Reformatio legum ecclesiasticarum ex authoritate primum Regis Henrici. 8. inchoata: deinde per Regem Edouardum 6. prouecta, adauctaq́[ue] in hunc modum, atq[ue] nunc ad pleniorem ipsarum reformationem in lucem ædita.

De Litis contestatione. Litis contestatio quid sit.

LItis contestatio est fundamentum iudicij, ex ea enim verè demum lis existit, & in ea ver∣satur, oritur{que} ex congruo responso rei, seu ad libellum, seu ad petitiones, vel in scriptis da∣tas, vel in scripta iussu iudicis, redactas: ne{que} respicit litis contestatio incidentia, vel emergentia, sed prin∣cipale caput controuersiae. Et quando in forma, & figura iu∣dicij procedēdum est, si omissa fuerit inanibus laboribus & sumptibus vexantur litigantes.

¶De confessione.

CVm libello iam oblato reus confitetur, ex illius confessio∣ne, lis est contestata, si quidem iudex ea habita, potest ad sententiam ferendam progredi: Sin vero confessio praecedat oblationem libelli, ex ea non fit litis contestatio, ne{que} senten∣tia fertur, sed tantum iudex reo praecipere debet, vt intra certum tempus, quod debuerit, persoluat. Si quis ad libellum vel ad petitiones respondeat, praemittendo protestationem, qua se affirmat per illas responsiones in animo non habere, vt litem contestetur, lis non erit contestata.

Contestatio litis non requirit prae∣sentiam actoris.

COntestatio litis etiam absente actore, sieri potest, modo li∣bellus datus, aut petitiones in scripta redactae, quas iudex reo proponere possit ad respondendum in iudicio. Nam si se∣quatur responsum, quo vel affirmetur, vel negetur petita, siue protestatione alieni animi à lite contestanda, lis (quam∣vis actor absit) erit contestata.

In responsione, quae requiritur ad litis contestationem, minime refert, siue per verba credulitatis, siue per verba veritatis, respondeatur à reo.

¶Quare fit litis contestatio.

LItis contestatio in causis idcirco exigitur, vt inde liquere possit, quaenam sit inter litigantes, de principali negotio, controuersia, quòd nisi planis & perspicuis verbis, cum pe∣tatur, tum respondeatur, fieri non poterit. Ideo à iudice om∣nes ambiguitates, & obscuritates hinc remoueri volumus.

Reus in litis contestatione certum dabit responsum.

SI reus ad petitiones responderit, se illas ne{que} fateri, ne{que} negare, quoniam perinde est, ac si nihil respondisset, ad certum aliquod responsum vrgeri debet.

Reus ad singulas petitiones seorsim respondebit.

CVm in libello multa petuntur, non est permittendum, vt vna responsione reus omnia simul in vniuersum neget. Sic enim facile iudicium eluderetur, nec de lite, inter acto∣rem, & reum, constaret: ne{que} iudex posset litem iusta sentē∣tia dirimere. Nam saepe contingit, vt ex multis petitioni∣bus,

aliquae verae sint, aliquae falsae, ad quas cum vna ea∣dem{que} responsione satisfieri non possit, volumus, vt reus de singulis seorsim respondeat.

Contumax contra se ipsum prae∣iudicium facit.

PEr contumaciam non comparentis, minime fit litis con∣testatio. Verum contumax habebitur, vel pro confitente, vel pro negante, prout magis in eius praeiudicium vergit.

Exceptiones dilatoriae litis contesta∣tionem impediunt.

DIlatoriae exceptiones litem prorsus non contestātur, imo si probatae fuerint (saltem ad tempus) vetant ne lis contestetur, quia circa principale negotium controuersiae nō versantur, de quo propriè fieri debet litis contestatio.

Similiter exceptiones peremptoriae.

QVaedam exceptiones peremptoriae litem, ne contestetur, impediunt, vt exceptio transactionis rei iudicatae, & litis finitae. Quare iudex de exceptionibus dilatorijs, & hijs peremptorijs, quae litis contestationem impediunt, ab initio causae cognoscere, & pronunciare debet. Aliae autem excep∣tiones praeter enumeratas, litis contestationem (si obijcian∣tur) non prohibent.

¶Testes ante litis contestationem non admittuntur, ad probandum causam principalem, sed ad probandum exceptiones dilatorias, & peremptorias.

TEstes ante litis contestationem, possunt admitti, non sa∣nè quo ad principale totius causae caput, sed ad proban∣das, vel improbandas exceptiones dilatorias, & perempto∣rias,

quae litis contestationem impediunt.

Testes ad perpetuam rei memoriam ante litis contestationem admitti possunt.

QVamuis communi regula, testes ante litis contestationem recipi non debeant, attamen, si de morte illorum time∣atur, aut absentia diutina, siue periculum fuerit, (quando negotium perplexum est, & immolatum) ne rerum gestarū, & ordinis obliuiscantur, ad testādum recipientur senes va∣letudinarij, & quorum vel diuturna absentia, vel obliuio su specta est, & cum lis non adhuc fuerit contestata praemissa nihilominus partis citatione, quae si haberi praesens non pos∣sit, actorem oportebit suum conuenire aduer sarium, tempo∣re, quod iudex illi assignabit, computando à die, quo primū conueniri poterit, vel illi saltem (cum possibile fuerit) hu∣iusmodi testium admissionem renuntiare, quod si facere ne∣glexerit, recepta testimonia non valebunt.

¶In quibus causis testes admittantur, de principali causa, ante litis con∣testationem.

POterunt etiam de principali capite negotij, admitti te∣stes, abs{que} litis cōtestatione, cum agitur de electione prae∣latorum, de postulationibus, prouisionibus, dignitatibus, personatibus, officijs, canonicatibus, praebendis, seu quibus∣vis beneficijs ecclesiasticis, decimis, vsuris, & notorijs, qui∣bus addimus etiam matrimoniales causas. In hijs enim sim∣pliciter de plano, abs{que} forma & figura iudicij, procedi per∣mittimus. In criminalibus actionibus, quando crimen est notorium, testes recipiendi non sunt, nisi lis fuerit contesta∣ta, cum is, cuius agitur causa, in ijs grauissime periclitatur.

Quando non requiritur litis contestatio.

NOn requiritur contestatio litis, vbi non agitur contra certam personam, sed tantum iudici concluditur: quā∣vis aliorum vtcun{que} vtilitas, & praeiudicium attingatur. Item vbi causa merè spiritualis fuerit, quae abs{que} alicuius incommodo tractetur, in sententijs interlocutorijs, & sen∣tentijs censurae, nec non quaestionibus emergentibus, in om∣nibus notorijs, & summarijs processibus. At{que} cum ius agē∣di ad publicum commodum dirigitur. In inquisitione cri∣minum si eam quispiam impetrauit, & eius prosequutor fuerit, litis contestatio adhibeatur: sed si iudex, ex officio suo, sponte moueatur, litis contestatione minime opus erit. V bi litis contestatio non requiritur, volumus, vt primus a∣ctus, qui post litem contestatam fieri solet (vt est receptio te∣stium, & id genus alia) exceptiones dilatorias, quas ipsa li∣tis contestatio excludere solebat, penitus excludat, vim{que} & effectum ipsius litis contestationis, etiam in caeteris omnino habeat.

Vel de litis contestatione sic scribatur.

QVandoquidem in causis ad forum nostrum ecclesiasti∣cum pertinentibus quibuscun{que}, nullus libellus sed pe∣titio duntaxat simplex in actis redacta, requiratur, statui∣mus, quòd nec litis contestatio in praefatis causis, quouismo∣do exigatur, sed abs{que} ea ad finem vs{que} causarum, omnino procedatur. Volumus autem, quòd primus actus, qui post li∣tem contestatam fieri solet (vt testium receptio & id genus alia) exceptiones dilatorias, quas ipsa litis contestatio ex∣cludere solebat, penitus excludat, vim{que}, & effectum ipsius litis contestationis etiam in caeteris omnibus habeat, & ob∣tineat.