Vitæ selectorum aliquot virorum qui doctrinâ, dignitate, aut pietate inclaruere

DE Obitu doctissimi ET Sanctissimi Theologi Doctoris MARTINI BUCERI, Regii in celeberrima CANTABRIGIENSI Academia apud Anglos publicè Sacrarum Litera∣rum praelectoris EPISTOLAE DUAE. (Book Martin Bucer)

DOCTISSIMO VIRO ET AMICO SUO SINGULARI D. PETRO MARTYRI JOANNES CHECUS S. D. P. (Book Martin Bucer)

IT A natura feret, ut quos doctrina exquisita, aut singulari virtute vi∣ros noverimus, aut etiam necessitudine graviore, vel benevolentia conjunctos, illorum mortem graviter & acerbe feramus, quia indig∣nos illos putamus, ut luce & spiritu communi priventur, & nos etiam ita diligimus, ut non modo nobis, sed ne nostrorum quidem ulli, miserum & calamitosum aliquid accidere debere judicemus. Te autem puto Domini Buceri gravissimi & religiosissimi viri mortem moderate & Christiane ferre, neque naturam ita voluntati Dei repugnantem habere, ut vehementiorem

aliquam perturbationem in communi & naturali omnium exitu, in animum tuum intrare permittas. Scis cujus esset cum viveret, quis in illo habita∣ret, quàm non sui juris esset, qui totum se illius servituti addicebat, à quo redemptus fuerat. Hic cum non donatus nobis à Deo, sed ad aliquam temporis usuram commodatus sit, acerbius feremus, quod Deus hunc evo∣caverit, quam gratias agemus, quod talem nobis tam diu reliquerit, & cur sus hic aetatis fuerat, atque adeo inclinatus, ut etiamsi longiore vita dignus esset, natura tamen illum longius provehere non posset. Et cum constan∣tissime vitam omnium traduxerit & eadem constantia vitae quoque finem fe∣cerit, quanto hoc debet familiares illius & necessarios gaudio perfundere, quod ita à Deo raptus sit, ut malitia mentem illius non perverteret, sed vi∣tae innocentiam, mortis constantia superaret? De divina autem potentia, sa∣pientia, bonitate, quis poterit dubitare, neque nos cum illo pugnare debe∣re, sed nos illius magnitudini & potentiae subjicere, ut grato animo accipia∣mus, quicquid nobis à tanto authore objectum sit, ne vel reclamando obsti∣nati, vel non ferendo imbecilles, vel male accipiendo ingrati reperiamur. Stultissimum est autem & spiritu Christi indignum, ut nos quicquam melius & praestantius putemus posse facere, quam divinae providentiae regula consti∣tuit, cujus etiam stultitia, longe omnem humanae intelligentiae solertiam superat, sapientia autem à nemine cerni potest, cum ne intelligentiam qui∣dem nostram multis modis depressam atque obscuram, aliquid spirituale aut divinum, nisi spiritus lumine introductum cadat. Qui vero Deum suis bo∣num & propitium cogitant, qui omnia non modo misera & calamitosa, sed etiam scelesta et nefaria ad bonum convertit, quomodo hoc sibi in animum inducent, ut hoc inutile, damnosum & noxium suis sit, quorum tam arctam curam gerit, ut ne pilus quidem capitis sine illius voluntate de capite decidat?

Cum autem in omnibus apud Deum precationibus hoc adjungimus, Et illius voluntas fiat, quam inconstantes & leves erimus, si antequam res eve∣niant, à Deo contendimus, ut quod velit faciat, postea autem et hoc quod expetebamus, non ferimus, & quod precabamur antea, hoc nunc idem de∣precemur, eam commutationem non ferentes, qua Deus suos ad patientiam et perpessionem rerum exerceri atque erudire vult. Nam quanquam nos magnum ornamentum & columen integritatis, religionis, doctrinae amisimus, neque tamen ille lugendus, qui haereditatem paternam adiit, de qua nos hic cum miseria laboramus: neque status Ecclesiae deflendus, quae tantum & talem in coelum emisit, neque nostras rationes afflictas, ut videtur, & collapsas lamentari debemus, qui plus opis et praesidii in spiritu Christi, quam in voce Apostoli collocare debemus. Sed hinc abducere cogitationes nostras discamus in Christum & spiritum ejus salutarem, etiam atque etiam petere, ut omni extremo praesidio Ecclesia quasi destituta, internis spiritus subsidiis recreetur, et in hac tanti parentis nostri orbitate authoritate spiri∣tus levemur. Atque hic foeliciores aliquanto nos Cantabrigienses sumus, quod tantum virum Cantabrigiae Deus commendaverit, quod ita altas radi∣ces disciplina Christi per Bucerum egerit, ut hoc laboris & muneris cursu confecto, fructum & praemium exoptatum Magister percipiat. Nondum

iniquitas Amorbeorum completa est, nondum tibi in liberum coelum & do∣micilium haereditarium ire fas est, major tibi moles rerum, majus negotium miscendum, fervore adhuc tuo carere non possumus, tibi elaborandum est, ut quanto minore comitatu septus et munitus es, tanto acrius et majore cum contentione dimices, & ita te pares, ut non unus trium, sicut ille apud Hi∣storicum, sed solus omnium impetum sustineas. Atque hoc fidenter tibi et animose suscipiendum est. Christus enim mundum devicit, et evertit sapi∣entiam sapientium 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sed quid ego ista, Deus bone, apud te? Dum tecum loquor, me ipse consolor, et dum levationem doloris tui meditor, aliquam aegritudinis etiam meae medicinam quaero, minus laborans quid par sit mihi ad te scribere, quam quid conveniens meo dolori detrahen∣do videtur. Nunc autem quod me nonnulla, ut verum fatear, laetitia affi∣ciat percensebo tibi, quam honeste se Cantabrigia gesserit, quae tales honores D. Bucero mortuo habuit, quales maximos potuit, & ita ejus fu∣nus prosequebatur, ut verum amorem quem ipsi in coelum sublato exhibere non poterant, ad futurae resurrectionis memoriam, ergastulo animae exhibe∣rent. Sepultus est in celeberrimo Academiae templo, deducentibus illum non modo Procancellario Academiae, Doctoribus, aliisque qui graduum dignitatem in Academia obtinebant, sed etiam caeteris omnibus, qui ad in∣genii humanitatisque cultum capiendum eo confluxerant. Eadem erudi∣tionis & integritatis opinione commoti Major oppidi caeterique Oppidani, novo atque insolenti, sed laudabili tamen modo, cum scholasticis se conjunx∣erant, & quemadmodum poterant, funus illius honestabant, virtutis illius magnitudinem, officio tam raro & voluntario commendantes. Itaque ad tria hominum millia confluxerant, voce, lachrymis, lamentis, quantum sui desiderium Bucerus reliquisset, attestantes, cum ne plebei quidem, qui il∣lum docentem & concionantem non intellexerant, fama et praedicatione doctrinae & religionis excitati, ab illius funere abessent. Precationibus no∣stro more confectis, & gratiis Deo patri misericordiarum actis, quod cur∣riculum hoc vitae tam pie & Christiane ab illo decursum esset, & ad erum∣narum atque angorum finem, quibus imortalium vita obsessa atque excrucia∣ta, jactatus, cum laude & constantia pervenisset. Ibi tum Haddonus Aca∣demiae orator Legum Doctor, eloquentiae laude praestans omnibus, ipse morbo viscerum fractus, & de mortuo loquens ipse semimortuus, sive mag∣nitudine calamitatis commotus, sive consuetudine tam Christiani & religiosi viri orbatus, seu frequenti dolore tanti concursus animo perculsus, gravem de re tam gravi, orationem habuit, ut lachrymae ubertim omnibus mana∣rent, cogitantibus cujusmodi Magistro essent orbati, quo majorem vix uni∣versus orbis caperet, sive scientiam verae religionis, seu vitae integritatem atque innocentiam, seu inexplebile studium sanctissimarum rerum, seu la∣borem intollerabilem promovendae pietatis, seu authoritatem & amplitudi∣nem docendi, sive quid aliud in illo laudabile & gloriosum fuit. Ille ar∣dor orationis fuit, ut lachrymae caderent omnibus, clarissimi viri desiderium animo repetentibus, & sine pastore quasi palantibus, praeeunte Haddono, non modo voce & querela, sed etiam lamentatione & lachrymis. Hunc se∣quutus D. Barkarus Theologiae doctor, vir pius & gravis, concionem angli∣cam

apud populum habuit, qua docuit, quatenus mortui lugendi nobis essent, & quatenus gaudio & gratulatione prosequendi. Deinde, quot incommoda nobis ex unius Buceri morte, tum publica tum privata, invecta essent, & qui∣bus rursus de causis sedatè atque aequo animo ferre hunc communem omnibus vitae exitum, sed paucis tam memorabilem, deberemus. Sic ea nocte singuli domum quasi in orbitatem & solitudinem se conferebant. Postridie ejus diei ad templum rursus convenerant, & gratiis de more actis, quod ex hoc aerum∣noso solo in portum et perfugium salutis suos satis idoneis temporibus tradu cit, & beneficio mortis Christi in mensa Dominica proposito, ad Euchari∣stiae communionem quadringenti accesserunt, mortis Christi commemoratio∣ne habita, & spe resurrectionis illius communione adaucta. Tum Redman∣nus Theo. D. vir eruditus et pius, concionem in maxima frequentia habuit, et quid mors esset, disseruit, et quomodo universa bonorum & Sapientum vita, meditatio mortis esset, nihilque ita in auribus omnium personarum debere, ut discessus ex hac fragili caducaque vita, bonorum exempla nobis ad perpetuam de morte cogitationem proposita esse, atque ad eum finem omnia facta, dicta, studiaque nostra conferenda esse, quid in Buceri vita laudabile et sequendum, quid in illius morte memorabile et gloriosum esset. Atque hac oratione usus, finem dicendi fecit. Eadem aurora studiosi omnes qui ali∣quid poterant, et vel in graecis vel in latinis litteris profecerant, non quid Bucero dignum esset, quem laude suâ superiorem indicabant, sed quod offi∣cio suo conveniens esset, quod sibi omni studio colendum putabant, secum re∣putantes, quibus poterant versibus, graecis, latinis, soluta etiam oratione, tu∣mulum illius honestabant. Neque in festorum celebritate magis solitum est loca quaedam sertis et corollis undique redimiri, quam locus ubi humabatur, Epitaphiis et acroamatis distinguebatur. Hunc honorem scolastici & oppidani Cantabrigienses, pietatis ac litterarum nomine, Bucero detulerunt. Precor autem à Deo Opt. Max. ut haec externae benevolentiae testimonia, ab inter∣no et propriore animi affectu oriantur, et quam ille veram doctrinam relique∣rit, eandem studiis, sententiis, vita persequantur, ut vir tam nobilis si quidem ullus esset in Christo quiescentium sensus eorum quae hic agerentur, fructu la∣borum quos hic posuerat, laetaretur. De familia ejus video te laborare D. Petre, in quo nihil est quod te excrucies. Nam et D. Cantuariensis, reliqui∣que illius amici hoc in se munus receperunt, ut illi abeunti, honestis conditio∣nibus provideatur, et Academia etiam quod potuit fecit, scripsit ad Regiam Majestatem & conciliarios Regios in hac causa, & Rex qua est singulari pie∣tate et prudentia, se justam illius familiae rationem habiturum promisit. Con∣donabis mihi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Dominus Jesus te & familiam tuam servet.

Westmonasterii. X. Martii. Anno Domini M. D. LI.

AD Clarissim. Virum Et Singularem Patronum suum JOAN∣NEM CHECUM, nobilissimi & serenissimi EDVARDI Sexti, Dei gra∣tia Angliae, Franciae, & Hyberniae, Regis, &c. in bo∣nis literis Institutorem, de obitu D. Martini Buceri sanctissimi viri, Epistola Nicolai Carri Novocastrensis Angli.

MAGNUM dolorem Calendis Martiis, vel potius incredibi∣lem accepimus, clarissime patrone, ex immaturo obitu M. Buceri optimi & sanctissimi viri. Quem sive fatalis nobis ca∣sus aliquis eripuit, sive is perenni quodam studio suo extinctus occubuit, non lugere quî possumus? cum adhuc ei per aetatem tametsi seni aliquot superesse anni viderentur, quibus divino ipsius ingenio perfrui po∣tuissemus. Et quanquam hic dolor cum multis nobis fuit communis, qui maxima frequentia, publico luctu declararunt, qualem & quantum virum, quamque omnibus charum amisissemus: tamen ad nos praecipue qui illum ut praeceptorem reverebamur, ex ejus interitu moeror pervenit: cum quo morte perempto, duabus praestantissimis rebus orbati sumus, exemplo inno∣centiae, & excellentis utilitate doctrinae. Etenim eo tempore cessit è vita, quo maximus ab ejus doctrina fructus expectabatur: iis hominibus, quibus in primis opus esset tali virtutis Magistro: ea denique causa, quae D. Mar∣tini Buceri, id est summi artificis & in omnes partes comparati, facultatem atque acumen desideraret. Quo magis venia danda est huic pio dolori no∣stro, & omnes qui praestantissimi hominis divinae virtuti favent, in ejusdem societatem luctus vocandi sunt. Quanquam, quid dico vocandi; cum du∣bium

non sit, quin ad quoscunque fama pervenerit tanti vulneris, si non ejus quem constat esse beatissimum, tamen nostra causa à quibus ablatus est, in moerore sint futuri. Te ipsum arbitror Clarissime patrone, qui aetate non multis, doctrina antecellis omnibus, quique princeps nostrorum homi∣num in omni genere putaris, principem Germaniae cum magno nostro in∣commodo avulsum, aegre molesteque ferre. Quis enim illo charior tibi? Quem is dilexit te magis? Cui majora praestitit, vel observantiae, vel cha∣ritatis officia? Quem tu aeque atque illum complexus es? Ut mihi & is bea∣tus, qui talem virum observavit, & tu foelicissimus videaris, qui cum sanctissi∣mo homine & eruditissimo magistro tam arctam conjunctionem habere volu∣isti. Veruntamen si te absentem fortè non tam graviter ipsius mors perculsit, quam nos jam pridem nostrasque cogitationes afflixit: siquem eodem modo reliqui, quorum oculi abfuerunt, tardiores ad luctum sint: ferendum id qui∣dem in eo est, quod nihil à communi sensu & more alienum accidit. Acri∣us enim ferire solent, quae aspectu, quam quae auribus sentiuntur. Et ipse oculorum dolor stimulos habet vehementiores, cum ad communem luctum major aliqua necessitudo accesserit.

Nos eum lugemus amissum, cujus eruditissima voce frui, quem adire, quem alloqui, quocum etiam conjunctissimè vivere solebamus: vos ereptum doletis, quem non ita saepe audire, non oculis aspicere, non convenire po∣teratis: à cujus vos sanctissimo convictu, cum locorum intervallum sejunxe∣rat, tum vita civili procuratione districta avocaverat. Quanquam sit par, vel si vultis major in eum vester amor, dummodo hoc concedatis, causas amoris nos habere & justiores & uberiores. Qui certe cum in eum incredi∣bilis esset susceptus ex ipsius charitate erga nos, ex eoque cum utilitas ad nos pervenerat, ad eum labor & solicitudo redierat: optimo jure ingrati habe∣remur, si aut ejus mortem non lugeremus, quae orbitatem nobis attulit, aut vitam literis non exornaremus qui nostra causa vitam amisit. Dicam enim verè quod res postulat. Nos Bucero vitam ademimus, cum eas nostra causa vigilias susceperit, quibus afflictae ipsius vires considerunt. Itaque ad nos praecipuè cum nostrum casum lugendi, tum illius virtutem laudandi officium pertinet. Quod tametsi ab omnibus jam factum est, quibus ipsius virtus & doctrina chara fuit, tamen eorum maxima pars, voce id magis & fronte, quam scripto declararunt. Ego autem quae mihi de ipsius divina virtute co∣gitanti in mentem venerant, ea neque pro ejus erga me benevolentia retice∣re potui, neque pro mea in te observantia non ad te perscribere. Sed id quo facilius fiat, & ut in toto hoc tempore quo nobiscum fuit, omnium ipsi∣us praeclarorum & factorum & institutorum ratio constet, atque omnes in∣telligant, qua fide, quo studio, quibus laboribus in hac quasi perpetua sui muneris vigilia, versatus sit, & ut ipse quoque distributis temporibus, no∣tatis generibus, singula persequi et commemorare queam: Complectar pri∣mum hujus nostrae molestiae principium, (non quod id te latere existimem, sed ut intelligas non solere nos excellentium hominum oblivisci) deinde pro∣gressionem, in qua & offensiones valetudinis & reditus saepe varii: vulnus etiam ipsium attingam quo maximus nobis inustus dolor, et summum allatum desiderium est: et causas intexam, cur necesse suit in tali nos moerore esse.

Quae cum omnia audieris, nec me ut spero reprehendes, qui luctum nostrum mandarim literis: & omnes nos quod ita luxerimus, pio amicorum officio perfunctos judicabis. Ergo initium nobis hujus luctus praebuit is annus, quo Londino discedens Cantabrigiam rediit. Secum enim Londino morbum ex∣tulerat, qui in ipso itinere ingravescens, cum se, nulla interposita medicina, multorum dierum consuetudine corroborasset, graviter eum afflixit, & plu∣res uno tempore corporis partes obsedit. Aderat frequens intestinorum do∣lor, pungebat calculus, afflictabat eum stomachus, vitioso fastidio cibos * 1.1 respuens, tum alvi tanta siccitas, ut quamquam ventriculus crudis humori∣bus oppletus, summoperè frigeret, tamen ibi gravissimo ardore ureretur. Fons omnium malorum caput ita colliquefactum, ut rivos à se humorum di∣mitteret, qui cum per reliquas partes corporis, tum musculos etiam serpen∣tes, magnoperè vires enervaverant. Jacuit ita toto corpore oppressus ali∣quot menses, cum interea nullum propè tempus passus est sibi vacuum esse à * 1.2 studiis, semper aliquid aut scribens, aut legens, aut secum ipse meditans, aut alios erudiens. In quo genere tanta flagrabat erga omnes charitate, ut cum publicè se ostendere, & fontes ingenii patefacere propter valetudinem non possit, domi tamen suae quasi scholam quandam aperiret. Quô cum multi boni viri confluerent, perfecit, ut eos non solum occupatis tempori∣bus se audiendo occupatos teneret, verum etiam illa solenni ludorum festivi∣tate, quibus homines gratulandum nato Christo existimant, graviter & se∣verè levissimum morem reprehendendo, ab otio & ludis domum ad se sevo∣caret. Nondum ejus divina vox è domesticis parietibus dimanaverat, non virtus, non doctrina majori quasi Theatro proposita erat: Sed jam tum om∣nis integritatis & scientiae officinam domi instruens, futurae cum diligentiae tum etiam copiae ac varietatis certissimum signum dedit: eaque cum non amplissima viderentur privatis parietibus tecta, tamen domo & è paucorum coetu in lucem & frequentiam educta, omnem omnium opinionem ipsa spe∣cie & novitate & genere interpretandi docendique accuratissimo facile supe∣rabant. Nam cum hac domestica laude multorum animos incredibili audi∣endi * 1.3 studio ad se convertisset, & ad quintum Id. Januar, nondum recupe∣rata valetudine, nec confirmatis viribus processisset in publicum: dici non potest, quo concursu, qua frequentia summorum, mediocrium, infimo∣rum, ipsius conspectus celebrabatur: quanta cum expectatione exorsus: quam attentè auditus sit: quam brevi tempore plurimorum mentes occupa∣verat: qua fide, quo studio, qua authoritate docuit. Nemo tam improbus est repertus, qui si minus sua vellet, tamen omnium causa putaret tam sanct∣um hominem, tanta pietate & doctrina praeditum, authorem nostris studiis & adjutorem fuisse datum. Idque ab universis non opinione tacita, sed per∣spicua admiratione declarari videbatur. Sic enim ejus non mens solum, ve∣rum * 1.4 etiam nutus observabatur, ut unus existimaretur, qui voce praeire, sententia moderari, authoritate imperare reliquis deberet. Quid enim? parum ne authoritatis in eo fuit, cujus vox quasi sacrosancta habebatur? à quo quicquid exibat id ratum confirmatumque videbatur? aut ulla potest esse authoritas, nisi cum alicui ipsius probitatis et doctrinae causa fides adhi∣betur? aut non huic tantum tributum fidei, ut solus propè multis annis ex∣titerit,

cui de omnibus rebus cum maxima laude sit assensum? H •…•… divi∣nus * 1.5 vir, sicuti tememinisse arbitror, cum permultas excellent •…•… 〈◊〉〈◊〉 expressas imagines, tum ab his doctrinae & literarum fontibus pro •…•… t, ut si tam bonus vir non fuisset, quam illum fuisse omnes gaudemus, tamen vel hac commendatione studii, ad summam pervenire existimationem •…•…∣set. Sed ita omni integritatis laude cumulatus suit, atque ita propr•••• q •…•…∣dam * 1.6 tectus innocentia sua, ut cum in vita quod reprehenderetur nemo pos∣set notare, praeceptionibus ejus non obtemperare turpe putaretur. His * 1.7 nonnullum momentum addidit senilis prudentia, & ex omni parte communi∣tum ingenium, usus etiam plurimarum & maximarum rerum, qui cum om∣ni aetati prudentiam affert, tum vero senectuti ornamentum adjungit. In * 1.8 hoc noster quantum effecerat, declaravit studium florentissimae civitatis Ar∣gentoratensis, à qua ita dignissimus est judicatus Ecclesiae procuratione prop∣ter scientiam, ut idem habitus sit dignissimus senatu propter prudentiam. Haec autem in illo omnia vultu, oculis, voce, magis eminentia. Etsi enim per se ista authoritatem non faciunt, cum illis tamen quae dixi, afferunt ali∣quid dignitatis. Vox igitur grandis & canora cum orationis forma congru∣ens, quae plenis & sonantibus verbis constabat: is oculorum obtutus, ea * 1.9 frontis & prorrectio & contractio, ut quam alta mente praeditus esset, facile appareret. Non me praeterit residere aliquando in vultu mendacium, & oculis fingi probitatis significationem solere: Sed hominum non improborum ingenia, non fallacibus signis suarum effigiem cogitationum in vultu reprae∣sentant. Quibus igitur è rebus universis authoritas comparatur, eas ejus∣modi in se habuit, ut si acervatim in eo non coiissent, tamen singulae per se satis ad permovendum momenti habere viderentur. Sed parum profuisset in * 1.10 docendo authoritas, nisi liberior quaedam admonendi objurgandique ratio accessisset. Quam licet facete in Gorgia irridet Socrates, tamen in his perditissimis temporibus, tam multorum socordia & mollitie nisi adhibea∣tur, nec in vita integritas, nec in studiis constantia reperiri poterit. Hac ille medicina usus in sanandis nostris moribus, (sed neque tam immoderatè ut 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 sophistae, neque tam lentè & frigidè quam solent nostri 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉) primum amicos ipsorum pudore, deinde inimicos & reluctantes, cum sanctissimae vitae exemplo, tum severiore objurgatione in officio contine∣bat. Ad quod si hoc quoque adjungerem, quam frequenter in ipsa occupa∣tione obeundi muneris sui omnium mentes & studia inflammarit, posito ante oculos cum gravi querela Germaniae casu, commemoratis cladibus, quibus Ecclesia vastata, literaeque deletae sunt, rem nimis pervulgatam attingerem, et modum fortasse Epistolae tam multa prosequendo egrederer. Quare si de * 1.11 diligentia pauca annotavero, satis videbor dedisse significationis, quantum damni ipsius morte percepimus. In quo illud mihi primum difficultatis ob∣jicitur dubitanti, utrum magis ornandus sit, quod ipse semper ocupatu•• esse voluit, an quod alios ociosos esse non permisit. Utraque laus praeclara, & habuit utraque plurimas commoditates. Nam si utile fuit à tali magistro erudiri, certè etiam optandum fuit, ut id quam ereberrimè fieret: & s•• quicquid excellit, eo magis eminet, quo saepius usurpetur: hujus prosecto diligentiae qui praeclarissimarum rerum notitiam in aures nostras inculca •…•… ▪

eujus opera & assiduitate multarum difficultatum molestiae removebantur, quae fatis magnae laudes reperiri possunt. Quo die schola, si liceret, quo templum ipsius voce caruit? Quando non multo amplius quam lege ei prae∣scriptum fuit, praestitit? Nos si quae detur à studiis intermissio, quam li∣benter amplectimur? Is nec reluxationes ferebat, & in repetendo, moras graviter reprehendebat. Memini aliquando mihi eum referre, cum ex te diceret audivisse, si nihil agendo doctrina comparari posset, praestantissimos in omni literarum genere futuros Anglos. Quam vocem is quoque recte ut mihi videbatur, nostrorum hominum ingenia & mores animadvertens, usur∣pare * 1.12 solebat. Et cum tuam in eo prudentiam ac virtutem collaudans, qui notato vitio, à tuis id moribus quam longissimè abesse voluisti, tum ipse hoc in nobis delicatum fastidium non ferens, licet peregrinus & afflicta valetudi∣ne, tamen nec novitatis offensionem pertimescens, nec suarum virium ratio∣nem habens, & verbis acriter reprehendere, & exemplo accusare nunquam destitit. Foelicissimus quidem in eo, quod omnes ejus conatus, facta, con∣silia, cum per se fuerunt salutaria, tum praeclaros semper exitus habuerunt. Quis enim eo hortante adeò dissolutus extitit, qui se ad severiorem morem non reciperet? Cujus ille aures fabellis assuefactas & nugis, non ad graviora 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 traduxit? Quem ludis, spectaculis, voluptatibus deditum cogno∣vit, cui non illo oculo suo gravissimo, terrorem incussit? Itaque dici non potest, quam celeriter hominum studia commoverat, & ab otio ad negoti∣um, à ludis ad libros, à domesticis latebris ad publicas disceptationes per∣traxerat. Sed hujus divinae charitatis & studii non diuturnum tempus fu∣it. Siquidem triginta ferè dies, non amplius, in hoc curriculo versatus * 1.13 erat, cum ecce tibi subito sive quod affectae valetudini non pepercit, sive quod plus laboris sumpsit, quam ferre potuit, in eundem paucis diebus mor∣bum relabitur, è quo se pausulum recreaverat. Sed quemadmodum ad eun∣dem scopusum bis allisa navis, gravius secundo quam primo ictu periclitatur: ita is antequam è superiore valetudinis naufragio se planè collegisset, ad idem saxum rejectus, majore periculo ac duriore conditione cum redintegrato ••orbo conflixit. Nam primus morbus quamvis satis poenae sumpsit de sanct∣issimo homine, qui omni morbo vacare debebat, tamen neque tam crudelis fuit, ut penitus affligeret, neque tam perpetuus, ut nullum respirandi lo∣cum daret. Hic vero tetrior quam Phalaris, qui uno impetu totum corpus obruebat doloribus, sic autem assiduus, ut semper premeret, & cum aliquid faciendi tum colloquendi etiam potestatem eriperet; hunc sedatè, ut om∣nia, tulit. Veruntamen angebatur impediri voluntatem suam nostris studiis commodandi. Quorum tanto desiderio flagrabat, ut tam molestum esse morbi cruciatum diceret, quam quod eo cogeretur, nihil agendo contabes∣••ere. Ex quo illa ejusdem crebra vox clarissimo viro digna, qua se optavit aut celeriter emori, aut utilem Ecclesiae fieri. Sed quod postremo loco vo∣luit, id ei primum accidit. Quoniam ex hoc quoque morbo gravi & diu∣turno cum coepisset paululum ad se redire, unà cum vere aliquam quasi vale∣tudinem * 1.14 recuperavit: tamen ejusmodi, qualis ex tanto naufragio vix sane expetenda, vel diuturna fore videretur. Sed ut nautae quamvis portum ••on co •…•… t, tamen sedata tempestate in spem salutis veniunt: ita is sub∣lata

morbi gravissima vi, benè de reliquo sperare & integram sebi polliceri valetudinem coepit. Veruntamen in eadem ferè parte peccavit, qua hi de quibus dixi, nautae. Etenim ut illorum animi procellis franguntur, sere∣nitate negligentes fiunt: ita is represso morbo, quasi neglexit valetudinem, & totam curam ac cogitationem defixit in eo, ut sui quam simillimus, id est occupatissimus esse videretur. Et quidem certe constat nunquam illum esse visum magis occupatum, quam illa aestate fuit. Cujus in ipso ardore (ut * 1.15 caetera non attingam) cum magna nostra Comitia haberentur, & omnes eum privatim amici, publica voce magistratus, universo consensu cuncti ad so∣lennes disputationes, non praesentia tantum sua, verum etiam opera, stu∣dio, & professione honestandas deposcerent: concessum est ei privilegium totius Academiae maximo plausu (id quod ante eum nemini) ut absque ullo publico ritu & usitata ceremonia, quoniam id postularat, inauguraretur. * 1.16 In eis autem ita se gessit, ut cum primo comitiorum die ipse responderet, secundo disputaret in maximis & gravissimis controversiis, nihil relinqueret, quod cujusquam animum posset aliqua dubitatione retardare. Sed ut in pervulgatis artificiis solet esse inter se artificum contentio, & peritissimo at∣que optimo plerumque invidetur: ita doctissimi viri laus in aliquo invidio∣sorum numero effugere reprehensionem non potuit. Fatale hoc nescio quid est, ut Virtutis comes Invidia sit, & praestans atque egregia doctrina semper habeat obtrectatorem. Auxit in hunc invidiam novitas, quae mul∣tis saepè claris hominibus obfuit, huic autem obfuiffet nunquam, nisi ejusmodi fuissent quibuscum disserebat, qui omnia docere, nihil discere didicissent. Itaque tametsi exaudita fuit ab omnibus summa cum admiratione divini ho∣minis vox & oratio, tantamque ex eo sermone etiam inimicorum judicio laudem adeptus erat, ut nihil unquam in nostra schola praeclarius esse factum constaret, sparsae sunt tamen in rus malevolorum calumniae, & sacrificulo∣rum aures istiusmodi voculis oppletae, quibus de nostri Buceri fama & inge∣nii & doctrinae permultum detrahebatur: omnis vero laus in eam partem conferretur, ut Jungus quocum ei certamen fuit, obruisse eum acumine * 1.17 suo, & copiosissimis disputationibus, ac maxima scientia fregisse diceretur. Qui rumor ita hunc non movit, ut aliquando in multis causis iratior: ita Jungum incendit, ut nunquam in ulla elatior esse videretur. Cujus rei sa∣tis magnum nobis judicium praebuit, cum (priusquam Oxonia Bucerus no∣ster rediret, quo visendi Petri Martyris causa profectus erat commotus sci∣licet * 1.18 nonnulla gloriola & praedicatione suorum fratrum, interpretandi sibi docendique munus assumeret: in quo non fuit contentus quae videbantur af∣ferre, famam quoque Buceri laedere voluit, & maxima corona idem in san∣ctissimum virum convicium effundere, quod vulgo per sacrificorum ora jacta∣ri audierat. Hic homo lehissimus & patientissimi stomachi, licet omnium contumelias & jurgia multos annos ferre didicisset, tamen aegrè tulit ab ini∣mico doctrinam suam in invidiam vocari. Nam caetera ad ea assuefactus sic perpetuo ferebat, ut vita potius quàm oratione refellenda existimaret. In literis siquid reprehenderetur, id sibi quovis modo palam praestandum ar∣bitraretur. Quapropter & apud nos multa publicè cum assensione omnium bonorum, & de eadem re privatim ad nos. Sed tuo maximè adventu, utri∣usque

hominis ingenium perspectum fuit. Nam cum ambo coram te siste∣••entur, * 1.19 & alterius summa gravitas; singularis prudentia, excellens in omni genere doctrinae probaretur: alterius cachinni & puerilis sermo vehemen∣ter tibi displicere••t: ita uterque à te discessit, ut noster Bucerus honorifi∣ce tractatus, Jungus ignominia notatus videretur. Quod quamvis ei acci∣disse ipsius causa nollem, praesertim cum & ingenio & lingua valeat, & multa commode faciat: tamen sic omnes existimabant eam poenam homini 〈◊〉〈◊〉 arroganti debitam fuisse. Sed quam tu pro summa humanitate 〈◊〉〈◊〉, & illa qua omnibus praestas, moderatione animi non inflixisses, nisi & 〈◊〉〈◊〉 nimium pueriliter gessisset, & tuae laedi prstantissimi viri famam ac no∣men moleste tulisses. Itaque sapientiae fuit, quòd tantum crimen non es ••ussus supplicio carere: moderationis, quod diuturnum esse nolebis: hu∣manitatis, quod qualecunque fuit, id te invitum statuere videbamus: ut si nunc, quod nonnulli criminantur, durius cum eo agatur, id sibi sua temeri∣tate accivisse, non vos vestra severitate imposuisse putandum sit. Sed redeo ad nostrum, qui praeclarissimis jactis fundamentis ejus controversiae, & om∣nibus * 1.20 quae in eam pertinerent conquisitis rationibus, ita uno libro sententiam suam complexus est, ut vestro judicio, quibus statuendi potestas fuit nihil plenius perfectiusque dici aut scribi videretur. Quapropter cum minimè ferendum putaretis à sedato docendi munere hominem moderatissimum ad jurgia & lites avocari, repressa adversarii contentione, reliquum ei tempus liberum & vacuum ad caetera studia reliquistis. In quo pergratum ei feci∣ctis, homini cum ab omni litigioso congressu alienissimo, tum in ipso ardore adversariorum & disputationis aestu, sedatissimo. Quae res eo majorem illi laudem afferebat, quo in meliori causa justius commoveri incendique ira∣〈◊〉〈◊〉 poterat: eo foediorem maculam inussit adversariis, quo in rebus saepe leviculis, aliquando etiam apertissimè falsis vociferari, & clamores pro∣sundere impudentissimè consuerunt. Sed hunc morem hic noster non con∣vitiis incessa••s, sed verbis deplorans, à se quam longissimè removerat, & ut ab omni liberorum colloquio ac Christianorum disputationibus abessent, magnoperè & frequenter optare solebat. Siquidem hanc unam dicebat prae∣cipuam pestem adversariorum animos & studia occupare, quae usque eo sen∣sus * 1.21 omnes verborum temeritate obrueret, & mentis ac rationis lumen offun∣deret, ut cum in profundissimis erroribus demersi jacerent, tamen severita∣tem manibus tenere, & in sinu conditam habere arbitrarentur. Verissime quidem ut mihi videtur, senties, cum ad perspiciendum quid in quaque re verum sit, nihil pacato tranquilloque animo accommodatius, nihil irato & incenso magis adversarium esse queat. Nam ex eo fit, ut dum adversarii cum clamore & impetu & convitio, saepè etiam ferro, flamma, cruce, ve∣terem ut ajunt, possessionem & majorum jus tueri ac retinere volunt, ardo∣••e animorum & praecipiti quodam studio ad inanitatem & inscitiam devol∣v••ntur, saep•• etiam turpitudinem Christiano homine indignam. Multa sole∣b•••• noster Bucerus hujus rei exempla proferre. Sed ego ex omnibus unum * 1.22 attingam, quod et propter rei ipsius novitatem, et ejus quem nominabat au∣thoritatem▪ ••irabile videatur necesse est. Cujus enim iracundiae est, sic 〈◊〉〈◊〉 esservescere, ut prius in manibus, quam in vultu perturbationis

notae deprehendantur? Aut quem tu hominem existimes, qui cum amplissi∣mi muneris procurationem sustineat, & regiae Majestatis legatus ad publi∣cum totius penè Europae conventum consiliumque mittatur, non animi mo∣derationem, sapientis consilii gubernatricem, sed alterius partis odio in∣flammatam contentionem afferat. Hunc ego nominarem, nisi ita omnibus esset notus, ut nullus ferè nunc sermo in circulis versetur, nisi quomodo il∣le se gesserit & gerat. Sed retulit mihi noster Bucerus, cum in Ratisponensi concilio, quo is mandato Regio profectus erat, permulta à gravissimis viris sapientissimè agitata & acutissime disputata essent, hunc prae caeteris omni∣bus (tametsi ad eum conventum aliquot praeterea satis graves inimicitias se∣cum attulissent) sic furia quadam percitum fuisse, ut mente vix consisteret. Sic autem secum & cum Alesio rixari, atque ita convitio incalescere, ut in dextra ejus manu, inter pollicem et indicem, id quod Bucerus in nemine se dixit unquam animadvertisse, vena quaedam intumescens, tam celeri & per∣spicuo * 1.23 motu palpitaret, ut omnes qui illum aspexerant, ad pugnandum quam ad disputandum, ad arma quam ad consilium paratiorem venisse dicerent. Quod si idem semota iracundia, vel ipse per se considerare, vel ab aliis au∣dire voluisset, quid inter 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 interesset, nam de his ser∣mo fuit, neque tum ulla extitisset inter eos acris concertatio & convitiorum, quibus postea sanctissimum hominem concidit, occasio fuisset sublata. De quibus nihil dicam, nisi me magnoperè dubitare, utrum Bucerus sanctior, moderatior, patientior fuerit, qui tot falsis criminibus commotus non est, an ille impudentior, qui non est veritus in totius orbis oculis manifestissi∣mum mendacium defigere. Nam profecto si unquam nostris temporibus in ullo continentia fuit, in Bucero fuit, quem is libidinosum senem in convitia∣tore libello vocat, nos temperantissimum & moderatissimum hominem, san∣ctissimum virum cognovimus, cujusque vitam cum contemplaremur, doctri∣nam virtutis assequi, verba cum audiremus, veritatis vocem in auribus no∣stris insonantem percipere solebamus. Quo utinam nobis licuisset diutius perfrui. Non verendum sanè fuisset, ne pro temperantia voluptates, pro mansuetudine jurgia, pro moderatis moribus, iratos & truculentos animos abstulissemus. Sed nunc sive nostro, sive suo sublatus vitio est, quod vel nos ad imitandum tardiores eramus, vel is ad docendum laboriosior & promp∣tior, revocare certè non possumus: pro virtute tamen ejus singulari optare licet, ut aliquid à studiis temporis sejunxisset, atque ad vires & valetudinem contulisset. Quod si voluisset facere, neque illum tam inopinata mors, nec * 1.24 nos tam inexpectatus dolor attigisset.

Sed hoc semper in summi viri laudibus vitium fuit, quod se immoderatus maluit laboribus frangere, quàm ullum momentum perdendo, suae saluti & nostrae utilitati consulere. Nam quid commemorem hujus praetergressae hye∣mis labores? Quid nocturnas vigilias? Quid matutinas excubias? Quid per∣petuas commentationes? Cum uno tempore pluribus operibus satisfacere vellet, cum idem & publicè nos doceret, & domi regnum Christi literis * 1.25 mandaret. Qui liber si caetera non essent quod ejus à nobis discessu multa desideret, satis causae habere debet, cur graviter moereamus. Continebat enim absolutissimam & perfectissimam totius Christianae doctrinae effigiem,

non coloribus expressam, sed lineamentis informatam, sed qui pulcherrima specie prodiisset, si ejus migratio conatum non impedivisset. Universum de omnibus rebus proposuerat sibi erudire hominum coetum, & in totum orbem divulgare doctrinam judicii & opinionis suae: quod etiam antè provocatus aliorum calumniis fecerat; neque apud nos destitit, licet afflicta valetudine, fractisque viribus idem usque ad extremum spiritum facere. Quando enim illum vel ingravescens senectus, vel temporum difficultas, vel obtrectato∣rum convitia, vel debilitas, vel morbus retardare ac reprimere potuerunt, quo minus omnes vias quibus Ecclesiae orbitati succurri posset, experiretur. Quis illum adivit unquam, qui otiosum ossendit? Quis convenit, qui non melior vir discessit? Ipsa prandia & coenae sanctissimis colloquiis, eruditissi∣mis disputationibus sermonibusque refertae. In hac ille constantia & per∣petuitate studii, cum adversante valetudine perseveraret, cumque nec ami∣corum consiliis, nec fidissimae conjugis crebrae hortationi parere vellet, & homo occupatissima mente atque ardore incredibili perpetuo aliquid agendi valetudinem contemneret, cui nostram utilitatem semper anteposuit, Idi∣bus * 1.26 Februar. in eum morbum incidit, qui mortem quam secum annum jam amplius circumtulerat, paucis post diebus attulit: & quae aliquot post annis maturiore aetate obrepsisset, nisi in operibus nimium festinans & properans, antè in medio spacio defatigatus corruisset, quam cursum sibi propositum conficere potuisset. Grave nobis omnibus spectaculum, domesticis vero suis etiam luctuosum, cum summa totius corporis debilitate, enervatis mem∣bris, afflicto ventriculo, ita perpetuo singultu cruciaretur, ut aegrè cujus∣quam congressum colloquiumque ferret. Non quod vel de humanitate er∣ga nos, vei pietate erga omnes aliquid esset diminutum, sed sensit praeclarus vir & omni faeculorum memoria dignus sensit extremum sibi diem imminere. Itaque non jam cum aliis, quos omnes scientia vincebat, sed secum ipse loqui ac meditari coepit. Memini cum M. Joannes Bradfordus sanctus adolescens * 1.27 & huic nostro charissimus, singulari quodam commemorationis genere usus esset, & Christi servatoris ac domini nostri promissa explicaret, hortaretur∣que ut qui vir esset cogitaret, quid docuisset, qua semper constantia, qua fide, qua pietate usus esset, & ut tum praecipue cum maxime urgeretur, totam mentem, cogitationem, curam in Deum conjiceret, esse unum qui nobis nostra peccata praestitit, qui à tenebris ad lucem, à desperatione ad spem, à morte ad vitam revocarit: memini inquam paulo commotiorem esse factum, & ut videbatur iracundius respondere, se nolle mentem ab ea cogi∣tatione in qua esset, cujusquam sermone vel cohortatione distrahi: observa∣ri oculis Christum Crucifixum, habitare Deum in corde, nihil meditari nisi * 1.28 coelum, nisi celerem ab hoc corpore discessionem. Idque tum multo magis confirmavit, cum medicorum hortatu jussus cibum capere, negavit se id fa∣cturum, quod aliud vitae genus meditaretur. Sed cum illi instarent, ut co∣gitaret non sibi se, sed multorum utilitati esse natum: geramus igitur mo∣rem inquit. Ita summus & sanctissimus vir cum se intueretur, mori maluit quam vivere, quod eam quam expectabat, quam qua fruebatur vitam, bea∣tiorem cognosceret: ad nos cum respiceret, vitam poscebat, motus scilicet * 1.29 incredibili charitate, qua omnes sanctos & Christi Ecclesiam complectebatur.

Quoties ego illum audivi deplorantem Germaniae vastitatem, idque gravissi∣mis verbis, cum coelum contemplans, à Deo. Opt. Max. precaretur, ut & suae gentis eum misericordia caperet, & non pateretur Angliam in ea vi∣tia dilabi, quae jampridem Germaniae cladem attulissent. Vereri se quòd in tanto ardore multorum cognoscendi Dei & restaurandae Ecclesiae cum dis∣ciplina deesset, qua improbi castigarentur, & ordo in ministerio retinere∣tur, non posse diu bonos eorum conatus progredi. Haec ille saepe quidem, sed tum vehementissime, cum extremo halitu Ecclesiam hanc nostram quasi filiam complexus pius pater, Regiae Majestati atque omnibus bonis commen∣davit, optavitque nobis audientibus, ut quae ad Regiam Majestatem de * 1.30 disciplina Ecclesiae scripserat, locum et sedem in hoc florentissimo regno, & sine controversia Dei domicilio, reperirent. Sperare se si id foret, nullam huic Reip. calamitatem, nullam deformitatem evenire posse: & timere ni foret, ne non tam paucorum studio restaurandae Ecclesiae Deus placari, quam multorum improbitate et luxuria irritari velit. Atque haec ejus charitas erga universos. Suae constantiae testes edidit breves sententias, quas ut commo∣dum ei videbatur, ad amicorum mentes confirmandas, & bona piaque de se opinione imbuendas, proferebat. Veluti cum Bradfordus, de quo ante mentionem feci, concionatum iret, seque dixit velle in precibus ejus me∣minisse, collachrymans: Ne inquit, abjicias me domine in tempore senect∣utis meae, cum defecerit virtus mea: tum addidit, Castiget fortiter, abji∣ciet autem nunquam, nunquam abjiciet. Raro quidem ille loquebatur, quod tota mente in Deum defixus erat, aegrè etiam patiebatur alterius vo∣cem: attamen ne tacendo stuporem nobis afferret, aliquando paucissimis verbis, sed suavissimis & plenissimis consolationis, utebatur. Quemadmo∣dum cum admoneretur, ut se armaret contra periculosissimum tempus, & contra diaboli impetum obfirmaret, qui tum maximam ei conaretur molesti∣am exhibere: Nihil habeo, inquit, cum diabolo commune: in Christo so∣lummodo sum. Et, Absit, absit, ut nunc consolationes dulcissimas non experirer. Iam illud mihi praetermittendum non videtur, quod medicis ac reliquis ejus amicis metuentibus, ne deficiente luna, vires quoque ipsum deficerent, & morbi vi opprimeretur: cum postridie paululum recreatus vi∣deretur esse vegetior, atque ad eum pro suo more venisset Bradfordus, & medicorum timorem, solicitudinem amicorum, ex eo lunae defectu * 1.31 ac coeli perturbatione explicasset, porrexisse dicitur tres digitos, & oculis in illud sempiternum coelum elatis: Ille, ille inquit, regit & mo∣deratur omnia.

Qua autem patientia, qua magnitudine animi fuit, cum continuis acerri∣misque * 1.32 doloribus ureretur, omnes qui verum fateri volunt, commemorare possunt: nos qui cum eo magis assidui eramus, tale mansuetudinis & tole∣rantiae spectaculum perpetuum vidimus, quale ut crebro videamus optandum est, et verendum ne unquam posthac simile visuri sumus. Nullum audi∣tum fuit ejus lachrymabile verbum, nulla querela valetudinis, nulla vox significatrix doloris. Ita constanter et moderatè perpetui cruciatus immani∣tatem pertulit. Vitae simillima mors, quam si noris, quomodo sit mortuus * 1.33 ••escire non potes. Timidè mori nequit, qui viriliter aegrotat: nec in∣vitus

discedit, qui abesse cupit: nec cui mors optabilis est, ei vita potest esse suavis. Sic vixit, ut nemo melius: ita est mortuus, ut nemo beatius: sic aegrotavit, ut nemo dolentem videret: sic demigravit, ut nemo morien∣tem cerneret. Dignissimus tali & vita & morte, quarum altera glorioso∣rum laborum plena, altera omni sensu vacua fuit. Etenim sic vitam cum morte commutavit, ut ipse sua sponte quasi es••lare animam, non mortis vio∣lentia extortam, dimittere videretur. Vulnus attigi quod fecit dolorem, sed ita ut causas quoque possis videre cur fecerit. Nunc de luctu dicam, in quo si nos soli fuimus ferendum, sin cum multis, laetandum etiam praestantis∣simi viri funus à multis esse deploratum. Sed quomodo, qua frequentia, quo genere, à quibus id quoque dicendum videtur. Primum qui potuit a∣besse moeror ab ejus funere, cum quo exquisitissima doctrina in tumulum illata * 1.34 est? aut quomodo deesse sepulturae honor, in cujus laudem omnes erant honores effundendi? Semper hoc usitatum apud omnes gentes, ut in claro∣rum virorum funeribus omnis celebritas quaereretur: adessent amici qui ex∣equiis darent operam: convocarentur vicini, qui amicorum studium adju∣varent: cives evocarentur, ut frequentia & comitatu funus cohonestarent: pompa in sepultura, quae nec vulgaris, nec temporis causa constituta, sed & singularis & jure tributa esset. In hujus divini hominis sepultura tantus est concursus omnium factus, tanta frequentia stipatum funus, is comitatus omnium generum, aetatis, ordinis, ut vicini non accersiti, sed sua sponte * 1.35 parati: cives non aliena voce evocati, sed per se effusi: honores non quae∣siti, sed allati, non flagitati, sed condonati esse viderentur. Neque tamen defuit amicorum voluntas, & Magistratuum diligentia, ut amplissimus vir amplissimè supremo die suo efferretur. Siquidem à Procancellario manda∣tum, à praeconibus edictum, ut omnia Collegia adessent, in funere eum ho∣norem mortuo tributuri, qui esset tantae praestantiae & virtutis memoria dignus: ut quoniam is semper nostram utilitatem pluris fecisset quam valetu∣dinem suam, & plurimis maximisque ornamentis Academiam nostram affe∣cisset, hac una in re, cum in alia non possent, quam maximae ei gratiae ha∣berentur. Hoc ita gratum omnibus fuit, ut tamen non inexpectatum neque novum. Ut autem esset ea celebritas quae deceret, primum diem sepultu∣rae selegerunt, quo maximè populus vacaret: deinde locum ejusmodi, qui & frequentia celeberrimus esset, & ipsa specie atque forma nostrorum tem∣plorum augustissimus: horam & à reliquis negotiis vacuam, & huic functi∣oni accommodatam. Eam cum instare campana significaret, ita subito cun∣ctae se familiae ejecerunt, tantaque concursatio fuit muliercularum & pue∣rorum, tam frequens virorum coetus, ut omnis illa via quae est ab ejus domo usque ad templum Mariae, quo funus ducebatur, omnibus ex partibus obsi∣ta oppletaque teneretur: tanta autem singulorum admiratio fuit, cum propter exquisitos in ejus funere honores, tum propter incredibilem oppi∣danorum frequentiam, uno in loco, uno tempore collectam, ut & noster ••uctus augeretur, quorum calamitatis tot essent spectatores, & illi miseri∣cordia commoverentur, quod eam lugendi causam haberemus. Inde vero perpetuum per agmen funus ad templum diductum est, cum quo tanta est ••ngressa multitudo, tanto concursu & jactatione, ut celerrime universum

compleretur, maximaque pars coacta sit in ipso vestibulo & aditu templi consistere: ita ut ipse populus quasi valvarum loco ad excludendum intro∣euntes oppositus esse videretur. Hic quasi laudis praenuncii valvis ipsis af∣fixi versus, & numero & varietate & elegantia conspiciendi. Horum nu∣merosam * 1.36 praedicationem, posito funere, praeclara oratione subsequutus est noster Haddonus, qua divini hominis desiderium sic refricabat, ut multorum lachrymas, per omnium ora peragrantem moestitiam cerneres. Eam quod melius ex ipsius scripto, quam ex meis literis cognosci potest, eisdem verbis quibus ad me aliquot dies post perscriptam misit, interposui.

D. Gualteri Haddoni oratio.

MUltae fortassis auribus, nulla potest major contra terrores mortis disci∣plina * 1.37 percipi, quam hoc ipso praesente funere luctuosissimo quidem illo & aerumnosissimo, sed tamen ad communem naturae nostrae fragilitatem ponderandam aptissimo. Charissimi patres & fratres, patrem nostrum & fratrem, excellentissimum doctorem D. M. Bucerum cognovistis vivum, intuemini mortuum, vidistis hominem, cadaver cernitis, audistis Theolo∣gum praestantissimum, truncum sine sensu contemplamini, vivus Magister erat ad vitam Bucerus, idem mortuus praeceptor sit ad mortem: vivens & spirans assidue nos erudiebat ex Ecclesiarum et scholarum pulpitis Bucerus, nunc mortuus clamat ex pheretro, invocat ex fasciis, quid clamat? quid do∣cet? quod ferè nunquam meminisse possumus, cum tamen semper in animo inherere debeat: Exuendam hanc mortalem vitam, induendam immorta∣lem: deponendum praesens et laboriosum tabernaculum, ut sumatur ad ae∣ternitatem perpurgatum corpus: Denique exeundum ex hoc saeculo, ut transferamur in aliud: migrandum ab hominibus, ut jungamur Deo. Quae si nobis omnia debent omnibus funeribus occurrere, singularis animadversio in hoc divinissimo praeceptore nostro M. Bucero esse debet. Deus enim naturam ejus omnibus doctrinarum luminibus & virtutum ita compleverat, ut unus nostra aetate dignissimus immortalitate videri posset: recidit tamen ad cineres, ut surgeret ad coronam, & corpore correpsit in terram, ut spi∣ritu subvolaret in coelum. Nos igitur, nos fratres & vehementer quidem allaborare decet, ut excellentissimi praeceptoris nostri vitam imitemur, mor∣tem expectemus, subeamus labores, consectemur praemia, toleremus con∣tumelias, ascendamus ad gloriam. His itineribus praeceptor noster antegres∣sus est, eisdem viis erit nobis subsequendum. Qua in re certiorem ut cur∣sum tenere possemus, utinam tempus & valetudo mea ferrent, ut hunc no∣bis eximium virum particulatim, & omnibus membris expingerem. Sed non licet. Semimortuus enim de mortuo loquor, de familiari familiaris, amicus de amicissimo. Quapropter et morbus diligentiam impedit, et fami∣liaritas minuit authoritatem, et amicitia vix aliquid conari sinit. Magnum enim et planè incredibilem praeceptoris nostri morte dolorem accepi, neque

dubito quin omnes acceperitis, quibuscumque vera Dei religio & vitae ho∣nestas curae est. Non enim unus erat ex doctoribus plebeis, sed singularis ex omnibus Theologiae principibus, non quem multi laudare, sed quem om∣nes admirari, non quem omnes amici expeterent, sed quem universi inimi∣ci reformidarent, non ad quosdam Christianos, sed ad totum Christum, non ad certos homines, sed omne humanum genus adjuvandum natus & procrea∣tus. Multum videor dicere, tamen cum immensitatem ejus bonitatis & doctrinae animo colligo, superat ejus doctrina meam orationem, virtus e∣tiam cogitationem. Sed de vita non loquar, quam licet propius aspicere poteram, propter meam interiorem cum eo consuetudinem, tamen nimis mihi longum esset, & amicus frustra laudarem, quod nemo unquam ausus est inimicus reprehendere. De literis hoc unum summatim ponam: Quae * 1.38 in aliis singula singulis, ea in uno pariter universa concidisse. Augustini fuit in illo acumen, Hieronymi linguarum varietas & doctrina, disciplina Cypriani, Ambrosii authoritas, Originis scientia, Chrysostomi in docendo perspicuitas. Bernardi integritas in vita: vel haec in illis priscis Ecclesiarum heroibus uberiora si fuerint (uti fuisse confiteor) tamen particulas ex om∣nibus excellentissimas noster Bucerus tanto studio arripuit, tot ornamentis perpoluit, ut si non unus cum omnibus, tamen separatim cum singulis com∣parati possit: aut in illo augusto veterum choro si non praesideat, in homi∣nibus nostri saeculi, omnibus ex partibus inter alios emineat. Sed infinitas ejus laudes oratione non sequar, ad quas pauci, aut ne pauci quidem perve∣nire possunt, imitationem ejus vitae ac fidei nobis iterum atque iterum di∣ligentissime commendo, ad quos omnes se quantum possunt, conformare debent. Quam ad rem si vita Buceri magnum momentum attulit, mors certè majus afferre debet, qui praesens & domesticus testis ante oculos jacet, praesentis, vitae occidentis, & futurae nascentis. Bucerus si solus testis est, ne curetis: si maximus contemnite. Sed prophetae mortui sunt, & Apo∣stoli magnis & immensis coetibus, si multitudo spectatur, si dignitas Do∣minus noster Jesus de gloria divina se ipse depressit, ut non solum mortem, sed eam infamem & tetram oppeteret, ut primum communis mortis, dein∣de etiam aeternae vitae in illo exemplum cerneremus. Primus igitur ad Chri∣stum respectus est, quem Paulus primitias mortuorum vocat, quoniam pri∣mus viam ex morte ad vitam nobis communivit. Secundus ad Apostolorum & martyrum catervas, quos Dominus noster Jesus Christus ex horum corpo∣rum gurgustiis, ad aeternam perpetuae foelicitatis domum iisdem itineribus evocavit. Tertius in hoc ipso defigatur Doctor Martinus Bucerus, quem ad Apostolorum ordinem aggregare possumus. Cum enim illorum in vita fidem & doctrinam sequutus sit, non dubito, quin gloriam in morte sit asse∣quutus. His igitur exemplis ita nos ipsos instruamus, & tam altè mentes nostras exaggeremus, semper ut sursum sint: tum enim fidentibus ani∣mis, cum opus erit, ad mortem gradiemur, & ad illam haereditatem perveniemus, quam Deus communis noster clementissimus pater, prop∣ter▪ Jesum Christum omnibus reservat,, qui sinceris moribus et vera fide ad illum confugiunt.

Haec cum ille depressa ac lamentabili voce & vultu tristiore dixisset, mi∣rifica

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 omnium animos occupaverat. Quid multa? Quas laudes D. Haddonus ex inferiori loco & ad nostros et ante humationem mortuo tribuerat, easdem ex superiori loco Justis persolutis humatoque corpore, persequutus est D. Parkerus singulari orationis varietate, maxima totius * 1.39 populi admiratione. Atque ille non solum eas sibi partes sumpsit ornandi ac defendendi nostri Buceri, quas paulo ante D. Haddoni praeoccupave∣rat oratio, verum etiam & gratulandi et lugendi modum rationemque prae∣scripsit. Cujus neque necesse mihi erit singulos locos attingere, neque si id quidem maximè vellem, commodè in hoc loco facere possem: omnino ut praeteream, cum ipsius singularis diligentia, tum amor erga Bucerum exi∣mius, coegerunt: quorum alter perfecit, ut omnia si persequerer defor∣mare ejus scripta, non ad aliorum aures transmittere viderer: altero & nobis detraxit solicitudinem, qui nostras vires contemnebamus & caetero∣rum studia ac voluntates adjuvit, qui universum illius decursum orationis cupiunt cognoscere. Unum tamen praetermittere nullo modo possum: cu∣jus recordatio propter utilitatem praeceptionis semper debet in animis no∣stris inhaerere: & in quo non major putabatur vis ad reprimendas (quan∣quam hoc studiosè faciebat) quam ad provocandas & extorquendas lachry∣mas inesse.

Etenim proposita primum foelicitate nostri Buceri, & collaudato sancto∣rum * 1.40 coetu, enumeratis praemiis quibus vita integerrimè acta solet affici, ve∣tuit nos sanctissimi viri mortem lugere: siquidem praeclarè cum co esse act∣um, qui laboriosissima vita perfunctus, & plurimis devoratis molestiis, tan∣quam è fluctibus in portum, è turba & colluvione hominum, in sempiter∣nam pacem & coetum sanctorum receptus sit. Rursus commemoratis poenis quas impiorum hominum & non obedientium sceleribus infligit Deus, no∣straque * 1.41 ante oculos posita tarditate, qui tam salutarem nuntium negligen∣ter complexi sumus, quorumque è dissolutissimis moribus sit ereptus ad con∣sequentis graviorem poenam temporis, justissimam esse oblatam dixit moe∣rendi lachrymandique causam: eamque si delabi pateremur, ac non omni mente & sensibus ad luctum, lachrymas, suspiria, gemitus, convertere∣mur, fore ut obduratos nostros animos non ferens Deus, licet jampridem ex hujus morte magna ruina quatefecisset, multo tamen post hac atrociori∣bus suppliciis sit excruciaturus. Constitisse videlicet eum quasi praecipuum * 1.42 quendam inter nos architectum, qui diem, qui horam nullam intermitte∣ret aliquid semper comportandi, quod ad domum Dei aedificandam videre∣tur esse idoneum: nos, nos Cantabriginses partim temporibus assentientes, * 1.43 ad idem opus devolutos esse, vix tamen ad unum lapidem porrigendum ma∣num admovere: partim invidia, caecitate, & veteribus superstitionis faeci∣bus oppressos motus ciere, vim parare qua fundamenta subruere, tecta & * 1.44 parietes dejicere possimus. Itaque alterius partis simulatam industriam, odium alterius infinitum diutius ferre Deum non potuisse: ac propterea hanc nobis poenam sceleris si perseveremus, sin revertamur & doleamus, medicinam erroris adhibuisse. Atque ita universo hoc loco in Buceri foeli∣citate gratulationis, in nostra miseria luctus et lachrymarum copiose, sane & accurate explicato: de praestantissimae virtutis et incomparabilis doctrinae

laudibus multa adjecit, quarum aliquae partes à me paulo superius tactae, ab eo fusissimè pertractatae erant: quarumque ego umbram et speciem paucis verbis sequutus sum, is eminentem et expressam effigiem dicendo erat asse∣quutus. Quam orationem, quod brevi speramus in vulgus exituram, op∣tamus etiam ut eorum manibus teratur, qui divinis Buceri nostri laudibus ••••vent. Nam ex ea non solum afficientur voluptate, cum in mentem redie∣rit sanctissimae conjunctionis recordatio, verum etiam multo magis laetitia efferentur, cum ejus integerrimos mores, vitae exemplum innocentissimae, authoritatis, diligentiae, frugalitatis, modestiae, continentiae, omnis de∣nique virtutis imaginem oculis suis propositam videant. Nam de invidis non laboramus, quos cum nihil ita exedit, ut alienae virtutis praedicatio: eis nec jucunda memoria, nec grata praestantissimi viri imitatio esse potest. Sed de Parkero satis, cujus eruditam vocem malo te & reliquos ex ipsius scriptis percipere, quam me referente cognoscere. Is igitur cum perora∣visset, discessum est, & reliqua celebritas in posterum diem dilata. Quo die cum de more sacra peracta essent, nec satis magnae optimo & sanctissimo viro laudes tribui potuisse viderentur, qui omnium studia et conatus exqui∣rendarum laudum virtute superaret: rogatus est D. Redmannus, ut quo∣niam * 1.45 authoritate & existimatione reliquis praeire videretur, vellet sibi eum locum sumere, et pro concione aliquid de clarissimo viro loqui. Quod cum is se facturum libenter recepisset, sic processit, tanquam à quo populus ali∣quid egregium pro ipsius pietate erga bonos expectaret. Neque is omnino in eo plebis opinionem fefellit. Siquidem ex ejus oratione crevisse etiam videbatur existimatio et gloria nostri Buceri. Quae quanquam uberrimam in se laudis segetem continebat, ita ut unam aliquam ejus particulam ornan∣ti, deesse oratio non posset, tamen eo magis tum ipsius virtuti gratulaba∣mur, quod ne is quidem, eujus interdum actionibus repugnabat, & à quo dissentire putabatur, ullius rei vituperandae aut calumniandae materiem re∣perire poterat. Quapropter si hominum opiniones & judicia spectes, flo∣rem attulit & speciem ornamenti superiorum oratio, hujus vero etiam de∣fensionem. Nam quae à veteribus amicis & omni studio conjunctissimis pro∣ficiscuntur, gratiae nonnunquam & benevolentiae concedi putantur: Sed * 1.46 ••ui repugnes, ab eo praedicari & ornari, id vel singularis in teipso virtutis ••••dicium habet, quae omnem reprehensionem effugit: vel laudatoris probos ••ores significat, qui paucarum rerum dissentione semota, reliquas non so∣l••t debita commendatione fraudare. Utrumvis ut fuerit, equidem praecla∣re ••obiscum agitur, & cum Bucerum in oculis gerimus, cui nihil vitupera∣tionis loco objici potuit, tum D. Redmanni probitati gratulamur, qui è nonnulla inter ipsos de arduis rebus discordia, injuste eum laedendi occasio∣nem noluit arripere. Nam hac mente, ut videbatur, prodiens, tot laudi∣nus nostrum Bucerum convestivit, ut▪ siquae uspiam macula in ejus vita ex∣••••tisset, tamen his illius ornamentis obruta plane deletaque fuisset. De quibus si roges, difficile mihi omnino est, eadem varietate & copia, qua is erat usus, distributè, dispositeque repetere. Scis enim propositis quibus∣dam capitibus, si quid incurrat, quod ad rem augendam minuendamve per∣tineat, quod ad excitandum, deterrendum, objurgandum, refellendum,

commiserandum spectet, quam mirabiliter id solet & magnifice tractari à no∣stris artificibus, praesertim in eo genere peritis, & vernacula nostra dome∣sticaque lingua exercitatis: ut mihi instituenti ad te actorum quasi commen∣tariolum aliquod scribere, non eodem sint artificio & ubertate singula ex∣ponenda, qua ab illis, quorum facta & dicta percenseo, explicata perpoli∣taque erant. Quare licet capita quaedam degustanti, de reliquis conjectu∣ram facere. E quibus sit mihi primum illud, in quo parum se dicebat Bu∣cero & Augustino laudem tribuere: quorum in utriusque libris, cum mul∣ta divinitus conscripta reperiantur, tamen & à Bucero cum viveret quaesivis∣se, & ab Augustino si revivisceret quaesiturum esse, reprehendens neutrum, * 1.47 sed non utrique omnibus assentiens, planeque de multis dubitans, quomodo ipsi suas sententias & scripta interpretarentur. Nam & in Augustini volu∣minibus esse permulta cum structura verborum impedita, tum sententiarum acumine, dicendi quoque ratione fortasse non nimium perspicua, quasi ali∣qua caligine offusa: et ex Buceri scriptis existere nonnunquam eisdem ferè de causis dubitationem. Licere igitur de utriusque nonnullis locis haesitan∣tem, ab utroque quid uterque voluerit, sine contumelia sciscitari. In hanc sententiam plura: sed nihil praeclarius, quam quod idem uberrimè lauda∣tis iis commentariiis quos in D. Pauli Epistolam ad Rom. & in Davidis hymnosedidit, illud quasi corollarium adjecit: habere videlicet eos in se * 1.48 tam plenam & perfectam undique doctrinam Christianae religionis: inter∣pretationemque tam iuculentam & perspicuam, ut cum illorum veterum augustissimorum hominum & virorum doctissimorum monumentis, quorum jam multis saeculis consecratae literae atque artes fuerunt, quosque religio∣nis & sacrorum interpretes cuncti hos mille annos amplius asciverunt, omni∣bus ex partibus conferri compararique posse existimaret. De reliquis, & * 1.49 gaudere se dicebat, quod in multis sibi à Bucero cum viveret, esse satis∣factum, nec dubitare, quin si longior ei vita suppetisset, pluribus esset sa∣tisfacturus. Itaque facilè pati à plerisque vel omnibus potius, deplorari ex∣cellentissimi viri interitum, sibi tamen affirmare propinquiorem eum dolo∣rem esse, quam caeteris: non solum quia charior ejus vita esse coeperat, à quo tam multa didicisset, verum etiam quo deinceps à quo discat, habitu∣rum neminem. Simul & illud dolorem auxisse suum, quod talem non ob∣trectatorem, sed authorem conatus ac diligentiae suae amisisset, qui & cre∣bro eum domum invitaret, & ad omnem congressum se humanissimum prae∣beret, * 1.50 hancque in praecipuis ejus ornamentis laudem reponebat, pluribus∣que verbis praedicabat, quod non disficilis ad eum aditus, non superba re∣sponsa, non insuavis, sed sine aculeis sermo, tum humanitas, consuetudo, consilium, auxilium prompta omnibus, sibi vero etiam paratissima fuere. In * 1.51 ipso colloquio mentem laudabat simplicem & apertam, & sine fuco medita∣tas defensiones, & in concedendo, si quid dandum esset, facilitatem in re∣fellendo, si minus placeret, lenitatem. Omnino hoc à se animadversum dicebat, nunquam illum fuisse victoriae magis quam veritatis cupidum, nec cujus in speciem gloriosior responsio, sed cujus probabilior esset, curasse, victrixque si triumpharet veritas, se victum aequo animo tulisse. Postre∣mo, nunquam cum adiisse, nunquam cum eo fuisse congressum, quin melior,

probior, sanctior vir discederet. Nos igitur cum hujus testimonium habe∣mus, * 1.52 quem nostro Bucero adversarium, quem inimicum plerique putabant, quid Papistae vociferentur magnoperè curabimus? & cum Redmannus Theologus laudaverit, quid Gardinerus jurisconsultus loquatur omnino spectabimus? Sit huic Bucerus homo vanus, mendax, nullius conscientiae, * 1.53 nulliusfidei: Certe Redmanno, cum frequentissima corona, doctissimis vi∣ris audientibus concionem haberet, gravis, constans, sanctissimae vitae, nul∣lius in se vestigium perfidiae habere visus est. Avocat Gardinerus, vel con∣vitio potius abarcet ab Ecclesiarum ministerio Bucerum: at Redmannus or∣batum ejus opera ministerium luget: Postulat impudenter Gardinerus ut sibi reconcilietur & redeat in gratiam: offendisse aliquem aliquando negat Redmannus. Certet igitur cum Gardineri impudentia, Redmanni vere∣cundia: hujus modestia, cum illius convitio: cumque infinito illius odio, spectata hujus erga Bucerum benevolentia. Sed me quoque dices incales∣cere. Equidem commoveor ab homine ingeniosissimo & cum acumine tum etiam dicendi facultate praestanti, discerpi convitio Sanctissimum virum: * 1.54 quem nos ut patrem colebamus, ut praeceptorem audiebamus, ut hominem nobis charissimum, cuique nos vicissim chari essemus, complexi sumus: & doleo in tam excellens ingenium tam depravatum morem incidisse, quod * 1.55 alioqui modestia excultum, detractaque ambitione praejudicatae de se opini∣onis nutricula, omnibus qui nostro hoc saeculo excellentissima fuerunt, prae∣stare facile potuisset. Sed hunc eadem labes oppressum tenuit, qua solent * 1.56 praestantissima plerumque ingenia obrui: & quaesi Sacrae literae non essent, tamen vel unius testimonio Platonis evelli penitus è nostris moribus deleri∣que deberet.

Siquidem praeclare est apud eum. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Qui∣que se nimium amat, & suo assentatur ingenio, pravum se bonarum & ma∣larum rerum, honestarum & turpium, falsarum & verarum judicem prae∣bet. Pluribus haec affero, ut singularis modestia & timor ac circumspectio laudetur nostri Buceri, qui ita se non amavit, ut omnium sententias liben∣ter audire, de omnibus in utramque partem disputare, non pertinacem & durum animum afferre solitus sit: sed quemadmodum ante dixi, ita se ge∣rere, ut constituto quod verum esset, aequo animo vel vincere vel vinci posset: ex altera parte notetur Gardineri 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, qui quam opinionem * 1.57 domo exportare consueverat, quod se falli non posse putaret, omninoque turpe videretur coargui & reprehendi, eandem semper statuit, spretis & contemptis aliorum quamvis doctissimorum sententiis, domum secum refer∣re. Sed aliter facio, quam de principio institueram. Siquidem acta solum exigui cujusdam temporis decreveram ad te perscribere: nunc vero etiam in eadem Epistola laudationem inclusi. Sed meum in hac parte errorem (si modo error sit veras alicui laudes tribuere) sublevabit, cum tua praestans ac divina humanitas, tum omnium qui haec nostra attingent, singularis in Bucerum amor. Qui cum ejusmodi fuerit, quem omnes amissum luxerint, quem amici requisiverint, inimici laudarint, alieni receperint, sui semper praestantissimum judicarint, nec horum in viventem pietas non amari, nec meum in mortui virtute renovanda studium vituperari credo poterit. Fu∣nus

habes, luctum habes, causas nonnullas quidem, sed nec omnes nec * 1.58 maximas, tamen tam multas & tam graves, ut si nullae praeterea essent, sa∣tis momenti habeant, cur nos in moerore simus. Utinam mihi vel ea notitia daretur vel facultas, qua universam ejus vitam praeclarissimè actam cognos∣cere, eamque literarum monumentis mandare possem. Sed brevi tempore nobis cognitus fuit, & scribendi industria vana est, cum rerum proposita∣rum excellentiam oratione assequi nequeas. Has igitur partes Germanis hominibus doctissimis relinquo, aqud quos cum diutissimè vixerit, facient pie, ut quoniam & norunt quomodo vixerit, & facultate praediti sunt, ve∣lint Sanctissimi hominis vitam nobiscum communicare.

Ego pro ea facultate quam mihi Deus largitus est, dedi operam, ut in eum vita functum, ingrati non videremur, à quo vivo plurimis ornamen∣tis afficiebamur. Vale, Cantabrigiae è Collegio Trinitatis. Anno Dom. M. D. LI. Id. Mart.

Notes

• * 1.1

  Morbus Buceri.
• * 1.2

  Diligentia & studium in mor∣•…•… .
• * 1.3

  Quo primum tempore coeperit 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.4

  〈◊〉〈◊〉 authoritas 〈◊〉〈◊〉 cendo.
• * 1.5

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.6

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.7

  S •…•… is 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.8

  〈◊〉〈◊〉.
• * 1.9

  Vox. Vultus.
• * 1.10

  Ejus in notan∣dis hominum moribus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.11

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.12

  Ocium Arg••••∣cum.
• * 1.13

  Secundus Buceri 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.14

  〈…〉〈…〉▪
• * 1.15

  Aestiv•• aca •…•… miae comi. 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.16

  Bucerus sine 〈◊〉〈◊〉 ••moni•• coopta∣tus in num •…•… doctorum Theo∣logiae.
• * 1.17

  Jungus.
• * 1.18

  Petrus Marty••▪
• * 1.19

  〈…〉〈…〉
• * 1.20

  Liber 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.21

  〈…〉〈…〉
• * 1.22

  〈…〉〈…〉
• * 1.23

  Porte •…•… .
• * 1.24

  Immodera •…•… Buceri labor •…•… studiis.
• * 1.25

  Liber Buceri •…•… regno Chri •…•…
• * 1.26

  Tertius mo••••us qui finem vitae ••ttulit.
• * 1.27

  Taciturnitas in morbo qualis. ••radsordus.
• * 1.28

  ••i••ae hujus con∣〈◊〉〈◊〉.
• * 1.29

  〈…〉〈…〉
• * 1.30

  Liber Buceri de disciplina Ecclesiae.
• * 1.31

  Lunae de••ectus.
• * 1.32

  Patientia in morbo.
• * 1.33

  M••••s.
• * 1.34

  Celebritas in fu••ere.
• * 1.35

  Omnium erga Buceri mortuum benevolentia.
• * 1.36

  Epitiphia.
• * 1.37

  G. Haddon•• oratio.
• * 1.38

  Buceri doctri∣n••.
• * 1.39

  Doctor Parkeru••
• * 1.40

  Buceri in morte faelicitas.
• * 1.41

  Nostr••tardi••as.
• * 1.42

  Bucerus Archi∣tectus domus Dei.
• * 1.43

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.44

  Papistae.
• * 1.45

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.46

  〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉
• * 1.47

  Comparatio Buceri & Au∣gustini.
• * 1.48

  Comment. in Epist. ad Rom. & Psalm.
• * 1.49

  A Bucero satis∣••a••••um esse Redmanno in multis. Dolet amissum ••••c••rum Red∣mann••••.
• * 1.50

  Crebro ad se in∣vitavit Red∣mannum Buce∣rus.
• * 1.51

  Facilitas Buce∣ri in congressi∣bus. Veritatis magis quam victoriae cupidus Buce∣rus. Bonos vi∣ros fecit Buce∣rus.
• * 1.52

  Redman. Gar∣dinero et omni∣bus Papistis opponitur.
• * 1.53

  Gardinerus in Bucerum, po∣stremo libro.
• * 1.54

  Bucerus.
• * 1.55

  Gardineri inge∣nium.
• * 1.56

  〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• * 1.57

  〈◊〉〈◊〉 Gardineri.
• * 1.58

  Ep••••••gns.