Disertissimi viri Rogeri Aschami, Angli, Regiae maiestati non ita pridem a Latinis epistolis, familiarium epistolarum libri tres magna orationis elegantia conscripti. Quorum primo præfigitur elegantissima epistola de imitatione oratoria. Huc accesserunt eiusdem pauca quædam poëmata. Omnia in studiosorum gratiam collecta, & nunc primum ædita studio & labore Eduardi Grantæ, Schoolæ Westmon. moderatoris. Addita est in fine eiusdem Ed. Gr. oratio, de vita & obitu Rogeri Ashami, ac eius dictionis elegantia, cum adhortatione ad adolescentulos.

DISERTISSIMI VIRI ROG. ASCHAMI, AN∣GLI, REGIAE MAIESTATI A LATINIS EPISTOLIS. familiarium Epistolarum. Lib. 3. (Book 3)

CONIVNCTISSIMO AMICO Eduardo Raueno suo.

S. P. in Christo Iesu, charissime Eduarde Rauene. Quanquā Joan. Daeus noster instar multarum literarum esse potest, tamen cum sciam quam charae tibi nostrae literae sunt, nolui committere vt tam ido∣neus nūcius sine meis ad te literis Cantabrigiā pro∣ficisceretur. Suauitates itineris mei, quod alioqui iucundissimū erit, nōnulla acerbitate, illa, quam feci Cantabrigiae, iactura permiscuit. Nec tantùm vexat me fortunae inuidia, quantùm etiam nunc pung it Amici quidem, sed non eo modo, quo ego soleo, & tu facis, mi Rauene, amantis nimis supina incuria. Saluta tamen Baruicum & Bar∣uicum meum, quem amo ex animo, & quem puto nonnihil commoueri, hac mearum rerum an∣gustia, in his potissimùm meis temporibus. &c. Nisi Baruicus scripserit ad me saepiùs, verebor eius à me alienum esse animum. Utor bono & val∣dè bono domino, et opt. Domina: proxima Veneris, deo volente, Tamesin concessuri sumus. Literas ve∣stras ad me perferēdas curabit Steph. Halesius, qui

duxit sororem Morysini: domus eius Londini in eo foro est, quod Stokes vocitatur. Guilielmus meus Irlandus nouit vbi habitat. Scribatis sae∣pissimè, longissimè, quod ego etiam facturus sum. Saluta diligenter M. Bucerum patrem & prae∣ceptorem meum colendissimum. Dic illi me fideli∣ter egisse caussam Ioannis Sleidani cum Domino Morysino, quem facilè video plurimum fauere Slei dano, & illius scribendi instituto: Sed Bruno ille, nescio quomodo, multas dubitationes multis bonis viris iniecit. Audiuimus Caesarem in animo habe∣re restituere in pristinam dignitatem Ducem Sax∣oniae. Cum aliquid certi, etiam in itinere, ad ma∣nus meas peruenerit, id accuratè ad Dominum Bucerum scribam. Uale charissime. Saluta vni∣uersum caetū nostrū. Joan. Barnes et vxorem, &c. Optimam matrem tuam & lectissimam sororem. Ex aedibus Guil. Elandi, Londini. 17. Septemb.

EIDEM.

S. P in Christo Iesu, chariss. Rauene. Hoc vices∣simo primo Septemb. in festo D. Matthaei hora vndecima antemeridiana è portu Belmi soluimus. Heri salutabam domi suae summum amicum me∣um Joannē Checum. Londini enim nunc valetu∣dini seruit. A meridie ferè nos duo inter nos so∣li varijs sermonibus tempus traduximus vsque

ad horam nonam. Multas res ad religionem, ad Aulam, ad Rempublicam, ad Academiam pertinentes tractauimus. Statum & disciplinam Collegij Diui Joannis mirificè approbauit, cuius crede mihi est studiosissimus. In eo sermone om∣nes nostros Pilkintonos, Leueros, Wilsonos, Elan∣dos. &c. singulos nominatim commendaui: omnibus prodesse, nemini omnium nocere studui. Te venicè mi Eduarde, hoc est, suauitatem mo∣rum, ingenium, prudentiam, diligentiam, iudici∣um tuum, quo amicos soleo modo commendaui, & quodammodo eius fidei tradidi. Caussam tuam cum Lucasio illo vniuersam explicaui, & statim recepit se facilè te expediturum ab eo negotio. Audacter igitur nomine meo adeas hominem, & caussam tuam explica. &c. Ab Augusta, Pa∣tauiū & Venetias expeditissima ratio est mitten∣di & literas & quasuis alias res. Seribam Deo volente, saepiùs, quod spero vos etiam facturos. Grauesenda. 21. Septemb.

EIDEM.

S. P. in Christo Jesu, suauiss. Ed. Rauene. Patriae meae recordatio mihi chariss. quidem est, sed tuae consuetudinis omni humanitate, beneuolētia, et offi∣cio pleniss, nescio quomodo mihi charior existit. Ab hoc iucundiss. itinere meo duas aut tres horas sacilè

paterer me abesse, & in cubiculum meum domi Cantabrigiae includi, vt in sinum tuum praesenti∣bus charissimis meis Pilkintonis, Leueris, Aelan∣dis, Wilsonis Beis. &c. Wasshintono & Wrighto omnes suauitates itineris mei infunderem. 21. Sep. tembris peruenimus Grauesendam, fauente qui∣dem Neptuno, sed subirata Iride. 22. lasso & bre∣ui equo, sed longo itinere & via lutosa Cantuariam peruenimus, ea nocte lautissimè accepit nos huma∣nus & prudens vir Ioannes Halesius. Ego tan∣tum discendo ab equo meo, & statim confero me in amplissimam Christi ecclesiam, perscrutor om∣nia vetera Monumenta, Epitaphia Henrici. 4. & Edwardi nobiliss. Principis filij Ed. 3. locum vbi occisus suit Bekkettus, et omnes ferè abditos recessus &c. deinde bibliopolas adeo, tū officinas Aurificū, post intueor situm, muros vrbis, intereà inter deam∣bulandum diligenter aduerto mores & vniuersum habitum populi. Constitui enim, charissime Edu. quocun{que} iuero cuiusuis ciuitatis inuisere, quantum facere possum, tēpla, Monasteria, et in his vetustis∣sima Monumenta, Bibliothecas, bibliopolas, auri∣fices, fora, muros, castella, portus. Et haeres nunc non breuibus literis sed longo sermone reseruan∣dae sunt. &c. 23. visimus Reuerendissimū Cant. deducit ille nos ferè vsque Douerum. Castellum il∣lic in altissimo & praeruptissimo Promontorio si∣tum est, quod ab vsque Gallia, ab vsque Flandria

prospici facillimè potest. Uidetur imperiosè qui∣dem non vniuerso mari solùm, sed ipsi Galliae quo∣que minari. Cum sumus in medio freto, ipsa tellus Angliae sublimior est, Galliae multò humilior. Castellum Doueri refertissmum est monumentis longissimè vetustatis. 24. traiecimus fretum, reli∣quo Comitatu nostro grauissimè laborante ex ma∣ri, cum Dom. Morysina parum, ego solus cum quo∣dam nobili Iuuene Thymlibaeo Lincolniensi, nihil acerbi passi sumus. 24. &. 25. Caleti refecimus nos. Ego statim circumeo omnem circuitum oppidi, aduerto situm, vires, portus, viso Risebank & Newnambridge duo fortissima munimenta, et emi∣nùs video, Arde, Ginnes, Hammes, & omnē situm sic illius Regionis, vt nunquam è memoria mea excidere possit. 26. & si tu nunc vis, sua∣uissime Eduarde, comitari me in Flandriam vsque Antuerpiam, inspice Chartam meam Gal∣liae, & perpetui mei comites eritis primùm Gra∣ueling. venimus, quod oppidum initium est Flan∣driae, seperatum ab Anglico solo, Solùm fluuio, di∣stat à Caleto. 9. miliaria, ea nocte mansimus in Dunkirk piscatorio quidem oppido, sed quod mag∣nificis aedificijs conferri potest ferè cum vlla vrbe in Anglia. Et illic sedulò à nobis perquisitum est num Domina Morysina fuerit nec nè D. M. quam aiebant se expectare. 27. Newportum ve∣nimus, quod non cedit Dunkirko, opportunitate

portus excellit. 28. Brugis amplissimam vrbem venimus tādem, sed decem miliaria tàm lutosa via, Sili vocatur, vt superet Syluestrem Cantiam. Si in hac vrbe liceret mihi diutiùs morari, mi Rauene, molestus essem tibi longo sermone, lōgè superat Lon∣dinum. 29. Calfum venimus obscurum locum, de quo nihil scribam, quia tam malè illic accepti su∣mus, nam in ocreis pernoctabam. &c. 30. Antuer∣piam venimus, Dij boni, non Brabantiae sed totius mundi ditissimum Jmperium. Splendida magnifi∣ca{que} structura sic eminet, vt eo modo superet reliquas omnes vrbes quas ego vidi, quemadmodum Aula D. Ioan. Theatrali more ornata, post Natalem se∣ipsam superat. Et hic nunc sumus sani quidem & laeti. Deo sint gratiae. Antuerpia non recepit edictū Caesaris de immutatione religionis. In tota fere Flā∣dria, tam pinguis & crassus Papismus est, ne dicā puerilis, vt si is in Anglia, qui ei maximè fauere vi∣detur, hic adesset, facilè respueret. Gipkinus meus ostendit mihi indicem nouorum librorum, & illic Sturmium de Periodis, & Sturmium in Rheto∣ricam Aristotelis: libros non vidi, & quan∣tum desiderabam, tu conijcere potes. Audio vxo∣rem Buceri in Anglia esse, puto illam habere lite∣ras ad me à Sturmio, recipe, serua, mitte si potes, sed reseruato exemplo. Scribam Reueren∣dissimo patri meo D. Bucero, quum ad manus meas aliquid peruenerit, quod interuenit illum

scire. Saluta eum officiosissimè & charissimum meum Pemberum, qui quo tidiè versatur in me∣moria mea: Baruicum, Joannē Scarlet, Familiam Barnes, omnes nostrates, cum omnes dico nemi∣nem excipio, sed de omnibus nominatim quan∣quam non scribo, cogito indies semperque cogita∣bo. Scribe quas literas recipis à me, & quo die, & à quo loco. Uale in Christo. Antuerpiae in Brabant, primo Octobris.

EIDEM.

S. P. in Christo Iesu, charissime Eduar. Si scirem Th. Leuerū meum apud vos esse, literas ad eum scriberem. Scribam enim ad vos, quoties vllus mihi oblatus fuerit tabellarius. Sed nullam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 expectate. Singula turbatè in literas meas inferciā. Antuerpia non literis sed lōgo sermone describenda est, tot res dignissimae occurrunt in eo oppido, quas fusissimè ad ignem Problematariū depromerē. Hoc primū accipite. Edictū Caesaris de religione in infe∣riori Germania, iussu ipsius Caesaris irritū factū est. 3. Octob. Autuerpia profecti sumus Macliniam vrbem quae Londino vix comparari potest, Nor∣douicum longè superat: & hoc in loco mecum mi∣rabar quomodo tantus numerus hominum, qui habitant frequentissimi in Brugis, Antuerpia, Gaudano, Maclinia, & Bruxella, ali possit.

Hae quin{que} vrbes, altera ab altera ad duodecimum lapidem sitae sunt. Si quin{que} Londina in tantas an∣gustias collocarentur in Anglia, exhaurirent sta∣tim regnum nostrum. Et pecudes & pecorarara hîc cernuntur, si Flandriam Brabantiam, Leodi∣am & Geldriam circumspiceres. Sed mirari desi∣no, nam ad panem ferè nihil adhibent praeter olera & herbas. Brabantia, quidem, & potiss. Leodia, Geldria, bonitate soli & larga vbertate frugum longè latè{que} patenti, non quemuis comitatum An∣gliae, sed ipsum agrum Cantab. aequant et superant. Magna vis olerum, diligenti cultura crescit in om∣nibus locis. Nunquam famem sentiunt hîc homi∣nes, si non deficiantur frugibus. Macliniam veni∣mus, in suburbano monasterium ampliss. est, non otio sarum sed nauarum nonnarum. Mille & sex∣centae sunt in eo loco linijs vestibus faciendis vi∣ctum quaritantes. Nubunt & exeunt quum vo∣lunt. 4. Octob. quod mihi iucundissimū fuit, vidi Macliniae in aedibus Caesaris, nobilem illum Lant∣grauium Hessiae, quem Hispani malè tractant. Singulis diebus, hora octaua antemeridiana Lātg. distribuit pauperibus 40. Stiuers. i. vj. s. viij. d. tunc opportunè illum cōtemplatus sum. Sed auocor à scribendo cū vix vnius diei iter explico: cum scri∣bo, videor inter vos versari, ô Amicissimi, & prop∣tere à scribam libentèr & frequentèr & fusè, nul∣lum diem it ineris mei praetermittā. Jta{que} in proxi∣mis

literis à quarto octobr. reliquum iter meum persequ••r, Coloniam vs{que}, vbi haec scribo, vbi Bil∣licus est, quem vidi, & audiui iustum Velsium le∣gentem Ethica Aristotelis graecè, sed D. Morys. auocat à scribendo. Nā nauis parata in Rheno ex∣pectat nos, qua ituri sumus Moguntiam. Vos omnes literis meis libentèr saluto, quotidiana me∣moria iucundissimè colo, & vestris precibus me commendo. Nihil dum mihi in toto itinere acerbū fuit, nunquam defagatus, omnia comparata sunt ad summam iucunditatem. Scribite. Valete in Chri∣sto ••hesu. Saluta Reuer. P. D. Buc. Pemb. orna∣tissimum Haddonum. Coloniae. 12. octob.

VENERANDO PATRI ET PRAE∣ceptori D. Martino Bucero.

S. P. in Christo Jhesu venerande pater D. Buce∣re. Non obliuione tui factum est, quod nondum literas à me acceperis, ne{que} excidit, mihi quod dix∣eras abeunti, praesentes prolixè polliceri scribere, ab∣sentes verò statim, & suam fidem, & amicorum curam abijcere. Non sic fit mi B. nam ex quo pri∣mùm Augustam venerim, otium mihi nō exigu∣um, sed nullum est. Tabellarius nullus datus est, nisi communis ille, cui aliquid committere nec pos∣sum, nec audeo, & has inanes literas tibi scribere, omninò inane esset, nisi significationem adferrent memoris & grati animi. Si grauiores ad te scribe∣rem,

pertimesco ne obitèr per lectionem releuaren∣tur. Excutiuntur hic tabellarij, & quicquid à quo∣quā scriptum est, illi periculo commissum est, vt aut intereat, aut aperiatur, aut intercipiatur. Sed abu∣tor hoc exiguo meo otio antelucano. Christi gloria, hîc Augustae, supra quā credi possit, efflorescit, fru∣ctus in lucem vberrimos effundit. Ecclesijs Pro∣test antium nihil frequentius, nihil ardentius: mi∣nistri sunt diligentissimi. Popest antium contra, ni∣hil infrequentius, nihil frigidius. Cōsilium genera∣le Tridentire sumetur primo Maij. Bulla Papalis missa est ad Cae. M. Reg. Polus Card, praeerit (vt percrebescit fama) illi consilio. Res Africanae in magno motu sunt. Nā quanquā oppidū, quod A∣frica dicitur, fortiter expugnatum sit hoc anno ab And. Dorea, tamen post eius digressum, cū omnia illic essent pacata, ecce tibi praefectus oppidi Africae eiectus per Doream, subitò reuertitur, & praeter ex∣pectationem omnium occupat Insulam Jarbe et in∣terfecit illius regem, amicum Caesari. Hic praefectus crudelis Turca, & infestus praedo at{que} pirata est, nec dubito quin Caesar foelicitèr fracturus est hanc insolentiam Turcicam. Maius tamen periculum imminet Hungariae, quam Turca breui (vt hic frequentissimus rumor est (adorietur. Caesarea maiestas resistet illi in Hungaria, ingentibus copi∣is ex Hispania, Italia, & Ger. collectis. Appara∣tus

est in summa diligentia, & profectio nostra in maiori expectatione breui mouebimus ab hac vr∣be Ratisbonam, hinc rectà per Danubium Hun∣gariam petituri, nisi forsan (quod quidam dicunt) per Saxoniam & Poloniam hoc iter sumus factu∣ri. Magdeburgenses ceperunt Georg. Ducem Mecleburgensem hijs recent issimis diebus. Ed∣uardus Rauenus meus (quem iuuenem vnicè ti∣bi commendo) ostendet tibi literas, ex quibus eli∣cere potes statum illarum rerum. Clemens A∣lexandrinus imprimitur nuper Florentiae elegan∣tissimè 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 li. j. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 lib. 3. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 lib. 8. Paulus louius Italus scripsit historiam horum temporum, 2. Tomos ingentes ad hunc annum. Est apud nos hic Dominus Christophorus Montius tui studio∣sissimus, author sum illi in dies singulos, vt diligen∣ter ad te perscribat omnem rationem horum hîc temporum. Habet ille maiorem opportunitatem, & nulla res est ferè, quae non peruenit ad eius ma∣nus. Spero me breui, longiores literas ad te da∣turum, si dabitur facultas, non deerit mea volun∣tas et. &c. Rogandus es, & maiorem in modum, optime praeceptor, vt aliquam curam mei, filij tui, absentis suscipias. Meministi, quomodo olim, cum primùm in Angliā veneris, & Lambethi vixeris, ego ad te accessitum quidem ignotus tibi declaraui

quam malè tractarer non à D. mea Elizabeta, sed à nonnullis illarū aedium: Rogabam te tum, vt tu∣is literis me reponeres in gratiam Domi. meae, quae nulla mea culpa (teste Deo loquar) sed iniqua alio∣rum opera nonnihil à me abalienata fuit. Ante di∣gressum meum ex Anglia, adiui illustrissimam. Dominam, humanissimè me accepit, & multò hu∣maniùs me obiurgauit, quod sic vellem eam relin∣quere, nec vnquam laborarem per vllum hominem vt redirem in illius gratiam. Rogo te, optime vir, per omnem amicitiam nostram, vt literis tuis ad illustrissimam Do▪ scriptis, significes, quantum la∣boraui, vt hoc tu faceres, quod etiam opinor fecis∣ses, nisi valetudo tum te impediuisset. Munitus sum, mi Bucere, optima conscientia rectè factorum & dictorum in illa Aula, et nisi pudor me reuoca∣ret, exponerem tibi, quam preclar as res à me claris∣sima Domina acceperit. Hoc beneficium tuum in me absentem collocatum, erit mihi & meis longè gratissimum. Tu nosti, quod hoc beneficium olim Lambethi abs te petebam, quaeso intelligam & ipse Augustae, quam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 idem beneficiū à te nunc repeto. Studiū 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ipsius Christi, & eius imagini conformium max. proprium est. Si fortunatior aur a fauoris illustriss. D. meae huc vs∣que perflauerit, eā tibi magna ex parte acceptum referam. Intelligam per literas tuas, quantū mihi in hac re tribues. Sermone literarune tuarum ni∣hil

mihi expectatius. Saluta ornatissimum Had∣donū nostrum: cōmendo tibi omnes Ioannenses, et me, quod facis ama. Vale in Chr. Ihesu. Augustae Vin. è Coenobio D. Georgij, Postridiè 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

R. A. D. IOAN. CHECO.

S. P. in Chr. Ihefu. clarissime vir, libentèr crebrò, prolixè scriberem ad te, & nunc etiam post abi∣tionem nostram ex Anglia, singulorum iter die∣rum ab oculos tibi proponerem, nisi te, legendis no∣stris, cùm multarum leuium rerum spectatorem, tùm mearum inaniū cogitationum Iudicem consti∣tuere pertimescerem. Si scirem te non solum graui∣um rerum monumēta expectare, sed horum etiam quotidianorum morum commemoratione aliquā∣do delectari, prolixus saepè esse potuerim. Sed quo∣modocun{que} scribam, credo, contentus esse vis, & volo ego quo{que}, vt & iudicium in me potiùs & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in meis literis desideres, quàm aut volun∣tatem, aut negligentiam meam reprehendas. Ex∣pecta igitur in omnibus meis literis, non delectum rerum ordine incedentium, sed tumultum earun∣dem promiscuè sese ingerentium. Quanquam hoc modo, hoc tempore minus te abutar, quia res nec magnae nec multae sese offerunt, quas te scire mul∣tum tua interesse existimem. Et tamen nullae res sunt minimae, maximae, mediocres, siuè ad religio∣nem

siuè ad rem & publicam, & priuatam perti∣nentes, quae ad manus meas peruenire possunt, quas non cupidè, & diligentèr aduerto. Monasteria, templa, bibliothecas, vetustos & libros & nu∣mos (quibus ego domum reuersus antiquissimis & elegantissimis te donabo) vrbium mores, discipli∣nam & situs, structuras, muros, vires, portus & omnes circumcirca terrarum aquarum oportuni∣tates sic perlustro, vt harum rerum commemora∣tionem, vbi meas cogitationes liberē deponere au∣debo, vix sermo multorum dierum, potuerit ex∣haurire. Parcè ergo non largè ad te nunc scribo, dum tu significes, vtram scribendi rationem me sequi malueris. Germania, vt omnes vocant, infe∣rior, vt multi sentiunt, inferorum, vt ego planè per∣spicio (nobili concursu mercatorum excepto) omnibus modis infima & depositissima est, in quam turbidissima Romanae foecis, et sordium illu∣uies inundans, iam stagnare videatur. Antuer∣piae vidi commentarios in Timaeum Platonis, sed latini hominis. Louanij fuimus, sed non diutiùs quàm prandij apparatus postulabat. Audiui ta∣men integram horam in Trilingui Collegio insig∣nem, vt illi putant, virum Theodorum Laudium profitentem Tyrannum Sopho. secutus est in omni nostrā pornunciationē. Si hic cū Carro nostro aut Louanium cum Cantabrigia conferetur, planè fri∣get. Coloniae audiui iustum Velsium Argentinen∣sem

olim, nunc metu factum Herodianum, exordi∣entem graecè Ethica Aristo. probare, non admira∣ri potui. Audiui eodem die D. Alexandrum Blancartum Carmelitam praelegentem acta Apo∣stolorum, insignis est Papista. Vrsit. 9. Epistolam bri primi libri Cipriani pro oblatione in gratiam defunctorum. Doctior & peior habetur ipso Eue∣rardo Billico, qui illic publicè profitetur Genesim▪ sed eo die non legebat. Ego adiui Monasterium Billici, tantum vidi hominem: fingebam mihi al∣latum esse, illum habere certos libros D. Bernar∣di nondum impressos. Hoc feci vt aliqua ratione prouocem hominem, ad priuatum colloquium, vt perspicerem, ecquid haberet ingenij. Sed disten∣tus negotijs, vt seruus aiebat, tunc temporis vacu∣us esse non potuit, ego reiectus in aliud tempus, re∣ieci ipse quoque superbum papistam. Multas Bibliothecas perlustraui, non vidi tamen vnum in∣signem librū. Spirae est, vt ferūt, insignis Bibliothe∣ca, referta priscis, latinis, graecis, et hebraicis libris. Qui praefuit, ab fuit, sin verò omnia perlustrassem. Gauisburgi (hoc oppidum abest. 9. miliaria Ger∣manica ab Augusta) adiui aedes Iudaeorum, vbi multi habitant: libros vetustos haebraicos permul∣tos eleganter scriptos habent. Emere vnum non potui, tamen experiebar. Vidi quoque vetustos nummos elegantissimos, emi duos Neronem & Augustum. Vidi quo{que} vetustum Haebraicum

nummum aureum, elegantem, elegantissimis lite∣ris Hebraicis: Emissē, si in pretio fuisset vllus mo∣dus. Haec vrbs Augusta habet instructissmam Bibliothecam, & plurimos Graecos priscos & He∣braicos. Qui praesunt, seposuerunt ad numerum 60. optimorum librorum, ne Caesar, aut Caesariani illis auferant. Habent integrum Chrysost. graecum, & alios insignes. Honestus vir promisit mihi se curaturum, vt ipse viderem. Religio Christi haud aliter floret Augustae praesente Caesare, quam tua pronunciatio floruit Cantabrigiae furente Wintono. Gaudent omnes nostri, & ego quo{que} congratulor: Sed vereor ipse, ne Caesar dum praesens cum dolo facilis est in caussa religionis, absens facilius sine suspitione frangat omnes vires politicas, vt, lap∣su politiae, corruat etiam religio. Sed est in coelis, qui angelis suis mandabit, nosti reliquum Psal∣mi. &c. Hamburgus, Brema & potissimùm Magdeburgus animo, calamo, & gladio religio∣nem defendunt. Vidi confessionem Magdeburgen∣sem. Argumentum libri hoc est: si superior magi∣stratus vim exercet in subditis contraius aut na∣turale aut diuinum, licet tū inferiori magistratui resistere. Vrbem Magdeburg. et mentem laudo, hanc 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 tamen ipse non probo. Nam hinc gra∣ues motus facilè exorirentur. Hunc librum vi•• hîc parabilē dono tibi mitto. Et multas alias tract∣ationes Intemisticas & adiaphoricas etiam ad te

mitterem, nisi sperassem Gipkinum haec omnia tibi curauisse. Wittenberga cum Melancthone, & Lip∣sia cum Camerario reprehēduntur hic à multis bo∣nis viris, quòd doctrinam intermisticā et adiapho∣ricam admittunt. Ioan. Camer. oratione habita Lipsiae proximo superiori anno perfudit animos multorum hoc tempore in religione. Cum aliquid certi siuè ad religionē, siuè ad remp. spectans, ad manus meas peruenerit, fusè tibi perscribam omnia. Nunc quidem in nostro primo aduentu, nec multa, nec magna, nec mira habeo quae scribam. Mirum verò mihi, in hoc toto itinere, nullum tale visum est, quā quomodo D. legatus noster impensarum magnitu∣dinem ferre queat. Nam his recentissimis diebus, immensum quantū, & rerū singularū crescunt pre∣tia, & Anglica vbi{que} iacet pecunia. Dimensum re∣gium noui, expensum diurnum perspexi: prouisio diligens, moderatio cauta adhibetur. Sic tamen su∣perant expensa, in hoc multiplici concursu sump∣tuū vndi{que} nec opinatò confluentiū, vt facilè vel im∣mensā pecuniae vim exhaurire & absorbere possint. Ita{que} nisi abunde huic rei prouideatur, pertimescēdū est, ne breui necessariò exarescat eius liberalitas, foris tandem occlusa non sine aliquareip. reprehen∣sione, quae domi semper fuit, reserata cum maxima sua laude. Ne{que} ista 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in illo solo haerebit, per∣tinget etiam ad eos, qui propter parem prudentiam & eruditionem, similia principum negotia deinceps

sunt obituri. Hoc tu facilè iudicio aestimare po∣tes, & opportunè etiam in loco consilio iuuare vis. Georgius Wheetlaeus nō ignotus tibi hic propè habi∣tat, rerum, & suarū diues, et Germanicarū peritus, Anglorū omniū in hac regione negotijs & cōmodis tam cōmodus, vt eo cōmodè carere non possint. Cu∣pit esse seruus regiae M. nec lucri cōpēdium ex An∣glia quaerit, sed cōmendationis testimoniū ex patria poscit. Hanc eius postulationem maiori voluntate quā necessitate institutā D. Hobbaeus noui, sedulò illi curabit impetratam iustissimae tamen rationes sunt, quamobrē optarē vt hoc beneficiū ille tibi non alteri deberet. Pridiè illius diei, quo Lōdino D. Le∣datus profectus est, eum sermonē in cubiculo tuo Lō∣gini mecum de vera religione et recta studiorū ra∣tione instituisti, qui nunquam mihi excidere potest. Uehemēter gaudebam tam familiarē tibi esse De∣mosthenem. Cuius & Aeschinis inter se 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 contrarias orationes si tu latinè verte∣res, rem tuo loco, studio, ingenio, i•• dicio, facultati aptissimam susciperes: Demost. & Ciceroni, graecae & latinae linguae, ad praeclaram imitationē maximā lucem adferres. Etiam pronunciatio tua ne diutiùs delitescat in Anglia. Si mitteres ad me exempla∣ria, efficerem vt breui in conspectu hominum pro∣diret: nec dubito quin opera etiam Joannis Stur∣mij vti possim ad eam illustrandam. Si de me quoque aliquid audire vis: profectio haec vehe∣menter

placet, & in tota hac profectione nihil ma∣gis placet, quàm consuetudo haec quotidiana qua cum Domino meo suauissimè vtor. Cuius sunt sermones & eo sale humanitatis sparsi, & hijs prudentiae notis tam insignes, acsi disputatio ali∣qua acciderit, contentiones tam argutae cum vi∣ribus etiam & n••ruis, quibus accedit multiplex rerum scientia, memoriae{que} vis, vt ego non à studijs diuelli, sed in studijs iam demùm viuere videar. Jd quod mult ò veriùs breui dicemus, cum post di∣gressum D. Hobbaei, plusculum otij nacti, optimos quosque graecae linguae scriptores nos inter nos iunctis studijs conferem us. Vtor domino ea humanitate et liberalitate, quam tu mihi saepè praedicare soles. Nō dum egui re aliqua, quin multò prior & expeditior ratio fuerit illius in dando beneuolentiae, quàm meae in rogando verecundiae. Et quanquam hoc facit iudicio, sponte, & genio suo, commouet tamen multùm & tua commendatio mei. Quod igitur tua caussa factum est, intelligat quaeso, ali∣qua significatione memoriae, id tibi quo{que} gratum esse. Cum Dominus meus videat me vehe∣menter delectari secundo versu secundi operis Homeri, facilè pollicetur me non solùm Italiam aditurum, sed eas etiam regiones, quas videndi illum ardorem tu ipse mihi incendisti, cum Eu∣terpen et Polymniā Herodoti enarrasti, vt is nul∣lo ne{que} laboris ne{que} periculi metu restingui possit.

Ad promptum studium & voluntatem adfero cor∣pus nō id robustum quidem, sed laboris, frigoris, ca∣loris, satis patiens, quemuis potum & cibum cum salute etiam ferens. Si ad has opportunitates ope tua, ad opes aliquas comparandas abuti potuero, fructū huius itineris tu ipse aliquem perciperes. Nam praeter diligentem priscorum monumentorum con∣quisitionem, adferrē ad te, certo quidē meo sermone, praesentem consuetudinem, mores & faciem eorum locorum, quorū admiratione tu semper tenebaris. In Anglia fauent mihinobiles multi, & nosti illud Hesiodi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. &c. Non annuū quic∣quam, sed praesentem pecuniolam ad hoc iter posco. Illustrissima domina mea, non dubito, multum tri∣buet huic petitioni meae, D. Suffolchiensis hoc pro∣ximo superiori anno prolixè & largè mihi pollicita est, cum aliquot menses D. Carolum graecis lite∣ris institui, & ad pulchram manum formaui. E∣ius liberalitatem ad hoc tempus, & hunc vsum reseruaui. Clarissimus etiam dux Suffolchiensis cum mihi fauet, & elegantiam scribendi, qua ille praestat, mihi quoque debet, hanc postulationem meam apud matrem adiuuauit. Largior mihi multum de vtroque Marchione. Sed taceant pe∣taces literae, quibus pudor iam pridem silentium iniecisset, nisi eundi cupiditas, erubescendi vere∣cundiam & illis & mihi abstersisset. Sed spem mi∣hi & tua antiqua in me beneuolentia, & mea pe∣tendi

non inhonesta ratio auget. Prolixior sum quàm in principio constitui. Si scire possim, te has literas vnà cum confessione Magdeburgensi rece∣pisse, paratiùs & alijs quoque temporibus ad te scri∣bam. Uale, ornatissime vir, & me, vt facis, ama. Anno Domini. 1550. Nouemb. 11.

R. A. CLARISSIMAE DOMI. Ioan. Graiae.

IN hac longinqua peregrinatione mea, clariss. D. emensus sum grandia locorum spatia, vrbes am∣plissimas perspexi, mores hominum multorum vidi, instituta, leges, religionem, disciplinam diuersorum populorū, qua maxima potuerim diligētia aduerti: Nihil tamen in tanta rerū varietate, tā iustā mihi admirationem adfert, quàm quòd hac proxima su∣periori aestate offenderim te, tam nobilem virginem, absente optimo praeceptore, in Aula nobiliss. patris, quo tempore reliqui & reliquae venationi et iucun∣ditatibus sese dent, offenderim inquam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 diuinam virginem, diuinum diuini Platonis Phaedonem graecè sedulò perlegentem, hac parte foelicior es iudicanda, quā quòd 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ex Regibus Reginis{que} genus tuum deducis. Perge porrò, ornatissima virgo, patriae decus, parentibus foelicitatem, tibi gloriam, praeceptori laudem, no∣tis tuis congratulationem, omnibus exteris sum∣mam

admirationem adferre. O Elmarum meum foeliciss, cui talis contigit discipula, & te multò foeli∣ciorem, quae eum praeceptorem nacta es, vtri{que} certè & tibi quae discis, & illi qui docet, & gratulor, & gaudeo. Haec verba Joannis Sturmij sunt ad me de meo munere docendi illustrissmam meam D. Eli∣zabetham, sed ad vos duos veriùs traduci possunt, vobis duobus hanc foelicitatem integram cedo, eum ego acerbam offensionem sine omni caussa hinc ex∣hauserim, vndè suauem laboris mei fructum optimo iure expectare debuerim. Sed intempestiuè refrico asperitatem doloris mei, qui si non prudentia mea, certè ipso tempore, callum sibi obducere potuisset. Hoc tantùm dico, D. Elizabetham accusare non possum, qua vsus sum semper optima Domina, nec M. Astlaeam quidem, sed si vnquam in Elmarū meum incidero, in eius sinū abundè meos omnes do∣lores effusurus sum. Duas res à te peto mi Elm. (••re do enim te has meas legere) vt tuo suasu & horta∣tione D. Joanna Graia, ad me quamprimū poterit, Graecas literas scribat. Hoc illa recepit se mihi fa∣cturā. Scripsi etiam nuper Joan. St. quòd hoc ipsum ea mihi pollicita sit. Fac literae tuae & illius aduolēt ad nos. Via longinqua est. Joan. Halesius cōmodiss. curabit vt ad me perferantur. Si graecè etiā scribat ad ipsum Joan. St. nec te nec illam poeniteret illius suscepti laboris. Alterū est, quod peto, mi Elmare, vt tu cures quomodo nos inter nos, perpetuam hanc

vitam vnà traducamus. Quā liberè, quā suauiter, quàm 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 tum demū viueremus? Quid impediret, quò minùs nos, exoptatiss. Elmare fruere∣mur omnibus illis bonis, quae Cicero nūc in ipsa ex∣trema conclusione. 3. libri de finibus, huiusmodi viuendi rationi tribuit. Nihil in vtra{que} lingua, ni∣hil in omni temporum memoria, aut illa superiori, aut hac praesenti esset, ex quo non aliquid ad suaui∣tatē vitae nostrae excerperemus. &c. De nouis▪ quae hic sunt, clarissima Domina, nescio quid scribam. Inanes literae essent, quae inania adferrent, & quod de suis temporibus conqueritur etiam ipse Cicero, paulò grauiorres nulla ad vos referri potest, quae non in via per lectionē releuaretur. Praetereà omnia haec loca, & omnes hos sermones, occupant motus, stre∣pitus, & rumores bellici, qui pleri{que}, vt sunt aut cum dolo excogitati, aut sine authore disseminati, sic cum inani aut nulla delectatione ad vos perscri∣berentur, nec tua multùm interesse puto scire. Generale consilium primo••, Maij Tridendi in∣cepturū: Reginaldū Polū Card. Anglum, vt ferunt, praesidē illius consilij futurum: Praetereà, qui tumul∣tus fuerunt hoc anno in Affrica? Quis apparatus belli fiat aduersus Turcam, & quomodo expeditio Caesaris in Hungariam in maxima expectatione sit, cuius belli si non miles, certè comes ipse, Deo volente, futurus sum? Quid attinet scribere de obsessis Magdeburgensibus, & quomodo hij

caeperunt D. Mecleburgensem, & de vniuerso illo motu, qui omnibus modis, hijs temporibus, mise∣ram affligit Saxoniam. Haec fusè explicare, quae coarctaui in has angustias, nec otium, nec tu∣tum est. In reditu meo, qui non longinquus est, vti spero, integrum mihi erit, coràm de integro haec ea∣dem retexere, & singula horum temporum fila lon∣giùs opportunè praesente sermone producere. Libe∣ralitas tua, nobilissima Ioanna Graia, praesenti mi∣hi perquam erat grata, sed ea ipsa mihi absenti longè extitit gratissima. Parentibus tuis nobilis∣simis, longam foelicitatem, tibi, quotidianam tui ipsius in literis, in virtute, victoriam: Sorori D. Catharinae, vt tui simillima euadat, & tantùm Elmaro meo••, quantùm Aschamo suo ex ani∣mo quidem exopto. Et nisi vererer grauare tan∣tam dominam, pondere leuium mearum salutatio∣num, rogarem te vt salutares meo nomine Eli∣zabetham Astlaeam, quam, quoniam fratris sui Ioannis, summi amici mei, in omni morum & suauitate & integritate similem esse credo, liben∣ter diligo. Saluta quaeso propinquam meam Ma∣riam Latin, & vxorem meam Alisiam, cuius di∣ctum saepiùs memoro, quàm foeliciùs sequor. Sa∣luta etiam nobilissimum Juuenem Garrettum, & Jacobum Haddonum. Vale clarissima domina in Christo. Augustae. 18. Janu. 1551.

R. A. D. Joan. Checo.

S. P. in Christo Iesu. Dubito, an superiores meae literae per Franciscum Tabellarium ad te missae, ad manus tuas venerint. Responsum, clarissi∣me vir, nō expecto, nam video te grauioribus rebus distineri, quàm vt tot literas Dom. legati, singulis Hebdomadis summo beneuolentiae studio ad te missas, vel tribus verbis cōpensare possis. Quāquā non est vlla tam praesens amicitiae suauitas, quàm absentis vel defensa salus gratis officijs, vel culta memoria crebris literis. Et contrà nihil acerbius illo hominum genere, de quibus Cicero, cum pro∣uinciam procuraret, grauitèr conqueritur, qui ab∣senti illi, aut silentio ingrati, aut reprehensione in∣iurij extitissent. Non obscuri & humiles, hac parte faeliciores sumus, quia nec dolemus, si praetereamur silentio, nec timemus, ne laedamur inuidia, quos nec 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; sensus multū mouere, nec 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 aculei acriter pungere solent. Cupio equidem ad te creber∣rimas prolixas{que} literas scribere, non facio, & certo consilio et iusta de caussa: Nam res grauissimae, quae hic geruntur, literis Dom. legati, aut priuatis ad te, aut publicis ad consilium perscribuntur. Si ego eas∣dem res scriberem, & officium mihi commissum proderem, & laborem cùm mihi inanem, tùm tibi molestum sumerem: Sin alias res, leuiores, quoti∣dianas, plateis iactatas, cum mendacio ex cogitatas,

sine authore disseminatas adferrem, tuae dignitatis, prudentiae, iudicij rationem habere non viderer. Praetereà otium mihi minimum suppetit, vt si maximè voluntate id cuperem, minimè tamen fa∣cultate praestarem. Nam D. legatus, cum otium à publicis negotijs datum est, in peragranda graeca lingua, quotidianis & maximis itineribus vtitur, in nullo diuersorio quiescit, ad nullum diuerticu∣lum deflectiti, & i••m incipit percurrere, propedièm spero peruolaturus, vt nihil egisse se existimet, si re∣liquos Anglos in hoc cursu superet, nisi ad vos e∣tiam aspiret olympiacos, quod facturus est etiamsi caueatis. Ad hunc modum ego tempus traduce: aut studeo, aut cum Domino lego, aut transcribo literas, quas Dominus ipse scribit in Angliam. Rarissimè proficiscor in vrbem, sed omnem meam voluptatem ex domestico meo officio quaero. In omni officij genere, quod Domino meo praestare possum, nam quod non possum, exigere, vti spero, non vult, vniuersam meam operam, diligentiam, obseruantiam, cum summa voluntate, fide, constā∣tia exhibebo. Et quanquam hoc postulat ratio & honestatis meae, & bonitatis illius, te tamen, orna∣tissime vir, veluti praesentem spectatorem, factorum meorum omnium, ob oculos quotidiè propono, vt nihil absens committam, quod tibi praesenti non probarem. Et quemadmodum tua vnius opera huc missus sum, sic mea in memoria semper inhae∣rebit

illa Ciceronis sententia, grauiorem esse spon∣sionem alienae honestatis, quam alieni aeris. Neque quicquàm mihi in hac longinquae absentia mea, frequentiùs obuersatur, quàm vt assiduè laborem, vt antiquae tuae in me beneuolentiae aliquis indies nouus cumulus accedat. &c. In graeca lingua di∣ligens sum, in Italica aliquis, in Latina nullus. Nam vsum habeo illius legendae infrequentem, lo∣quendae insolentiorem, scribendae rarissimum. Ad aliquot menses libentèr viserem Italiam. Quòd scripsi ad te superioribus literis, aliqua vtilitas hu∣ius itineris mei ad te praecipuè perueniret. Nam si me liberum, & integrum, non ad varias res di∣stractum, ad notationem temporum, locorum, re∣rum, & hominum apponerem, nullus esset reipub. motus, religionis status, literarum progressus, morum & disciplinae gradus, vicissitudines, expe∣ctationes, aperta consilia, secreta studia, quae vllo modo expiscari potuerim, quin tibi ea omnia per∣scriberem. Siope tua, opes mihi ad hanc rem sup∣peterent, hoc beneficium, & hoc tempore gratum, & in hac absentia mihi & meis gratissimū habe∣retur. Haec postulatio mea, cum vno verbo tuo cō∣iuncta, facilè quod volo, assequeretur. Nō sum tam durus mihi, vt non sentiam, quid & ipse pos∣sim, quid etiā aliqui non possūt, quibus eximiae prae∣bēdae, vt nominātur, passim, tributae sunt, praefectura

vt tuscis, Bibliothecae regiae mihi cōceditur. Si hāc iacturā alia non compenset cōmoditas, possum ego meā deplorare 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, nō possunt alij suā excusare 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, nisi alter alterum circumuenire in nullo vitio ponendum sit. Multis nominibus amo Bar∣thol. Frierum, & faciliùs patiar tam honesti viri caussa, mihi praecludi Bibliothecam, modo aditus mihi pateat, ad aliquam similem coditionem. Si tu, optime vir, indigeres vlla opella mea, opinor nosti, quo animo, quo studio, in id totus incumberē. Sen∣tiam & ipse quàm foelicitèr trado & commendo meum negotium tibi. Alium, qui beneuolentia plus velit, aut facultate opportuniùs possit hoc mihi per∣ficere, nullum habeo. Clemens Alexandrinus im∣primitur Florentiae, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 li. vnus. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 li. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 im∣pressus est Romae Theod. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, & Venetijs nuper Dionis Chrysost. orationes Grae. 80. tractat insignia loca communia, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (hanc olim vertit Camerarius) & alia similia, ad vsum ciuilem accommadata: Hunc librum, & re∣liquos mitterem libentèr ad te, si commode hinc in Angliam deferri possint. Ioan. Iacobus Fuccarus insignis mercator huius vrbis, curauit sibi ex Jta∣lia, ex Gallia, & Germania, transcribi elegantiss. magnū numerū optimorū graecorū librorū. Biblio∣thecam nondum vidi. Si videro, diligentèr no∣tabo,

si quid venerandae antiquitatis illic existat. Musculus, superiori anno dedicauit Ecclesiasticam historiam regiae maiestati. adhuc non intelligit an liber traditus sit. Si tu, Cicellus. & Cocus, virtutis atque literarum caussas in loco tueamini, opinioni omnium, respondebitis. Si in extremis literis tuis ad D. legatum significes, quòd has meas receperis, gratum faceres, sed longè gratissimum, si antiquam beneuolentiam tuam ex optatissimis mihi semper literis tuis agnoscere possim. Vale, clariss. vir. Au∣gustae. 1551. 24. Ianuarij.

ORNATISSIMO VIRO D. G. Cecillo.

MAgna cum voluptate, vir ornatissime, cogno∣ui ex literis tuis ad D. Mor. quanta animi propensione eniteris, vt me tibi beneficio tuo in per∣petuum deuincias. Spes quam proponis, est mihi admodum certa, & res, quam expecto, erit valdè grata sed omninò tua voluntas est longè iucundis∣sima, quae ita expedita est ad benè de me merendū, vt omnem in me praecurrat, vel gratias agendi fa∣cultatem. Ita{que}, cum gratiae, quas tibi referrem, sunt penitùs nullae & quas tibi haberem, sunt eti∣am perexiguae, ego superatus re, & destitutus ora∣tione referam me ad eam, quae sola mihi reliqua est, compensandi rationem: Subsequar te voluntate, studio, & perpetua mea obseruantia: Cuius propo∣siti

mei duos luculentos obsides mitto ad te duos in∣signes Caesares, qui vt se tibi praesentes sisterent, ego veritus nec hunc aereum Deum, nec illum aureum Diabolum, vtrum{que} in literis inclusituas. Au∣reus Numus minùs erit tibi gratus. Nā quid pes∣simo principi, cum optimo viro? Sed quia materies est purissima, & opus praestantissmum, fortassè iu∣uabit te intueri illam Tyrannidem & immanita∣tem, quae etiam nunc apparet in ipso vultu, & in ipsis faucibus, quomodo in Suetonio etiā scitè descri∣bitur. Aereus Numus est valdè insignis, & ita in∣signis, vt ex hac mea facultatula nihil habeam, quod tibi, tanto viro, tanto meo patrono pretiosius offerre possim. Superiore mense fui apud Don Die∣go di Mendoza, virum literarum amantissimum, & omnis antiquitatis peritissimum. Ostendit mi∣hi magnam numorum vim, dedit aliquot, rogat ec∣quos haberem? Eduxi hunc aereū quem praesentem habui. Inspecto Numo, respexit ad me, intelligis inquit, quem Nummum habes? Aug. Caesaris, in∣quam ego, rectè ait ille: At ex omni temporum & vetustatis memoria, nullus numus insignior isto ad hominum manus peruenit. Legis inquit in Tito Liuio, de templo Iani bis clauso, vniuersa pace con∣stituta: Primum regnante Numa, post imperante Augusto, quo anno, Christus nasci voluit. S. P. Q R. imperitus prouidentiae dei referebat hanc vni∣uersam pacē ad prouidentiā Augusti, et facto S. C.

salutabat eū & DIVVM ET PAT. feriens hūc Numum cum templo Iani clauso, & hoc ver∣bo PROVIDENTIA. Interrogabat me vndè haberem, respondebā in oppidulo, secundum Rhe∣num sito: Credibile inquit: Namp aulò post Dru∣sus & Tiberius, illa loca circumcirca bello infesta∣bant. Obtuli ei numū dono, quoniam videbam il∣lum eo delectari, sed noluit accipere, addens, dig∣num esse, cum in Angliam redirem quem Reg∣maiestati offerrē. Sed nimius sum, in re tam leui, praesertim ad talem virum & memor tuae humani∣tatis, imprudens oblitus sum authoritatis & oc∣cupationum, quibus distineris. Recipies vnà cum hijs literis chartam Mirandulae cum maxima par∣te Longobardiae, & longissimo volumine Padi Fluuij. Credo te anteà habere, sed quid impedit duobus locis eandem affligere. Nisi explorata mi∣hi esset tua humanitas, & singularis in me bene∣uolentia, nec res tam leues, nec literas tam inanes, ad te mittere ausus fuissem. Uale, ornatissime vir, Brux. Julij. 7. Anno. 1553.

D. JOAN. CHECO RO∣gerus Aschamus.

JS mihi nuncius logè gratissimus fuit, ornatissime vir, quo te, in Regium senatum coaptari ad nos allatum fuit. Sed quia haec dignitas,

doctrinae, prudentiae, & integritati tuae, omnium hominum voluntate, consensu, & voce tantò anteà debebatur, non eam tibi vni, imo non tantùm tibi eam gratulor, quantùm hijs, quibus, meo iudicio, maior prudentiae laus in te eligendo, quam tibi foe∣licitat is pars in conscendēdo ad hunc dignitatis lo∣cum accessura est. Gratulor ita{que} vniuerso nomini Brittanico: primum verò & quidem praecipuè, opt. nostro principi, quòd cuius te pueritia vsa est excellentissimo praeceptore, eiusdem iam adolescens virilis, & grandaeua deinceps etas, in longissimos annos eundem te, prudentissimum & fidelissimum habiturasit consiliarium. Quorum alterum, tuae praestanti eruditioni: Alterum insigni probitati et spectaiae prudentiae▪ Vtrumque Regis & Regni no∣stri summae foelicitati: totum verò hoc quicquid est, immortalis dei benignitati, qua te, principem, & vniuersam Angliam, vno hoc beneficio beare voluit, libentèr attribuimus. Plurimum enim gratulor nostrae rei et publicae et literariae, & Chri∣stianae, quarum trium rerum salus tam tibi semper chara extitit, vt singularis nunc singulorum homi∣num tranquillitas, exoptatum studiorum otium, & purioris Religionis quies, in tua iam plurimum vnius authoritate, in excellenti doctrina, in arden∣ti erga deū studio, sint deinceps cōquietura. Gratu∣lor multum quidem Cantabrigiae, quae te genuit, sed vnicè Collegio D. Jo. quod te docuit. Quia altera

te habuit optatissimum alumnum, alterum floren∣tissimum discipulum, vtrum{que} nunc te videt vtri∣us{que} optimum potentem{que} patronum. Seorsim verò, vltimo in loco gratularer ipse mihi, nisi hominis sui nimiùm amantis hoc esse videretur, gratulor ta∣men & impensè gratulor, sed ea ratione, vt aliàs malim opera aliqua mea & obseruantia, cor ipsum ostendere: quàm nunc verbis indicare studium & beneuolentiam. Hanc meam laetitiam, adauget, hominum in his regionibus, & nostrorum exte∣rorum laetans certans{que} de hac tua dignitate con∣gratulatio: Seperatim verò sermones Thomae Hob∣baei, quos mecum creberrimos vsurpat de tua pro∣bitate, & sua in te singulari obseruantia. Hic iu∣uenis praeclarè ostendit, ex cuius artificis prodierit officina. Frater eius D. Philippus, vir prudentissi∣mus, vtitur eo, & vtitur solo ad omnes res pertra∣ctandas in hac Caesarea Aula. In qua perfunctione tam opottunè, diligentèr, consideratè, & tacitè se gerit, vt illorum seminum, quae tu in eo puero Can∣tabrigiae iecisti, non nascens iam aliqua spes se pro∣ferat, sed florens ea{que} insignis maturitas, in eo nunc adolescente facto sic emineat, vt rectè quidem meo iudicio, ipse faceres, si effeceris, vt is intelligat, te non solùm illum in hoc cursu libentèr cum voluptate spectare, sed ipsum tam praeclarè currentem cum aliquo etiam applausu incitare. Quia nullus stimulus ad virtutem aptior adhibetur, quàm lau∣dati

viri, laeta collaudatio. Hunc ergo totum tuum, tibi adiungito, & saltem aliqua salutatione, in ali∣orum literis, ad maiorē spem excitato. In sinu meo, nonnunquam conqueritur, se plurimas literas ad te scripsisse, se tamen scire non posse, an ad tuas perue∣nerint manus. Nos verò vetulos, obscuros, effoetos, & iacentes 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 contēnere potes: Istos autem insigniores adolescentes, natos ad lucē, cres∣centes ad laudem, & surgentes ad praeclaram for∣tunam, praeterire nō debes. Quanquā nec me qui∣dem praeteris, cuius mentionē in literis tuis ad D. Morisinū tam memoritèr, et amantèr, facis. Mi∣nùs saepè iam ad te do literas, quia vereor scribere praesertim ad tantum virū, & in re, aut nulla, aut leui. Proptere à metuo, nè istae literae, aut nimiae, aut intēpestiuae sint, cū tibi nec molestus esse, nec ineptus videri vllo modo velim: Superiore tamen mense scripsi ad te per famulum. Dom. Chamberl. Laetor si illae tibi traditae fuerunt, propter duos vetustos numos, alterum C. Caesaris, alterum P. Clodij, quos in eas includebam literas. Literae quas proximé ad me dedisti, traditae mihi fuerunt superiori anno Argentinae, gratissimae quidem illae, sed non adeò, quemadmodum coeterae esse solent, iucundae: iudica∣bam enim ipsas valdè amantes, sed opinabar tum quidē eas non nihil esse pungentes: quarum aculei mihi aliquandiu inhaeserunt. Quod ipsum credo mihi accidit, quia nihil abs te profectum lego, cuius

non singula pondero verba, singulas{que} appendo sen∣tentias, vt ipsum animi tui intimum eruam sen∣sum. Et quò pluris te facio, eò magis semper sū solli∣citus quid de me, in vlla re existimes. Sed scrupu∣lum quem inanis iniecit metus, certum excussit iu∣dicium, nec volui committere, vt opinioni meae le∣uitèr susceptae, quàm beneuolentiae tuae mihi perspe∣ctatissimae plus vllo modo tribuerem. Et hunc me∣tum, mihi concedes valdè amanti, & hanc liber∣tatem tuae assignabis humanitati, quae facit, vt libe∣rè proloquar, etiam ea, quae inanitèr cogito. Si scire cupis, quidnam hîc rerū ago, intelligas me nūc de∣scribere certas illas caussas, quamobrem, Parmen∣sis Salernitanus, Brandonburgensis, & Saxo. Cae∣sarem deseruerunt. Deindè continentem singulo∣rum dierum memoriam colligo, quid in Aula Cae∣saris contigit, ab Oenopontica fuga, vs{que} ad Me∣tensis obsidionis derelictionem: quibus temporibus▪ magnae amicitiarum, dissidiorum, praedationum, bellorum confusiones, mutabiles fortunae varieta∣tes, & grauissimae rerum conuersiones extiterunt: quas miseras omnes, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, dolus, perfidia, li∣bido, auaritia, ambitio, tyrannis, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ex∣acta libertate, violato iure, foedata religione, con∣tempto ipso Deo, permiscuerunt. In hijs rebus, veri∣tatem sequor, ornatū non quaero: scribo enim angli∣cè, et mihi soli, ac meis socijs problematarijs, et pro∣ptereà nō luci, sed nocti, vt harū rerū dulci sermone

& recordatione proximas has hyemales noctes nos inter nos fallamus. Fuit tempus, ornatissime Che∣ce, cum talem materiam etiam latinè mediocritèr perpolire potuissem, sed succus ille purioris dictionis, quē ego hausi ex hijs fontibus, quos tu profluentèr quidē mihi, sed foelicissimè alijs mult is aperuisti, totus nunc exaruit: & stylus, quem excellentis ingenij doctrinae{que} tuae cos mihi etiam nonnihil ex∣acuerat, nunc omnis est retusus, ad duram hanc meam, et desperatam etiam ex melioribus studijs, meliorem fortunam. At fortunam non deplorare meam, sed tibi gratulari tuam institui. Domi hoc coràm, praesente sermone opportuniùs faciam. No∣strum reditum in dies singulos appropinquare spe∣ramus, quem vt acceleres etiam atque etiam rogo: id quod facio commotus rerum, non domesticarum stulto desiderio, nec exterarum inconstante fasti∣dio, cum magnam capio & voluptatem ex consue∣tudine prudentissimi viri, & vtilitatem ab expe∣rientia grauissimarum rerum, praeter vsuram rectae conscientiae in perfungendo illo munere, fidelitèr & constantèr, quod tu mihi imposuisti. Ioan. Sturmi∣us nuper scripsit ad me, petijt{que} vt ex meis literis ipse intelligeres, illum tui esse & studiosum & per∣cupidum. Sed quò plus ille me amat, & melùs de me existimat, eò timidiùs sumo, & parciùs facio quod ipse rogat: Jta{que} reijcio te ad iudiciū duorum optimorū virorū Christophori Montij & Joannis

Halesij, qui laudem doctrinae maximā, sed huma∣nitatis, prudentiae, vsus, consilij, iudicij, & religionis longè maiorē Sturmio tribuunt. Compendium for∣tunae suae, credo, non quaerit, sed suauitatem beneuo∣lentiae tuae maximoperè appetit, cum is sit, qui prae∣clarè possit in summis versari numis. Attamen ve∣hementèr ipse dolerē, si laudem praestantis illius ope∣ris, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vtrius{que} linguae aut Gallus, aut Polonus optimo nostro principi eriperet. Aureū nu∣mū Antonini Pij hijs literis inclusum ad te mitto. Foelix illud seculum propter auri puritatem, et arti∣ficij praestantiā, sed longè foelicius propter optimum principē. Hijs priscis monumentis delector, nō solū quia fidem vetustissimae memoriae faciunt, sed quia ad ipsius aeternitatis naturā proximè accedūt. Soli enim numi isti praesertim aurei nulla temporis lon∣ginquitate vitiari possunt, cum coeterae res vniuer∣sae, tempore consumūtur. Vale, ornatissime vir, et me vt soles, ama: quia nullū beneficiū maius aut gra∣tius mihi, ipsa tua beneuolentia, vnquam iudicabo. Bruxell. 7. Julij. 1553.

R. ASCHAMVS SVO HVBERTO.

S. P. Multos magno dolore, & me non mediocri affecit, subita illa Metensis obsidionis derelictio, doctissime Huberte: quae impedimento fuit, quomi∣nus Heidelbergā accesserim, vbi singularem volup∣tatem ex suaui consuetudine▪ & erudito sermone▪

tuo videlicet, Micylli et Cesneri percepissē. De re∣cta nam{que} graecè pronunciādiratione, quomodo in∣ter nos constitutum fuit, cōmodè & fusè disputas∣semus. Magnum fructum scio ex vestra eruditio∣ne, & palmā ipsam, credo, ex meliori caussa domū reportassem. De Huberto meo, hoc est, de summa bonitate tua & multiplici doctrina, & de illa insti∣tuta nostra disputatione, saepè multū{que} cogito, et ita cogito, vt id literis, aliqua ex parte, nunc tentem inchoare, quod opportuno sermone, corā, plenè prae∣stare potuissē. Ex hac tamen vna re, et mutua scri∣bendi ratione duplicem capiemus cōmoditatem: Nam initā nostram amicitiam, literarum crebri∣tate stabiliemus, & institutā nostrā disputationē, magna cum voluptate persequemur: persequemur autē eo modo, vt modū literarū nunquam exceda∣mus: proptereà, singulis literis nostris, singulā quā∣que graecā literam expediamus: et sic nostrae literae, nunquā nimis lōgae et materies scribendi sēper val∣dè copiosa nobis proposita erit. Auspicemur igitur, fauentibus musis, et agnoscite caussā, nam vos tres▪ quos habeo aduersarios, libentèr in hac caussa, pa∣tior esse iudices. Prodeat ergo vtra{que} pronunciatio, vestra & nostra pugnent inter se: quibus telis? ra∣tionibus: facilè accipio: doctrina: id à vobis doctis∣simis expecto, Testibus, & ego quo{que} laudo. Ratio∣nes scio nullas babetis, nisi quas subornauit multi∣plex vestra doctrina. Sed testes quos? excutiendi e∣nim

sunt. Testē habetis primum, vsum, quia om∣nes pronunciāt vt vos, exceptis nobis Anglis. De∣indè producitis ipsam Graeciā, quae hodiè retinet ve∣strā pronunciationē, cuius authoritas, longè antepo∣nenda est istis diuisis toto orbe Britannis. Si vsum intelligitis priscae illius aetatis cōsuetudinē, cū vixit & scripsit Aristoteles, qui adhuc in libris doctorū hominum cōseruatur et viget, vsum et ego recipio. Sin vsū vultis hunc vulgarem, imperitū, & quoti∣dianū, à prisco illo doctissimo vsu longè alienissimū, tot mutationibus corruptū, tot erroribus implicatū, & tēporis lōginquitate exesū, ego verò nō admitto. vsus nisi doctrina & ratione nitatur, praeceps in er∣rores semper ruit. Et hinc fit, quod nulla vnquā fu∣erit, vel resp. tam rectè gubernata, vel lex tā sanctè posita, quin vnius consuetudinis vitio, sit tādem e∣uersa at{que} labefactata. Taceo quos errores, solus vsus in ipsa verissima Christireligione, producit, fouet, et tanquā sus porcellū suum, in foetido sinu amplecti∣tur & mordicùs etiānum defendit. Vis corrigere, vis emendare aliquid, quod vitiatū sit? solus vsus repugnat & sese opponit, clamitans, consuetudo consuetudo, à qua vulgus & imperiti homines ae∣gerrimè diuelli possunt. Vos ergo duces scientiae videritis, an tātū vsui, omnis erroris authori, et pro pugnatori, in hac caussa tribuēdū sit, praesertim cū nulla res extet, quae quotidianis mutationib{us} magis

obnoxia sit, quàm verborum sonus & pronuncia∣tio. Praetereà cum Graeca lingua diù iam reces∣serit ex vsu vulgari & sermone hominum, & sese omninò abdiderit in doctorum libros, taceat er∣gò & facessat vsus vester ex hoc iudicio, & prode∣ant libri, quos nec Iouis ira, nec ignis, nec aetas om∣nis potuit corrumpere. Libri inquam antiquioris illius fidei, quanquam nullius libri vocem & testi∣monium reijcio, quem vos tres, dignum et idoneum testem iudicabitis. Ast, libri, dicitis, nō loquuntur, uon possunt exprimere sonum literarum. Scio, tace∣bunt omnes libri & literae, & erubescent, de vestra corrupta & vitiata pronunciatione loqui, at de no∣stra copiosa & luculenta dicent testimonia. Sin vl∣li libri de vestra quicquam loquuntur, producite, nullum reijcio, & ego vicissim libros doctissimos summae authoritatis pro mea in medium adferam, & id iam statim cum ad disceptationem accessero. Alter testis vester, est ipsa Graecia, rectè. Graecia, scilicet quae iam nescit loqui, nouit rectè pronun∣ciare. Graecia, quae iam diù amisit suum imperium, gloriam, ingenium, doctrinam, imò nomen suum et linguam, retinet tamen, si dijs placet, ipsam veram pronunciationem. Graecia, tot vrbibus euersis, & ipsa suis pulsa sedibus, & tot barbarorum cedens inuasionibus, pronunciationem tamē puram, inuio∣latam, & nulla mutatione iactatam hactenus con∣seruauit. Alij profectò testes melioris fati, et fortunae,

quàm isti miseri Graeci, vobis quaerendi sunt: Nam non solùm cum vobis tribus, sed cum Graecis ipsis, qui nunc viuunt, libenter pugno, cum graeca lingua, nunc dierum, non magis sit propria graecorum ho∣minum, quàm lingua Latina Jtatorum: nisi hoc fortassè dicturi sunt, se aliter quidem, sed meliùs pronunciare, quàm veteres illi doctissimi graeci con∣sueuerunt, & tunc pugnabo cum hijs qui ad inuete∣ratum aliorum errorem singularem etiam suam adijcient impudentiā. Quisquis ergò in hac caussa contendere vult, praesidio scientiae, non errore con∣suetudinis, sese muniat doctorum monumentis, vbi tota iam habitat graeca lingua, non Graeciae olim nunc Barbariae regionibus, vndè omnis exulat do∣ctrina, & ipsa etiam lingua, hanc disputationem contineat. Et haec de vniuerso genere pronuncia∣tionis, nunc breuissimè de vna litera, vt rationem literarum, non libelli magnitudinem nobis propo∣suisse videamur. De α non contendimus, nisi cum coaluerit in diphthōgum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sed eum locum reijcie∣mus ad nostram de vocalibus disputationem▪ β ergò prodeat. Hic longè discrepamus. Sed audiamus quomodo vos, & quomodo nos efferimus, & penes vos tres iudicium esto, vtri rectiùs pronunciant. Hoc verbum χυβερνω, vos sic effertis chiuerno, in qua vna dictione, tres errores admittitis, in χ, in υ, in β. Latini hoc verbum suum fecerunt, nec solùm vim in significatione, sed etiam veritatem in pro∣nunciatione

retinent, solùm mutantes primam lite∣ram tenuem χ in suam mediam γ, id quod Graeci veteres saepissimè fecerūt. Ita{que} nos efferimus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 cum latina lingua cuberno. Sed de χ & υ suo loco: Nunc testes idoneos proferamus, an cum vo∣bis dicendum, sit verno, an cum nobis berno. Pro∣ducite testes vestros. Conticescunt omnes, excepto mendaci vsu, quem comites sui, error et ignorantia, obtorto collo, & impudenti facie in hunc locum pro∣uehunt. Audite nostros testes, quos vos scio non re∣ijcietis. Primus est, doctiss. Eustathius, qui sic ex∣plicat illū Hom. locum, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. &c. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 inquit est ipsissima vox ouilis. Iam, vtrum vlla ouis effert vi, vt vos, an bee vt nos, iudicetis. An∣glae scio omnes oues & Germanae & Jtalae pro nobis faciunt, sed fortassè Graecae oues olim non balabant sed vilabāt. &c. Ast, qualis haec, dicetis, disciplina est, quae petitur ab ouibus. Certè rubore non perfun∣dimur discere ab ouibus, cū in simili caussa, ille, cui similem nemo potest nominare, nō erubuerit à cane literā 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 perdiscere. Et discere ab ouibus, est discere ab ipsa natura, quae constans semper et sui simillima existit, nec varietatibus & mutationibus obnoxia est, vt vsus vester, & fluctuans consuetudo. Sed alterum testem proferamus. Ecce Mar. Cicero, qui graecè loquendo, ipsis graecis gloriā, vt ille ait, eripuit, in epistola illa, satis vobis nota, de obscoenis verbis, dicit, cum audit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 putidum graecum verbum,

sonat idem quod bini latinum. Sin bi sonuisset Ci∣ceroni vi quemadmodū nunc sonat vobis, mentio∣nem vini non bini procul dubio fecisset. Jtaque aut tunc Cicero ••▪ non rectè, ant vos nunc malè pronun∣ciatis. Tertium testem expectatis? nō leuem, sed in omni caussa grauissimū authorem, D. Aurelium Augustinū producimus, qui planiùs, si quid planiùs dici potest, quàm aut Eustathius, aut Cice. hanc rē decidit. In libris de doctrina Christiana (caput nō occurrit, quia liber non est ad manum) dicit, cum audit nominari herba beta, videtur illi nominari secunda litera graeca, quomodo nos nunc efferimus. Sin verò pronunciasset August. quemadmodū vos, vita. i. anima, non beta herba auribus eius circum∣sonuisset. Quartum vultis testem? nisi Epistolae modum mihi proposuissem, & quintum, & de∣cimum etiam produxissem. Verùm sequemur illum qui in grauiori caussa dicit, in ore duorum aut trium. &c. Et cui Eustathius, Cicero, & Augustinus non satisfaciunt, illi ego satis∣facere non laborabo. Jtaque aut me falsa retu∣lisse, aut istos tres non rectè scripsisse, aut nos ve∣ram & germanam, & proptereà Germanis ho∣minibus aptissimam pronunciationem asseruisse ingenuè fateamini. De pronunciatione reliquarum literarū, reliquis literis nostris deinceps ordine, deo volente, persequemur. Saluta doctissimos viros,

Micyllum, & Cesnerum, quorum literas & tuas de procunciatione auidè expecto. Saluta etiam lite∣ris tuis clarissimam illam foeminam Olympiam, quae sola, pro sua singulari eruditione & summo iu∣dicio, si patrocinium nostrae pronūciationis suscepe∣rit, de vobis reliquis minùs laborabo. Uale opti∣me & doctissime Huberte, & me quod facis, ama. Brux. 6. Martij. 1553.

F. ALANO.

TRes sunt res, F. Alane, quae, in rebus humanis, plurimū possunt, fere{que} dominantur: forma, pe∣cunia, & honor. Formae, praecipuus voluptatis sen∣sus: pecuniae, maximus commoditatis vsus, honori, summus dignitatis locus meritò tribuitur. Hijs enim tribus rebus, tres olim deos, vel imperita ve∣tustas propter vsum, vel olim docta poësis, propter prudentiam ingeniosè affinxit. Nam voluptati, ip∣sam Venerem, diuitijs, Plutum, dignitati summū louem praeesse voluerunt. Posteà, eisdem rebus ipsae philosophorum scholae, vltimū bonū, & omniū sem∣per sapientū sententiae, maximam vim assignârunt. Ita{que} cum ego probè cognosco te, F. Alane, egregiū esse formarum spectatorem: cum te cupio esse ditis∣simum: cum te iudico ad dignitatem esse natum, volui tibi hunc librum offerre: in quo vno, tu, quē vnicè amo, his vniuersis tribus rebus foelicissimè po∣tieris.

Formas enim hic, non has fastidiosas et quo∣tidianas, sed lectas & lautas illas, & Caesarea ma∣iestate dignas, & liberè sine impedimento, & tutè, sine periculo, et suspitione contemplaberis. Hic vir∣ginum & matronarum vultus Venere ipsa venu∣stiores, non matres minaces, non mariti truces, non infensi Riuales, non parietes, non serae ab oculis tuis excludent. Diuitias hic porrò, non ipsius Craesi mi∣serè collectas gazas, sed illius vniuersi et vrbis et orbis imperij cumulatissimè congestos thesauros accipies: adeò, vt quicquid vel bonorum frugalitas collegerat in pace, vel potentum vis corraserat in bello, vel Tyrannorum libido extorserat in omni tempore hic tibi quietè, tutò, & certo iure possidere liceat. Honor verò et dignitas, quomodo maior tibi proponi potest, siuè ad imitationem, siuè ad admira∣tionem, quam Casarum & Augustorum. At{que} vt planè videas, mi Alane, me in hijs tribus rebus co∣gitare tibi non sucum sed fidem facere, non inania verba, sed vera ornamenta dare, ecce tibi hae formae huiusmodi sunt, vt nullis vnquā inescare illecebris, sed veris semper delectare voluptatibus scleant: non natura fallaces, non tēpore mutabiles, non soli, nō fe∣briculae obnoxiae existunt, sed ingenuae, constantes, integrae, & sanae semper manent. Hae verò diuitiae, nec me, qui illas do, ex haurient, nec te, qui eas reci∣pis, corrumpent. Quas, vt ego cedo sine dispendio, sic tu nunc & possidebis sine labore, & seruabis sine

metu, sed veteris sine inuidia. Ad honorem verò et dignitatē, quae proposita tibi est in hoc libro, otiosus abs{que} turba, & tutus sine periculo aditurus es: vt eam perbeatam dignitatē, quam Cicero in initio de oratore summoperè laudat, sed nunquā consequutus est, is tibi liber offerre videatur. Ad has tres supe∣riores cōmoditates summas, accedunt duae aliae, Do∣ctrina, & Amicitia: Altera huius libri: altera in∣ter nos haec arctissima nostra: & quae doctrinae pars maior quā à maximis imperatoribus gestarum re∣rum erudita historia, quae, cum ad ciuilem discipli∣nam tota referatur, tibi qui te totum ciuili vitae tra∣didisti, non iucunda solùm ad legendum, sed optata etiam ad vsum futura est. De amicitia nostra par∣cè, & paucis dicam, ne dum te libenter & meritò laudem, meipsum obiter & imprudenter, repre∣hendendum exhibeam. Nam quorum voluntates, studia, & in aliqua etiam re, ipsa consentiunt vota, nihil ferè nec laude, nec vitio dignum, inter eos se∣paratum esse potest. Beneuolentia verò mihi, om∣nium in hac aula, grata: certorum hominum etiā iucunda: sed tua sanè imprimis optata mihi con∣tingit. Cuius humanitatem tantam esse erga me, saepè expertus sum, vt nemo sit de quo▪ vel mihi, vel meis, plus polliceri queam. Et cum multa vin∣cula studij & amoris, nos inter nos coniungunt, nullum puto, aut reipsa firmius, aut vtrique no∣strum optatius esse eo fauore & gratia, qua opt.

& humanissimus Praesul vtrunque nostrum, sibi tot meritis arctissimè deuinxit & obligauit. Itaque si forma s••••e malis illecebris, si diuitiae sine curis, si dignitas sine periculis, si doctrina cum maximo vsu, si amicitia cum pari studio, tibi probanda fuerit, hoc meum, spero, consilium tibi offerendi hunc librum, minimè reprehendes. Deus optimus maximus & te diutissimè incolumem seruet, & v∣trum{que} nostrum, vtriusque voti quamprimùu•• compotem faciat. Vale.

D. Francisco Duareno.

SAlue plurimùm doctissime, humanissime, ama∣bilisime, Francisce Duarene. Hanc te ignoti hominis nouam affandi rationē, ratio et meriti tui, & officij mei, meritò postulare videtur. Doctrina enim tua quàm sit eximia, frequenter ex libris tuis aeditis cognoui: humanitatem verò erga omnes, atque singularem in meseorsim amorem, ex sermo∣ne ornatissimi viri Thomae Martini, tui studio∣sissimi, & mei etiam amantis, saepe quidem, magnaque semper mea cum voluptate intel∣lexi. Te igitur de hac tua singulari doctri∣na, humanitate, & beneuolentia, mi optatis∣sime Francisce Duarene, & imperitus ego si non suspicerem, & inhumanus si non colerem, & per∣ingratus si non redamarē, iure videri debeam. Sed

doctrinae tuae deinceps, vt statuo, memoriam, iure videre debeam, & tecum saepè crebris mittendis literis, & mecum quotidiè tuis per∣legendis libris, iucundam atque fructuosam vsur∣pabo. Humanitatem verò tuam, mutuo ego liben∣tèr subsequar studio at{que} grata voluntate: semper laborabo, vt cum tui instituti consuetudinem tan∣toperè laudem, tui etiam exempli imitationem à me alienam esse non putem. In amore autē, quan∣tus tu cun{que} fueris, tibi nō concedam, vt tu me plus diligas, quàm ego te amem. Nam quamuis ipse ti∣bi partes in amando sumpseris priores, ego tamen mihi vindicabo iustiores, cum tis opinione, ego iu∣dicio ad hunc amorem accessi. Tu enim vnius epi∣stolae satis incultae lectione, vnius{que} hominis, amici admodum quidem, amantis nimiùm fortassè sermone, te ad hominem ignotum at{que} obscurum diligendum tradidisti. Ego non ex literis priuatim scriptis, sed ex libris publicè aeditis, ne{que} ex vnius a∣mici erga te studio, sed ex vniuersae doctorū homi∣num nationis de te iudicio, ad te amandum me ip∣se dedi, adeò vt amor meus certus, tuus caecus esse videatur. Caecum tamen tuum amorem & nunc esse libentèr fero, & imposterum sic permanere ad∣modum cupio, ne si oculos recipiat, me deserat, aliò∣qùe auolare velit. Verum, vt ingenuè fateor, et Io∣annis Sturmij facto, & Thomae Martini sermon•• plurimum atque libenter debeo, quorum opera ef∣fectum

est, vt tu de me non vulgaritèr existimes. Nullius enim rei quaestū maioris facio, quàm do∣ctorum hominum amicitiae: praesertim cum ea aut virtutis opinione, aut literarum ergô tota suscipi, non praesenti adulationis aucupio, non sordida lucri spe, vllo modo institui videatur. Amaui diu, vidi nunquam Iaen. Sturmium. Sed cum eum Plato∣nis, Aristotelis, & Ciceronis doctrina ita excultū esse perspicerem, vt pauci admodum in hijs nostris, ne temporibus quidem longè antè superioribus, mea certè opinione, cum eo conferri possint, illius a∣more non calere solùm, sed exardescere caepi. Eadē ratio, easdem faces mihi admouet, quibus incen∣dor, vt te persimili modo amem: quem meum erga te animum, mi optatissime Fran. Duarene, si tibi, gratum esse, ex literis tuis intelligam, certè vel cum nostro Th. Martino contendā, vt in omni mutuae beneuolentiae ratione at{que} officiorum genere, licèt me cōmodandi facultate vincat. gratificandi ta∣men voluntate, nunquam superaturus sit. Et tamē cū gratiore homine, aut tibi, vt saepè ex eius sermo∣ne intelligo, aut mihi, vt indies ex eius humanita∣te sentio, aut cuiuis, vt quotidiè ex consentiente ho∣minum de illo voce excipio, contendere in vllo hu∣manitatis certamine non queo. Et quantū aman∣dus est de hac humanitate, tantùm certè congrae∣tulandum est ei, quòd ad illius tam gratam natu∣ram, tam digna accesserit fortuna, cum ei, ad be∣nignè

faciendum omnibus, non voluntas solum pa∣rata at{que} proposita, sed facultas etiam & opportuna et ampla tribuatur. Ast ego, non rectè quidem, qui fortunae & cōmuni foelicitati tribuo, quae virtutis praemia, et prudentiae munera et sunt & existimari debent. Et quia haec clarissimi viri recordatiomē∣tem scio vtrius{que} nostrum, & meam in scribendo, et tuam in legendo, magna suauitate perfundit, nō se∣des solùm ad quas peruenit, sed gradus ipsos per quos ascendit breuttèr designabo. Cum summa rerū, iu∣re haereditario, illustrissimae principi nostrae Mariae veniret, (vt in exordio, cuius{que} principis apud nos de more fit) lustratio ratio{que} habita est externorum hominum, quorum tantus huc confluxerat nume∣rus, vt hijs passim vrbs Lond. redundaret. Tho. Martino impositum fuit hoc munus decernēdi, qui∣nam ciuitate et patria nostra donandi, et qui ad su∣os amandandi essent. Hoc tempore sui, saepè vnà cū Mart. cum ille frequenter at{que} suauitèr arridens, ad me, Aschame inquit, multi Galli hodiè, multum debēt Duareno nostro. Nihil enim prius mihi exi∣stit in hoc munere obeūdo, quā beneuolētiam, quam Duareno absenti debeo, hominibus Gal. repraesēta∣re, vt vel hoc modo sumi amici iucūdissimam me∣moriam suauiter vsurparē. Jn hoc munere, tam mo deratè cum summa fide, et tam circumspectè cum maxima diligentia se gessit, vt haec parua initia, ma iora statim cōsequuta sint. Nā paulo post propter

iuris insignem et suam singularem prudētiam, coap∣tatus est, in numerum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, qui vnà cum summo Angliae Cancellario, max. hominum cōtro∣uersias cognoscunt & decidunt. Vbi illius, & do∣ctrinae praestantia, et rerum vsus, et ingenij modera∣tio, primo tempore, tam perspecta probata{que} fuit pru∣dentiss. praesuli D. Step. Win. summo Angliae Can∣cellario, vt nō solùm in cōmuni illo iudicio, sed in suo etiam priuato domicilio, ad res max. et maturè ex∣plicādas, et foelicitèr expediendas, eius solius ferè o∣pera vti cōsueuerit propter hoc munus, ab eo tam fi∣delitèr gestum, & prudentèr moderate{que} perfunctū, tanta iā de eo excitata est, cū Op. principis nostrae existimatio, tū prudentiss. cōsilij iudiciū tū vniuer∣sipopuli expectatio, vt ex hijs gradib{us} in quibus sua virtus et doctrina, aliorū{que} iudiciū at{que} prudētia eū collocauit, creberrimus iā sermo sit illū breui, ad ali∣am deinceps at{que} aliā dignitatis sedē, cū max. omn. voluntate at{que} cōgratulatione aspiraturū. Imò ego, in hac praesenti iam sūspe, vt antequam istae ad te perueniant literae, ad maiora reip. munera peruen∣turus sit. Martinus noster, adeò vt noua amici dig∣nitas, nouā mihi ad te scribendi opportunitatē et cō modè & breui oblatura sit. Sed ecce, dulcis haec a∣miei memoria, ita me mei immemorem facit, vt nec tui rationē habere, nec epistolae modū tenere, tibi vi deri possim. Et te quidē ita de hoc meo facto existi∣mare credā, nisi lōgitudo tuarū literarū hāc nimis inuerecūdā meā scribendi prolixitatē excusauerit.

D. GVIL. PETREES REGIAE MA∣iestatis Secretario Primario De. Osorio.

PRaeclara res est, vel nobilibus nasci parentibus, vel vetustis inseri familijs, clarissime vir: Qui verò, vnà cum istis bonis, rerum abundantiam, & praestantem animi indolem, secum attulerit, vt non naturae solùm exornetur muneribus, sed fortunae e∣tiam cōmuniatur praesidijs, habet hic quidem ad excelsum dignitatis locum, insignem sibi patefa∣ctum aditum. Sed, cum hae commoditates omnes, ad maiorum plerum{que} referantur, vel laudem, si e∣rant probi, vel laborem, si erant diuites, faciunt illi certè multò prudentiùs, qui non istis alienis solùm nituntur gradibus, sed doctrina crescere ad laudē, & virtute surgere ad gloriam, ac suis pedibus, non suorum vestigijs, ad dignitatis fastigium peruenire elaborant. Hanc verò rectissimam verae nobilitatis viam, cum tu, clarissime vir, ducibus quidem vir∣tute ac doctrina, comitibus etiam natura ac fortu∣na, & prudentèr ingressus, & foelicitèr secutus sis, hunc librum tibi, de nobilitate ciuili & Christiana offerendum esse duxi. Authorem huius operis, ti∣bi, propter materiem, valdè gratum, et propter tra∣ctationem periucundum fore existimaui: Ea enim scribit, quae tu facis, & eo modo scribit, quo tu ex∣cellis: vt idem vtrius{que} vestrum consilium, illius, in

scribēdo hoc opere, tuum, in instituenda vita fuisse videatur. Nam hic liber, non cogitationes solùm, et mentis tuae consilia, sed actiones etiam, et vitae insti∣tuta, adeòqùe teipsum tibi, tanquam aliquod illu∣stre speculum, ostendet & demonstrabit. Videbis e∣tiam quàm commodum semper omni populo fuerit, vt vel principis sese subijciant imperio, vel vt pru∣dentū tradant se gubernationi atque consilio: quā contra non formidinē solùm & periculum, sed va∣stitatē etiam & exitium, vulgifurores, & Catili∣narum libidines, omnibus & regnis & rebuspubli∣cis minitantur, prudentèr, fusè, partitè, & disertè narrat. Plebis enim amentiam, et eorum mores at∣que consuetudinem, qui magis noti sunt propter sce∣lera, quàm nobiles propter virtutem, quiqùe patriae suae, faciem saepè libertatis ostentant, sed faces sem∣per furorum, ac licentiam scelerum intentant, stylo suo acritèr pungit, & exagitat. Praetereà, rerūpub∣licarum, & crebras cōfusiones propter iniustitiam, & subitas conuersiones propter impietatē, et laetas ac longas foelicitates propter humani diuiniqùe iu∣ris conseruationem, infinitasqùe alias permemora∣biles res, in quibus prudentiae tuae cōsilia, cogitatio∣nes, et curae quotidianae excubant, et exercentur, in hoc opere persequitur, vt hic liber tibi non iucun∣dus solùm ad legendū, sed optatus etiam ad vsum, spero, futurus sit. Jn tractanda verò, hac tam prae∣clara materia, eam eloquentiae facultatem & vim

adhibet, qua, nemo mea certè opinione, post illa Au∣gusti Caesaeris tempora, aut puriore, aut praestantiore; vsus est. Est enim in verbis deligendis, tam peritus; in sententijs cōcinnandis tam politus: ita proprietate castus, ita perspicuitate illustris: ita aptus & vere∣cundus in translatis: ita frequens & foelix in cōtra∣rijs: suauis vbiqùe, sine fastidio: grauis semper sine molestia: sic fluens, vt nunquam redundet, sic sonans vt nunquam perstrepat, sic plenus, vt nunquam tur∣gescat: sic omnibus perfectus numeris, vt nec addi ei aliquid, nec demi quicquam, mea opinione possit. Imò tam praestans artifex est, vt nec Italia in Sado∣leto, nec Gallia in Longolio, nec Germania in Ioan∣ne Sturmio plus, quàm nunc Hispania in Osorio gloriari possit. Quod eloquentiae flumen, eò salubrius existit, quia illud totum non ad inanes & aniles re∣rum leuitates, ac vagantes hominum opiniones re∣dundat et excurrit, sed vniuersum, ad veram Chri∣sti gloriam praedicandam & certissimam animi immortalitatem propugnandam emanat & placi∣dè fluit. Et haec authoris eloquentiae consilijqùe ve∣ra laus, quanquam per singulos libros, aequabiliter fusa sit, in extremo tamen, quem contra Nichola∣um Machiauelum Florentinum, seorsim scripsit po∣tissimùm enitet et elucet. Machiauelus enim magno semper ingenio, sed non sano saepè consilio, Christi optimi maximi religionem, & improbè eleuare, & impiē etiam irridere, multis bonis viris visus est.

Hic igitur Osorius tibi, propter libri istius materi∣em gratus, propter eloquentiam iucundus, propter institutum etiam valdè pius videbitur: Qui sese, ip∣sa re grauem philosophum, tractatione disertum o∣ratorem, religionis studio, verum Christianum esse omninò declarat: Et hoc porrò nomine optatus tibi ac percharus esse debet, quia non tam monumenta ingenij sui, quàm ornamenta virtutis tuae, nec tam laudem illius eloquentiae, quàm commendationem tuae prudentiae continere & declarare videatur. Et haec de te, & Osorio: De me verò nihil aliud, nisi quòd dum mea vniuersa spes, tua vnius bonitate mihi se & humanitèr offerente & suauiter polli∣cente nitatur, iussi hunc librum, vt sese in conspe∣ctum tuum nunquam intruderet, sed aliquando of∣ferret, vt esset apud te non flagitator importunus, sed pro me meis qùe rebus postulator pudens atque vere∣cundus. Si verò nunc, prudentissime vir, vel propter Dom. Wintoniensis, Dom. Pagetti, & D. Cecilli de me iudicium, vel propter aliquod mediocris meae fa∣cultatis specimen, quod ex literis meis, vel priuatim ad te, & publicè pro regia maiestate scriptis, iam potes capere, it a de me existimas vt non omninò ineptus videri possim, qui hoc munus literas scri∣bendi subeam, me ad tuam voluntatem, nutum, v∣sum, & omnem etiam opportunitatem libenter reser∣uabo. Sin verò alitèr sentias in locum nonnulli benefi∣cij deputarem, si illud mihi signisicare velis ne nimis

diù hic, et spem alam, et tempus teram, & ipse mi∣hi alieno aere grauior, meisqùe diurno sumptu mo∣lestior indies fiam▪ Nam viginti libris, non Au∣licam sed Londinensem vitam, quomodo integrum amicum, sustinere queam, cum hij proximi quin∣que superiores menses, mihi parcè restrictèqùe vi∣uenti, quadraginta libras exhauserint. Itaqùe, quemadmodum omninò statui, perpetuam tuae in me beneuolentiae memoriam, perpetuo meo studio, officio et obseruantia colere atque conseruare, sic nonnihil etiam vereor, ne vsum beneficentiae tuae, hic diù expectare non queam. Sed haec cura minùs me solicitat & perturbat, cum cogito, te eum esse, cui ego, fortunaeqùe meae, non tam traditi sumus ne∣cessariò, quàm à te libentèr suscepti & beneuolè: Cuius bonitati omnium consensu & voce tantum tribuendum est, vt minimè ego dubitem, quin, qua∣rum rerum spe, ad Aulicam vitam me vocasti, ha∣rum maturo fructu alacriorem me ad omne offici∣um facturus sis: vt quantam nunc voluptatem, ex hac tua peroptata mihi beneuolentia capio, tantam breui commoditatem, ex aliquo tuo grato benefi∣cio, percepturus sim. Quam meam spem, in te hoc modo repositam expedies, pro mea verò voluntate, cum qua mora volueris, pro mea autem necessita∣te, cum qua maturitate potueris, pro tua deniqùe prudentia et bonitate, cum qua opportunitate com∣modissimè esse duxeris. Vale.

DOCTORI COLO, CVM OF∣ferret illi Aristeam de Settanta Due interpreti.

TAntùm ego, & communi omnium voci de tuae eruditione, & frequenti Morysini sermoni, de tua humanitate semper tribui, doctissime humanis∣sime{que} Cole, vt imperitus ipse si te non colerem, & inhumanus si non amarem, meritò videri possim. Hunc igitur libellum, mei in te studij, & si vis, si{que} id aliquid esset, iudicij etiam testem, tibi libenter offero. Hic author, quia & tempore priscus, & lin∣gua graecus, & vsu rarus, & instituto pius, & con∣silio prudens existit, gratus tibi & acceptus, atque etiam propter ipsam linguam, in quam nunc foeli∣cissimè versus est iucundus, spero, futurus sit. Hoc ita{que} munus, pro mea quidem in te voluntate sanè pusillum, reipsa tamen aliquid si grato animo acce∣peris, te mihi pergratam rem fecisse existimabo. Uale.

D. WINTONIENSI.

OBitus Eduardi opt. nostri principis, vitalis qui∣dem illi, luctuosus verò mihi, & meis rebus per∣quàm calamitosus extitit, optime praesul. Ita{que} cum mens mea moeroribus confecta, & fortunae meae cu∣ris, inopia, & solitudine valdè implicitae impeditae{que} fuissent, non laetus ego, sed totus gemens, literas illas meas superiores, anglicè scriptas minimè lautas, sed

omninò lugubres tibi offerebam. At verò cum ea•• ipsas literas, sermone barbaras, scriptione incultas▪ prolixitate molestas, importune{que} petaces, tanta hu∣manitate, nō solū ipse legeris▪ sed alijs etiā ostēderis: cōmittere certè nolui, quin et mentē et manū exci∣tarē, vt has nouas laetiori loquentes voce, & lautiori indutas veste, at{que} gratiori institutas ratione, ampli tudini tuae offerrē. Jntellexi enim & ex aliorū ser∣mone, & ex tuo, nō solù vultu sed voce excepi, quàm praesenti retines memoria, mea postulata: et quā pa∣rata animi propensione eniteris vt me tibi, beneficio tuo, in perpetuū deuincias: A quo nexu tātū abest▪ vt me expedire velim, vt in ea ipsa vincula arctiùs me induere, omni labore, fide, officio, & obseruantia mea, perpetuò laboraturus sim. Et quāquā spes, quā ipse mihi proponis, est admodū certa, et res, quā ego abs te expecto, erit valdè grata: voluntas, tamē illa tua, qua me tuendū suscipis, est omniū lōgè iucūdiss. nec tua voluntas ita expedita est, et sic quasi euolat, ad benè de me merendū, vt non solū eam vllo meo officio consequendispē, sed omnē etiā agendi gratias praecurrat facultatē. Et cū gratiae, quas tibi merito tuo referrē▪ sunt penitùs nullae: & quas tibi iā habeo maximas, sunt illae etiā meo iudicio non satis dignae, ego ita{que} superatus re, et derelictus, destitutus{que} or•• tione, subsequar te certè▪ grata vicissim voluntate, parato officio, & perpetua obseruantia, & sic con∣feram me ad eam, quae sola mihi reliqua est, com∣pensandi

rationem. Non est enim mos horū tempo∣rum, clariss. praesul, non cōsuetudo horū hominū, non tui loci & dignitatis, sic descendere ad vsum homi∣nis mei ordinis: imò non est humanitatis, sed diuinae cuiusdam naturae, tam esse paratum, sic esse proposi∣tum, ad benefaciendū omnibus, at{que} id etiā hijs, qui nullo suo officio, nec anteà promereri, nec posteà com∣pensare tantā tuā beneuolētiam queunt: & hoc est qnod antea dixi, mihi proponi quidē certā spem, & expectari etiam gratam rem, sed tuā mihi beneuo∣lentiam, longè omniū esse iucundiss qua tua beneuo∣lentia, nullū ne tuū beneficiū quidē, mihi gratius esse poterit. Et tamen vt ingenuè dicam, non tantū gra∣tulor mihi, illā ipsam tuā beneuolentiā, quantū tibi gratulor, eam tam praeclarā benefaciendi naturam: imò non tibi tantū talē tuam naturā, quantū vni∣uersae Angliae suam foelicitatē, cuius rem, et publicā in Curia, & literariam in Academia, multis iam iactatam modis, varijs{que} diù afflictatam miserijs, consilio nunc tuo iuuare, eruditione promouere, tan∣topere conaris. Quarum rerum salus, tibi tam sem per chara extitit, vt iam spes tandem affulserit sin∣gularem nunc singulorum hominum tranquillita∣tem, exoptatum studiorum otium, totius{que} reip∣quietem, in tua iam plurimùm vnius authoritate▪ in excellenti doctrina, in ardenti erga remp. studio, deinceps conquietura. Et cum prudentissima no∣stra princeps maximam harum rerum curam,

tuae vnius aequitati, doctrinae, & moderationi cre∣didit at{que} commendauit, nonnihil & ipse laetor, tria illa mea postulata illiusmodi esse, vt siuè otium stu∣dendi in Academia, siuè negotium scribendi in Aula, siuè laborem peregrinandi in aliena regione, tua gratia & fauore sortitus fuero, omnes vitae mea rationes, hijs rebus omninò inseruire necesse sit, qui∣bus tua prudentia praeest et moderatur. Nam si o∣tium in Academia, ex sententia mihi concessum fuerit, quod imprimis opto, omne illud dico otium, non languidum ad inertiam, sed quietum ad ala∣critatem, eo incumbet & excubabit, vt linguae & literae, nonnihil ad meum fructum, plus ad aliorum vsum, potissimùm verò ad tuam laudem, quarum tu iam antistes es, colantur & efflorescant. Sin pe∣regrè profectus fuero, vt vel mea excolam studia, vel reip. inseruiam commodo, bone deus, quàm fre∣quentes & prolixas literas, singulis & aptas perso∣nis, & accommodatas rebus, & distinctas locis, & partitas temporibus, atque omnia quidem, fideliter, cautè, & consideratè ad te perscriberem. Vsum etiam non nullum ad hanc functionem adferre pos∣sim. Nam istius proximi superioris, & Mauritani motus, & belli Galli temporibus interfui: in qui∣bus magnae amicitiarum, dissidiorū, praedationum bellorum confusiones: mutabiles Fortunae varieta∣tes: & grauissimae rerum conuersiones extiterunt: Vbi praesens oculis meis perspexi, quantū 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉,

dolus, perfidia, libido, ambitio, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, has mise∣ras res humanas permiscent & conturbant. Fuit tempus, eruditissime Praesul. cum talem materiam, etiam scriptione perpolire mediocriter potuissem: Sed succus ille purioris dictionis, quem ego hausi ex optimis vtriusque linguae fontibus, totus iam ex∣aruit: & stylus, quem mihi spes sita in Eduardo Principe, nonnihil exacuerat, nunc vehementer ist retusus, ad duram hanc meam, & absque te fuisset, planè desperatam inopiam & solitudinem. At verò si aura fauoris & gratiae tuae, mihi quomo∣do spero, aspirauerit, ita me excitabo ad nouam spem, & comparabo me ad tuum sensum & volun∣tatem, vt te nunquam poeniteat, hoc in me contulisse beneficium. Tertium meum postulatum fuit, vt ad literas Reginae maiestatis latinè conscribendas po∣nar, quod mihi officium Eduar. Rex benignè assig∣nauit. Ad hoc munus, quanquam non ingeniū nec artem, fidem tamen & diligentiam, atque nonnul∣lum cùm mentis tùm manus vsum, in simile per∣functione, adferre possum. Quae tres res, ductu pru∣dentiae tuae gubernatae, si non laudem mereri, repre∣hensionem certè vitare queunt. Itaque, siuè in Aca∣demia, siuè in Aula, siuè peregrè viuam, ego & omnes vitae meae rationes, in tua voluntate, gratia, & authoritate conquiescemus. Et has tres meas petitiones, hijs etiam literis repetere statui, ne non te rerum mearum, sed me meijpsius immemorem

esse ostenderem. Hoc ab humanitate tua summe∣perè impetrare cupio, vt sciam Academiae ne, Aulae, an peregrinationi me destinare velis, vt ad illud vitae institutum me intereà comparem. Hos enim mihi nimis graues sumptus vereor vt diù pos∣sim sustinere: Pensionem, quam mihi liberaliter concessit Hen. 8. & benignè confirmauit Edu. 6. nullo modo dubito, quin confirmaturae etiam sit nobilissima nostra Regina: Jta{que} literas, quas Pa∣tentes vocant, mihi scribi curaui, vt gratia & au∣thoritate tua, Manu & Sigillo R. Maiestatis de more obsignentur. D. noster Iesus Christus, te, rei∣publicae, literariae, & Christianae, aequissimum iudi∣cem, Optimum Patronum, & doctissimum praesu∣lem diutissimè seruet incolumem. Octobris. An. Dom. 1553.

EIDEM: CVM OFFERRET illi Apollinarium.

EST hic libellus, ornatissime praesul, re, tracta∣tione, lingua, insignis: Psalmos enim Dauidis, eleganti carmine, eo{que} graeco, complectitur. Res & lingua, altera vitae, altera studio tuo aptissimè conuenit: Et quàm carmine etiam delectaris, scio; cuius condendi vsu, & suauitate, illam superio∣rum temporum, & castigare insolentiam, & le∣nire

acerbitatem frequenter consueuisti. Hinc certam facio coniecturam, simillimorum homi∣num, simile esse studium consilium par, & eun∣dem ferè sensum. Te optime Prasul intelligo, & Socratem Atheniensem: vterque enim po∣tenti calumina, simili de caussa, integrae iussu Patriae, in custodiam datus est. Utrique ve∣strum in tanta, & hominum iniuria, & tem∣porum tristitia, & indignitate loci, aequalis fortitudo, constantia par, idemque etiam rela∣xandae mentis propositum suit consilium. Vterque enim illigando in carmen, ille vt Plato narrat fabellas. Aesopi, tu grandiores res, sollicitam carceris solitudinem, soliti estis mitigare. Reli∣qua omnia paria, dispar fuit sola fortuna: Vi∣tam enim illi, ingrata abstulit Patria, tibi penè, restituit gratiosissima Regina. Carmen igitur, quod tum in deposita iacentique fortu∣na fuit gratum, in erecta iam atque florenti erit periucundum. Tale praesertim carmen, quod rem optimam, optima explicatam lingua continet. Nonnus infaciliori versatus materia, versu, mea opinione, magis impedito magisque obscuro vsus est. Itaque hunc libellum tibi offer∣re volui, vt esset, study atque obseruantiae meae ali∣quis testis, et pro me meisque etiam rebus apud prudentiam tuam, licèt non flagitator importunus.

postulator tamen non satis fortassè verecundus. De fortunulis meis constituendis, minùs iam laboro, cum tu me tuendum tibi suscepisti: vereor tamen nonnihil, ne perpetuam potiùs beneuolentiae tuae memoriam colere, quàm fructū beneficētiae tuae diù expectare queam. Tenuitas enim mea, me iam iam Londino abiget, & officium compellat nunc, breui etiam Cantabrigiam coget, nè exigua, non mea, sed temporis transgressio facilè mihi eripiat, quod mul∣ti anni, longa{que} studia & vix & diù collegerant. Et quanquam non dubito, quin ego tuae authorita∣tis praesidio munitus, tuae{que} prudentiae ductu guber∣natus, possim licèt non ingenio & facultate, fide ta∣men et diligentia, et taciturnitate, munus illud scri∣bendi literas latinè sustinere, ad eum tamen locum solicitus accedo, cum sic in Aulam principis ex schola Biantis prodiero, vt non solummodo mea, sed nonnihil etiam alieni, mecum apportaturus sim. Sed haec me cura minùs perturbat, quoties co∣gito: cuius mea, & spes bonitate nititur, & res au∣thoritate constituetur. Deus. &c.

D. Petrees Regio Secretario.

EX sermone D Cecilli cognoui, & ex nostro inter nos mutuo colloquio perspexi, Ornatissime vir, quàm parata voluntatis inclinatione propendes, vt me tibi, tuo beneficio, in perpetuū deuinci••s. A quo

beneuolentiae nexu, tantum abest, vt me expedire velim: vt in illa ipsa vincula, me arctiùs induere, omni diligentia, fide, officio, & obseruantia mea perpetua, perpetuò laboraturus sim. Laborabo enim sedulò, me sic totum ad tuum sensum & voluntatē comparare, vt nihil exoptem priùs, quàm vt omnes vitae meae rationes, in tuo vnius fauore, gratia, & authoritate conquiescere queant. Ad munus verò illud literas latinè conscribendi, quanquam non in∣genium & artem, fidem tamen & diligentiam, & taciturnitatem, atque nonnullum cùm mentis, tùm manus in scribendo vsum, mecum ex Academia in Aulam apportabo. Magnam eloquentiae vim non consequutus, sed ne secutus quidem vnquam sum. Hoc enim in scribendo cōsilium, tantum mihi pro∣pono, vt proprietatem in verbis, vt perspicuitatem in sententijs, semper tuear & conseruem, vt appositè ad singulas personas, vt accōmodatè ad quamque rem, vt partitè & distinctè cogitata mentis, siuè meae, siuè alterius explicare queam. Istae faculta∣tes, per se quidem tenues & exiguae, prudentiae ta∣men tuae praesidio adiutae, et consilij tui ductu guber∣natae, si non laudem mereri, reprehensionem certè vitare, spero, poterunt. Si tuo satisfecero iudicio, de reliquis meis rebus minùs laborabo: imprimis verò sollicitus sum de aliquo loco commodo, vbi res mihi impositas & commendatas, & opportunè cu∣rare & tutò conseruare queam: ad hanc commo∣ditatem

mihi obtinendam, siuè inter Aulae parie∣tes, siuè in alicuius nobilis familia, dum res meae me∣liùs constitutae fuerint, quodammodo mihi polliceor gratiam tuam & authoritatem. Omne enim otiū, quod mihi reliquum erit, ab officij mei perfunctione libētissimè ponerem in perlegendo vniuersam vtri∣usque linguae historiā, & eò libentiùs id facerem, si is meus labor, alteri, qui eodem gaudet studio, vsui esse possit. Spero, prudentissime vir, non te proptereà minùs benè de me existimare, quòd illas, quas vo∣cant, Praebendas non admodū mihi expetam. Sa∣tis multi sunt nimisque multi, qui ista extraordi∣naria cuiusuis vtilitatis aucupia, nimis auidè con∣sectantur. Istorum hominum consilium, non ego im∣pedire, nec multùm reprehendere statui, eorundem tamen nec consuetudinem sequi, nec numerum in Aula augere, vnquam in animo habui. Neque ta∣men sic durus & iniquus mihi ipse sum, vt com∣moditates meas aut negligam, aut alijs tradere ve∣lim: Sed vehementer laetatus sum, cum superiore die, in cubiculo tuo, pensionem illam Petri Vanni, & dimidiam praesentem mihi beneuolè promiseris, & reliquam etiam integram breui mihi, praeclara spe, sposponderis. Sed hanc rem, & reliquas omnes fortunas meas tuae prudentiae constituendas relin∣quo: Ego verò paratus sum, vt iureiurando de mo∣re, fidem meam & obseruantiam astringam. D. Iesus prudentiam tuam diutiss. seruet incolumem.

D. HIERONYMO FROBENIO nobili Basiliensi Typographo.

S. P. in Christo Iesu. Eruditum te, ex tuis scriptis, Hieronyme Frob. humanū at{que} bonum ex alio∣rū sermonibus esse intellexi: & eò faciliùs patiebar me adduci rogatu doctiss. viri & vtrius{que} nostrum valdè amantis Hiero. Wolfij, vt imprimis tibi sig∣nificarē, literis meis, illos D. Erasmi Antibarba∣rorū libros diu desideratos, et olim Romae Richardo Pacaeo surreptos, adhuc in Anglia reseruari▪ Liber ad me proximo superiore anno adferebatur, et eo v∣tebar Cātabrigiae aliquot mensibus. Integri nè libri sint, an 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 planè ignoro. Egi cum illo, in cuius manus deuenerunt, vt in lucē apparerēt, quod ille facilè mihi concedebat. At{que} cum mihi, ab in∣eunte aetate, perspecta sit, illa multorū officiorū et be∣neuolentiae coniunctio, quae vestrae Frob. familiae, cū Erasmo intercessit, hanc rē tibi cōmunicare, cōsiliū fuit, vt, si tu ita vis, mea opera vtaris ad id, quod ti∣bide hac re tuo{que} iudicio cōsultissimū esse videatur. Jta{que} expecto literas tuas, sequor Aulam Caesaris, si miseris literas tuas Argentinā, ad Ioan. Sturmiū, vbicun{que} fuero, curabit ille, vt ad me cōmodè perfe∣rātur. Vidi ego Graecā Bibliothecā Iaco. Fuggeri, & habeo indicē scriptorū librorū. Multi libri sunt, nondū in lucē diuulgati. Quantò maior laus esset huius viri, si tot praeclaris authoribus, nō ciuitatē, vt potens consul, sed mūdū et vitā, vt aliquis deus,

daret, quàm compingens eos in perpetuas tenebras 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 meritò quidē habe∣ri. Vtinam hic vir ad hanc & priuatam gloriam, & communem vtilitatem excitari possit. E Bri∣tannia decedens, & nobilem Basileam visere, & fortem Heluetiorum gentem peragrare sperabam. Sed vereor, vt mea negotia, hijs temporibus, hoc me patiantur facere. Religionis verae cursum, litera∣rum cultum & progressum, populi mores, & loco∣rum illorum opportunitates auidè perspexissem. Nunc reliquum est, vt quem fructum ipse praesens ex contemplatione harum rerum percepissem, eun∣dem ex tuis ad me longis gratissimis{que} literis expe∣ctem. Si vlla officij ratio, à me, aut in hac Aula, aut in Anglia, tibi proficisci possit, quantum eniti na∣uare{que} possum, libenter praestabo, & si coeteris re∣bus minùs queo, amore certègratiqùe animi sig∣nificatione & literarum etiam crebritate tibi re∣spondebo. Vale in Christo Iesu. Augustae. 10. Iunij.

D. PAGETTO.

MIra mihi silendi necessitas imposita fuit in v∣tra{que} tua fortuna, honoratissime D. cum nec in spoliata, dolorem meum ostēdere, sine offensione: nec in recuperata, gratulatione vti, sine adulandi suspicione, potuerim. Gratulandi tandem vicit vo∣luntas, literas{que} Bruxellis tibi scripsi: quas cum

antiqui officij monitu, nouique gaudij impetu para∣uissem: eas tamen, pudoris suasu, apud meretinui et suppressi: nè, non rationem officij, sed ostentationem studij: non beneuolentiam tuam, sed vsum meum: non rectam opportunitatem, sed praesens tempus se∣qui tibi viderer. Sed, cum istis proximis superiori∣bus diebus, vetera tua in me collocata beneficia, non solùm mihi retenta & conseruata, sed per te etiam, adaucta & conduplicata esse voluisti: atque id, eo modo, multò gratior esset, beneuolentia tua, prop∣ter humanitatem, quàm beneficium tuum, propter commoditatem: nolui committere, vt licèt, à com∣pensandi facultate, sim reuera▪ inops, à gratifican∣di etiam studio & significatione, habear itidem alienus. Gratissimus igitur tibi, & nunc cupio vi∣deri, & perpetuò volo esse. Sed cum gratias tibi pos∣sim, referre quidem nullas, agere verò perexiguas: & quas tibi nunc habeo maximas, et illae beneficijs tuis impares sint & indignae: hanc officij partem, amicissimis meis, Sturmio & Nannio imponam: qui, vti spero, non minùs ostendent se tibi laetos & gratos in explicata mea fortuna & cōstituta, quàm anteà erant soliciti pro me, ac fortassè tibi molesti, in eadem impedita at{que} dubia. Scribendum mihi quidem est necessariò, illis viris: at scribam nunc libenter, non solùm propter officium illis debitum, sed propter materiam abs te mihidatam. Jllis duo∣bus multùm sanè debeo: quorum, ad te scribendi

pro me studium, quia sunt amicissimi, & iudicium, quia sunt prudentissimi, plurimi quidem facio, de te verò, non ad te, sed ad illos scribam. Et quanquam soleo libentèr praedicare, te natum esse, fatali qua∣dam prouidentia, qui solus velis, solus{que} soleas rebus meis adesse: tamen, cum nunc tua et D. Cancellarij in me iuuando, coniuncta sint studia, ego post hac vestras non separabo laudes: quorum duorum pru∣dentia, humanitate, et moderatione, non mea solùm, sed reliquorum ferè omnium, & hominum et rerum salus constituitur. Hoc tempore, hunc librum de Gloria tibi offerre volui: munus tibi valdè consen∣taneum. Si enim Gloria nihil aliud est, quā incor∣rupta rectè iudicantium vox, et consentiens bonorū hominum laus, de excellenti alicuius virtute, et in∣signi probitate, nō alia res offertur à me in hoc libro, quam omnes homines certatim deferunt ad te suo sermone at{que} iudicio. In vniuerso tamen choro, lau∣dum tuarum ingenij, doctrinae, vsus, industriae, con∣silij, prudentiae, moderationis, abstinentiae, morum{que} suauitatis facillimae, nulla virtus tua altiùs emicat, quàm ea, quae cum hominis maximè propria sit, humanitas appellatur. Haec virtus, nomen quidem ab homine, sed officium quidem à deo sortita est, cu∣ius bonitatē potissimùm referre videatur. Et cum te semper perspexi, cùm natura propendere, tùm vo∣luntate cōparatum, esse, ad benigne faciendum vni∣uersis: hanc laudem in te non humanitatis, sed

diuinae cuiusdam naturae semper esse iudicaui: Cum tanta igitur in tua & natura voluntas, et authori∣tate facultas, & in istis etiam temporibus, materies benefaciendi tibi proposita sit: perge, honoratissime vir, quod semper fecisti, perpetuò facere, hoc est: be∣neficijs iuuare quàm plurimos, & bene promereri de vniuersis. Et cum in hoc laudis cursu, neminem habes, quicum, maiore contentione certare debes, aut gloriosiore cum victoria superare potes, quàm teipsum, age porrò, hanc laudis palmā alijs praereptā, teipsum etiam vincendo ampliorem reddere. Sed quorsum ego haec, qui non hortantis personā induere, sed gratificantis partes suscipere volui: nec monen∣tis consilium, sed collaudantis officium sequi insti∣tui: quanquam mihi semper placuit, dulcissimum illud suauissimi Poëtae carmen.

Qui monet vr facias, quod iam facis, ipse monendo Laudat, et hortatu comprobat acta suo.

Attamen hoc modo ad te scribere ausus non fuis∣sem, nisi quantū debeam tuae bonitati, tantum eti∣am faueam honori tuo & laudi. Et haec de te, pau∣cis ac parcè: De Osorio verò authore huius libri, sic planè existimo, neminem extitisse, post illa M. T. Ciceronis, foeliciora tempora, qui puriore et pru∣dentiore oratione, aut maiore eloquentia quicquam scripsit, quàm hic hanc gloriae materiem ornauit & perpoliuit. Est enim in verbis deligendis tam prudens, & in sententijs concinnandis

tam peritus: ita aptus & verecundus in transla∣tis: ita frequens & foelix in contrarijs: ita proprie∣tate castus, ita perspicuitate illustris: suauis vbi{que} sine fastidio: grauis semper sine molestia: sic flu∣ens vt nunquam redundet: sic sonans vt nunquam perstrepat: sic plenus vt nunquam turgescat: sic omnibus modis perfectus, vt nec addi aliquid, nec demi quicquam ei, mea quidē sententia possit. Nec video iā, cur plus aut Italia in Bembo et Sadoleto: aut Gallia in Long. & Perionio, aut Germania in Erasmo & Ioan. Sturmio, quàm Lusitania nunc in vno Osorio gloriari possit. Si hanc meam opi∣nionem, inter legendum, iudicio etiam tuo, com∣probaueris, vehementèr gaudebo. Leges enim, cre∣do, et libētèr leges hunc Osorij librum, qui nō magis monumenta ipsius ingenij at{que} doctrinae, quā orna∣menta virtutis & vitae tuae: nec tam laudē eloquē∣tiae illius, quàm cōmendationem tuae prudentiae cō∣tinet & declarat. Vale honoratissime D. & me, vt facis, ama at{que} tuere, Londini. 14. Nouēb. 1553.

Clarissimae foeminae D. Clark.

INsignis iste in te, clarissima foemina, & virtutis amor, & literarum cultus, cum tanto ingenio & industria coniunctus, laudem, magnam quidem per se, maiorem quia foemina es, maximam, quia in Aulae viuis commeretur. Aliae enim solent esse,

cùm huius sexus occupationes praeter literas, tùm huius loci deliciae, praeter virtutes. Hāc duplicē lau∣dem tuam, auget etiam geminum illud exemplum, quod tibi, & proposuisti prudentèr, et secuta es fide∣litèr: quorum alterum, haec Aula, alterum tua fa∣milia elargita est. Illustrissimam intelligo nostram Reginam Mariam, & nobilem illum Auum tu∣um, Tho. Morum, quo viro vno vniuersa Anglia exteris Gentibus nobilior est habita. Ab hac prin∣cipe nostra, industriam ad virtutem, ab illo Auo tuo, ingenium ad doctrinam, ab vtro{que} vtrius{que} fa∣cultatis laudem summam consecuta es. Cum tu igitur hijs quos memoraui, Ducibus, hunc praecla∣rum virtutis & literarum cursum, tam auspicatò ingressa es, vt insignem vtrius{que} victoriā, virtutis, Foemina viris, doctrina, Aulica Academicis, vi∣dearis praeripere, ego certè summa tui admiratione commotus, hijs literis tibi, non hortator capescendi noui laboris, sed applausor perfruendae iam partae laudis, esse volui: Sed nimis fortassè haec fidentèr e∣gotam ignotus, at libentèr sanè ad te tam nobilem: & hoc etiam nomine, valdè confidentèr, cum iudi∣carem ab hoc comitatu tot diuinarum in te virtu∣tum humanitatem abesse non posse: & hoc consi∣lium meum scribendi ad te, non illud totum ab ad∣miratione tui profectum, sed à mea voluntate non∣nihil, & à ratione etiam officij, mei plurimùm susceptum est. Is enim ego sum, quem ante aliquot

annos, mater tua Margareta Ropera foemina & illo tanto Patre, & te tali filia dignissima, ex A∣cademia Cantabrigiensi accersiuit ad se, ad aedes D. Aegidij Alingtoni necessarij vestri: rogauit{que} vt te reliquos{que} suos liberos graeca latina{que} lingua instituerem. Sed tū ego nullis conditionibus ab A∣cademia diuelli me patiebar. Hanc matris tuae tū postulati memoriam mihi periucūdam, libētèr nūc apud te reuoco, & eiusdem si non perfectionē, cona∣tum tamen aliquem iam in Aula tibi offerrem, nisi ipsa sic & praestares per te doctrina, et abunda∣res etiam opere, cum opus est, duorum doctissimo∣rum virorum, Coli, et Christofor soni, vt mea opera non indigeas. Sin hijs perpetuò praesentibus vti non poteris, me aliquando voles, & quoties voles abu∣têris. Et hoc scribo ad te, non propter facultatem vllam, quae in me omnis perexigua est, sed propter voluntatem, quae in me maxima est, & propter op∣portunitatē, quae mihi iam peroptata, data est. Am∣pliss. enim Praesulis D. Steph. Wintonien. volunta∣te, gratia, & authoritate accersitus sum ex Acade∣mia, vt illustriss. nostrae Reginae seruiā in Aula & seruiā in eo loco, vbi eadē ipsa mihi sequēda est vi∣uendi ratio, propter officiū, quae à me suscepta fuit in Academia propter studium. Munus enim literas pro Regina, latinè scribendi mihi impositum est. Quam prouinciam, si non ingenio & facultate cum aliqua laude, fide tamē et diligentia, sine mag∣na

reprehensione, spero, sustinebo. Sed dum meam tibi & gratulandi occasionem, et gratificandi vo∣luntatem at{que} opportunitatem significem, vereor nè importunitate etiā scribendi, tibi nimius et mole∣stus fiā. Sed admiratione quadā, et amore etiā vir∣tut is tuae, longiùs prouectus sum, quàm institui. Te enim, tam insigne, cùm tui sexus, tùm huius Aulae ornamentum, et imperitus, si non suspicerem, et in∣humanus, si non colerem, videri meritò potui. Et proptereà ego hoc nobile institutū tuū, veram laudē ex virtutis studio, et literarū cultu adipiscendi, si nō ipse opera iuuare, gratulatione tamen prosequi, et applausis incitare volui. Sin verò ad id, quod tua spōte, et indole ad altissimas cogitationes, erecta fa∣cis: quod exēplo Principis & parentis suscipis: quod cōsilio doctiss. virorum instituis, mea etiā aut ma∣nu aliquando vti velis, ad tuum vsum, voluntatem & sensum, libentèr me comparabo. Vale ornatissi∣ma Foemina. Ian. 15. 1554.

ORNATIS. PRAESVLI D. STEPH. Episcopo VVinton▪ magno Ang. Cancellario.

SCribo, saepè quidē, et libētèr sēper ad te, Ampliss. praesul timidè tamē et valdè sollicitè hoc facio: nè literae meae: si aliquid negotij adferant, permolestae, sin nihil cōtineāt, nō necessariae in hoc multiplici ne∣gotiorum publicorum cōcursu esse videantur. Tibi enim, cum tot sustineas ac tanta negotia solus, si quantulum cunqùe scribam, nimius sin nulla de re; ineptus facilè videri possum. Sed quià nimis

saepè importunus esse, quàm nimis valdè ingratus haberi maluerim, hoc tempore certè, nullam ratio∣nē potiùs tuorum negotiorum habuisse, quàm nul∣lam memoriam tantorum in me beneficiorum re∣tinuisse, videri volui. Scribo tamen hoc tēpore non∣nihil confidentiùs, quàm soleo: quia non negotio∣rum tuorum turbam augere, sed dulcem tantùm tuorum in me beneficiorum memoriā repetere sta∣tui. Proximis meis superioribus literis, Anglicè scriptis, hoc sum conatus efficere: at veritus ego, nè turbarum vndae, quibus in singulas penè horas ob∣rueris, illas literas absorpserint, idem officium iam resumere volui, sed nunc paucis ac parcè: & re po∣tiùs, quàm ratione, exigua quidem illa, sed ad id quod volo, exquisita & perapposita. Superioribus meis literis, me, hoc est, mea omnia, officia, studia, fidem, & obseruantiam, ad tuum sensum, volunta∣tem & nutum, arctissimo quasi nexu alligaui: hijs literis, promissi mei, veluti Arram aliquam reprae∣sentare volui: hunc Aureum Numum intelligo, quem animo quidem grato, omine verò faustissimo, tibi offero. Altera parte insculpta est, optima post hominum memoria Foemina, HELENA AV∣GVST A: altera parte, dulciss. foelicissimae Princi∣pis, & foelicissimorum temporum vox, SECVRI∣T AS REIPVB. O Foeminam orbis imperio dignam, cui nihil tam fuit cordi, nihil tam altè in∣sederat animo, quàm SECVRIT AS REIPVB.

Haec est illa Helena, quae maximam gloriam ex inuestigatione Crucis, maiorem ex sedatione cala∣mitatum Crucis, quibus Christianum nomen, ni∣mis tā saeuè & crudeliter exercebatur, reportauit. Accipe igitur, doctissime Praesul, & grato animo et fausto omine, hunc Numum, nō tam illorum tem∣porum insigne monumentum, quam tuarum re∣rum, tuorum{que}, & studiorum, & consiliorum in repub. praesens at{que} expressum iudicium. Hoc mo∣numentum mihi, propter materiem, opus, Personā tempus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 diù fuit gratum, charū etiā, cū propter locum vbi inuentū est, tū propter ami∣cum, à quo datum est: & nunc quo{que} iucundum mihi & peropportunum propter te, ad quem mis∣sum est. Ne{que} hoc munus credo, quia exiguum est▪ aspernaberis, sed illius diuini potiùs Poëtae iudiciū, & amplectêris propter humanitatem, & probabis propter doctrinam, qui in omni beneuolentiae ratio∣ne, toties laudat & inculcat 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Su∣periori anno, Treuerim veni: incidi in Secretarium reuerendissimi Electoris, quicum mihi anteà, Au∣gustae, in Aula Caesaris, multus vsus, & intima fa∣miliaritas fuit. Multa ab eo tum percontatus sum de Treueri, celebri olim Academia, & nunc rui∣nosa vrbe, quam cognoueram D. Hieronymi testi∣monio, qui eò se studendi gratia receperat, nobili∣tatam esse. Multa etiam de Helena & Constanti∣no Magno, quorum in ea vrbe, & corpora condi, et

vestigia apparere, & monumenta multa & culta & conseruata esse intellexi. Cum singula meis, non auribus solùm, sed oculis etiam exposuisset, ecce, hunc Numum Aureum promit, mihi{que} dat, quem illius vrbis, illorum principum, eius erga me studij, at{que} beneuolentiae gratum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 esse voluit: Quare, si gratius mihi quicquam suppeteret, tibi, cui gratissimus esse debeo, oblaturus essem. Cum vi∣derim hunc Numum esse Foeminae, & Reginae, & illius, quae non solùm Crucem Christianis in lucem reuexit, sed securitatem etiam reipublicae restituit, Illustrissimae nostrae Reginae Mariae, cum breuissi∣ma epistola offerre in animo habui. Quia eadem vtrius{que} Patria consimilis Imperij dignitas: par in vita Sanctimonia, & aequalis in Republica con∣stituenda voluntas fuit. At hoc consilium, cum ve∣rebar, ne videretur esse hominis, non satis pruden∣tis, sed nimis sese ingerentis, libentèr mutaui, & te mihi proposui, cui, propter idem studium, eandem in Rempublicam voluntatem, aptissimum munus esse iudicaui: vt in hoc numulo, dum alterius laudem admiraris, tuam interim recognoscas quam natu∣ra, doctrina bonitate & humanitate, omnium bo∣norum iudicio cōsequutus es: Sed harum rerum ta∣cita apud te potiùs meditatione, quàm aperta mea praedicatione, te frui malo: At nimius ego, ad tan∣tum virū, in re praesertim nulla D. Guil. Petrees, te credo breui, vti ait, conuenturus est, de me, in Au∣lico

meo officio cōstituendo: sed quia illa res, nō ma∣gis iam mea est, quā tua, cuius vnius gratia & au∣thoritate, ex otio literario, ad negotia Aulica ac∣cersitus sum. Spero, eandem, & tuae voluntatis, & meae vtilitatis rationē habitū iri, hoc est, tuā boni∣tatē, nisi perfecta re, rebusqùe meis ritè constitutis, nunquā de me benemerendo conquieturā. Hac spe confidentiùs ad Aulā accedo, vbi, si mens, aut ma∣nus mea, rebus tuis inseruire possit, me, meaqùe om∣nia ad tuā voluntatē, sensū, & nutū cōparabo. D. IESVS Amplitudinē tuam, diutissimè seruet in∣columem. Lond. Calendis Janu. An. Do. 1554.

D. SECRETARIO BVRIS. CVM OF∣ferret illi libellū, qui continebat senten∣tias ex Cicerone et Poetis priscis collectas.

ORnatissime vir, cum libris multùm delecteris, cumque multos, nec in itinere commodè cir∣cumferre, nec in Aula per negotia legere possis: Hunc vnum, instar multorum, libentèr, tibi mit∣to. Jn vnum enim libellum hunc quicquid pru∣dentis eloquentiae ex ipso Ciceron. colligi: quic∣quid suauis & sanae voluptatis, ex optimis poëtis decerpi potuerat, erudito delectu, & exquisito or∣dine illigatur. Itaque si grato animo, hunc libellum mei in te cultus & obseruantiae testem, accipias: efficies, vt aliquid aliquando maius quod non tantū alieni ingenij, sed laborē meae etiā industriae referat,

tibi confidentèr offeram. E memoria enim mea excidere non potest, quod prudentia tua de huius∣modi instituto semel mecum egit. Qui meus labor, quia magna ex parte cum magna laude ex∣perientiae, moderationis, & fidei tuae singularis, in illustrissimā principem nostram coniunctus esset, leuis mihi & periucundus foret. Sed de hac re, op∣portuniùs coràm & sermone. Deus te principi fi∣delissimum consiliarium, mihi optimum patronum, diutissimè seruet incolumem. Londini. 28. Au∣gusti. 1554.

SCRIPSIT HANC PRO CAPTIVIS & vinctis in porta Luddensi in aduen∣tum Philippi Regis.

JNter tot hodiè in hac vrbe praeclara spectacu∣la, quae oculos tuos oblectant: inter tot laetas con∣gratulationes, quae aures tuas demulcent: ecce vo∣cem & gemitum pauperum, quae animum tuum, vt speramus, etiam commouebunt: vocem quidem laetitiae: gemitum verò miseriae. Libentèr enim lae∣tamur omnes, propter optatissimum aduentum in hoc regnum tuae maiestatis: necessariò autem nos seorsim congemiscimus, ob miseram sortem nostrae infoelicitatis. Miseri enim nos sumus, & in ipsam (vt vides) inclusi miseriā. Sed quia fortuna, nōsce∣lere miseri, & aliorum magis iniuria, quàm nostrae culpa calamitosi sumus, cōfidētèr ad tuae maiestatis

clementiam, accedimus quidem minimè, quia non possumus: Sed voce et gemitu, & scripto quod hoc tempore, et hoc in loco solùm facere valemus, diuinā tuam & inuocamus clementiā, & imploramus opē & bonitatem. Hic locus, prudentissime princeps, nō sceleratorum carcer, sed miserorū custodia & est, et nominatur. Et in hāc custodiā, nos non intrudimur ab alijs, sed ipsi cōfugimus. Et huc confugimus, non metu supplicij, sed spe melioris fortunae: Fortuna enim sola nos in hanc miseriam detrusit. Nam ci∣ues sumus Londinenses, qui, vitam antè & satis af∣fluent em inter nostros, & valdè, vt speramus, pro∣batam inter vicinos traduximus. Sed nunc quòd saepè accidit mercatorum sorti et fortunae, vel crebra pecuniae nostrae deprauatione, vel varijs Gallorū in mari latrocinijs: vel tempestatū iactationibus at{que} naufragijs, vel creditorū valdè grauibus vsuris, vel debitorum nimis leui perfidia & dolis, in eam mi∣seriam collapsi sumus eo{que} tam graui aere alieno ob∣stringimur, vt nisi ab eodem aere, diuina tua ope & bonitate leuemur at{que} liberemur, in hijs duris vin∣culis at{que} foedis carceribus vitam miserrimè simus consumpturi. Et quod nostra ne{que} libidine ne{que} in∣solentia, hoc aes alienum contraximus, sed aut ma∣ris tempestate, aut hostium vi, aut debitorum fraude, in has rerum angustias deuenimus, te∣stes non magis idoneos proferre possumus, quàm ipsos creditores nostros: Qui cum probè intelli∣gant

nos, non studio faciendae iniuriae, sed communi quadam mercatorum sorte at{que} infortunio, in hunc locum confugisse, memores humanae conditionis at{que} vicissitudinis, ita faciles, itaque bonos sese nobis prae∣bent, vt cum nos, qui triginta numero hic sumus, decem millia librorum & eo plus, eis debemus: duobus millibus contenti, quod reliquum est, con∣donaturi sint. Per tuam igitur optime princeps di∣uinam bonitatem: per hunc tuum, & in hoc reg∣num, & in hanc vrbem foelicissimum ingressum, per spem non tuam vnius, sed vniuersae Angliae op∣tatissimae tuae sobolis, maiestatem tuam rogamus, vt hanc nostram tam deploratam tam{que} depositam fortunam, amplissima tua munificentia benignè con∣solari, atque in integrum erigere velis. Deus opt. maximus ita conuertat mentem maiestatis tuae, ad eam commiserationem nostrae miseriae, vt cum Da∣uide verè cantare, primùm deo, proximè tibi possi∣mus, propter vocem & gemitum pauperum, nunc exurgam dicit Dominus. Spem ita{que}, voti nostri consequendi, eandem nobis promittimus, quā, in hoc fausto die, abs te foelicissimo principe, expectare de∣bemus: Deus maiestati tuae, annorum & libero∣rum longiss. numerum, in hac Britannia floren∣tissimum Regnum, in ipso orbe vniuersum imperiū benignè & citò concedat, foeliciter & perpetuò con∣seruet, Ecustodia & vinculis. 18. Aug. 1554.

Petro Nannio pro D. Pagetto.

S. P. simul mihi traditi fuerūt libri tui, humaniss. Petre Nanni, & ego proficiscebar legatus orator in Brabantiam ad Caesareā maies. Qua nostra su∣bita profectione factū est, quò minus ego tum, libros eos, ea, qua cupiebā opportunitate, ijs quibus desti∣nati sunt, tradere ipse at{que} cōmēdare potuerim. Hoc tamen negotium dedi offerendi libros tuos, alteri ex primarijs secretarijs: Qui, ad id praestandum, cum esset non solū facultate valdè idoneus, sed voluntate etiā admodum paratus, subita tamen et repentinae infirmitate, ita fuit ab omni officio obeundo exclu∣sus, vt libros tuos non redditos, sed ad reditum meū reseruatos, ipse ad Aulā reuersus offenderē. Quos ego primo quo{que} tēpore, ita cōmode, ita{que} et ex arbi∣tratu meo, et ex sentētia tua, ijs, quib{us} cupiebas, tra didi at{que} cōmendaui, vt nō solū eos laeto vultu et lu∣bēti animo, sed cū magna tua laude, tuae{que} doctrinae praedicatione acciperent at{que} perlegerent. Ita{que}, ex hijs laboribus tuis fructū, & laudis in praesenti ma∣gnū, et vtilitatis imposterū aliquē, vti spero, percep∣turus es. Orationē tuā, qua horū superiorū proxi∣morū tēporū apud nos turbas at{que} tumultus expli∣cas, diligenter perlegi. Cōsiliū tuū valdè laudo, et stu diū etiā erga hoc regnū vehementer probo: Tracta∣tio ipsa pererudita: sed materies omnis, nō ea fide, ad te cōparata est, quam res ipsa postulat. Ita{que} nè hoc tuum laudabile institutum careret ea laude, quae

Prima est cuiusuis Historiae, Calamum ipse sumam, et certis quibusdam in locis, vt res feret, addam ali∣quid & immutabo, si tu ita vis, aut si tu non aliter sis per literas mihi significaturus. Quòd te non ac∣cerserem, cum proximè essem in Brabantia, non tui obliuione id feci, sed temporis angustia, & rerum quibus distinebar, magnitudine impediebar. Po∣stridiè enim illius diei, quo Bruxellas veni, & salue & vale Caesari dixi: perendiè in Angliam, nam sic me totum occupabant cum istîc essem negotia pub∣lica, vt nec priuata meorum, nec mea, ne{que} me cu∣randi facultas vel leuissima, mihi tum temporis concessa fuerit. Sin aliter nihil mihi certè prius fu∣isset, aut optatius tua doctrinae & humauitatis ple∣na consuetudine atque familiaritate, de qua saepè & crebris literis R. Brandislaeus, multùm & frequen∣ti sermone R. Ascha. libenter prolixèque mecum egit. Itaque mi Nanni, tibi de me, meoque in te studio atque adeò iudicio polliceri potes, vt quic∣quid vel tibi gratum, vel tuis rebus commodum facere queā, id quando voles, paratiss. semper praesti∣turus sim. Vale. Ex Regia Westm. 10. Feb. 1555.

IOANNI ET DOMINICO, Vachanis fratribus, et Mabelle Vachane illorum sorori lectissime Virgini. et. c.

OPtimorum parentum, foelicissimi saluete liberi: Non obliuione vestri, non neglectione officij mes

factum est, quòd ad literas vestras, multis nomini∣bus mihi periucundas, nihil hactenùs responderim. Scribendi materies ampla, mittendi facultas oppor∣tuna, & quotidiana mihi oblata fuit: Ego solus, hijs cōmoditatibus defui: non quia alienior à vobis, sed quia offensior nonnihil omnibus musis, hijs superio∣ribus mensibus, mihi ipse esse videbar. Sed iā denuò repositus in gratiam cum literis, arrepto calamo, praeteriti silentij mei si non culpam omnem excusa∣re, saltem veniam, aliquam à vobis impetrare cogi∣tabam. Culpam silentij fateor magnam, iudicij verò sinistri mei de vobis, de quo me sic accusatis, penitùs agnosco nullam. Omnes enim mihi musae in perpe∣tuum irascantur, si aliter vnquam existimaui de vobis, quàm de rarissimis non solùm nostrae aetatis, sed longè superioris memoriae, virtutis & literarum exemplis. Mirabar equidem, & non iniuria mira∣bar, vos puellos in hac aetate, te virginē in hoc sexu, intra domesticos parietes, sub quotidiana matris indulgentia, in praesenti hac vrbana licentia et luxu aspirare potuisse ad eam literarum praestantiam, quam sequuti multi, assequuti sunt admodum pau∣ci, et id quidem, facti iam viri, in ipsis Academijs, sub durissima disciplina, vbi, ad literarum impedi∣mentum, nihil, ad incrementum, omnia, comparata esse videantur. Fallimini igitur, si putatis, meam admirationē, ad vllam dubitationem de vestra fa∣cultate, & non ad summam cōmendationē vestri

ingenij, doctrinae & educationis omninò referri de∣beri. Has enim tres res, ingenij vestri vim, doctri∣nae rationem, & educationis consilium supra mo∣dum admirabar. Laus ingenij tota, quoniam eo sic vtimini ad virtutem, solummodò vestra est: doctri∣nae, cum praeceptore communis: Educationis ad pa∣rentes referenda. Nam{que} in vestro ingenio raram indolem, paratissimam voluntatem, & constantem industriam semper perspexi. In praeceptore cùm fa∣cultatem, cùm diligentiam tùm fidem probaui. In parentibus & prudentiam et bonitatem summope∣re cōmendaui, prudentiam propter consilium, quod de vobis sic educandis. sapientissimam susceperunt: bonitatem propter sumptus, quos maximos in vobis ita instituendis sustinuerunt, in illis inesse praecipuā animaduerti. Et his rationibus adductus ego, in initio literarum mearum, vos rectè optimorum pa∣rentum foelicissimos nominabam liberos: Quam foelicitatem, & vobis, & vestris parentibus ex ani∣mo congratulor: vobis, propter summum vsum, pa∣rentibus, propter maximam laetitiam, quam illi, ex vestra eruditione & studijs, vos, ex illorum boni∣tate atque consilijs capietis. Itaque, quod ad me attinet, ero perpetuò, quomodo hactenus semper fui, & libens spectator vestri cursus, assiduus hortator vestrae industriae, & praecipuus commendator at∣qùe admirator vestrae virtutis, imò etiam, pro meo de vobis iudicio, ero quoqùe certus expctator illius

honoris, quem talis cursus, tanta industria, tam prae∣clara virtus, iure commereri videantur. Ex hoc e∣nim cursu tam prudentèr instituto, ex hac industria tam constantèr collocata, ex hac virtute tam foeli∣citèr iam comparatá, nihl certè ego, nisi rarum, nisi amplum expectare queo. Jd quod vt contingat, vt∣qùe breui etiam contingat, ille absqùe dubio, qui omnis est, & fons prudentiae, & author industriae, et largitor foelicitatis effecturus est. Qui vos vestra{que} studia indies promoueat, & optimorum vestrorum parentum de vobis spem multo laeto & longo gau∣dio perimpleat. Deus. &c.

PRO D. JO AN. B. AD A. filium.

S. P. Acceptae mihi fuerunt literae tuae, Antoni fi∣li: fuissent quoqùe pergratae, si illae gratiae tuae quas pro vestitu agis, paulò maturiùs ad nos venissent: venerunt enim tardiores, quàm nostra de ea re ex∣pectatio, aut tui erga nos officij ratio postulabat. Si∣lentium hoc tuum, aliquam solicitudinem mihi, magnum moerorē matri apportauit. Quomodo ••ge res, quid faceres, vbi esses, omninò ignoramus. Cogi∣tabamus ambo, et id quidē anxiè, potuisse fieri, vt tu, vel morbo correptus, vel ab Academia, et studijs absēs, vel (quod nos magis cōmouebat) negligēs tuae

erga nos obseruantiae, vel obliuiscens nostrae in te be∣neuolentiae, nihil ad nos tanto tempore scriberes: ita vt tu culpam, vel officij negligentèr a te praete∣riti, vel pietatis erga nos parentes ingratè violatae effugere non potueris. Sed bono animo sis, Anto. fili, hanc enim culpam facillimè redimes, facile{que}, et quando & quam primùm volueris, in gratiam me∣cum redieris. Si in tuis ad me literis post hac, scri∣bendis crebritatem, mittendis opportunitatem, se∣dulò studueris adhibere. De matre, credo, minùs sollicitus es: hanc enim in te offensionem, antè illa deposuit, quam suscepit: & tu proptereà artem te∣nes matrem tractandi pro tuo arbitratu. Hîc, do∣ctior es, quàm vellem, aut quàm par est, si negligen∣tiam amas in discendo, permitto tibi, vt negligen∣tior sis, quàm soles, in hac discendi arte. Sed iam à delicto, quod commiseris, in neglectione officij, ad certa quaedam errata, quae admiseris, in scriptione literarum, accedo. Errores quidem sunt, non delicta & errores etiam leues: sed quia leues, eo etiam no∣mine, grauiori animaduersione sunt castigādi. Hos enim errores, non ignoratio, sed negligentia pepe∣rit. At{que} in literarum studijs, ignoratio saepè, negli∣gentia nunquam excusari potest. Fateri ignoratio∣nem, laudem, in loco, habet modestiae: prae se ferre negligentiā, omnem virtuti aditū, omnem doctrinae viam obstruit, & sibi ipsi nullum veniae, nullū ex∣cusationi, locū relinquit. Sed hos etiam errores tibi

libenter, Anto. Fili, sub pare tamen conditione, quam tibi ego antè in notatione neglecti officij tui perscripsi: Et quia te vnicè amo, & perpetuò a∣mare volo, errores autē omnes, omnē{que} negligentiā ex animo semper odi, statui, nō te virga, sed errores tuos veru quāprimū verberādos at{que} iugulādos esse Remitto igitur tibi, primùm, omnes tuas & culpas & errores, deinde ipsas literas tuas, tui accusatrices, vt illas ipse ex animi tui sententia castiges in ex∣tremis literis tuis, quòd scribis, te, cum nouis vesti∣bus nouum induere studendi studium, tam mihi gratum optatum{que} fuit, vt omnes superiores, et cul∣pas tuas, & literarum tuarum errores, penitùs ex animo meo eripuerit▪ Isthîc tene Anto: fili. hac e∣nim via, & ferè sola hac via, summas commodita∣tes tibi, maximas nobis parentibus tuis laetitias cu∣mulabis. Praetereà, si in hoc studiorum cursu, con∣stantèr progrediaris, potest fieri, vt tu aliquando, non solùm illi Academiae decori, sed patriae tuae or∣namento esse possis. Ad quam rem perficiendam, si tu voluntatem & constantiam in studijs adhi∣bueris, nos parentes tui, opem & opes nostras, assi∣duas{que} ad deum preces cum istis tuis conatibus li∣bentèr coniungemus. Uides, quàm longas literas in hoc concursu publicorum negotiorum ad te scripsi: videre etiam tu debes, vt ego videam, & vt alij in∣telligant, has literas, ab amante parente, ad memo∣rem & obedientem filium peruenisse. Deus te, vt

annis, sic pietate, virtute, et doctrina adaugeat. Ex Regia ad D. Jacob. 22. semptembris. 1557.

HANC SCRIPSIT PRO F. K. CVI∣dam amico extero.

S. P. Ornatiss. vir, amice charissime. Literae tuae, Francofordiae, Calend. Octob. datae pergratae mi∣hi, multis nominibus fuerūt: ex hijs enim libentèr intellexi, meas literas, & oportunè à te receptas, & tibi valdè quo{que} acceptas fuisse▪ Oblectauit me, mi∣rum in modum, tam expressa declaratio tot tuorū officiorum, singularis studij in me, beneuolentiae in meos, humanitatis in omnes Anglos, cōgratulatio∣nis de fortuna, & priuata mea, & publica, cū Reg∣ni, tùm principis nostrae illustrissimae: vt taceam de gaudio, quod immensum concipis, de pura Chri∣sti religione, non solùm auspicatò reuirescente, sed foeliciss. iam florente, per omnes et Angliae partes, & Anglorū animos: cuius rei certa passim & ex∣plorata iudicia, magis ac magis indies ostēdunt se∣se at{que} proferunt. Hanc tuam beneuolentiae, huma∣nitatis, gratulationis, ac pietatis rationem omnem, nos vicissim, memore semper animo, mutuo in om∣ni re studio, & omni quo possumus officio, libenter subsequêmur. Nam licèt te de hoc tanto amore tuo valdè amē, istud tamen tibi non cōcedam, vt quia tu, ac tui, et imprimis ornatis. filius tuus, in isto hu∣manitatis certamine, opportunitate & tempore ipso fueritis priores, proptereà, voluntate, memoria, & gratificandi, studio, sitis futuri quo{que} superiores: quē

animi nostri sensū, nō nunc scriptura, sed iam pridē re declarassemus, si facultas nostra, nostrae volun∣tati par esse potuisset. Jntereà, dū opportunit as tibi ac tuis gratificādi mihi dabitur, cuius quaerendae nullā nō viā ipse persequar, grata colā memoria, fre quenti vsurpabo sermone, et illustriss. nostrae princi∣pi, capta ad eā rē iusta occasione, omnes tuas gratas humanitates, eximia in nos et nostros officia, pia er∣ga deum, et religionē instituta, plenè fusè{que} declara∣bo. De statu religionis apud nos audiēdi, cū intelli∣gam te percupidū esse, in nulla certè re, curae omnes serenissimae nostrae principis magis excubant, quàm vt per hoc Angliae Regnū, repurgatis primū in cul∣tu religionis, omnibus foedis erroribus, emendatis deinde in vsu vitae, temporū et morū vitijs, purū il∣lud vnicū Euangelij tandē semen in animos nostro∣rū hominū perspergatur, vnde salutares Christianae vitae fructus, certè et solidé efflorescant. De vicinis nostris Scotis, quoniā tu tā libentèr cōmemoras, nō inuitus ipse quo{que} aliquid de illis scribā: id quod, li∣cèt ad audiendū, nō ita tibi futurū est iucūdū, ad te tamē, de praesenti istic motu, certiorē faciēdū admo∣dū erit appositū. Galli, cōsilia sua, multos iā annos, vires omnes hoc tēpore, huc cōferūt, vt religionis in Scotiā nūc nascētis occasus, legū omniū ac priscae ii∣bertatis interitus, & vniuersae demū reip. vastitas, agatur feraturqùe in eo Regno: speramus tamen Deum qui exurgere consueuit ad gemitum paupe∣rum, vt ipse disertè promittit & dissipaturum

istorum impia consilia, & factorum omnes eorun∣dem crudeles cruentos{que} conatus: & haec spes eò certiùs nobis affulget, quò iā est exploratius, omniū hominū iudicio, vniuersam pacē, per hanc praesen∣tem Christiani nominis vniuersitatem, vbi{que} gen∣tium, optatissimè, falicissime{que}, fore iam constitu∣tam, abs{que} hac turbulenta natione Gallica esset. Par ita{que} est, vt communes omnium bonorum pre∣ces, cōtra tam apertos Christiani nominis inimicos fundātur: Et credibile sanè est, Deum, praesentem opem suam, cōtra tam insolentem eminentem{que} ho∣minum audaciam, promptè oportunè{que} exerturum: Jntelligo me nimis longè esse prouectum, sed abun∣dantia amoris mei erga te facit, vt non illibentèr sim prolixus, vel saltem hoc nomine vt tuas longis∣simas eliciam literas: qua re, nihil mihi gratius esse potest. Precor tibi omnia & laeta & foelicia, ex animi tui sententia, & tuo itidem humanissimo filio, meo{que} optimo amico: quem vt offic iocissimè sae∣lutes meo nomine volo. Uale. Ex regia Londini. 28. December. 1559.

VALENTINO ERYTHRAEO LIN∣dauiensi.

EA ingenij, doctrinae, iudicij{que} praestantia mihi semper in Ioan. Sturmio elucere visa est, doctis∣sime Erythraee, vt non cum nostrae aetatis homini∣bus conferri, sed in neorum umero potiùs reponi de∣beat,

quos deus in vtraque vrbe vtriusque linguae principes & praeceptores ad omnis posteritatis et summū vsum et maximam admirationem excita∣uit. Et quantum consentiens eruditorum vox huic excellenti viro tribuit, quod pro summa ingenij sui luce disserendi dicendique doctrinam foeliciss. par∣tiendo tradiderit, tātum vniuersae literarum scho∣lae & tibi quoque mi Erythraee debent, qui praecla∣ro studio, industria, ingenio & iudicio oratorum partitionū perfectissimos 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 confeceris. Atque cum ipse casu, his superioribus diebus, in huius laboris tui & mentionem & laudem apud honestissimum iuuenem Mathaeum Negelinum inciderim, & is statim mihi singularē eruditionē tuam, morum & humanitatis tuae maximam sua∣uitatem declarauerit, vix credibile esse potest, quas subitò faces ad te perpetuò diligendum admouerit mihi, eximia illa probitatis tuae vis, quae in Ne∣gelini sermone iucundissimaque commemoratione tui, tanquam in speculo aliquo mirificè elucebat. Hic verò labor tuus, sic omnium iudicio compro∣batus est, vt nihil potiùs optemus quàm vt eun∣dem laborem, in Rhetorica Aristotelis ad Theo∣decten, Joan. Sturmij praestanti ingenio explicata susciperes. Mathaeus Negelinus ostendit mihi quā industrius artifex sis in coniungendis oratorum exemplis cum Rhetorum praeceptis. Nihil est quod maiorem aut lucem literis, aut commoditatem stu∣dijs

adfert. Hoc docet vnus ille locus apud Cice∣ronem in Partitionibus Oratorijs de conuersa ora∣tione atque mutata, tam illustri exemplorum ap∣positione à Ioanne Sturmio explicatus, vt has tres Paginas integris aliorum commentarijs facilè an∣teponerem. Vtinam sibi amputarent reliquos la∣bores, & in congerendis exemplis vbi nimis parci & restricti sunt diligenti animaduersione, delectu, & iudicio adhibito, quantumuis prolixi & largi esse velint. Luculentè explicat praeceptum, qui ap∣tum adiungit exemplum, tu hortatione mea non eges vt hoc facias, nisi fortassè consilium suauissimi Poëtae sequeris dicentis.

Qui monet vr facias, quod iam facis, ipse monendo Laudat, et hortatu comprobat acta suo.

Quòd tam audacter ad te scribo, nō multùm curo, si prudentiam in me desideres, quoniam solius bene∣uolentiae ratio hoc tempore mihi omninò proposita fuit. Et hoc Amicitiae constituendae initium, quod nulla lucri sordida suspitio, sed eruditionis atque humanitatis commendatio sola excitauit, aut ta∣citus silentio improbabis, aut mutuum tuum in amore respondendi studium, literis tuis libentèr declarabo. Vale in Christo Ihesu. Anno Domi∣ni. 1559. Aprilis.

MAGISTRO AC SOCIIS ET SCHO∣laribus Collegii D. Ioan.

QVantum celeberrimo isti Collegio, Celeberimi viri, & inclitae vestrae cōsociationi debeo, sua∣ui ipse indies recolo memoria, frequenti{que} apud om∣nes meo saepè commemoro sermone. Et quò libentiùs me, mea{que} omnia, vobis debeo, eò plus deinceps me velle quo{que} debere, ingenuè piè me fero. Nā vt an∣teà, non voluntate solùm & studio, sed officio atque merito, isti nostro Collegio, ego, si quisquam alius, erā, at{que} sum, semper{que} sum futurus addictissimus, ita nunc vobis, vestro seorsim beneficio, communi iure, priuato nexu, mancipatus esse cupio. Cupio e∣nim ego ille olim Alumnus vester, vester iam fieri villicus, & fundum vestrum Bromchallensem, pro∣pè hic à regia Windesoria situm pro anniuersa∣ria de more pensione, et pro consueto indè vobis per∣cipiendo fructu, mihi, meis{que} ad certos annos cōdu∣ctum de vobis habere. Haec mea omnis petitio, pru dentiss. vtri, nō perindè ad vtilitatē rei, quā vt ad cōmoditatē loci à me instituta est. Nā quò oppor∣tuniùs et meliùs istic habitetur, ipse meis non parcā sumptibus cū aedes illae, iam, vt nunc sunt, siuè villi∣corū incuria neglectae, siuè temporū vetustate exesae, malè materiatae et valdè ruinosae existunt. De con∣ditionibus nō ambigemus. Accipiā enim quae offe∣rētur. Si quid vltra etiam requiritis, vel ad publi∣cum augēdum aerariū, vel ad cōmunē et mihi olim

dulcissimum vestrum ornandum conuictum, nec ad commodandum vniuersis, nec ad gratifican∣dum singulis, vllum meum pro vestro arbitratu, praetermittetur officium. Ad hanc porrò rem vr∣gendam, non extraordinariam aliquam gratiam, non ascitam cuiusquam authoritatem (quae res mi∣hi non ita difficilis fuisset) sed vestram solum∣modò beneuolentiam libentèr adhibeo: vo∣bis enim non alijs debere hoc benefi∣cium volo. Si qua in re ipse, aut Collegij seruire dignitati, aut cuiusque vestrum vel vtilitati con∣sulere, vel ornamento prospicere queam, non vestras morari expectatio∣nes, sed omnes persequi op∣portunitates, studiosè et diligentèr laborabo. Deus. &c. 1563. Jan. 18.

FINIS.