc. c. 26.
• l 1.50

  Ornamento, Foss.
• a 1.51

  Quaestuosas nundinas, Bod. 4.
• b 1.52

  Fratribus, habere, Bod. 1. 2. 4. Thu. Foss. Lam. Voss. 3.
• ¶ 1.53

  Quanquam Apostolis consultum videbatur Act. 6. Ut non derelinquerent ver∣bum Dei, & ministrarent mensis, & inde Diaconi subroga ti; pauperum tamen cura apud Episcopos perpetuo man∣sit. Quam solicite hoc procurabat D. Paulus, ejus Episto∣lae nos passim docent. De moribus Christianorum sequen∣tis seculi rationem reddit Justinus Apol. 2. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Hanc fuisse perpetuam D. Cypri∣ani solicitudinem Epistolae ejus nescire nos vetant; prae∣sertim Ep. 62. ad. Pam. num. 60. ubi redimendis 〈◊〉〈◊〉 si recte rationes subduxerit Rigaltius, librarum 〈◊〉〈◊〉 erogabantur.
• c 1.54

  Fraudibus jungere, Gra.
• d 1.55

  Dixerit Scriptura divina, Voss. 1. 3.
• * 1.56

  〈◊〉〈◊〉
• e 1.57

  Dereliquerint filii, Voss. 1.
• f 1.58

  Justitias, Ar. Bod. 3. Lam. MR.
• g 1.59

  Iniquitates eorum, & in flagellis delicta co∣rum; misericordiam autem meam non dispergam ab eis, Voss. 3.
• h 1.60

  Ad correptionem, Ar. Lam. Voss. 1.
• i 1.61

  Patienter subiremus, Voss. 3. Lin.
• ¶ 1.62

  Terrore hoc 〈◊〉〈◊〉 culsos Cyp. Ep. 60. ad Pam. num. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 lat. Similem lapsorum in AEgypto hoc 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 gem late describit Dionysius Alexandrinus apud 〈◊〉〈◊〉 1. 6. c. 41.
• k 1.63

  Se ipsum, Voss. 1.
• l 1.64

  Ignotis, Voss. 1.
• * 1.65

  Lapsorum crimen pror∣sus inexcu∣sabile.
• * 1.66

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.67

  Deut 〈◊〉〈◊〉
• m 1.68

  Ado∣raverunt Deos, Voss. 3.
• * 1.69

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.70

  Exo. 22. 〈◊〉〈◊〉
• n 1.71

  Et consummator, Thu. Foss.
• o 1.72

  Futura sua, Bod. 4.
• p 1.73

  Sic Thu. Foss. Ver. Vat. MR. expectaverunt saltem ut interrogati rogarent, ut thus accenderent, Voss. 3. Imp.
• ¶ 1.74

  Hanc lectionem quam MSS plerique tuentur, commendat similis locutio Cleri 〈◊〉〈◊〉 Ep. 8. ad Pamel. numeros 3. Ascendentes ab hoc 〈◊〉〈◊〉 pellabantur revocavimus.
• a 1.75

  Quam libenter optassent, Ar. Bod. 1. 2. 3. 4. Voss. 1. 3. Ver. Vat. MR.
• b 1.76

  Quod illic, Voss. 1.
• c 1.77

  Quae crimen, Bod. 1. 2.
• ¶ 1.78

  Arcem Carthaginen∣sem, imitamentum Romanae. Novatiani & Donatistae Catholicos, quod huc ascendentes lapsos recepissent, per contemtum vocabant Capitolinos. Sic Pacianus Ep. 2. Nun∣quid Cypriano sancto viro hoc obest, quod populus ejus Apost ati∣cum nomen habet, vel Capitolinum, vel Synedrium?
• d 1.79

  Lapsus est gressus, Voss. 1.
• e 1.80

  Stare illic quomodo, Voss. 2. illic num, Bod. 〈◊〉〈◊〉.
• ¶ 1.81

  Solennia haec baptismi 〈◊〉〈◊〉 Tertul. de Spectac. c. 4. & alibi passim inculcat; quod etiam à Cypriano nostro aliisque patribus factum. Formula haec antiquissima non aliunde ortum duxit quam à Christianismi initiis, & videtur esse illud 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 de quo D. Petrus 1 Ep. 3. 21. In Judaeorum baptis∣mo, Profelytus patriam, parentes, & humanitatem ejurabat; Christianus vero, noxias cupiditates, seculi pompas, & Diaboli nequitiam abdicat & amandat.
• f 1.82

  Fugere debuerat, Voss. 1.
• g 1.83

  Immolaturus vel supplicaturus, Foss.
• * 1.84

  Gravissimum eorum flagi∣tium qui ali∣is auctores fuere ut pa∣riter delin∣querent.
• h 1.85

  In ex∣itium populus, Bod. 1. 2. 3. 4.
• ¶ 1.86

  Respicit libamina gentili∣um, de quibus D. Paulus 1 Cor. 10. 21. Non potestis 〈◊〉〈◊〉 Domini bibere & Daemoniorum.
• ¶ 1.87

  De eorum baptismo vid. Ep. ad Fi∣dum. Quem morem late impungnat Rigaltius notis suis in dictam Epistolam: & hic loci dicit, Hoc sensu permoti 〈◊〉〈◊〉 insantes baptizandos, signum sidei dederunt 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 esset homo fidei capax, Signum sine re, ipsius 〈◊〉〈◊〉 vicarium fecerunt. Ex Anabaptistarum sae. e fanaticus non alia scripsisset. Itane vero infantes fidei prorsus in∣capaces? Si hoc ratum sit, quomodo Joannes Baptista ali∣ique à matris utero pleni spiritu Sancto? Porro 〈◊〉〈◊〉 ante legem, & sub ipsa, erat foederalis ritus, qui pro fundamento habuit fidem in Messiam postmodum ventu∣rum; quemadmodum ejus 〈◊〉〈◊〉 baptisma sub Evan∣gelio, innititur fide in eundem Messiam qui advenerat: si vero infantes Israelitarum, licet fidei actualis incapa∣ces, ad circumcisionem recipiendam fucrant idonei; pa∣riter & parentum Christianorum nati, eodem obice, fi∣dei scil. defectu, non obstante, baptismi esse pote∣rint participes. Baptizati pridem illi erant Infantes, qui acris & vividi illius sensus qui praefertur, specimina dederunt; quare manifestum est perperam dici exinde Ecclesiam permotam censuisse infantes baptizandos. Porro ante Cypriani seculum Infantum baptismum in Ecclesia receptum. Irenaeus nos docet l. 3. c. 39. qui renasci apud Deum dicit infantes & parvulos & pueros, & juvenes & scniores. Similiter Origines in c. 6. ad Rom. ait Ecclesiam ab Apostolis traditionem suscepisse etiam parvulis baptismum dare. Morem illum Tertulliani seculo obtinuisle, vel hinc constiterit, quod iste contrarium suadeat. Quid festinat innocens atas ad remissionem peccatorum? Quae sen∣tentia adeo plurimis placuit, ut baptismum ad ultimae senectutis tempora differendum censerent. Id nimirum satagebant, ut de venia per lavacri salutaris expiationem securi, peccandi commeatum sibi facerent.
• i 1.88

  Manibus impositi, Bod. 1. 2. 3. 4. Lam. Voss. 1.
• ¶ 1.89

  D. August. Ep. 23. ad Bonif. rem sic expedit. Amiserunt, dixit, quantum attinuit ad illorum scelus, a quibus amittere coacti sunt. Amiserunt in eorum mente ac voluntate, qui in illos tantum facinus commiserunt. Nam si in seipsis amisissent, remansissent utique divina senten∣tia damnandi. Quod si sanctus Cyprianus arbitraretur, non eorum desensionem continuo subjiceret, dicens, &c.
• k 1.90

  Primo nati∣vitatis, Voss. 3.
• l 1.91

  Sponte provenimus, Voss. 3.
• m 1.92

  Aliena fraude moreremur, Voss. 1. 2. Bod. 4. Foss.
• * 1.93

  Expendun∣tur causae quae crimen suaderent. Patriae desi∣deriuma
• a 1.94

  Jactura est? Christus non relinquatur, Bod. 1. 2. 3. 4. Voss. 1.
• ¶ 1.95

  Causam suam agit Cyprianus ad∣versus obtrectatores, qui fugam tanquam rem turpem ipsi impegerunt; hanc ille non modo ceu licitam vide∣tur defendere, sed tanquam rem imperatam commen∣dare: hac ex parte à Magistro Tertulliano longe 〈◊〉〈◊〉 cedens.
• * 1.96

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• b 1.97

  Mundamini, Man. Qui portatis vasa, Lin. Bod.
• c 1.98

  Dei servis, Voss. 3.
• d 1.99

  Conveniat dicens, Bod. 2.
• * 1.100

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• e 1.101

  Exit & secedit, Pem. Lin. Voss. 3.
• f 1.102

  Horam expectat, Voss. 3.
• * 1.103

  Patrimonii a. mor
• g 1.104

  Sic Bod. 1. 2. 3. decepit, Imp.
• h 1.105

  Il∣lae fuerunt, Voss. 1.
• i 1.106

  Fides prodita, & mens victa, Voss. 1.
• * 1.107

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• k 1.108

  Terrestribus in haererent, Lam. Bod. 1, 2, 3, 4.
• l 1.109

  Et praemonens in futurum, Lam. Bod. 1, 2, 3, 4. Voss. 1. Thu Foss. Voss. 3.
• * 1.110

  Mat. 19.21.
• m 1.111

  Omnia quae habes, Voss. 3.
• n 1.112

  Divitias non, Lam. Thu. Foss. Voss. 3.
• o 1.113

  Hostem nunc & expugnatorem, Lam. Ar.
• p 1.114

  Securus & liber, Bod. 4.
• q 1.115

  Et sub Apostolis non∣nulli, Lam.
• r 1.116

  Pecuniam Domini, Voss. 1.
• s 1.117

  Sed ipsi potius pecuniae mancipati. NC. 2.
• * 1.118

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• t 1.119

  Muscipulam Diaboli, Voss. 3.
• ¶ 1.120

  Vid. quae dict. ad 1. 3. ad Quit. c. 61.
• a 1.121

  Sic Lam. Ebor. Voss. 1. 2. Bod. 1, 2, 3, 4. multa inutilia & nocentia, Imp.
• b 1.122

  Erraverunt à fide, Ar. Thu. Foss. MR. Voss. 3.
• * 1.123

  Mar. 10. 29.
• c 1.124

  Domino & Deo, Voss. 1. 3.
• * 1.125

  Luc. 6. 22.
• d 1.126

  Beati eritis cum odio vos habuerint homines, Voss. 1.
• e 1.127

  Persecuti vos fuerint homines, Ar. Bod. 2. 3.
• f 1.128

  Post∣modum venerant, Lam. Voss. 1. Ben. Bod. 1. 2. 4.
• * 1.129

  Tormento∣rum metus.
• g 1.130

  Per dolorem, NC. 2.
• h 1.131

  Potest ta∣lis & dicere, Voss. 3.
• i 1.132

  Et certare, Lam.
• k 1.133

  Jam fatigatum corpus, Lam.
• l 1.134

  Flagella ad∣huc, Bod. 1. 3. 4.
• ¶ 1.135

  Pariter tormenta haec describit 〈◊〉〈◊〉. Apol. c. 30. Expansos ungulae fodiant, cruces 〈◊〉〈◊〉, ignes lambant, gladii guttura detruncent, bestiae insiliant.
• m 1.136

  Potest proficere, Voss. 1.
• n 1.137

  Sic sic Casto, Lam. Voss. 1. Foss. Spir. Imp. Nup.
• ¶ 1.138

  Baptismus 〈◊〉〈◊〉 ex Ecclesiae veteris sententia non minus certo omnem 〈◊〉〈◊〉 vitae labem eluebat, quam aquae lavacrum; proinde cum Castus & AEmilius ad Martyrii decus admissi erant, de venia ipsis facta minime dubitandum. Unde Ep. 18. ad Pam. numeros 13. lapsos qui ad pacem festi∣nabant sic alloquitur Cyprianus. Acies adhuc geritur, & agon quotidie celebratur; si commissi vere & sirmiter poeniter, & sidei calor praevalet: qui differri non potest, potest coro∣nari. Quod dicitur Dominum hic aliquando ignovisle, videtur innuere hoc pridem Carthagine factum.
• o 1.139

  Sic. Voss. 3. & pro lacrimis cruore, Imp.
• * 1.140

  Lapsis ad∣blandiri, sunma cru∣delitas.
• a 1.141

  Precem & ad satisfactionem, Voss. 3.
• * 1.142

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.143

  Verbis adulantibus, Voss. 3.
• * 1.144

  〈◊〉〈◊〉
• c 1.145

  Cum receperit fanitatem, Voss. 3.
• d 1.146

  In nos novum genus, Voss. 3.
• e 1.147

  Contra Deum & Dei legem, Voss. 3.
• f 1.148

  Communicatio irrita, & falsa pax, Lam. Ebor.
• g 1.149

  Pax, perniciosa dantibus, 〈◊〉〈◊〉.
• h 1.150

  Sanitatis poenitentiam, Voss. 1. Lin.
• i 1.151

  Poenitentia de peccatis, Ar. Ben. de peccatoribus exclusa, Voss. 1.
• k 1.152

  Et à Diaboli, Voss. 1.
• ¶ 1.153

  Infra vocat, Sanctificatum in sangui∣ne Domini cibum & potum, ut recte admonet Rigalt.
• ¶ 1.154

  Duplici S. Scripturae testimo∣nio se explicat Auctor noster; scil. Levit 22. 3. ubi dici∣tur, caro sacrificii quod est Domini. & 1 Cor. 10. 27. Qui∣cunque ederit panem. aut biberit calicem Domini, &c. Expli∣catissume Facundus Cypriani sectator fidissimus. 1. 9. c. 5. Sacramentum corporis & sanguinis Christi, quod 〈◊〉〈◊〉 & poculo consecrato, corpus ejus & sanguinem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod proprie corpus ejus sit panis, & poculum 〈◊〉〈◊〉 quod in se mysterium corporis ejus sanguinisque 〈◊〉〈◊〉 Hinc & ipse Dominus benedictum panem & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 discipulis tradidit, corpus & sanguinem suum 〈◊〉〈◊〉.
• l 1.155

  Testetur & dicat, Bod. 1, 2, 3, 4. comminetur & denunciet, Bod. 1, 2, 3, 4.
• * 1.156

  〈◊〉〈◊〉
• l 1.157

  Testetur & dicat, Bod. 1, 2, 3, 4. comminetur & denunciet, Bod. 1, 2, 3, 4.
• * 1.158

  1 〈◊〉〈◊〉
• * 1.159

  1 〈◊〉〈◊〉
• a 1.160

  Haec sunt ejusmodi, Ar. Bod. 1. 2. 3.
• b 1.161

  Solatium spei, Bod. 1, 2, 3, 4. Voss. 1. adimunt radice, Bod. 1, 2, 3, 4.
• c 1.162

  Inimicus impugnandis blanditur, Bod. 4. impugnandis hominibus, Voss. 2. 4. Pem.
• d 1.163

  Peccatorum gemitus, Lin. Voss. 1.
• * 1.164

  Apoc. 2. 5.
• * 1.165

  Solus Deus condonare potest pecca∣ta.
• e 1.166

  Veniam peccati, Ben.
• f 1.167

  Qui confidit in ho∣mine, Ar. Bod, 2. Ben.
• * 1.168

  Jerem. 17. 5.
• g 1.169

  Dominus orandus, Dominus, Ar. Bod. 1, 2, 3, 4.
• h 1.170

  Judicium à patre, Lin. Lam.
• ¶ 1.171

  Respicit locum D. Joan. poc. 6. 10. quem statim laudat, ubi dicitur; Quod 〈◊〉〈◊〉 ara Dei animae occisorum martyrum clamant magna 〈◊〉〈◊〉 dicentes, Quousque, &c. Veteres in ea erant sententia, 〈◊〉〈◊〉 solis martyribus ante diem judicii sententiam fuisse 〈◊〉〈◊〉, de aliis omnibus ampliatura.
• i 1.172

  Populus adstiterit, Bod. 2.
• k 1.173

  Sic Bod. 1. Voss. 2. Dare se cunctis posle. Imp. dare se poste, Bod. 2.
• l 1.174

  De sua facultate, Imp. felicitate, Ar.
• * 1.175

  Qualis mar∣tyrum prae∣rogativa, & quibus limi∣tibus contine∣atur.
• * 1.176

  Apoc. 6. 10.
• m 1.177

  Terram inhabitant, NC. 2. ha∣bitant, Lam.
• n 1.178

  Prius quam judicetur, Lam. Bod. 1.
• ¶ 1.179

  Pax à martyribus concessa, non omnino valebat, antequam coronati fuislent. Vid. Ep. Luciani; ubi post Pauli & aliorum Martyrum ar∣cessitionem, eorum nomine pax dimittenda perhibetur. Et merito hoc factum; siquidem non 〈◊〉〈◊〉 Confessores postmodum lapsi vel ipsisuerant.
• o 1.180

  Martyres fieri, sed si, Voss. 1.
• a 1.181

  Ac Dei sacerdotem, Voss. 2.
• ¶ 1.182

  Locum hunc laudat Pacianus Ep. 3. & repulsam pati sanctorum preces docet, si pro non ro∣gantibus petant, si pro persever antibus in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 si non singulos, si non paucos, sed millia multa 〈◊〉〈◊〉
• b 1.183

  Deliquit populus tuus, Bod. 2.
• c 1.184

  Delictum mag∣num, Bod. 1.
• * 1.185

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.186

  Libro tuo, Lam. quem scripsi, Voss. 1.
• e 1.187

  Deliquerit ante me, Voss. 1 Pem.
• * 1.188

  〈◊〉〈◊〉
• f 1.189

  Et antequam exires, Pem.
• g 1.190

  Noli, ait, orare, Bod. 1. 2. 4
• * 1.191

  〈◊〉〈◊〉
• h 1.192

  Quid ad facienda, Lin.
• i 1.193

  〈◊〉〈◊〉 facilius, Voss. 2.
• * 1.194

  〈◊〉〈◊〉
• k 1.195

  A Deo, Voss. 2.
• l 1.196

  In prece, judicio petentis, Voss. 1.
• * 1.197

  〈◊〉〈◊〉
• m 1.198

  Nega∣verit coram hominibus, Bod. 4.
• n 1.199

  Confitentem non, NC. 1. Lam.
• o 1.200

  Necesse est &, Lam.
• p 1.201

  Si Evangelium solvi potest, aut si non potest solvi contra, Lin. Lam. NC. 1. 2. Pem. Ebor. Voss. 1. Bod. 1, 2, 3, 4.
• a 1.202

  Nemo hanc gloriam mutilet, Bod. 3.
• ¶ 1.203

  Nemo, inquit, convellat privilegium olim illis indultum, ut pro lapsis 〈◊〉〈◊〉; modo intra terminos praefinitos sistatur. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quod dicitur Ep. 17. ad Pamel. num. 10: 〈◊〉〈◊〉 qualia in prateritum antecessores eorum martyres 〈◊〉〈◊〉 Tertul. ad Mart. Pacem quidam in Ecclesia non habentes, à martyribus in carcere exor are consueverunt. Pax vocabatur venia lapsis concessa; quia per eam ad sacro∣rum, &, speciatim, orationis commercia, & pacis oscu∣lum, or ationis sig 〈◊〉〈◊〉 Tertulliani sunt verba, admit∣tebantur.
• b 1.204

  Gesta sunt, aut permittente, Lin.
• * 1.205

  Isai. 42. 24.
• ¶ 1.206

  LXX posuerunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉
• * 1.207

  Ibid. 59. 1.
• c 1.208

  Aver∣tit faciem suam, Bod. 2.
• d 1.209

  Actus nostri, Bod. 1. 2. 4.
• e 1.210

  Et quid de eo, Lin.
• f 1.211

  Atque ob tuam, Bod. 1, 2, 3. Voss. 2.
• g 1.212

  Dei nititur & minaris, Bod. 1, 2, 3.
• h 1.213

  Implacabilis ad anti∣stites Dei, Eras. sacerdotes Dei irasceris, & Lin. Voss. 2.
• i 1.214

  Cito post placari, Ver.
• k 1.215

  Quid praeclusa & alienata mens, Pem. Voss. 1. 2. NC. 2. Bod. 2. 4.
• * 1.216

  Exempla asservntur di∣vinae anim∣adversionis in lapsos.
• l 1.217

  Flemus ac dolemus, Voss. 2.
• a 1.218

  Plectuntur in terra quidam. NC. 2.
• b 1.219

  Ceteri dirigantur, Lin. Ebor. Voss. 2.
• c 1.220

  Pre∣cum misericordiam, Lin. Ebor. Lam. Voss. 1. NC. 2. Pem. Spir.
• ¶ 1.221

  A Deo patre, & filio Do∣mino Jesu Christo quos ejuraverat.
• d 1.222

  Non deerat, Lam. Ebor. NC. 1.
• e 1.223

  Perdidisset sed, Lin.
• f 1.224

  Sic Pem. minus consulunt, Bod. 1, 2, 3, 4. Spir. Vet. innom minus sibi, Imp.
• g 1.225

  Nec cavere, Bod. 1.
• ¶ 1.226

  Vid. quae diximus ad lib. 1. adv. Judaeos cap. 16. Ad Eucharistiae mysteria participanda, olim admittebantur infantes statim post baptismum; ex vi verborum Domini Jo. 6. 53. Nisi 〈◊〉〈◊〉 filii hominis & biberitis ejus sanguinem, non 〈◊〉〈◊〉 in vobis. Differebantur vero postea ex 〈◊〉〈◊〉 postoli 1 Cor. 11. 28. Probet serpsum homo, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illo edat, & de calice bibat.
• h 1.227

  Eandem secum, Bod. 2.
• i 1.228

  Venena inter, Bod. 2.
• k 1.229

  Manibus inquinatis, Pem. Voss. 2. Ver.
• a 1.230

  Et cum alius, Bod. 1.
• b 1.231

  Ceteris accipientibus, Pem. Voss. 2.
• ¶ 1.232

  In more erat ut Eucharistiae participes accepta panis portione, non solum inter sacrorum so∣lennia commederent; sed aliquid reservarent, domum∣que deferrent, ibique vel ante cibum, vel in periculis, aut rerum agendarum auspiciis, sumerent: quemandmo∣dum cum Eulogiis deinceps factum. Mos hic videtur perdurasse usque ad Concilium Caesar-Augustanum. Huc spectat illud Tertul. 1. 2. ad Uxor. Nesciat maritus quid secreto ante omnem cibum gustes. 1. de Orat. Accepto 〈◊〉〈◊〉 Domini & reservato. Panem Eucharisticum in Do∣minicum corpus transubstantiari, fidem videtur superare; sed majus quiddam si fieri potest; quodque nemo facile dixerit, Dominicum corpus in cincres fuisse conversum.
• c 1.233

  Quoridie immundi, Bod. 1, 2, 3, 4. Spir.
• d 1.234

  Quae sibi, Lin. ira reservavit, Bod. 1, 2, 3, 4. Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• * 1.235

  〈◊〉〈◊〉 causa expenditur.
• e 1.236

  Quod cum fuerat, Lam.
• ¶ 1.237

  Putat eruditissimus Rigaltius loco 〈◊〉〈◊〉 lucem accessuram ab Epistola clericorum Ecclesiae Roma∣ne, ubi timidus Christianus prositetur se dedisse praemium 〈◊〉〈◊〉 sive militi, sive praesidi, ne quod non licet saceret; scil. 〈◊〉〈◊〉 cogeretur sacrisicare idolis. Utique hoc ex Epistola 〈◊〉〈◊〉 Antonianum, nimirum Ep. 55. ad Pam. num. 52. 〈◊〉〈◊〉 illustrari. At verba haec aliud quiddam innuere vi∣dentur; libellatici nempe vice, alium aliquem id egisse aut dixisse, quod in auctorem ex merito rediens, illum denegantem seu lapsum constituat. Species itaque fa∣cti quod Cyprianus hic respicit haec potius fuerit. Chri∣stianus male sibi metuens, aut Ethnicum submittit qui ejus personam induens sacrificaret, fidemque ejuraret, & 〈◊〉〈◊〉 sive chartam certificatoriam obtineret alterius 〈◊〉〈◊〉 qua si forte in quaestionem vocari contigerit, 〈◊〉〈◊〉 se tueretur, & delatores averteret; quasi legibus 〈◊〉〈◊〉 ab ipso abunde fuerit satisfactum: vel saltem 〈◊〉〈◊〉 aut prece istiusmodi tesserulam obtineret quae haec ita gesta fuisse profitebatur. Et quidem hoc in casu 〈◊〉〈◊〉 rectiisime dicetur secisse quicquid alius 〈◊〉〈◊〉 commisit, & se insidelem illicita nesariorum libellorum prosessio∣ne prodidisse. Certe nuper apud nos sub Cromvelliana tyranide, cum rebellium arma optimum principem 〈◊〉〈◊〉 & victores in eos impotentissime grassarentur quot quot in fide permanserunt; plurimi fuere qui in adversa castra transierunt, & aperte desciverant, Aposta∣tis annumerandi. Multi etiam erant, modestius. ut sibi videbantur, mali, qui tesserulis (cujusmodi traditae sue∣rant illis qui sidem rebellibus obligaverant) vel pretio emtis, aut ab indutis personam eorum acceptis; secu∣ritatem paciscebantur; Jactantes interim, se in side per∣manere, nec per nesaria foedera conjuratis consensisse; licet tesserulae id asserentis, opportuno mendacio se pro∣texisient: quod quidem hominum genus, libellaticis vi∣detur accensendum. Apud Praesidem ipsum totam hanc scenam olim fuisse quandoque adornatam, docet nos praedicta Ep. ad Antonian. Et revera nisi ipso conscio, vix commode transigi potuit. Imo demum, non nun∣quam coram ipso Praeside libellaticos disertis verbis licet privatim, Christum ejurasse constat ex Ep. 66. ad Pam. num. 68, ubi Martialis & Basilides dicuntur libellis Ido∣latriae commaculati, & nesandorum sacinorum conscrentia vin∣cti, & iterum, nesando idololatriae libello contaminati Unde etiam in publicis actis continebatur, Martialem contestatum fuisse, se obtemper asse idololatriae, & Christum. Tantillum distabat iste libellaticorum ordo, ab impudenti & aper∣ta Apostasia.
• * 1.238

  Mat. 6. 24.
• f 1.239

  Quia obtemperavit, Bod. 1.
• g 1.240

  Judicem fugere, Ver. Ben. Bod. 1. 2. Lam. Ebor.
• * 1.241

  Ps. 139. 16.
• ¶ 1.242

  Sic LXX. quasi ad librum vitae, & Acta Dei judicis respiceretur.
• a 1.243

  Homo videt in facie, Deus autem in cor, Ver. Benev. abdita atque occulta, Lan.
• * 1.244

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.245

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.246

  〈◊〉〈◊〉
• b 1.247

  Non videbo eum? videt ille, Ben. Lam. Ebor. Lin. NC. 1.
• c 1.248

  Fide majore & timore me∣liore, Lam. Lin. Ebor. Voss. 1. Bod. 2. 3.
• ¶ 1.249

  Eruditissimus Lombertus re∣cte hinc colligit, crimina secreta confessione & poenitentia apud Deum expianda: nec auricularem confessionem, quod voluit Pamelius, exinde confici. Dicit porro prae∣dictus vir doctus, Cyprianumbic loqui tantum de poenitentia publica, & in dictorum fidem citat Morinum, qui priva∣tam poenitentiam seculo septimo imputat 〈◊〉〈◊〉 adminst. Poenit. Certe Valentiniani & 〈◊〉〈◊〉 in Ecclesia Romana poenitentiam, non a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 vatim, sed ab Episcopo publice 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 aperte docet Sozom. hist. Eccl. 1. 7. c. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 consulantur annotata Eruditissimi Valesii
• * 1.250

  〈◊〉〈◊〉
• d 1.251

  Sic Bod. 1. 2. Lam. Ebor. Spir. fuerit confessus, confitebitur, Imp. eum coram patre qui est in coelis, Bod. 4.
• * 1.252

  〈◊〉〈◊〉
• e 1.253

  Esse aut confunditur, Lam. Ebor. Bod. 1, 2, 3, 4.
• f 1.254

  Minus esse delicti, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2. Ben.
• g 1.255

  Illi se proster∣nat, Ben.
• h 1.256

  Illius majestati satisfaciat, Voss. 1.
• * 1.257

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.258

  Qualis poe∣nitentis ha∣bitus, & 〈◊〉〈◊〉 ratio.
• a 1.259

  Lavacra quotidie cum feminis celebrat, NC. 2.
• ¶ 1.260

  Delicatam hanc & sibi blan∣dientem poenitentiam, vivis depingit coloribus Tertul. sub fin. lib. de Poenit.
• * 1.261

  Levit. 19.27.
• b 1.262

  Nigro pulveris ductu, Ver. pulve∣ris inductu, Pem.
• c 1.263

  Siquem de tuis carum, Bod. 1, 2, 3, 4. Ar. Ben. Lam. Ebor. Ver.
• d 1.264

  A∣nimam tuam miseram, Voss. 1. 2. Pem. Lin.
• ¶ 1.265

  Respicit LXX. Interpre∣tam adjectitiam historiam, ubi tres Pueri in fornacis medio, propria peccata, & totius populi delicta late con∣fitentur. Inde etiam ratio petenda dictorum in libro superiore, nimirum quod pueri praedicti erant spiritu 〈◊〉〈◊〉 animati: illic enim dicitur quod Angelus Domini 〈◊〉〈◊〉 reddidit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Istis exigenda sunt quae superius hac in re dicta p. 113.
• ¶ 1.266

  Videntur illae satisfactiones consi∣stere in istiusmodi vitae tenore & instituto, quae de poeni∣tentiaserio acta fidem faciant, eamque promoveant atque procurent per omnem prosternendi & humilificandi hominis disciplinam, conversationem injungentem misericordiae illicem; ut ait Tertul. de Poenit. minime vero audiunt piamenta quae criminis noxam quasi pretio solu to dispungant. 〈◊〉〈◊〉 quidem cessit, quod dum prisci scriptores ex∣omologesin, & solennes poenitentiae aerumnas satisfactio∣nis nomine ornarunt, arrepta sit ansa Socinianis aliisque 〈◊〉〈◊〉 docendi ipsum Dominum nostrum non aliter satisfecisse: Et ex adverso, cum alii meritorum Christi 〈◊〉〈◊〉 meditarentur, ita illum satisfecisse contendant, 〈◊〉〈◊〉 sacrilegii instar sit, si nos poenales aliquos poenitentiae 〈◊〉〈◊〉 adhibeamus. Certe D Paulus à Corinthiis suis 2. Cor. 7. 11. videtur exigisse non solicitudinem modo, sed 〈◊〉〈◊〉 sed indignationem, sed timorem, sed aemulationem, sed vindictam: & idem Apostolus 1 Cor. 5. 2. & 2. 12. 21. Ecclesiae in delinquentes censuras non sine publico luctu irrogari ostendit; & prorsus absurdum videretur ut à noxa alieni in moerore agerent, cum interim flagitiosi in deliciis volutarent, genioque indulgerent. Status hujus luctuosi habitum delcribit Tertullianus in lib. de Poenit. Ut sit, sacco & cineri incubare, corpus sordibus 〈◊〉〈◊〉 a∣nimum moeroribus dejicere, illa quae peccavit tristi tractatione mutare, caeterum pastum & potum pur a nosse, non ventris scil. sed animae causa, plerumque vero preces jejuniis alere, ingemil∣cere, lacrymari, & mugire dies noctesque ad Dominum Deum, Presbyteris advolvi, caris Dei adgeniculari, omnibus fratribus legationes deprecationis injungere. Haec omnia exomologesis. Ergo si ex istis aliquid desideraretur, non erit plena satis∣factio. Interea tamen non evanida quaevis & perfunctoria delibatio horum operum sufficiet, alibi Auctor noster re∣quirit longam & plenam poenitentiam, ut trabatur diu poeniten∣tia, ut agant poenitentiam lapsi justo tempore; ut non ante legi∣timum & plenum tempus satisfactionis, pax concederetur: eique opponit veniam crudo tempore factam. Quodnam vero temporis spatium pro maturo & legitimo haberi debeat, non adeo in promtu fuerit statuere. Satis constat, paulo ante, & post concilium Nicaenum, & halcyonium Constantini seculum, cum in Ecclesiam mundus conflue∣ret & pacem licentia sequeretur; acrioribus exemplis fuisse opus, adeo ut flagitiis quibusdam, 8. 12. 15. anno∣rum, imo vitae totius, quocunque extenderetur, spatium sit praefinitum. Sed verisimile videtur Apostolorum aevo & deinceps usque ad Montanum & Novatianum, extra casus idololatriae, moechiae, & homicidii, qui forte exci∣piendi, lenius fuisse actum. Certe poenitentia incesto Corinthio imposita, qui matrimonii jura crimini suo praetexebat, non ultra intervallum scriptionis primae & secundae Epistolae perduravit. Hoc autem videtur con∣tineri temporis spatio quod impendebatur itineri Ti∣mothei ex Macedonia ad Corinthum, & ejusdem exinde reditum. Porro notari poterit, ipsum Cyprianum qui longam & plenam satisfactionem, justum tempus, & diu tra∣ctam poenitentiam adeo districte exigit, & forte primus omnium veniam ullam idololatris concessit; ex Concilii ibidem habiti decreto, ubi lapsis poenitentiam istam in∣junxerat; pacem illis protenus dandam, hoc est, post seme∣stre fere spatium, monet & contendit. Imo si omne tempus post admissum crimen, nimirum à Decii imperii initiis adjiciatur, certe triennii spatio continebitur. Vid. Ep. 57. ad Pamelii numeros 54. Poenitentia quidem alter baptis∣mus est, & quemadmodum Catec humenatus Competenti∣aeque mora, ex eorum perfidia ortum duxerat, qui statim in Ecclesiam admissi, eadem facilitate eandem deserue∣re; ita Fletus, Audientiae, & Consistentiae intervalla, tan∣quani sufflamina quaedam ad poenitentiae post-liminium, & secundam post naufragium tabulam, intercesserant; ut corum nequitiae occurreretur, qui de remedio securi, in exitium denuo praecipites ferebantur. Interim monen∣dum est; pacem in antecessum datam intuitu poeniten∣tiae secuturae, rem esse ab institutis veteris Ecclesiae pror∣sus abhorrentem, & non nisi post Caroli Magni tempo∣ra in usu receptam. Capit. 119. dicitur, Mediator Dei & bominum Jesus Christus, hanc praepositis Ecclesiae tradidit po∣testatem. ut & confitentibus poenitentiae actionem darent, & ab cadem salubri satisfactione purgatos, ad communionem sacra∣mentorum, per januam reconciliationis admitterent. Morem Ecclesiae Occidentalis usque ad sua tempora luculenter describit Sozomenus Hist. Eccl. 1. 7. c. 16. & demum de laplo concludit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et re∣cte observat consultissimus Sirmondus in histor. poeni∣tentiae publicae. c. 10. Cum solam agritudinem canones exci∣prant, 〈◊〉〈◊〉 excipercnt si extra hanc integrum suisset. Status ergo fixusque usu mos suit, ut usque ad 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 absolutio differatur. Sed alia nunc 〈◊〉〈◊〉 & pax in antecessum data; non modo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 saria perhibetur: siquidem nullo modo 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 terit nisi prius absolutus, quia sine 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non possumus. Catech. Rom. de Sac. 〈◊〉〈◊〉
• * 1.267

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.268

  〈◊〉〈◊〉
• a 1.269

  Et fortis, & potens, Lin.
• ¶ 1.270

  Pro vobis Deum rogare possimus. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 temporis formula judiciaria & potestativa. 〈◊〉〈◊〉 quasi tradita à Christo per Apostolos feratur; 〈◊〉〈◊〉 so compertissimum habetur, per decem priota 〈◊〉〈◊〉 usu minime receptam: imo nec adhuc in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 invaluisse. Qua de re videantur quae 〈◊〉〈◊〉 gessit eruditissimus Morinus in opere de 〈◊〉〈◊〉 poenit. 1. 8. c. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Notari 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 in omni delicto duo spectanda 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fensam adversus Deum, de qua David 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 solum peccavi, in cujus remedium 〈◊〉〈◊〉 & 〈◊〉〈◊〉 unice proficitur, juxta illud D. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ad Simonem Magum, poenitentiam age ab 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & roga Deum: secundo intervenire 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 fratres, de qua D. Paulus 1 Cor. 8. 12. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & percutientes conscientiam eorum, &c. 〈◊〉〈◊〉 venia ab Ecclesia ceu parte laesa, & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Episcopo qui eidem praeest, omnino 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 illud Apostoli 2. Cor. 2. 10. Cui autem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & ego: nam & ego quod douavi, si quid 〈◊〉〈◊〉 vos in persona Christi. Et quidem quantum ad 〈◊〉〈◊〉 terius, sive offensam adversus fratres, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 bere poterit illa auctoritativa quae in 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 invaluit formula, qua & usus fuisse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Tertulliani seculo. Ego moechiae & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 licta poenitentia sunctis dimitto. 1. de Pud. c. 1. 〈◊〉〈◊〉 illa Confessorum Ep. 40. ad Pam. num. 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 versis, de quibus apud te ratio constiterit. 〈…〉〈…〉 egerint, dedisse pacem. & Ep. 21. universis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Revera de Martyrum suffragiis apud 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sentiebat Ecclesia; quanquam minime 〈◊〉〈◊〉 pacem hanc à confessoribus lapsis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ratam fuisse, si Episcopo ratio 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 missum egerint. Nimirum remittebant 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 impetrationis, non per modum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 solutionis in foro aut interiori aut 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiae pax, illam cum Deo redintegratam semper 〈◊〉〈◊〉 penes erat Episcopum haec tota cognitio. Unde Ep. 17. sive 10. negat Cyprianus, quemquam posse 〈◊〉〈◊〉 communicationem venire nisi prius illi ab Episcopo & 〈◊〉〈◊〉 fuerit imposita. Porro hoc decernitur lege lata 〈◊〉〈◊〉 3. secundae synod. Carthag. & can. 27. & 31. 〈◊〉〈◊〉 2. ibid.
• a 1.271

  In tam gravi crimine, Ver. Ben. Lam. Ebor. Bod. 1, 2, 3, 4. Voss. 3.
• ¶ 1.272

  Hic 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 reddit vulgatus interpres soporem: sed Rom. 11. 8. habet compunctionem. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicit Theophylactus ex mente Chrysostomi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Hesychius vero 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 reddit.
• ¶ 1.273

  Dilectionem nimirum; 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Vulgatus habet, caritatem veritatis.
• * 1.274

  Isai. 29. 10.
• * 1.275

  2 Thes. 2. 10.
• b 1.276

  Medelam vulne∣ris negligentes, Lam. Ebor. Bed. 2.
• c 1.277

  Sic Pem. NC. 2. Effugite, Imp.
• * 1.278

  2 Tim. 2. 17.
• d 1.279

  Illic superest poe∣nitentia, Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 1, 2, 3, 4. Thu. Foss.
• e 1.280

  Pietate clemens, Pem. Voss. 2.
• f 1.281

  Sem∣per, semper & bonus, Pem.
• * 1.282

  Criminis magnitudi∣nem poeniten∣tia aemuletur.
• g 1.283

  Sic Lam. Ebor. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2, 3, 4. Dominum Pos∣se placari, Impr.
• h 1.284

  Posse misereri tui. Pem.
• i 1.285

  Strato solo, Afssl. Thu. Foss.
• k 1.286

  In cinere & cilicio, Ben.
• l 1.287

  Nullum jam, Thu. Foss.
• a 1.288

  〈◊〉〈◊〉, est, pro, NC. Lam. Ebor.
• b 1.289

  Sic Ar. Ben. Man. Mar. Lam. Pem. Lin. Voss. 1. 〈◊〉〈◊〉 Bod. 1, 2, 3, 4. vendenda, Imp. Nup.
• c 1.290

  Operibus & facultatibus, Lan. Pem. NC. 2. 〈◊〉〈◊〉 facultatibus nostris qui de bonis, Thu. Foss.
• d 1.291

  Largi erant ad distribuendum, Pem.
• e 1.292

  〈◊〉〈◊〉 & lacrimis, Lam. Ebor.
• f 1.293

  Conversus fueris, NC. 2.
• * 1.294

  〈◊〉〈◊〉
• ¶ 1.295

  LXX. Interpretes in hac lectione praeivere, quam haud facile ex textu hebraeo elicueris. Hieronymus tamen agnoscit, non modo in Epistola ad Sabinianum, sed in Commentario; & dicit quod juxta Anagogen omnes ad 〈◊〉〈◊〉 peccatores, & 〈◊〉〈◊〉 haereticos cohortatur sermo divinus, quod cum reversi a 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & egerint poenitentiam salvi siant, & tunc intelligant ubi prius suerint, & quod 〈◊〉〈◊〉 speraverant.
• * 1.296

  〈◊〉〈◊〉
• g 1.297

  Mortem peccatori 〈◊〉〈◊〉
• * 1.298

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.299

  〈◊〉〈◊〉
• h 1.300

  Declarat dicens, Bod. 2. Lam. Ebor.
• ¶ 1.301

  Intellige 〈…〉〈…〉 bent, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Tert. 1. 2. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ait. Et paenituit Dominum de malitia quam 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 se illis, nec secit.
• i 1.302

  Deflectere, delicta remittere, Bod. 1.
• k 1.303

  〈◊〉〈◊〉 quis eum, Voss. 2.
• l 1.304

  Virtus armetur, Bod. 1.
• m 1.305

  Jam factus ad praelium, Lin. Voss. 1.
• n 1.306

  〈◊〉〈◊〉 facti sui, qui pudorem delicti, Bod. 1. 3. 4. Thu.