A complete history of England from the first entrance of the Romans under the conduct of Julius Cæsar unto the end of the reign of King Henry III ... : wherein is shewed the original of our English laws, the differences and disagreements between the secular and ecclesiastic powers ... and likewise an account of our foreign wars with France, the conquest of Ireland, and the actions between the English, Scots and Welsh ... : all delivered in plain matter of fact, without any reflections or remarques by Robert Brady ...

The Ecclesiastical Constitutions made in Normandy,* 1.1 Anno Domini [ A] 1080. Order. Vital. fol. 552, &c.

ANno ab incarnatione domini 1080. Rex Guillelmus in festo Pente∣costes [N. 15] apud Illebonam resedit, ibique Guillelmum Archiepiscopum & omnes Episcopos & Abbates Comitesque, cum aliis proceribus Normannie simul adesse praecepit. Ʋt Rex jussit factum est. Igitur octavo anno Papatus domini Gregorii Papae 7 Celebre Concilium apud [ B] Jullam-bonam celebratum est. Et de Statu Ecclesiae Dei totiusque regni providentia Regis cum Baronum suorum consilio utiliter Tractatum est. Statuta vero concilii, sicut ab his qui interfuerunt veraciter annotata sunt, volo hic inserere; ut posteri discant, quales in Normannia leges fuerunt sub Guillelmo Rege.

Pax Dei (quae vulgo trevia dicitur) sicut ipse Princeps Guillelmus eam in initio constituerat, firmiter teneatur, & per singulas Parrochias, [ C] dictis Excommunicationibus renovetur. Qui vero servare contempse∣rint, vel aliquatenus fregerint, Episcopi secundum quod prius Satu∣tum est eos judicando justitiam faciant. Si quis vero Episcopo suo in∣obediens fuerit, domino in ••ujus terra habitat, Episcopus hoc demon∣stret, & ille subdat eum Episcopali justitiae. Quod si & dominus fa∣cere contempserit, Regis Vicecomes, per Episcopum inde requisitus, omni remotâ excusatione faciat.

[ D] De his, qui de parentela sua uxores tenent, vel uxores parentum suo∣rum, Episcopi Canonicam justitiam exequantur. Rex enim inde nullum sustinet vel tuetur. Sed potius Episcopos adjuvando admonet, ut lex dei firmiter teneatur.

Presbyteri, Diaconi, Subdiaconi, & omnes Canonici, & Decani nullam omnino feminam habeant. Quod si aliquis post eandem culpam visus fuerit incurrisse, si per ministros Episcopi inde prior fuerit accu∣satus, [ E] in curia Episcopi se purgabit. Si vero parrochianorum vel do∣minorum suorum aliquis, eum prius accusaverit, habeat accusatus indu∣cias ut cum Episcopo possit loqui: & si se purgare voluerit, in eadem parrochiâ cui servit praesentibus parrochianis pluribus, ante Episcopi ministros, & eorum judicio se purgabit. Si vero purgare se non potue∣rit Ecclesiam perdet irrecuperabiliter. Hoc praedictus Rex Statuit, non perenniter Episcopis suis auferendo debitam justitiam; Sed quia Epis∣copi eo tempore, minus quam convenisset inde fecerant, donec ipse [ F] eorum videns emendationem, eis redderet pro benefacto, quod tunc de manu eorum temporaliter tulerat pro commisso.

Nullus laicus in redditibus altaris, vel in Sepultura, vel in tertia parte decimae aliquid habeat; nec pecuniam per horum venditionem ali∣quatenus habeat, nec Presbyter inde servitium faciat, nisi legationem domini sui portet. Ita ut in eadem die ad servitium Ecclesiae revertatur,

& ad orationes (per Normanniam solummodo) victum domini sui habens, si dominus voluerit, secum vadat: Servitium Ecclesiae Presbyter interim curet.

Presbyteri ab Episcopis vel ab eorum ministris praeter justos redditus Episcopi, vi vel minis dare mihil cogantur, propter eorum feminas nulla pecuniae Emendatio exigatur.

[ A]

Archidiaconi per Archidiaconatus suos semel in anno Presbyterorum suffraganeorum suorum vestimenta, & calices & libros videant: desig∣natis ab Episcopo in unoquoque Archidiaconatu solummodo tribus locis, ubi vicini Presbyteri ad haec monstranda convocentur.

Quando Archidiaconus ad haec videnda venerit, à Presbyteris qui conveniunt triduo, si Expedit, victum sibi habeat.

[ B]

Si Presbyter forisfacturam fecerit de forestis Regis, vel Baronum ejus, nullam inde emendationem habebit Episcopus.

Presbyteri semel in anno circa Pentecosten cum processionibus suis ad matrem Ecclesiam veniant, & de singulis domibus cerae denerata, vel idem valens ad illuminandam Ecclesiam altari offeratur. Quod qui facere noluerit, à Presbytero suo per ministerium suum cogatur hoc solvere, sine emendatione pecuniae. [ C]

Laicus Presbyterum non det, vel adimat Ecclesiae, nisi ex consensu Praesulis. Quem tamen, si recipiendus est, Episcopus non repellat, & si repellendus est, non retineat.

In Cimiteriis Ecclesiarum, quae in Civitatibus, vel Castellis, vel Burgis sunt, quicquid Episcopi tempore Rodberti Comitis vel Guil∣lelmi Regis ejus consensu habuerunt, Episcopi rehabeant. [ D]

In Cimeteriis vero quae in marchis, si guerra fuerit, & aliqui ad ha∣bitandam ibi faciant mansionem, dum guerra duraverit, & ipsi propter guerram in atrio manserint, nullam forisfacturam, ab eis Episcopus habebit, nisi quam habuisset antequam ad atrium confugissent. Cum autem pax facta fuerit, qui propter guerram illuc confugerant, de atrio exire cogantur, aut Episcopalibus legibus supponantur. Qui vero in praedictis Cimeteriis antiquitus manserunt, in antiqua quietudine permaneant. [ E]

Ecclesiae villarum quantum Cimeteriis tempore Rodberti Comitis habuerunt, vel usque ad illud supra scriptum Concilium habuerunt, tantum habeant: & in eis illas consuetudines habeant Episcopi, quas tempore Rodberti comitis vel Guillelmi Regis ejus consensu habuerunt, nisi Episcopi concedente Rege Guillelmo aliquam * 1.2 consuetudinem fece∣rint.

[ F]

Si post concilium aliqua nova fit Ecclesia intra villam, faciat Epis∣copus Cimeterium, consideratione dominorum, & parrochianorum ejusdem Ecclesiae, si vero extra villam nova fit Ecclesia, undique habebit quinque perticas cimeterii.

Si monachis donatur Ecclesia, Presbyter qui eandem tenet Ecclesiam ho∣norifice teneat quicquid de eadem Ecclesia habuit; antequam monachi eam haberent; & tanto melius quanto sanctioribus associatur hominibus. Eo autem mortuo vel aliquatenus deficiente, Abbas idoneum Presbyterum quaerat, & Episcopo eum vel per se, vel nuncium suum ostendat. Q••em si recipiendus est, Episcopus recipiat. Si vero Presbyter cum monachis religiose vivere voluit: videat ut Ecclesia, quam Episcopali licentia [ A] intravit, honeste tractetur, tam in vestimentis quam libris, & caeteris Ecclesiae serviendae necessariis, secundum ejusdem facultatem Ecclesiae. Quod si Presbyter cum monachis vivere noluerit, tantum det ei Abbas de bonis Ecclesiae, unde & bene vivere, & Ecclesiae servitium convenienter valeat Presbyter adimplere. Quod si Abbas facere noluerit, ab Epis∣copo convenienter cogatur, ut faciat. Presbyter vero Episcopo suo juste subditus sit, Episcopales redditus persolvat, quae vero superabun∣dant, in usus monasterii sui Abbas habeat. Hoc idem in Ecclesiis Canoni∣corum [ B] observetur.

Violatio Ecclesiae & atrii sicut superius determinatum est, & commissa pro quibus divinum officium remanet, Episcopis per pecuniam emendetur. Assultus in Ecclesiae itinere similiter.

Si quis iratus persequitur alium in atrium vel in Ecclesiam, similiter.

[ C] Si laicus arat vel adificat in atrio, sine licentia Pontificali, similiter.

Si Clericus raptum fecerit, vel furtum, vel aliquem percusserit, aut vulneraverit, aut occiderit: Si duellam sine licentia Episcopi, susce∣perit; aut namium ceperit, aut assultum fecerit, aut aliquid injuste saisierit, aut incendium fecerit: aut manupastus ejus, aut habitator [ D] atrii, similiter.

Si Clericus Adulterium fecerit, aut incestum, similiter.

Si Presbyter de ministerio suo forisfecerit, similiter.

Presbyteri qui ad Synodum venire neglexerint, similiter.

Et qui Synodum & circadam Statutis terminis non reddiderit, simi∣liter.

[ E]

Si Clericus Coronam suam dimiserit, similiter.

Si Monachus vel Monacha, qui sunt sine regula, habitum suum di∣miserint, similiter.

Si Presbyteri, praeter Treviae dei infractores, & latrones, sine li∣centia Episcopi Excommunicaverint, similiter.

[ F]

Si erraticam habere (quod vulgo dicitur vueridif) in curiam sacer∣dotis, vel Clerici, qui in atrio manent, venerit, vel in Eleemosynam ejusdem Ecclesiae, vel in atrium Episcopi erit. Si quid per contentio∣nem in domo Presbyteri, vel Clerici▪ vel in atrio sacerdoti vel Clerico, vel eorum manupasto relictum fuerit▪ Episcopi erit.

Si quis Presbyterum, aut Monachum, aut Monacham assallierit, aut percusserit, aut ceperit, ••ut occiderit, aut domos eorum in atrio incende∣rit, similiter emendabit, si quid in Ecclesia vel in atrio inveniatur, vel relinquatur, Episcopi erit. Si quis adulterium vel incestum fecerit, vel cum matrina, vel cum matre, vel filiola coterit, similiter. Si mulier hoc idem fecerit, similiter. Si quis uxorem suam, vel si qua mulier virum suum sine judicio praesulis reliquerit, similiter. Qui mortuos consulunt [ A] vel maleficia tractant, similiter. Qui intentum sibi crimen inficians, vel negans, ferri judicio convincitur (excepta dei trevia) similiter. Qui justitiae resistens excommunicari se patitur, similiter. Parrochianorum crimina Episcopo pertinentia ubi consuetudo fuit, Episcoporum judicio examinentur.

Si contradictio judicationis facta fuerit, ante Episcopum definiatur.

[ B]

Si ferri judicium fuerit judicatum, ante matrem Ecclesiam termi∣netur.

Si plana lex erit facienda, ibi fiat ubi placitum prius fuit.

In Parrochia Episcopi sine licentia ejus, nullus audeat praedicare.

Qui in praedictas culpas inciderit si sponte ad paenitentiam venerit, [ C] paenitentia ei pro qualitate criminis injungatur, & pecunia nullatenus Exigatur.

Si laicus raptum in atrio fecerit, Episcopo emendabit, si vero alibi fecerit, quocunque modo faciat, Episcopus nihil habebi••.

Has consuetudines habeant Episcopi in illis locis, in quibus eas tem∣pore Rodberti Comitis vel Guillelmi Regis ejus concessione hactenus ha∣buerunt. [ D] Quae vero quieta fuerunt, eam quietudinem habeant, quam huc usque solide tenuerunt in his omnibus, justitiis & consuetudinibus Rex sibi retinet quod huc usque habuit.

Si Presbyter domini sui judicio contradixerit de Ecclesiastica causa, & eum in curiam Episcopi eundo injuste fatigari fecerit, domini suo X. solidos emendabit.

[ E]

Si Episcopi aliquid quod non sit hic Scriptum, in Regis Curia, mon∣strare possunt, se habuisse tempore Rodberti Comitis, vel Gulielmi Regis, ejus concessione. Rex eis non tollit, quin habeant: tantummodo illud nullatenus faisiscant: donec in Curia ejus monstrent quod habere debeant, similiter & laicis propter hoc scriptum, Rex nil tollit, quod in Curia ejus monstrare possint Episcopos non debere habere: tantummodo Episcopos inde non disaisiscant, donec in Curia Regis monstratum sit, quod Episcopi inde habere non debeant. [ F]

* 1.3Anselmo Dei Gratiâ Anglorum Archiepiscopo, Clerus & Populus Op∣pidi Wataferdiae cum Rege Murchertacho & Episcopo Dofnaldo, salutem [N. 16] in Domino. Pater Sancte, caecitas ignorantiae nos diu detrimenta salu∣tis nostrae sustinere coegit, quod magis eligimus serviliter Dominico jugo colla subtrahere, quam liberaliter pastorali obedientiae subesse. Nunc a••∣tem quantum proficiat pastorum causa, Agnovimus, cum aliarum rerum

similitudines ad mentem revocamus, quia sine regimine, nec exercitus Bellum, nec navis marinum audet attemptare periculum. Navicul•• ergo nostra Mundanis dedita fluctibus sine pastore contra callidum hostem, qua ratione pugnabit? Propterea nos & Rex noster-Murchertachus & Epis∣copus Dofnaldus, & Dermeth Dux noster frater Regis eligimus hunc Presbyterum Malchum Walkelini Wintoniensis Episcopi Monachum, nobis sufficientissime cognitum, natalibus & moribus nobilem, Apostolica & [ A] Ecclesiae Disciplina imbutum, fide Catholicâ prudentem, moribus tempe∣ratum, vitâ castum, sobrium, humilem, affabilem, misericordem, lite∣ratum, Hospitalem, suae domui bene propositum, non neophytum, haben∣tem testimonium bonum in gradibus singulis. Hunc nobis petimus à vestrâ paternitate Ordinari Pontificem, quatenus regulariter nobis praeesse valeat & prodesse, & nos sub ejus regimine salubriter Domino militare possimus. Ʋt autem omnium nostrorum vota in hanc electionem convenire noscatis, hinc decreto canonico promptissima voluntate singuli Manibus [ B] propriis roborantes subscripsimus.

Ego Murchertachus Rex Hiberniae subscripsi. Ego Dermeth Dux fra∣ter Regis subscripsi. Ego Dofnaldus Episcopus S. S. Ego Idunan Episcopus Midiae S. S. Ego Samuel Dunelmensis Episcopus S. S. Ego Ferdomnachus, Laginiensium Episcopus S. S. Subscripserunt hic multo plures, quos nos brevitate studentes notare non necessarium duximus.

[ C] Ipse quoque Rex faciebat quaedam, quae facienda non videbantur,* 1.4 de Ecclesiis, quas post obitum Praelatorum aliter quam oporteret tractabat. [N. 17] Me etiam, & Ecclesiam Cantuariensem multis modis gravabat. Terras namque ipsius Ecclesiae, quas post mortem Archiepiscopi Lanfranci, cum in manu sua Archiepiscopatum teneret, militibus suis dederat, mihi sicut eas idem Archiepiscopus tenuerat non reddebat, sed insuper alias secundum libitum suum, me Nolente dabat. Servitia gravia & Antecessoribus meis inusitata ultra quam ferre possem aut pati deberem à me exigebat. Legem [ D] autem Dei, & Canonicas & Apostolicas authoritates, voluntariis consuetudinibus obrui videbam. De hiis omnibus cum loquebar, nihil effi∣ciebam, & non tam simplex Rectitudo quam voluntaria consuetudines ob∣tendebantur. Sciens igitur quod si haec ita usque in finem tolerarem, in damnationem animae meae successoribus meis tam pravam consuetudinem confirmarem, nec de his placitare poteram (nullus enim aut consilium aut auxilium mihi ad haec audebat dare) petii à Rege licentiam adeundi vestram Paternitatem, quatenus illi & cordis mei angustias ostenderem, [ E] & deinde ejus consilio & auxilio, quod salubrius esset animae meae agerem. Quâ de reiratus petiit ut de hujus licentiae petitione quasi de gravi offensa illi satisfacerem, & securum illum facerem, me deinceps nullo modo re∣quisiturum, pro aliqua necessitate, Apostolicum, nec saltem inde locutu∣rum, aut si unquam hoc facturus eram, in praesenti hoc facerem. Sic itaque mare transii causa ad vos veniendi. Quod sicut dixi facere non possum. Quoniam aut impossibile est me hujusmodi vitae concordare aut animam meam in tali Episcopatu salvari, tum propter rerum quas dixi [ F] qualitates, tum propter meas multimodas & sensus, & morum, & naturae, & aetatis imbecillitates; Haec est summa supplicationis meae propter quam ad vos ire volebam, ut sicut Deum animae meae, & animam meam Deo desideratis, per paternam & Apostolicam pietatem, quae Cor vestrum in∣habitat, animam meam de vinculo tantae servitutis absolvatis eique liber∣tatem serviendi Deo in tranquillitate reddatis, ne abundantiore tristitia sicut jam nimis passa est absorbeatur, & de dolore temporali ad aeternum

pertrahatur; deinde ut Ecclesiae Anglorum secundum prudentiam, & a••ctoritatem Apostolatus vestri consulatis. Omnipotens Dominus vestram sanctitatem Nobis in suae gratiae prosperitate diu servet inco∣lumem, & conterat Sathanam, & portas inferi sub pedibus vestris. Amen.

* 1.5Paschalis Episcopus servus servorum Dei, Dilecto filio Henrico Regi [ A] [N. 18] Anglorum, salutem, & Apostolicam Benedictionem. Legationis tuae verba fili Charissime gratanter accepimus, sed vellemus obedientiam promittentis. In quibus nimirum Sanctae Romanae Ecclesiae illa in tuo regno pollicebaris, quae tempore tui Patris habuerat, eos requirens hono∣res quos Antecessorum nostrorum tempore Pater tuus habuerat. Quae pro∣fecto omnia grata in superficie viderentur, interius requisita & Legati tui vocibus exposita, gravia & vehementissima paruerunt. Quaerebas enim ut tibi Episcoporum, Abbatumque per Investituram consti∣tuendorum [ B] jus & facultas a Romana indulgeretur Ecclesia, & quod per se solum fieri omnipotens Dominus perhibet, hoc Regiae pote∣statis fieret. Ait enim Dominus. Ego sum ostium; Per me si quis introierit, salvabitur. Cum autem Ecclesiae ostium Reges esse arro∣gant, fit profecto ut qui per eos Ecclesiam ingrediuntur, non pasto∣res sed fures & latrones habeantur, eodem Domino dicente. Qui non intrat per ostium in ovile ovium sed ascendit aliunde, fur est & latro. Et quidem si à nobis magnum aliquid tua dilectio postularet, [ C] quod cum Deo, cum Justitia, cum nostri Ordinis salute concedi pos∣set, graviter utique concederemus. Hoc vero tam grave, tam in∣dignum est, ut nulla ratione Catholica id admittat Ecclesia. Faci∣lius ad extrema quaelibet beatus Ambrosius cogi potuit quam Imperatori Ecclesiae permittere potestatem. Respondit enim. Noli gravare te Im∣perator, ut putes mea quae divina sunt, imperiale aliquod jus habere. Noli te extollere, sed si vis diutius imperare, esto Dei subditus. Scriptum est, Quae Dei Deo, quae Caesaris Caesari. Ad Imperatorem Palatia [ D] pertinent, ad Sacerdotem Ecclesiae, Publicorum tibi moenium jus com∣missum est, non sacrorum. Quid tibi cum Adultera? Adultera est enim quae non est legitimo conjugio copulata. Audis, ô Rex, adulteram Eccle∣siam nuncupari quae non legitime nupserit. Ecclesiae siquidem sponsus unusquisque aestimatur Episcopus juxta Scripturam illam qua ex fratris uxore frater non sui nominis filios suscitare praecipitur, & sponsae con∣temptor à futuro sponso discalciari mandatur. Vides igitur, ô Rex, quam ignominiosum, quam periculosum sit per filios suos matrem adul∣terio [ E] pollui! Si ergo Ecclesiae filius es, quod utique omnis Catholicus Chri∣stianus est, permitte matri tuae legitimum sortiri conjugium, ut non per hominem sed per Deum & hominem Christum legitimo sponso copuletur Ecclesia. Per Deum enim Episcopos eligi, cum canonice eliguntur, testatur Apostolus Paulus, dicens, Nec quisquam sumit sibi honorem sed qui vocatur à Deo, tanquam Aaron. Et beatus Ambrosius. Merito, inquit, creditur quod divino esset electus judicio, quem omnes postula∣vissent. Et post pauca. Ʋbi universorum postulatio congruit, dubitare [ F] nos non oportet ibi Dominum Jesum & voluntatis Auctorem, & pe∣titionis Arbitrum fore, & ordinationis Praesulem, & Largitorem gra∣tiae. Praeterea Propheta David ad Ecclesiam loquens ait. Propatribus tuis nati sunt tibi filii, constitues eos Principes super omnem terram. Ecclesia filios genuit. Ecclesia Principes statuit. Possemus alia de scripturis sacris testimonia & exempla proponere, quibus constaret Ec∣clesiae sponsos ac pastores Episcopos non saecularium potestatem nutu, sed

Christi dispositione & Ecclesiae indicio praeponendos. Ʋnde etiam Impe∣rator Justinianus sanxit in legibus sic. Debet enim prius disceptari de vita Episcopi utrum bona sit, an reprehensibilis, & utrum bonis testi∣moniis muniatur, an non. Et infra. Fiat, inquit, facultas unicuique si velit contradicere. Et siquidem ante consecrationem fuerit contra∣dictio facta, non prius consecretur Episcopus, nisi disceptatio de contra∣dictione sit facta, ut undique appareat innoxius is qui ad Episcopatum [ A] vocatur. Ecce quod Populi totius esse, pronunciat Imperator, hoc sui solius esse, Regia potestas incessit. Ipsius etiam Imperatoris lege cautum est ut nec profectio, nec ingressus ad Imperatorem, sine Metropolitani literis, pateret Episcopo. Quem ergo in Curia tua sine Metropolitani literis admittere non debes, eum vis, ô Rex, in Ecclesia principem constituere? Monstruosum profecto est, ut Patrem filius generare, homo Deum creare debeat. Sacerdotes namque in Scripturis Sanctis Deos vocari tanquam Dei vicarios manifestum est. Ʋnde sanctae me∣moriae [ B] Constantinus Imperator de Episcoporum causis disceptare ausus non fuisse describitur. Propter hoc sancta Romana Ecclesia & Apostolicà per Praedecessores nostros Regiae Usurpationi, & investiturae abomi∣nabili vivaciter obviare curavit, & gravissimis persecutionibus per Tyrannos affecta, usque ad tempora nostra non destitit. Confidimus autem in Domino, quoniam nec in nobis confidentiae suae virtutem, Eccle∣siae Princeps Petrus & Episcoporum primus amittet. Porro saecularium Potestatum & Regum in Ecclesia quod sit officium, exponit Apostolus [ C] Paulus dicens. Dei enim Minister est tibi in bonum. Non enim sine causa gladium portat, Dei enim Minister est vindex in ira ei qui male agit. Et Petrus Apostolus in eadem verba consentiens, sive Regi, ait, quasi praecellenti, sive Ducibus tanquam ab eo missis ad vindictam male∣factorum, laudem vero bonorum. Inter ista, Rex, nullius tibi persuasio profana surripiat, quasi aut potestati tuae aliquid diminuere, aut Nos, in Episcoporum promotione aliquid Nobis velimus amplius vendicare. Im∣mo si ab hoc propter Deum desistas, quod contra Deum esse mani∣festum [ D] est, quod cum Deo, nec tu exercere, nec Nos concedere aut cum nostra seu tua salute possumus, quicquid deinceps postulave∣ris, quod cum Deo possumus, libentius indulgebimus, & ho∣nori tuo, & sublimationi, propensius insistemus. Nec exstimes quod potestatis tuae columen infirmetur, si ab hac profana usurpatione desistas. Immo tunc validius, tunc robustius, tunc honorabilius regnabis, cum in regno tuo divina regnabit autoritas. Tunc amicitiam & familiarita∣tem nostram firmius obtinebis, & regni tutores beatos Apostolos habere [ E] gaudebis. Nec tibi nunc in petitionibus tuis abesse poterimus, cui peti∣tionum nostrarum fautorem Dominum adesse senserimus. Ipse omnipo∣tens Deus in cujus manu corda sunt Regum, assit hortatui nostro, assit au∣ditui tuo, ut dum juxta praecepta ejus tuas disposueris actiones, ipse reg∣num tuum pacis & honoris sui stabilitate ac sublimatione disponat. Amen.

Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei,* 1.6 charissimo ••ilio Henrico Regi Anglorum, salutem, & Apostolicam benedictionem. Regi Regum [N° 19] [ F] Domino gratias agimus, qui te in regnum beneplacito suae voluntatis evexit, & tanquam Christianum Regem in beneplacito suae voluntatis▪ ineffabili misericordia custodivit. Rogamus ergo ut bona regni tui exor∣dia in melius augeat, & usque in finem sua in te dona custodiat. De∣seruisti enim fratris tui Regis impietatem, quam divino conspicis judicio terribiliter vindicatam Ecclesias libertati restituisti, Clerum honorare coepisti, & Cleri Principes Episcopos immo in his Christum Dominum

venerari. Confidimus itaque quoniam usque in finem eadem sapies & in eadem probitate persistes nisi sunt aliqui perversae mentis homines qui cor Regum per Episcoporum & Abbatum Investituras Divinae indignationi aptare conantur. Quorum in hac parte consilia tanquam virus tibi sunt evitanda, ne illum offendas per quem Reges regnant, & potentes justa decernunt. Quem profecto si propitium habueris faeliciter regnabis po∣testatemque integram & divitias obtinebis. Quem si, quod absit, of∣fendis, non Procerum consilia, non Militum subsidia, non arma, non [ A] divitiae ubi subvertere caeperit, poterunt subvenire. Porro in honore Domini, in Ecclesiae libertate, Nos familiares, Nos adjutores habebis. Nec opineris quia quisquam Nos a tua divellet amicitia, si ab Investituris abstinere, si honorem debitum & libertatem à Domino institutam con∣servaveris. Ecclesiarum siquidem Investituras nos sancti Spiritus judicio Regibus & Principibus,* 1.7 immo Laicis omnibus interdicimus. Nec enim decet ut a filio mater in servitutem addicatur, ut sponsum quem non optavit accipiat. Habet sponsum suum Regem ac Dominum nostrum qui te misericordia sua in potentia & probitate custodiat, & a terreno ad [ B] caeleste perducat. Amen.

* 1.8Primum itaque ex auctoritate sanctorum Patrum Simoniacae haeresis surreptio in eodem Concilio damnata est. In qua culpa inventi, depositi [N° 20] sunt Guido Abbas de Perscore, & Wimundus de Tavestach, & Ealdwi∣nus de Rameseia, & alii nondum sacrati, remoti ab Abbatiis, scilicet Godricus de Burgo, Haimo de Cernel, Egelricus de Mideltune, absque simonia vero remoti sunt ab Abbatiis pro sua quisque causa, Ri∣chardus [ C] de Heli, & Robertus de sancto Edmundo, & qui erat apud Micelenei.

Statutum quoque est, ne Episcopi saecularium placitorum officium susci∣piant, & ut non sicut Laici, sed, ut religiosas personas decet, ordinatas vestes habeant, & ut semper & ubique honestas personas testes habeant suae conversationis.

[ D]

Ʋt etiam Archidiaconatus non dentur ad firmam.

Ʋt Archidiaconi sint Diaconi.

Ʋt nullus Archidiaconus, Presbyter, Diaconus, Canonicus uxorem du∣cat vel ductam retineat. Subdiaconus vero quilibet qui Canonicus non est, si post professionem castitatis uxorem duxerit, eâdem regulâ constringatur.

[ E]

Ʋt Presbyter quandiu illicitam conversationem mulieris habuerit, non sit legalis, nec missam celebret, nec si celebraverit, ejus missa audiatur.

Ʋt nullus ad Subdiaconatum aut supra ordinetur sine professione casti∣tatis.

Ʋt filii Presbyterorum non sint haeredes Ecclesiarum Patrum suorum.

[ F]

Ne quilibet Clerici sint saecularium praepositi, vel Procuratores, aut Judices sanguinis.

Ʋt Presbyteri non eant ad potationes, nec ad pinnas bibant.

Ʋt vestes Clericorum sint unius coloris, & calciamenta ordinata.

Ʋt Monachi vel Clerici qui ordinem suum abjecerunt, aut redeant, aut excommunicentur.

Ʋt Clerici patentes Coronas habeant.

[ A] Ʋt Decimae non nisi Ecclesiis dentur.

Ne Ecclesiae aut Praebendae emantur.

Ne novae Capellae fiant sine consensu Episcopi.

Ne Ecclesia sacretur donec provideantur necessaria & Presbytero, & Ecclesiae.

[ B]

Ne Abbates faciant Milites, & ut in eâdem domo cum Monachis suis manducent & dormiant, nisi necessitate aliqua prohibente.

Ne Monachi poenitentiam cuivis injungant sine permissu Abbatis sui, & quod Abbates eis licentiam de hoc dare non possunt, nisi de eis quorum ani∣marum curam gerunt.

[ C] Ne Monachi Compatres, vel Monachae Commatres fiant.

Ne Monachi teneant villas ad firmam.

Ne Monachi Ecclesias nisi per Episcopos accipiant, neque sibi datas ita expolient suis redditibus, ut Presbyteri ibi servientes in iis quae sibi & Ecclesiis necssaria sunt, penuriam patiantur.

[ D] Ʋt fides inter virum & mulierem occulte & sine testibus de conjugio data, sibi ab alterutro negata fuerit, irrita habeatur.

Ʋt criniti sic tondeantur, ut pars aurium appareat, & oculi non tegantur.

Nec cognati usque ad septimam generationem ad conjugium non copulen∣tur, vel copulati simul permaneant, si quis hujus incestus conscius fuerit, [ E] & non ostenderit, ejusdem criminis se participem esse cognoscat.

Ne corpora defunctorum extra parochiam suam sepelienda portentur.

Ʋt Presbyter parochiae perdat, quod inde illi juste debetur.

Ne quis temeraria novitate corporibus mortuorum, aut fontibus, aut aliis rebus, quod contigisse cognovimus, sine Episcopali auctoritate, reve∣rentiam [ F] sanctitatis exhibeat.

Ne quis illud nefarium negotium, quo hactenus homines in Anglia so∣lebant velut bruta animalia venundari, deinceps ullatenus facere prae∣sumat.

Sodomiticum flagitium facientes, & eos in hoc voluntarie juvantes, in hoc eodem consilio gravi anathemate damnati sunt, donec paenitentia & confessione absolutionem mereantur. Qui vero hoc crimine publicatus fuerit, statutum est siquidem fuerit persona religiosi Ordinis, ut ad nullum amplius gradum promoveatur, & si quem habet ab illo deponatur. Si autem Laicus, ut in toto regno Angliae, legali suae conditionis dig∣nitate privetur. Et ne hujus criminis absolutionem iis qui se sub regula [ A] vivere non noverunt aliquis nisi Episcopus facere praesumat.

Statutum quoque est ut per totam Angliam in omnibus Dominicis die∣bus Excommunicatio renovetur.

* 1.9Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei, Anselmo Cantuariensi vene∣rabili [N. 21] fratri & Episcopo, salutem, & benedictionem. Suavissimas di∣lectionis tuae suscepimus literas, caritatis calamo scriptas. Neque enim [ B] aliud cartae calamus indidit quam quod de fonte caritatis intinxit. In his reverentiam devotionis tuae complectimur, & perpendentes fidei tuae robur, & piae sollicitudinis instantiam, exultamus quia gratiâ Dei tibi praestante auxilium, te nec minae concutiunt, nec promissa sustollunt. Dolemus autem quia cum fratres nostros Episcopos Legatos Regis An∣glorum benigne suscepissemus, quae nec diximus eis nec cogitavimus, re∣deuntes ad propria retulerunt. Audivimus enim eos dixisse, quod si Rex in aliis bene ageret, Nos investituras Ecclesiarum nec prohibere nec [ C] factas excommunicare, & quod ideo volebamus cartae committere, ne sub hac occasione & caeteri Principes in Nos inclamarent. Ʋnde Ihesum, qui renes & corda scrutatur in animam nostram testem inducimus, si ex quo hujus sanctae Sedis curam cepimus gerere hoc immane scelus vel descendit in mentem. Et hoc Deus avertat à Nobis ut est, & non s••rrependo in∣ficiat Nos, ut aliud habeamus ore promptum, aliud corde reconditum cum contra mendaces Propheta imprecetur, dicens, Disperdat Dominus uni∣versa labia dolosa. Si vero nostro silentio pateremur Ecclesiam felle ama∣ritudinis [ D] & impietatis radice pollui, qua ratione possemus apud inter∣num Judicem excusari, cum Dominus sub specie Sacerdotum dicat Pro∣phetae, Speculatorem••te dedi domus Israel. Non bene custodit urbem qui in specula positus tum non obsistit, eam hostibus diripiendam exponit. Si ergo virgam Pastoralitatis signum,* 1.10 si Annulum signaculum fidei tradit Laica manus, quid in Ecclesia Pontifices agunt? Ecclesiae ho∣nor atteritur, solvitur disciplinae vigor, & omnis religio Christiana conculcatur si quod novimus Sacerdotibus solis deberi, Laica patia∣mur [ E] temeritate praesumi. Non est Laicorum Ecclesiam tradere, nec filiorum matrem adulterio maculare. Jure ergo privandus est patri∣monio qui matrem polluit adulterio, nec meretur Ecclesiasticae benedictio∣nis consortium, qui eam impia infestatione insequitur. Laicorum enim est Ecclesiam tueri non tradere. Ozias quidem cum illicitum sibi Sacer∣dotium vendicaret, lepra percussus est. Filii quoque Aaron quia alienum ignem imposuerunt, igne Divino consumpti sunt. Alienum est ab Ec∣clesia, & a sacris Canonibus est inhibitum, ne Principes & saeculares [ F] viri investituras non solum non dare, sed nec electioni Episcoporum se audeant violenter inserere. In septima quippe Synodo, ut nostis, scriptum est. Sancta & universalis Synodus definivit neminem Laico∣rum Principum, potentumve semet inserere Electioni Episcoporum vel promotioni eorum. Si ergo filii Aaron, qui ignem alienum intulerunt, corporaliter puniti sunt, isti qui à Laicis à quibus alienum est Eccle∣siam susceperunt, spirituali gladio feruntur. Episcopos autem qui veri∣tatem

in mendacio invocarunt, ipsa veritate quae Deus est in medium in∣troducta à beati Petri gratia, & à nostra societate excludimus donec Ro∣manae Ecclesiae satisfaciant & reatus sui pondus àgnoscant. Quicunque vero intra praedictas inducias Investituram seu Consecrationem accepe∣runt, à Consortio, fratrum & ordinatores & ordinatos alienos habemus, nec eis ad excusationem deceptio sufficit, quia & Propheta ab alio Pro∣pheta deceptus nec ideo mortem evasit. Rogamus interea caritatem tuam [ A] Nos tuis sanctis precibus commendari, ut quanto propius ad Deum passi∣bus virtutum acceleras, nobis orationum tuarum manus extendas. Om∣nipotens Deus qui te ad hujus stadii cursum invitavit, foelici consumma∣tione perducat ad praemium. Dato II Id. Decembr. apud Beneventum.

Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei,* 1.11 Venerabili fratri Ansel∣mo Cantuariensi Episcopo, salutem, & Apostolicam Benedictionem. Fra∣ternitatis [N. 22] tuae postulationibus Nos annuere, tuae sapientiae & religionis [ B] persuadet auctoritas. Quondam enim in literis ab Apostolica tibi sede di∣rectis Cantuariensis Ecclesiae primatum, ita tibi plenum concessimus sicut à tuis constat Praedecessoribus fuisse possessum. Nunc autem petitionibus tuis annuentes jam tibi quam legitimis successoribus tuis eundem Prima∣tum, & quicquid dignitatis seu potestatis eidem Sanctae Cantuariensi seu Dorobernensi Ecclesiae pertinere cognoscitur, literis praesentibus con∣firmamus sicut à temporibus beati Augustini Predecessores tuos habuisse Apostolicae sedis auctoritate constiterit. Datae Lateranis XVI Kl. Decem∣bris [ C] indictione XII.

Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei,* 1.12 Illustri & Glorioso Regi Anglorum Henrico, salutem, & Apostolicam Benedictionem. In literis quas nuper ad Nos per familiarem tuum nostrae dilectionis filium Wil∣lielmum Clericum transmisisti, & personae tuae sospitatem cognovimus,* 1.13 [N. 23] & successus prosperos quos tibi superatis regni adversariis benignitas Dominica concessit. Audivimus praeterea optatam virilem sobolem ex in∣genuâ [ D] & religiosa te conjuge suscepisse. Quod profecto cum Nos laetifi∣cavit, opportunum rati sumus nunc tibi praecepta, & voluntatem Dei validius inculcare, cum amplioribus beneficiis Deo te plurimum perspicis debitorem. Nos quoque divinis beneficiis benignitatem nostram penes te sociare optamus, sed grave nobis, quia id à Nobis videris expetere, quod praestare omnino non possumus. Si enim aut consentiamus aut patiamur investituras à tua excellentia fieri, & nostrum proculdubio, & tuum erit immane periculum. Qua in re contemplari te volumus quid [ E] aut non faciendo perdas, aut faciendo conquiras. Nos enim in prohibi∣tione hac nihil amplius obedientiae, nihil liberalitatis per Ecclesias nanci∣scimur, nec tibi debitae potestatis aut juris subtrahere quicquam nitimur, nisi ut erga te Dei indignatio minuatur, & sic tibi prospera cuncta con∣tingant. Ait enim Dominus Honorificantes me honorificabo. Qui me autem contemnunt erunt ignobiles. Dices itaque mei hoc juris est. Non utique non est Imperatorium, non est Regium sed Divinum. Solius illius est qui dixit. Ego sum ostium. Ʋnde pro ipso rogo te, cujus hoc mu∣nus [ F] est, ut ipsi hoc reddas. Ipsi dimittas cujus amori etiam quae tua sunt debes. Nos autem cur tuae obniteremur voluntati, cur obsisteremus gra∣tiae, nisi Dei in hujus negotii consensu sciremus voluntati obviare gra∣tiam amittere? Cur tibi quicquam nega••em quod cuiquam esset mortalium concedendum cum beneficia de te ampli••ra sumpserimus? Perspice, fili Karissime, utrum decus an dedecus tibi sit▪ quod Sapientissimus ac Reli∣giossimus Gallicanorum Episcoporum Anselmus Cantuariensis Episcopus

propter hoc tuo lateri adhaerere, tuo veretur in regno consistere. Qui tanta de te hactenus bona audierant, quid de te sentient, quid loquentur, cum hoc fuerit in regionibus divulgatum. Ipsi qui coram te tuos excessus extol∣lunt, cum praesentia tua caruerint, hoc profecto validius infamabunt. Redi ergo fili Karissime ad cor tuum propter misericordiam Dei, & propter amorem unigeniti deprecamur revoca Pastorem tuum, revoca Pa∣trem tuum. Et si quid quod non opinamur adversus te gravius gesserit, siquidem Investituras aversatus fueris, Nos juxta voluntatem, quantum [ A] cum Deo possumus, moderabimur. Tu tamen talis repulsae infamiam à persona tua & regno amoveas. Haec si feceris, & si gravia quaelibet à Nobis petieris, quae cum Deo praeberi facultas sit, profecto consequeris, & pro te Dominum, ipso adjuvante, exorare curabimus & de peccatis tam tibi quam Conjugi tuae Sanctorum Apostolorum meritis absolutionem & in∣dulgentiam faciemus. Filium etiam tuum quem ex spectabili & gloriosa conjuge suscepisti, quem, ut audivimus, egregii Patris Willielmi vocabulo nominasti, tanta tecum imminentia confovebimus, ut qui vel te vel illum [ B] laeserit, Romanam laesisse videatur Ecclesiam. Quid super his ad honorem Dei & Ecclesiae gloriam exhibiturus sis, maturius Nobis volumus respon∣deri, interventu, videlicet, talium Legatorum, de quorum relationibus nec noster debeat, nec vester auditus ambigere. Datae Lateranis IX Kl. Decembris.

* 1.14Suo Reverendo Domino Henrico Regi Anglorum, Anselmus Cantuari∣ensis Archiepiscopus fidele servitium, cum orationibus. Quamvis per [ C] Willielmum de Warelwast cognoscatis quid Romae fecerimus, tamen quod ad me pertinet breviter ostendam.* 1.15 Romam veni, causam pro qua veneram [N. 24] Domino Papae exposui. Respondit se nequaquam velle dissentire à statutis Antecessorum suorum, & insuper praecepit mihi ut nullam haberem com∣munionem cum illis, qui de manu tua Investituras acceperunt Eccle∣siarum, post hujus prohibitionis notitiam, nisi paenitentiam agerent, & sine spe recuperationis quod acceperant desererent, neque cum Episcopis qui tales consecrarunt, nisi ad Apostolicae sedis judicium se praesentarent. [ D] Horum omnium testis esse potest praedictus Willielmus, si vult. Qui Willielmus quando ab invicem discessimus, ex vestra parte commemorans amorem & benignitatem quam semper erga me habuistis, summonuit me sicut Archiepiscopum vestrum, ut talem me facerem quatenus sic intrarem in Angliam, ut esse possum vobiscum, sicut fuit Antecessor meus cum Pa∣tre vestro, & vos me eodem honore & libertate tractaretis, qua Pater vester Antecessorem meum tractavit. In quibus verbis intellexi quia nisi me talem facerem, reditum meum in Angliam non velletis. De amore [ E] quidem & benignitate gratias ago. Ʋt autem ita sim vobiscum, sicut Antecessor meus fuit cum Patre vestro, facere non possum, quia nec vobis Homagium facere, nec accipientibus de manu vestra Investituras Ecclesia∣rum propter praedictam prohibitionem me audiente factam audeo commu∣nicare. Ʋnde precor ut mihi vestram, si placet, mandetis voluntatem, utrum sic quemadmodum dixi possim in pace vestra & officii mei potestate redire in Angliam. Paratus enim sum & vobis & populo divina mihi dis∣positione commisso officii mei servitium pro viribus & scientia mea, ser∣vata [ F] regulari obedientia, fideliter exhibere. Quod si votis non placuerit, puto quia si quod animarum detrimentum inde contigerit, mea culpa non erit. Omnipotens Deus sic regnet in corde vestro ut vos per omnia regnetis in gratia ejus.

Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei,* 1.16 Venerabili Fratri Cantua∣riensi Archiepiscopo Anselmo, salutem, & Apostolicam Benedictionem. De [N. 25] illata tibi injuria membra Ecclesiae non modicum patiuntur, quia, sicut dicit Apostolus, si compatitur unum membrum compatiuntur & caetera membra. Licet enim corporali seperemur praesentia, unum tamen in capite sumus. Tuas namque injurias ac repulsas aeque ac nostras portamus. Illud etiam nos vehementer affligit, quod tua religio regno sublata est Anglico. Quae [ A] enim sunt sine Pastore oves, Lupus rapit & dispergit. Iccirco de tua ad eos reversione modis quibus possumus laboramus. Ʋnde in Concilio nuper habito ex communi Fratrum & Coepiscoporum sententia deliberatum est, & Regis Consiliarios qui ad Investiturae ••lagitium illum impellunt, & eos qui ab eo Investiti sunt, ab Ecclesiae liminibus repellendos, quia de libera facere conantur Ancillam. Quam nimirum sententiam nos Sancti Spi∣ritus judicio, in Comitem de Mellento, & ejus complices promulga∣vimus, & eandem ipsam in eos qui sunt Investiti a Rege, ejusdem Sancti [ B] Spiritus judicio confirmamus. Regis vero sententia, ea ex causa dilata est, quia suos ad Nos Nuncios in praeteritae Paschae tempore debuit desti∣nare. Datae Lateranis VII Kl. Aprilis. Anno Dom. 1104.

Patri dilectissimo Anselmo Cantuariensi Archiepiscopo,* 1.17 Gerardus Eboracensis Archiepiscopus, & Robertus Cestrensis, & Herbertus [N. 26] Norwicensis, & Radulphus Cicestrensis, & Samson Wigorniensis Epis∣copi, & Willielmus Wintoniensis electus, salutem. Sustinuimus pa∣cem, [ C] & ipsa longius recessit; quaesivimus bona, & invaluit turbatio. Viae Sion lugent, quia eas conculcant incircumcisi. Templum moeret, quia in∣tra Sancta Sanctorum, & ad ipsam Aram irruperunt Laici. Exurge ut olim senex ille Mathathias. Habes in filiis tuis virtutem Judae, strenui∣tatem Jonathae, prudentiam Simonis. Hii tecum praeliabuntur praelium Domini, & si ante Nos appositus fueris ad Patres tuos, de manu tua su∣scipiemus haereditatem laboris tui. Sed jam non est tibi pigritandum. Ʋt quid enim peregrinaris, & oves tuae sine Pastore pereunt? Jam apud [ D] Deum nulla tibi remanet excusatio. Te enim non solum subsequi, sed & praeire si jusseris parati sumus. Veni ergo ad Nos, veni cito, vel Nos aut ex Nobis aliquos ad te venire jube, ne dum sejuncti a te sumus in sini∣stram te partem inclinent eorum consilia qui sua quaerunt. Nos enim jam in hac causa non quae nostra, sed quae Dei sunt quaerimus.

Henrico suo Karissimo Domino, gratia Dei Regi Anglorum,* 1.18 Ansel∣mus Archiepiscopus Cantuariae, fideles orationes, cum fideli servitio. [N. 27] [ E] Ad me pertinet, si audio quod faciatis aliquid, quod animae vestrae non expediat, ut hoc vobis non taceam, ne, quod Deus avertat, Deus iras∣catur, & vobis, si facitis quod illi non placeat, & mihi, pro tacitur∣nitate mea. Audio quod vestra excellentia, vindictam expercet super Presbyteros Angliae, & forisfacturam exigit ab eis, qui non servave∣runt praeceptum Concilii quod ego cum vestro favore tenui apud Lun∣doniam cum aliis Episcopis, & religiosis personis. Quod hactenus inau∣ditum & inusitatum est in Ecclesia Dei, de ullo Rege, & de aliquo [ F] Principe. Non enim pertinet secundum legem Dei hujusmodi culpam vindicare, nisi ad singulos Episcopos per suas * 1.19 Parochias; aut si & ipsi Episcopi in hoc negligentes fuerint, ad Archiepiscopum & Prima∣tem. Precor igitur vos sicut charissimum Dominum, cujus animam diligo, plus quam praesentem vitam corporis mei, & consulo sicut vere fidelis corpori, & animae vestrae ne vos contra Ecclesiasticam Consuetu∣dinem in tam grave peccatum mittatis, & si jam incepistis, ut omnino

d••si••tatis. Dico enim vobis quod valde timere debetis, quod pecunia taliter accepta, ut taceam quantum noceat animae, non tamen cum ex∣pendetur, adjuvabit terrena negotia, quantum postea perturbabit. De∣nique vos scitis quia me in Normannia in pacem vestram suscepistis, & de Archiepiscopatu meo, me resaisistis, & quod cura & vindicta talis of∣fensae maxime pertinet ad Archiepiscopatum, quoniam plus sum Epis∣copus pro spirituali Cura, quam pro terrena possessione. Omnipotens Deus sic & in hoc, & in aliis actibus vestris dirigat cor vestrum secun∣dum [ A] voluntatem suam, ut post hanc vitam perducat vos ad gloriam su∣am. Amen.

* 1.20Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei, Venerabili fratri Anselmo [N. 28] Cantuariensi Episcopo, salutem, & Apostolicam Benedictionem. Quod Anglici Regis cor ad Apostolicae sedis obedientiam, Omnipotentis Dei dignatio inclinavit, eidem miserationum Domino gratias agimus, in cujus manu Regum corda versantur. Hoc nimirum tuae caritatis gratia, [ B] tuarumque orationum instantia factum credimus, ut in hac parte po∣pulum illum cui tua sollicitudo praesidet, miseratio superna respiceret. Quod autem & Regi, & iis qui obnoxii videntur, adeo condescendimus eo affectu & compassione factum noveris, ut eos qui jacebant erigere valeamus. Qui enim stans jacenti ad sublevandam manum porrigit, nunquam ja∣centem eriget nisi & ipse curvetur. Caeterum quamvis casui propinquare inclinatio videatur, statum tamen rectitudinis non amittit. Te autem, Frater in Christo Venerabilis & Karissime, ab illa prohibitione, sive, [ C] ut tu credis, excommunicatione absolvimus quam ab antecessore nostro, Sanctae memoriae Ʋrbano Papa adversus Investituras aut Hominia factam intelligis. Tu vero eos qui Investituras acceperunt, aut Investitos be∣nedixerunt, aut Hominia fecerunt, cum ea satisfactione qua tibi per communes Legatos, Willielmum & Baldvinum viros fideles ac veridicos significamus, Domino cooperante, suscipito, & eos vice nostrae authoritatis absolvito, quos vel ipse benedicas vel a quibus volueris benedici praeci∣pias, nisi aliud in eis forte repereris propter quod à sacris sint honoribus [ D] repellendi. Caeterum Eliensi Abbati tuae communionis consortium sub∣trahes, quamdiu Abbatiam retinere praesumpserit, quam, concepto nostri oris interdicto, quod praesens audierat, per repetitam Investituram prae∣sumpsit invadere. Si qui vero deinceps praeter Investituras Ecclesiarum, praelationes assumpserint, etiam si Regi Hominia fecerint; nequaquam ab hoc a benedictionis munere arceantur, donec per Omnipotentis Domini gratiam, ad hoc omittendum, cor regium, tuae praedictationis imbribus moliatur. Praeterea super Epistolis qui falsum ut nosti à nobis rumo∣rem [ E] retulerunt, Cor nostrum vehementius aggravatur, quia non solum nos laeserunt, sed multorum simplicium animas deceperunt, & regem ad∣versus charitatem Sedis Apostolicae impulerunt. Ʋnde & multum eorum flagitium, Domino cooperante, non patimur. Verum tamen quia filii nostri Regis instantia pro eis nos pulsat attentius, etiam ipsis communi∣onis tuae participium non negabis, Donec veniendi ad nos praeceptum ac∣cipiant. Sane Regem, & ejus conjugem, ac Proceres illos qui pro ho•• negotio circa regem ex praecepto nostro laboraverunt & laborare nitentur, [ F] quorum nomina ex supradicti Willielmi suggestione cognosces, juxtae sponsionem nostram a poenitentiis suis, & peccatis absolves. Igitur quandoquidem Omnipotens Dominus tantum nos in Angliae regno ad suum & Ecclesiae suae honorem in hac praestitit correctione proficere; ea deinceps mansuetudine, dispensatione, sapientia, provisione circa regem, & Principes, tua fraternitas satagat, ut quae minus adhuc correcta sunt,

auxiliante Domino Deo nostro, per tuae sollicitudinis studium corrigan∣tur. Qua in re ita dilectioni tuae nostrum sentias adesse praesidium, ut quae solveris, absolvamus, quae ligaveris, alligemus. Rotomagensis Episcopi causam & interdictum meum justitia dictante prolatum tuae de∣liberationi commisimus. Quod ei indulseris, indulgemus. Fraterni∣tatem tuam superna dignatio per tempora longa conservet incolumem. Datae X. Kl. Aprilis.

[ A]

Henricus Rex Anglorum, Anselmo Cantuariensi Archiepiscopo,* 1.21 salu∣tem & amicitiam. Paternitati & Sanctitati Vestrae significamus, * 1.22 Robertum Comitem Normanniae, cum omnibus copiis militum, & peditum quos prece & pretio adunare potuit, die nominata & determi∣nata, mecum ante Tenerchebraiam acriter pugnasse; & tandem sub mi∣sericordia dei vicimus, & sine multa caede nostrorum. Quid plura? [N. 29] Divina misericordia, Ducem Normanniae, & Comitem Moritonii, [ B] & Willielmum Crispinum, & Willielmum de Ferreris, & Rober∣tum de Stutevile senem, & alios usque ad quadringentos milites, & decem millia peditum in manus nostras, & Normanniam dedit. De illis autem quos gladius peremit, non est numerus. Hoc autem non ela∣tioni, vel arrogantiae, nec viribus meis tribuo, sed dono Divinae dis∣positionis, attribuo: quocirca, Pater reverende, supplex & devotus ge∣nibus tuae Sanctitatis advolutus te deprecor, ut supernum Judicem cujus arbitrio, & voluntate triumphus iste tam gloriosus, & utilis mihi con∣tigit, [ C] depreceris ut non sit mihi ad damnum, & detrimentum, sed ad initium bonorum operum & servitii D••i, & sanctae Dei Ecclesiae sta∣tum, tranquilla pace tenendum, & corroborandum, ut amodo libera vivat, & nulla concutiatur tempestate bellorum.

Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei,* 1.23 venerabili Fratri Ansel∣mo Cantuariensi Episcopo, salutem & Apostolicam benedictionem. De [N.] Presbyterorum filiis quid in Romana Ecclesia constitutum sit, Fraterni∣tatem [ D] tuam nescire non credimus. Caeterum quia in Anglorum regno tan∣ta hujusmodi plenitudo est, ut major pene & melior Clericorum pars in hac specie censeatur nos dispensationem hanc sollicitudini tuae, com∣mittimus. Eos enim quos scientia & vita commendat apud vos, ad sacra officia promoveri, pro necessitate temporis, & utilitate Ecclesiae, concedi∣mus; ut in posterum constitutionis Ecclesiasticae praejudicium caveatur De persona quoque Richardi Heliensis Abbatis, petentibus filiis nostris, Henrico Rege & Willielmo de Warlewast, permittimus ut eam in [ E] communionem tuam, praemissa satisfactione, suscipias, & si ad Mona sterii regimen utilis ejus persona conspicitur tuae dispensationi commit∣timus, caetera etiam quae in regno illo pro necessitate temporis dispen∣sanda sunt, juxta gentis barbariem, juxta Ecclesiae opportunitates, sa∣pientiae ac religionis tuae sollicitudo dispenset. Datae III. Kl. Junii.

Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei,* 1.24 Dilecto in Christo filio Henrico glorioso Regi Anglorum, salutem & Apostolicam benedictio∣nem. [ F] Omnipotenti Deo gratias agimus qui talem te Regem nostris tem∣poribus [N. 31] constituit, qui & terrenum regnum sapienter ad honorem Dei gubernas, & aeterni regni solicitudinem ante oculos mentis portas. Postulasti siquidem a nobis per literas ut in loco, qui Ely dicitur, novus ex Apostolicâ authoritate Episcopatus constituatur, qui Lincolniensem Episcopum tantae magnitudinis esse dixisti, ut ad peragenda ea quae Epis∣copalis sunt officii unus Episcopus nullatenus sufficere possit. Pro quo,

& devotionem tuae voluntatis laudamus & dispositioni assensum praebemus ita tamen ut in celebri loco constituatur, ne nomen Episcopi, quod absit, vil scat. Ad hoc enim Episcopus constituitur, ut populum Dei & verbo doceat, & vita informet, & ad verum Pastorem Domini commissarum sibi animarum, lucra reportet. In hiis quoque de quibus rogasti, licet quaedam ibi inordinata videantur, tuae tamen voluntati refragari nequaquam vale∣mus. Novit praeterea gloria vestra, Dompnum Hervaeum Episcopum quem vita & scientia commendat non modica, nimia barbarorum ferocia, & [ A] persecutione de sede sua expulsum, & multâ fidelium fratrumque suorum caede fuisse fugatum. Cujus ut scientia fructum, qui non periit, afferre, & vita bonum valeat Dei populo exemplum praebere, volumus & rogamus ut si qua eum apud vos vacans Ecclesia vocaverit, ibi auctoritate Apostoli∣ca constituatur, ne infructuoso diu silentio torpeat, qui vitae coelestis do∣cumenta in scientia & moribus portat. Omnipotens Deus Apostolorum suorum precibus & vos, & prolem vestram custodiat & coeleste post terre∣num vobis regnum concedat. Dat. XI. Kal. Decembris. [ B]

* 1.25Anselmus Minister Ecclesiae Cantuariensis, Thomae electo Archiepiscopo [N. 32] Eboracensi. Tibi Thoma, in conspectu Omnipotentis Dei, Ego Anselmus Archiepiscopus Cantuariensis et totius Britanniae Primas, loquor. Loquens ex parte ipsius Dei, Sacerdotale officium, quod meo jussu in Parochia mea per suffraganeum meum suscepisti, tibi, interdico, atque praecipio ne te de aliqua Cura Pastorali, ullo modo praesumas intromittere, donec a rebellione quam contra Ecclesiam Cantuariensem incepisti, discedas, et [ C] ei subjectionem quam Antecessores tui, Thomas videlicet, et Girardus Archiepiscopus, ex antiqua Antecessorum consuetudine, professi sunt, profitearis. Quod si in iis, quae coepisti magis perseverare, quam ab eis desistere, delegeris, Omnibus Episcopis totius Britanniae sub perpetuo Anathemate interdico, Ne tibi ullus eorum manus ad promotionem Pon∣tificatus imponat, vel, si ab externis promotus fueris, pro Episcopo vel in aliqua Christiana communione te suscipiat. Tibi quoque Thoma sub eodem Anathemate ex parte Dei interdicto, ut nunquam bene∣dictionem [ D] Episcopatus Eboracensis suscipias, nisi prius professionem, quam Antecessores tui Thomas & Girardus Ecclesiae Cantuariensi fe∣cerunt, facias: Si autem Episcopatum Eboracensem ex toto dimiseris, concedo, ut officio Sacerdotali, quod jam suscepistis, utaris.

* 1.26Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei, Venerabilibus fratribus Episcopis Angliae, et charissimo filio Henrico illustri Regi, salutem, et [N. 33] Apostolicam benedictionem. Veniente ad nos Charissimo, ac Reverendis∣simo [ E] Fratre nostro Radulfo Cantuariensi Archiepiscopo, vestram ad nos Legationem missam per venerabilem Fratrem Herbertum Norwicensem Episcopum novimus. Et quidem gravibus infirmitatum molestiis impe∣diti idem Fratres, et Co-episcopi pervenire ad nostram praesentiam minime potuerunt. Sed nuntiorum honestis, venerabilibusque personis, pervenienti∣bus, eorum scripta suscepimus, in quibus et ipsorum postulationes, et vestrae Legationis vota inspeximus. Id enim optabatur, id poscebatur, ne Ecclesia Cantuariensis temporibus nostris sua dignitate privetur, ne nos eandem dig∣nitatem [ F] minuamus, aut minui sinamus, qua videlicet dignitate potita est, ex quo à Beato Gregorio per Beatum Augustinum fundata est. Praeter haec literarum inditia, Legati, qui ad nos missi sunt, ut sapientes, ac strenui viri assertiones suas prudenter, instanter, et efficaciter executi sunt. Nos profecto et Legatorum personas, et Legatorum assertiones, et vestrum om∣nium suggestiones, tanquam Charissimorum fratrum benigne hilariterque

suscepimus, quia vobis in Domino, propter Dominum placere opta∣mus, Vestrae igitur dilectioni notum haberi volumus, quia Cantuariensis Ecclesiae dignitatem n••c imminuimus, nec imminuere deliberamus. Bea∣tum namque Gregorium, Apostolicae sedis Pontificem, tanquam praecipu∣um Christi membrum, tanquam Christiani populi Pastorem, & Docto∣rem, tanquam salutis aeternae Ministrum in omnibus veneramur. Et rata esse, cupimus, quae ab ejus institutionibus processerunt. Illam ergo digni∣tatem [ A] quam ab eo per Beatum Augustinum Cantuariensis suscepit Ecclesia, & quam Frater noster Sanctae memoriae Anselmus jure, ac possessione le∣gitima tenuisse cognoscitur, nos profecto nullatenus imminuimus, sed in eodem statu esse Cantuariensem Ecclesiam volumus, nec autentica ejus pri∣vilegia, juxta Canonum sanctiones, nullis perturbationibus violentur. Data Beneventi XI. Kl. Aprilis.

Paschalis Episcopus Servus Servorum Dei,* 1.27 Dilecto filio Henrico illustri [ B] Anglorum Regi, salutem, & Apostolicam benedictionem. Nos auctore [N.] Deo, de probitate tua, non tantum bona, sed etiam meliora confidimus, Idcirco monemus excellentiam tuam, ut divinae gratiae semper memor existas, quae tibi, & Regni pacem & justitiae notitiam tribuit. Hono∣rem igitur Dei & Ecclesiarum ejus in regno tuo diligenter observa & justi∣tiam efficaciter exequere, quia per honorem Dei tuus profecto honor auge∣bitur. Audivimus electum Eboracensis Ecclesiae, virum sapientem, & stre∣nuum, sine judicio, ab Eboracensi Ecclesia sequestratum, quod nimirum [ C] divinae justitiae & Sanctorum Patrum institutionibus adversatur. Nos quidem, neque Cantuariensem Ecclesiam minui, neque Eboracensem, prae∣judicium volumus pati, sed eam constitutionem, quae à Beato Gregorio, Anglicae gentis Apostolo, inter easdem Ecclesias constituta est, firmam cen∣semus illibatamque servari. Idem ergo electus, ut justitia exigit, ad suam Ecclesiam revocetur. Si quid autem quaestionis inter easdem Eccle∣sias agitur, praesentibus utrisque partibus, in nostra praesentia pertracte∣tur ut, praestante Deo, utraque Ecclesia finem suae justitiae consequatur. [ D] Data Beneventi Nonis Aprilis.

Notes

• * 1.1

  Append.
• * 1.2

  i. c. Legem.
• * 1.3

  Eadm. Hist. nov. fol. 16.
• * 1.4

  Eadm. Hist. f. 43. n. 30.
• * 1.5

  Eadm. Hist. f. 59. n. 40.
• * 1.6

  Eadem. 〈◊〉〈◊〉 fol. 63. N. ••
• * 1.7

  Investitures of Churches ta∣ken away from Kings, Princes, and all Laicks by the Pope.
• * 1.8

  Eadm. Hist. fol. 67. N. 30.
• * 1.9

  Eadm. Hist. fol. 71. lin. 8.
• * 1.10

  De inv••stitura.
• * 1.11

  Eadm. Hist. f. 73. n. 40.
• * 1.12

  Eadm. Hist. f. 74. n. 10.
• * 1.13

  De investitu••
• * 1.14

  Eadm. Hist. f. 74 n. 30.
• * 1.15

  De investitu∣ris.
• * 1.16

  Eadm. Hist. fol. 79. lin. ••
• * 1.17

  Eadm. Hist. fol. 84. n. 20.
• * 1.18

  Eadm. Hist. fol. 85. n. 30.
• * 1.19

  I.c. Dioeceses.
• * 1.20

  Eadm. Hist. fol. 87. lin. 4.
• * 1.21

  Eadm. Hi•• fol. 90. li••
• * 1.22

  Robert E•• of Norma•• was his el•• Brother.
• * 1.23

  Eadm. Hist•• fol. 91. lin. ••
• * 1.24

  Selden ad Eadm. fol. 2•• n. 10.
• * 1.25

  Eadm. Hist. fol. 102. lin. 8.
• * 1.26

  Eadm. Hist. fol. 120. lin. 3.
• * 1.27

  Eadm. 〈◊〉〈◊〉 121. li••