Reformatio legum ecclesiasticarum ex authoritate primum Regis Henrici. 8. inchoata: deinde per Regem Edouardum 6. prouecta, adauctaq́[ue] in hunc modum, atq[ue] nunc ad pleniorem ipsarum reformationem in lucem ædita.

De probationibus.

Probatio quid sit. Cap. 1.

PRobatio est rei dubiae, per legitima documen∣ta, ostensio.

Reo confitente, non est opus probatione. Cap. 2.

QVid est opus causam in examen trahere, quam reus suae confessione certam facit, & indubitatam? Proinde nō est quaerenda probatio, cum reus id quod contra eum prin∣cipaliter propositum est, fatetur. Probationis facultas am∣plianda potius, quàm restringenda est, vt veritas in omni∣bus causis elucescat.

Species probationis. Cap. 3.

SIue igitur per testes, instrumneta, praesumptiones, iudiciae aut famam, probationes offerantur, prudens iudex, cui multum quoad hoc tribuendum esse iudicamus, facile exi∣istimabit, (pensatis rerum & personarum circumstantijs) quatenus cui{que} credendum sit. Ne{que} enim ad vnam proba∣tionis speciem iudex sese alligare debet, sed ex iusta animi sui sententia aestimabit, quid aut credat, aut parum proba∣tum sibi videatur, cum intelligat, multa saepe coniunctime∣uincere, seorsim verò accepta nequaquam fidem facere.

Probatio non est admittenda, nisi reo prae∣sente, aut per contumaciam absente. Cap. 4.

QVanquam verò iudici, & non parti, fides facienda sit, volumus tamen aliquod probationis genus aduersus aliquem admitti, vel exhiberi, nisi ipso aut praesens fuerit, aut per contumaciam absens.

Probatio facienda est in iudicio coram iudice. Cap. 5.

PRobatio recipienda est coram iudice, & in iudicio, non extra iudicium, ne{que} coram notario aut tabellione.

Actori non reo interest probare. Cap. 6.

ACtore non probante, reus etiam si nihil 〈◊〉〈◊〉 ab∣soluendus est, nisi tantae aduersus ipsum praesumptio∣nes insurgant, vt in eum probationes 〈◊〉〈◊〉 A∣lioqui enim nō conuenit vt, actore 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 se pro∣fitenti se probare non posse 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 monstrandi contrarium 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 na∣turam factum negantis nulla 〈…〉〈…〉 ta∣men, coarctatis loco & tempore, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 probandi obseruari volumus.

Contrariae probationes.

SI ab vna & eademparte, contrariae probationes aliquan∣do producantur inuicem sibi ipsis & merito derogare de∣bent. At si à diuersis partibus contraria fortassis allegan∣tur, & proponentibus huiusinodi probationes adhibitae fu∣erint, fortiori probatione adhaerendum erit. Sed si de ea non constet, fauendum est reo, nisi fauor reipublicae, salus ani∣marum, aut natura causae aliud suaserit.

In communibus iudicijs tam reo, quàm actori incumbit probatio. Cap. 8.

IN communibus iudicijs, tam actor, quàm reus probatio∣nibus onerantur, is{que} vincet, qui meliores, & efficatiores probationes attulerit: Sed si omnia huiusmodi aequalia sint, pro possessore iudicabitur, nisi fauor causae aliud suaserit.

Post publicationem, non licet contrarias probationes afferre. Cap. 9.

SI de impedimento aliquo, 〈◊〉〈◊〉 in causa matrimoniali, probationes aliquae publicatae sunt, non licebit alteri par∣ti contrarias probationes aliquando inferre, vel producere.

In omni actu iudiciali adesse oportet aut notarium, aut duos testes. Cap. 10.

IN recipiendis probationibus, at{que} in omnibus alijs acti∣bus iudicialibus, iudex debet publicum notarium, aut du∣os, loco illius, honestos viros adhibere, per quos cuncta quae aguntur fideliter scribi mandamus, vt si quae postea super a∣ctitatis oriatur controuersia, ea penitus per ipsa originalia publica & communia tollatur.

Affirmanti incumbit probatio, non neganti. Cap. 11.

VT creditor, qui pecuniam petit, numeratum probare co∣gitur, ita rursus debitor, qui solutam affirmat, eius rei probationem praestare debet. Ei enim incumbit probatio, qui asfirmat, non qui negat.

Aliena à causa nihil probant. Cap. 12.

PRobationes verò, vel necessario, vel praesumptiuè inferre

debent, id, de quo agitur. Quae verò aliena sunt à causa, seu controuersia, nihil probant.

Accusatores in iudicium deferre non de∣bent rem, quae probari possit. Cap. 13.

SCiant cuncti accusatores, eam serem deferre in publicam notitionem debere, quae munita sit idoneis testibus, vel in∣structa apertissimis documentis, veliudicijs ad probationem indubitatis, & luce clarioribus expedita.

Testes Synodales. Cap. 14.

TEstibus tamen synodalibus, ac alijs probationibus, ex ex magnis & vehementioribus suspitionibus exortis, antequam vim, veterem{que} authoritatem reseruamus.

Officium iniunctum quis{que} probare te∣netur se impleuisse. Cap. 15.

QVotiescun{que} aliquis ex officio sibi iniuncto, aliquid face∣re tenetur. Ipse semper probare debet, quod officium su um husmodi, ac onus iniunctum fideliter adimpleuit, vel per eum non stetit, quo minus adimpleuit.

Monumenta publica. Cap. 16.

CEnsus & monumenta publica potiora testibus esse cen∣semus.

Reus potest probandi onus in se suscipere. Cap. 17.

POtest reus onus probādi in se assumere, & docere de iure suo, licet ad hoc nullo iure astringatur.

Reus exceptiones suas probare debet. Ca. 18.

QVi dolo aliquid factum esse dicit, seu excipit, ipse de dolo

docere debet. In exceptionibus quo{que} omnibusreus actoris partes sustinebit, ipsam{que} exceptionem (vt actor suam in∣tentionem) implere cogetur, qui mutatam 〈◊〉〈◊〉 di∣cit, probare hoc necesse habet.

Ad probandum ea quae nihil causam 〈◊〉〈◊〉, nemo admittatur. Cap. 19.

AD probationem illius rci, nemo admitti debet, quae eti∣am probata nihil releuaret, ne & partes inambus ex∣pensis onerentur, & lites plus iusto differantur.

Quando confessio omnibus probationibus sit praeferenda. Cap. 20.

PRobationes omnes confessioni partis merito cedere de∣bent. Siue igitur contra instrumenta, testes, aut sententi∣am, in fauorem suum introductam, siue latam, aliquid con∣fitetur, locum semper obtinebit, contrarijs probationibus nō obsistentibus, nisi animae periculum in causa vertatur, aut leges confessioni huiusmodi resistant, & nisi confessio pro causa confitentis faciat.

Probationes valent, etiam nullo designato termino ad probandum. Cap. 21.

PRobationes non censentur reprobatae, licet sine assigna∣tione alicuius termini, aut nulla ad probandum concessa dilatione, factae reperiantur.

Probationes iuductae ad vnum effectum valent ad alium. Cap. 22.

PRobationes inductas ad vnum effectum facere fidem ad alium effectum inter easdem personas aequum esse 〈◊〉〈◊〉.

Alleganti statuti ignorantiam non facile creditur. Cap. 23.

ALleganti constitutionis, aut statuti ignorantiam, non est credendum, nisi probationem suae ignorātiae addu∣cat, aut praesumptiones verisimiles, quibus iudex (conside∣ratis rei & personae circumstantijs) possit in plenam proba∣tionem alleganti ignorationem iuramentum differre.

Probatio per iuramentum. Cap. 24.

QVando aliquid ad conscientiam solam pertinet, per iu∣ramentum admittitur probatio.

Aliquando negatiua probanda est. Cap. 25.

ABea parte quae dicit aduersarium suum ab aliquo iure prohibitum esse, speciali lege, vel constitutione id pro∣bari oportet. Idem respondendum est, si quis neget aliquid recte factum, ipsam praestare debere probationem.

Antiquitatis probatio. Cap. 26.

IN finibus ac rebus antiquis probandis, fama, ac testes de auditu, libri{que} antiqui, sine suspitione aliqua confecti, cu∣stoditi, & reperti possunt iudicem ad credulitatem adduce∣re, vt rectè, pro sic probante, sententiam ferat, nisi aduersae partis fortiores probationes aliud requirant.

Acta iudicij fideliter custodienda. Cap. 27.

ACta iudicij plenam inducunt probationem, volumusi∣gitur eadem omnia & singula fideliter descripta, ac more solito, clausa transmitti ad iudices appellationis, illud requirentes, seu exigentes, vt ex illis colligant, an per infe∣riorem iudicem recte iudicatum existat.