Vitæ selectorum aliquot virorum qui doctrinâ, dignitate, aut pietate inclaruere

De carcere ac tormentis Hieronymi & ejus responsis.

POSTQUAM igitur ad palatium ventum est, sciscitantur ab Hierony∣mo Praesides, vera ne an falsa essent quae divinitus se dixerat accepisse? quem solita sua & coelitus impertita libertate affirmantem, spreta, posthabi∣taque data securitatis fide, carceri mancipant, simulque socios disparatis cel∣lis concludunt, cruciatibus falsum ab iis extorturi. Deliguntur infestissimi viri quindecim ex omni inimicorum ejus numero selecti, quibus examen de∣mandant, facturos eos in ipsum carnificinam (quo flagrabant odio) existi∣mantes: quod quidem illis evenit ex sententia, eoque vehementius, quò ma∣joris hebdomadae sacramentum nihil veriti divinum excruciare hominem ag∣grediuntur, eo potissimum tempore quo Christi cruciatus in Ecclesia solem∣nibus officiis explicantur. Datus enim vinculis est nocte eâ, quae sacrarum palmarum diem subsequitur, & biduo post tormentis hujusmodi traditus: manus decussim post terga revinciunt fortissimis vinculis, quibus ab alto de∣missus funis religatur; quo primùm in sublime trahitur, mox in praeceps rue∣re ita sinitur, ut & terram corpus non tangat, & in aëre suspensum ita pro∣prio pondere resiliat, ut luxatis humerorum ossibus ac lacertis, maximus to∣to corpore dolor inuratur; alios demum excruciandi modos excogitant. Multae tum in eum calumniae, multa congesta scommata probraque, sputa & ictus, suis ut diximus referenda locis, variaque torquendi instrumenta ob oculos posita, illud tantùm ab eo quaerentes, ut quae de futuris praecinuerat recantaret, & se, quem futurarum rerum à Deo nuntium esse asseruerat, modò iret inficias. Ad id quoque extorquendum pedibus carbones accensos admoverunt, ut carne & nervis semiustulatis, prae dolore & cruciatus acer∣bitate dicta retractaret. Negatalacriter se facturum Hieronymus quod pe∣tunt. Repetunt ipsi funis tormina, eumque identidem exagitant, qui nihil aliud praeterquam haec in veterum Prophetarum ore versari solita, iterum atque ite •…•… afferre voluit, Tolle, tolle Domine animam meam. Et ut cumu∣latius mer •…•… proveniret, genibus positis, ubi tormina cessaverant, pro tortoribus supplex Deum rogabat: Antea verò his qui eum vexabant pro∣testatus est, se vera praedixisse, ea credi ab iis ipsis deberi, si qua tamen illis adversa vi tormentorum dicturus esset, pro falsis tenenda. Insistunt tamen carnifices, nonnullaque ejus responsa tabellione adhibito excerpunt, id po∣tissimum molientes ut falsum vatem ostenderent. Reddit Hieronymus ambi∣gua obscuraque verba; sed alia quam interrogantium iniquitas exegisset, quae omnia illi pro liquidis accipiunt & falsa quaepiam addunt, atque aliena plera∣que & insulsa non parum multa comminiscuntur, bene actum putantes sibi, fi plebis ignarae & rudis animos ludificent, conceptamque de eo sanctitatis opinionem de universorum mentibus extrudant.

Sed quamquam homines erant alioquin pravi, adeò tamen sive occaecante malitia, sive Deo ita volente improvidi, ut nihil ausi sint intexere libellis ipsis quaestionum, quos vocant processuum, quo jure neci posset adjudicari. Si∣quidem nec ob ea omnia, quae commenti sunt, quivis, etiam ex inimicis ra∣tione

utens judicare, vel dare suspendio Hieronymum, vel afficere capitali poena, ut ullo demum genere mortis plectere posset. Verum ut iis qui pru∣dentia pollerent, mentis oculos perstringerent, sex ex illius collegio sodales ascisunt, atque in Palatium ducunt quo Hieronymus detinebatur quem coram advocant, ut tabellionem libellos recitantem audiat. Hic cum ambages om∣nes quas veris quibusdam sententiis commiscuerat, exerta voce recensuisset, Hieronymum interrogat, verane an falsa legisset? Cui vir Dei, Quod scripsi verum est, Totum ne repetit, respondit Totum; ait iterum, ad verbumne? ad verbum inquam. Tum ad suos qui accersiti fuerant sodales conversus, ad hanc sententiam verba fecit. Quali ait vita & doctrina inter vos usus sim, eorum cum quibus versabar, latet neminem. Duo, magnahac & extrema in clade po∣situs vobis mando: primum Novitios fratres omnes commendatos habete, proque viribus procurare memineritis, ut Dei timorem in quo enutriti, & christianae vitae, quam edocti sunt simplicitatem custodiant. Secundum, ex intimo cordis affectu pro me ad Deum preces fundite, quem spiritus pene prorsus deseruit.

Autumarunt quidam, quibus mens non omnino bona, negavisse Hierony∣mum responsis ad tabellionem factis, quas prius affirmaverat rerum praedictio∣nes, dixisseque non quae scripsi sed quod scriptum est, quippe cum Italica lin∣gua vulgari duo haec invicem adeò consonent, ut nisi magna prolationi verbo∣rum diligentia adhibeatur, difficillimè distinguantur, siquidem mutata voca∣li, aspirationeque interposita, alterum in aliud quam facillimè vertitur. Fuit & alia sententia, dixisse illum verum esse quod scriptum est, non ad eos qui pravè interrogabant, sed ad id quod probè scriptum erat referens verba. Sed quoquo modo responsum dederit, compertum est ex re illud reddidisse, quamquam varia ab audientibus interpretatio facta est: Nam alii ambiguè de industria loquutum eum, & quidem consentaneè judicarunt, quo accipi si∣mul possent, verum esse & notarii scriptiones fuisse scriptas, & suamet com∣mentaria illis adversantia & divina etiam verba: Quum mos in Ecclesia sit apud eos qui de divinis loquuntur, identidem dicere sicut scriptum est, id ••emper ad sacra utriusque instrumenti verba referentes. Alii qui praedicti∣onibus ad illam horam firmissimè perstiterunt, mutato gradu vacillarunt: Alii negationis expressae avidi prorsus deciderunt: nutabund •…•… expectan∣dum rei finem statuerunt: attamen eorum qui aderant plurimi, quos inculpa∣ta Hieronymi vita & clarissima doctrina, rerumque praedictarum consentanea ratio & visa miracula in fide stabiliverant, verbis quae proferebat acrius in∣tendentes animadverterunt, non quae à tabellione contra jus & fas extorta, tum aut adulterata fuerant, sed quae ipse de rebus futuris scripserat vera asser∣••isse, & in hanc ipsam sententiam plerosque confirmarunt. Illud affirmantes fuisse in usu prioribus illis veteris Testamenti prophetis, perfidis interrogan∣tibus obliquè adeò ambigueque respondere, ut quae affirmaverant negavisse viderentur, contraque quae negaverant viderentur affirmasse. Sic Micheam Acabo Regi de Assyriis expugnandis respondisse; Sic Prophetam Amos nec se Prophetam esse, sed nec Prophetae filium dixisse. Sic Joannem Baptistam dum de Prophetiae munere rogaretur loquutum fuisse. Et in hanc quoque sententiam Prophetae Ezcchielis nonnulla, deque responso Elisei ad Hazae∣lem depromi dicebant. Addi poterat ex Hieronymi, Augustini, & aliorum

testimonio, quod clarissimus Propheta Joannes Aegyptius Eremita se non esse Prophetam asseruit. Scivisse autem haec omnia virum sanctissimum, & in sa∣cris literis praeterea eruditissimum, qui & Thomam Aquinatem legerat, affir∣mantem non teneri quemquam in judicio veritatem aperire, qui non secun∣dum ordinem legibus praescriptum percunctaretur, quemadmodum illis eve∣nerat, quibus nihil erat curae, jure an injuria procederent, modo ipsum vexarent Hieronymum, & ex humanis rebus eximerent. Nec enim ulla ma∣litiae indicia praecesserant, quibus opus est aequo sanoque judici, si cruciati∣bus uti velit ad veritatem extorquendam.

Inventum est etiam in quaestionum libellis, confessum fuisse Hieronymum Pontificis Nuntio, quae prius negaverat Florentinis judicibus: at in illis plu∣rima contradictoria pugnantiaque reperiebantur, quorum & pars magna con∣sona erat iis, quae ille liber à vinculis & solutus asseruerat. Inventum est item in posterioribus confessionum libellis obtestatum Hieronymum, se vi tor∣mentorum multa dixisse & abalienari animo cum torqueretur. Atque hisce rationibus adducta permotaque vulgi pars praecipua, in fide rerum praedicta∣rum stabilis perseveravit. Quin etiam plerique in dogmate perstiterunt, ta∣metsi ambigerent Hieronymum tormentis victum, quae prius de futuris testa∣tus erat; ivisse inficias; quando & martyres compluers, ut apud multos, & apud ipsum Cyprianum videre est, prae carnis imbecillitate torturam non susti∣nentes, ne torquerentur amplius mortem elegisse & peroptasse quo citius victoriam reportaren & coronam acciperent, quibus à tyrannis negabatur oc∣cidi, meritis tamen illorum fuisse postea concessum prioribus quod novissima carnis infirmitate fugerant, illud & addentes, hanc fortasse sui praevidisse Hie∣ronymum infirmitatem in quam debebat impingere, & propterea praemonuis∣se plebem saepius, ne etiam sibi ipsi fidem haberet, his ubi contraria loque∣retur, quae semel divino jussu de pulpito promulgasset.