Reformatio legum ecclesiasticarum ex authoritate primum Regis Henrici. 8. inchoata: deinde per Regem Edouardum 6. prouecta, adauctaq́[ue] in hunc modum, atq[ue] nunc ad pleniorem ipsarum reformationem in lucem ædita.

DE EXCOMMV NICATIONE.

¶Quid sit Excommunicatio. Cap. 1.

EXcommunicatio (melius est enim parum la∣tinè quam parum aptè loqui) potestas est & authoritaes ad ecclesiam a deo profecta, quae facinorosas personas, vel de religione nostra corruptè sentientes, & ad suam improbita∣tem adhaerescentes a perceptione sacramentorum, & etiam Christianorum fratrum vsu, tantisper sommouet, donec sensus sanos recollegerint, & salutarium cogitationum 〈◊〉〈◊〉 signa dederint, & poenas etiam ecclesiasticas adierint, qui∣bus ferocia carnis comprimitur, vt spiritus saluus fiat.

¶Quibus excommunicatio com∣mittitur. Cap. 2.

ECclesia claues accepit a Christo, quibus, ligandi potestas & soluendi continetur. Quoniam autem ad haec rectè debet & ordine procedi, queadmodum administratio sacra∣mentorum, & ex sacris scripturis concionandi munus, cer∣tis viris deferuntur: ita potestas excommunicationis in ministris & gubernatoribus ecclesiarum consedit, vt illi sa∣crarum scripturarum sentētia & regula disciplinam in sa∣crosancta domini coena sanciant, & dijudicent quae perso∣nae mensa pellendae diuina, quae sint ad eam assumendae: no∣minatim verò moderatores & ecclesiarum duces sunt ar∣chiepiscopi, episcopi, archidiaconi, decani, deni{que} quicun{que} sunt ab ecclesia ad hoc munus adhibiti.

¶Quibus in causis excommunicatio debet adhiberi. Cap. 3.

NOn debet excommunicatio minutis in delictis versa∣ri, sed ad horribilium criminum atrocitatem admo∣uenda

est, in quibus ecclesia grauissimam infamiam su∣stinet, vel quòd illis euertatur religio, vel quòd boni mores peruertuntur. Illius autem generis sunt de quibus Paulus dicit, qui talia faciunt in regnum Dei non introibunt, vel regni Dei non erunt haeredes, vel quòd propter haec venit ira Dei in filios incredulos. Haec immania facinora telo de∣bēt excommunicationis confringi, vt qui sunt illorum rei, in hoc supplicium incurrant, nisi maturè bonam ad frugem se reuocauerint, & cum arguuntur, se ab huiusmodi sceleri∣bus quamprimum alienant, ac etiam plene velint omne damnum luere, quod ecclesia in illorum peccatis passa est. Etenim excommunicationis acerbitas nun{quam} expromi de∣bet, nisi cum homines in sceleribus obduruerunt: quod duo∣bus modis cuenit, vel cum a salubribus se monitis auertunt & vocati se non ostendunt, vel si praesto sint & iudicum decretis stare nolint.

¶Excommunicanda persona debet ante sententiam admoneri. Cap. 4.

NVllus iudex excommunicatione quem{quam} percutiet, nisi semel at{que} iterum, & etiam tertiò si res id requirit, il∣lum praemonuerit, vt se ipse si fieri potest tempestiue corri∣gat. Tum etiā rco certum tempus ad deliberationem relin∣quatur, in quo secum ipse constituat vtrum sanis consilijs obsequuturus sit. Sed qui rite fuerit euocatus, si tempore suo nō adfuerit, huius pertinacia statim in excommunica∣tionem incidat.

¶Vniuersitas aut collegium non potest excommunicari. Cap. 5.

INtegri coetus, quos vniuersitates vel collegia vocant, ex∣communicationis poena comprehendi non debent. Cum enim ibi varietas magna sit personarum cuius{que} generis,

aliquorum innocentia violaretur: nostra verò clementiae potius malis parcit quàm bonos plectit. Ita{que} soli poenis ple∣ctentur quicun{que} in huiusmodi coetu soli peccauerunt.

¶Excommunicatio prudenter & deliberate debet institui. Cap. 6.

QVoniam expoenis omnibus ecclesiasticis acerbissimam po∣nimus excommunicationem, acutissimum eius mucro∣nem sine magna matura{que} deliberatione distringi nolumus. Vt autem in hac re vitiossissimos superiorum temporū ritus emendare possimus, primū in nulla permittimus vna per∣sona potestatem excommunicationis collocari. Totius autē ecclesiae consensus quan{quam} inprimis esset optabilis, tamē quo∣niam difficillimè colligi potest & conquiri, sic excommu∣nicatio procedat, vt archiepiscopus vel episcopus vel alius quicun{que} legitimus iudex ecclesiasticus, vnum ad se publicae pacis nostrae custodem, quem vulgo iustitiarium vocant, ag∣greget, ac proprium illius ecclesiae ministrum in qua reus in∣habitat, vel aliquem cui minister suas vices committat: deinde sumantur etiam duo vel tres, arbitratuiudicis, do∣cti bene{que} morati praesbyteri, quorum in praesentia, cum res ipsa diligentissime tractata grauissime{que} ponderata fuerit, tandem ad decernendam excōmunicationem discendatur.

¶De excommunicatione scriptis mandata. Cap. 7.

SEntentia non valeat excommunicationis, nisi scriptis mandata fuerit: cuius exemplum incorruptè sincere{que} transcriptum iudex reo tradat, quo id tempore postu∣lauerit, at{que} adeo intra sex dies sine vlla excep∣tione scriptum hoc reo requirenti concedatur.

¶Poena iudicis non legitime excommu∣nicantis. Cap. 8.

QVicun{que} iudex vel reum non praemonuerit, vel caeter as cautiones non adhibuerit, quas nos in hanc causam contulimus, primum in ecclesiam toto mensis spatio non introcat, nisi sacrae communionis percipiendae causa, dein∣de iudex superior a quo petenti reo succurretur, priorem contra leges progressam excommunicationem vniuersam retexet, excommunicationis authorem ad soluendas om∣nes impensas iniustae litis damnabit, & etiam alias poe∣nas arbitratu suo cumulabit, vt metu iudices conterrean∣tur, ne tam magnam in calamitatem homines sine gra∣uissimis causis detrudant. Cum autem iudex intellexerit quod caecus & preceps in illo iudicio serebatur, & propte∣rea sententiam vel temere latam ipse per se tollere, prius∣quam ad superiorem iudicem reus digressus fuerit, nec ta∣men is assentiri velit qui procurauit excommunicationem, nisi reus illi satissaciat, & ad hoc auxilium superioris iu∣dicis imploret, iudex inferior hanc eius duram & acer∣bam appellationem negligens, sui potius commodi memo∣rem quam communis inter Christianos charitatis, sen∣tentiam suam dissoluat, in qua manifestum animaduertit priorum suum errorem. Nam si addubitauerit, pignoribus a reo datis quod sentētiae & decreto superioris iudicis quem appellauit obediet, ita tandem iudex indictam a se prius excommunicationē rescindat & 〈◊〉〈◊〉. Quae cum omnia rite fecerit, omni se legum nostrarum poena liberabit.

¶Excommunicatorum denuntiatio. Cap. 9.

QVum legitimus iudex excommunicationis sententiam pronūciauerit, statim id significet ecclesiae in qua reus

inhabitat, vt omnes ab illo tan{quam} a putri & proiecto mem∣bro se abstineant. Nec vna tantum rei propria ecclesia rei gestae certior sit, sed disseminetur & emanet ad vicinos ministros & ecclesias, vt maiore sentiat ille pudore se vn∣di{que} exclusum & destitutū. Minister autem ecclesiae pro∣priae, cum hijs qui legitimè sunt ad hoc negotium adhibiti, cōsequente dominico die, formula qua illi prescriptum est, euangelio recitato, protinus excommunicationem quibus verbis praescriptum est aptè & publicè coram ecclesia expe∣diat & legat, & populum condocefaciāt excommunicatio∣nis fulmine perstrictam personam ex ecclesia quasi cadauer eijci debere, nec coenae domini participem, nec diuinorum officiorum, nec Christianae societatis, sed a sinu communis Christianorum matris ecclesiae reuulsam, & abruptam a corpore Christi, coelo simul & terra esse exturbatam, diabo∣lo & eius consceleratis ministris mancipatā, & sempiternis flammarum cruciatibus addictam, nisi maturè suam sa∣lutē sathanicis ex vinculis expediat, vitā suam salubribus institutis ad probitatē reuocet, maximū ex superioribus pec∣catis dolorem capiat, & quantum in se est omne damnū il∣lius flagitijs ecclesiae datum noua innocentia & integritate compenset. Donec igitur Deo recōciliatus & ecclesiae fuerit, èa formula quam post subijciemus pro Christiano fratre non accipiatur, sed tan{quam} extorris & naufragus & aduena igno∣ti orbis obambulet, expers coenae Domini & sacramentorū & diuinorum quorumcun{que} officiorum: Idem in alijs fiet ecclesiis ad quas mandatum iudicis perueniet.

¶Excommunicatorum poena. Cap. 10.

CVm excommunicato non resipiscente nec in Domini mensa scienter communicandum est, nec in vllis cum il∣lo diuinis officijs versandum. At{que} ista quidem poena nullam

exceptionē habeat. Deinde ne cibum quidē aut potum unà cum illo capere, vel osculari, vel salutare, vel ad aedes tuas inuitare fas erit. In quo tamē debet indulgeri, nā reus licet in aedes alienas commeare non debet, tamen propria eius domus solitaria non relinquetur, nec a pactis ciuilibus excludetur & vsitatis negotijs quibus necessariae res huma∣nae vitae suppeditantur: & si quis illum admonendi 〈◊〉〈◊〉 visitauerit & ad probitatem reflectendi, non debet in offi∣cio tam pio impediri. Nec illos ad ecclesiastica beneficia su∣mi fas est, quos ad mensam vel ad colloquium adhibere nefas existimatur. Et beneficiorum authores illius tempo∣ris ius amittant. Quod si reus ipse, priusquam legitime li∣beratus fuerit, ad sacramenta vel communicanda vel ad∣ministranda irrumpere audeat, si ex ordine ecclesiastico clericus fuerit, beneficio careat & officio deijciatur: si ex promiscuo populo, & vt vulgo dicitur laicus, arbitratu le∣gitimi iudicis grauissimè puniatur.

¶Poena communicantium cum excom-mun catis. Cap. 11.

QVicun{que} cum excommunicatis non resipiscentibus in vl∣lis actionibus se commiscet nisi quas excipiebamus, poenam cum illis communem habebit, si semel admonitus ab illis non deflexerit.

¶Quamdiu vitandi sunt excommunicati. Cap. 12.

QVi excommunicatione fuerint ab ecclesia dimoti, tam diu ad societatem Christianorum fratrum non admit∣tentur, quamdiu ecclesiae quantum possunt non satisfece∣rint, & beneficiorū liberationes a legitimo iudiee impetra∣uerint, aut ad minimum, fidem iudici obstrinxerint suam, legitimis se illius mandatis obtemperaturos.

¶Quid obstinatis debeat excommu∣nicatis fieri. Cap. 13.

QVum in excommunicationis acerbissima solitudine qua∣draginta dies reus iacuerit, & nullam 〈◊〉〈◊〉 ho∣nestam & piam rationem exquisiuerit, ordinarius qui prius excommunicationi praesuit, literas nostro munitas ec∣clesiasticarum causarum proprio signo nostrum ad forum aequitatis transmittas, quod vulgo cancellariam vocant, in quibus more regni nostri pertinacia reae personae 〈◊〉〈◊〉 Nos autem, quamprimum literas nostraes, vt in huius∣modi causis sieri solet, ad ministros legitimos, nimirum vicecomites & balliuos vt vocant perferri volumus, qui spatio quindecim dierum sireos non eruerint, cōprehende∣rint, & in carcerem cōdiderint, sed illis vel auare propter 〈◊〉〈◊〉 vel iniuste propter gratiam pepercerint, & ius lon∣gius indulserint quàm huius ratio decreti nostri fert, si fuerint apud legitimum iudicem in hac re cōuicti, triplum expensarum omnium in excommunicationis vniuerso negotie collocatarum exoluent, & in illum ecclesiae thesau∣rum quem vulgo cistam pauperum vocant illud deponent, quem ordinarius hoc beneficio dignissimum esse iudicaue∣rit. Quod si per alios quindecim dies 〈◊〉〈◊〉 ministro∣rum nostrorum culpa, cessatum fuerit, illud triplum quod foluere debent,conduplicabunt. Deinde si prebensos reos & in carcere inclusos, nulla interueniente nostrarum litera∣rum authoritate, vicomites aut custodes liberauerint, aut elabi permiserint ante{quam} episcopo excommunicati se submi∣serint, & superioribus impensis plectentur, & decem addēt alias libras arbitratu iudicis in cistam pauperum infun∣dendas. Si vero negent aut differant has ita pecunias 〈◊〉〈◊〉, quomodo nos hoc decreto nostro 〈◊〉〈◊〉, custodes pu∣blicae

nostrae pacis inuacati statim opem ferant, nisi nostrae velint authoritatis contemptares haberi: quibus si ita vi∣sum fuerit in bona licebit & possessiones eorum intrare, & illa seponere & segregare, donec plene sit ab illis omni ra∣tione satisfactum.

¶Excommunicatus non liberatur nisi resipuerit. Cap. 14.

CVm ratio sacris in scripturis proposita, cōsuetudo{que} san∣ctorum patrum, ab authoritate Scripturarum repetita nō permittat excommunicatos liberari poenarum suarum vinculis, donec violatam ecclesiae pacem & integritatem quantum in se est emendarint, & priori statui restituerint (nec enim aequum est illos in ecclesiae corpus inseri, donec peccata formulis ecclesiasticis eluerint, nec salus ab ecclesia vn{quam} ostenditur nisi prius ad probitatem se ipse reus reuo∣cauerit) haec igitur cum ita sint, iudex cum plane cognarit reum in ecclesiae disciplina mansuete & clemēter acquietu∣rum, & si quem priuatim offenderit, illi plene satisfactu∣rum, tum demum ad ministrum proprium curet reum re∣mitti ministrum{que} certiorem faciat quomodo reus in loco suo rursus collocari possit, postquam ecclesiae se rite summi∣serit, ad extremum omni cum officio perfunctus sit, in ec∣clesiam reus inducatur, & ibi rite a legitimo ministro di∣mittatur, & ad veram Christianae charitatis omnem socie∣tatem adhibeatur, nisi forte simulatio sit aliqua rei in hoc negotio deprehensa, planè{que} de eo constet quod non syncerè sed fucatè se gerat. Minister autem inprimis curet vt ad legitimum iudicem totam rem perscribat quomodo tracta∣ta sit, & reus iam liber ipse nouae nuntius suae fortunae, se quamprimum ad iudicem conferat: vel 〈◊〉〈◊〉 ministrum{que} certiorum faciat de ritu & forma poenitentiae, & de tem∣pore

quo reus astrictus sit ecclesiam quam malo exemplo of∣fenderit emendare. Minister vero & syndici, aut prae∣stantes aliquot parochiae viri, imprimis curent vt ad legiti∣mum iudicem bona fide & mature rescribant an reus man∣datam a iudice poenam summissè & plenè luerit, & exter∣no corporis habitu animi verè poenitentis signa declaraue∣rit, an sic se gesserit vt aut contumaciae aut simulationis 〈◊〉〈◊〉 aliquas palam oftenderit.* Iudex vero cum reum omni officio praescripto persunctum essecognouerit, illum a vin∣culis excommunicationis liberabit, curabit{que} vt ministri omnes qui excommunicatunt declararunt iam rursus libe∣ratum & ecclesiae reconciliatum esse populo diuulgent. H aec vero semper ita procedant, nisi mortis periculum in excom∣municatione reum deprehenderit, tum enim illum statim dimitti placet, si promissis pignoribus cauerit si integrè sa∣tisfacturum omni ratione si fuerit saluti restitutus. Cum autem conualuerit, si mutauerit sententiam, & nolit ec∣clesiae disciplinam subire, rursus illius in excommunicatio∣nem perfidia relabatur.

¶Cum appellatur ab excommunicante quid fiat. Cap. 15.

PRonunciata semel excommunicationis sententia, non potest a quoquam nisi ab ipso illo authore rescindi, vel eius legitimo vicario, nisi reus appellationis vsus remedio causam superiorem ad iudicem transmouerit. Tum autem si reus vel iniuria se dicat excommunicatum, vel iniustè ab ecclesia quam omnibus officijs legitime conquisterit, au∣thor excommnicationis accersetur, & nisi is quindecim dierum spatio 〈◊〉〈◊〉 ad causam dicendam euocatus fuerit, a∣perte 〈◊〉〈◊〉 ostendere 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 & iustè contra reum processum fuerit eius prior sententia 〈◊〉〈◊〉 iniqua reijcietur, & ad ni∣hilum

recidet. Verum author excommunicationis si supe∣riori iudici suam sententiam probauerit, rursus in eius po∣testate reus erit, pignoribus tamen ab illo interim prouide∣bitur vt impensae praestentur, & vt omnibus qui violati fuerūt aut affecti iniuria, satisfaciat, sed dum haeret in iu∣dicio haec excōmunicationis causa, 〈◊〉〈◊〉 authoritate superio∣ris iudicis excommunicationis sapplicia patest eximi. Sed si post reus litem amiserit, & in indicio succubuerit, vel ipse sibi diffisus deseruerit appellationem, 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 spatio vigin∣ti dierum posteriorem damnationem vel relictam appella∣tionem consequentium, omnia faciat perfecte & abundan∣ter quae superiori sententia peragère inssus est, aut si 〈◊〉〈◊〉 rursus in luto prioris excommunicationis baereat.

¶De reis qui mortis sententiam acce∣perunt. Cap. 16.

CVm ciuilis magistratus aliquis slagitiosos 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 non excommunicatos praeoccuparit, in carcerem ab∣duxerit, 〈◊〉〈◊〉 si pòst sententiam mortis acceperint, & nos illis postea pepercerimus, nolumus tum indulgentia nostra eccle∣siae disciplinam impediri. Iudex igitur ecclesiasticus illos sa∣tisfactionis & 〈◊〉〈◊〉 officiorum commonefaciat: quae si non omnia rite perficiant, excommunicationis virga 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 donec salubriores cogitationes 〈◊〉〈◊〉

Formula reconciliationis excom∣municatorum.

〈◊〉〈◊〉 omni 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 ab ordinario constitu∣tum fuerit, reus ad ecclesiam accedens coram foribus 〈◊〉〈◊〉, illo prorsus omni corparis habitu quem legitimus 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 autem ex 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 illum in Ecclesia 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sic 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉

N. in Christo charissime peccatum coram Deo tuum & in huius ecclesiae conspectu confiteri, detestari{que}, tandem vt animum intelligamus a prauitate qua prius tenebaris ab∣alienatum esse, te{que} vt rursus ad ecclesiae nostrae societatem aggregemus, à qua prius singulari peruersitate tua reuulsus eras: & subijciat reus, valde volo, me{que} quamprimum ad superiorem meam conditionem, vnde turpiter & miserabi∣liter excidi, Dei beneficio & vestro reuocari vehemēter po∣stulo. Tum pastor eum in templum introducat, & ad om∣nem circumfusam multitudinem hanc orationem habeat. Viri fratres adduximus ante oculos vestros, & in vestra praesentia collocauimus, quemadmodum muneris nostri ra∣tio fert, reum hunc fratrem nostrum, qui suos vt plane no∣bis probet emendatos sensus, & correctam morum labem, peccati sui deformitatem qua Dominum communem no∣strum Deum, & sacrosanctam hanc eius ecclesiam offendit, publicè coram vobis paratus est agnoscere quae res licèt pudorem illi nonnullum allatura sit, tamen Dei gloriam & ecclesiae nostrae statum vehementer amplificabit. Ad hoc igitur praebet se, vobiscum vt rursus coram Deo coniun∣gatur, & fraternam recens intermissam vt iterum necessi∣tudinem colat: in quo meae partes sunt vt ex sacris apud vos scripturis repetam primum quod separatim ac propriè de praesentis rei crimine statui debeat, deinde quae commu∣nis omnibus nobis de communi fragilitate nostra cogitatio suscipienda sit. Principio sacrarum scriptur arum authori∣tas duo nos de peccato docet: alterum est quod omnes sine vlla exceptione peccatorum in carcerem detrudimur. Al∣terum quod ad hunc sinem vincula nostra referuntur, non vt semper in illis iaceremus, sed vt ex illis immensam & infinitam Dei patris misericordiam propter Christum ex∣plicaremus: quibus rebus facile possumus intelligere quid

psi de nostris, deinde de aliorum criminibus cogitare possu∣mus, & quis in illis nostri sensus esse debeat. Communitas enim illa peccandi quae prius ad omnes pertinere dicebatur, in eo nos erudit, naturam sane nostram vniuersam ipsam per se semper ad omne flagitiorum genus ferri. Quaprop∣ter, offensiones aliorum miserabiles nobis videri debent, nec fratres decet in officijs vel claudicantes, vel ruentes aut a∣trociter accusare aut superbè despicere: sed hoc potius Chri∣stianae cōiunctionis est, vt non minor nobis in fratrum rui∣nis quatumcun{que} magnis & capitalibus dolor accideret, quàm si nos ipsi concidissemus. Imo vero fratrū in nostrorū occasu, nostram ipsi debilitationē & praecipitationem con∣templemur, & de illa flebiliter communi voce corā Deo pa∣tre nostro conqueramur. Nam illud si verè nobiscū cogita∣mus, quòd omnium hominum natura peccati dedecus con∣cipit, in co minus acerbè nun{quam} alios insectabimur in quo nos teneri videmus, imo potius mansuete & summisse gra∣tias agemus `quòd in tam grande crimen ipsi non sumus prolapsi, nostrae{que} constantiam innocentiae vehementissi∣mis adeo & ardentissimis votis flagitemus. Et quoniam quidem omnes peccatorum mancipia sunt illis in miserabi∣lem seruitutem dedita, illa nos inuicem resipiscentibus & supplicibus condonemus. Nam si secus faceremus, ipsi con∣tra nos testimonium diceremus, in eo fraternam improbita∣tem accusantes, in quo nostra prauitas similiter delinquit, Cum autem in coeno peccatorum omnes ita volutemur, vt nulla nostrorum operum perfectione vel excellentia possi∣mus ex illo extrahi, sed ex sola Dei patris propter Christū & gratuita misericordia nobis leuatio sit, vt eius ex eo no∣men in summa celebritate versetur, & sempiterna gloria, maturus nobis ad pietatem & officium reditus esse debeat, & tempestiuus ad singularem Dei misericordiam respe∣ctus,

qui nos in charissimo filio & haerede Christo tam ar∣cte complexus est vt omnem peccatorum nostrorum poenam in illum àeriuauerit, & acerbissimis eius tormentis con∣donauerit, si nos in sceleribus nostris ipsi coarguamus, nec flagitiorum nostrorum excusationem quaerentes culpam in Deum, & diuinarum legum acerbitatem deflectamus, sed potius ad illos clementiae the sauros confugiamus quos Deus pater in filio Iesu Christo condidit, & ad illam perpetuo so∣lam adhaerescentes, salutarem eius & propitium fauorem vno consensu animorum firmè & sincerè postulemus. Ne{que} vero lautus est in hijs rebus aut delicatus dominus & pater noster Deus vt ad misericordiam eliciendam aut emendi∣candum fauorem pompa nobis & apparatu verborum o∣pus sit, animum enim expandit, verba non numerat, si nos intimis mētium fibris veram & saeuam conquestionem de∣prompserimus, ac optima fide cōtra nequitiam nostram ip∣si constiterimus, & cum ea dimicauerimus, & ad eius gra∣tiam recolligendam certa spe vota fecerimus, praesto statim est Deus, etiam ante{quam} inuocetur, ad amplexus se nostros of∣fert, & voces anteuertit priusquam illas vlla ratione moli∣ri possimus. Imo vero salubrem hanc & necessariam pecca∣torum agnitionem animis nostris infundit, & hac discipli∣na condocefactos ipse suis humeris imponit, & ad beatissi∣mum ouile suum deuehit, & magis exultat in vnica perso∣na tandem ad sanitatem reuocata quae vera peccatorum ag∣nitione, & morum emendatione se recuperauerit, quàm in nonaginta nouem iustis & perfectis viris quos prius regni sui participes habuit. Haecigitur cum ita sint fratres cha∣rissimi: & collocatus hoc tempore sit in conspectu vestro reus frater qui peccati sui turpitudinem coram vobis agno∣scere, poenam{que} illius a Domino Deo communi patre nostro deprecari velit, vestra in praesentia quam veluti sanctissi∣mam

Dei veneratur & reuerctur ecclesiam, & suppliciter 〈◊〉〈◊〉 vt hac summissa sui deiectione viam ad coetum ve∣strum inuenire possit, & ad superiorem suum inter vos or∣dinis fraterni locum peruenire, christianae vos ex vestra parte mansuetudinis recordari debetis, & vestra delicta cum huius praesentis rei fratris nostri peccatis coniungere, perpetuam{que} quandam, & similem nostrarum affectionum consuetudinem esse statuere, sed & arrogantiam nostram & spiritus frangat, & cōtumaciam minuat huius abiectio nostri fratris, & sui despicientia, qui se quemadmodum ip∣se quodammodo deserit, & fugit pudore vitiorum confusus & perculsus, eadem vestra sit coram Deo scelerum memo∣ria vestrorum, & verecundia. Deinde cum ad huius rei pu∣blicam & apertam criminum confessionem attendentes, & illam optima fide propositam existimaueritis, exemplo Do∣mini Dei patris illum in humeros vestros inijciatis, fra∣cta{que} & quassata grauissimis peccatorum ruinis, eius mem∣bra clementi fraternae charitatis lenitate sustentetis, sic enim misericordiae mutuis officijs peccatorum nostrorum onera subleuantes, legem illam Christi nouam & auream faciendae charitatis inter nos praeclarè conseruabimus, & proficiscantur ad Deum patrem cum huius rei precibus ve∣strae preces, pergant cum eius lachrimis etiam vestri fletus, & ita demum certam diuini fauoris fiduciam animo susci∣pietis, quòd propter Christum immensam nobis & infini∣tam misericordiam impartire velit, omnes vna cum hoc reo fratre nostro veniam peccatorum expectemus, & id ip∣si reum ad nos fratrem piè & officiose suscipientes, nostris quomodo possumus studijs contestemur. Quae maiore vt in luce versentur, & facilius cerni possint, reum hunc charissi∣mum fratrem, interposita mei muneris ratione, membrum assumamus & agnoscamus communis in Christo nostri cor∣poris.

Et intimus vt noster affectus in hoc corporis nostri recuperato membro testatior sit, publicis illū & precibus & gratulationibus, & ad extremum etiam osculis consigne∣mus. Tu vero mi frater primum & ante omnia in te ipse discende, ac tuum ipsius animum testem & iudicem adhi∣bens, Deum omnibus partibus perscrutare, cogitato coram Deo cōsistere, non coram hominibus solum apparere, nec in hoc saeculo tantum haec cum hominibus te tractare puta, sed in coelo praecipuè coram Domino patre nostro. Quapropter diligētissimè tibi circumspicienda sunt omnia, ne religione mei muneris ad illudendum Deo & spiritusancto turpiter abutare. Certè quidē (mi frater,) vtcū{que} nos tumultuamur miseri, Deus nos erudiet. Ita{que} vehementer, & iterum at{que} iterū prouide, ne quicquam in hoc negotio sanctissimo, ve∣teratoriè, vel dissimulāter feceris. Nos externi testes sumus summissionis tuae, quam cōtemplati sumus, sed Deus in se∣cretos, & penitus abstrusos mentis tuae secessus intrat, & vlciscetur grauissimè si quicquam in te perfidiae deprehēde∣rit. Quapropter amplica mi frater, quantum in te est, Dei gloriam, quod vberrimè facies, si tuorum vitiorum sordes vehementèr & serio detestatus fueris, & prorsus eorum omnem memoriam abhorreas. Is enim maximus est diuinae gloriae splēdor, vt nos ipsi auersantes & abijcientes, Dei fa∣uorem per Christi filij sanctissimum nomen imploremus. Et hoc vnum est excellens diuinae bonitatis lumen, vt spretis omnibus alijs & conculcatis, sola Dei patris & gratuitae misericordia conseruemur, quam tibi salutem, & nobis etiam omnibus, largiatur Deus pater, cui cum filio sit & spiritui sancto, sempiternus honos. Amen: hanc orationem cum pastor explicuerit, reus in oculis & auribus ecclesiae circumfusae, verba quae sequuntur, clarè distinctè{que} pro∣nunciabit AEterne Deus, omniū rerum author, & parens,

tu coelum, & terram, & quaecun{que} collucentia sunt in il∣lis ornamenta, iam inde ab initio tui nominis ad gloriam & vsum vitae nostrae praeparauisti, tui nos vt honoris, & laudis, maximam semper rationem haberemus, & ad san∣ctissimam voluntatem tuam, omnes actiones nostras diri∣geremus. Verum ego teterrimus inter omnes & aerūnosissi∣mus peccator, ab hoc tuo tam sancto salubri{que} consilio resi∣liens, tuam diuinissimam maiestatem, immani peruersitate mea, grauissime violaui, summo{que} meo damno, & periculo, purissimam illam innocentiae vestem, qua me baptismi sa∣cramēto per Christū seruatorem nostrum cooperuer as, labe scelerum infeci, & pollui. Deinde ad extremum, a me per∣ditè prorsus abieci, me{que} ab ecclesia, cui, per baptismum in∣fundebar, perfidiose disiunxi. Quo factum est, vt in mise∣rabilem peccatorum seruitutem detrusus fuerim, & a tua maiestate nihil pr aeter horribilem poenam & sempiternum exitium expectare possim. Sed tamen ingenti promissorum tuorum fiducia, quibus fauorem & veniam omnibus de∣nuntias, quantumcun{que} scelestis & flagitiosis, qui Christi merita certa fide prensantes, & ad illam semper incuban∣tes, acrem & magnum ex suis criminibus dolorem acci∣piunt, & in illorum recordatione gemunt & lugent: pec∣catum coram te meum (mi pater) & coram his fratribus meis, in hac ecclesia pr aesenti tua collocatis, libenter profi∣teor, agnosco, detestor, & execror. Quapropter parce mihi, Domine Deus, miserere meae prorsus miserabilis et afflictae conditionis, tuam appello misericordiam infinitam, immen∣sam. Teterrimus peccator, appello tuam cogitationem, supe∣riorem misericordiam, O Deus pater, propter filium tuum, et seruatorem meum Iesum Christum, qui pro communibus 〈◊〉〈◊〉 peccatis, incredibili quodam humani generis amo∣re ad atrocem, et infamem crucis mortem, trusus est, mise∣rere

mei, mei inquam abiectissimi, et luctuosissimi, et faci∣norocissimi peccatoris, miserere. Tu{que} posthac tantum ro∣bur mihi spiritus infunde, tuum vt semper nomen, perpe∣tua beneficiorum tuorum memoria colam, & clementiae tuae laudem, actionum, & officiorum, constanti integrita∣te, priuatim, & publicè, testificare, dilatare{que} possim.

¶Cum haec recitarit, erectus astet, in altiorem aliquem locum translatus, ex quo facilè vi∣deri possit, & audiri, clarè dicat, ea que sequuntur & apertè.

FAteor ô viri fratres, fateor me, grauissimis sceleribus meis, & Deum meū imprimis, deinde vos etiam omnes incredibiliter offendisse, me{que} adeò fateor omnibus modis indignissimū, vt ad ecclesiam vestram rursus assumar, ac ad membra preciosissimi corporis Christi annumerer, quo∣niam sanctissima coelestis mei patris mandata flagitiosissi∣niè scelestissimè{que} proieci & conculcaui, & Christi seruato∣ris mei, sacrosanctum sanguinem, quo sum ex faucibus in∣ferni ereptus, quantum in me fuit, immani flagitio propha∣naui. Vobis{que} fratres, peccandi licentiam, & impietatis ex∣emplum, subministraui.

¶Deinde suum intexat peccatum cuius reus estfactus, & eo exposito, sic instituto sermone pergat.

IN hac igitur me a tam inquinata viuendi ratione, mihi ipse sum grauis, & maleficij mei labes est ea quidem om∣nibus modis mihi intollerabilis, at{que} adeo vos omnes, per Deum immortalem obtestor, ne meo corruptissimo quis∣quam exemplo maleficiū ad hoc pr aesens meum, aut huius∣modi aliud adducatur. Imo terreri potius miseria vos mea

decet, ne simili vos dedecore contaminetis. Deinde supplici∣ter a vobis peto, per immensam Domini nostri Iesu Christi charitatem, per eius acerbissimam mortis in cruce per∣pessionem, qua totum genus humanum a diaboli vinculis liberauit, vt praesens hoc crimen meum condonetis, in quo praeclarissimam ecclesiae vestrae societatem turpiter inqui∣naui. Deinde vos etiam magnoperè rogo, me rursus vt ad coetum vestrum quantacun{que} peruersitate fuerim, clemen∣ter aggregetis.

¶Tum pastor, circumfusam ecclesiam sic interroget.

VVltis (viri fratres) huic reo resipiscenti, suam condona∣re culpam, qua coetum hunc vestrum offendit, & eius causam communibus vestris precibus Deo patri commen∣dare, suam vt illi misericordiam impartiat, & quod nos hic in terris facimus, ille velit idem in coelo confirmare? Respondeat populus, volumus.

¶Rursus pastor sic interroget.

VVltis nè reum hunc in vestrum coetum recipere, cha∣rissimorum{que} posthac in numero fratrum habere? Re∣spondeat populus, volumus.

¶Tum pastor reum in genua inclina∣tum, sic alloquatur.

CHarissime frater, quoniam in conspectu totius ecclesiae, professus es maximum & summum te tuo ex flagitio dolorem cepisse, & intimis propter illud sensibus commo∣tum fuisse, praeterea cùm ecclesiasticae disciplinae tranquil∣le, & summisse subieris, deinde cùm a Deo criminis ve∣niam depoposceris, & tandem a fratribus demissè & sup∣pliciter requisiueris, vehementer ab illis contendens, ne tuo

exemplo, ad delinquendum abutantur, sed potius fruantut ad recte viuendum: deni{que} cum illorum tibi charitas ve∣niam concesserit, & ad suam societatem rursus apposuerit.

(¶Hic pastor, rei capite contracto, ita pergat.)

EGo te coram hac ecclesia, cuius mihi administratio com∣missa est, te tuorum poena delictorum, & excommuni∣cationis exoluo vinculis, per authoritatem Dei, potestatem Iesu Christi, & spiritussancti, consentientibus huius eccle∣siae praesentibus membris, & etiam ordinario suffragante, tibi{que} rursus pristinum in ecclesia tuum locum, & plenum ius, restituo.

¶His rebus conclusis pastor reum complectatur & osculo sancto fratrem agnoscat, eum{que} manibus attollat, & medio templo propè mensam dedu∣cat, communioni praeparatam, accinens interim, Te Deum, vel, gloria in excelsis, vel, vt maximè conuenire videbitur, & chorus in alternis versi∣bus perpetuo succedat, ad finem pastor addat. Sit nomen Domini laude affectum, Respondeat po∣pulus, Ex hoc tempore vs{que} ad omnem aeternita∣tem. Sequatur hijs verbis oratio.

AGimus tibi gratias (clemētissime pater) quòd hūc fra∣trem nostrū a lata via quae sempiternum ad exitiū de∣scendit, maturè tua singulari misericordiareuocaueris, & salutarem resipiscendi spiritum illi suppeditaueris, qui dux ad vitam aeternam est, vt ex pestiferis diaboli paludibus emergens, in dulcissima Iesu Christi seruatoris nostri pascuae commigrauit, ac proprium se receperit ad gregem, a quo, pe∣riculofissimè iam antè peregrinabatur. Ita{que} tuum in perpe∣tuo sit honore nomen, tua semper laus, perpetua commemo∣ratione

ostra dilatetur, tua nobis gloria continuis officio∣rum nostrorū sermonibus vsurpetur, & frequentetur, cúm in omni reliqua insinita bonitate tua, túm in hoc particula∣tìm fratre nostro, quem nostra communi laeticia & exulta∣tione reduxisti in viam, vt ex eius parte, recuperata salute, maximum gaudium caperemus: qui sua prius calamito∣sissima ruina, summum nobis dolorem afferebat. Quaprop∣ter quaesumus, vt haec ad te, pro fratre nostro fusa vota per∣ueniant, & in illis, ipse pondus & firmitatem esse velis, vt ille nobiscum, & nos vna cum illo, timore, fide, spe, dilectio∣ne reliquorum, comprehensione tuorum mandatorum ad tuam voluntatem vitam omnem nostram conformemus, & in perpetua veneratione tui nominis semper acquiesca∣mus. Animaduerte Deus pater, animaduerte, nobis{que} spiri∣tum tuum, tuis famulis largire, propter Iesum Christum, qui tecum viuit & regnat, in vnitate spiritus sancti Deus. Quum pastor extremam hanc orationem terminauerit, ad reum iam planè reconciliatum se conuertat, & cum illo ve∣hementer agat, ne rursus ad peccandi licentiam recidat, o∣stendens quàm periculosae sint secundae ruinae, quibus au∣thoritate scripturarum, extrema necesse prioribus esse dete∣riora, de{que} ea re publicam requirat professionem, 〈◊〉〈◊〉 firmè se∣cum ipse constituerit, quemadmodum a deo se postulat & sperat adiuuari, diligentissimam & summam adhibere cau∣tionem, ne Dei posthac in iram incurrat, & a sanctissimis eius mandatis tam longe peregrinetur vt rursus publico fi∣delium coetu sit illi merito carendum. Deinde & Deum ip∣se rogabit, & ad id communes ecclesiae preces postulabit, vt suum Deus hoc institutum constabiliat, & in Christo Iesu corroboret. Quoties aliquis excommunicatione, propter peccatorum magnitudinem eiectus ex ecclesia, proprium authoritate iudicium ad hoc adhibita, rursus in suum coe∣tum

hac quae anteprogressa est formula, receptus fuerit, & crimine solutus, curet vt ad certum tempus sibi praescriptū, ordinarius suae reconciliationis certior fiat, & illam singra∣pha subscribat primum ipse pastor, vel eius vicarius, & a∣liquot ex grauissimis & integerrimis in ecclesia viris, qui rei gestae interfuerint, partìm vt ipsa reconciliatio testatior esse possit, partìm vt ordinarius cum actum fuerit, intelli∣gat, & in eo quod piè Christianè{que} factum est, communem cum alijs laeticiam percipiat.