Disertissimi viri Rogeri Aschami, Angli, Regiae maiestati non ita pridem a Latinis epistolis, familiarium epistolarum libri tres magna orationis elegantia conscripti. Quorum primo præfigitur elegantissima epistola de imitatione oratoria. Huc accesserunt eiusdem pauca quædam poëmata. Omnia in studiosorum gratiam collecta, & nunc primum ædita studio & labore Eduardi Grantæ, Schoolæ Westmon. moderatoris. Addita est in fine eiusdem Ed. Gr. oratio, de vita & obitu Rogeri Ashami, ac eius dictionis elegantia, cum adhortatione ad adolescentulos.

Candido lectori.

TRia sunt, lector optime, quae mihi vel maximè viden∣tur doctorum hominum voluntates impedire, & li∣teratorum cursus & conatus infringere & retardare, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 nimia 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Est enim quoddam hominum genus ignauum & insulsum, qui calumniis non literis, qui conuitijs non studijs tur∣piter se dedunt: qui aliorum infamiae nequiter inhiant, qui bonarum literarum cursus non humanè promouent sed eo∣rum conatus, qui aliquod opus, & sibijpsis aptissimum, & studiosis vtilissimum moliuntur, quantum possunt, impiè calumniantur, & ineptissimè irrident. Quorum vniuersae cogitationes in id solum excubant & exercentur, vt bonos laedant complurimos, prosint verò nemini: vt in vtilis∣simos aliorum labores iniustè inuehantur, & eorum no∣mina iniqué ad grauissimos infamiae & dedecoris casus adfligant. Quod non intelligunt, illud statim conuitijs in∣sectantur, & contumelijs, quibus totos se accommodant, miserè dilacerare student. Quaerunt & socios & participes sui facinoris, cum ex se nequeant vel verba percipere, vel materiam & sensum, intelligere. Huc & illuc concursi∣••ant, vt de aliquo scribenti, licèt typographi vitium sit, errore incutiendo nimis impudenter cogitent. Hij nimia ••nuidia praerupti, & aliorum felicibus conatibus inuiden∣••es, in nimis prosundum impudentiae, procacitatis ignomi∣niae, & turpitudinis barathrum se ingurgitant, in quo s•• perpetuò spiritum ducerent, digna haberent suorum meri∣torum praemia. Sunt enim huiusmodi, qui honestis studijs ••aledicunt, ac alio rum maledictis se turpissimè addicunt:

magni mehercule ardeliones, ventri & abdomini n••ti, ad nullas vtiles aut necessarias vitae actiones conficiendas p••••∣cliues, ingenio tardi, eruditione ieiuni, fide & constan∣tia nulli. Hij in angulis se abscondunt, non in mus•••• se abdunt, perturbant bonos, interturbant omnia, va∣fri & callidi, digni verberibus, digni qui in pistrinum ad molendum dedantur, Dauos diceres Terentia∣nos non honestos Parmenones, quaerentes quos suis inep∣tijs, furore, audacia, scelere, amentia loedant, vexent, vi∣tuperent, consternant, deijciant. Hos tu Aschame elo∣quentissime, non formidas, nec si vixisses, metuere de∣beres. Monstra sunt, mihi crede, ex inscitia &▪ igno∣ratione, ex nequitia & improbitate, ex inuidia & sce∣lere concreta. Agant, si volunt, cum tuo cinere, cum tuis manibus: digladientur cum tua vmbra: in te euomant omnes suae acerbitatis aculeos, omnia vene∣na, omnia conuitia. Hos extimescis prudentissime As∣chame? Horum vereris ictus? metuis vulnera? ho∣rum ineptissimorum perterreris minis, doctissime As∣chame, cum gladios vibrent, cum spicula contorque∣ant, cum flammas e faucibus emittant, cum conuitia contra te tanquam fulmineos lapides fulminent? bona esto animo, eruditissime Aschame, noli metuere hos ig∣nauissimos, sunt gloriosi non fortes milites. Si resi∣stas, terga dabunt, si aggrediaris, fugient, si persequa∣ris, in cuniculos se illatebrabunt, nunquam hercu∣le tecum apertè praelium inibunt. Si truculento vul∣tu inspexeris, tantum tua vmbra, tuis manibus, per∣terrefacies. Aperto Marte nunquam pugnant, abdi∣tis angulis suas acies solent instituere: in latebris as∣suescunt procul a puluere & clamore militum hoc nobi∣le bellum machinari. Si vultum aspiciant silent, si tan∣tum caput concutias, oraue soluas, confestim profligabis

hos misellos & ineptissimos homunculos. Horum ni∣mia insolentia, candide lector, & proiecta impudentia tua c••ra, & opera & verbis, dum exherbesce∣ns est, sic atterenda & coercenda est, ne si latiùs & li∣beriùs sese effuderit, grauiore aliqua calamitate literas & Aschami simillimorum conatus irretiat & irretitos frangat & retardet. Duo reliqua hominum genera sic a me tangenda sunt, vt leniùs in eos inuehar, ne in me insultent vehementiùs. Bonos ego amplector, ma∣los tantum insectari statuo, malorum minas non metuo, honestorum famam depeculari non molior 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vt honestatem probo, sic imperitiam & incuriam ferre non possum. Artem mechanicam vtcunque sciunt, sed artes omninò liberales nesciunt. Qua re efficitur, vt & maximis cum molestijs illi con∣flictantur, & miseris affliguntur modis qui cum huius∣modi rem habent. Si non praelo semper adsint, qui scrip∣ta diu ulgant, deus bone, quantus erratorum crescit cu∣mulus? quae transpositiones literarum? quae interpositiones syllabarnm? quae punctorum disiunctiones? quae verbo∣rum prodigia? quae sententiarū tenebrae? sum ego horū ex∣pertus imperitiam in meo exili spicilegio, quod mihi solùm & meis priuatis discipulis non ita pridē praepara••erim, non ••ubet mihi dicere quae proferre possem, quoniam me∣••um est, & posthac illud diligentiùs perpurgabo: hoc dicam me mei pudet, cum librum intueor. Vbi apud nos est no∣bilis ille typographus Robertus Stephanus? vbi eruditis∣simi filij Henricus & Carolus nobile par fratrum, maxi∣ma Galliae lumina, eximia literarum ornamenta, vbi do∣ctissimus Aldus Manutius Pauli pater, vbi eruditissimus Ioannes Oporinus, vir eximia doctrina Frobenius? ••bi clarissimi & scientissimi impressores Griphius, Cri∣••pinus, Plantinus, Heruagius, & reliqui id genus

exteri celeberrima fama insigniti librarij? Foelicissimi illi, qui hijs sua ingenij monimenta committunt: infoeli∣cissimi alij, qui nostratibus aliquid imprimendum man∣dant. Sequitur tertium hominum genus, qui lucri studio incensi, & pecuniae quaerendae desiderio opum{que} augendarū spe allecti, omnia, licèt ineptissima pegmata, ineptissimo∣rum adolescentulorum deliramenta, lasciuorum ingeni∣orum faetus sordidos, praelo mandant, quibus & puerorum ingenia corrumpuntur, boni mores turpitudine coinqui∣nantur, vita sordibus & obscaenis cantiunculis inficitur, quibus & hominum proborum sensus offenduntur, pru∣dentum{que} virorum animi miris modis affliguntur. Quis bac aetate adeo turpis scurra, omnibus coopertus vitijs, vita & moribus infamis est, quin procreet suos lasci∣uos amores, quin in hominum oculos sua emittat faedissima ludicra, quae aut amare, aut ad lasciuiam & turpitudinem incitare doceant. Quo applausis, quo sordidi alicuius bi∣bliopolae studio laudantur, praelo committuntur, in vulgus aeduntur. Quis potibus & abdomini solùm natus, qui, cum inter pocula turpissimos rythmos, aut de aeneis nasis, aut devxoris demortuae cunis & vestibus, & sexcentis alijs huius generis nugamentis luserit, statim ali∣quem sordidum typographum nactus, non emittit id in luc••, quod ille luce & ingenio cassus pepererit. Et quo ma∣gis haec turpissima ludicra splēdescant, & virtutis imagine & specie adornentur, deus bone, {quam} speciosis titulis insigni∣untur, quam praeclaris inscriptionibus illustrantur? Iura∣res vel ipsam virtutem illic solùm suum tabernaculum posuisse, vbi solūmodo vitiosissima vitia occultātur, & vn∣di{que} disperguntur si diligentius excutias, & libellulos euol∣ueris. Quae bené instituta resp. potest has ferre ineptias? Quis castus animus has nugas, & re iniquas & exemplo non ferendas pati vale••? ferunt Ouidium, ob libros de ar∣te amandi, patria expulsum & ciuitate exclusum fuisse, re∣lictis amicis, derelicta coniuge, & mellitissimis liberis▪ Si

modi exilio donarentur, et in extremas Asiae partes de∣truderentur, resp. Anglicana hiis faecibus non amplius fae∣dar e••ur. Si Plato poetas esua rep. expulerit, vtinam in∣epti isti nugatores sordidarum{que} rerum inuentores, è no∣stra rep. prorsus exterminarentur. Habent hîc isti inui∣diosi calumniatores, satis amplam materiam eis suppedita∣tam, in quam omnes suae acerbitatis vires exacuant. Hic ••••••us conuitiandi campus. In hos inuehantur, contra hos suas flammas fulminent: insurgat hoc primum, sed mali∣tiosum hominum genus, in haec reliqua hominum genera. Parcant bonis, et honestis, insectentur malos, calumnien∣tur improbos, invtiles et bonorum morum corruptores ir∣rideant, aspernentur, maledictis vexent, contumeliis confi∣gant, probris afficiant. Sed quid haec ad me, erudite lector, ad te haec spectant, vt tu subductis honestatis et turpitudi∣nis rationibus, tan{que} serpentes huiusmodi vanissimas nu∣gas ••ugia••, huiusmodi hominum intollerantias contundas, impuden am coerceas, vanitatem exhibiles, et libros saluberrimis praeceptis refertos, tantummodo legas: Haec tria hominum genera, vt ingenuè fatear, meum in hiis diuulgandis R. A. elucubrationibus, meo qualicun{que} la∣bore collectis, conatum infregerunt, et diu ab aeditione auo∣carunt. Primum enim timebam quorundam impuden∣tiam, qui meam voluntatem aliorsum at{que} ego sensi, acci∣perent, et ob meum in his colligendis exantlatum laborē, audaciae et temeritatis potius notam mihi inurerent, quàm gratis animis, vt par est, interpretarentur, Deinde nos∣trorum librariorum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quam non ita pridem, ad meam maximam molestiam et dolorem summum exper∣••us essem, in multas me coniecit cogitationes, melius ne esset ista domi mecum, ad studiosorum maximam iniuriā perpetuó conseruare, an imperito alicui impressori audaci∣ùs, ad meum ingentemangorem, committere. Postr••mò 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 auaritia, qui aequè res vtilissi∣mas at{que} abiectissima et vilissima alicuius caeci et las••iui

ingenii nugamenta aestimat, me ab hoc instituto peni∣tus reuocasset, si aut rei summa vtilitas, aut R. A. longè latè{que} disseminata existimatio, aut amicorum authoritas studiosorum{que} improba efflagitatio, non plus apud me va∣luisset quàm vllius abiectissimi obt••ectatoris futilis opinio, imperiti alicuius librarii incuria, aut auidi bibliopolae sordida auaritia. Prodit igitur in lucem, humanissime lec∣tor. Aschamus, et Aschamus meus. Quid enim non ap∣pellem meum▪ quem magno amore complexus sum, maiore fide colui, et maxima quadā admiratione suspexi plurimū. Ne{que} hoc arroganter dictum existimari velim, sed aman∣ter quidem prolatum iudicari cupiam: qu••d enim non di∣cam meum, quem meo labore sic conse••••aui, collegi, & aedidi, vt iure possū nomina▪ e meū. Et vide quaeso, lector optime, quám sim Aschami amans, et tui memor, is qui fuit totus meus, incipit esse totus tuus. Intuere quā est mei obliuiscens Aschamus, hominem deserit, qui eū aluit, amauit, ornauit, et ad te et tua studia adornanda auolat. Auolat à me, vt ad te perueniat, tecum habitet, tuum ani∣mum demulceat, dulci{que} quadam verborum suauitate per∣specuaque sententiarum forma deliniat. Reliquit inquā, me, vt tibi prosit, et magna orationis dulcedine ca∣piat et detineat. Nec equidem tibi inuideo, doctiss. Acbame, qui vnum obscurum et frigidū cultorem deseris, vt multis eximia eruditione adolescentulis prodesse possis plurimū.

I bone quò tua te virtus vocat, I pede fausto.

EPistolas has omnes opt. lector, in tres distribui libros▪ Primus eas complectetur, quas ad ornatiss. disertissi∣mumque virum Ioan. Stu••mium Argentoratensis Aca∣demiae rectorem scripserit: suaues illas quidem et summa elegantia conscriptas, miro lepore et orationis venustate condîtas. Has ego praeposui, non quód tempore erā••

priores, ••ut anteà ad I. Sturmium missae quám aliae, quae secundo libro sequūtur, ad alios fuerint scriptae, sed eo con∣silio de industria hoc feci, quód et literarum longitudine, & orationis praestantia coeteras praecedunt. Et fateor equidē illam primam epistolam de Imitatione, primo libro praefi∣xam, cōmouisse me, vt literas postremò missas priore libro collocarem. Liber secundus eas literas continet quas ad a∣micos miserit, cum Cantabrigiae bonis literis ad suam mag∣nam gloriam, ad illustrissimae Elizabethae foelicem in literis progressum, ad totius Reipub▪ maximam v••i••••tátem. foeli∣cissimè operam nauaret. Tertius eas comprehendit, quas & post abitionem ex Anglia in Germaniam, & a reditu ex Germania in Angliam ad amicos dederit. Neque hic curiosè & accurate omnes in sua propria loca, eo quo erant tempore scriptae, compegi & detrusi (hoc enim fieri à me non poterat, nec a Bembo, Sadoleto, Longolio, aut P. Ma∣nutio hoc obseruatum video) nam multae desuer••nt, variae amissae, complurimae aut combustae, aut incuria laceratae nō null•• in eorum manibus, ad quos erant scriptae: ita vt per omnia, tempus & ordinem nullo modo accuratissimè obser uare possem▪ Habes igitur perelegantes epistolas, sed inele∣gāter & inornate a me dispositas: plures etiā habitur{us}, si ad man{us} meas aut prece aut precio, peruenire queāt. Scrip∣sit multas▪ quarum exemplaria nullo modo inuenire possū. Scripsit saepissimè ad Hieronymum Osorium Lusitanum elegantissimas epistolas, ad M. Toxitem suauissimas, ad Hieronymum Wolfium qui Augustanae bibliothecae praeest, splendido quodam orationis genere perpolitas: Item ad Cardinalem Polum, quocum illi magna familiaritas inter∣cesserat▪ pereruditas epistolas conscripsit. Quas si ab illis qui viuunt, vel literis extorquere meis, vel autographa vllibi latentia meo studio, et diligenti inquisitione acquire∣re potuero, tu opt. lector, posthac cum alijs eius elucubra∣tionibus, quas sum editurus, perfrueris. Si tu vllas alias habeas, aut scias eos, qui vllas possideant, vrge tu & insta,

vt eas hijs a me collectis et diuulgatis adiungant. Nihil e∣nim libentius, cuperem, quàm vt alij hanc a me susceptū laborem epistolarum additione augerent et adornarent. Interim si tu quid amplius de Aschamo libenter audire velis, huius libri finem adi, vbi multa de Ascha∣mo digna, sed rudi quodam modo a me disposita intelliges. Vale.