Thesaurus linguæ Romanæ & Britannicæ tam accurate congestus, vt nihil penè in eo desyderari possit, quod vel Latinè complectatur amplissimus Stephani Thesaurus, vel Anglicè, toties aucta Eliotæ Bibliotheca: opera & industria Thomæ Cooperi Magdalenensis. ... Accessit dictionarium historicum et poëticum propria vocabula virorum, mulierum, sectarum, populorum, vrbium, montium, & cæterorum locorum complectens, & in his iucundissimas & omnium cognitione dignissimas historias.

AD CLARISSIMVM VIRVM Robertum Dudleium, Leicestriae Comitem, Regiae maiestati à consilijs, & Oxoniensis Aca∣demiae Cancellarium, Thomae Cooperi, de Thesauri dedicatione, epistola.

CVM superioribus annis (illustrissime vir) in subsidium studiosae iuuentutis Eliota Dictionarium Latino an∣glicum maximis laboribus conficeret: mihi visus est vir doctus & prudēs mente cogitationé{que} prospexisse, in quantas angustias aetate subsequente res literaria prolapsura videretur. Postquam enim nostra memo∣ria, propter graues temporum & religionis mutatio∣nes, antistites Ecclesiae verbi{que} ministri, non in con∣temptum modò hominum, sed in periculum etiam sa∣lutis & fortunarum trahi caeperunt: mirum profectò quam ex eo tempore quotidie magis deiecta sit iuuentutis spes & industria, quam vbi{que} contemptae iacuerint artes & disciplinae. Nam cum illud vitae ge∣nus, cuius antea dignitas & amplitudo quasi praemium studiosorum laboribus propositum fuit, iam vel, quod multi putant, coniunctam habeat ignominiam, vel, quod impij sperant, imminentem calamitatem: & parentes, suorum prospi∣cientes commodis, alia vitae instituta liberis praescribunt: & ipsi iuuenes, vulgi potius existimationē quam rerum dignitatem sequentes, ad quiduis sunt promp∣tiores, quam ad diuturnas studiorum molestias sine certo fructu perferendas. Hinc ita{que} fit, quod à praeclaris ingenijs praematurè distituantur Academiae & scholae publicae, multos{que} iuuenes habeant liberaliter sanè institutos educatione doctrina{que} puerili, sed pau•••••• admodum, qui cognitionis & scientiae cupidi, in li∣teras illas interiores & reconditas altius penetrare studiant: nisi qui fortè ad me∣dicinae cognitionem, aut iurisprudentiam paulo maiori impetu ferantur. Reliqui, vel abiectis studijs ad aulicam vi••am confugiunt, vel ad regni instituta ediscenda se conferunt, vel ad alias aetatis degendae rationes desciscunt, ex quibus amplio∣res credunt vtilitates sibi profecturas. Quamobrem meritò mihi videntur con∣queri Christianae religionis praesides & viri doctissimi, quibus eiusdem hodie tra∣dita est administratio, cum incredibili viritatis Euangelicae incōmodo magnam esse in pleris{que} locis ecclesiarum destitutionem, summam{que} penuriam eorum, qui diuinifoederis praeconium suscipiant, qui Ecclesiastica munia subeant, qui reli∣quas literatae pietatis functiones exerceant. Cum enim caeteras reipublicae par∣tes capescentibus certi honores magna{que} praemia proponantur Ecclesiarum ve∣rò rectoribus & literarum magistris ad contemptum maior quàm ad laudem lo∣cus relictus sit: non mirum si multi reperiantur, qui gloriam & dignitatem, pauci qui coniunctam cum ignominia virtutem & doctrinam persequantur. Sed im∣prudentur à me & in tempestiuè haec illata videtur querela, cum omnium iam sermone peruulgatum sit, tuo maximè consilio, & clarissimi viri Sicilli maiestatē Regiam iamdudum inijsse rationem, quemadmodum non artes solum iniuria temporis labantes in pristinam restituantur dignitatem, sed etiam vt iuuentus ignauia languescens gloriae stimulis erecta magis constanter perferat graues stu∣diorum

labores. Hanc opinionem mentibus hominum infixit anno superiore Cantabrigiensis profectio: cum Regia maiestas in ipsis quasi Musarum delubris, non solum praesentia sua declarauit honestissimarum artium cultores sibi & curae fuisse & delectationi, sed etiam splendida & illustri oratione studiosorū animos ad singularem quandam spem amplissimorum virtutis & industriae praemiorum concitabat. Verè quidem illa principis officio fungitur & illustris & immortali praedicatione dignae. Postquam enim strepitus armorum & bellorum tumultus prudentissimis consilijs sedauit, ad pacis rationes componendas incumbit: vt linguarum peritia vigeat, vt humanitatis disciplinae floreant, vt laudabilium ar∣tium doctrina in pretio sit, summo studio contendit. Qua in re licet ipsius praeci∣puè virtus & prudentia eluceat, vestra tamen non exigua laus est, qui in eiusdem societatem consilij venistis. Vestris enim monitis, vestris hortatibus, & excitata est & confirmata Regiae Celsitudinis industria. Quamobrem diuino certè bene∣ficio factum puto, vt his temporibus Academiae nostrates praeclarae Musarum se∣des, vos inprimis duos habeant patronos: quos omnes vident, & singulari qua∣dam naturae bonitate, & incredibili Reipublicae studio liberalium disciplinarum suscepisse defensionem & propagationem. Satis enim intelligit vestra prudētia, nihil esse in natura rerū, quod tam fusa in omnes partes habeat commoda, quam humanitas at{que} doctrina. Nam praeclara haec & eximia communium literarum est vtilitas, quod earum conformatio, si vel ad mediocres naturas accesserit, incre∣dibilem vim prudentiae, consilij, dignitatis, ad omnes Reipublicae partes consti∣tuendas profert. Quis enim non videt, quantum possit humanitatis & disciplinae institutio, in vero numinis cultu promouendo, in religione confirmanda, in mo∣ribus erudiendis, in obeundis legationibus, in exponendis Principis Senatúsue mandatis, in suasione aut dissuasione legum, consiliorum tractatione, causis pu∣blicis, iudicijs, caeteris{que} rebus omnibus, quibus administratio Reipublicae conti∣netur? Labantibus igitur literarum studijs, & maxine republicae vtilitates simul concidunt. Pro cognitione & scientia, turpissima rerum omnium ignoratio: pro sincero dei cultu, anilis superstitio: pro dicendi facultate, stupida infantia: pro consilij copia & vbertate, mentis & iudicij inopia: pro exculta morum elegantia, agrestis & inamoena rusticitas: pro mansuetudine & humanitate, barbara quae∣dam feritas in vitam hominum inuadit. Quamobrem (vir praeclarissime) quod liberalissimarum artium te patronum & defensorem praebeas, quod ad eorū con∣silia te adiunxeris, qui de suscitanda literarum dignitate cogitant, & Reipublicae maximam consilias vtilitatem, & immortalem tibi laudem nominis{que} praedica∣tionem. Huius enim facti grata erit in omnem posteritatem recordatio. Praeclara quidem semper habita sunt ista in splendidis & illustribus viris, vt sua virtute & industria iuris & legum aequabilitatem seruent, ciues in officio contineant, sedi∣tiosos pacis perturbatores reprimant, ab externis bellis patriam defendant: sed vulgares hae nobilium virorum laudes sunt, & cum multis communes. Ista verò eximia sunt & singularia, summo studio curare, vt procul à regni finibus exter∣minetur infantia: vt longius amandetur foeda rerum ignoratio: vt suum locum virtus & ingenij gloria consequatur: vt, qui studijs & artibus honos debetur, stu∣dijs & artibus honos deferatur. Verùm vt pauci sunt, qui harum rerum gloriam expetunt: ita qui diuinitus excitati in eam rem incumbunt, ab omnibus maiori & honore, & admiratione digni existimantur. Sed haec cura non claros modò

viros, & eos qui cum dignitate sunt in Republica debet attingere, sed omnes praeterea bonos ciues, & imprimis eos, qui literarum causa cupiunt. Quorum è nu∣mero cum ego me profitear esse: cum officio meo coniunctum arbitror, vt aliquid in communem studiosorum fructum proferam. Omnes ita{que} ingenij mei facultates, cu∣iusquemodi sunt, in hunc vtrius{que} linguae Thesaurum contuli: vt, qui in re literaria te∣nuiores sunt, hinc petant, quo suam possint inopiam sustentare, donec per se maiores orationis diuitias sibi comparent. Caeteras artes & scientias alij suo tempore promo∣uebunt, ego pro virili mea parte studui, vt hac ratione iuuenibus nostris aliquantò fa∣cilior esset aditus ad latinae linguae cognitionem at{que} facultatem. Hîc enim non solum cuius{que} vocabuli vernaculam interpretationem variam & copiosam reperient: sed e∣tiam ex amplissimo Roberti Stephani Thesauro commodissimè congestas locutionū formulas, quibus eiusdem apud probatos authores vsus, quantúmuis multiplex, indi∣catur. Ex eijsdem etiam subscriptis locutionū exemplis intelligant, cuiusmodi in illu∣stribus scriptoribus adiuncta sint nominibus epitheta, quae verbis eleganter aduerbia connectantur, quae interdum antitheta & contraria, quae nomina quibus verbis, quae i∣tem verba quibus nominibus aptè cohaereant. Genera verborū & nominum, inflexio∣nem, accentum, diriuationem, nusquam penè praetermisi: vt illorum etiam consulerē industriae, quibus deest viue vocis institutio. Ascripta sunt vbi{que} authorum nomina: vt non obscurum esse possit, quid cui{que} debeatur. Hinc etiam vel exiguo negotio depro∣mant sibi non contemnendum apparatum verborum & locutionū, siue de re aliqua di∣cendum sit, siue scribendum. Accedunt & ista non exigua commoda: quod hic Latini sermonis elegantiam & concinnitatem obseruent, quod eiusdē cum nostro idiomate consentionem intelligant, quod in suis scriptis ad optimorum authorum imitationem se facilius componant. Quamobrē hic vnus liber omnia videtur adferre subsidia & ad∣iumenta, quibus iuuenes instructi laudabilem orationis facultatem consequantur. Hoc quicquid est laboris & Industriae, quod in Thesauro nostro congerendo locaui, tibi in∣primis (vir ornatissi••e) dicandum arbitror. Oxonienses enim, si quid in literis hoc tempore moliuntur operosius, si quid in lucem proferendum statuunt, id censent tuae Dignitati tum iure, tum merito deberi. Si enim qui fundum studiosè colendum, dili∣genter conserendum, eleganter exornandum curat, eiusdem prouentus iure sibi ven∣dicat: aequum etiam videri debet, vt quos studiorum fructus Oxoniensis Academia profert, eos tibi solus auferas, qui tam libenter eam & studio foues, & consilio regis, & authoritate defendis. Cum igitur ego semper alumnus huius scholae fuerim: non vi∣deo quemadmodum sine iusta ingratitudinis reprehensione possim non tibi labores meos consecrare. Quod tamen non ea spe facio, vt mea dicatione ad tuas quicquam laudes accedat. Quid enim ad solis splendorem lucernae lichnioliue lumen, aut ad im∣mensam maris magnitudinem quid potest adferre stilla muriae? Ad eum vero laudum tuarum cumulum, quem praeclarissimarum virtutum ornamentis tibi comparasti, mul∣to minus hac inscriptione additur. Me tamen nominis tui splendore ad huius lucubra∣tionis obscuritatem illustrandum abuti, non grauiter, vt spero, patiere. Nam & ea es humanitate, vt oblata munuscula non tam suo pondere, quàm offerentium voluntate metiaris: & ea grauitate at{que} constantia, vt quarum modo literarum tutelam suscepe∣ris, earum iam nolis fructus quantumuis exiguos aspernari. Hunc ita{que} Thesaurum li∣terarium tibi exhibeo testem & animi in te mei, & omnium tuorum Oxoniensium vo∣luntatis. Quem si pro solita benignitate tua in bonam acceperis partem diuitiarū cer∣tè tuarum cumulo non multum, humanitatis commendationi plurimum accesserit.