Reformatio legum ecclesiasticarum ex authoritate primum Regis Henrici. 8. inchoata: deinde per Regem Edouardum 6. prouecta, adauctaq́[ue] in hunc modum, atq[ue] nunc ad pleniorem ipsarum reformationem in lucem ædita.

DE EXCEPTIONIBVS.

Exceptio quid sit. Cap. 1.

EXceptio est defensio, qua conuentus in iudicio 〈◊〉〈◊〉 agentem à se depellere, at{que} ab actione, vel e∣ius effectu excludere.

Exceptiones peremptoriae & dilatoriae. Cap. 2.

PEremptoriae exceptiones, si probentur, susceptas actiones seu lites penitus tollunt. Dilatoriae verò illas tantum dif∣ferunt. Et inter dilatorias, aliquae appellantur declinatoriae, sumuntur{que} ab obseruatione iudiciorum, à ratione perso∣narum, loci, & temporis, ac rescripti, & iudicium conantur declinare.

Exceptiones reales & personales. Cap. 3.

REales exceptiones itarebus, de quibus agitur, cohaerēt, vt ad omnes illos deuoluantur, ad quos res extenduntur, de quibus agitur. Exceptio enim, quae conuenit reo, conuenit e∣tiam eius fideiussori. Personales autem sic certè alicui perso∣nae sunt propriae, vt ad alios non transeant.

Exceptiones peremptoriae semper possunt obijci. Cap. 4.

EXceptiones peremptoriae sunt perpetuae. Nam semper ob∣stant agentibus, ne{que} illis praescribitur, quo minus in om∣ni parte iudicij, actori obijci valeant.

Quae exceptiones sint temporariae. Cap. 5.

DIlatoriae, at{que} declinatoriae exceptiones temporariae sunt. Nam illis qui vtuntur, causari solent tempus, aut solu∣tioni condictum (aut intra quod leges agere prohibent) nō∣dum elapsum esse, vel conditionem appositam nondum ex∣tare, veliudicem nō esse competentem, & alia id genus. Ex∣ceptiones huiusmodi actorem in perpetuum nō vetant, quin agat, sed ob mutationem rerum, & temporum facile potest contingere, vt amplius locum non habeant. Sunt etiā ea de causa temporariae, quoniam si quis eis non vtatur tempore,

àiure praescripto, illis deinceps vti non poterit.

Declinatoriae exceptiones quando sint oppo∣nendae, & quando probandae. Cap. 6.

Omnes exceptiones declinatorias (cum processū iudicij im∣pediant non autem causam perimant) ante litis contesta∣tionem, vel primum causae actum, si lis non sit contestanda, proponi volumus. Et si quis ante litem contestatam, vel pri∣mum actum, eas proponere omiserit, illis postea non vtatur: Quoniam eas praetereundo actis videtur consensisse. At{que} huiusmodi exceptiones cum obiectae fuerint, probari à reo volumus, priusquam vel ad litis contestationem, vel ad pri∣mum causae actum veniatur.

Exceptiones dilatoriae quando proponendae, & probandae. Cap. 7.

DIlatoriae verò exceptiones (quibus non processus iudicij sed actoris intentio impeditur) cum ad negotium, & rem, quae agitur, pertineant, & ipsae proponantur ante litis contestationem, sed eas probare nullus reus cogatur, ante∣quàm ipse actor suam intentionem probare coeperit. Atta∣men etiam si post litis contestationem proponantur, non e∣runt repellendae à iudicio.

Declinatoria exceptio contraiudicem ante omnes alias proponenda. Cap. 8.

EXceptio declinatoria, quae contra iudicem est, non solum ante litis contestationem debet proponi, sed ante omnes alias, siue dilatorias, siue declinatorias. Nam si de alijs in∣cipiat reus respondere in iudicio, iudicē videbitur vt suum approbare.

Terminum esse proponendum à iudice ante litis contestationem, ad omnes dilato∣rias exceptiones proponendas. Cap. 9.

NE dilatorijs exceptionibus lites malitiosè protrahātur, iudici mandamus, vt ante litis contestationem, cer∣tum aliquem terminum praescribat, intra quem si reus om∣nes dilatorias non opponat, deinceps de ijs non audiatur, ni∣si fortassis aliqua ex tempore oriatur inter agendum, aut si prius fuit, reo non erit cognita, aut si fuit cognita, tunc non habuit, ex quo illam probaret, quod postea illi occurrit. Qua de re priusquam audiatur, iuramento malitiae interponat.

Tempus proponendarum exceptionum pe∣remptoriarum. Cap. 10.

PEremptoriae exceptiones, quae iudicium impediunt, & causam perimunt, vt exceptio rei iudicatae, transactionis & litis finitae, possunt & ante, & post litis contestationem opponi. Quae verò solum causam, & negotium perimunt, vt est exceptio pacti de non petendo, & similia, rectè opponun∣tur lite demum contestata.

Quae exceptiones per totam causam obijci possunt. Cap. 11.

EXceptiones excommunicationis, & falsi procuratoris per totam causam obijci possunt.

Exceptio excommunicationis infra octo dies est post probanda. Cap. 12.

VT verò lites plus iusto non protelētur, praecipimus, vt is qui excōmunicationem obijcit, speciē illius, & nomē ex∣cōmunicatoris exprimat, sciturus eā rem se deferre debere in

publicam notionem, quam intra octo dierum spatium (die in quo proponitur minimè computato) probare valeat aper∣tissimis documentis. Quòd si non probauerit iudex, in causa procedere non omittat, reum in expensis, quas actor ob hoc, diebus illis se fecisse docuerit, praehabita taxatione condem∣nans.

De exceptionibus mixtis. Cap. 13.

EXceptiones mixtae, quae sic dicuntur, vt partim dilatoriae sunt, & partim peremptoriae, si post litis contestationem proponantur, vim dilatoriarum non habebunt, sed tantum peremptoriae censebuntur.

Dilatoria iudicij processum impediens omissa in prima instantia in appellatione non poterit obiici. Cap. 14.

EXceptio dilatoria, quae iudicij processum impedit, in cau∣sa principali nō opposita, in appellatione obijci nō poterit.

Peremptoriae omissae in prima instantia possunt in appellatione obijci. Cap. 15.

SI peremptoriae exceptiones in instantia omissae fuerint, & quidem non exmalitia, ne{que} ad vexandum aduersarium, in appellatione produci poterunt. Non autem declinatoriae, aut dilatoriae illae exceptiones, quae iudicij processum elidūt, sed illas tantum licebit obijcere quae negotium ipsum, & reisummam spectant, modò priùs ex malitia non fuerint omissae.

Quid sit replicatio & quando sit probanda. Cap. 16.

AD reorum exceptiones, actores replicationes adhibere solent, quae nihil aliud sunt, quàm allegationes actorū,

per quas exceptio soluitur: ne{que} actor cogi debet ad suam replicationem probandam, nisi prius reus probauerit excep∣tionem.

An iudex de replicationibus pronunciare debeat. Cap. 17.

VT iudex de replicationibus pronunciet, non est necessa∣rium: quia vires earum satis intelligi poterunt, cum iu∣dex de ipsis exceptionibus constituerit, an admittendae, vel repudiandae sint.

Quantum possit replicatio paris criminis. Cap. 18.

REplicatio paris criminis repellit excipientem. Nam ex∣ceptio alicuius criminis ab illo non debet opponi, qui eodem laborare conuincitur.

Nea{que} excipiens, nea{que} replicans omnia fatetur, quae dicit excipiendo, vel replicando. Cap. 19.

EXcipiēs non est cēsendus fateri omnia, quae in eius excep∣tione includuntur, quemadmodum & actor non omnia iudicabitur fateri, quae in replicatione continentur.

De exceptione contra testes, cuiuscemodi sit, & quamdiu valeat. Cap. 20.

EXceptio contra testes cum non sit dilatoria, indirectè, & obliquè est peremptoria: Nam ea spectat vt probationē tollat, qua sublata ius actoris eliditur. Ea verò duplex est, nam vel contra personas testium excipitur, cum criminosi dicuntur, vel aliqua alia ratione non idonei, vel contra te∣stium dicta, vt cum falsi 〈◊〉〈◊〉. Exceptio igitur contra personas testium vs{que} ad sententiam potest obijci, & pro∣bari

Postea verò non audietur, nisi ad appellationem ventū fuerit. lbi enim poterit obijci. Si verò excipiatur testes fal∣sum dixisse, vs{que} ad viginti annos locum habet exceptio, ne dum in appellatione, quod tamen accipi volumus cum in a∣gendo non fuit proposita. Nam si tunc obiecta est, & non probata, minimè valebit eius vis ad annos viginti, sed tan∣tum in appellatione repeti poterit.

De exceptione contra testes, & replicatione testium. Cap. 21.

TEstis contra quem excipitur de crimine, si contra exci∣pientem de eodem crimine replicet, ob id non admitte∣tur adtestimonium. Quia non relatione criminis reus pur∣gatur, sed si se innocentem ostenderit.