Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.

About this Item

Title
Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem.
Author
Cyprian, Saint, Bishop of Carthage.
Publication
Oxonii :: E Theatro Sheldoniano,
1682.
Rights/Permissions

To the extent possible under law, the Text Creation Partnership has waived all copyright and related or neighboring rights to this keyboarded and encoded edition of the work described above, according to the terms of the CC0 1.0 Public Domain Dedication (http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/). This waiver does not extend to any page images or other supplementary files associated with this work, which may be protected by copyright or other license restrictions. Please go to http://www.textcreationpartnership.org/ for more information.

Subject terms
Theology -- Early works to 1800.
Theology -- History -- Early church, ca. 30-600.
Link to this Item
http://name.umdl.umich.edu/A35526.0001.001
Cite this Item
"Sancti Cæcilii Cypriani Opera recognita & illustrata per Joannem Oxoniensem episcopum ; accedunt Annales Cyprianici, sive, Tredecim annorum ; quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Joannem Cestriensem." In the digital collection Early English Books Online. https://name.umdl.umich.edu/A35526.0001.001. University of Michigan Library Digital Collections. Accessed June 14, 2024.

Pages

Page 52

D. CAECILII CYPRIANI Testimoniorum a 1.1 ad Quirinum ¶ 1.2 LIBER TERTIUS.

PRAEFATIO Cyprianus Quirino Filio Salutem.

PRo fide ac devotione b 1.3 tua quam Domino Deo exhibes, fili * 1.4 carissime, petisti ut ad instruendum te excerperem de scri∣pturis sanctis quaedam capitula ad religiosam sectae nostrae di∣sciplinam pertinentia: lectionis divinae succinctam diligentiam quaerens, ut animus Deo deditus, non longis aut multis librorum vo∣luminibus fatigetur, sed eruditus breviario praeceptorum coelestium, habeat ad fovendam memoriam suam salubre & grande compendi∣um. Et quia tibi plenum dilectionis obsequium debeo, feci quod petisti; ut laborarem semel, ne tu semper laborares. Quantum potuit itaque mediocritas nostra complecti, collecta sunt à me quae∣dam praecepta Dominica & magisteria divina; quae esse c 1.5 facilia & u∣tilia legentibus possint, dum in breviarium pauca digesta, & veloci∣ter perleguntur, & frequenter iterantur. Opto te fili carissime sem∣per bene valere.

Page 53

CAPITULA LIBRI TERTII.

1. De bono operis a 1.6 & misericordiae.

2. In opere & eleemosynis, etiamsi per mediocritatem minus fiat, ipsam b 1.7 voluntatem satis esse.

3. Agapen & dilectionem fraternam religiose & firmiter ex∣ercendam.

4. In nullo gloriandum quando nostrum nihil sit.

5. Humilitatem & quietem in omnibus tenendam.

6. Bonos quosque c 1.8 & justos plus d 1.9 laborare, sed tolerare debe∣re quia probantur.

7. Non contristandum e 1.10 Spiritum sanctum, quem accepimus.

8. Iracundiam vincendam esse, ne cogat delinquere.

9. Invicem se sratres sustinere debere.

10. In Deum f 1.11 solum sidendum, & in ipso gloriandum.

11. Eum qui fidem consecutus est, exposito g 1.12 priore homine, coe∣lestia tantum & spiritalia cogitare debere, nec attendere ad seculum cui jam renunciavit h 1.13.

12. Non jurandum.

13. Non maledicendum.

14. Nunquam mussitandum, sed circa omnia quae accidunt i 1.14 be∣nedicendum Deum.

15. Ad hoc tentari homines à Deo, ut probentur k 1.15.

16. De bono Martyrii.

17. Minora esse quae in seculo patimur, quam sit praemium quod promissum est.

18. Dilectioni Dei ac Christi nihil praeponendum.

19. Voluntati non nostrae, sed Dei obtemperandum.

20. Fundamentum, & firmamentum spei, & sidei esse l 1.16 timorem.

21. Non temere de altero judicandum.

22. Accepta injuria m 1.17 remittendum & ignoscendum.

23. Vicem malis non reddendam.

24. Non posse ad patrem n 1.18 perveniri, nisi per Filium ejus Jesum Christum.

25. Ad regnum Dei nisi baptizatus & renatus quis fuerit, per∣venire non posse.

26. Parum esse baptizari & Eucharistiam accipere, nisi quis factis & opere prosiciat.

27. Baptizatum quoque gratiam perdere, quam consecutus o 1.19 sit, nisi innocentiam servet.

28. Non posse in Ecclesia remitti ei, qui in Deum deliquerit.

29. De odio nominis ante praedictum.

30. Quod quis Deo voverit, cito reddendum.

31. Eum qui non crediderit, jam judicatum esse.

32. De bono virginitatis & continentiae.

33. Nihil patrem judicare, sed filium; & patrem ab eo non honorificari, à quo non honorificetur p 1.20 filius.

Page 54

34. Fidelem gentiliter vivere non oportere a 1.21.

35. Deum ad hoc patientem esse, ut nos poeniteat b 1.22 peccati no∣stri & reformemur.

36. Mulierem ornari seculariter non c 1.23 debere.

37. Fidelem non oportere ob alia delicta, nisi ob nomen so∣lum puniri.

38. Servum Dei innocentem esse debere, ne incidat in poenam secularem.

39. Datum nobis esse exemplum vivendi in Christo.

40. Non jactanter nec tumultuose operandum.

41. Inepte & scurriliter d 1.24 non loquendum.

42. Fidem in totum e 1.25 prodesse, & tantum nos posse, quantum credimus.

43. Posse eum statim consequi qui vere crediderit.

44. Fideles inter se disceptantes, non debere gentilem judicem experiri.

45. Spem futurorum esse, & ideo fidelem f 1.26 circa ea quae promissa sunt, patientem esse debere.

46. Mulierem in Ecclesia tacere debere.

47. Delicto & merito nostro fieri ut laboremus, nec Dei opem in omnibus sentiamus.

48. Non foenerandum.

49. Inimicos quoque diligendos.

50. Sacramentum fidei non esse profanandum.

51. Quod nemo in opere suo extolli debeat.

52. Credendi vel non credendi libertatem in arbitrio positam.

53. Dei arcana perspici non posse, & idcirco fidem nostram simplicem esse debere.

54. Neminem sine sorde & sine peccato esse.

55. Non hominibus, sed Deo placendum.

56. Deum nihil latere ex his quae geruntur.

57. Fidelem emendari & reservari.

58. Neminem contristari morte debere, cum sit in vivendo la∣bor & periculum, in g 1.27 in moriendo pax & h 1.28 resurgendi securitas.

59. De idolis quae gentiles deos putant.

60. Ciborum nimiam concupiscentiam non appetendam.

61. Possidendi concupiscentiam & pecuniam non i 1.29 appetendam.

62. Matrimonium cum gentilibus non jungendum.

63. Grave k 1.30 delictum esse fornicationis.

64. Quae sint carnalia, quae mortem pariant; & quae spiritalia, quae ad vitam ducant l 1.31.

65. Omnia delicta in baptismo deponi.

66. Disciplinam Dei in Ecclesiasticis praeceptis observandam.

67. Praedictum, quod disciplinam sanam aspernaturi essent.

68. Recedendum ab eo qui inordinate m 1.32, & contra discipli∣nam vivat.

69. Non in sapientia mundi, nec in eloquentia esse regnum Dei, sed in fide crucis, & virtute conversationis.

70. Parentibus obsequendum.

Page 55

71. Patres quoque asperos circa silios esse non oportet a 1.33.

72. Servos cum crediderint, plus dominis carnalibus servire debere.

73. Item dominos mitiores esse debere.

74. Viduas probatas quasque honorandas.

75. Suorum, & maxime fidelium, curam plus unumquemque ha∣bere debere.

76. Majorem natu non temere accusandum.

77. Peccantem publice objurgandum.

78. Cum haereticis non loquendum.

79. Innocentiam b 1.34 fidenter petere, & impetrare.

80. Nihil licere Diabolo in hominem, nisi Deus permiserit.

81. Mercedem c 1.35 mercenario cito reddendam.

82. Non augurandum.

83. Cirrum d 1.36 in capite non habendum.

84. Barbam e 1.37 non vellendam.

85. Surgendum, cum episcopus aut presbyter veniat.

86. Schisma non faciendum, etiamsi in una fide, & in eadem traditione permaneat qui recedit.

87. Fideles, simplices cum prudentia esse debere.

88. Fratrem non circumveniendum.

89. Subito venire finem mundi.

90. Uxorem à viro non recedere, aut si recesserit innuptam manere f 1.38.

91. Tantum unumquemque tentari, quantum potest sustinere.

92. Non quidquid licet esse faciendum.

93. Praedictum quod haereses futurae essent.

94. Cum timore & honore Eucharistiam accipiendam.

95. Bonis conveniendum g 1.39, malos autem vitandos.

96. Factis non verbis operandum h 1.40.

97. Etad fidem & ad consecutionem properandum i 1.41.

98. Catecumenum peccare jam k 1.42 non debere.

99. Judicium secundum tempora futurum, vel aequitatis ante legem, vel legis post Moysen.

100. Gratiam Dei gratuitam esse debere.

101. Spiritum sanctum in igne frequenter l 1.43 apparuisse.

102. Correptionem bonos quosque m 1.44 libenter audire debere.

103. A multiloquentia temperandum.

104. Non mentiendum.

105. Frequenter emendandos qui delinquunt in domestico mi∣nisterio.

106. Injuria accepta patientiam n 1.45 tenendam, & ultionem Deo relinquendam.

107. Non detrahendum.

108. Non esse proximo insidiandum.

109. Infirmos visitandos.

110. Susurrones o 1.46 maledictos esse.

Page 56

111. Sacrificia malorum acceptabilia non esse.

112. Gravius judicari de his qui in seculo plus habuerunt po∣testatis.

113. Viduam a 1.47 & pupillos protegi oportere.

114. Dum in carne est quis, exomologesin facere debere.

115. Adulationem perniciosam esse.

116. Plus ab eo diligi Deum, cui in baptismo plura peccata dimittuntur.

117. Fortem congressionem esse adversus diabolum, & ideo for∣titer nos stare debere, ut possimus vincere.

118. De antichristo quod in homine b 1.48 veniat.

119. Grave fuisse jugum legis, quod à nobis c 1.49 abjectum est: & le∣ve esse jugum Domini, quod à nobis susceptum est.

120. Orationibus insistendum.

Page 57

D. CAECILII CYPRIANI Testimoniorum Liber Tertius AD QUIRINUM. CAPUT PRIMUM.

* 1.50 APud Esaiam: Exclama, b 1.51 inquit, in fortitudine & noli parcere; sic∣ut * 1.52 tuba exalta vocem tuam, adnuncia plebi c 1.53 meae peccata * 1.54 ipsorum, & domui Jacob facinora eorum. Me de die in di∣em quaerunt, & cognoscere vias meas concupiscunt, quasi plebs quae justitiam fecerit, & judicium d 1.55 Dei non e 1.56 deseruerit. Postulant f 1.57 me nunc judicium justum, & appropinquare Deo concupiscunt dicen∣tes: Quid g 1.58 quia jejunavimus, & non vidisti; humiliavimus animas nostras, & h 1.59 non cognovisti? In diebus enim i 1.60 jejunii inveniuntur k 1.61 voluntates vestrae: aut enim subjectos vobis subpungitis ¶ 1.62, aut ad ju∣dicia & lites jejunatis, aut proximos caeditis pugnis; ut quid mihi jejunatis, ut hodie audiatur vox vestra in clamore? Non hoc jejuni∣um l 1.63 ego clegi, m 1.64 nisi humiliet homo animam suam. Et si contor∣seris quasi circulum collum tuum, & saccum & cinerem substraveris, n 1.65 nec sic vocabitur jejunium acceptum. Non tale jejunium elegi, di∣cit Dominus: sed solve omnem nodum injustitiae, resolve suffocati∣ones impotentium commerciorum. Dimitte quassatos in requiem, & omnem consignationem o 1.66 injustam dissipa. Frange esurienti pa∣nem tuum, & egenos sine tecto induc in domum tuam. Si videris nudum, vesti p 1.67: & domesticos seminis tui non despicies. Tunc e∣rumpet temporaneum lumen tuum, & vestimenta tua ¶ 1.68 cito orientur. Et praeibit ante te justitia, & claritas Dei circumdabit te. Tunc ex∣clamabis, & Deus exaudiet te. Dum adhuc loqueris dicet: ecce adsum q 1.69. De hoc ipso apud Job. Conservavi egenum de manu po∣tentis * 1.70, & pupillo cui non erat adjutor, auxiliatus sum. Os viduae be∣nedixit me, cum essem oculus coecorum, pes quoque claudorum ego essem, & invalidorum pater. De hoc ipso apud Tobiam: Et r 1.71 dixi * 1.72 Tobiae filio meo: Vade & adduc quemcunque pauperem inveneris ex fratribus nostris, qui tamen s 1.73 in mente habeat Deum ex toto cor∣de suo; t 1.74 hunc adduc, & manducabit pariter u 1.75 meum prandium hoc: Ecce sustineo ¶ 1.76 te fili donec venias. Item illic: Omnibus diebus vitae * 1.77

Page 58

tuae, sili Deum in mente habe, & noli praeterire praecepta ejus. Ju∣stitiam fac omnibus diebus vitae, tuae, & noli ambulare viam a 1.78 iniquita∣tis: quoniam agente te ex veritate, erit respectus operum tuorum. Ex substantia tua fac eleemosynam, & noli avertere faciem tuam ab ullo paupere: ita fiet ut nec à te avertatur facies Dei. Quomodo b 1.79 ha∣bueris sili, sic fac. Si tibi fuerit copiosa substantia, plus ex illa fac eleemosynam: si exiguum habueris, ex hoc ipso exiguo communica. Et ne timueris, cum facis eleemosynam, praemium bonum reponis tibi in diem necessitatis: quoniam eleemosyna à morte liberat, & non patitur ire in tenebras. Munus bonum est eleemosyna c 1.80, om∣nibus qui faciunt eam coram summo Deo. De hoc ipso apud Solo∣monem in Paroemiis. Qui d 1.81 pauperum miseretur, Deo foenerat. Item * 1.82 illic: Qui dat pauperibus nunquam indigebit. Qui autem avertit * 1.83 oculum e 1.84 suum, in f 1.85 multa penuria erit. Item illic: g 1.86 Eleemosynis * 1.87 & fide ¶ 1.88h 1.89 peccata purgantur. Item illic: Si esurierit inimicus tuus * 1.90i 1.91 ciba eum, & si sitierit k 1.92 pota eum: hoc enim faciens, carbones l 1.93 vivos superfundes m 1.94 in caput ejus. Item illic: Sicut aqua extin∣guit * 1.95 ignem, sic eleemosyna extinguit peccatum. Apud eundem in Paroemiis: ne dixeris, n 1.96 abi & revertere, cras ego dabo, cum possis * 1.97 continuo bene facere: non enim scis quid contingat sequenti die. Item illic: Qui obturat aures o 1.98 suas ne audiat p 1.99 imbecillum; & ipse * 1.100 invocabit Deum; & non erit qui exaudiat eum. Item illic: Qui * 1.101 conversatur sine vituperatione q 1.102 in justitia, beatos filios r 1.103 relinquit. Apud eundem in Ecclesiastico: Fili si habes, bene fac tecum, & Deo * 1.104 dignas oblationes s 1.105 offer, memorare quoniam mors non tardat. Item illic: Conclude eleemosynam in corde pauperis ¶ 1.106, & haec pro te t 1.107 o∣rabit * 1.108 ab omni malo. De hoc ipso in Psalmo 36. misericordiam u 1.109 & posteris prodesse: w 1.110 Junior fui, etenim senui, & non vidi justum * 1.111 derelictum, nec semen ejus quaerens panem. Tota die miseretur x 1.112 & foenerat, & semen ejus in benedictione y 1.113 est. De hoc ipso in Psal∣mo 40. z 1.114 Beatus qui intelligit super egenum & pauperem, in die ma∣lo * 1.115 liberabit illum Deus. Item in Psalmo 111. a 1.116 Distribuit, dedit * 1.117 pauperibus, justitia ejus manebit in seculum seculi. De hoc ip∣so apud Osee: Misericordiam b 1.118 volo magis quam sacrificium ¶ 1.119, & ag∣nitionem * 1.120 Dei c 1.121 plusquam holocaustomata. De hoc ipso in Evange∣lio cata Matthaeum: Beati d 1.122 qui esuriunt & sitiunt justitiam, quia * 1.123

Page 59

ipsi saturabuntur. Item illic: a 1.124 Beati misericordes, quoniam ipsi mi∣sericordiam consequentur. Item illic: Thesaurizate vobis thesau∣ros * 1.125 in coelo, ubi neque tinea, neque comestura b 1.126 exterminat, & ubi fures non effodiunt, c 1.127 & furantur. Ubi enim fuerit thesaurus tuus, illic erit & cortuum. Item illic: Simile est regnum coelorum * 1.128 homini negotianti, quaerenti bonas margaritas: ubi autem invenit d 1.129 pretiosam margaritam, abiit & vendidit omnia quae habuit, & e∣mit * 1.130 mit illam. Etiam modicum opus prodesse. Item illic: Et qui f 1.131 po∣taverit unum ex minimis istis calicem aquae frigidae in nomine dis∣cipuli; amen dico vobis, non g 1.132 peribit merces ejus. Nemini ne∣gandam eleemosynam. Item illic: Omni h 1.133 poscenti te da: & * 1.134 ab eo qui voluerit mutuari, i 1.135 ne aversatus fueris. Item illic: si vis k 1.136 ad vitam venire serva mandata. Dicit ille, quae? Dicit illi * 1.137 Jesus. Non occides, non moechaberis, l 1.138 non falsum testimoni∣um dices. Honora patrem & matrem, & diliges proximum m 1.139 tibi tanquam te. Dicit illi juvenis: Omnia ista observavi ¶ 1.140; quid adhuc mihi deest? dicitilli Jesus: Si vis perfectus esse, vade & ven∣de n 1.141 omnia tua, & da o 1.142 pauperibus, & habebis thesaurum in coelo, & veni sequere me. Item illic: Cum venerit filius hominis in maje∣state * 1.143 sua, & omnes angeli cum eo, tunc sedebit p 1.144 in throno clarita∣tis suae, & q 1.145 colligentur ante eum omnes r 1.146 gentes. Et s 1.147 segre∣gabit illos ab invicem, quemadmodum pastor segregat oves ab hoe∣dis. Et statuet oves t 1.148 ad dexteram suam, hoedos autem u 1.149 ad sini∣stram. Tunc dicet rex eis qui ad dexteram suam sunt: Venite be∣nedicti patris mei, w 1.150 percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi. Esurivi enim, & dedistis mihi manducare; sitivi, & x 1.151 potastis me; hospes fui, & y 1.152 adduxistis me; nudus, & z 1.153 texistis me; a 1.154 infirmatus sum, & visitastis, in carcere fui, & b 1.155 venistis ad me. Tunc respondebunt ei justi dicentes: Domine quando te vi∣dimus esurientem, & pavimus; sitientem, & potavimus? Quando te vidimus hospitem, & c 1.156 adduximus; nudum, & vestivimus? Quan∣do autem te vidimus d 1.157 infirmum, & in carcere; & venimus ad te? Et respondens rex dicet eis: Amen dico vobis quam diu fecistis uni horum ex fratribus meis minimis, & mihi fecistis. Tunc dicet illis, qui e 1.158 à sinistris ejus sunt: Discedite à me maledicti in f 1.159 ignem aeter∣num, g 1.160 quem praeparavit pater meus diabolo & angelis ejus. Esuri∣vi enim, & non dedistis mihi manducare; sitivi, & non potastis me;

Page 60

hospes fui, & non adduxistis me ¶ 1.161; nudus fui, & non vestistis me; in∣firmus, & in carcere, & non a 1.162 visitastis me. Tunc respondebunt & ipsi dicentes: Domine quando te vidimus esurientem, aut sitientem, aut hospitem, aut nudum, aut infirmum, aut in carcere, & non b 1.163 mi∣nistravimus tibi? c 1.164 Et respondebit illis: Amen dico vobis, quamdiu non fecistis d 1.165 uni ex minimis his, neque mihi fecistis. Et abibunt isti in ambustionem aeternam, justi autem in vitam aeternam. De hoc ipso in Evangelio cata Lucam: e 1.166 Res vestras vendite, & date elee∣mosynam. * 1.167 Item illic: qui fecit quod est intus, fecit & quod foris * 1.168 est. f 1.169 Veruntamen date eleemosynam, & ecce vobis omnia sunt munda. Item illic: Ecce dimidium ex substantia mea do egenis; * 1.170 & si cui quid g 1.171 fraudavi, quadruplum h 1.172 reddo. Dixit autem Jesus, quia salus hodie domui huic facta est, quoniam & ipse filius est Abra∣hae. De hoc ipso Paulus i 1.173 ad Corinthios secunda: Vestra abundantia * 1.174 illorum inopiam suppleat; ut & illorum abundantia vestrae inopiae sit supplementum, ut sit aequalitas, sicut scriptum est: Qui multum ha∣buit, non abundavit: & qui modicum, non k 1.175 indiguit. Item illic: Qui parce seminat, parce & metet; & qui seminat in l 1.176 benedicti∣one, * 1.177 de benedictione & metet m 1.178. Unusquisque autem sicut corde pro∣posuit; non quasi ex tristitia, vel ex necessitate: hilarem enim da∣torem diligit Deus. Item illic: Sicut scriptum est: distribuit, dedit * 1.179 pauperibus: justitia ejus manet in aeternum. Item illic: Qui n 1.180 au∣tem administrat semen seminanti, & panem ad edendum praestabit: Et multiplicabit o 1.181 semen vestrum, & augebit incrementa frugum ju∣stitiae vestrae, ut in omnibus locupletemini ¶ 1.182. Item illic: Administra∣tio * 1.183 hujus officii non tantum supplevit ea quae sanctis desunt; sed p 1.184 abundavit per q 1.185 multam gratiarum actionem in Deum. De hoc ipso in epistola Joannis: Qui habuerit substantiam r 1.186 mundi, & * 1.187 viderit fratrem suum desiderantem s 1.188, & clauserit viscera sua t 1.189 ab eo; quomodo u 1.190 caritas Dei w 1.191 manet in illo? De hoc ipso in Evangelio cata Lucam: Cum facis prandium aut coenam, noli vocare x 1.192 amicos * 1.193 tuos, neque fratres, neque vicinos, neque divites ¶ 1.194, ne forte & illi reinvitent te, & fiat tibi retributio. Sed cum facis epulum, voca y 1.195 pau∣peres, debiles, coecos & claudos, & z 1.196 beatus eris: quoniam non habent retribuere tibi, a 1.197 retribuetur autem tibi in resurrectione justorum.

II. In epistola Pauli ad Corinthios secunda: Si voluntas promta * 1.198 est, b 1.199 secundum quodcunque habuerit, c 1.200 acceptabile est, non se∣cundum * 1.201

Page 61

quod a 1.202 non habucrit: b 1.203 neque sit aliis refrigerium, vobis autem pressura.

III. Apud Malachiam: Nonne Deus unus condidit nos? Non∣ne * 1.204* 1.205c 1.206 pater unus est omnium d 1.207 nostrum? Quid e 1.208 utique dereliquistis u∣nsquisque fratrem suum? De hoc ipso cata Joannem: Pacem f 1.209* 1.210 vobis remitto, pacem meam do vobis. Item illic: Hoc est man∣datum * 1.211 meum ut diligatis invicem, quemadmodum dilexi vos. Ma∣jorem hac caritatem nemo habet, quam ut animam suam quis po∣nat pro amicis suis. Item in Evangelio Matthaei: g 1.212 Beati pacifici, * 1.213* 1.214 quoniam ipsi filii Dei vocabuntur. Item illic: Amen dico vobis, quoniam si h 1.215 duobus ex vobis convenerit i 1.216 in terra, de omni re quamcunque petieritis, continget vobis à patre meo qui in coelis est. Ubicunque enim fuerint duo aut tres collecti in nomine meo, ego cum eis sum. De hoc ipso Paulus ad Corinthios prima: Et ego quidem * 1.217 fratres non potui vobis loqui quasi spiritalibus, sed quasi carnalibus; quasi k 1.218 infantibus in Christo l 1.219 lac vobis potum dedi, non m 1.220 escam; n 1.221 dum enim adhuc pusilli eratis ¶ 1.222, non poteratis, sed neque nunc po∣testis: adhuc enim estis carnales. Ubi enim in vobis o 1.223 aemulatio & contentio & dissensiones, nonne carnales estis, & secundum homi∣nem ambulatis? Item illic: & si habuero omnem fidem, ita ut mon∣tes * 1.224 transferam, caritatem autem non habeam, nihil p 1.225 sum. Et si in cibos q 1.226 distribuero omnia mea, & si tradidero corpus meum r 1.227 ut ardeam, s 1.228 caritatem autem non habeam, t 1.229 nihil proficio. Caritas magnanima ¶ 1.230 est, v 1.231 caritas benigna est, caritas non aemulatur, ca∣ritas non agit perperam, non inflatur, non irritatur ¶ 1.232 non cogitat malum, non gaudet super injustitiam, conlaetatur autem in veri∣tate. Omnia diligit, orania credit, omnia sperat, omnia sustinet w 1.233. Caritas nunquam excidet. De hoc ipso ad Galatas: diliges proxi∣mum * 1.234x 1.235 tibi tanquam te. Siautem mordetis y 1.236, & incusatis invicem, videte ne consumamini ab invicem. De hoc ipso in epistola Joan∣nis: In hoc z 1.237 apparent filii Dei, & filii diaboli. Omnis qui non est * 1.238 justus, non est de Deo: & qui non diligit fratrem suum. a 1.239 Qui e∣nim * 1.240 fratrem suum odit, homicida est: & scitis quia omnis homi∣cida non habet in se vitam aeternam in se manentem. Item illic:

Page 62

Si quis dixerit quoniam diligit Deum, & fratrem suum odit, mendax * 1.241 est. Qui enim non diligit fratrem a 1.242 suum quem videt, Deum quem non videt, quomodo potest diligere? De hoc ipso in Actibus aposto∣lorum: Turba autem eoruni qui crediderant, anima ac mente una * 1.243 agebant: nec fuit inter illos discrimen ullum ¶ 1.244, nec b 1.245 quidquam su∣um judicabant ex bonis quae eis erant, sed fuerunt illis omnia com∣munia. De hoc ipso c 1.246 in evangelio cata Matthaeum: Si obtuleris * 1.247 munus tuum ad altare, & illic recordatus fueris, quia frater tuus habet aliquid adversum te, relinque illic munus tuum ante altare, & vade prius reconciliari fratri tuo, & tunc d 1.248 veni & offer munus tuum ad altare ¶ 1.249. Item in Epistola Joannis: Deus caritas est, & qui * 1.250 manet in e 1.251 caritate, in Deo manet, & Deus f 1.252 in eo. Item illic: Qui dicit se in luce esse, & fratrem suum odit g 1.253, mendax est, & in * 1.254 tenebris ambulat ¶ 1.255 usque adhuc.

IV. In evangelio cata Joannem: Nemo potest quidquam acci∣pere, * 1.256* 1.257 nisi datum fuerit illi de coelo. Item in epistola Pauli ad Co∣rinthios prima: Quid enim habes quod non h 1.258 acceperis? Si autem * 1.259 accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? Item in Basileion pri∣mo: Nolite gloriari, neque i 1.260 loquamini k 1.261 elata, & non procedat * 1.262l 1.263 magniloquentia ex ore vestro: quia Deus m 1.264 scientiarum Dominus. Item illic: Invalidus factus est arcus potentium, & infirmi accincti * 1.265 sunt n 1.266 virtute. De hoc ipso in Maccabaeis ¶ 1.267: Justum est subditum * 1.268 Deo esse, & mortalem non paria Deo sentire. Item illic: Et verba * 1.269 viri peccatoris ne timuer itis o 1.270: quia gloria ejus in p 1.271 stercora erit & in vermes. Hodie q 1.272 extolletur, & cras non invenietur: quoniam conversus est in terram suam, & cogitatio ejus r 1.273 periit.

V. Apud Esaiam; sic dicit Dominus Deus: Coelum mihi s 1.274 thro∣nus, * 1.275* 1.276 & terra suppedaneum pedum meorum. Quam mihi t 1.277 sedem aedificabitis, aut quis locus ad requiem mihi? Omnia enim ista fecit manus mea, & sunt mea omnia ista. Et super u 1.278 quem aspiciam alium, nisi super humilem & quietum, & w 1.279 trementem sermones me∣os?

Page 63

De hoc ipso in evangelio cata Matthaeum: a 1.280 Beati mites, quoni∣am * 1.281 ipsi haereditabunt terram. De hoc ipso cata Lucam: Qui mini∣mus * 1.282b 1.283 erit in omnibus vobis, hic erit magnus. Item illic: Qui se∣extollit, * 1.284 humiliabitur; & qui se humiliaverit, exaltabitur. De hoc ipso ad Romanos: Noli altum c 1.285 sapere, sed time. Si enim Deus * 1.286 naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat. De hoc ipso in Psalmo 33. Et humiles spiritu salvabit. Item ad Romanos: * 1.287 Reddite omnibus d 1.288 quae debentur: cui tributum, tributum; cui vecti∣gal, * 1.289 vectigal; cui timorem, timorem; cui honorem, honorem. Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis. Item in Evangelio cata Matthaeum: Diligunt primum recumbendi locum in e 1.290 coenis, & pri∣mam * 1.291 sessionem in synagogis, & salutationes in foro, & vocari ab ho∣minibus, rabbi. Vos autem f 1.292 he vocaveritis rabbi ¶ 1.293: unus est enim vobis magister. Item in Evangelio cata Joannem. Non est servus * 1.294 major Domino suo, neque apostolus major eo qui se misit. Haec sci∣entes g 1.295 beati eritis, si ea feceritis. Item in Psalmo 81. Humilem & * 1.296 pauperem justificate.

VI. Apud Solomonem: Vasa figuli probat fornax, & homines * 1.297* 1.298 justos tentatio tribulationis. Item in Psalmo 50. Sacrificium Deo * 1.299 spiritus contribulatus: cor contritum, & humiliatum Deus non i 1.300 despiciet. Item in Psalmo 33. Proximus est Dominus k 1.301 contritis * 1.302 corde; & humiles spiritu salvabit. Item illic: l 1.303 Multae pressurae justorum, m 1.304 sed ex omnibus illis liberabit eos Dominus. De hoc ip∣so apud Job: Nudus exivi de utero matris meae, nudus eriam ibo * 1.305n 1.306 sub terram ¶ 1.307: Dominus dedit, Dominus abstulit: sicut Domino o 1.308 placuit, ita factum est: sit nomen Domini benedictum p 1.309. In his om∣nibus quae contigerunt q 1.310 ei, nihil peccavit Job labiis suis in conspectu Domini. De hoc ipso in Evangelio cata Matthaeum: r 1.311 Beati plan∣gentes, * 1.312 quoniam ipsi consolabuntur. Item cata Joannem: Haec lo∣cutus * 1.313 sum vobis ut in me pacem habeatis, in seculo autem pressuram s 1.314 habebitis: t 1.315 sed fidite, quoniam ego vici v 1.316 mundum. De hoc ipso ad Corinthios secunda: Datus est mihi stimulus carnis meae ¶ 1.317, angelus * 1.318 satanae, qui me colaphizet, ut non extollar. Propter quod ter Do∣minum rogavi, ut discederet à me, & dixit mihi: Sufficit tibi gratia mea; nam virtus in insirmitate perficitur. De hoc ipso ad Romanos: * 1.319 Gloriamur in spe claritatis Dei: non solum autem: sed & gloriamur in pressuris, scientes quoniam pressura tolerantiam operatur, tole∣rantia autem probationem, probatio autem spem. Spes autem non confundit, quia dilectio Dei w 1.320 infusa est in cordibus nostris per Spi∣ritum

Page 64

sanctum qui datus est nobis. De hoc ipso cata Matthaeum: Quam lata ¶ 1.321 & spatiosa via est, quae ducit ad interitum, & multi sunt * 1.322 qui a 1.323 intrant per eam! Quam arta & angusta via est, quae ducit ad vitam, & pauci sunt qui eam inveniunt! De hoc ipso in Tobia: U∣bi sunt justitiae tuae? ecce quae pateris. Item in sapientia Solomo∣nis: * 1.324b 1.325 In locis impiorum ¶ 1.326 gemunt justi: in illorum autem c 1.327 perditio∣ne * 1.328 abundabunt justi.

VII. e 1.329 Paulus ad Ephesios: Nolite contristare Spiritum sanctum * 1.330* 1.331 Dei, in quo signati estis in f 1.332 die redemtionis ¶ 1.333 Omnis amaritudo, & ira, & indignatio, & clamor, & blasphemia g 1.334 auferantur à vobis.

VIII. Apud Solomonem in Paroemiis: Melior est vir patiens * 1.335 forti. Qui enim iracundiam h 1.336 continet, melior est, quam qui ur∣bem capit. Item i 1.337 illic: Imprudens eadem die enunciat iram su∣am: * 1.338* 1.339 abscondit autem inhonorationem suam astutus. De hoc ipso k 1.340 Paulus ad Ephesios: Irascimini & nolite l 1.341 peccare. Sol non occidat * 1.342 super iracundiam vestram. Item in evangelio cata Matthaeum: Audistis quia dictum m 1.343 est antiquis, non occides: qui autem occide∣rit, * 1.344 reus erit judicio. Ego autem dico vobis, quia omnis qui irasci∣tur fratri suo sine causa, reus erit judicio.

IX. n 1.345 Paulus ad Galatas: o 1.346 In contemplatione habentes unusquis∣que, * 1.347* 1.348 ne & vos tentemini. p 1.349 Alterutrum onera sustinete, & sic adim∣plebitis legem Christi ¶ 1.350

X. Apud Hieremiam: Non glorietur sapiens in sapientia sua: neque * 1.351* 1.352 glorietur fortis in fortitudine sua: neque glorietur dives in divitiis suis: sed in hoc glorietur, r 1.353 qui gloriatur; intelligere s 1.354 & nosse quoniam ego sum Dominus, qui facio misericordiam & judicium & justitiam super terram: quoniam in his est voluntas mea, dicit Dominus. De hoc ipso * 1.355 in Psalmo 54. In Domino speravi, non timebo quid faciat mihi homo. Item illic: Non nisi soli Deo t 1.356 subjecta ¶ 1.357 est anima mea. Item in Psal∣mo * 1.358 117. Non metuam quid faciat mihi homo, Dominus mihi u 1.359 auxili∣ator * 1.360 est. Item illic: Bonum est confidere w 1.361 in Dominum, quam fidere * 1.362x 1.363 in homine. Bonum est sperare in Dominum, quam sperare y 1.364 in prin∣cipibus. De hoc ipso apud Danielem: Responderunt autem Sidrac ¶ 1.365* 1.366

Page 65

Misac, & Abdenago, & dixerunt regi Nabuchodonosor: Rex non opus est nobis de hoc a 1.367 ver bo respondere tibi. Est enim Deus, cui nos servimus, potens eripere nos de camino ignis ardentis, & de mani∣bus tuis rex liberabit nos. b 1.368 Et si non, notum sit tibi quia diis tuis non c 1.369 servimus, d 1.370 & imaginem auream quam statuisti non adoramus. Item apud Hieremiam: Maledictus homo, qui spem habet in homi∣ne: * 1.371 & benedictus homo qui fidet in Domino, & erit in Deo spes e∣jus. De hoc ipso in Deuteronomio: Dominum Deum tuum ado∣rabis, * 1.372 & illi soli servies. De hoc ipso ad Romanos. Et coluerunt * 1.373* 1.374 & servierunt creaturae, relicto creatore e 1.375. Propter quod & tradidit il∣los Deos in passiones ignominiae. De hoc ipso apud Joannem: Ma∣jor * 1.376 est qui in vobis est, quam qui in hoc mundo.

XI. Apud Esaiam: Quaerite Dominum, & cum inveneritis, invo∣cate * 1.377* 1.378 eum. Cum autem appropinquaverit vobis, relinquat impius vias suas, & vir g 1.379 facinorosus cogitationes suas: & convertatur ad Dominum, & misericordiam consequetur; h 1.380 quia in multum remit∣tet peccata vestra. De hoc ipso apud Solomonem. Vidi universa * 1.381 opera quae facta sunt sub sole; & ecce omnia vanitas. De hoc ipso in Exodo: Sic autem comedetis eum. Lumbi vestri praecincti ¶ 1.382, & * 1.383i 1.384 calceamenta vestra in pedibus vestris, & baculi vestri in manibus ve∣stris, & edetis eum festinanter: k 1.385 pascha est enim Domini. De hoc ipso in evangelio cata Matthaeum: Nolite cogitare dicentes, quid * 1.386l 1.387 edemus, aut quid bibemus, aut quid vestiemur? haec enim m 1.388 nationes inquirunt: scit n 1.389 autem pater vester, quia horum omnium indigetis. Quaerite primum regnum Dei, & justitiam ejus; & omnia ista appo∣nentur vobis. Item illic: Nolite cogitare in crastinum: crastinus o 1.390 enim dies ipse p 1.391 cogitabit sibi. Sufficit diei malitia sua. Item illic: * 1.392 Nemo retro attendens & superponens manum suam super aratrum, aptus est regno Dei. Item illic: Aspicite volatilia coeli, quoniam * 1.393 non seminant, neque metunt, neque colligunt in horrea, & pater ve∣ster q 1.394 coelestis pascit illa. Nonne vos pluris estis illis? De hoc ipso cata Lucam: Sint r 1.395 lumbi vestri accincti, & lucernae ardentes s 1.396. Et * 1.397 vos similes hominibus expectantibus dominum suum quando t 1.398 veni∣at à nuptiis, ut cum venerit & pulsaverit, aperiant illi: Beati servi illi, quos adveniens Dominus invenerit vigilantes. De hoc ipso apud Matthaeum: u 1.399 Vulpes foveas habent, & volucres w 1.400 coeli diver∣soria; * 1.401 filius autem hominis non habet ubi x 1.402 caput suum inclinet. Item illic, Qui non renunciat omnibus quae sunt ejus, non potest me∣us * 1.403 discipulus esse. De hoc ipso ad Corinthios prima: Non estis * 1.404

Page 66

vestri, emti a 1.405 enim estis pretio magno, clarificate & portate ¶ 1.406 Deum in corpore vestro. Item illic: Tempus b 1.407 collectum: superest ergo * 1.408 ut & qui habent uxores, quasi non habentes sint; & qui c 1.409 plangunt, quasi non plangentes; & qui gaudent, quasi non gaudentes; & qui emunt, quasi non ementes; & qui possident, quasi non possidentes; & qui d 1.410 hoc mundo utuntur, e 1.411 quasi non utantur ¶ 1.412 Praeterit enim fi∣gura hujus mundi. Item illic: Primus homo f 1.413 de terrae limo, secun∣dus * 1.414 homo de g 1.415 coelo. Qualis ille è limo, tales & qui de limo, & qualis coelestis, tales coelestes. Quomodo portavimus imaginem ejus qui de limo est, portemus & imaginem ¶ 1.416 ejus qui de coelo est. De hoc ipso ad Philippenses: h 1.417 Omnes sua quaerunt, & non quae sunt * 1.418 Christi i 1.419; Quorum finis est interitus, quorum Deus venter est: & glo∣ria * 1.420 in k 1.421 confusionem eorum, qui terrena sapiunt. Nostra autem con∣versatio in coelis est: unde & Salvatorem expectamus Dominum no∣strum Jesum Christum, qui transformabit corpus humilitatis nostrae l 1.422 conformatum corpori claritatis suae. De hoc ipso ad Galatas: Mi∣hi * 1.423 autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, & ego mundo. De hoc ipso ad Timotheum: Nemo militans Deo m 1.424 obligat se molestiis secularibus, * 1.425 ut possit placere ei cui se probavit ¶ 1.426. Sed & si n 1.427 certaverit quis, non coronabitur, nisi legitime pugnaverit. De hoc ipso ad Colossenses: Si mortui estis cum Christo ab elementis o 1.428 mundi, p 1.429 quid tamquam * 1.430 viventes in mundo q 1.431 vana sectamini ¶ 1.432? Item de hoc ipso: Si r 1.433 con∣surrexistis * 1.434 cum Christo; quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextra Dei sedens: quae sursum sunt sapite, non s 1.435 quae terrena sunt. Mortui enim estis, & vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Cum autem Christus apparuerit vita vestra, tunc & vos cum eo appa∣rebitis in gloria. De hoc ipso ad Ephesios: t 1.436 Exponite prioris con∣versationis * 1.437 veterem hominem, qui corrumpitur secundum u 1.438 concu∣piscentias deceptionis. Innovamini autem spiritu sensus vestri ¶ 1.439, & induite novum hominem w 1.440, eum qui secundum Deum x 1.441 constitutus est in justitia, & sanctitate, & veritate ¶ 1.442. De hoc ipso in epistola Petri:

Page 67

Quasi hospites, & peregrini abstinete vos à carnalibus desideriis, quae * 1.443 militant adversus animam: conversationem a 1.444 autem habentes inter gentes bonam, ut dum b 1.445 detrectant de vobis, quasi de c 1.446 malignis, bo∣na opera vestra aspicientes magnificent Deum. De hoc ipso in epi∣stola Joannis. Qui dicit se in Christo manere, debet quo modo ille * 1.447 ambulavit & ipse ambulare. Item illic: Nolite diligere mundum, * 1.448 neque ea quae in mundo sunt. Si quis dilexerit mundum, non est caritas patris in illo. Quoniam omne quod in mundo est, concupis∣centia carnis est, & concupiscentia oculorum, & ambitio seculi quae non est à patre, sed ex concupiscentia d 1.449 seculi: & mundus transibit, & concupiscentia ejus. Qui autem e 1.450 fecerit voluntatem Dei, manet in aeternum, quomodo Deus manet in aeternum ¶ 1.451. Item in epistola Pauli ad Corinthios prima: Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova con∣spersio, * 1.452 sicut estis azymi. Nam & Pascha nostrum immolatus est Christus ¶ 1.453: Itaque f 1.454 festa celebremus non in fermento veteri, neque in fermento malitiae & nequitiae, sed in azymis sinceritatis & veritatis.

XII. Apud Solomonem g 1.455: Vir multum jurans h 1.456 replebitur iniqui∣tate, * 1.457* 1.458 & non discedet à domo ejus plaga: & si vane juraverit ¶ 1.459, non justificabitur, i 1.460 & si frustra juraverit k 1.461, dupliciter punietur. De hoc ipso cata Matthaeum: Dico vobis non l 1.462 jurare in totum. Sit autem * 1.463 sermo vester, est, est; non, non. De hoc ipso in Exodo: Non acci∣pies * 1.464 nomen Domini Dei m 1.465 tui in vanum.

XIII. In Exodo: Non maledices, neque principi populi tui de∣traxeris. * 1.466* 1.467 Item in Psalmo 33. Quis est homo qui vult vitam, & n 1.468 a∣mat * 1.469 videre o 1.470 dies bonos? p 1.471 contine linguam tuam à malo, & labia tua q 1.472 ne loquantur dolum. De hoc ipso in Levitico. Et locutus * 1.473 est Dominus ad Moysen, dicens: Produc eum, qui maledixerit, fo∣ras extra castra, & imponent omnes qui audierunt manus suas super caput ejus, & r 1.474 lapidabit eum omnis synagoga filiorum Israel. De hoc ipso in epistola Pauli ad Ephesios. Omnis sermo malus de * 1.475 ore vestro s 1.476 non procedat, sed bonus ad aedificationem fidei ¶ 1.477, ut det gratiam audientibus. De hoc ipso ad Romanos: t 1.478 Benedicentes, & * 1.479 non maledicentes ¶ 1.480 De hoc ipso in Evangelio cata Matthaeum: Qui * 1.481 dixerit fratri suo fatue, v 1.482 reus erit in gehennam ignis. De hoc ip∣so cata eundem Matthaeum: Dico autem vobis, quia omne w 1.483 verbum * 1.484 otiosum, quod locuti fuerint homines, reddent pro eo rationem in

Page 68

die judicii, de sermonibus enim tuis justificaberis, & de sermonibus tuis a 1.485 condemnaberis.

XIV. Apud Job: Dic verbum aliquod c 1.486 in Dominum, & more∣re. * 1.487* 1.488 At ille intuitus eam dixit: Tanquam una ex ineptis mulieribas locuta es; si bona d 1.489 excepimus de manu Domini, mala e 1.490 cur non tolerabimus? In f 1.491 his omnibus quae acciderunt ei, nihil peccavit Job labiis suis in conspectu Domini. Item illic: Animadvertisti * 1.492g 1.493 ad puerum meum Job? non enim est similis illi quisquam in terris, homo sine querela, verus Dei cultor, abstinens se ab omni h 1.494 malo. De hoc ipso in Psalmo 33. Benedicam Dominum in omni tempore, * 1.495 semper laus ejus in ore meo. De hoc ipso in Numeris: Desinat * 1.496 murmuratio eorum à me, & non morientur. De hoc ipso in Acti∣bus Apostolorum: Circa mediam autem noctem Paulus & Silas o∣rantes * 1.497 gratias agebant Deo; audiebant autem eos i 1.498 vincti. Item in epistola Pauli ad Philippenses: Omnia autem pro k 1.499 dilectione * 1.500 facientes fine l 1.501 murmurationibus & reputationibus, ut sitis sine que∣rela & immaculati, m 1.502 filii Dei.

XV. In Genesi: Et tentavit Deus Abraham, & dixit ad illum: * 1.503* 1.504 Accipe filium o 1.505 tuum unicum quem p 1.506 diligis Isaac, & vade in ter∣ram q 1.507, r 1.508 imponens illum ibi in s 1.509 hostiam ¶ 1.510, in t 1.511 unum ex mon∣tibus u 1.512 de quo tibi dixero. De hoc ipso in Deuteronomio: * 1.513w 1.514 Tentat Dominus Deus vester vos, ut sciat, si diligitis Dominum Deum vestrum ex toto corde vestro, & ex tota anima vestra. De hoc ipso in sapientia Solomonis: Etsi coram hominibus tormenta * 1.515 passi sunt spes eorum immortalitate plena est; & in paucis vexati, in multis bene disponentur, quoniam Deus x 1.516 tentavit illos, & inve∣nit illos dignos se. Tamquam aurum in fornace probavit illos, & quasi y 1.517 holocausta hostiae accepit illos, & in tempore z 1.518 erit respectus illorum a 1.519. Judicabunt nationes, & dominabuntur populis, & reg∣nabit Dominus eorum in perpetuum. De hoc ipso in b 1.520 Maccabae∣is: * 1.521 Abraham nonne in tentatione inventus est fidelis, & deputatum est ei ad justitiam?

XVI. In sapientia Solomonis: Liberat de malis ¶ 1.522 animam c 1.523 martyr d 1.524* 1.525* 1.526 fidelis. Item illic: Tunc stabunt justi in magna constantia ad∣versus * 1.527 eos, qui se e 1.528 angustiaverunt, & qui abstulerunt labores eo∣rum: Videntes turbabuntur timore horribili, & mirabuntur in

Page 69

subitatione insperatae salutis, a 1.529 dicentes inter se poenitentiam b 1.530 ha∣bentes, & per angustiam spiritus gementes. Hi sunt quos aliquan∣do habuimus in c 1.531 derisum & in similitudinem improperii. Nos in∣sensati vitam illorum aestimabamus insaniam, & finem illorum sine honore. d 1.532 Quo modo computati sunt inter filios Dei, & inter san∣ctos sors illorum est? Ergo erravimus à via veritatis, & justitiae lu∣men non luxit nobis, & sol non est ortus nobis. e 1.533 Lassati sumus in iniquitatis via & perditionis, & ambulavimus solitudines difficiles, viam autem Domini ignoravimus. f 1.534 Quid nobis profuit suberbia, aut quid divitiarum jactatio contulit nobis? transierunt omnia illa tamquam umbra. De hoc ipso in Psalmo 115. g 1.535 Pretiosa in con∣spectu * 1.536 Domini mors h 1.537 sanctorum ejus. Item in Psalmo 125. Qui * 1.538 seminant in lacrymis in i 1.539 exultatione metent. Ambulantes k 1.540 am∣bulabant, & plorabant mittentes semina sua: venientes autem ve∣nient in exultatione tollentes l 1.541 gremia ¶ 1.542 sua. De hoc ipso in Evan∣gelio cata Joannem: Qui amat animam suam, perdet illam: & qui * 1.543 odit animam suam in isto seculo, in vitam aeternam m 1.544 inveniet illam. Item illic: Cum autem tradiderint vos, nolite cogitare quid loqua∣mini, * 1.545 non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus patris vestri qui loquitur in vobis. Item illic; Veniet hora, ut omnis qui n 1.546 intersi∣cit * 1.547 vos, o 1.548 arbitretur obsequium se Deo facere. Sed & hoc facient, quoniam non cognoverunt patrem, neque me. De hoc ipso apud Matthaeum: Beati qui persecutionem passi fuerint p 1.549 propter justiti∣am, * 1.550 quoniam ipsorum est regnum coelorum. Item illic: Ne timu∣eritis * 1.551 eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere. Magis autem metuite eum, qui potest animam & corpus occidere q 1.552 in gehennam. Item illic: Quicumque me confessus fuerit coram * 1.553 hominibus, & ego confitebor illum coram patre meo r 1.554, qui in coelis est. Qui autem me negaverit coram hominibus; & ego negabo eum coram patre meo, qui in coelis est. s 1.555 Qui autem sustinuerit us∣que * 1.556 in finem, hic salvus erit. De hoc ipso cata Lucam: Beati eri∣tis * 1.557 cum vos oderint homines, & separaverint vos, & expulerint, & maledixerint nomini vestro quasi nequam propter filium hominis. Gaudete in illa die & exultate, ecce enim merces vestra multa t 1.558 est in coelis. Item illic: Amen dico vobis, nemo est u 1.559 qui w 1.560 relinquat * 1.561 domum, x 1.562 aut parentes, aut fratres, aut uxorem, aut silios y 1.563 propter regnum Dei, & non recipiat septies tantum in isto tempore, in secu∣lo autem futuro vitam aeternam z 1.564. De hoc ipso in Apocalypsi: Et * 1.565

Page 70

cum aperuisset quintum a 1.566 signum, vidi sub ara Dei animas occiso∣rum propter verbum Dei & martyrium fuum, & clamaverunt mag∣na voce dicentes: Quousque Domine sanctus & verus non judicas & vindicas sanguinem nostrum de his qui in terris inhabitant? b 1.567 Et datae sunt eis singulis stolae albae, & dictum est eis ut requiescerent c 1.568 brevi adhuc tempore, donec d 1.569 impleatur numerus conservorum, & fratrum eorum, quique postea occidentur exemplo ipsorum. Item illic: Post haec vidi turbam multam, quam dinumerare e 1.570 ex his ne∣mo * 1.571 poterat, ex omni gente, & ex omni tribu, & ex omni populo & lingua, stantes in conspectu throni, & in conspectu agni, & erant a∣micti stolas albas, & palmae fuerunt in manibus eorum, & f 1.572 magno clamore dicebant: g 1.573 Salus Deo nostro sedenti super thronum, & agno. Et h 1.574 respondit unus ex senioribus, dicens mihi: Qui amicti sunt stolis albis, qui sunt i 1.575, & unde venerunt? Et dixi ei: Domine k 1.576 mi tu scis. Et ait mihi: Hi sunt qui venerunt ex magna tribulatio∣ne, & laverunt stolas suas, & candidas eas fecerunt in sanguine ag∣ni: l 1.577 Ideo sunt in conspectu throni Dei, & serviunt ei diebus & no∣ctibus in templo ejus. Et is qui sedet in throno, inhabitabit super eos, m 1.578 neque esurient, neque sitient unquam, sed neque sol super eos cadet, neque ullum n 1.579 aestum patientur. Quoniam agnus qui in medio throni est o 1.580, teget eos p 1.581, & deducet eos ad q 1.582 fontes vitae a∣quarum, & absterget Deus omnem lacrymam r 1.583 ex oculis eorum. Item illic: Qui vincit dabo illi edere s 1.584 de ligno vitae, quod est in pa∣radiso * 1.585 Dei mei. Item illic: Esto fidelis usque ad mortem, & dabo * 1.586 tibi coronam vitae. Item illic: t 1.587 Beati erunt qui u 1.588 vigilabunt & ser∣vabunt * 1.589 vestimenta sua ne nudi ambulent, & videant tur pitudinem suam. w 1.590 De hoc ipso ad Timotheum secunda: x 1.591 Ego jam delibor, * 1.592 & tempus, instat y 1.593 meae assumtionis. z 1.594 Bonum agonem certavi, cursum perfeci, fidem servavi: a 1.595 jam superest mihi corona justitiae, quam mihi reddet Dominus in illo die b 1.596 justus judex: non solum au∣tem mihi, sed & omnibus qui dilexerint adventum ejus. De hoc ipso ad Romanos: Sumus filii Dei, si autem filii, & haeredes Dei, co∣haeredes * 1.597 autem Christi: si quidem c 1.598 compatiamur, ut & commagni∣ficemur. De hoc ipso in Psalmo 118. d 1.599 Beati qui immaculati sunt * 1.600 in via, & qui ambulant e 1.601 in lege Domini. Beati qui perscrutantur martyria ejus f 1.602.

XVII. In epistola Pauli ad Romanos: Non sunt condignae pas∣fiones * 1.603* 1.604 hujus temporis, ad g 1.605 superventuram claritatem quae revelabi∣tur in nobis. h 1.606 De hoc ipso in Maccabaeis. Domine qui sanctam habes scientiam, manifestum est, quia cum possim morte liberari, du∣rissimos

Page 71

dolores corporis tolero, flagellis vapulans; animo autem propter ipsius metum libenter haec patior. Item illic: Tu quidem impotens ex hac praesenti vita nos perdes: sed mundi rex defun∣ctos nos pro suis legibus, in aeternam vitae resurrectionem suscitabit. Item illic: Potius est ab hominibus morti datos expectare spem à Deo iterum ab ipso suscitari. Tibi enim resurrectio in vitam non erit. Item illic: Potestatem inter homines habens, cum sis cor∣ruptibilis, facis quod vis; noli autem putare genus nostrum à Deo esse derelictum. Sustine & vide magna potestas ejus qualiter te & se∣men tuum torquebit. Item illic: Noli frustra errare. Nos enim propter nosmetipsos haec patimur, peccantes in Deum nostrum: tu autem ne te existimes impunitum futurum, aggressus pugnare cum Deo.

XVIII. In Deuteronomio: Diliges Dominum Deum tuum de toto * 1.607* 1.608 corde tuo, & de tota anima tua, & de tota virtute tua. Item in Evan∣gelio cata Matthaeum: Qui amat patrem aut matrem a 1.609 super me, non * 1.610 est me dignus; b 1.611 & qui amat filium aut filiam super me, non est me dig∣nus, & qui non accipit crucem suam & sequitur me, non est meus disci∣pulus ¶ 1.612. Item in Epistola Pauli ad Romanos c 1.613: Quis nos separabit d 1.614 à * 1.615 caritate Christi, e 1.616 pressura, an angustia, an persecutio, an fames, an nuditas, an periculum, an gladius? sicut scriptum est: f 1.617 Quoniam cau∣sa tui g 1.618 occidimur tota die, deputati sumus ut h 1.619 oves victimae: sed in his omnibus supervincimus, pro eo qui dilexit nos ¶ 1.620.

XIX. In Evangelio cata Joannem: Non descendi de coelo ut fa∣ciam * 1.621* 1.622 voluntatem meam, sed voluntatem i 1.623 ejus qui me misit. De hoc ipso cata Matthaeum: Pater, si fieri potest, transeat à me calix * 1.624 iste: verumtamen non quod ego volo, sed quod tu k 1.625. Item in pre∣ce quotidiana: Fiat voluntas tua sicut in coelo & in terra. Item * 1.626 cata Matthaeum: Non omnis qui mihi dicit, Domine Domine, intro∣ibit * 1.627 in regnum coelorum; sed is qui facit voluntatem patris mei qui in coelis est, ipse introibit in regnum coelorum. Item cata Lucam: * 1.628 Ille autem servus qui cognoscit voluntatem domini sui, & non paru∣erit voluntati ejus, vapulabit l 1.629 multis. In epistola Joannis: Qui au∣tem * 1.630 fecerit voluntatem Dei, manet in aeternum, quo modo & m 1.631 ipse manet in aeternum.

XX. In Psalmo 110. Initium sapientiae timor Domini. De hoc * 1.632* 1.633 ipso in Sapientia Solomonis: Initium sapientiae, metuere Deum. * 1.634 Item in Paroemiis ejusdem: Beatus homo est qui veretur omnia n 1.635* 1.636 per metum. De hoc ipso apud Esaiam: Et super quem alium re∣spiciam, * 1.637 nisi super humilem, & quietum, & trementem sermones me∣os? De hoc ipso in Genesi: & vocavit eum Angelus Domini de * 1.638 coelo, & dixit illi: Abraham Abraham. Ille autem dixit: Ecce ego. Et dixit: Noli o 1.639 imponere manum tuam super puerum, neque feceris illi quidquam. Nunc enim cognovi, quoniam times Deum tuum, & non pepercisti filio tuo dilectissimo propterme. Item in

Page 72

Psalmo 2. Servite Domino in timore, & exultate ei in tremore. * 1.640 Item in Psalmo 33. Timete Dominum omnes sancti ejus; quoni∣am * 1.641 non est inopia eis qui eum metuunt. Item in Psalmo 18. a 1.642 Timor * 1.643 Domini castus perseverans in secula seculorum.

XXI. In Evangelio cata Lucam: Nolite judicare, 〈◊〉〈◊〉 judicemini: * 1.644* 1.645 nolite condemnare, ne condemnemini. De hoc ipso ad Romanos: Tu quis es qui judicas alienum servum? Domino suo stat aut cadit; * 1.646 stabit autem, potens est enim Deus statuere eum. Et iterum qua∣re * 1.647b 1.648 sine excusatione es ô homo omnis qui judicas; in quo enim ju∣dicas alium, te ipsum condemnas, eadem enim agis, quae judicas ¶ 1.649 Speras autem tu qui judicas eos qui mala agunt, & eadem facis, quia ipse estugies judicium Dei? Item in Epistola Pauli ad Corin∣thios prima: Et qui se putat stare, videat ne cadat. Et iterum: Si * 1.650 quis se c 1.651 putat scire aliquid, d 1.652 nondum scit quemadmodum oporte∣at * 1.653 eum scire.

XXII. In Evangelio, e 1.654 in prece quotidiana: f 1.655 Remitte nobis de∣bita * 1.656* 1.657 nostra, sicut & nos remittimus debitoribus nostris. Item cata Marcum: Et cum steteritis ad orationem, remittite si quid habetis * 1.658 adversus aliquem, ut & pater vester qui in coelis est, remittat vestra peccata vobis: g 1.659 Si autem vos non dimiseritis; neque pater vester qui in coelis est dimittet vobis peccata vestra. Item illic: In qua * 1.660 mensura h 1.661 mensi fueritis, in ea remetietur vobis.

XXIII. In Epistola Pauli ad Romanos: Nemini malum pro malo * 1.662* 1.663 reddentes. Item illic: Noli vinci à malo, sed vince in i 1.664 bono ma∣lum. * 1.665 De hoc ipso in Apocalypsi: Et dixit mihi, ne signaveris ver∣ba * 1.666 prophetiae libri hujus, quia jam tempus in proximo est; & hi qui perseverant nocere, noceant; & qui in sordibus est, sordescat ad∣huc: Justus k 1.667 autem adhuc justiora faciat, similiter & sanctus sancti∣ora. Ecce venio cito, & merces mea mecum est reddere unicuique secundum l 1.668 facta sua.

XXIV. In Evangelio cata Joannem: Ego sum via, veritas & vita: * 1.669* 1.670 nemo venit ad patrem nisi per me. Item illic: Ego sum o 1.671 ostium: * 1.672 per me si quis introierit, salvabitur.

XXV. In Evangelio cata Joannem: nisi quis q 1.673 renatus fuerit ex * 1.674 aqua & spiritu r 1.675, non potest introire in regnum Dei. Quod enim natum est de carne, caro est: & quod natum est de spiritu, spiritus * 1.676 est. Item illic: Nisi ederitis carnem filii hominis, & biberitis sangui∣nem * 1.677 ejus, non habebitis vitam in vobis.

XXVI. In Epistola Pauli ad Corinthios prima: Nescitis quia qui * 1.678 in stadio currunt, omnes quidem currunt, unus tamen accipit s 1.679 pal∣mam? * 1.680 Sic currite t 1.681 ut u 1.682 occupetis; & illi quidem ut corruptibilem coronam accipiant, nos w 1.683 vero incorruptam. In Evangelio cata Matthaeum: Omnis arbor non faciens fructum bonum, excidetur & * 1.684

Page 73

in ignem mittetur. Item illic: Multi mihi dicent in illa die: Do∣mine * 1.685 Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, & in nomine tuo daemonia a 1.686 exclusimus, & in tuo nomine virtutes b 1.687 magnas feci∣mus? Et tunc dicam illis: Nunquam vos c 1.688 novi, recedite à me qui operamini iniquitatem. Item illic: d 1.689 Luceat lumen vestrum coram hominibus, ut videant bona opera vestra, & e 1.690 clarificent pa∣trem * 1.691 vestrum qui in coelis est. Item Paulus f 1.692 ad Philippenses: * 1.693 Lucete sicut luminaria ¶ 1.694 in mundo.

XXVII. In Evangelio cata Joannem: Ecce sanus factus es, jam * 1.695* 1.696 noli peccare, ne quid tibi g 1.697 deterius fiat. Item in Epistola Pauli ad Corinthios prima: Nescitis quia templum Dei estis, & spiritus Dei * 1.698 habitat in vobis? si quis h 1.699 templum Dei i 1.700 violaverit, disperdet il∣lum Deus. De hoc ipso in Paralipomenon: Deus vobiscum est, * 1.701 dum estis vos cum ipso, si dereliqueretis eum, derelinquet vos.

XXVIII. In Evangelio cata Matthaeum: Qui dixerit verbum ad∣versus * 1.702* 1.703 filium hominis, remittetur illi: qui autem dixerit adversus Spi∣ritum Sanctum, non remittetur illi, neque in isto seculo, neque in fu∣turo. Item cata Marcum: Omnia peccata remittentur filiis homi∣num * 1.704 & blasphemiae: k 1.705 qui autem blasphemaverit in Spiritum san∣ctum, non remittetur illi, sed reus erit aeterni peccati. De hoc ipso in Basileion primo: Si l 1.706 delinquendo peccet vir adversus virum, * 1.707m 1.708 orabunt pro eo n 1.709 Dominum: si autem in Deum peccet homo, quis orabit pro eo.

XXIX. In Evangelio cata Lucam: Et eritis odibiles omnibus * 1.710* 1.711 hominibus propter nomen meum. Item cata Joannem: Si seculum * 1.712 vos odit, scitote quoniam o 1.713 me primo odit: si de seculo essetis ¶ 1.714, se∣culum quod suum esset amaret: sed quia de seculo non estis, & ego elegi vos de seculo, propterea odit vos seculum. Mementote p 1.715 ser∣monis quem dixi vobis: Non est major servus q 1.716 Domino suo, si me persecuti sunt, & vos persequentur.

XXX. Apud Solomonem: Prout voveris votum Deo, ne moram fe∣ceris * 1.717* 1.718 reddere illud. r 1.719 De hoc ipso in Deuteronomio: Si autem voveris * 1.720 votum Domino Deo tuo, non tardabis reddere illud: quia inquirens quaeret illud Dominus Deus tuus à te, & erit in s 1.721 peccatum. Ea quae egredientur per labia tua, observabis: & t 1.722 facies donum quod locu∣tus es v 1.723 ore tuo De hoc ipso in Psalmo 49. Sacrifica w 1.724 Deo sacri∣ficium * 1.725

Page 74

laudis, & redde altissimo vota tua. Invoca me in die a 1.726 pres∣surae, & b 1.727 eximam te, & c 1.728 clarificabis me. De hoc ipso in actibus Apostolorum: d 1.729 Cur implevit satanas cor tuum e 1.730 mentiri te Spiritui * 1.731 sancto? cum f 1.732 esset fundus venditus, in tua erat potestate: non homi∣nibus mentitus es sed Deo. Item apud Hieremiam: Maledictus g 1.733* 1.734 qui facit opera Dei negligenter ¶ 1.735.

XXXI. In Evangelio cata Joannem: Qui non crediderit, jam ju∣dicatus * 1.736* 1.737 est; quia non credidit in nomine h 1.738 unici filii Dei. Hoc au∣tem est judicium, quoniam lux venit in seculum, & magis dilexe∣runt i 1.739 homines tenebras, quam lucem. De hoc ipso in Psalmo 1. Propterea non k 1.740 〈◊〉〈◊〉 impii in judicio ¶ 1.741, neque peccatores in con∣cilio * 1.742 justorum.

XXXII. In Genesi: l 1.743 Multiplicans multiplicabo tristitias tuas, & * 1.744* 1.745 gemitus tuos: & in tristitia paries filios, & m 1.746 erit conversio tua ad virum tuum, & ipse tui dominabitur. De hoc ipso in Evangelio ca∣ta Matthaeum: Non omnes capiunt verbum, sed illi quibus datum * 1.747 est: sunt enim spadones, qui ex utero matris nati sunt: n 1.748 & sunt spadones, qui coacti sunt ab hominibus: & sunt spadones, qui sei∣psos castraverunt propter regnum coelorum. Qui potest capere, ca∣piat. Item cata Lucam: Filii seculi hujus generant & generan∣tur ¶ 1.749* 1.750 qui autem habuerunt dignationem seculi illius, & resurrectionis. à mortuis, non nubunt, o 1.751 neque nubuntur. Neque enim incipi∣ent mori: aequales enim sunt angelis Dei, cum sint filii resurrectionis. p 1.752 Resurgere autem mortuos Moyses significat, cum dicit q 1.753 in rubo: Do∣minus Deus Abraham, & Deus Isaac, & Deus Jacob; non est Deus mortuorum, sed vivorum: omnes enim illi vivunt. Item in epistola Pauli ad Corinthios prima: Bonum est homini mulierem non r 1.754 con∣tingere: * 1.755 propter s 1.756 fornicationem autem unusquisque uxorem suam habeat, & unaquaeque virum suum habeat. Uxori vir debitum red∣dat: similiter & uxor viro. Uxor corporis sui potestatem non habet, sed vir. Similiter & vir corporis sui potestatem non habet, t 1.757 sed uxor. Nolite fraudare invicem, nisi ex conventione u 1.758, ad tempus, ut vace∣tis orationi; & iterum w 1.759 revertimini ad idipsum, ne tentet vos sata∣nas propter incontinentiam vestram. Hoc dico secundum x 1.760 veni∣am, non secundum y 1.761 imperium: volo autem omnes homines esse si∣cut

Page 75

& me: sed unusquisque proprium a 1.762 habet donum à Deo, alius sic, alius autem sic. Item illic: Coelebs cogitat ea quae sunt Do∣mini, * 1.763 quo modo b 1.764 placeat Deo. Qui autem matrimonium contra∣xit, cogitat ea quae sunt mundi hujus, quo modo placeat uxori: sic & mulier, & virgo ¶ 1.765 innupta cogitat ea quae sunt Domini, c 1.766 ut sit sancta & corpore & spiritu: quae autem nupsit, cogitat de iis quae sunt mundi hujus, quo modo placeat viro. Item in Exodo: cum praecepisset Dominus Moysi, ut sanctificaret populum in diem tertium, sanctifi∣cavit ille, d 1.767 & adjecit: Estote parati: e 1.768 tribus diebus non accede∣tis * 1.769f 1.770 ad mulieres. Item in Basileion primo: Et respondit sacerdos ad David, & dixit: g 1.771 Non sunt panes profani in manu mea, nisi pa∣nis * 1.772 sanctus unus ¶ 1.773: h 1.774 si observati sunt pueri à muliere, manducabunt. Item in Apocalypsi: Hi sunt qui cum mulieribus se non coinquinave∣runt, * 1.775 virgines enim permanserunt: hi sunt qui sequuntur agnum quocunque i 1.776. ierit.

XXXIII. In evangelio cata Joannem: Nihil pater judicat, sed ju∣dicium * 1.777* 1.778 omne silio dedit, ut omnes honorificent filium, sicut honorifi∣cant patrem k 1.779. Qui non l 1.780 honorificat filium, non honorificat patrem qui eum misit. Item in Psalmo 71. Deus judicium tuum regi da ¶ 1.781* 1.782 & justitiam tuam filio regis, judicare m 1.783 populum tuum in justitia. I∣tem in Genesi: Et pluit Dominus super Sodomam & Gomorram sul∣phur * 1.784 & ignem de coelo à Domino.

XXXIV. Apud Hieremiam: Haec dicit Dominus: Secundum * 1.785* 1.786o 1.787 viam gentilium ne ambulaveritis. De hoc ipso quod segregare se quis debeat à gentilibus, ne sit socius culpae, p 1.788 & fiat particeps plagae eorum, in Apocalypsi: Et audivi aliam vocem de coelo dicentem: * 1.789 Exi de ea populus meus, ne particeps sis delictourm ejus, & ne per∣stringaris plagis ejus; quoniam delicta ejus usque ad coelum perve∣nerunt, & meminit Dominus Deus q 1.790 iniquitatum ejus. Ideo r 1.791 red∣didit ei dupla, & in quo poculo miscuit, s 1.792 duplum remixtum est ei; & in quantum se clarificavit, & deliciarum habuit; in t 1.793 tantum da∣tus est ei & cruciatus & luctus; quoniam in corde suo dicit; Regina sum, & vidua esse non possum, nec luctum visura sum, propterea una hora plagae ejus u 1.794 advenient, mors, luctus & fames, & igni cremabi∣tur; quoniam fortis est Dominus Deus qui eam judicabit. Et fle∣bunt & plangent se in ea reges terrae, qui cum ea fornicati sunt, & in w 1.795 deliciis conversati sunt. Item apud Esaiam; Exite de medio * 1.796 eorum, qui x 1.797 fertis vasa Domini.

Page 76

XXXV. Apud Solomonem in Ecclesiastico: Ne dixeris, peccavi, * 1.798a 1.799 & quid accidit mihi triste? est enim altissimus b 1.800 patiens redditor. * 1.801 Item Paulus ad Romanos: c 1.802 An nunquid opulentiam bonitatis ejus, * 1.803 & sustinentiam & patientiam contemnis, ignorans quia bonitas Dei in poenitentiam teadducit? Tu autem secundum duritiam tuam & cor impoenitens thesaurizas tibi iram in die irae, & revelationis justi judicii Dei; qui reddet unicuique secundum opera sua.

XXXVI. In Apocalypsi: Et venit unus ex septem angelis haben∣tibus * 1.804* 1.805 phialas, & aggressus est me dicens: Veni ostendam tibi da∣mnationem meretricis magnae, sedentis super aquas multas, cum qua fornicati sunt reges terrae. Et vidi mulierem sedentem super besti∣am: & mulier illa amicta erat d 1.806 pallium purpureum, & coccineum, & adornata erat auro, & lapidibus pretiosis, & margaritis, tenens poculum aureum in manu sua; plenum execrationum, & immunditiae, & fornicationis totius terrae. Item e 1.807 ad Timotheum: Sint f 1.808 mulie∣res * 1.809 vestrae cum verecundia & pudicitia componentes se: non in tortis crinibus, neque auro g 1.810, neque margaritis h 1.811, aut veste pretiosa, sed ut decet mulieres promittentes castitatem per bonam conversatio∣nem. De hoc ipso in epistola Petri ad Ponticos ¶ 1.812: Sit in muliere non * 1.813 exterior ornamenti, aut auri, aut vestis cultus; sed cultus cordis. Item in Genesi: Thamar cooperuit se pallio, & adornavit: & cum * 1.814 aspexisset eam Judas, visum est ei meretricem esse.

XXXVII. In epistola Petri ad Ponticos: Nec quisquam vestrum * 1.815* 1.816 tanquam fur aut homicida k 1.817 patiatur; aut tanquam maleficus, aut curas alienas agens l 1.818, sed tanquam Christianus.

XXXVIII. In epistola Pauli ad Romanos: Vis non timere pote∣statem? * 1.819 bonum fac, & habebis laudem m 1.820 ex illa. * 1.821

XXXIX. In epistola Petri ad Ponticos: n 1.822 Christus enim passus est pro nobis, relinquens o 1.823 vobis exemplum, ut sequamini vestigia ejus, qui peccatum non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus. Qui cum malediceretur, non p 1.824 remaledixit; cum pateretur, non q 1.825 mina∣batur: tradebat autem se judicanti r 1.826 injuste ¶ 1.827. Item Paulus ad Phi∣lippenses * 1.828. s 1.829 Qui in figura Dei constitutus ¶ 1.830, non rapinam arbitratus * 1.831 est esse se aequalem Deo, sed t 1.832 se u 1.833 exinanivit, formam servi accipiens, in w 1.834 similitudinem hominis factus, & x 1.835 habitu inventus ut homo. Humiliavit se, factus obediens usque ad mortem, mortem autem cru∣cis. Propter quod & Deus exaltavit illum, & donavit illi y 1.836 nomen, ut sit super omne nomen: ut in nomine Jesu z 1.837 omne genu curvetur, coelestium, terrestrium, & infernorum: & omnis lingua confitea∣tur a 1.838, quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei patris. De

Page 77

hocipso in Evangelio cata Joannem: Si ego lavi pedes vestros ma∣gister, * 1.839 & dominus, & vos debetis a 1.840 aliorum pedes lavare. Exem∣plum enim dedi vobis, ut, sicut b 1.841 ego feci, c 1.842 & vos aliis faciatis.

XL. In Evangelio cata Matthaeum: Nesciat sinistra d 1.843 tua quid * 1.844* 1.845 faciat dextera tua, ut sit eleemosyna tua in e 1.846 abscondito: & pater tuus qui videt in abscondito, reddet tibi ¶ 1.847 palam. Item illic: Cum facis eleemosynam, f 1.848 noli buccinare ante te quomodo hypocritae fa∣faciunt, * 1.849 in vicis & synagogis, ut g 1.850 clarificentur ab hominibus. Amen dico vobis, h 1.851 compleverunt mercedem suam.

XLI. In epistola Pauli ad Ephesios: i 1.852 Stultiloquium & scurrili∣tas, * 1.853* 1.854 quae ad rem non pertinent, nec nominentur quidem in vobis.

XLII. In Genesi: Et credidit Abraham Deo, & l 1.855 deputatum est * 1.856 ei m 1.857 ad justitiam. Item apud Esaiam: Et si non credideritis, neque * 1.858* 1.859 intelligetis. Item in Evangelio cata Matthaeum: Modicae fidei n 1.860* 1.861 quare dubitasti? Item illic: Si habueritis sidem o 1.862 quasi granum sina∣pis, * 1.863 dicetis monti huic, transi hinc illo, & transibit: & nihil impos∣sibile erit vobis. Item cata Marcum: Omnia quaecunque oratis & * 1.864 petitis, credite, quia accipietis, & erunt vobis. Item illic: Om∣nia * 1.865p 1.866 possibilia credenti. Apud Abacuc: Justus autem ex q 1.867 fide mea ¶ 1.868* 1.869 vivet. Item in Daniele: Ananias, Azarias, Misahel r 1.870 credentes * 1.871 Deo liberati sunt de flamma ignis.

XLIII. In Actibus Apostolorum: Ecce aqua, quid est quod me t 1.872* 1.873* 1.874 impedit baptizari? Tunc dixit u 1.875 Philippus: si credis w 1.876 ex toto cor∣de tuo, licet

XLIV. In epistola Pauli ad Corinthios. 1. x 1.877 Audet quisquam ve∣strum * 1.878* 1.879 adversus alterum negotium habens disceptare apud injustos, & non apud y 1.880 sanctos? An nescitis quia z 1.881 sancti hunc mundum ju∣dicabunt? Et iterum: Jam quidem a 1.882 in totum delictum in vobis est, * 1.883 quia judicia habetis cum b 1.884 invicem. Quare non magis c 1.885 injuriam pa∣timini, aut quare non magis fraudamini? sed vos injuriam facitis, & fraudatis, d 1.886 & hoc fratribus: e 1.887 an nescitis, quoniam injusti regnum Dei f 1.888 non consequentur?

* 1.889 XLV. In epistola Pauli ad Romanos: Spe salvati sumus. Spes * 1.890* 1.891 autem quae videtur, non est spes. Quod enim videt quis, quid spe∣rat?

Page 78

Si autem quod non videmus speramus, a 1.892 per patientiam expectamus ¶ 1.893.

XLVI. In epistola Pauli ad Corinthios prima: b 1.894 Mulieres in Ec∣clesia * 1.895* 1.896 taceant. c 1.897 Si quae autem quid discere volunt, domi viros suos interrogent. Item ad Timotheum: Mulier cum silentio discat in * 1.898 omni d 1.899 subjectione. Docere autem mulierem non permitto, neque e 1.900 praepositam esse viro, sed esse in silentio. Adam enim primus formatus est, deinde Eva: & Adam seductus non est, mulier autem seducta est.

XLVII. Apud Osee: Audite sermonem Domini filii Israel, quia f 1.901* 1.902* 1.903 judicium est Domino adversus incolas g 1.904 terrae, quod neque miseri∣cordia, neque veritas, neque agnitio Dei sit super terram. Sed ex∣ecratio, & mendacium, & caedes, & furtum, & adulterium diffusum est super terram, sanguinem sanguini supermiscent. Iccirco terra lugebit cum universis incolis suis, cum bestiis agri, cum serpentibus terrae, cum volucribus coeli: & deficient pisces maris, h 1.905 ut nemo ju∣dicet, nemo i 1.906 revincat. De hoc ipso apud Esaiam: Numquid non * 1.907 valet manus Domini k 1.908 ut salvos faciat: aut l 1.909 gravavit aurem ut non exaudiat? sed peccata vestra inter vos & Deum separant: & m 1.910 prop∣ter delicta vestra avertit faciem à vobis ne misereatur. Manus enim vestrae n 1.911 inquinatae sunt sanguine, & digiti vestri in peccatis: labia autem vestra locuta sunt facinus, & lingua vestra injustitiam medi∣tatur: nemo loquitur vera, neque est judicium verum: fidunt in va∣nis, & loquuntur inania: qui o 1.912 parturiunt dolorem, & p 1.913 pariunt fa∣cinus. Item apud Sophoniam: Defectione deficiat ¶ 1.914 à facie terrae, * 1.915 dicit Dominus: Deficiat homo & pecudes, deficiant volucres coeli, & pisces maris: & auferam iniquos à facie terrae.

XLVIII. In Psalmo 14. Qui pecuniam suam non q 1.916 dedit in feno∣re, * 1.917* 1.918 & munera super innocentes non accepit: qui r 1.919 ista fecerit, non s 1.920 commovebitur in aeternum. Item apud Ezechielem. Homo au∣tem * 1.921 qui erit justus ¶ 1.922, hominem non opprimet t 1.923, & pignus debitoris reddet, & u 1.924 rapinam non faciet, & panem suum esurienti dabit, & nudum operiet, & pecuniam suam in usuram non dabit. Item in Deuteronomio. Non fenerabis fratri tuo w 1.925 usura pecuniae, & usura * 1.926 ciborum.

Page 79

XLIX. In Evangelio cata Lucam: Si diligitis qui vos diligunt, * 1.927 quae est vobis gratia? & a 1.928 peccatores enim diligunt eos qui se diligunt. * 1.929 Item cata Matthaeum: Diligite inimicos vestros, & orate pro his qui * 1.930 vos persequuntur: ut sitis filii patris vestri qui in coelis est; qui b 1.931 so∣lem oriri facit super bonos & malos, & pluit super justos & injustos.

L. Apud Solomonem in Paroemiis: In aures imprudentis noli * 1.932* 1.933 quidquam dicere: ne quando audierit, irrideat sensatos sermones tuos. Item in Evangelio cata Matthaeum: Ne dederitis sanctum ca∣nibus, * 1.934 neque miseritis margaritas vestras ante porcos, ne forte c 1.935 in∣culcent eas pedibus suis, & conversi d 1.936 elidant vos.

LI. Apud Solomonem in Ecclesiastico: Noli te extollere in faci∣endo * 1.937* 1.938 opere tuo. Item in Evangelio cata Lucam: Quis vestrum ha∣bens * 1.939 servum arantem, aut e 1.940 pastorem, & venienti de agro dicit con∣tinuo, f 1.941 transi, recumbe? Sed dicit illi, para aliquid g 1.942 quod coenem, & accingere, & ministra mihi, donec manducem & bibam: & postea tu mand ucabis & bibes. Numquid habet gratiam h 1.943 servo illi, quia fecit quae ei imperata sunt? sic itaque & vos i 1.944 cum perfeceritis quae vobis imperata sunt, dicite: k 1.945 Servi supervacui sumus: l 1.946 quod habu∣imus facere, fecimus ¶ 1.947.

LII. In Deuteronomio: Ecce dedi ante faciem tuam vitam & * 1.948* 1.949 mortem, bonum & malum: m 1.950 elige vitam tibi, ut vivas. Item apud Esaiam: Et si volueritis & audieritis me, bona n 1.951 terrae edetis. Si * 1.952 autem nolucritis, & non audieritis me, gladius vos consumet: os enim domini locutum est ista. Item in Evangelio cata Lucam: o 1.953 Regnum Dei intra vos est ¶ 1.954* 1.955.

LIII. p 1.956 In Epistola Pauli ad Corinthios prima: Videmus nunc * 1.957* 1.958q 1.959 per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. Nunc scio ex parte, r 1.960 tunc autem cognoscam s 1.961 sicut & ego cognitus sum. Item apud Solomonem in Sapientia: Et in simplicitate cordis t 1.962 quaerite * 1.963 illum. Item apud eundem; Qui ambulat simpliciter, ambulat fi∣denter. * 1.964 Item apud eundem; Altiora te ne quaesieris, & fortio∣ra * 1.965 te ne scrutatus fueris. Item in Solomone; Noli esse u 1.966 multum * 1.967 justus, & noli argumentari plus w 1.968 quam oportet. Item apud Esai∣am; Vae qui arguti sunt in semetipsis. Item in Maccabaeis; Daniel * 1.969 in sua simplicitate liberatus est de ore leonum. x 1.970 Item in Epistola * 1.971 Pauli ad Romanos; O altitudo divitiarum sapientiae & scientiae Dei, * 1.972y 1.973 quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, & quam investigabiles viae ejus! Quis enim cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius

Page 80

ejus fuit? vel quis prior dedit ei, & retribuetur illi? Quoniam ex ip∣so, & per ipsum, & in ipso sunt omnia: ipsi claritas in secula seculo∣rum. Item ad Timotheum: Stultas autem & ineruditas qustaeio∣nes * 1.974 devita, sciens quia lites generant. Servum autem Dei non opor∣tet litigare, sed mitem esse ad omnes.

LIV. Apud Job: Quis enim mundus à sordibus? nec unus b 1.975¶ 1.976, * 1.977* 1.978, etiam si unius diei sit vita ejus in terra c 1.979. Item in Psalmo 50. d 1.980 Ecce * 1.981 in iniquitatibus conceptus sum, & in e 1.982 delictis concepit me mater mea. Item in epistola Joannis: Si dixerimus quia peccatum non habe∣mus, * 1.983 nos ipsos decipimus, & veritas in nobis non est.

LV. In Psalmo 52. Qui hominib us placent, confusi sunt: quia * 1.984* 1.985 Deus nihil fecit illos. Item in epistola Pauli ad Galatas f 1.986: Si ho∣minibus * 1.987g 1.988 placere vellem, Christi servus non essem.

LVI. In Sapientia Solomonis: In omni loco speculantur oculi * 1.989* 1.990 Dei bonos & malos. Item apud Hieremiam: Ego Deus approxi∣mans, * 1.991 & non Deus h 1.992 de longinquo i 1.993. Si absconditus fuerit homo in absconditis, k 1.994 ergo ego non videbo eum? Nonne coelum & ter∣ram ego impleo, dicit Dominus? Item in Basileion primo: Ho∣mo * 1.995l 1.996 videt in facie, Deus autem in corde. Item in Apocalypsi: m 1.997 Et scient omnes Ecclesiae quia ego sum n 1.998 scrutator renis & cordis: * 1.999 & dabo unicuique vestrum secundum o 1.1000 opera sua. Item in Psalmo 18. Delicta quis intelligit? p 1.1001 Ab occultis meis munda me Domine. * 1.1002 Item in epistola Pauli ad Corinthios secunda, Omnes nos manife∣stari * 1.1003 oportet ante tribunal Christi q 1.1004, ut reportet unusquisque r 1.1005 sui corporis propria, secundum quae egit, sive bona, sive mala.

* 1.1006 LVII. In Psalmo 117. t 1.1007 Emendans emendavit me Dominus, & * 1.1008* 1.1009 morti non tradidit me. Item in Psalmo 88. Visitabo u 1.1010 in virga fa∣cinora * 1.1011 eorum, & in flagellis delicta eorum. Misericordiam autem meam non w 1.1012 dispergam ab eis. Item apud Malachiam: Et x 1.1013 sede∣bit * 1.1014 conflans & expurgans sicut aurum & argentum; & emundabit * 1.1015 filios Levi. Item in Evangelio: Non exibis inde, donec exsolvas novissimum quadrantem.

* 1.1016 LVIII. In Genesi: Tunc dixit Dominus ad Adam; Quia ex∣audisti * 1.1017* 1.1018 vocem z 1.1019 uxoris tuae, & manducasti ex illa arbore de qua sola praeceperam tibi a 1.1020 ne manducares, maledicta terra erit in omnibus operibus tuis. In tristitia & gemitu edes ex ea omnibus diebus vitae tuae. Spinas & tribulos ejiciet tibi, & b 1.1021 pabulum agri edes. In sudore vultus tui edes panem tuum, donec revertaris in terram, de qua & sumtus es; quia terra es, & in terram ibis. Item illic: & compla∣cuit * 1.1022

Page 81

Enoch Deo, & a 1.1023 non est inventus postmodum: quia Deus illum transtulit. Et apud Esaiam; Omnis caro foenum, & omnis claritas * 1.1024 ejus, ut flos foeni. Aruit foenum, & flos decidit: b 1.1025 Sermo autem Domini c 1.1026 manet in aeternum. Apud d 1.1027 Ezechielem: I psi dicunt; A∣rida * 1.1028 facta sunt ossa nostra, periit spes nostra, expiravimus: pro∣pterea e 1.1029 Prophetiza, & dic: Haec dicit Dominus; Ecce ego aperio monumenta vestra, & educam vos de monumentis vestris, & indu∣cam vos in terram Israel. Et dabo spiritum meum in vos, & vive∣tis. Et ponam vos in terram vestram, & cognoscetis quoniam ego Dominus locutus sum, & faciam, f 1.1030 dicit Dominus. Item in Sapien∣tia Solomonis: g 1.1031 Raptus est ne malitia mutaret intellectum illius: * 1.1032 placita enim erat Deo anima illius. Item in Psalmo 83. h 1.1033 Quam * 1.1034 dilectissimae habitationes tuae Deus virtutum: i 1.1035 desiderat & properat anima mea k 1.1036 ad atria Dei. Et in epistola Pauli ad Thessalonicenses: Nolumus autem vos ignorare fratres de dormientibus, ne contri∣stemini * 1.1037 sicut & caeteri qui spem non habent. Sienim credimus quia Jesus mortuus est & resurrexit: sic & Deus eos qui dormierunt in Je∣su, adducet cum eo. Item ad Corinthios prima; l 1.1038 Stulte, tu quod * 1.1039 seminas, non vivficatur m 1.1040 nisi prius mortuum fuerit. Et iterum; Stella à stella differt in claritate, sic & n 1.1041 resurrectio mortuorum. * 1.1042 Seminatur corpus in corruptione, resurgit o 1.1043 sine corruptela. Semi∣natur p 1.1044 in ignominia, resurgit in gloria. Seminatur in insirmitate, resurgit in virtute. Seminatur corpus animale, q 1.1045 resurgit spiritale. Et iterum: Oportet enim corruptivum istud ¶ 1.1046 induere incorruptio∣nem, * 1.1047 & mortale hoc induere immortalitatem. Cum autem corru∣ptivum hoc induerit incorruptionem, & mortale hoc induerit immor∣talitatem; tunc fiet verbum quod scriptum est; r 1.1048 Absorpta est mors s 1.1049 in contentionem ¶ 1.1050. Ubi est mors aculeus tuus? ubi est mors contentio tua? Item in Evangelio cata Jounnem; Pater, quos dedi∣sti * 1.1051 mihi, volo, ut ubi ego fuero, & ipsi sint mecum, & videant clarita∣tem meam, quam mihi dedisti t 1.1052 ante constitutionem mundi. Item cata Lucam; Nunc dimittis servum tuum Domine secundum ver∣bum * 1.1053 tuum in pace; Quia viderunt ocuh mei salutare tuum. Item cata Joannem; Si me dilexissetis, u 1.1054 gauderetis; quoniam vado ad * 1.1055 patrem, quia pater major me est.

LIX. In Sapientia Solomonis; Omnia idola nationum aestimave∣runt * 1.1056* 1.1057 Deos, quibus neque oculorum usus est ad videndum, neque w 1.1058 nares ad percipiendum spiritum, neque aures ad audiendum, ne∣que

Page 82

a 1.1059 digiti in manibus ad contrectandum; sed & pedes eorum Pi∣gri ad ambulandum. Homo enim fecit illos, & qui b 1.1060 spiritum mu∣tuatus est, is finxitillos. Nemo autem sibi similem homo poterit Deum fingere: cum sit enim c 1.1061 mortalis, mortuum fingit manibus ini∣quis. Melior est autem ipse iis quos colit: quoniam ipse quidem vixit, illi nunquam. De hoc ipso: Neque opera attendentes cog∣noverunt * 1.1062 quis esset artifex, sed aut ignem, aut spiritum, aut citatum aerem, aut gyrum stellarum, aut nimiam aquam, aut solem, aut lunam, rectores orbis terrae Deos putaverunt: quorum si propter speciem hoc aestimaverunt, sciant quanto his Dominus sit speciosior: aut si virtutes & opera eorum mirati sunt, intelligant ab ipsis, quoniam qui haec constituit fortia, fortior est illis. Item in Psalmo 134. Idola gen∣tium * 1.1063 argentum & aurum, opus manuum homium. Os habent, & non loquuntur; oculos habent, & non vident; aures habent, & d 1.1064 non * 1.1065 audiunt; neque enim est spiritus in ore eorum. e 1.1066 Similes fiant ¶ 1.1067, illis qui f 1.1068 faciunt ea, & omnes qui confidunt in illis. Item in Psalmo * 1.1069 95. Omnes diigentium daemonia, Dominus autem coelos fecit. Item * 1.1070 in Exodo: Non facietis vobis Deos argenteos, neque aureos. Et * 1.1071 iterum: Non facies tibi idolum, nec cujusquam similitudinem.

LX. Apud Esaiam: g 1.1072 Edamus & bibamus, cras enim moriemur. * 1.1073* 1.1074 Non remittetur vobis peccatum istud, quoadusque moriamini. Item in h 1.1075 Exodo: Et consedit populus manducare & bibere, & i 1.1076 sur∣rexerunt * 1.1077 ludere. Paulus ad Corinthios 1. Cibus nos non commen∣dat * 1.1078 Deo: neque si k 1.1079 manducaverimus, abundabimus: neque si non manducaverimus, l 1.1080 egebimus. Et iterum: m 1.1081 Cum convenitis ad * 1.1082 manducandum, invicem expectate. Si quis n 1.1083 esurit, domi mandu∣cet, * 1.1084 ut non o 1.1085 ad judicium conveniatis. Item ad Romanos: Non est regnum Dei esca & potus, sed justitia & pax & gaudium in spi∣ritu * 1.1086 sancto. p 1.1087 In Evangelio cata Joannem: q 1.1088 Ego cibum habeo, quem vos non nostis. Meus cibus est, r 1.1089 ut faciam voluntatem ejus qui me misit, & perficiam opus ejus.

LXI. In Ecclesiastico apud Solomonem Qui diligit argentum, * 1.1090* 1.1091 non satiabitur argento. Item in Paroemiis: Captans annonam ma∣ledictus * 1.1092 in plebe est; benedictio autem in ejus capite est, s 1.1093 qui com∣municat. * 1.1094 Item apud Esaiam: t 1.1095 Vae qui u 1.1096 conjungunt domum w 1.1097 ad domum, & x 1.1098 agrum ad agrum continuant, ut auferant y 1.1099 proximo ¶ 1.1100, suo aliquid. Numquid habitabitis soli super terram? Item apud So∣phoniam: * 1.1101 AEdificabunt domos & z 1.1102 non inhabitabunt; & instituent vineas, & non bibent vinum earum, quia prope est dies Domini. Item in Evangelio cata Lucam: Quid enim prodest homini lucrifa∣cere * 1.1103

Page 83

totum mundum, a 1.1104 se ipsum autem perdere? Et iterum: Dixit * 1.1105 autem illi Dominus: Stulte, hac nocte b 1.1106 expostulatur c 1.1107 anima tua: quae ergo d 1.1108 parasti, cujus erunt? Et iterum: commemorare quoni∣am e 1.1109 percepisti bona in vita tua, & f 1.1110 Lazarus similiter mala. Nunc vero g 1.1111 hic rogatur ¶ 1.1112, tu autem doles; & in 〈◊〉〈◊〉 Apostolorum; Dixit autem Petrus ad eum; Argentum quidem & aurum non est * 1.1113 mihi; quod autem habeo, hoc tibi do; In nomine Jesu Christi h 1.1114 Na∣zareni, surge & ambula. Et i 1.1115 apprehensa manu ejus dextera, k 1.1116 ex∣citavit eum. l 1.1117 Item ad Timotheum prima; nihil intulimus in hunc * 1.1118 mundum, verum nec m 1.1119 auferre quid possumus. Habentes itaque ex∣hibitionem ¶ 1.1120, & tegumentum, his contenti simus. Qui autem volunt divites fieri, n 1.1121 incidunt in tentationem, & muscipulam ¶ 1.1122, & desideria multa & nocentia, quae mergunt hominem in perditionem & in inte∣ritum. Radix enim omnium malorum est cupiditas, quam qui∣dam appetentes naufragaverunt à fide, & inseruerunt se doloribus multis.

LXII. Apud Tobiam: Uxorem accipe ex semine parentum tuo∣rum * 1.1123* 1.1124 & noli sumere o 1.1125 alienam mulierem, quae non est ex tribu paren∣tum tuorum. Item in Genesi: Mittit puerum suum Abraham, ut * 1.1126 de semine suo p 1.1127 accipiat Rebeccam filio ejus Isaac. Item in Esdra: * 1.1128 Satis non fit Deo cum vastarentur Judaei, nisi alienigenas uxores cum filiis quoque quos ex illis procreaverant, reliquissent. Item in epi∣stola Pauliad Corinthios 1. q 1.1129 Mulier vincta est quamdiu vivit vir * 1.1130 ejus: si autem dormierit, r 1.1131 liberata est, ut s 1.1132 cui vult nubat, tantum in Domino: t 1.1133 felicior autem erit si sic u 1.1134 permanserit. Et iterum: Nescitis quoniam corpora vestra membra Christi sunt? w 1.1135 Auferens * 1.1136 membra Christi, faciam x 1.1137 membra fornicariae? absit. Aut nescitis quia y 1.1138 qui conglutinatur fornicariae, unum corpus sunt? Erunt enim duo in una carne. Qui autem z 1.1139 se conjunxerit Domino, a 1.1140 unus spi∣ritus est. Item ad Corinthios secunda: Nolite coniungi cum infide∣libus. * 1.1141 Quae autem participatio est justitiae & iniquitati? Aut quae est communicatio b 1.1142 luci ad tenebras? Item de Solomone in Basilei∣on 3. Et averterunt uxores alienigenae cor ejus post Deos suos. * 1.1143

LXIII. Paulus ad Corinthios: Omne delictum quodcunque fecerit * 1.1144* 1.1145 homo, extra corpus est: Qui autem fornicatur, in corpus suum pec∣cat

Page 84

Non eStis veStri: emti enim eStis pretio magno. Clarificate & portate Dominum in corpore veStro.

LXIV. Paulus ad Galatas: Caro concupiScit adverSus Spiritum, * 1.1146* 1.1147 & Spiritus adverSus carnem. Haec enim invicem a 1.1148 adverSantur Sibi, ut non quae vultis, ipSa faciatis. ManifeSta Sunt autem facta carnis, quae Sunt b 1.1149 adulteria, fornicationes, immunditiae, Spurcitiae, idololatriae, veneficia, homicidia, inimicitiae, contentiones, c 1.1150 aemulationes, ani∣moSitates, provocationes, Simultates, diSSentiones, haereSes, invidiae, ebrietates, comeSSationes, & his d 1.1151 Similia. Quae e 1.1152 praedico, quia qui talia agunt, regnum Dei non poSSidebunt. Fructus autem Spiritus eSt caritas: gaudium f 1.1153, pax, magnanimitas, bonitas g 1.1154, fides, man∣Suetudo, continentia, caStitas ¶ 1.1155. Qui enim Sunt ChriSti, carnem Su∣am crucifixerunt h 1.1156 cum vitiis & concupiScentiis.

LXV. In epiStola Pauli ad Corinthios I. Neque fornicarii, neque * 1.1157* 1.1158 idolis Servientes, neque adulteri, neque molles, neque i 1.1159 maSculorum appetitores, neque fures, neque fraudatores, neque ebrioSi, neque maledici, k 1.1160 neque raptores regnum Dei conSequentur. Et haec qui∣dem fuiStis, Sed abluti eStis, l 1.1161 Sed Sanctificati eStis in nomine Domini noStri JeSu ChriSti, & in Spiritu Dei noStri.

LXVI. Apud Hieremiam: Et dabo vobis paStores Secundum cor * 1.1162* 1.1163 meum, & m 1.1164 paScent oves paScentes cum diSciplina. Item apud So∣lomonem in Paroemiis: Fili ne neglexeris diSciplinam Dei, neque * 1.1165 defeceris ab eo correptus. Quem enim Deus diligit, corripit. Item in PSalmo 2. n 1.1166 Continete diSciplinam ¶ 1.1167 ne forte iraScatur Domi∣nus, * 1.1168 & o 1.1169 pereatis à via recta. Cum exarSerit cito ira ejus Super vos: p 1.1170 beati omnes qui confidunt in eo: Item PSalmo 49. Peccatori au∣tem q 1.1171* 1.1172 dicit Deus: Ad quid exponis juStificationes meas, & aSSumis teStamentum meum per os tuum; tu autem odiSti diSciplinam, & r 1.1173 abjeciSti Sermones meos retro? Item in Sapientia Solomonis: DiS∣ciplinam * 1.1174 qui abiicit, infelix eSt.

LXVII. Paulus ad Timotheum 2. Erit tempus quando Sanam do∣ctrinam * 1.1175* 1.1176 non SuStinebunt, Sed Secundum Sua s 1.1177 deSideria coacervabunt Sibi magiStros prurientes in audiendo; Scalpentes aures ¶ 1.1178: Et à veritate quidem t 1.1179 auditum avertent, ad fabulas autem conver∣tentur.

LXVIII. Paulus ad TheSSalonicenSes: Praecipimus autem x 1.1180 vobis * 1.1181* 1.1182 in y 1.1183 nomine Domini noStri JeSu ChriSti, ut diScedatis ab omnibus fratribus ambulantibus inordinate, & non Secundum traditionem quam acceperunt à nobis. Item in PSalmo 49. Si videbas furem Simul * 1.1184

Page 85

a 1.1185 currebas cum eo, & b 1.1186 cum adulteris portionem tuam ponebas.

LXIX. In epiStola Pauli ad Corinthios I. MiSit me ChriStus an∣nunciare * 1.1187* 1.1188 non in Sermonis Sapientia, ne inanis fiat crux ChriSti: Ver∣bum enim crucis Stultitia eSt iis qui pereunt; iis autem qui Salvantur, virtus Dei eSt. Scriptum eSt enim: Perdam Sapientiam Sapienti∣um, & prudentiam prudentium reprobabo. Ubi Sapiens? ubi Scri∣ba? ubi c 1.1189 conquiSitor hujus Seculi? nonnc d 1.1190 infatuavit Deus Sapi∣entiam hujus mundi? e 1.1191 Quoniam quidem in Sapientia Dei non cog∣novit mundus per Sapientiam Deum, complacuit Deo per Stultitiam praedicationis Salvare credentes. Quoniam Judaei f 1.1192 Signa deSide∣rant, & g 1.1193 Graeci prudentiam quaerunt: nos autem praedicamus Chri∣Stum crucifixum, Judaeis quidem Scandalum, gentibus autem Stulti∣tiam: ipSis autem vocatis Judaeis & Graecis ChriStum Dei virtutem, & Dei Sapientiam. Et iterum: Nemo Se decipiat. Si quis putat Sa∣pientem * 1.1194 Se eSSe in vobis, h 1.1195 mundo huic Stultus fiat ¶ 1.1196, ut Sit Sapiens. Sapientia enim hujus mundi Stultitia eSt apud Deum. Scriptum eSt enim: i 1.1197 Reprehendes Sapientes in aStutia ipSorum. Et iterum: Dominus cognovit cogitationes k 1.1198 Sapientium, l 1.1199 quia Sunt Stultae.

LXX. In epiStola Pauli ad EpheSios: Filii obSequentes eStote pa∣rentibus * 1.1200* 1.1201 veStris, hoc enim eSt juStum. Honora patrem tuum, m 1.1202 & matrem tuam, quod eSt mandatum n 1.1203 primum in promiSSione, ut bene Sit tibi, & Sis logaevus Super terram.

LXXI. Et p 1.1204 vos parentes nolite in q 1.1205 iracundiam mittere filios * 1.1206* 1.1207 veStros, sed nutrite eos r 1.1208 in disciplina, & correptione Domini.

LXXII. In Epistola Pauli ad Ephesios: Servi obedite dominis * 1.1209 carnalibus cum metu & tremore, & in simplicitate cordis vestri sicut Christo, non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes, sed * 1.1210 quasi s 1.1211 servi Dei.

LXXIII. t 1.1212 Item illic: Et vos Domini eadem facite ad eos, u 1.1213 lax∣antes * 1.1214 iracundiam, scientes quia & w 1.1215 vester & ipsorum Dominus est in coelis, & exceptio personarum x 1.1216 non est in illo.

LXXIV. In Epistola Pauli ad Timotheum prima; Viduas honora * 1.1217* 1.1218, quae vere sunt viduae. Quae autem delicata est vidua, y 1.1219 vivens mor∣tua est. Et iterum: z 1.1220 Juniores autem viduas praeteri. Cum enim * 1.1221* 1.1222a 1.1223 indelicatae fuerint in Christo, nubere volunt, habentes judicium: quoniam primam fidem reprobaverunt.

LXXV. Ad Timotheum prima: Si quis autem suorum, & maxi∣me * 1.1224* 1.1225

Page 86

domesticorum non agit curam, fidem denegat, & est deterior in∣fideli. De hoc ipso apud Esaiam: si videris nudum, vesti, & do∣mesticos * 1.1226 seminis tui non a 1.1227 despicias. De quibus domesticis in E∣vangelio dictum est: Si patrem-familias Beelzebub dixerint, quanto * 1.1228 magis domesticos ejus?

LXXVI. Ad Timotheum prima: Adversus majorem natu ac∣cusationem * 1.1229* 1.1230 ne receperis.

LXXVII. In epistola Pauli ad Timotheum prima: Peccantes * 1.1231 coram omnibus corripe, ut & caeteri metum habeant.

LXXVIII. Ad Titum: Haereticum hominem post unam aut secun∣dam * 1.1232* 1.1233 correptionem devita, sciens quoniam perversus est hujusmodi, & peccat, & est à semetipso damnatus. De hoc ipso in epistola Jo∣annis * 1.1234: Ex nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis: si enim fuis∣sent * 1.1235 ex nobis, mansissent utique nobiscum. Item ad Timotheum secunda: Sermo eorum ut cancer serpit. * 1.1236

LXXIX. In epistola Joannis: Si cor nostrum nos non reprehen∣dat, * 1.1237* 1.1238 fiduciam habemus ad Deum, & quodcunque petierimus accipi∣emus ab eo. Item in Evangelio cata Matthaeum: b 1.1239 Beati mundo * 1.1240 corde, quoniam ipsi Deum videbunt ¶ 1.1241. Item in Psalmo 23. Quis as∣cendet * 1.1242 in montem Domini, aut quis stabit in loco sancto ejus? In∣nocens manibus & c 1.1243 mundo Corde. * 1.1244

LXXX. In Evangelio cata Joannem: Dixit Jesus; nullam haberes * 1.1245 potestatem ¶ 1.1246 adversus me, nisi data tibi esset desuper. Item in Basi∣leinn tertio: Et excitavit Dominus satanan ipsi Solomonl. Item in * 1.1247 Job * 1.1248d 1.1249 prius Deus permisit, & tunc Diabolo licuit. Et in Evangelio Dominus e 1.1250 ante permisit dicendo Judae; Quod facis f 1.1251, fac celerius. * 1.1252 Item apud Solomonem in Paroemiis: Cor regis in manu Dei. * 1.1253* 1.1254

LXXXI. In Levitico: Non dormiet merces mercenarii tui apud te g 1.1255* 1.1256 usque in mane.

LXXXII. In Deuteronomio: h 1.1257 Non ominemini neque augu∣remini. * 1.1258* 1.1259

LXXXIII. Non facietis cirrum ¶ 1.1260 ex coma capitis vestri. * 1.1261* 1.1262

LXXXIV. Non corrumpetis effigiem barbae vestrae. * 1.1263* 1.1264

LXXXV. A facie senioris exsurges, & k 1.1265 honorabis personam * 1.1266* 1.1267l 1.1268 presbyteri.

LXXXVI. In Ecclesiastico apud Solomonem: Scindens ligna * 1.1269 periclitabitur in eis si exciderit ferrum ¶ 1.1270. Item in Exodo: in domo * 1.1271* 1.1272

Page 87

una comedetur, non ejicietis de domo carnem foras. Item in Psal∣mo * 1.1273 132. Ecce a 1.1274 quam bonum & quam jucundum b 1.1275 habitare fratres in unum. Item in Evangelio cata Matthaeum: Qui non est mecum, * 1.1276: adversus me est. Et qui mecum c 1.1277 non colligit, spargit. Item in epistola Pauli ad Corinthios prima: Obsecro autem vos fratres per * 1.1278 nomen Domini nostri Jesu Christi, ut idipsum dicatis omnes, & non sint in vobis schismata. d 1.1279 Sitis autem compositi in eodem sensu, & in eadem sententia. Item in Psalmo 67. Deus qui inhabitare fa∣cit * 1.1280e 1.1281 unanimes in domo.

LXXXVII In Evangelio cata Matthaeum: Estote prudentes sicut * 1.1282* 1.1283 serpentes, & simplices sicut columbae: & iterum; Vos estis sal terrae: * 1.1284 Si autem f 1.1285 sal infatuatum fuerit, in quo salietur? g 1.1286 ad nihil valet, h 1.1287 ni∣si ut projiciatur foras, & conculcetur ab hominibus.

LXXXVIII. In Epistola Pauli ad Thessalonicenses prima: i 1.1288 Non * 1.1289* 1.1290 circumvenire in negotio fratrem suum; quia k 1.1291 ultor est Deus de his omnibus.

LXXXIX. Inquit Apostolus: Dies Domini sicut fur in nocte, * 1.1292* 1.1293 ita veniet m 1.1294. Cum n 1.1295 dixerint pax o 1.1296 & firmitas, tunc illis repenti∣nus p 1.1297 adveniet interitus. Item in Actibus Apostolorum: Nemo po∣test * 1.1298 cognoscere q 1.1299 tempus, aut tempora, quae pater posuit in sua potestate.

XC. Paulus ad Corinthios: Iis autem quae nupserunt praeci∣pio, * 1.1300* 1.1301 non ego sed Dominus, uxorem à viro s 1.1302 non separari: si autem t 1.1303 recesserit, manere innuptam, aut reconciliari viro u 1.1304 & virum uxorem non demittere.

XCI. Paulus ad Corinthios in epistola prima: Tentatio vos * 1.1305* 1.1306 non w 1.1307 occupavit, nisi humana. Fidelis autem Deus, qui non patie∣tur vos tentari x 1.1308 super quod potestis, sed faciet cum tentatione etiam evadendi facultatem, ut possitis tolerare.

XCII. Paulus in epistola ad Corinthios prima: Omnia licent, * 1.1309* 1.1310 sed non omnia expediunt. Omnia mihi licent, sed non omnia aedificant.

XCIII. In epistola Pauli ad Corinthios prima: Oportet & * 1.1311* 1.1312 haereses esse, ut probati manifesti sint in vobis.

XCIV. In Levitico: Anima autem quaecunque manducave∣rit * 1.1313* 1.1314 ex carne sacrificii salutaris, quod est Domini, & immunditia ipsius super ipsum est, peribit anima illa de populo suo. Item ad Corinthios prima: Quicunque ederit panem, aut biberit calicem ¶ 1.1315* 1.1316 Domini indigne, reus erit corporis & sanguinis Domini.

Page 88

XCV. Apud Solomonem in Paroemiis: Ne adduxeris impi∣um * 1.1317* 1.1318 in habitaculum justorum ¶ 1.1319. Item apud eundem in Ecclesiastico: Viri justi sint tibi convivae. Et iterum: Amicus fidelis medicamen∣tum * 1.1320 vitae, & immortalitatis. Item illic: Longe abesto ab homine * 1.1321 potestatem habente c 1.1322 occidendi, & non suspicaberis timorem. * 1.1323 Item illic: d 1.1324 Beatus qui invenit amicum verum ¶ 1.1325, & qui enarrat ju∣stitiam * 1.1326 auri audienti. Item illic: Sepi aures tuas spinis, & noli * 1.1327 audire linguam nequam. Item in Psal. 17. Cum justo justificabe∣ris * 1.1328e 1.1329; & cum viro innocente innocens eris; & cum perverso f 1.1330 per∣versus eris. Item in Epistola Pauli ad Corinthios prima: Corrum∣punt * 1.1331 ingenia bona confabulationes pessimae.

XCVI. Apud Solomonem in Ecclesiastico: Noli citatus esse * 1.1332* 1.1333 in lingua tua, & inutilis & remissus in operibus tuis. Et Paulus ad Corinthjos prima: Non in sermone est regnum Dei, sed in virtute * 1.1334. Item ad Romanos: Non auditores legis justi sunt apud Deum; sed * 1.1335 factores legis justificabuntur. Item in Evangelio cata Matthaeum * 1.1336: Qui fecerit, & sic docuerit, maximus vocabitur in regno coelorum. Item illic: Omnis qui audit verba mea & facit ea, similabo eum * 1.1337 viro sapienti qui aedificavit domum suam super petram; g 1.1338 Descen∣dit pluvia, venerunt flumina, flaverunt venti, & impegerunt in do∣mum illam, & non cecidit: fundata enim fuit super petram. Et omnis qui audit verba mea & h 1.1339 non faciat ea, similabo eum viro stul∣to, qui aedisicavit domum suam super arenam. Descendit pluvia, venerunt flumina, flaverunt venti, & impegerunt in domum illam, & cecidit, & facta est ruina ejus magna. * 1.1340

XCVII. Apud Solomonem in Ecclesiastico: Ne tardes conver∣ti * 1.1341 ad Deum, & ne i 1.1342 differas de die in diem. Subito enim venit k 1.1343 ira illius * 1.1344.

XCVIII. In epistola Pauli ad Romanos. Faciamus l 1.1345 mala, dum * 1.1346 veniunt bona ¶ 1.1347, quorum condemnatio justa est.

XCIX. Paulus ad Romanos: m 1.1348 Quotquot sine lege peccaverunt, sine lege peribunt. Et quotquot in lege peccaverunt * 1.1349, per legem & judicabuntur.

C. In Actibus Apostolorum: Pecunia tua n 1.1350 tecum sit in perditi∣one * 1.1351; o 1.1352 quia existimasti gratiam Dei per pecuniam p 1.1353 possideri. Item * 1.1354 in Evangelio: q 1.1355 Gratis accepistis, gratis date. Item illic: Domum * 1.1356* 1.1357

Page 89

patris mei, domum fecistis negotiationis. Item apud Esaiam: Qui * 1.1358 sititis, vadite ad aquam, & quotquot non habetis pecuniam, euntes a 1.1359 emite & bibite sine pecunia. Item in Apocalypsi: Ego α & ω in∣itium * 1.1360 & finis. Ego sitienti dabo de fonte aquae vitae gratis. Qui vicerit, b 1.1361 possidebit ea ¶ 1.1362, & eorum haereditatem; & ero ejus Deus, & ille erit mihi filius c 1.1363.

CI. In Exodo: Et mons Syna d 1.1364 fumabat totus; quoniam descen∣derat * 1.1365* 1.1366 Deus in eum in igne. Item in Actibus Apostolorum. Et fa∣ctus * 1.1367 est subito de coelo sonus quasi ferretur flatus vehemens, & imple∣vit totum illum locum, in quo erant e 1.1368 sedentes. Et visae sunt illis lin∣guae divisae quasi ignis, qui & insedit in unumquemque illorum: & impleti sunt omnes Spiritu sancto. Item in sacrificiis quaecunque ac∣cepta * 1.1369 habeat Deus, descendebat ignis de coelo, quae sacrificata con∣sumeret. In Exodo: in flamma ignis apparuit angelus Domini * 1.1370 de rubo.

CII. Apud Solomonem in Paroemiis: Qui corripit impium, odi∣etur * 1.1371* 1.1372 ab eo. Corripe sapientem, g 1.1373 & diliget te.

CIII. Apud Solomonem: Ex multiloquentia non effugies pec∣catum, * 1.1374* 1.1375 parcens autem labiis sensatus eris.

CIV. i 1.1376 Apud Solomonem: Abominatio est Domino k 1.1377 labia men∣dacia. * 1.1378* 1.1379

CV. In Solomone: Qui l 1.1380 Parcit baculo, odit filium. Et iterum: * 1.1381* 1.1382 Ne m 1.1383 destiteris parvulum emendando. * 1.1384

CVI. Ne dixeris ulciscar me de inimico meo, sed sustine Domi∣num * 1.1385* 1.1386 ut tibi auxilio sit. Item alibi: Mihi vindictam, ego retribuam: dicit Dominus. Item apud Sophoniam: Expecta me, dicit Do∣minus, * 1.1387 in die resurrectionis meae in testimonium: quoniam judicium meum ad congregationes gentium, ut 〈◊〉〈◊〉 reges, & effundam super eos iram meam.

CVII. Apud Solomonem in Paroemiis: Noli diligere o 1.1388 detrahere, * 1.1389* 1.1390 ne extollaris ¶ 1.1391. Item in Psalmo 49. Sedens adversus fratrem tuum * 1.1392 detrahebas; & adversus silium 〈◊〉〈◊〉 tuae ponebas scandalum. Item in epistola Pauli ad Titum. De nullo male loqui, nec litigio∣sos * 1.1393 esse.

CVIII. Apud Solomonem in Paroemiis: Qui fodit foveam prox∣imo * 1.1394* 1.1395 suo, ipse incidet in eam.

CIX. Apud Solomonem in Ecclesiastico: Ne pigriteris visitare * 1.1396* 1.1397 infirmum, ex his enim in dilectione firmaberis. Item in evangelio: Infirmus fui, & p 1.1398 visitastis me; in carcere fui, & venistis ad me. * 1.1399

Page 90

CX. In ecclesiastico apud Solomonem: susurro, & bilinguis a 1.1400 ma∣ledictus: * 1.1401b 1.1402 multos enim turbabit pacem habentes. * 1.1403

CXI. Apud eundem: Dona iniquorum d 1.1404 non probat Altis∣simus. * 1.1405

CXII. Apud Solomonem: Judicium durissimum e 1.1406 in his qui prae∣sunt, * 1.1407* 1.1408 fiet. Exiguo enim conceditur misericordia, potentes autem potenter tormenta patientur. Item in Psalmo 2. Et nunc reges in∣telligite, * 1.1409* 1.1410f 1.1411 emendamini qui judicatis terram.

CXIII. Apud Solomonem in Ecclesiastico: Esto pupillis miseri∣cors * 1.1412 ut pater, & pro viro matri illorum: g 1.1413 & eris velut filius altissimi si obedieris ¶ 1.1414. Item in Exodo: Omnem viduam & orphanum non * 1.1415 vexabitis. Si autem h 1.1416 vexaveritis eos, & vociferantes exclamaverint * 1.1417 ad me, exaudiam exclamationes eorum, & irascar animo in vobis, & perimam vos gladio; & erunt conjuges vestrae viduae, & filii vestri orphani. Item apud Esaiam: i 1.1418 Judicate pupillo, & justificate vi∣duam, * 1.1419 & venite disputemus, dicit Dominus. Item apud Job: con∣servavi * 1.1420 egenum de manu potentis; & pupillo cui non erat adjutor, auxiliatus sum: os viduae benedixit me. Item in Psalmo 67. Patris * 1.1421 orphanorum, & judicis viduarum.

CXIV. In Psalmo. 5. Apud inferos autem quis confitebitur tibi? * 1.1422* 1.1423 Item in Psalmo 29. k 1.1424 Numquid exomologesin faciet ¶ 1.1425 tibi pulvis? I∣tem * 1.1426 alibi, exomologesin faciendam: l 1.1427 Malo poenitentiam peccato∣ris * 1.1428 quam mortem. Item apud Hieremiam: Haec dicit Domi∣nus: * 1.1429m 1.1430 Numquid qui cadit, non surget? aut qui avertitur, non con∣vertetur.

CXV. Apud Esaiam: Qui vos felices dicunt, in errorem vos mit∣tunt, * 1.1431* 1.1432 & semitas pedum n 1.1433 vestrorum turbant.

CXVI. In Evangelio cata Lucam: cui plus dimittitur, plus dili∣git: * 1.1434* 1.1435 & cui o 1.1436 minus dimittitur, modicum diligit.

CXVII. In epistola Pauli ad Ephesios: Non est nobis colluctatio * 1.1437 adversus carnem & sanguinem, sed adversus potestates & principes hujus p 1.1438 mundi, & harum tenebrarum ¶ 1.1439, adversus spiritalia nequitiae in * 1.1440 coelestibus. Propter hoc q 1.1441 induite arma Dei, ut r 1.1442 possitis resistere in die nequissimo, ut cum omnia perfeceritis, stetis ¶ 1.1443, accincti lumbos ve∣stros in s 1.1444 veritate Evangelii, induentes loricam justitiae, & calceati pe∣des in praeparatione t 1.1445 Evangelii pacis; in omnibus assumentes scutum fidei, in quo possitis omnia u 1.1446 ignea jacula nequissimi extinguere, & w 1.1447 galeam salutis assumere, & gladium spiritus, qui est x 1.1448 verbum Dei.

Page 91

* 1.1449 CXVIII. Apud Esaiam: Hic homo qui concitat c 1.1450 terram, com∣movet * 1.1451* 1.1452 reges, qui ponit orbem terrae totum desertum.

* 1.1453 CXIX. In Psalmo 2. d 1.1454 Ad quid tumultuatae sunt gentes, & popu∣li * 1.1455 meditati sunt inania? Astiterunt reges terrae, & e 1.1456 principes con∣gregati sunt in unum adversus Dominum & adversus Christum ejus. * 1.1457 Dirumpamus vincula eorum, & f 1.1458 projiciamus à nobis jugum eorum. Item in Evangelio cata Matthaeum: Venite ad me omnes qui labora∣tis * 1.1459 & onerati estis, & ego vos g 1.1460 requiescere faciam. Tollite jugum meum super vos, & discite à me quia mitis sum & humilis corde, & invenietis requiem animabus vestris. Jugum enim meum h 1.1461 bonum est, & i 1.1462 onus meum leve est. Item in Actibus Apostolorum: Visum * 1.1463 est Sancto Spiritui & nobis nullam vobis imponere sarcinam, quam ista, quae ex necessitate sunt; abstinere vos ab idolatriis, & k 1.1464 sangui∣nis effusione, & fornicatione. Et quaecunque vobis fieri non vultis, aliis l 1.1465 ne feceritis.

CXX. In epistola Pauli ad Colossenses: Instate orationi, vigilan∣tes * 1.1466* 1.1467 in ea. Item in Psalmo 1. m 1.1468 Sed in lege Domini voluntas ejus, * 1.1469 & in lege ejus meditabitur die ac nocte. n 1.1470 Item apud Solomonem. Ne impediaris orare semper, & non cesses usque ad mortem justisica∣ri: * 1.1471 quoniam merces Domini manet in aeternum.

Notes

Do you have questions about this content? Need to report a problem? Please contact us.