Reformatio legum ecclesiasticarum ex authoritate primum Regis Henrici. 8. inchoata: deinde per Regem Edouardum 6. prouecta, adauctaq́[ue] in hunc modum, atq[ue] nunc ad pleniorem ipsarum reformationem in lucem ædita.

¶DE ECCLESIARVM GARDIANIS.

GArdianorum munera haec sunto, nempe ec∣clesiarum bona, iura, debita & legata pe∣tere & administrare: adulteros, scortatores, incoestuosos, obloquutores, diuinatores, haere∣ticos, simoniacos, periuros, & alios graui infamia notatos in parochia morantes vel delinquētes, ac in ecclesia vel coe∣miterio rixantes, siue pugnantes, necnon eos qui diuinis precibus, cultui sacro, vel diuinis mysterijs, diebus domini∣cis & festiuis, nullis propediti legitimis impedimentis, in∣teresse noluerint, loci ordinario denunciare: alios vero inter diuina in ecclesia tumultuantes, & confabulatione vel stre∣pitu sacra mysteria perturbantes, duabus vicibus vt sileans

adhortari. Quod si eorum, velvnius eorum hortatibus non quieuerint, infra mensem id loci ordinario, vel per seipsos, vel per liter as, aut a rectore aut a vicario subscriptas, si∣gnificari curabunt. Quae crimina si per gardianos delata & legitimis modis probata, poenis ordinariorum iudicio infli∣gendis puniri volumus abs{que} dilatione.

Praeterea aà gardianos spectabit cancellae, mansionum & domorum ad rectorem, vicarium, praebendarium, colle∣gij vel hospitalis magistrum, spectantium ruinas, & caete∣rarum rerum dilapidationes, defectus, & curatorum seu ministrorum negligentias, & errores loci ordinario signifi∣care: Necnon ecclesiae parochialis nauem, turrim, campa∣nas, libros, & alia ecclesiae ornamenta, ac sacrae scripturae sententias parietibus inscribendas, de pecunijs ecclesiae quo∣ties opus fuerit reparare, vel vt fiant procurare: Necnon coemiterium clausura decenti cingere. Et si ecclesiae pecuniae ad praemissa perficiēda sufficere non valeant, licebit eis, cum consensu quatuor grauiorum parochianorum per eos ad hoc deligendorum, collectam singulis parochianis, modo seipsos antc alios ad iustam portionem soluendam obligent, pro ratione facultatum imponere. Quod si parochiani collectā huiusmodi ad diem per eos constitutum soluere distule∣rint, seu contumaciter recusauerint, & per gardianos lo∣ci ordinario dilati fuexint, ad soluendam collectam hu∣iusmodi cum expensis moderatis per censuras ecclesiasti∣cas erunt per ordinarium competlendi.

Pecunia in pauperum cista piorum largitione reposita, ad festa Natiuitatis Domini & Pentecostes, ac alijs tempo∣ribus si necessitas postulauerit, per gardianos praedictos, de consilio rectoris, vicarij, vel parochi, & aliorum quatuor ex primoribus parochiae per eos ad haec vocandorum, inter pauperes parochiae aut in alios pios vsus prout necessitas po∣stulat

fideliter distribuatur. Gardiani ad ordinariorum vi∣sitationes, synodos, & capitula vocati, vt suarum admini∣strationum rationem reddant si necesse fuerit, & peccata in parochijs in quibus degunt commissa referant, per se ip∣sos comparare non detrectent.

Si vero gardiani in denuntiandis, vel reparandis prae∣missis, vel in aliquibus alijs faciendis quae ad ipsorum offi∣cium spectabunt, negligentes extiterint, & loci ordinario per facti euidentiam, famam publicam, vel alicuius fide digni relationem constiterit aliquid in parochia corrigen∣dum esse aut reformandum, id (mulctatis ante omnia gar∣dianis negligentibus poena pecuniaria arbitratu suo paupe∣rum cistae parochiae illius persoluenda) ordinarius ipse ra∣tione sui officij, licet a nullo instigetur, si voluerit corri∣gere, & reformare poterit.

In capellis vero vltra vnum milliare ab ecclesia paro∣chiali distantibus, codem modo & forma gardianos eligi & creari volumus at{que} fit in parochijs, parem{que} per omnia potestatem exercere valeant, & poenis similibus subiace∣bunt. Capellas vero ab ecclesiis parochialibus vltra vnum milliare non distantes (nisi incolae per inundationem aqua∣rum ecclesiam parochialem multoties adire non valeant) penitus sublatas esse volumus, & ad ecclesiarum parochia∣lium vsum omnia illorum bona conuerti.

¶De parochiarum limitatione.

SI in foro ecclesiastico de finibus parochiarum sit conten∣tio, ea per iudicem ecclesiasticum, testibus & alijs proba∣tionibus legitimis terminabitur. Et quo magis parochiarū limites omnibus semper innotescant, decernimus vt singu∣lis annis minister ecclesiae cum gardianis & alijs quatuor viris per gardianos nominandis, in hebdomada Penteco∣stis

totam parochiam circumeant, limites{que} & terminos peruideant, obseruent{que} praesentes antiquos singularum pa∣rochiarum fines, in libro{que} conscribi faciant quem in eccle∣siae cista tutò reponent. Et si minister vel alius ex praedictis, huic nostro decreto contumax & inobediens vn{quam} reperia∣tur, simulat{que} de eiusmodi inobedientia visitatori aut alij iudici cuicun{que} idoneo constiterit, in decem libris mulcta∣bitur communi ecclesiae scrinio persoluendis: ecclesiae quae per fructuum exilitatem idoneum ministrum sustentare nequeant, per locorum episcopos de consensu patronorum (saluis nobis decimis per ecclesiam cui fuerit adiuncta an∣nuatim soluendis) vicinioribus ecclesiis vniri, & annecti permittimus. Quod si patronus ecclesiae annectendae praedi∣dictae vnioni consentire noluerit, tantum de suo patrimo∣nio impartiat ecclesiae indigenti, quantum ad sufficientem sustentationem idonei rectoris, vel vicarij sufficere videa∣tur, & ad id per loci ordinarium compellatur, latas insuper & spatiosas parochias, in quibus magna parochianorū pars vltra quatuor miliaria ab ecclesia parachiali distare dino∣scitur, diuidi & separari per locorum ordinarios volumus, & inter diuersos rectores, vel vicarios distribui, vt magis expedire visum fuerit, saluis semper nobis ecclesiae decimis prius taxatis, ac patroni ecclesiae iure conseruato.

¶De scholis habendis in ecclesiis ca∣thedralibus. Cap. 1.

VT verbi Dei cognitio retineatur in ecclesia, quod abs{que} linguarum peritia vix fieri potest, vt inscitia inter no∣stros homines, & praesertim ministros ecclesiae non regnet, doctrina deinde quae donum spiritus sancti est vt quàm la∣tissimè propagetur, & deni{que} vt feliciora ingenia litera∣rū institutione nutriantur & crescant, volumus vt quaeli∣bet

ecclesia cathedralis per vniuersum nostrū regnum sche∣lam habeat, vt pueri qui prima iam elementa praeceptorum labore perdidicerunt in scholis publicis deinceps erudian∣tur. At{que} decano & capitulo erit curae, vt vel ex communi∣bus ecclesiae redditibus, vel ex proprijs fructibus praebenda∣rum, singulo quo{que} anno viginti librae numerentur ludi∣magistro, aut si hoc fieri non possit, certa aliqua praebenda ad hoc destinetur, vt integri eius fructus scholae praeceptori cedant: qui licet a suis discipulis nullam mercedem capiat, non tamen prohibebitur a ditioribus accipere si quid obtu∣lerint, a pauperioribus nihil omnino sumet, cum maxime ad eorum inopiam subleuandam in ecclesiis hoc institutum seruari decreuimus.

¶A quo, scholae praeceptor sit deligendus. Cap. 2.

EXaminatio & admissio ludimagistri ad episcopum per∣tineat, quamuis in aliquibus ecclesiis fortassis aliter fue∣rit hactenus constitutum. In eo vero probando haec inprimis obseruentur. Sit in Euangelica doctrina sincerus, moribus integris, vita grauis, grammatices & humanarum litera∣rum peritus, at{que} valitudine tam firmus vt docendi labores ferre valeat. Quae si deesse viderit episcopus, aut si prius quidem ad tempus affuerint, postea vitiata esse & corrup∣ta intellexit, oblatum sibi ad munus docendi non admittet, aut iam admissum summouebit.

¶De visitatione scholae. Cap. 3.

BIs vnoquo{que} anno loci ordinarius puerorū progressus in studijs explor abit at{que} tunc ingenia quae videbuntur ad literas nimis inepta, excludet, libros parum idoneos doceri non sinet, sed vtiliores praescribet, praeceptorem vero igna∣niae

aut nimiae cessationis suspectum coram decano, 〈◊〉〈◊〉 absente, vicedecano, & duobus praebendarijs, arguet. Quod si bis frustra fecerit, tertio delinquentem loco mouebit.

¶Quae in arbitrio sunt ludimagistri quoad scholam regendam. Cap. 4.

RAtionem docendi seruabit praeceptor quā ad ingenium & indolem puerorū iudicabit esse commodissimā, tot lectiones habebit quot esse vtiles existimauerit, pro condi∣tione ac progressione scholasticorum distinguet classes. Reli∣qua vero docendi, interrogandi, repetendi, stylum exercen∣di, tempora sic dispartiet, quemadmodum ratio videbitur illorum eruditionis, & ingenij postulare.

¶Quae institutio grammatices reti∣nenda sit. Cap. 5.

MAndamus etiam, vt in singulis scholis non alia ratio grammatices in vsum assumatur, {quam} quae iam olim a nobis proposita fuit & approbata.

¶De Cathechismo ante omnia tra∣ctando. Cap. 6.

STatim post primorū perceptionem rudimētorum, singu∣li discipuli Catechismū Latinum discant, ne{que} ad sedes prius transferantur sublimiores, {quam} ad Catechismi quaestio∣nes respondere valeant.

¶Quid in schola sit agendum in primo ingressu ma∣tutino, & postremo egressu vespertino. Cap. 7.

QVamprimum hypodidasculus aut ludimagister ingredi∣tur manè in scholam, recitabunt omnes discipuli si∣mul clara voce lingua vernacula duodecim capita fidei, 〈◊〉〈◊〉 dominicam, & decem praecepta legis, & ad finem

cuius{que} proecepti dicent domine miferere & haec nostris sug∣gere cordibus, at{que} hoc itidem sub noctem facient prius{quam} scholam egrediantur.

¶De cura in discipulos diebus festis. Cap. 8.

DOminicis autem & festis diebus conueniāt pueri mane ad scholam, at{que} inde a ludimagistro ad templum dedu∣cātur, ac illic sub eius custodia maneāt, quoad sacra fuerint absoluta: idem{que} pomeridiano tempore fiet, quando vel ad Catechismum, vel ad vespertinas preces eundum erit: sic enim cauebitur ne pueri temere a sacris absint, neue in tem∣plo strepant, aut discurrant dum sacra peraguntur.

¶De aetate puerorum admittendorum in scholam. Cap. 9.

CVm pueri sunt in scholam recipiendi, non sint minores octo annis, ne{que} natu maiores quatuordecim.

¶De conditionibus admittendorum discipulorum. Cap. 10.

NVllus puer in scbolam recipiatur, qui nō possit Angli∣cè apprimè legere, at{que} Catechismum Anglicè editū memoriter recitare, at{que} suum nomen propria manu scribe∣re. Puer item qui non habet nouum Testamentum Angli∣cum ne admittatur. Nam ludimagister curare debet, vt dominicis diebus in eo se pueri ad annum exerceant. Quod idem fiet post annum in nouo Testamento Latinè conscrip∣to. Caetera verò de ludimagistris & puerorum institutione a statutis ecclesiae cathedralis petantur, si qua ibi sint, mo∣do his nostris legibus non repugnent.