Vitæ selectorum aliquot virorum qui doctrinâ, dignitate, aut pietate inclaruere

De Commentariis, libris, opusculis, Epistolis, ab Hieronymo compositis atque editis.

SED etsi tot & tantis, ut diximus, occupationibus detineretur Hierony∣mus, eo tamen non destitit, quin & suo & posteritatis seculo, non tam exemplis vitae quàm literarum monimentis opem ferre niteretur. Multa namque varii generis latina lingua composuit: nonnulla quoque italico idio∣mate tam prosa quàm versu, ex omnibus autem quae unquam cuderit operibus, praecipuum id certe fuit quod in probationem Christianae fidei editum quatuor distinctum libris, Triumphus Crucis inscribitur, atque ceteris praeponendum, non tantum stilo, qui certè caeteris eruditior est, sed & ipsa, quam tractat, materia. Proximum & illud huic existimo rerum utilitate, cui De vitae sim∣plicitate titulum fecit, quinque libellis exaratum, in quo certissimum est ea contineri omnia, quae ad bene beateque vivendum homini Christiano judi∣cantur utilia; sed & illud, cui titulus Solatium itineris mei nihilo inferius, si ejus & doctrina & subtilitas probè spectetur: quanquam illius materia pluri∣ma sui parte duobus quae recensuimus superioribus voluminibus pertractata∣ta sit. Ad haec visa quae sibi divinitus offerebantur scriptis mandata, uno complexus est libro, cui titulus est Revelationum compendium, in quem insipi∣enter invectus est quidam Samuel Cassinensis ex ordine Minorum, qui vulgo Zoccolanti dicuntur libello proprio & peculiari, quem vix in publicum datum inita defensione Hieronymi confutandum suscepi, defensionemque illius in∣scripsi Hieronymo Tornelio Praesidi ordinis Minorum. Opusculum item edidit, quo illi erudirentur qui & audiendis peccatis & impertiendo poenitentiae Sae∣cramento praesunt: quod Manuale confessionum vocavit, ex aliorum opinio∣ne magna ex parte confectum. Librum quoque in defensionem fratrum so∣dalium, qui sub Ethrusca Congregatione degebant, instituit, ob Summi Pontificis Alexandri VI. molestiam, qui laxioris vitae fratribus in ea quae Romana dicebatur congregatione degentibus miscere modis omnibus volebat eos, qui sub auspiciis Hieronymi sacris, & disciplina militabant. Cui nusquam voluit acquiescere Hieronymus reunionem illam & Dei contrariam voluntati & in proximum charitati protestatus. Quam ob causum in Hieronymum mag∣na est conflata calumnia & anathematis irrogata sententia: minas autem ille non est veritus, Pontifice rem minimè justam & sacris literis adversam procu∣rante. Namque is, ubi crescere Christianum vigorem animadvertit, suffra∣garique bonos viros undequaque Hieronymo tam in ipsum Pontificem, quam in caeteros Romanae Curiae vitiis immanibus implicitos, divinis armis palàm ferocienti paratas illi cohonestare sategit insidias. Volebat igitur, ex Eth∣rusca atque Romana quam nuper in id erexerat congregatione una hoc prae∣textu coalesceret; quaeque sub Hieronymo merebatur Ethrusca, aliam quae desertoribus plena erat reformaret: Cui Hieronymus, & malis bonos inqui∣nari non sustinens, praeterquam quod ad se unum res illa non pertineret, ad sanguinem usque restitit, sciens his non religionis zelum & incrementum, sed suorum quaeri discipulorum populationem & exterminium, qui sub jugo

pravorum praesidum sic attererentur & à reprehendendis emendandisque cri∣minibus eorum ipse jussis & minis & carceribus arceretur: Eam autem sen∣tentiam Pontificis vanam, irritam, nullius roboris & momenti, ipsemet in suis ad populum sermonibus multis rationibus ostendit. Ego quoque duobus libris editis, quibus titulum feci De injusta excommunicatione idipsum monstra∣re curavi. Extat & ejus liber, cui de Prophetica veritate titulus est, in mul∣tas distinctus disputationes, sub mysticis vocabulis divinorum munerum ex∣actus. Extant & Epitomata in naturalem moralemque Philosophiam confecta. Extant & decem libelli de Dialectica scripti more pene Mathematico, postea∣quam centum questiunculas brevissimas de eadem facultate composuit; opus item de Poetis edidit, idque, ut ipse dixit, Joannis Pici Patrui mei rogatu, ad retundendam quorumdam in Poetis gentium colendis nimiam curam, quam∣quam ipsimet Hieronymo sacra placebant poëmata, hoc est quae pura sincera∣que essent, nil superstitionis immixtum haberent, nisi inter confutandum aut objiciendum, ut nostra magis, hoc est Christiana religio resplendeat, licet hujusmodi carminum scriptoribus appellatio Theologi verius congruat quàm poetae: Quin nec ipse dedignabatur cudere carmina. Edidit enim quando∣que R••••hmos religione fretos, lingua vernacula, quorum multi extant & de∣cantantur. Commentationes praeterea plurimas in sacra eloquia perscripsit. In mundi G••nesim a Moise narratam, In eandem G••nesim sparsim complura. In partem libri Levitici, In Psalterium Davidicum cursim & paucis, sed in nonnullos plasmorum ampliter, In eum praesertim cujus initium. Qui regis Israel intende. Quinquagesimum quoque psalmum dum esset in vinculis absque ullo librorum adminiculo, imò omni corporis vexatione & mentis angustia iactatus latissimè interpretatus est. Explanavit item quinque versiculos ejus psalmi cui principium est. In to Domine speravi non confundar in aeternum. Ad haec commentarios cudit in Solomonis Cantica brevissimos, & stilo quasi laconico exaratos. In Hieremiae Threnos etiam, quae Lamentationes à nobis dicuntur. Sed & Quadruplicem Dominicae orationis expositionem perfecit, & qui fieri commodo possit simul edocuit, ut ex lectione ad orationem, ex eaque ad meditationem & contemplationem ascenderemus. Job quoque librum interpretari aggressus, at in quinto & decimo capite ejusdem variis distentus occupationibus desiit, quae impedimento etiam fuere ne coeptam Evangeliorum interpretationem absolveret. Adde Conclusiones perbreves Pontificiorum decre∣torum, quae exposuit, ac Expositionem exactam in Gradus Bonaventurae Ordin. Minorum, quibus ad perfectionem vitae spiritualis ascenditur, quam Agamem∣nonis Bononiensis rogatu edidit. Questiones etiam plurimas, tùm Philosophicas, tum Theologicas terminatas reliquit vario argumento; nec non bene vivendi Regulas complures extruxit. Simul & Epistolas complures scripsit variis de causis: & haec quidem omnia Latina lingua ad meam notitiam pervenere, quamquam & multa alia extare, ab his qui videre, perdidici. Quae autem vernacula lingua Italica perscripserit haec fere habentur. Liber de Christi a∣more. Liber de oratione, alius In mentalis orationis defensionem. Tractatus unus de Humilitate. Alius De sacrificio Missae & mysteriis ejus, alius quo De∣cem praecepta divina explicantur. Opusculum De viduali vita. Aliud opus Contra divinatricem Astrologiam, quod ex Joannis Pici Patrui mei disputati∣onibus

collegit. Idque in ejus ipse prooemio praefatur. Ad Sacerdotes item & Clericos themate ex Levitico sumpto Monitorium opus quod pro eorum vitae norma haberi potest. Sed & Regulae ad Religiosos viros exhortatoriae & moni∣toriae. Epistolae non parum multae spectantur, quarum praecipua est ea quam ad Magdalenam sororem meam cenobium Virginum sub sanctae Clarae Regula jamjam ingressuram, rogatu meo conscripsit. Quae circum tria quae vocant essentialia Religiosorum vota diligentissimè versatur. Scripsit & Expositionem salutationis Angelicae ad Virginem Christi matrem. Et spirituale adversus corpo∣ralem pestilentiam antidotum confecit. Et Hymnos cecinit carmine Italo, Lau∣des vulgus appellat. Crucis praetereà. Triumphum & Revelationum compen∣dium quae Latino sermone prius ediderat, vernacula etiam lingua exaravit, ad eorum utilitatem qui Latinas literas ignorant. Extant & Sermonum eo∣rum quos habebat ad populum nonnulla volumina, quae formis excusa sunt, & in publicam data utilitatem: & de suggestu pronunciantis ab ore notarii velocissimi calamo & opera excepta sunt, & pro miraculo est habitum potuis∣se quemquam scribentem manu, viri linguam tam velociter & fervide disse∣rentis immo fulminantis assequi.